ประวัติศาสตร์ย่านเมือง...

องคความรจากโครงการวจย การพฒนาการบรหารจดการและศกยภาพการทองเทยวเชงวฒนธรรมในพนทสวนดสตและพนทตอเนอง

The development of Administration and Potential of Cultural Tourism in Suan Dusit and Relavent Area

ไดรบทนสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย ประจ าปงบประมาณ 2561

ประวตศาสตรยานเมอง

สวนดสต

ประวตศาสตรพนท สวรรค ตงตรงสทธกล (2545) ไดกลาวถงประวตศาสตรของการสรางกรงเทพมหานคร โดยแบงออกเปน 4 ชวงของ

การเปลยนแปลง คอ 1) สมยกอนการเปนราชธาน พ.ศ. 12 - พ.ศ. 2310 2) สมยเปนราชธานศนยกลางอาณาจกร พ.ศ. 2310 - พ.ศ. 2394 (กรงธนบร - กรงรตนโกสนทร รชกาลท1-3)

การสถาปนาเมองบางกอกเปนกรงธนบร พระเจาตากสนมหาราช การสถาปนาเมองบางกอกเปนกรงรตนโกสนทร รชกาลท1 การสถาปนาเมองบางกอกเปนกรงรตนโกสนทร รชกาลท 3

3) สมยปรบตวเขาสสมยใหม พ.ศ. 2394 - พ.ศ. 2468 รชกาลท 4 (ลาอาณานคม เปดประเทศสอารยสากล) รชกาลท 5 (New Siam) รชกาลท 6

4) สมยใหม พ.ศ. 2468 - พ.ศ. 2525 ในรชกาลท 7-9 1) สมยกอนการเปนราชธาน พ.ศ. 12 - พ.ศ. 2310 ในสมยทวาราวด บรเวณพนทของจงหวดกรงเทพมหานคร เปนแหลงชมชนโบราณ วดโบราณตางๆ ยานบคคโล

ตลอดไปจนถงราษฎรบรณะ ชมชนชาวสวน บานสวนเลกๆโอบลอมโคงล าน าเจาพระยา บรเวณตอนใตอยธยาลงมาถงเมองธนบร (บางกอก) เปนแหลงชมชนหนาแนนโดยตลอด มลกษณะเปนทะเลตม

ลกษณะทางกายภาพ เมองบางกอก เปนเมองหนาดานส าคญ มชมชนและผคนอาศยอยเดม ในสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน ในรชกาลสมเดจพระชยราชาธราช (พ.ศ. 2077 - 2089) โปรดใหขดคลองลดทบางกอก ตงแตปากคลองบางกอกนอยไปจรดปากคลองบางกอกใหญ (บางหลวง) และทางน าไดกดเซาะรมสองฝงคลองจนขยายกวางเปนแมน าในเวลาตอมา และล าแมน าเดมคอยๆตนเขนกลายเปนคลองในทสด

รปภาพท 1 แสดงแนวขดคลองลดตงแตปากคลองบางกอกนอยไปจรดปากคลองบางกอกใหญ

ตอมาในรชกาลสมเดจพระมหาจกรพรรด มการตงเมองบางกอกเปนเมองดาน และเรยกเมองทน(ธน)บรศรมหาสมทร มการกอสรางปอมใหญไว ณ เมองธนบรทงสองฟากน า และท าสายโซอนใหญขงขวางล าน าส าหรบปองกนขาศก กองทพตางชาต และขบถจากเหลาขนนางทตองการเขามาจากปากแมน าได เมองบางกอก เปนเมองทมก าแพงลอมรอบ มอาคารทท าการของเจาเมองบางกอกบนฝงตะวนตก (ฝงธนบร) ตกพกรบรองบคคลส าคญ โบสถฝรงและปอมทงสองฟากแมน าทมชอเรยกรวมกนวา ปอมบางกอก ทท าการของเจาเมองบางกอกในคลองบางหลวง

2) สมยเปนราชธานศนยกลางอาณาจกร พ.ศ. 2310 - พ.ศ. 2394 (กรงธนบร - กรงรตนโกสนทร รชกาลท1-3) เมอกรงศรอยธยาเสยเอกราช พ.ศ. 2310 สมเดจพระเจากรงธนบร (สน) ไดกอบกเอกราชคนมาได ดวยภมประเทศ

และเมองบางกอกเปนเมองดานส าคญปากแมน าใกลทะเล มปอมปราการเดมเปนชยภมทด และเปนเมองทมขนาดเลกแตมชมชนหนาแนน สมควรแกการซองสมก าลง และรกษาเมองงายกวาอยธยา จงโปรดใหสถาปนากรงธนบรเปนเมองหลวง

การสถาปนาเมองบางกอกเปนกรงธนบร พระเจาตากสนมหาราช สมเดจพระเจากรงธนบร โปรดเกลาฯ ใหตงคายดวยไมทองหลาง ตงแตมมก าแพงเมองเกาไปจนถงวดบางหวานอย

(วดอมรนทราราม) วกไปรมแมน าเจาพระยาและชดคน ารอบพระนครแนวก าแพงพระนคร ดานฝงตะวนตก เรมตนทปอมวไชยประสทธ ยนไปตามล าคลองบางกอกใหญ จนถงคลองขางวดโมลโลกฯ (วดทายตลาด) ไปตามหลงวดอรณราชวราราม (วดมะกอกหรอวดแจง) ไปออกคลองบางกอกนอยทหลงวดอมรนทร (วดโบสถนอย) เปนคพระนคร แลวเลยวลงมาตามแนวคลองบางกอกนอยจนถงแมน า ปอมฝงตะวนออก (บรเวณปากคลองตลาดฝงโรงเรยนราชน) มาตามแนวปากคลองตลาดไปจรดปากคลองโรงไหมวงหนา (บรเวณใตสะพานสมเดจพระปนเกลา) แตทางเรยบแมน าไมมก าแพง

รปภาพท 2 แสดงแนวก าแพงเมองกรงธนบร และพนทยานชมชนในสมยพระเจาตากสนมหาราช

ในการตงกรงธนบร ครงนท าใหเกดกลมคนในพนทใหม กลมแรก คอ กลมคนเดมทผานสงครามใหญกบพมา รวมถง ชาวบางกอกเดม กลมทสอง คอ กลมทมจ านวนมากกวากลมแรก ทเดนทางจากภายนอกเขามาตงถนฐาน คนกลมนไมมสวนรวมกบการเสยกรงศรอยธยา การทมกลมคนหลายพวกท าใหมการแบงกลมชมชนเปนยานตางๆ ในพระนครธนบร ซงมสวนส าคญในการก าหนดยานตางๆของกรงรตนโกสนทร แบงชมชนไดดงน

แนวก าแพงพระนคร ดานฝงตะวนตก ชมชนหลากหลายเชอชาต แขก โปรตเกส จน ไทย เปนทตงของพระราชวง วงเจานายและคก

แนวก าแพงพระนคร ดานฝงตะวนออก ชมชนเบาบาง มชาวจนและญวน ทถกกวาดตอนอพยพมา นอกก าแพงเมองพระนครทงสองฝงยงเปนสวนผลไมและทะเลตม

รปภาพท 3 แสดงการสรางกรงธนบร ในรชสมยของสมเดจพระเจากรงธนบร

การสถาปนาเมองบางกอกเปนกรงรตนโกสนทร รชกาลท1

หลงจากทพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช รชกาลท 1 ทรงปราบจลาจลภายในกรงธนบร และเถลงถวลยราชสมบตขนครองราชยเปนปฐมกษตรยแหงราชวงศจกร ทรงโปรดเกลาฯ ใหปรบเปลยนผงเมองเสยใหมดวยการยายราชธาน สรางเมองทางฝงตะวนออก เพราะเหนวากรงธนบร เปนเมองอกแตก มแมน าผานกลางพระนคร และพระองคคนเคยฝงตะวนออกเปนอยางดเนองจากเคยรบพระบรมราชโองการจากสมเดจพระเจากรงธนบร ใหบรณะก าแพงและปอมพระนคร สองฟากแมน า การสรางกรงรตนโกสนทรสามารถแบงออกเปน 2 ระยะ

ระยะท 1 สรางพระราชวงหลวงและสถานทส าคญทางราชการ และใหรกษากรรงธนบรไว มการยกเสาหลกเมอง สรางพระราชวงหลวงดวยไมรายลอมดวยปราการพะเนยด ฉลอง 3 วน

รปภาพท 4 แสดงการสรางกรงรตนโกสนทร ระยะท 1 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช รชกาลท 1

ระยะท 2 รอก าแพงฝงตะวนตก รกษาเขอนหนาพระนครทสรางใหม รอพระราชวงสมเดจพระเจาตากสนลงกงหนง

คงเหลอแตก าแพงสกดชนใน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช พระราชทานนามเมองใหมนวา “กรงเทพมหานครบวร

รตนโกสนทร มหนทรายทธนา มหาดลกภพนพรตนราชธานบรรมย อดมราชนเวศน มหาสถานอมรพมาน อวตารสถต สกกทตตยวษณกรรมประสทธ” ตอมาในสมยรชกาลท 4 ไดเปลยนจากค าวา “บวรรตนโกสนทร” เปน “อมรรตนโกสนทร”

วด วดพระศรรตนศาสดาราม หรอวดพระแกว รชกาลท1 โปรดเกลาฯ ใหสรางวดขนภายในพระมหาบรมราชวง ไดอน

เชญพระแกวมรกต จากวดแจงในสมยกรงธนบรมาประดษฐานทรงพระราชทานนามใหมวา พระพทธมหามณรตนปฏมากร เพอเปนสรมงคล และโปรดเกลาฯ ใหสรางวดใหญ หรอวดมหาสทธาวาส หรอวดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร อนเชญพระโตพระพทธรปองคใหญจากสโขทย พระประธานวหารหลวงของวดมหาธาต อดตศนยกลางอาณาจกรสโขทย การสรางวดใหญใหเหมอนกบกรงศรอยธยาใหประชาชนโดยไดสกการะบชา

พระราชวงและวง โปรดเกลาฯ ใหสรางวงส าคญทงหมด 3 วงไดแก วงหลวง คอ พระบรมมหาราชวง ทประทบพระมหากษตรย ถอเปน

ศนยกลางของเมอง วงหนา คอ พระราชวงบวรสถานมงคล ท าหนาทเปนศนยกลางการปกครอง และวงหลง คอ พระราชวงบวรสถานพมข ท าหนาทเปนศนยระวงภยขาศก

ดานการคมนาคม โปรดเกลาฯ ใหขดคลองเพอใชเปนเสนทางคมนาคมภายในเมองหลวงและชมชนนอกก าแพงเมอง คลองท 1 : คลองรอบกรง เพอขยายก าแพงและคพระนครใหมใหกวางออกไป ปากคลองบางล าพวกไปออกปาก

คลองแมน าขางใตบรเวณเหนอวดสามปลม (วดจกรวรรดราชาวาส) หรอ คลองโองอาง คลองท 2 : คลองหลอดวดเทพธดาราม และ 2 คลองหลอดวดราชบพตรขดเพอเชอมคเมองและคลองรอบกรง

คลองท 3 : คลองมหานาค เพอใหประชาชนมการละเลนทางน าและเปนเสนทางล าเลยงกองทพไปท าศกดานเขมรและญวน

รปภาพท 5 แสดงการสรางกรงรตนโกสนทร ระยะท 2 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช รชกาลท 1

กรงรตนโกสนทร รชกาลท 3 ในรชสมยของ พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 เกดสงครามระหวงไทยกบญวนซงรบกนอยาง

ยดเยอเปนเวลานานถง 14 ปเศษ และมการปฏสงขรณวดวาอารามอกมาก ท าใหมภาระคาใชจายจงมการปรบปรง การเกบภาษอากร ไดสงส าเภาออกไปท าการคากบจน และคาขายกบหวเมองมลายเปนสวนมาก

วดส าคญ นบไดวาเปนยคแหงการสรางและปฏสงขรณวดวาอารามครงใหญ สถาปตยกรรมทสรางขนไดรบอทธพลของศลปะ

จนเขามาเปนอนมาก โดยตดองคประกอบทางสถาปตยกรรมแบบไทยเดมออกบางสวนเชนชอฟา ใบระกา หางหงส และใชกระเบองเคลอบสตาง ๆ มาประดบหนาบรรพและสวนประดบอนๆ มการประดษฐยอดซมและยอดปราสาทเปนรปทรงมงกฎ ตามยอดมณฑป ยอดซมประต ยอดหอระฆง เชน โลหะปราสาท วดราชนดดา

พระราชวงและวง ในรชกาลท 3 พระราชวงบวรสถานพมข (วงหลง) มการเปลยนแปลง ภายหลงการเสดจทวงคตของกรมพระราชวง

บวรสถานพมขในรชกาลท 1 (สมเดจพระเจาหลานเธอ เจาฟาทองอน กรมหลวงอนรกษเทเวศร ) ถอเปนการสนสดของต าแหนงกรมพระราชวงบวรสถานพมข เนองจากไมมการสถาปนากรมพระราชวงหลงขนอก วงกถกแบงออกเปน 3 ตอน ไดแก 1) วงเหนอ เรยกวา วงนอย เปนทประทบของ พระสมพนธวงศเธอ กรมหมนนเรศรโยธ 2) วงกลาง เรยกวา วงกลาง เปนทประทบของ พระสมพนธวงศเธอ กรมหลวงเสนยบรรกษ ตนราชสกลเสนวงศ และ 3) วงใต เรยกวา วงใหญ เปนทประทบของ พระสมพนธวงศเธอ กรมหมนนราเทเวศร ตนราชสกลปาลกะวงศ เชอสายกรมพระราชวงหลงไมมก าลงทจะดแลรกษาวง จงไดปลอยราง โดยทรอบ ๆ เปนทอยของราชสกลเสนวงศ หรอ ปาลกะวงศ ซงเปนเชอสายของกรมพระราชวงหลงในปจจบน ทเหลอกลายเปนทดนราษฎร

ดานการคมนาคม ใชการคมนาคมทางน าเปนหลก และการเดนเทา เกดชมชนส าคญ 1) ชมชนกลมรมประตส าราญราษฎร (จดยทธศาสตรส าคญน าไปสคลองแสนแสบ) ราษฎร ตอเนองไปชมชนกลาง

เมองบรเวณวดสทศน 2) ชมชนกลมรมประตสะพานหน เปนจดยทธศาสตรส าคญดานเศรษฐกจ ชาวจนนอกก าแพงเมองมการคาส าเภากบ

จนเปนอนมาก 3) ชมชนกลมทายวดเชตพนฯ ชมชนขาราชการทมเจานายขนนาง และไพรสมเปนจ านวนมาก และมราษฎรคาขาย

เปนบรเวณกวางตอเนองกนไป 4) ชมชนรมคลองบางล าพ ชมชนคาขายและทพกอาศย

รปภาพท 6 แสดงชมชน และพนทส าคญในสมยรชกาลท 3

3) สมยปรบตวเขาสสมยใหม พ.ศ. 2394 - พ.ศ. 2468 รชกาลท 4 (ลาอาณานคม เปดประเทศสอารยสากล)

ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท 4 มความตงเครยดทางการเมองอนเกดจากการขยายอทธพลของประเทศมหาอ านาจตะวนตก ในระหวางทพระองคทรงผนวช ทรงศกษาวชาดานตะวนตกควบคไปกบการตดตามขาวสาร เมอพระองคขนครองราชย ทรงด าเนนนโยบายเพอความอยรอดและด าเนนนโยบายการตางประเทศของสยามอยางระมดระวง ไทยไดท าสนธสญญาทางไมตรและพาณชยกบตางชาตท าใหมการหลงไหลเขามาของวทยาการสมยใหม

ดานการคมนาคมสการขยายพนทเมอง ทรงวางรากฐานการคมนาคมสมยใหมเพอสรางความเจรญและอ านวยความสะดวกในการสญจรดานการคาขาย โปรดเกลาฯ

ใหสรางถนนแบบฝรงขนเพอใชในการคมนาคมและการขนสงล าเลยงสนคา ขดคลอง เพอเปนคลองขนสงทางน า และราษฎรไดอาศยน าในล าคลองมาใชในการเพาะปลก ตลอดจนเปนเสนทางเดนเรอกลไฟ ( เรอโดยสาร) และสรางสะพานขามคลองเชอม

กบถนน ไดพระราชทานนามคลองทขดขนวา คลองผดงกรงเกษม และโปรดเกลาฯใหมการสรางปอมปราการขนโดยรอบ การขดคลองผดงกรงเกษมเปนการขยายพนทเมองออกไป บรเวณคลองรอบกรงถงคลองผดงกรงเกษมเดมเปนทอยของราษฏร ยานการคาและทอยอาศยของชาวจน ไดกลายมาเปนสวนหนงของพระนคร

โปรดเกลาฯ ใหสรางถนน ถนนเจรญกรง บ ารงเมอง เฟองนคร เพออ านวยความสะดวกและเปนสงจ าเปนตอความเจรญกาวหนาของบานเมอง พระองคโปรดฯใหสรางตกแถวชนเดยวตลอดสองฟากถนน พระราชทานแกพระราชโอรสและพระราชธดา เพอเกบผลประโยชนจากคาเชาตกแถวรานคาของชาวจน และชาวตางประเทศ ท าใหเกดการขยายตวทางการคาสองฟากถนน

รปภาพท 7 แสดงการขยายตว และพนทส าคญในสมยรชกาลท 4

รชกาลท 5 ( New Siam)

ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ไดมการเปลยนแปลงดานการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการเมองเปนอยางมาก มการปรบตวเขาสความทนสมยตามแบบตะวนตก เพอใหรอดพนจากการคกคามของชาตมหาอ านาจตะวนตก มการวางรากฐานการปกครองในอนาคต โดยสงพระราชโอรสและนกเรยนไทยไปศกษาตอตางประเทศ ทรงแบง การปกครองเปนกระทรวง ทบวง กรม ทรงประกาศกฎหมายการเลกทาส เรมระบบศกษาใหม

ในปพ.ศ. 2429 ทรงตระหนกวากจการโรงพยาบาลเปนสงจ าเปน ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกอสรางโรงพยาบาลแหงแรกของสยามขน ณ บรเวณทดนของกรมพระราชวงบวรสถานภมข (วงหลง) ทฝงธนบร คอโรงพบาบาลศรราชพยาบาล ไดพระราชทานนามวา โรงศรราชพยาบาล ตามพระนามของเจาฟาศรราชกกธภณฑ แตชาวบานนยมเรยกวา โรงพยาบาลวงหลง ตอมาไดเปลยนเชอเปน โรงพยาบาลศรราช

ดานการคมนาคมสการขยายความเจรญสภมภาค ดานศกยภาพของเมองมการขยายขอบเขตเมอง ขดเชอมคคลองมากขน เชอมตอกนเปนเครอขายทชาวตางชาตเรยก

กนวา นครเวนสตะวนออก (Venice of the East) มการสรางทางรถไฟและรถยนต การไฟฟา การสอสาร สรางสาธารณปโภคเพมขนใหทนตอสภาพการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

การสรางพระราชวงดสต และ สนนทาอทยาน ในปพ.ศ. 2441 พระองคไดใชเงนพระคลงขางท ซงเปนเงนสวนพระองคซอทดนทางดานเหนอของพระนคร ซงเปน

สวนตอกบทนา เชอมระหวางคลองผดงกรงเกษมกบคลองสาน ในปตอมาไดโปรดเกลาฯ ใหสรางพลบพลาทประทบแรมขนเพอเปนสถานทพกผอนพระอรยาบถแทนการเสดจประพาสหวเมอง ตอมาพระราชนามวา สวนดสต

ตอมามการสราง ถนนราชด าเนน เปนถนนขนาดใหญทมแนวคด Design Concept จากตางประเทศ และถนนสามเสนเปนถนนเชอมตอกบพระบรมมหาราชวงกบสวนดสต เพอความสะดวกในการพระราชด าเนน และพระราชนามวา วงสวนดสต และสรางพระทนงตางๆ เพอใชประกอบราชพธตางๆเชนเดยวกบวงหลวง และเปลยนนามวงสวนดสตเปน พระราชวงดสต

และโปรดเกลาฯ ใหสรางสวน “สนนทาอทยาน” ทมพนธไมดอกไมผลทดและหาไดยากนานาชนดมาปลกไวในสวนแหงน ทมาของชอสวนแหงนมาจากชอสวนของพระอนทรบนสวรรคชนดาวดงสและพระนามของสมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตน พระบรมราชเทว พระมเหสซงเปนทรกยงของพระองค

นอกจากนทรงพระราชด ารวาสถานทในพระบรมมหาราชวงชนในคบแคบ ไมเหมาะสมจะเปนทประทบของพระบรมวงศานวงศฝายใน จงโปรดใหสรางพระต าหนกและตกในบรเวณสวนสนนทาขนอกหลายหลง แลวโปรดใหเปนทประทบของพระมเหส เจาจอมมารดา เจาจอมและพระราชธดาใน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จ านวน ๓๒ ต าหนก รวมทงอาคารทพกของบรรดาขาราชบรพาร แตทวาพระองคเสดจสวรรคตเสยกอน การกอสรางพระต าหนก และต าหนกในสวนสนนทาจงมาเรมการกอสรางจนแลวเสรจพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวในสมยรชกาลท 6

ยานชมชน เมองหลวงมการขยายตวเทาเขตก าแพงเมองและคเมองรอบนอก เปนเหตให ก าแพงเมองกดขวางความเจรญของ

เมอง คมนาคมทางบกเปนสายหลกแทนทางน า อาคารหองแถวเพอการอาศยเพมการใชงานเปนตดตอการคาขาย ในปพ.ศ. 2349 – 2465 สามารถแบงยานชมชน ดงน

1. ทศตะวนออกพระบรมมหาราชวง สรางตกแถวสองชนเพอใหชาวตางชาตอาศยและท าการคา มการตงกระทรวงตางๆ เชนกระทรวงมหาดไทย

2. ทศเหนอพระบรมมหาราชวง สรางอาคารเพอการ พระราชพธพชมงคลและพรณศาสตรพรอมทงฉางขาว ในเวลาตอมาใหเรยกบรเวณนวา ทองสนามหลวง

3. ทศตะวนตกพระบรมมหาราชวง เดมเปนวงเจานาย บานขาราชการหนาแนนตอมาไฟไหมบรเวณกวาง จงเรยกวา "ทาเตยน" และยายตลาดทายสนไปรวมกนไวในบรเวณรมน าจงเกดเปนตลาดทาเตยน

4. บรเวณประตส าราญราษฎร ถงประตสะพานหน มวดสทศนฯเปนศนยกลาง มตลาด เสาชงชา โบสถพราหมณ ชมชนบานดนสอ บานชางหลอ บานตทองอยโดยรอบ และโปรดสรางวดตางๆส าหรบประยรญาต ยงชใหเหนความส าคญของยานน เพอเปนจดศนยกลางของชมชนในการขยายตวนอกก าแพงเมอง และกอสรางพระเจดยภเขาทองขนเพอเปนภมสญลกษณของพระนคร เสรมความส าคญใหพนทน โดยตงอยนอกเมองประตส าราญราษฎร

5. บรเวณตอนใตกรงรตนโกสนทรนอกก าแพงเมอง เคยเปนทอยอาศยของชมชนชาวจน ตอมามตะวนตกละเขกเขามาอาศยกลายเปนชมชนตางชาต

6. บรเวณถนนเจรญกรง บ ารงเมอง เฟองนคร สรางร.4 ตอมาในร.5 ปรบปรงใหสวยงามตดถนนใหตรงเปนระเบยบ พรอมสรางตกแถวสองชนขนใหมเพอการคาและอยอาศย สวนใหญเปนชาวจนและแขก และถนนเจรญกรงตอนนอกบรรจบถนนตอนในโปรดใหสรางประตเมองขนใหมสามชอง "ประตสามยอด"

7. บรเวณพระราชวงบวรสถาน (วงหนา) แบงพนทวงเปน 3 สวน คอ พระราชฐานชนนอก ใหเปนโรงทหารราบท 11 รกษาพระองคและทหารกรมวงหนา เขตพระราชฐานชนกลางใหเปน พพธภณฑสถานแหงชาต เขตพระราชฐานชนในเปนทประทบของพระราชธดาในพระปนเกลา ร.4 และพระราชธดาพระราชวงบวรวชยชาญ โดยมเจาพนกงานรกษาหนาทเชนเดม

8.บรเวณรมสะพานชางโรงส มกระทรวงมหาดไทย และอก 3 วงของพระราชโอรสในร.4 ตอมาไดตดถนนผานกลางวงเพอเชอมถนนเฟองนครกบถนนอษฎางค จงเกด แพรงนรา แพรงสรรพศาสตร และแพรงภธร ภายหลงโปรดเกลาใหมการรอวงแพรงภธรพรอมทงสรางสถานอนามย

9. บรเวณรมถนนมหาไชย โปรดเกลาฯสรางสะพานขามคลองรอบกรงเทพฯ และพระราชทานนามวา สะพานสมมตอมรมาค และไดตอเสนถนนบ ารงเมองจากประตส าราญราษฎรไปยงคลองผดงกรงเกษม ไดโปรดเกลาฯ สรางวดเทพศรนทรวาสและโรงพยาบาล (โรงพยาบาลกลางในปจจบน) และมการตอเชอมถนนตรงไปยงพระราชวงปทมวน

10. บรเวณตอนใตของวดเชตพนวมลมงคลาราม ไดโปรดเกลาฯสรางวงเพมขนตอจาก ร.3 ใหสรางสนนทาลยเปนทเรยนของกลสตร (โรงเรยนราชน)

11. บรเวณพาหรด สรางถนนเชอมระหวางมหาชยกบเฟองนครบรเวณทศใตของวงบรพาภรมย พระราชทานนามวา ถนนพาหรด (เดมเรยกวาถนนบานญวน) เปนถนนการคาส าคญและถนทอยของแขกซกซ และปลายถนนพาหรดตอเนองกบถนทอยของชาวจนยานส าเพงท าใหมความเจรญตอเนองกนไป ขดคลองสวสดเปรมประชากร

12. บรเวณทศเหนอของพระราชวงบวรสถานมงคล ไดโปรดเกลาฯตดถนนตงแตหนาพระราชวงออกไปทางดานทศเหนอ ผานหนาวดชนะสงครามไปสประตบางล าพ และตอเนองจากประตเมองไปสคลองผดงกรงเกษมทางดานทศเหนอ * เปนบรเวณชมชนชาวตางชาตทอพยพมาพงพระบรมโพธสมภาร คอ ถนนจกรพงษ และตอนนอกเขตก าแพงเมองเรยกวา ถนนสามเสน

13. บรเวณถนนราชด าเนน ไดโปรดเกลาฯสรางพระราชวงดสตขนทางเหนอของพระนคร สรางถนนเชอมพระราชวงดสตและพระบรมหาราชวง คอถนนสามเสน แบงได 3 ตอน คอถนนราชด าเนนนอก ตดจากประตพระราชวงสวนดสตมายงประตเมองทชอวา ประตพบาศ ผนวดพระพรหมสรนทร (วดปรนายก) ผานปอมหกก าลงดสดร จ าเปนตองรอปอมออกพรอมสรางสะพานผานฟาลลาศแทน ปลกตนหกวาง ถนนราชด าเนนกลาง เรมจากประตพฤตบาศผานพนทวางทองนามายงคเมองเดมตอนหนาของวงหนา สรางสะพานผานพภพลลา ขามคเมอง ปลกตนมะฮอกกะน และถนนราชด าเนนใน เรมจากสะพานผานพภพลลามายงพระบรมมหาราชวง และปรบพนทใหเปนสวนหนงของสนามหลวง ปลกตนมะขาม


รชกาลท 6 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว • รชกาลท 6 ไทยรวมสงครามโลกครงท 1 และชนะ

สงผลดดานเศรษฐกจและสงคม ไดรบเสรภาพการเกบภาษ มชาวตะวนตกเขามาอาศยและเปดกจการ การคาขนาดใหญมากขน เกด สโมสร สถานทสงคมส าหรบคนชนสง เปลยนรปแบบการสมาคมจากเดมแทนทจะเปนวดเหมอนแตกอน มการตงสถานพบายาลส าคญ วชรพยาบาล และสถาบนการศกษาอยางเปนทางการ


4) สมยใหม พ.ศ. 2468 - พ.ศ. 2525 ในรชกาลท 7-9 หลงจากสนสดสงครามโลกครงท 1 ระบบเศรษฐกจผกกบ ระบบเศรษฐกจโลก วกฤตเศรษฐกจตกต า (พ.ศ. 2473 -

2474) เกดปญหาบรหารราชการแผนดน จดเปลยนแปลงดานการปกครอง เศรษฐกจ และสงคม วนมหาวปโนค 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 ไดมการรอถอนองคประกอบของเมอง รอปอมก าแพงเม องเพอขยายถนน

พระอาทตย เกดสถานทราชการใหมกระจายตวตามเขตรอบนอก เปลยนแปลงประโยชนใชสอยจากอาคารทพกเปนทท าการรฐบาลสวนใหญรวมตวกนอยรมแมน าเจาพระยาบรเวณรมคลองผดงกรงเกษมดานเหนอ มการสรางสะพานพระพทธยอดฟาฯเชอม 2 ฝงพระนครและตดถนนถง 10 สายท าใหฝงธนบรเปลยนแปลงเปนสงคมเมองใหญ สรางสะพานสมเดจพระปนเกลาฯ ครอมปากคลองคเมองทางดานคลองโรงไหม

การเปลยนแปลงดานชมชน 1. บรเวณรมแมน าฝงตะวนออก ยานการคามการรออาคารเกาเพอสรางใหมใหใหญโตกวาเดม 2. บรเวณตงแตคลองรอบกรงถงแนวคลองผดงกรงเกษม เปนทตงชมชนชาวจนเดมไดขยายตวออกไปและหนาแนน

ขน 3. บรเวณทตงนอกคลองผดงกรงเกษม ขยายทกทศทางเปลยนจากยานทอยอาศยเปนยานการคาและสถานท

ราชการ

การเปลยนแปลงดานเสนทางคมนาคม 1. คลองเปลยนบทบาทตงแตปลาย รชกาลท 6 คลองไมไดรบการดแลบางแหงเปลยนสภาพถมทท าถนนแทนเพอ

รองรบการจราจร ท าใหสญเสยชวตความเปนวถบางกอก 2. ถนนกลายเปนทางคมนาคมหลกในรชกาลท 6 การเปลยนแปลงดานอาณาเขตและทศทางการขยายตวเมอง 1. ขยายตวดานทศเหนอ ตามแนวถนนพหลโยธนและวภาวดรงสตจนถงปทมธาน และตามแนวถนนกรงเทพฯ -

นนทบร จนถงปากเกรด ใชทดนประเภทสถานทราชการทงทหารและพลเรอน 2. ขยายตวดานทศตะวนออก ตามแนวถนนลาดพราว จนถงบางกะป ใชทดนเพอการพกอาศย 3. ขยายตวดานทศใต ตามแนวถนนสขมวทตอเนองถงเมองสมทรปราการ ใชทดนเพอการอตสาหกรรมและ

คลงสนคาเปนสวนใหญ 4. ขยายตวดานทศตะวนตก ตามแนวถนนจรลสนทวงศ ถงถนนเพชรเกษม ใชทดนเพอการพกอาศย อตสาหกรรม

และพานชกรรม


จะเหนไดวาในรชกาลท 7 ไมมการกอสรางอาคารส าคญมากนก ดวยปญหาทางการเมองรฐบาลใชวงและบาน

เจานายเปนศนยราชการหรอศนยบญชาการแทน

ในรชสมยของรชกาลท 8 และ 9 มงเนนการขยายพนทออกไปรอบนอกเปนการกระจายความเจรญสภมภาค มากกวาการใชพนทกรงเทพมหานครชนใน

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อางอง สวรรค ตงตรงสทธกล. กรงเทพฯ ไมมพพธภณฑกรงเทพฯ. 2545. กรงเทพฯ : มตชน, บานจอมยทธ . ประว ตศาสตร ภมศาสตร บคคลส าคญ ประเทศและทวป รตนโกสนทรตอนตน

https://www.baanjomyut.com/library_2/the_early_rattanakosin_period/02.html BKK อนไซด. ประวตยอของกรงเทพฯ https://www.jobmarket.co.th/travel/travel_detail.php?dd=3909 เศรษฐกจสมยรตนโกสนทร ร.๑-ร.๕ https://sites.google.com/site/socialpkru/rachkal-thi-3 https://th.wikipedia.org/wiki/กรมพระราชวงบวรสถานพมข https://th.wikipedia.org/wiki/ทาวงหลงและทาพรานนก เศรษฐกจสมยรตนโกสนทร ร.๑-ร.๕ https://sites.google.com/site/socialpkru/rachkal-thi-4 สญลกษณ (Logo) ส านกงานเขตดสต http://www.bangkok.go.th/dusit/page/sub/648/ประวตความเปนมา

ประวัติศาสตร์ย่านเมือง...

Documents