บทคัดย่อapp.eng.ubu.ac.th/~ie/article/pdf/2555/2555_kku_17_1_125.pdf ·...

125KKU Res. J. 2012; 17(1)

การจดการโลจสตกสและโซอปทานขาวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยLogistics and Supply Chain Management of Rice in the Northeastern Area of Thailand

สนน เถาชาร1* และ ผชวยศาสตราจารย ดร. ระพพนธ ปตาคะโส1 Sanan Thoucharee1*, Asst. Prof. Rapeepan Pitakaso, Ph.D.1

1สาขาวชาวศวกรรมอตสาหการ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน *Correspondent author : [email protected]

Received Novemder 21,2011

Accepted January 26,2012

บทคดยอ งานวจยนไดมการประยกต แบบจำาลองอางองการดำาเนนงานโซอปทาน และ การวเคราะหตนทนโลจ

สตกสดวยวธตนทนฐานกจกรรม มาวดประสทธภาพการจดการโลจสตกสและโซอปทานขาว โดยมวตถประสงค

เพอวเคราะหปญหา และเสนอแนะแนวทางการจดการโลจสตกสและโซอปทานขาว ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของประเทศไทย ผลการศกษาพบวามกลมตางๆ ทเปนสวนประกอบของโซอปทานขาว คอ กลมผผลตขาวเปลอก

ประกอบดวย เกษตรกร กลมผจดหาขาวเปลอก ประกอบดวย พอคาคนกลาง กลมเกษตรกร ตลาดกลาง กลมผผลต

ขาวสาร ประกอบดวย โรงสขาว สหกรณการเกษตร และกลมผจำาหนายขาวสาร ประกอบดวย พอคาสงออก หยง

พอคาขายสง / ขายปลก โดยตนทนโลจสตกสทเกดในแตละกลมของโซอปทานขาวมความแตกตางกนแตตนทนโล

จสตกสทมมลคามากของเกอบทกกลมคอ ตนทนการขนสง ดงนนจงควรมงเนนการบรหารจดการการขนสง เพอ

เพมประสทธภาพโดยรวมของระบบโลจสตกสและโซอปทานขาว

Abstract This research has applied the rice supply chain and has analyzed the logistics cost through Supply Chain

Operation Reference Model (SCOR model) and the Activity Based Costing for measuring the quality of logistic

management and rice supply chain. The purpose is to analyze the problems and suggest the solution to manage the

logistics and rice supply chain in the Northeastern area of Thailand. The result shows that there are many groups

of rice supply chain thus; paddy’s manufacturing group included farmers, the procurement of paddy included

middleman, Groups of farmers, and central market, the manufacturer of rice included rice mills and agricultural

cooperatives, and rice’s dealer group included exporters, Yong, wholesaler or retailer. There are so many differ-

ences that happened in logistics costs in each rice supply chain. But the highest value of each logistics costs was

KKU Res. J. 2012; 17(1):(125-141)http : //resjournal.kku.ac.th

126 KKU Res. J. 2012; 17(1)

transportation costs. So we should focus on the transportation management for increasing the whole effectiveness

of the logistics process and rice supply chain.

คำ�สำ�คญ : การจดการโซอปทาน, ตวแบบจำาลองอางองการดำาเนนงานโซอปทาน, ตนทนฐานกจกรรม

Keywords : Supply Chain Management, Supply Chain Operation Reference Model, Activity Based Costing

หนาทแปรสภาพขาวเปลอกใหเปนขาวสาร หลงจากนน

ขาวสารจะถกสงตอไปยงพอคาสงออก หยง และพอคา

ขายสง โดยเปนการสงโดยตรงจากโรงสไปยงพอคาสง

ออกและพอคาขายสง หรอสงผานหยง สำาหรบการ

ดำาเนนงานในชวงกระจายสนคานน พอคาสงออกจะ

ดำาเนนการสงออกขาวสารไปยงตลาดตางประเทศ ขณะ

ทพอคาขายสงจะดำาเนนการบรรจขาวสารเปนหนวย

ยอยและสงตอใหกบพอคาขายปลก เพอดำาเนนการขาย

ขาวสารภายในประเทศตอไป ดงแสดงสวนประกอบของ

โซอปทานขาว ในรปท 1

โดยปรมาณผลผลตขาวเปลอก 11,912,708

ตน หรอรอยละ 37 มาจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (2)

และเมอแบงกำาลงการผลตของโรงสตามเกณฑโรงงาน

อตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม (3) พบวาภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอมโรงสขาวจำานวน 28,644 โรงงาน

โดยแบงเปนโรงสขาวขนาดเลก 28,215 โรงงาน ขนาด

กลาง 149 โรงงาน และขนาดใหญ 280 โรงงาน (4) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 หมายเหต : ขาวเปลอก 32 ขาวสาร 33 34 35 รปท 1. สวนประกอบของโซอปทานขาว 36 37 ตารางท 1. การแบงกลมกจกรรมโลจสตกส 38 39

กจกรรมหลก กจกรรมสนบสนน 1. การบรการลกคา 2. การดาเนนงานตามคาสงซอ 3. การพยากรณความตองการของลกคา 4. การจดการสนคาคงคลง 5. การจดการคลงสนคาและการจดเกบ 6. การขนสง 7. การจดซอ - จดหา 8. กระบวนการโลจสตกสยอนกลบ

1. การจดเตรยมอะไหลและงานบรการหลงการขาย 2. การเลอกทตงโรงงานและคลงสนคา 3. การเคลอนยายวสด 4. บรรจภณฑและการบรรจ 5. การสอสารดานโลจสตกส

40

ผบรโภค เกษตรกร

ผจดหาขาวเปลอก

พอคาคนกลาง

กลมเกษตรกร

ตลาดกลาง

ผผลตขาวเปลอก

พอคาสงออก

หยง

พอคาขายสง

ผผลตขาวสาร ผจาหนายขาวสาร

โรงส สหกรณการเกษตร - สนคาสาเรจรป - งานระหวางทา - วตถดบ / ชนสวน

ผซอตางประเทศ

พอคาปลก ผบรโภค

เกษตรกร



รปท 1. สวนประกอบของโซอปทานขาว

1. บทนำ�

เนองจากปจจบนประเทศไทยเปนผสงออก

ขาวเปนอนดบหนงของโลก และมประเทศคแขงขน

ทางเศรษฐกจทสำาคญ คอ ประเทศเวยดนาม โดยในป

พ.ศ.2553 ประเทศไทยมปรมาณการสงออกขาวทงสน

8,939,630 ตน เปนสดสวนปรมาณการสงออก 40% คด

เปนมลคาการสงออก 168,193.1 ลานบาท เปนสดสวน

มลคาการสงออก 25% เปนอนดบทสอง รองจากยางพารา

ซงมสดสวนมลคาการสงออก 37% (1) ซงในโซอปทาน

ขาวนนจะประกอบไปดวยผมสวนเกยวของหลายฝาย

ดวยกน โดยเรมจากเกษตรกร ซงเปนหนวยผลตตนนำำา

ของโซอปทานขาว หลงจากนนขาวเปลอกจากเกษตรกร

จะถกสงผานไปเพอแปรสภาพเปนขาวสาร โดยการ

สงผานนอาจถกสงผานดวยเกษตรกรเอง หรอสงผาน

โดยกลมผจดหาขาวเปลอก ซงประกอบดวย พอคา

คนกลาง กลมเกษตรกร ตลาดกลาง ฝายถดไปในโซ

อปทานขาว ไดแก โรงส และสหกรณการเกษตร ซงทำา

127KKU Res. J. 2012; 17(1)

ดงนนการวจยในครงนจงมงทจะวดประสทธ

ภาพการจดการโลจสตกสและโซอปทานขาวในเขตภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ โดยพจารณาตงแต กลมผผลตขาว

เปลอก คอ เกษตรกร จนถงกลมผจำาหนายขาวสาร ซง

ประกอบดวย พอคาสงออก หยง พอคาขายสง/ขายปลก

เพอวเคราะหปญหา และเสนอแนะแนวทางการจดการ

โลจสตกสและโซอปทานขาว

2. แนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ

2.1 คว�มหม�ยของโลจสตกส

กมลชนก สทธวาทพฒ และคณะ (5) ไดให

ความหมายของโลจสตกสวา เปนการจดการลำาเลยง

สนคาเพอใหเกดตนทนโดยรวมในการกระจายสนคาตำำา

ทสด เกยวของตงแตกระบวนการจดหาวตถดบไปสน

สด ณ จดทมการบรโภค

2.2 กจกรรมโลจสตกส

รธร พนมยงค (6) ไดแบงกจกรรมดานโลจสต

กสออกเปน 2 กลม ไดแก กจกรรมหลกขององคกร และ

กจกรรมสนบสนนการดำาเนนงานขององคกร ดงแสดง

ในตารางท 1

และการปฏบตงานทรวดเรวเพอใหสามารถตอบสนอง

ความตองการของลกคา กจกรรมนอาจแบงเปน 3 สวน

ยอยไดดงนคอ สวนการปฏบตงาน สวนการตดตอ

สอสาร และสวนการใหเครดตและการเรยกเกบคาสนคา

3) การพยากรณความตองการของลกคา

(Demand Forecasting) เปนกจกรรมทมการพจารณาถง

ความตองการผลตภณฑหรอบรการในอนาคตของลกคา

4) การจดการสนคาคงคลง (Inventory Man-

agement) เปนกจกรรมทมความสำาคญเนองจากปรมาณ

สนคาคงคลงทองคกรมอยนนจะกระทบถงสภาวะการ

เงน การจดหาวสดใหไดตามความตองการของลกคา รวม

ทงการวางแผนในการผลต

5) การจดการคลงสนคาและการจดเกบ

(Warehouse and Storage) เปนกจกรรมทครอบคลมถง

การจดการพนททใชในการจดเกบหรอดแลสนคาคงคลง

อปกรณเครองใชตาง ๆ ทจำาเปนในการดำาเนนงานในคลง

สนคา

6) การขนสง (Transportation) เปนกจกรรม

ทครอบคลมถงการจดการการเคลอนยายผลตภณฑ การ

เลอกวธในการสงสนคา นอกจากนยงครอบคลมการ

เลอกเสนทางขนสง

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 หมายเหต : ขาวเปลอก 32 ขาวสาร 33 34 35 รปท 1. สวนประกอบของโซอปทานขาว 36 37 ตารางท 1. การแบงกลมกจกรรมโลจสตกส 38 39

กจกรรมหลก กจกรรมสนบสนน 1. การบรการลกคา 2. การดาเนนงานตามคาสงซอ 3. การพยากรณความตองการของลกคา 4. การจดการสนคาคงคลง 5. การจดการคลงสนคาและการจดเกบ 6. การขนสง 7. การจดซอ - จดหา 8. กระบวนการโลจสตกสยอนกลบ

1. การจดเตรยมอะไหลและงานบรการหลงการขาย 2. การเลอกทตงโรงงานและคลงสนคา 3. การเคลอนยายวสด 4. บรรจภณฑและการบรรจ 5. การสอสารดานโลจสตกส

40

ผบรโภค เกษตรกร

ผจดหาขาวเปลอก

พอคาคนกลาง

กลมเกษตรกร

ตลาดกลาง

ผผลตขาวเปลอก

พอคาสงออก

หยง

พอคาขายสง

ผผลตขาวสาร ผจาหนายขาวสาร

โรงส สหกรณการเกษตร - สนคาสาเรจรป - งานระหวางทา - วตถดบ / ชนสวน

ผซอตางประเทศ

พอคาปลก ผบรโภค




ต�ร�งท 1. การแบงกลมกจกรรมโลจสตกส

1) การบรการลกคา (Customer Service) มงเนน

การตอบสนองความตองการของลกคา โดยมลกษณะ

เปนตวเชอมและรวมกจกรรมดานโลจสตกสอน ๆเขา

ดวยกน เพอสรางความพงพอใจใหแกลกคา

2) การดำาเนนงานตามคำาสงซอ (Order

Processing) เปนจดเรมของกระบวนการดานโลจสตกส

7) การจดซอ-จดหา (Procurement) เปน

กจกรรมททำาใหไดมาซงวสดหรอบรการเพอเปนการ

ประกนวาการปฏบตงานสวนผลตของบรษทยงคงม

ประสทธภาพ

8) กระบวนการโลจสตกสยอนกลบ (Reverse

Logistics) เปนกจกรรมทดแลหรอจดการกบสนคาทถก

128 KKU Res. J. 2012; 17(1)

สงกลบคน

9) การจดเตรยมอะไหลและงานบรการหลง

การขาย (Part and Service Support) เปนกจกรรมท

ครอบคลมถงบรการหลงการขาย โดยเปนกจกรรมท

เกยวกบการซอมแซมและบรการตาง ๆ ทเกยวของกบ

ผลตภณฑทไดขายไป

10) การเลอกทตงโรงงานและคลงสนคา (Plant

and Warehouse Site Selection) มสวนสำาคญทงในการ

พจารณาการสรางหรอเชาคลงสนคาหรอโรงงาน ชวยให

ระดบการตอบสนองตอลกคาสงขน ซงจะตองพจารณา

ถงระยะทางใกล-ไกลของแหลงวตถดบและลกคา

11) การเคลอนยายวสด (Material Handling)

เกยวของกบการเคลอนยายหรอการไหลของวตถดบ

วสดทอยระหวางการผลต และผลตภณฑสดทายภายใน

โรงงานหรอคลงสนคา

12) บรรจภณฑและการบรรจ (Packaging)

เกยวของกบการบรรจและบรรจภณฑ โดยบรรจภณฑ

มบทบาทใน 2 มมมอง คอ มมมองดานการตลาด ซงมง

เนนทการออกแบบทสามารถดงดดลกคาได และ มมมอ

งดานโลจสตกส ทบรรจภณฑมบทบาทในการปกปอง

ผลตภณฑไมใหเกดความเสยหายจากการจดเกบและ

การขนสง

13) การสอสารดานโลจสตกส (Logistics Com-

munications) มสวนสนบสนนงานดานโลจสตกสและ

ความสำาเรจขององคกร โดยการสอสารทมประสทธภาพ

นนจะชวยใหมการตดสนใจและการดำาเนนงานทรวดเรว

ลดปญหาความลาชาระหวางแผนก สามารถตอบสนอง

ความตองการของลกคาไดรวดเรว

2.3 ก�รวเคร�ะหตนทนต�มระบบตนทนฐ�น

กจกรรม

รธร พนมยงค และคณะ (7) กลาววาระบบตนทน

ฐานกจกรรม (Activity Based Costing (ABC)) เปน

เครองมอในการบรหารงานทเชอมโยงการบรหารระดบ

องคกรลงสระบบการปฏบตงานประจำาวน โดยพจารณา

หนาทความรบผดชอบของแตละหนวยงานตลอดทง

กจการ (Cross-Functional) โดยมจดประสงคสำาคญ คอ

การใหขอมลทเปนประโยชนตอผบรหารในการเขาใจ

พฤตกรรมตนทน (Cost Behavior) ทงหมดทเกดขน

ภายในองคกร การคำานวณตนทนฐานกจกรรมแบงออก

เปน 6 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การกำาหนดกจกรรม ในสถาน

ปฏบตงานเปาหมาย

ขนตอนท 2 คำานวณหาตนทนของปจจยหรอ

ทรพยากร (Input) ทใชไปในกจกรรมโลจสตกสทงหมด

โดยใชเอกสารทางบญชมาคำานวณแยกตามแตละปจจย

ขนตอนท 3 นำาตนทนของทรพยากรทใชใน

แตละดานทคำานวณไดในขนตอนท 2 มากระจายตาม

แตละกจกรรมตามจำานวนครงทปฏบตงานจรง

ขนตอนท 4 การนำาขอมลทไดมาคำานวณตนทน

รายกจกรรม

ขนตอนท 5 เกบรวบรวมขอมล ปรมาณงาน

ของแตละกจกรรม

ขนตอนท 6 คำานวณตนทนตอหนวยของกจกรรม

โดยนำาตนทนรวมของแตละกจกรรมมาหารดวยปรมาณ

การปฏบตงาน

สทธศกด หานนมตกลชย (8) ไดวเคราะห

ตนทนโลจสตกสของโซอปทานสบปะรดกระปองใน

ประเทศไทย โดยวธตนทนฐานกจกรรม (Activity Based

Costing (ABC)) ทำาใหทราบตนทนโล จสตกสของโซ

อปทานอตสาหกรรมสบปะรดกระปองในประเทศไทย

ชาครยา ธาระรป (9) ไดวเคราะหตนทนและ

การลดตนทนโลจสตกสของบรษทกาวอตสาหกรรม

โดยใชวธตนทนฐานกจกรรม (Activity Based Costing

(ABC)) ซงพบวาตนทนทสงทสดคอ ตนทนคาขนสง

จงมงเนนไปทการลดตนทนคานำำามนเชอเพลงสำาหรบรถ

ยกของในคลงสนคา (Forklift) โดยการรวบรวมคำาสงซอ

และจดเสนทางการหยบสนคา ทำาใหเสนทางในการหยบ

สนคาลดลงเฉลยวนละ 30% สงผลใหตนทนนำำามนเชอ

เพลงลดลง

2.4 ก�รบรห�รจดก�รโซอปท�น

Vogt and et al. (10) กลาววา โซอปทาน (Supply

Chain) เปนกระบวนการในการรวมหรอบรณาการของ

องคกรตาง ๆทมสวนรวมในการเปลยนวตถดบใหเปน

129KKU Res. J. 2012; 17(1)

สนคาสำาเรจรปและสงผานสนคาเหลานนใหแกผบรโภค

สดทาย โซอปทานยงรวมเอาตนทน เวลา การขนสง การ

บรรจและการจดเกบทงหมดซงอาจเกยวเนองกบขน

ตอนทตางกนในกระบวนการผลตเพอใหสามารถสง

มอบสนคาใหแกลกคาไดอยางเหมาะสม และปจจบน

โซอปทานยงรวมถงสนคาทถกสงกลบคนหลงจากใช

งานเสรจแลว

สมจตร อาจอนทร และคณะ(11) ศกษาขอบ

เขตและความเหมาะสมการพฒนา ERP/Logistics สำาหรบ

ขาวหอมมะลกลมจงหวดรอยแกนสารตลอดโซอปทาน

ขาว โดยเรมตงแตกลมผผลตขาวเปลอก กลมผจดหา

ขาวเปลอก กลมผผลตขาวสาร กลมผจำาหนายขาวสาร

จนกระทงถงกลมผขนสง พบวาระบบ ERP ของหนวย

งานควรไดรบการพฒนาและใชงานระบบสารสนเทศ

สวนการออกแบบและพฒนาระบบโลจสตกสรวมทงโซ

อปทาน ควรเปนมาตรฐานสากล

รวพมพ ฉวสข (12) ไดกลาววาเปาหมาย

ของการจดการโลจสตกสและโซอปทาน เพอผลตและ

กระจายสนคาในคณภาพ ปรมาณ สถานท และเวลาท

เหมาะสม เพอลดตนทนรวมใหตำำาทสด โดยยงคงรกษา

ระดบการบรการลกคา มศกยภาพในการแขงขน

2.5 ตวแบบจำ�ลองอ�งองก�รดำ�เนนง�นโซ

อปท�น (Supply Chain Operation Reference Model

(SCOR Model))

SCOR Model ถกพฒนาขนมาเพออธบาย

ลกษณะและแสดงใหเหนกจกรรมทางธรกจทงหมด

ทเกยวของกบการตอบสนองความพงพอใจของลกคา

โดยมการกำาหนดกระบวนการทำางานตาง ๆใหเปน

มาตรฐานเดยวกนและมโครงสรางแสดงความสมพนธ

ระหวางกระบวนการ นอกจากน SCOR Model ยงม

การกำาหนดมาตรวด (Metric) สำาหรบวดประสทธภาพ

ในแตละกระบวนการ และยงมการเสนอวธการปฏบต

งานทดทสด (Best practice) ในแตละกระบวนการเพอท

จะใหบรษทหรอองคกรสามารถนำาไปประยกตใชได ซง

SCOR model ประกอบไปดวย 5 กระบวนการหลกคอ

Plan เกยวของกบการวางแผนตางๆ Source เกยวของกบ

การจดซอ จดหา และการขนสงวตถดบ Make เกยวของ

กบการผลตและการจดการคลงสนคาสำาเรจรป Delivery

เกยวของกบการจดการในการขนสงสนคาไปยงลกคา

และ Return เกยวของกบสงวตถดบคนกลบผขายหรอผ

สงมอบ และรบสนคาคนจากลกคา (13) ดงในรปท 2

วสสนย วรรธนจจรยา (14) ศกษาสภาพโซ

อปทานของขาวนง โดยการประยกตใช Value Stream

Mapping และSCOR Model พบวาผผลต (โรงสขาวนง)

ควรจะดำาเนนการในดานการวางแผนผลต และจำาหนาย

ใหเหมาะสมมากขน เพอลดสดสวนกจกรรมทไมเพม

มลคา เชน ขนตอนการพกขาว

1 2 รปท 2. ตวแบบจาลองอางองการดาเนนงานโซอปทาน 3 4 ตารางท 2. ประโยชนทไดรบจากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ 5 6

ผวจย ป ประโยชนตองานวจย กมลชนก สทธวาทพฒ และคณะ 2001 ทราบความหมาย และขอบเขตของโลจสตกส (Logistics) รธร พนมยงค 2004 แบงกจกรรมโลจสตกสทเกดขนภายในองคกรออกเปน 13 กจกรรม รธร พนมยงค และคณะ 2005 ทราบขนตอนการวเคราะหตนทนตามระบบตนทนฐานกจกรรม สทธศกด หานนมตกลชย 2006 ไดแนวทางการวเคราะหตนทนโลจสตกสโดยใชวธตนทนฐานกจกรรมในสวน

ของกลมผผลตขาวเปลอก กลมผจดหาขาวเปลอก และกลมผจาหนายขาวสาร ชาครยา ธาระรป 2009 ไดแนวทางการวเคราะหตนทนโลจสตกสโดยใชวธตนทนฐานกจกรรมในสวน

ของกลมผผลตขาวสาร (โรงสขาว และสหกรณการเกษตร) Vogt and et al. 2005 ทราบความหมาย และขอบเขตของโซอปทาน (Supply Chain) สมจตร อาจอนทร และคณะ 2006 ไดแนวทางวเคราะหตนทนโลจสตกสขาว และแนวทางในการแบงกลมโซ

อปทานขาวออกเปน 4 กลมหลกคอ 1. กลมผ ผลตขาวเปลอก คอ เกษตรกร 2. กลมผจดหาขาวเปลอก ประกอบดวย พอคาคนกลาง สถาบนเกษตรกร และตลาดกลาง 3. กลมผผลตขาวสาร ประกอบดวย โรงสขาว สหกรณการเกษตร และ 4. กลมผจาหนายขาวสาร ประกอบดวย 4.1 ผคาสง คอ พอคาสงออก หยง พอคาขายสง 4.2 ผคาปลก คอ ผซอตางประเทศ พอคาขายปลก

รวพมพ ฉวสข 2009 เปาหมายการจดการโลจสตกสและโซอปทาน คอ การผลตสนคาทมคณภาพด ใชเวลากระจายสนคาเรว และตนทนรวมตองตาทสด

สพจน เหลางาม 2006 ประยกตใชหลกการ SCOR Model วดประสทธภาพโซอปทานขาว วสสนย วรรธนจจรยา 2009 ไดแนวทางในการนา SCOR Model เพอประเมนประสทธภาพโรงสขาว โดย

มงเนน การจดซอ-จดหา (Source) การผลต (Make) และ การขนสง (Deliver) อภชาต โสภาแดง และคณะ 2008 ไดแนวทางการนา SCOR Model มาใชประเมนประสทธภาพโซอปทานขาว ป ราร ถ นา ป ร ารถ นาด แล ะคณะ

2009 ไดแนวทางการวดประสทธภาพโซอปทานดวย SCOR Model โดยใช 3 มาตรวด คอ คณภาพ ตนทน และการขนสง (เวลา)

เสาวนตย จนทนโรจน 2010 ไดแนวทางการคานวณขนาดตวอยางดวยสตรของ ทาโร ยามาเน (Taro Yamane) และใชมาตรวดตามตวแบบ SCOR model เพอวดสมรรถนะโซอปทานขาว

รปท 2. ตวแบบจำาลองอางองการดำาเนนงานโซอปทาน

130 KKU Res. J. 2012; 17(1)

อภชาต โสภาแดง และคณะ (15) ไดศกษา

ระบบจดการโซอปทานของลำาไยสดในประเทศไทย โดย

การนำา SCOR Model และValue Chain มาใชพฒนาตว

แบบทจะใชประเมนประสทธภาพโซอปทานลำาไย ทำาให

ผประกอบการและหนวยงานราชการทเกยวของ ทราบ

ถงการดำาเนนการทเปนเลศ และแนวทางการปรบปรง

ในอนาคต เพอเพมศกยภาพการแขงขนของผประกอบ

การไทย

ปรารถนา ปรารถนาด และคณะ (16) ไดศกษา

การจดการโซอปทานและโลจสตกสมนสำาปะหลงใน

ประเทศไทย โดยอาศยการวดประสทธภาพการจดการ

โซอปทานดวยตวแบบ SCOR Model ใช 3 มาตรวดคอ

คณภาพ ตนทน และการขนสง และศกษาการขนสงดวย

ระบบขนสงตอเนอง ทำาใหไดแนวทางการพฒนาและ

เพมประสทธภาพโซอปทาน และไดขอเสนอแนะการ

ปรบปรงระบบขนสงดวยระบบรางและถนน

เสาวนตย จนทนโรจน (17) ไดประยกตตว

แบบจำาลองอางองการดำาเนนงานโซอปทานเพอประเมน

สมรรถนะโซอปทานอตสาหกรรมเมดพลาสตกรไซเคล

โดยคำานวณขนาดตวอยางดวยวธของ ทาโร ยามาเน

(Taro Yamane) และใชมาตรวดตามตวแบบ SCOR

model และตามแบบประเมนของสภาอตสาหกรรม เพอ

วดสมรรถนะโซอปทาน พบวากลมผผลตมสมรรถนะท

ตำำากวาผจดหาวตถดบ และกลมลกคา สงผลใหเกดของ

เสยเปนจำานวนมากในกระบวนการผลต ซงหลงจาก

การปรบปรงโดยการเพมกระบวนการตรวจสอบวตถดบ

กอนรบเขาไปในกระบวนการผลต แลวสามารถลด

ปรมาณของเสยลงไดถง 7.45% ของปรมาณการผลตรวม

จากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรม

ทเกยวของดงกลาวมาขางตน สามารถสรปประโยชนท

ไดรบตองานวจย ดงแสดงในตารางท 2

3. ระเบยบวธวจย

3.1 สำ�รวจจำ�นวนผมสวนไดเสย (Stakeholders)

แลวเลอกจำ�นวนตวอย�งในแตละกลม

3.1.1 กลมผผลตข�วเปลอก











ต�ร�งท 2. ประโยชนทไดรบจากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ

131KKU Res. J. 2012; 17(1)

คำานวณจำานวนตวอยางตามหลก “การสมตวอยาง

แบบแบงชนภม” (Stratified sampling) โดยจะแบงกลม

จำานวนครวเรอนททำานาเปน “ชนภม” (Stratum) 19 ชนภม

(จงหวด) โดยใหแตละชนภมมลกษณะทเหมอนกน

(Homogeneous stratum) เพอลดความคลาดเคลอนใน

การคำานวณขนาดตวอยาง(16) แลวคำานวณขนาดตวอยาง

แตละชนภมตามสตรของทาโร ยามาเน (Taro Yamane)

ดงแสดงในตารางท 3

ต�ร�งท 3. จำานวนครวเรอนรวม และขนาดตวอยางเกษตรกรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปการเพาะปลก 2552 / 2553





















ต�ร�งท 2. ประโยชนทไดรบจากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ (ตอ)

132 KKU Res. J. 2012; 17(1)

ซงในการเกบขอมลจากกลมตวอยางเกษตรกร

ไดเลอกเฉพาะจงหวดทมผลผลตขาวเปลอกเกน 1 ลานตน

ซงประกอบดวยจงหวดอบลราชธาน สรนทร รอยเอด

และนครราชสมา แลวใชวธสมตวอยางแบบเจาะจงใน

พนททมการปลกขาวมาก โดยเลอกจงหวดละ 3 อำาเภอ

อำาเภอละ 3 ตำาบล รวมทงสนใชกลมตวอยางเกษตรกร

จาก 4 จงหวด 12 อำาเภอ 36 ตำาบล รวมจำานวนเกษตรกร

1,600 ครวเรอน

3.1.2 กลมผจดห�ข�วเปลอก

ใชจำานวนตวอยางเปนจำานวนประชากรผจดหา

ขาวเปลอกซงประกอบดวย พอคาคนกลาง กลมเกษตรกร

และตลาดกลาง จาก 36 ตำาบลใน 4 จงหวด

3.1.3 กลมผผลตข�วส�ร

คำานวณจำานวนตวอยางตามหลก “การสม

ตวอยางแบบแบงชนภม” (Stratified sampling) โดยจะ

แบงกลมโรงสและสหกรณการเกษตร ออกเปน “ชนภม”

(Stratum) โดยใหแตละชนภมมลกษณะทเหมอนกน (Ho-

mogeneous stratum) 4 ชนภม (จงหวด) แยกเปนขนาด

กลางและขนาดใหญ แลวคำานวณขนาดตวอยางแตละ

ชนภมตามสตรของเครซและมอรแกน (R.V.Krejcie &

D.W.Morgan) แลวใชวธสมตวอยางแบบเจาะจง ทำาให

ไดตวอยางจำานวน 179 โรงงาน

3.1.4 กลมผจำ�หน�ยข�วส�ร

ใชจำานวนตวอยางจากจำานวนประชากรพอคา

สงออก หยง และพอคาขายสงทงหมดทรบซอขาวสาร

จากโรงส และสหกรณการเกษตรใน 4 จงหวด ทำาใหได

จำานวนตวอยางพอคาสงออก 13 ราย หยง 2 ราย และ

พอคาขายสง 2 ราย

3.2 วดประสทธภ�พของระบบโลจสตกสและ

โซอปท�นข�ว

โดยการนำา SCOR Model และการวเคราะหตนทน

โลจสตกสโดยวธตนทนฐานกจกรรม (Activity Based

Costing (ABC)) มาพฒนาตวแบบทจะใชวดประสทธภาพ

ของโซอปทานขาวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เรมตงแต

กลมผผลตขาวเปลอก กลมผจดหาขาวเปลอก กลมผผลต

ขาวสาร จนกระทงถงกลมผจำาหนายขาวสาร ดงแสดงใน

ตารางท 4, 5, 6 และ 7 ตามลำาดบ

ต�ร�งท 3. จำานวนครวเรอนรวม และขนาดตวอยางเกษตรกรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปการเพาะปลก 2552 / 2553

ต�ร�งท 4. กลมผผลตขาวเปลอก

ตอนล�ง

133KKU Res. J. 2012; 17(1)

จากตารางท 4 สามารถอธบายไดวา %ความชน

ในขาวเปลอก เปนคานำำาหรอความชนซงอยในเมลดขาว

เปลอก ตนทนการจดซอ-จดหา เปนคาใชจายในการ

จดหาปจจยการผลต เชน ปย สารกำาจดวชพช ตนทนการ

เคลอนยายวสด เปนคาใชจายในการเคลอนยายพนธขาว

และเกบเกยวขาว ระยะเวลาเพาะปลก เปนเวลาทใชในการ

เพาะปลกขาวตงแตหวานขาว จนกระทงเกบเกยว ตนทน

การขนสง เปนคาใชจายขนสงขาวเปลอกไปจำาหนาย เชน

คาจางเหมาในการขนสง สวนระยะเวลาถงทหมาย เปน

ระยะเวลาทใชในการขนสงขาวเปลอกไปจำาหนายโดย

พจารณาจากทงนาถงโรงส

ตลาดกลางทผขาย ผซอขาวเปลอกตองจาย เชน คาลงขาว

เปลอกจากรถบรรทก ตนทนการสอสารดานโลจสตกส

เปนคาใชจายทพอคาคนกลางใชตดตอกบเกษตรกร โรงส

ตนทนการขนสง ในสวนของพอคาคนกลาง และกลม

เกษตรกร เปนคาใชจายขนสงขาวเปลอกไปจำาหนาย เชน

คานำำามนในการขนสง คาจางคนขบ

จากตารางท 6 สามารถอธบายไดวา ตนขาว

(Head Rice) คอ เมลดขาวหกทมความยาวมากกวาขาวหก

แตไมถงความยาวของขาวเตมเมลด และใหรวมถง

เมลดขาวแตกเปนซกทมเนอทเหลออยตงแตรอยละ

80 ของเมลด ตนทนการดำาเนนงานตามคำาสงซอ เปนตารางท 5. กลมผจดหาขาวเปลอก 1 2

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา พอคาคนกลาง (Source) - % ความชนขาวเปลอก - การจดซอ - จดหา

- การเคลอนยายวสด - การสอสารดานโลจสตกส

- ระยะเวลาถงทหมาย

พอคาคนกลาง (Delivery) - การขนสง - การสอสารดานโลจสตกส


กลมเกษตรกร (Source) - % ความชนขาวเปลอก - การจดซอ - จดหา - การเคลอนยายวสด

กลมเกษตรกร (Delivery) - การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย ตลาดกลาง (Source) - % ความชนขาวเปลอก ผขายตองจาย

- การจดซอ - จดหา - การเคลอนยายวสด ผซอตองจาย - การจดซอ - จดหา - การเคลอนยายวสด

3 ตารางท 6. กลมผผลตขาวสาร 4 5

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา โรงส (Plan & Source & Make & Return)

- % ความชนขาวเปลอก - % ตนขาว

- การดาเนนงานตามคาสงซอ - การจดซอ - จดหา - การสอสารดานโลจสตกส - การเคลอนยายวสด - การจดการสนคาคงคลง - การจดการคลงสนคาและการจดเกบ

โรงส (Delivery) - การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย สหกรณการเกษตร (Plan &Source & Make & Return)



สหกรณการเกษตร(Delivery)

- การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย

6 7

ต�ร�งท 5. กลมผจดหาขาวเปลอก

จากตารางท 5 สามารถอธบายไดวา ตนทนการ

จดซอ-จดหา ในสวนของพอคาคนกลาง เปนคาใชจายจด

ซอ-จดหาขาวเปลอก เชน คานำำามนรถ คาจางคนขบรถ

สวนกลมเกษตรกร เปนคาใชจายจดซอ-จดหาขาวเปลอก

เชน คาตรวจสอบคณภาพขาวเปลอก สวนตลาดกลาง

เปนคาบรการของตลาดกลางทผขาย ผซอขาวเปลอก

ตองจาย เชน คาตรวจสอบคณภาพขาวเปลอก ตนทนการ

เคลอนยายวสด ในสวนของพอคาคนกลาง เปนคาจาง

ลำาเลยงขาวเปลอก สวนกลมเกษตรกร เปนคาจางลำาเลยง

จดเรยงขาวเปลอก สวนตลาดกลาง เปนคาบรการของ

คาแรงงาน คาวสดใชงานและวสดสำานกงานทใชรบคำา

สงซอจากลกคา หรอหยง ตนทนการจดซอ-จดหา เปน

คาแรงงาน คาวสดใชงานและวสดสำานกงานทใชในการ

จดซอ-จดหา ตนทนการสอสารดานโลจสตกส เปน

คาอปกรณและเครองใชสำานกงานทใชตดตอสอสาร

ภายในองคกร ระหวางองคกร ตนทนการเคลอนยายวสด

เปนคาแรงงาน คานำำามนรถ และคาดแลรกษารถทใช

ระหวางกระบวนการภายในองคกร ตนทนการจดการ

สนคาคงคลง เปนคาจางบรรจหบหอ และคาตรวจสอบ

คณภาพขาวเปลอก ขาวสาร ตนทนการจดการคลงสนคา

134 KKU Res. J. 2012; 17(1)

และการจดเกบ เปนคานำำาและคาไฟฟาในคลงขาวเปลอก

ขาวสาร ตนทนการขนสง เปนคานำำามนรถ คาเสอมราคา

รถ คาดแลรกษารถ และคาจางคนขบรถ สวนระยะเวลา

ถงทหมาย เปนระยะเวลาทใชในการขนสงขาวสารไป

ยงพอคาสงออก

ตารางท 5. กลมผจดหาขาวเปลอก 1 2

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา พอคาคนกลาง (Source) - % ความชนขาวเปลอก - การจดซอ - จดหา

- การเคลอนยายวสด - การสอสารดานโลจสตกส


พอคาคนกลาง (Delivery) - การขนสง - การสอสารดานโลจสตกส


กลมเกษตรกร (Source) - % ความชนขาวเปลอก - การจดซอ - จดหา - การเคลอนยายวสด

กลมเกษตรกร (Delivery) - การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย ตลาดกลาง (Source) - % ความชนขาวเปลอก ผขายตองจาย

- การจดซอ - จดหา - การเคลอนยายวสด ผซอตองจาย - การจดซอ - จดหา - การเคลอนยายวสด

3 ตารางท 6. กลมผผลตขาวสาร 4 5

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา โรงส (Plan & Source & Make & Return)



โรงส (Delivery) - การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย สหกรณการเกษตร (Plan &Source & Make & Return)



สหกรณการเกษตร(Delivery)

- การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย

6 7

ต�ร�งท 6. กลมผผลตขาวสาร

และการจดเกบ เปนคานำำาและคาไฟฟาในคลงขาวสาร

ของพอคาสงออก และพอคาขายสง / ขายปลก ตนทน

การขนสง ในสวนของพอคาสงออก เปนคาใชจายใน

การขนสงขาวสารไปยงทาเรอเพอสงออกไปจำาหนายยง

ตางประเทศ สวนพอคาขายสง / ขายปลก เปนคาใชจาย

จากตารางท 7 สามารถอธบายไดวา ตนทนการ

สอสารดานโลจสตกส ในสวนของพอคาสงออก พอคา

ขายสง / ขายปลก เปนคาใชจายในการตดตอซอขาวกบ

โรงสโดยตรง หรอผานหยง สวนหยง เปนคาใชจายในการ

ตดตอซอขาวกบโรงสและตดตอขายขาวใหกบพอคาสง

ออก พอคาขายสง / ขายปลกตนทนการจดการคลงสนคา

ในการขนสงขาวสารไปจำาหนายยงพอคาขายปลก ระยะ

เวลาถงทหมาย ในสวนของพอคาสงออก เปนระยะเวลา

ทใชในการขนสงขาวจากบรษทสงออกไปยงทาเรอเพอ

สงออก ในสวนของพอคาขายสง เปนระยะเวลาทใชใน

การขนสงขาวสารไปจำาหนายยงพอคาขายปลก

ตารางท 7. กลมผจาหนายขาวสาร 1 2

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา พอคาสงออก (Source) - การสอสารดานโลจสตกส

- การจดการคลงสนคาและการจดเกบ

พอคาสงออก (Delivery) - การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย หยง (Source) - การสอสารดานโลจสตกส พอคาขายสง / ขายปลก (Source ) - การสอสารดานโลจสตกส


พอคาขายสง / ขายปลก (Delivery) - การขนสง - ระยะเวลาถงทหมาย 3 ตารางท 8. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของเกษตรกร 4 5

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา เกษตรกร (Source& Make )

- % ความชนขาว มากกวา 15%

- การจดซอ - จดหา 0.05 บาท / กก.

- การเคลอนยายวสด 2.05 บาท / กก.

- ระยะเวลาเพาะปลก 206 วน

เกษตรกร (Delivery) - การขนสง 0.26 บาท / กก.

- เวลาถงโรงส 31 นาท

6 ตารางท 9. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของพอคาคนกลาง 7 8

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา พอคาคนกลาง (Source)




- การสอสารดานโลจสตกส 0.0002 บาท / กก.

- เวลาขนสง 30 นาท / เทยว

พอคาคนกลาง (Delivery)

- การขนสง 0.05 บาท / กก.



9 10 11 12 13

ต�ร�งท 7. กลมผจำาหนายขาวสาร

135KKU Res. J. 2012; 17(1)

4. ผลก�รศกษ�

4.1 กลมผผลตข�วเปลอก

4.1.1 เกษตรกร

มผลการวดประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน

และเวลาในแตละกจกรรมดงแสดงในตารางท 8

บาท / กก. ซงเกษตรกรสวนใหญจะบรรจขาวเปลอกใส

ถงปย / ฟาง แลวใชรถบรรทก 4 ลอเลกหรอรถกระบะ

ในการขนสง ไปจำาหนายยงสถานทจำาหนายทสำาคญคอ

โรงส โดยมระยะทางประมาณ 12 กโลเมตร และใชระยะ

เวลาในการขนสงประมาณ 31 นาท และพอคาคนกลาง

























9 10 11 12 13

ต�ร�งท 8. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของเกษตรกร

จากตารางท 8 สามารถอธบายไดวา เกษตรกร

สวนใหญปลกขาวนาป โดยเรมปลกประมาณตนเดอน

พฤษภาคม และเกบเกยวประมาณกลางเดอนพฤศจกายน

มระยะเวลาเพาะปลกประมาณ 206 วน และนยมขายขาว

สดทมเปอรเซนตความชนในขาวมากกวา 15% เนองจาก

ไมมทเกบขาวเปลอก และตองการนำาเงนไปชำาระหน โดย

มตนทนโลจสตกสประมาณ 2.36 บาท / กก. ประกอบ

ดวย ตนทนในการจดซอ - จดหา 0.05 บาท / กก. ซง

ตามลำาดบ

4.2 กลมผจดห�ข�วเปลอก

4.2.1 พอค�คนกล�ง



จากตารางท 9 สามารถอธบายไดวา พอคา

คนกลางสวนใหญมรถบรรทกเปนของตนเองโดยใชรถ

บรรทกกระบะในการรวบรวมขาวเปลอกจากเกษตรกร

























9 10 11 12 13

ต�ร�งท 9. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของพอคาคนกลาง

เกดจากคาใชจายในการจดหาปยเคมเปนสำาคญ ตนทน

การเคลอนยายวสด 2.05 บาท / กก. ซงเกดจากคาจางใน

การเกบเกยวขาวเปนสำาคญ และตนทนการขนสง 0.26

ในทงนา ทำาใหไดขาวเปลอกทมเปอรเซนตความชนมาก

กวา 15% โดยมตนทนในการจดซอ - จดหา 0.23 บาท /

กก. ซงสวนใหญมระยะทางในการจดหาจากจดรวบรวม

136 KKU Res. J. 2012; 17(1)

ถงทงนานอยกวา 10 กม. ใชระยะเวลาในการขนสง

ประมาณ 30 นาท / เทยว มตนทนการเคลอนยายวสด

0.08 บาท / กก. และมตนทนการสอสารดานโลจสตกส

0.0002 บาท / กก. ซงเปนคาใชจายในการตดตอกบ

เกษตรกร และบรรจขาวเปลอกใสถงปย / ฟางแลวใชรถ

บรรทก 10 ลอในการขนสงขาวเปลอกจากจดรวบรวมถง

โรงส โดยมตนทนการขนสง 0.05 บาท / กก. ใชระยะ

เวลาในการขนสงประมาณ 60 นาท / เทยว โดยสวนใหญ

พอคาคนกลาง นยมขายขาวเปลอกใหกบโรงสในเขต

อำาเภอและจงหวดทมระยะทางไมเกน 20 กม. และสวน

ใหญเปนโรงสในเครอขายทตองการขาวคณภาพด และม

ตนทนการสอสารดานโลจสตกส 0.0002 บาท / กก. ซง

เปนคาใชจายในการตดตอกบโรงส

4.2.2 กลมเกษตรกร



จากตารางท 10 สามารถอธบายไดวา กลม

เกษตรกรมตนทนการจดซอ - จดหา 0.015 บาท / กก.

โดยเปนคาใชจายจดซอ - จดหาขาวเปลอก เชน คาตรวจ

สอบคณภาพขาวเปลอก โดยไดขาวเปลอกทมเปอรเซนต

ความชนมากกวา 15% หลงจากนนกลมเกษตรกรจะ

ลำาเลยง จดเรยงขาวเปลอก เพอรอขนสงไปจำาหนายให

กบโรงส ทำาใหมตนทนการเคลอนยายวสด 0.071 บาท /

กก. และขนสงขาวเปลอกไปจำาหนายใหกบโรงส ทำาใหม

ตนทนการขนสง 0.11 บาท / กก. โดยมระยะเวลาขนสง

ประมาณ 27 นาท

4.2.3 ตล�ดกล�ง



ตารางท 10. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของกลมเกษตรกร 1 ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา

กลมเกษตรกร (Source) - % ความชนขาว มากกวา 15%



กลมเกษตรกร (Delivery) - การขนสง 0.11 บาท / กก.

- เวลาขนสง 27 นาท

2 ตารางท 11. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของตลาดกลาง 3

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา ตลาดกลาง (Source) - % ความชนขาว

มากกวา 15% ผขายตองจาย


- การเคลอนยายวสด 0.062 บาท / กก. ผซอตองจาย



4 ตารางท 12. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของโรงสขาว 5

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา โรงส (Plan &Source & Make & Return)


- % ตนขาว 46.7%

- การดาเนนงานตามคาสงซอ 0.074 บาท / กก.




- การจดการสนคาคงคลง 0.436 บาท / กก.

- การจดการคลงสนคาและการจดเกบ 0.049 บาท / กก.

โรงส (Delivery) - การขนสง 0.788 บาท / กก.

- เวลาขนสง 1 - 2 วน

ต�ร�งท 10. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และ1 เวลาในแตละกจกรรมของกลมเกษตรกร

















- % ตนขาว 46.7%









ต�ร�งท 11. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของตลาดกลาง

137KKU Res. J. 2012; 17(1)

จากตารางท 11 สามารถอธบายไดวา เกษตรกร

นยมนำาขาวเปลอกทมความชนมากกวา 15% มาขาย

ทตลาดกลาง โดยเกษตรกรมตนทนการจดซอ - จดหา

0.013 บาท / กก. สวนพอคนกลาง 0.005 บาท / กก. เพอ

เปนคาบรการของตลาดกลางทผขาย ผซอขาวเปลอก

ตองจาย เชน คาตรวจสอบคณภาพขาว คาชงนำำาหนก

เกษตรกรมตนทนการเคลอนยายวสด 0.062 บาท / กก.

สวนพอคาคนกลาง 0.075 บาท / กก. เพอเปนคาบรการ

ของตลาดกลางทผขาย ผซอขาวเปลอกตองจาย เชน คา

ลงขาวเปลอกจากรถบรรทก

4.3 กลมผผลตข�วส�ร

4.3.1 โรงสข�ว



หรอกระสอบพลาสตกขนาดใหญ และลำาเลยงไปยง

คลงขาวเปลอกโดยโรงสจะมการตรวจสอบคณภาพขาว

เปลอกในโกดงเฉลยทก 19 วน ทำาใหมคาใชจายในการ

จดการขาวเปลอก 0.275 บาท / กก. ซงในกระบวนการ

สขาวโรงสสวนใหญม % ตนขาวประมาณ 46.7% หลง

จากสเปนขาวสารแลวโรงสจะบรรจใสกระสอบปาน

100 กก. และกระสอบพลาสตกขนาด 1,000 กก. แลว

จดเกบในคลงขาวสาร โดยจะมการตรวจสอบคณภาพ

ขาวสารเฉลยทก 8 วน ทำาใหมคาใชจายในการจดการ

ขาวสาร 0.161 บาท / กก. และคาใชจายในการจดการ

คลงสนคาและการจดเกบ 0.049 บาท / กก. ซงจะเปน

คานำำา และคาไฟฟาในสวนของคลงขาวเปลอก ขาวสาร

หลงจากนนโรงสจะขนสงขาวสารจากคลงขาวสารไปยง

โกดงเกบขาวของพอคาสงออก พอคาขายสง และพอคา

















- % ตนขาว 46.7%









ต�ร�งท 12. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของโรงสขาว

จากตารางท 12 สามารถอธบายไดวา โรงสขาว

จะรบซอขาวเปลอกจากเกษตรกรเปนสวนใหญ โดย

กำาหนดราคาตามคณภาพขาวเปลอก โดยมตนทนการจด

ซอ - จดหา 0.36 บาท / กก. หลงจากนนโรงสจะลำาเลยง

ขาวเปลอกไปยงจดพก ขาวเปลอกทมคาความชนเกน

15% จะตากไวทลาน 2 - 3 วน สวนขาวเปลอกทมคา

ความชนนอยกวา 15% จะบรรจหบหอใสกระสอบปาน

ขายปลก โดยนยมใชรถบรรทกสบลอเปนหลก ทำาให

มตนทนการขนสง 0.788 บาท / กก. โดยใชระยะเวลา

ในการขนสงไปยงกรงเทพฯ และปรมณฑลประมาณ 6

ชวโมง สวนระยะเวลาในการขนสงขามไปยงภาคอนๆ

จะใชเวลาประมาณ 1 – 2 วน

4.3.2 สหกรณก�รเกษตร

มลกษณะการดำาเนนงานคลายกบโรงสขาว

138 KKU Res. J. 2012; 17(1)

โดยมผลการวดประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และ

เวลาในแตละกจกรรมดงแสดงในตารางท 13

การสงออกมการดำาเนนงานใน 2 รปแบบ คอ เปนการ

สงออกโดยใชระบบตคอนเทนเนอร ซงจะสงออกทาง

ตารางท 13. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของสหกรณการเกษตร 1 ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา

สหกรณการเกษตร (Plan &Source & Make & Return)


- % ตนขาว 45.2%







ส ห ก ร ณ ก า ร เ ก ษ ต ร (Delivery)



2 ตารางท 14. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของพอคาสงออก 3


0.0065 บาท / กก. - การจดการคลงสนคาและการจดเกบ

0.05 บาท / กก.

พอคาสงออก (Delivery) - การขนสง 5,000 บาท / ตคอนเทนเนอร


4 ตารางท 15. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของหยง 5

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา หยง (Source) - การสอสารดานโลจสตกส

0.013 บาท / กก.

6 ตารางท 16. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของพอคาขายสง / ขายปลก 7

ผมสวนไดเสย คณภาพ ตนทน เวลา พอคาขายสง / ขายปลก (Source) - การจดการคลงสนคาและการจดเกบ

0.045 บาท / กก.

พอคาขายสง / ขายปลก (Delivery)



8

ต�ร�งท 13. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของสหกรณการเกษตร

4.4 กลมผจำ�หน�ยข�วส�ร

4.4.1 พอค�สงออก



ทาเรอกรงเทพ และทาเรอแหลมฉบง โดยใชระยะเวลา

121 นาท มตนทนการขนสงประมาณ 5,000 บาท / ต

คอนเทนเนอร รปแบบทสอง เปนการสงออกแบบใช

กระสอบลงเรอทเกาะสชง โดยมสดสวนของปรมาณ




- % ตนขาว 45.2%













0.05 บาท / กก.





0.013 บาท / กก.



0.045 บาท / กก.




8

ต�ร�งท 14. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของพอคาสงออก

จากตารางท 14 สามารถอธบายไดวา พอคาสง

ออกจะตดตอซอขาวสารโดยตรงจากโรงสหรอผานหยง

ทำาใหมตนทนการสอสารดานโลจสตกส 0.0065 บาท / กก.

มาเกบไวในคลงขาวสารของตนเอง ทำาใหมตนทนการ

จดการคลงสนคาและการจดเกบ 0.05 บาท / กก. สำาหรบ

ขาวสารทสงออกรปแบบนในแตละปทนอยมาก

4.4.2 หยง



139KKU Res. J. 2012; 17(1)

จากตารางท 15 สามารถอธบายไดวา หยงจะ

ตดตอเพอซอ - ขายขาวสารระหวางโรงส กบพอคาสงออก

และพอคาขายสง ทำาใหมตนทนการสอสารดานโลจสตกส

0.013 บาท / กก.

4.4.3 พอค�ข�ยสง / ข�ยปลก



ปญหาการจดการโลจสตกสและโซอปทาน

ขาวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทสำาคญมดงตอไปน

คอ เกษตรกร นยมขายขาวสดทมความชนเกน 15%

โดยมตนทนการเคลอนยายวสดมากทสด รองลงมาคอ

ตนทนการขนสง พอคาคนกลาง มตนทนการจดซอ -

จดหามากทสด รองลงมาคอ ตนทนการเคลอนยายวสด

กลมเกษตรกร มตนทนการขนสงมากทสด รองลงคอ




- % ตนขาว 45.2%













0.05 บาท / กก.





0.013 บาท / กก.



0.045 บาท / กก.




8




- % ตนขาว 45.2%













0.05 บาท / กก.





0.013 บาท / กก.



0.045 บาท / กก.




8

ต�ร�งท 15. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของหยง

ต�ร�งท 16. ประสทธภาพดานคณภาพ ตนทน และเวลาในแตละกจกรรมของพอคาขายสง / ขายปลก

จากตารางท 16 สามารถอธบายไดวา พอคา

ขายสงจะนำาขาวสารทรบซอจากโรงสหรอตดตอผานห

ยงมาบรรจลงถง 5 กโลกรม จากนนจะกระจายสนคาไป

ใน 2 ชองทาง ไดแก ชองทางการคาแบบดงเดม เชน ยปว

ซาปว และโชหวย และชองทางการคาแบบใหม เชน เทส

โกโลตส บกซ โดยใชรถบรรทกขนาดเลกบรรจประมาณ

2.5 ตน ขนสงขาวใหกบพอคาขายปลก โดยมระยะเวลา

ในการขนสงประมาณ 23 นาท และมตนทนการขนสง

0.229 บาท / กก. และในการเกบสตอกขาวสารพอคา

ขายสงจะจดเกบขาวสารทบรรจในกระสอบปาน 100

กโลกรมพรอมทงอบยา โดยใชระยะเวลาประมาณ 2 - 3

เดอน สำาหรบขาวสารทไมไดบรรจในกระสอบปานจะจด

เกบ (เทกอง) ประมาณ 2 เดอน โดยมตนทนการจดการ

คลงสนคาและการจดเกบ 0.045 บาท / กก.

5. สรปปญห� และขอเสนอแนะก�รจดก�รโลจสตกส

และโซอปท�นข�วในภ�คตะวนออกเฉยงเหนอ

5.1 สรปปญห�ก�รจดก�รโลจสตกสและโซ

อปท�นข�ว

ตนทนการเคลอนยายวสด ตลาดกลาง ทงผขาย และผ

ซอขาวเปลอกมตนทนการเคลอนยายวสดมากทสด โรง

สขาว / สหกรณการเกษตร มตนทนการขนสงมากทสด

ซงเปนการขนสงทางถนนโดยใชรถบรรทกเปนหลก รอง

ลงมาคอตนทนการจดการสนคาคงคลงโดยเฉพาะขาว

เปลอก เนองจากตองใชจำานวนพนกงาน และเวลาใน

กจกรรมทเกยวของกบการจดเกบ รกษา และตรวจสอบ

คณภาพขาวเปลอกมาก พอคาสงออก มตนทนการขนสง

มากทสด โดยนยมขนสงไปยงทาเรอโดยใชรถหวลาก

รองลงมาคอ ตนทนการจดการคลงสนคาและการจดเกบ

หยง ตองแบกรบภาระตนทนการสอสารดานโลจสตกส

พอคาขายสง / ขายปลก มตนทนการขนสง และตนทนการ

จดการคลงสนคาและการจดเกบ เปนหลก

5.2 ขอเสนอแนะก�รจดก�รโลจสตกสและโซ

อปท�นข�ว

ควรปรบปรงประสทธภาพการจดการโลจสต

กสและโซอปทานขาวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอดง

ตอไปน คอ เกษตรกร มงลดตนทนการเคลอนยายวสด

140 KKU Res. J. 2012; 17(1)

โดยมงเนนการบรหารจดการการเกบเกยว และตนทน

การขนสง พอคาคนกลาง มงลดตนทนการจดซอ - จดหา

และตนทนการเคลอนยายวสด กลมเกษตรกร มงลด

ตนทนการขนสง และตนทนการเคลอนยายวสด ตลาด

กลาง มงลดตนทนการเคลอนยายวสดเปนสำาคญ โรงส

ขาว / สหกรณการเกษตร มงลดตนทนการขนสง และ

การจดการสนคาคงคลง พอคาสงออก มงลดตนทน

การขนสง และตนทนการจดการคลงสนคาและการจด

เกบ หยง มงลดตนทนการสอสารดานโลจสตกส พอคา

ขายสง / ขายปลก มงลดตนทนการขนสง และตนทน

การจดการคลงสนคาและการจดเกบ ทงนการลดตนทน

การขนสงของโซอปทานขาว ควรเพมชองทางการขนสง

ใหมากกวาเดม โดยใชการขนสงทางรางและทางลำานำำา

เพมมากขน เนองจากขาวเปนสนคาทสามารถขนสงใน

ลกษณะสนคาเปน Bulk ซงจะชวยลดตนทนการขนสง

ใหตำำาลง และมความปลอดภยมากยงขน

6. กตตกรรมประก�ศ

งานวจยชนงานคงสำาเรจลลวงลงไมไดหากไม

ไดรบความรวมมอ ชวยเหลอเปนอยางดเยยมในการตอบ

แบบสอบถาม สมภาษณทงทางตรง และทางโทรศพท

จากเกษตรกร พอคาคนกลาง กลมเกษตรกร ตลาดกลาง

โรงสขาว สหกรณการเกษตร พอคาสงออก หยง พอคา

ขายสง / ขายปลก ผวจยขอกราบขอบพระคณมา ณ

โอกาสน และขอกราบขอบพระคณสงศกดสทธทดล

บนดาลใหงานวจยชนนสำาเรจลลวงไปไดดวยด

7. เอกส�รอ�งอง

(1) Office of Permanent Secretary Ministry

of Commerce. Thailand Trading Report

[Internet]. 2010 [updated 2010 Decem-

ber 29; cited 2011 July 25]. Available

from: http://www.ops3.moc.go.th/export/

recode_export/report.asp.

(2) Offics of Agricultural Economics. The

agricultural economy [Internet]. 2008

[updated 2008 January 1; cited 2011 May

16]. Available from: http://www.oae.go.th/

main.php?filename=agri_production.

(3) Vaiyarabutr A. A Study on Paddy Market-

ing and Marketing Activities of Rice Mill

in the Northeastern Region [MSc thesis].

Bangkok: Kasetsart University; 2001. Thai.

(4) Department of Industrial Works. Informa-

tion industry [Internet]. 2008 [updated 2008

February 11; cited 2011 June 21]. Avail-

able from: http://www2.diw.go.th/factory/

tumbol.asp.

(5) Suthiwartnarueput K, Bhamornsathit S,

Duangphastra C. logistics management.

Bangkok : Mac Rewind - Hill International

Enterprises Inc; 2001. Thai.

(6) Banomyong R. Logistics management in

Thailand. Bangkok: veladee; 2004. Thai.

(7) Banomyong R, Supat N, ChaiSorikant S.

ABC logistics cost analysis. Bangkok :

JETRO Business Support Centre in Thai-

land; 2005. Thai.

(8) Hannimitkulchai S. The Logistics Cost

Analysis in a Thai Canned Pineapple Supply

Chain [MSc thesis]. Bangkok: King Mon-

gkut's University of Technology Thonburi;

2006. Thai.

(9) Thararoop C. A logistics cost analysis and

cost reduction : A case study of an industrial

adhesive company [MSc thesis]. Bangkok:

King Mongkut's University of Technology

Thonburi; 2009. Thai.

(10) Vogt J, Pienaar W, Wit DP. Business

Logistics Management : Theory and Prac-

tice. 2nd ed. Oxford University Press; 2005.

(11) Arch-int S, Pongsiri W, Puangpronpitag S.

Study the extent and manner of development

ERP/Logistics for the province of the

141KKU Res. J. 2012; 17(1)

Roi-Et Khon Kaen and Mahasarakham

of jasmine rice. Khon Kaen: Khon Kaen

University; 2006. Thai.

(12) Chaveesuk, R. The goal of the management

of logistics and supply chain [Internet].

2009 [updated 2009 February 10; cited 2011

June 21]. Available from: http://aitm.agro.

ku.ac.th.

(13) Lao-ngam, S. Supply Chain Performance

[Internet]. 2009 [updated 2009 Janu-

ary 10; cited 2011 June 14].Available

from:http://www.logisticscorner.com/

index.php?option=com_content&vie

w=article&id=578:measuring-supply-

chain-performance&catid=41:supply-

chain&Itemid=89.

(14) Wattanutchariya, W. The study of parboiled

rice supply chain [Internet]. 2010 [updated

2010 December 15; cited 2011 August 11].

Available from: http://www.thairice.org/

html/riceforum/rice2010/index.php

(15) Sopadang A, Leksakul K, Teasiriphet C,

Varith J. The study of supply chain man-

agement of fresh longan in Thailand.

Chiangmai: Chiang Mai University; 2008.

Thai.

(16) Parthanadee P, Buddhakulsomsiri J, Khom-

patraporn C, Monthatipkul C. A study of

supply chain for Thai tapioca starch prod-

ucts. Bangkok: Kasetsart University; 2009.

Thai.

(17) Chantanaroj S. The SCOR Model Application

to Performance Evaluation of Plastic

Recycle Manufacturing : Case Study of

Plastic Recycles Manufacturing. Academic

journals of University of the Thai Chamber

of Commerce. 2010; 30(4): 59–76. Thai.

(18) Department of Agriculture Extension. Data-

base system for agriculture [Internet]. 2010

[updated 2010 January 1; cited 2011 August

16]. Available from : http://www.survey.

doae.go.th/Indexhome.php?pgp=home.

บทคัดย่อapp.eng.ubu.ac.th/~ie/article/pdf/2555/2555_kku_17_1_125.pdf ·...

Documents