การดแลผปวยระยะทายแบบประคบประคองในพหวฒนธรรม

พว.อรพรรณ ไชยเพชร •หวหนาหอผปวยศลยกรรมชาย 1 •ประธานคณะกรรมการ palliative care ฝายบรการพยาบาล รพ.สงขลานครนทร

วฒนธรรมเกยวกบความตายในพทธศาสนกชน

สงคมไทยมองความตายเปลยนไป

• สถานทตาย เปลยนจากตายทบานเปนตายทรพ.มากขน

• สถานทจดพธศพ เปลยนจากทบานเปนทอน

• คนมาโรงพยาบาลมากขน

• มเทคโนโลยเพอเอาชนะความแก และความตายมากขน

• มธรกจเพอชะลอความแก และความตาย

• ใชเทคโนโลยมาก น าไปสความทกขทรมานกอนตายมากขน

(พระไพศาล วสาโล, 2547)

ธรรมชาตการเรยนรความตายของคนไทย

• ความตายเปนเรองตองหาม มกถกกดกนใหอยนอกวถชวต

• ความตายไมไดเปนเรองของเหตผล แตเปนความความพลดพรากสญเสย สนสดความผกพน

• ความตายเปนเรองทสมพนธกบมตทางสงคมวฒนธรรม

• ความตายถกมองดวยทศนะทหลากหลาย

• ความตายตองเรยนรผานกรณศกษาทหลากหลาย

• การเรยนรเรองความตายเปนศลปะ ไมมกฎเกณฑ ก าหนดตายตวไมได

• ความตายตองการทมสขภาพทมหวใจความเปนมนษย

• ความตายเปนเรองของชมชน

(โกมาตร จงเสถยรทรพย และราตร ปนแกว, 2550)

ความตายจงเปนเรองทละเอยดออน ขดแยง กระทบกระทงไดงาย จงตองเขาใจความแตกตางใหมาก

จ าเปนตองประเมนเปนรายกรณ เรมจากการ “ฟง”

ความเชอเรองความตายในพทธศาสนา

• ความตายเปนความจรงตามธรรมชาต

• ทกสงเกดขนมาบนโลกนไมมใครสรางขนมาทงสน แตลวนมเหตปจจยใหเกดขน คอ “ปฏจจสมปบาท”

ไตรลกษณ

• อนจจตา คอความไมเทยง ไมคงท ไมยงยน

• ทกขตา เปนภาวะทไมคงตว คงอยในสภาพเดมไวไมได ทนไมได เพราะมภาวะบบคน กดดนเกดขน เกดขนแลวมการเสอมสลายไป

ความสขไมใชสภาวะแหงการปลอดทกข แตเปนเพยงสถานะหนงของความทกขทมความกดดนนอยเทานน

• อนตตตา ความไมใชตวตน ไมมตวตนทแทจรงของมนเอง

ขนธ 5

• รป คอสวนทปรากฏใหเหนได สมผสได • เวทนา คอความรสกสข ทกข และไมสขไมทกข เกดจากประสาทสมผส คอตา ห จมก ลน กายและใจ

• สญญา คอความก าหนดไดหมายรอารมณ หรอเปนเหตใหจ าอารมณนนได

• สงขาร คอ ตวการปรงแตงจตใหด ใหชว กลางๆ ความนกคดปรงแตจตนนเองทเปนตวก าหนดการแสดงออกทางกาย วาจา ใจ ของแตละคน

• วญญาณ คอ ความรแจงอารมณทางประสาทสมผส

ความตายคอการดบของขนธ 5 กายกบจตดบลง ไมสามารถท างานประสานสมพนธ และไม

องอาศยกนตอไปอก

สงสารวฏ คอการเวยนเกด เวยนตายอยในโลกหรอวงจรแหงทกข ประกอบดวย กเลส

กรรม และวบาก

สงสารวฏ

• ประกอบดวยองค 3 คอ

– กเลส สภาพทท าใหจตใจเศรามว ขนมว

– กรรม การกระท าทประกอบดวยเจตนา

– วบาก ผลกรรมทท าไว

**กเลสคอปจจยทท าใหมนษยตองเวยนวายตายเกดในภพภม**

ภาวะใกลตายและการตายด

• ขณะทบคคลก าลงจะตายหรอจตก าลงจะดบลงนน เปนชวงระยะเวลาทสนและเกดขนอยางรวดเรวเพยงแคขณะจตเดยว

• สงทจตระลกถงกอนตาย เรยกวา “นมต”

• หากสนชวตในขณะจตนกถงกรรมใด จะไปเกดใหมตามอ านาจกรรมนน

พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), การแพทยยคใหมในพทธทศน

“ในคมภรพทธศาสนา พดถงอยเสมอวา อยางไรเปนการตายทด ทานมกใชค าสนๆ วา “มสต ไมหลงตาย” และ “ทวาตายดนน ไมใชเฉพาะตายแลวจะไปสสคตเทานน แตขณะทตายกเปนจดส าคญ ทวาตองมจตใจทด คอ มสต ไมหลงตาย”

“ทวาไมหลงตาย คอ มจตใจไมฟนเฟอน ไมเศราหมอง ไมขนมว จตใจดงาม ผองใส เบกบาน จตใจนกถงหรอเกาะเกยวอยกบส งทด จงมประเพณทวาจะใหผตายไดยนไดฟงสงทดงาม เชน บทสวดมนต หรอค ากลาวเกยวกบพทธคณ อยางทใชค าวา “บอกอรหง” กเปนคตทใหรวาเปนการบอกสงส าหรบยดเหนยวในทางใจ ใหแกผทก าลงปวยหนกในขนสดทาย ใหจตใจเกาะเกยวยดเหนยวอยกบพระรตนตรย เรองบญกศล หรอเรองทไดท าความดมา เปนตน”

“อยางไรกตาม ยงมการตายทดกวานนอก คอ ให เปนการตายทใจมความร หมายถงความรเทาทนชวต จนกระทงยอมรบความจรงของความตาย หรอความเปนอนจจงได เพยงแควาคนทจะตายมจต ยดเหนยวอยกบบญกศลความด กนบวาดแลว แตถาเปนจตใจทมความรเทาทน จตใจนนกจะมความสวาง ไมเกาะเกยว ไมมความยดตดเปนจตใจทโปรงโลงเปนอสระแทจรง ขนนแหละถอวาดทสด”

การตายดในมมมองของชาวพทธ

• ไมเจบปวด ไมทรนทราย ไมนาเกลยด ไมมใครท าใหตาย ไมนายเพราะอบตเหต

• ไดร าลกถงสงดงามในวาระสดทายของชวต

• ตายทามกลางคนรก ญาตมตร

• ตานในสภาวะจตทสงบ ไดปลอยวางทกสง ไมปฏเสธผลกไสทกสงทเกดขนในวาระสดทาย และไมหวาดกลวตอความตาย

พธกรรม วถปฏบตตอความตาย

• พธตออายสบชะตา

• นมนตพระมาทบาน : สวดบทมงคลสตร บทโพชฌงคปรตร

• พธกรรมหลงความตาย

– การแตงรางผเสยชวต

– การเคลอนยายศพ

– พธศพ

– การท าบญอทศใหผตาย

การประเมนปญหาและความตองการ

• คนแตละคนมความรสกและความตองการตางกนไป ขนอยกบพนฐานความร วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ ทศนคต และสงแวดลอม

• สงเกต พดคย สอบถาม เขาใจ

กจกรรมการพยาบาล

• บรรเทาอาการและความทกขทรมาน : ยงคงมสตรตว

• จดสงแวดลอม : สงบ ญาต/คนทรกอยดวย ลดการใชเทคโนโลย

• จดใหฟงบทสวดมนต/บอกอรหง

• อนญาตใหประกอบพธกรรมตามความเชอ ทงกอนและหลงผปวยเสยชวต

• ใหขอมล ใหความร

การประเมนผล

• ผปวยตายอยางสงบ ไมทกขทรมานกอนตาย

• ญาตยอมรบการตายของผปวยได

ขอบคณคะ