รายงานผลการวิจัย หน้าปก 1 - maejo...

รายงานผลการวจย

เร�อง

อทธพลของตนตอและตอกลางท�มผลตอการออกดอกของลาไยอนทรย

EFFECTS OF ROOTSTOCK AND INTERSTOCK ON FLOWERING OF ORGANIC LONGAN (Dimocapus longan Lour.)

โดย

นพดล จรสสมฤทธB

มหาวทยาลยแมโจ 2556

มจ. 1-55-036

รายงานผลการวจย

เร�อง อทธพลของตนตอและตอกลางท�มผลตอการออกดอกของลาไยอนทรย

EFFECTS OF ROOTSTOCK AND INTERSTOCK ON FLOWERING OF ORGANIC LONGAN (Dimocapus longan Lour.)

ไดรบการจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2555 จานวนเงน 349,300 บาท

หวหนาโครงการ นายนพดล จรสสมฤทธ�

งานวจยเสรจส�นสมบรณ 26 / กนยายน / 2556

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณสานกวจยและสงเสรมวชาการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ท0ไดสนบสนนการขอทนสาหรบงานวจยประจาปงบประมาณ 2555 เร0องอทธพลของตนตอและตอกลางท0มผลตอการออกดอกของลาไยอนทรย (Effects of Rootstock and Interstock on Flowering of Organic Longan (Dimocapus longan Lour.)) โดยคณะกรรมการวจยแหงชาต และขอขอบคณสาขาไมผล มหาวทยาลยแมโจ และคณสขใจ จนออน ท0ใหความอนเคราะหในการใชตนลาไยในสวนสาหรบทาการทดลองจนกระท0งงานวจยสาเรจลลวงไปดวยด นพดล จรสสมฤทธ�

สารบญ หนา สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค บทคดยอ 1 Abstract 2 คานา 3 วตถประสงคของการวจย 5 ประโยชนท0คาดวาจะไดรบ 5 การตรวจเอกสาร 6 อปกรณและวธการงานทดลองท0 1 ลกษณะประจาของลาไยท�ง 4 สายพนธ ท0นามาใชทาตนตอ 11 ผลการวจยงานทดลองท0 1 11 อปกรณและวธการทดลองท0 2 การศกษาการออกดอกของตนลาไยพนธดอ โดยใชตนตอท0เปนสายพนธทะวาย 4 สายพนธ 15 ผลการวจยงานทดลองท0 2 16 วจารณผลการวจย 23 สรปผลการทดลอง 26 เอกสารอางอง 27

สารบญตาราง หนา ตารางท0 1 จานวนคร� งในการผลใบ ระยะเวลาท0ผลใบชดท0 1 ความยาวยอด จานวนใบ1 16 ประกอบตอชดใบ และขนาดความกวางของใบยอยชดท0 1 ในลาไย 4 สาย พนธท0แตกตางกน ตารางท0 2 ระยะหางการผลใบ ความยาวยอด จานวนใบประกอบ และขนาดความกวาง 17 ของใบยอยในชดใบท0 2 ของลาไย 4 สายพนธท0แตกตางกน ตารางท0 3 ขนาดความกวางของลาตนสะสมในแตละเดอนจานวน 6 เดอนหลงปลกใน 18 กระถาง ตารางท0 4 เปอรเซนตรอดของยอดพนธด จานวนวนผลใบชดท0 1 และจานวน 19 วนผลใบชดท0 2 ภายหลงทาการเปล0ยนยอดพนธด ตารางท0 5 ความยาวยอด จานวนใบประกอบ และความกวาง และยาวของขนาดใบยอย 20 ของยอดพนธดชดท0 1 ตารางท0 6 ความยาวยอด จานวนใบประกอบ และความกวาง และยาวของขนาดใบยอย 20 ของยอดพนธดชดท0 2

ข

สารบญภาพ หนา ภาพท0 1 ลาไยพนธอดอ 11 ภาพท0 2 ลาไยพนธปงปอง 12 ภาพท0 3 ลาไยพนธเพชรสาครทะวาย 13 ภาพท0 4 การออกดอกของลาไยสายพนธแมโจทะวาย 14 ภาพท0 5 ลกษณะก0งตอนลาไยท0นามาเล�ยงเปนตนตอ 15 ภาพท0 6 อปกรณเปล0ยนยอด 22 ภาพท0 7 การทาลอยแผลท0ตนตอ 22 ภาพท0 8 การทารอยแผลท0ยอดพนธดและตนตอ 22 ภาพท0 9 การพนพลาสตก 22 ภาพท0 10 พนผาพลาสตกท�งไว 20 วน 22 ภาพท0 11 ลาไยหลงเปล0ยนยอด 22

ค

อทธพลของตนตอและตอกลางท�มผลตอการออกดอกของลาไยอนทรย Effects of Rootstock and Interstock on Flowering of Organic Longan

(Dimocapus longan Lour.)

นพดล จรสสมฤทธ<1 Nopadol Jarassamrit1

1สาขาไมผล ภาควชาพชสวน คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ

----------------------------------------------------------------------

บทคดยอ

ผลการศกษาอทธพลของตนตอและตอกลางท(มผลตอการออกดอกของลาไยอนทรย ในระหวางเดอนตลาคม พ.ศ. 2554 ถงเดอนสงหาคม พ.ศ. 2556 ณ สวนลาไยของเกษตรกรบานสนนาเมง หม 7 ตาบลแมหอพระ อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม พบวา ลกษณะประจาพนธของลาไยท(ทาการศกษาไดแกพนธอดอ (เปนพนธท(ปลกมากท(สด) พนธเพชรสาคร พนธปงปอง และพนธน;าผ;งทะวาย (เปนลาไยสายพนธทะวาย) มความแตกตางกนทางลกษณะใบ และผลอยางเหนไดชดรวมถงลกษณะของทรงพมและการเจรญเตบโต เม(อไดนาลาไยท;ง 4 สายพนธมาใชเปนตนตอเพ(อกระตนการออกดอกของลาไยท;งในและนอกฤดการพบวา อตราการเจรญเตบโตมความแตกตางกนโดยลาไยพนธอดอและเพชรสาครมอตราการเจรญเตบโตสะสมเทากบ 2.36 และ 2.31 เซนตเมตร มากกวาลาไยพนธปงปองและพนธน;าผ;งทะวายมอตราการเจรญเตบโตสะสมเทากบ 2.03 และ 1.94 เซนตเมตร โดยวดจากขนาดเสนผานศนยกลางของลาตนหลงจากปลกลงในกระถางได 6 เดอน สวนเปอรเซนตการรอดของก(งพนธดท(เปล(ยนบนตนตอท;ง 4 สายพนธมเปอรเซนตการรอดอยระหวาง 15 – 25 เปอรเซนตซ( งไมมความแตกตางกนทางสถต แตการเจรญเตบโตของยอดพนธดบนตนตอลาไยพนธอดอมการเจรญเตบโตสงสดโดยมความยาวยอดชดท( 1 และ 2 เทากบ 9.90 และ 12.20 เซนตเมตร ตามลาดบ สวนลาไยพนธเพชรสาคร ปงปองและน;าผ;งทะวายมความยาวยอดชดท( 1 และ 2 อยในชวง 4.55 – 7.88 และ 9.23 – 10.60 เซนตเมตรตามลาดบ สวนการออกดอกท;งในและนอกฤดของตนลาไยท(ทาการเปล(ยนยอดบนตนตอท;ง 4 สายพนธยงไมพบการออกดอก ซ( งเกดจากขนาดของตนท(เลกเกนไป จงจาเปนตองมการเกบและบนทกผลการออกดอกในปถดไป คาสาคญ : ลาไย ตนตอ ตอกลาง ลาไยอนทรย

2

ABSTRACT The study of the effects of rootstock and interstock on flowering of organic longan was conducted during October 2011 to August 2013 at longan orchard on San Na Meng village, Moo 7, Tumbon Mae Hor Phra, Mae Tang District, Chiang Mai Province. The longan seedling rootstocks used in the study, i.e., E-Daw (most cultivated cultivar), Phet Sa Korn, Ping Pong, and Nam Pheung Ta Wai (off-season cultivar) showed significantly differences in the characteristics of leaves, fruits, canopy sizes, and growth patterns. The growth pattern of these seedling rootstocks, after six months, also showed that E-Daw and Phet Sa Korn produced the gird diameter of 2.36 and 2.31 cm., respectively, with significant higher than those of Ping Pong and Nam Pheung Ta Wai produced the gird diameter of 2.03 and 1.94 cm., respectively. The survival rates of all the four cultivars were 15-25 per cent, with no significant differences. The growth of the scions on E-Daw rootstock showed the highest shoot length of primary and secondary leaf flushes of 9.90 and 12.20 cm., respectively. The primary and secondary leaf flushes of the scions on Phet Sa Korn, Ping Pong, and Nam Pheung Ta Wai rootstocks were in the ranges of 4.55-7.88 cm., and 9.23-10.60 cm., respectively. There was no flower production on the scions on all the rootstocks, both on and off season, which may due to the juvenility of the trees and the further works need to be followed. Key words: Longan, Rootstock, Interstock, Organic Longan

3

คานา

คานยมในการเลอกซ;อสนคาทางการเกษตรในปจจบน ผซ;อเร(มใหความสนใจเก(ยวกบคณภาพ และความปลอดภยมากย(งข;น ดวยสภาวะการเกดโรคตางๆ เชน มะเรง เบาหวาน โรคอวน เปนตน ท(นบวนมความรนแรงซ(งลวนแตมผลมาจากการรบประทานอาหารท;งส;น จงทาใหการเลอกซ;อและการบรโภคคานงถงความปลอดภยตอตวเองและครอบครบมากย(งข;น นอกจากน; ยงทาใหผผลตเองกมสขภาพท(ดไปดวย การทาเกษตรอนทรยจงเปนอกทางเลอกหน( ง ท(หลายคนใหความสนใจเพราะเปนส(งท(มความปลอดภยมากท(สด แตในทางปฏบตน;นกลบเปนเร(องท(ยากสาหรบผผลต โดยเฉพาะในกระบวนการผลตไมผล เพราะในอดตเกษตรกรผปลกไมผลสวนใหญมกจะพบปญหาหลก คอ การไมออกดอกของตนไมท(ปลก และเม(อออกกมกจะออกพรอมๆ กนจนทาใหราคาถก เชน มะมวง ลาไย ทเรยน เปนตน จนเกดการศกษาหาแนวทางท(สามารถทาใหตนไมท(ปลกสามรถออกดอกไดตามท(ตองการ คอ การใชสารเคม แตเม(อเราตองการปฏเสธการใชสารเคม จงทาใหปญหาท(เกดข;นตองไดรบการศกษาเพ(มเตม เพ(อหาแนวทางการปฏบตท(จะนาไปสกระบวนการผลตไมผลอนทรยไดอยางย (งยน

ลาไยจงเปนพชหน( งท(ทกคนใหความสนใจเปนพเศษ เพราะเปนพชท(สรางรายไดใหกบเกษตรกร ปละหลายลานบาทและมการใชสารโพแทสเซยมคลอเรตจานวนมาก เพ(อชวยชกนาการออกดอกทดแทนสภาพความหนาวเยนท(ไมมความแนนอน ดงน;นการชกนาการออกดอกในอดตกอนท(จะมการใชสาร KClO3 น;น ไดมการทดลองคว(นก(ง รดก(ง งดน; า ปลดใบออน กยงไมมวธใดท(ไดผลชดเจน ยงคงตองพ( งพาสภาพความหนาวเยน การใชตนตอและตนตอกลางท(เปนสายพนธทะวาย จงเปนอกทางเลอกหน(งท(นาสนใจ เพราะไดมการทดลองใชในไมผลหลายชนด เชน แอปเปล พลบ สมและมะมวง ไดผลเปนอยางด ท;งดานการเจรญเตบโต การออกดอกและคณภาพของผลผลต

การผลตลาไยในปจจบนเกษตรกรมงเนนแตปรมาณผลผลต โดยไมไดคานงถงความปลอดภยแกตนเองและผบรโภคมากนก มการใชสารเคมจานวนมากโดยขาดความเขาใจถงอนตรายท(จะเกดข;น ทาใหผลผลตลาไยมปรมาณสาเคมตกคางจานวนมาก ซ( งกอใหเกดปญหากบตนเองและบคคลรอบขาง รวมถงผบรโภคท;งในและตางประเทศ จนตองมการนากฎหมายเขามาควบคมปรมาณสารเคมท(ตกคางจะตองไมเกนคามาตรฐานของประเทศน;นๆ ปจจบนจงไดมเกษตรกรหลายๆ กลมหนมาใหความสนใจตอการผลตลาไยอนทรย เพราะถอวาเปนผลผลตท(มความปลอดภยและเปนท(ยอมรบของผบรโภคอยางกวางขวาง เชนเดยวกบคณปรกชล พรมกงวาน กรรมการผจดการหางหนสวนจากดพรมกงวาน ผรวบรวมผลผลตและแปรรปลาไยอนทรยภาคเหนอ กลาววา ครอบครวไดยดอาชพทาสวนลาไยมาต;งแตรนคณป เร( อยมาถงรน คณพอสวง ขาววรรณา ท(มสวนลาไย 50 ไร ซ( งตลอดระยะเวลาท(ผานมา มการใชสารเคมคอนขางสง และนบวนตนทนในการผลตกสงข;นเร(อยๆ ท;งราคา

4

ปยและราคายาฆาแมลง เม(อเขามความมงม(นท(จะสานตออาชพทาสวนลาไยตอจากคณพอ หลงจากไปร(าเรยนและทางานหาประสบการณท(กรงเทพฯ นานถง 13 ป จงมแนวคดวานาจะปรบเปล(ยนเปนสวนลาไยอนทรย เพราะลาไยท(ออกมาจะมความแตกตางจากสวนลาไยท(วๆ ไป ท;งในแงราคาและคณภาพ และส(งท(สาคญท(สด คอ สขภาพของทกคนภายในบานท(ดข;นเพราะวาไมตองเก(ยวของกบสารเคมอกตอไป คณปรกชล บอกวา การทาสวนลาไยปกตมตนทนในการผลตสงข;นเร(อยๆ ขณะท(ตนทนเพ(มข;น จากราคาปจจยการผลตท;งปย สารกาจดแมลง รวมไปถงคาแรงงานอ(นๆ ขณะท(การทาสวนลาไยอนทรย ตนทนลดลงอยางเหนไดชด แถมกาไรกไมลดลงแมวาราคาลาไยในทองตลาดจะตกต(ากตาม “สมยคณพอตองใชสารเคมฆาแมลงและปยเคม เม(อใชมากตนทนกเพ(มตามไปดวย แตราคาขายลาไยกลบสวนทางกบตนทน อกท;งเม(อใชสารเคมมากๆ ท;งตนลาไยและดนกเส(อมโทรมอยางเหนไดชด” คณปรกชล กลาววาในเดอน ม.ค. 2552 สวนลาไยของ ปรกชล ไดปรบเปล(ยนจากสวนลาไยท(วไปมาเปนสวนลาไยอนทรย ซ( งมเจาหนาท(จากสานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) มาตรวจสอบรบรอง นอกจากสวนลาไยอนทรยของคณปรกชลแลว ยงมเกษตรกรอก 29 รายในพ;นท( จ.เชยงใหม แพร และลาพน ไดรวมตวกน ในนาม “กลมลาไยอนทรยภาคเหนอ” ซ( งเปน ผท(มความมงม(นในการไมใชสารเคมใดๆ ในการเพาะปลกลาไย และไดเร(มเขาสระบบอนทรยตามมาตรฐานสากลในป 2550 สวนผลผลตปน;อยระหวางตรวจสอบรบรองเกษตรอนทรยตามมาตรฐานสากลโดย มกท. เกษตรกรกลมน; ไดทางานรวมกบโครงการบมเพาะเกษตรอนทรย ภายใตความรวมมอ 5 องคกร ประกอบดวย สถาบนบรการตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ มหาวทยาลยแมโจ (IQS) สานกงานความรวมมอทางวชาการของเยอรมน (GTZ) มลนธรกษดนรกษน; า สมาคมการคาเกษตรอนทรยไทย และ มกท. ซ( งท;ง 5 องคกรมเจตนารมณรวมกน ท(จะสงเสรมใหเกษตรกรและผประกอบการของไทยทาเกษตรอนทรยตามมาตรฐานสากล ท;งน; เพ(อใหผลผลตของเกษตรกรกลมน; สรางความม(นใจใหแกผบรโภคไดอยางแทจรง เม(อตนป 2551 ทางกลมฯ ไดสมครขอรบการรบรองผลตภณฑเกษตรอนทรย จาก มกท. ท(มช(อยอวา ACT ซ( งเปนมาตรฐานทไดรบการยอมรบในระดบสากล ในปน;ผลผลตดงกลาวเปนผลผลตในระยะปรบเปล(ยนตามมาตรฐาน ACT ซ( งหากผลผลตลาไยของเกษตรกรใน กลมผานการตรวจสอบอก 2 ฤดกาล จงจะไดรบการรบรองใหเปนสนคาเกษตรอนทรยตามมาตรฐาน ACT อยางสมบรณ สาหรบลาไยสดท(อยในระยะปรบเปล(ยนของเกษตรกรกลมน; ไดนาออกจาหนายท(ทอปส ซเปอรมารเกต เม(อเดอน ก.ค. ท(ผานมา จานวน 8 ตน สาหรบลาไยอนทรยสดระยะปรบเปล(ยนท(เหลออกจานวน 110 ตนน;น เกษตรกรกลมน; ไดนาไปผลตเปนลาไยอบแหงสทองซ( งเหลอน; าหนกแหงประมาณ 10 ตน เพ(อสงออกไปยงประเทศสงคโปร คณปรกชล บอกวา ทาง GTZ และศนยสงเสรมอตสาหกรรมภาคท( 1 (ภาคเหนอ) ไดเขามาชวยเหลอดานการตลาด และพฒนาผลตภณฑของลาไยอนทรย โดยไดพาผประกอบการนาสนคาลาไยท;งแบบสดและอบแหง และผลตภณฑอ(นๆ ไปรวม

5

แสดงสนคาในงานมหกรรมอาหาร ANUGA 2007 ซ( งเปนงานแสดงสนคาอาหารครบวงจรท(ใหญและสาคญท(สดในโลก ณ เมองโคโลญ ประเทศเยอรมน และงานอ(นๆ ทาใหมโอกาสตดตอและเจรจาธรกจกบผนาเขา โดยตรงสาหรบในชวง 5 ปท(ผานมา ความตองการสนคาเกษตรอนทรยในกลมประเทศท(พฒนาแลว เพ(มข;นปละ 25% ประเทศ ผนาเขาสนคาอนทรยมากท(สด คอ ประเทศเยอรมน และมอตราการบรโภคสนคาอนทรยมากท(สดในยโรปดวย

แตในกระบวนการผลตลาไยมกจะมปญหาสาคญอยอยางหน( งคอ การออกดอก ซ( งเปนปญหามาต;งแตอดตจนไดมาคนพบสารโพแทสเซยมคลอเรต (KClO3) แตสาร KClO3 กตองถกปฏเสธออกจากกระบวนการผลตลาไยอนทรย จงทาใหปญหาการออกดอกเปนเร(องท(สาคญท(สดในการบวนการผลตลาไยอนทรย ถงแมวาจะมงานวจยมากมายท(คนควาหาวธการชกนาการออกดอกใหไดอยางมประสทธภาพมากท(สดกตาม เพราะปจจยท(สาคญท(จะทาใหลาไยออกดอกไดดคออณหภมจะตองมความหนาวเยนเพยงพอตอการชกนาการออกดอกของตนลาไย ซ( ง เราไมสามารถควบคมสภาพแวดลอมเหลาน;ได จงนาหลายๆ วธมาชวยสงเสรม เชน การคว(นก(ง การรดก(ง การงดน; า การตดราก การปลดใบออน แตกยงไมไดผลท(แนนอน ในงานวจยคร; งน; จงมงเนนการใชตนตอมะเปนตวชกนาการออกดอกของลาไยควบคกบกรรมวธอ(นๆ เพ(อใหการออกดอกมประสทธภาพมากย(งข;น ซ( งจะทาใหแนวทางการผลตลาไยอนทรยเปนไปอยางตอเน(อง

วตถประสงค 1. เพ(อคดเลอกสายพนธลาไยท(จะนามาใชเปนตนตอและตอกลาง สาหรบการชกนาการออกดอก

ของตนลาไย ใหสามารถออกดอกไดอยางมประสทธภาพโดยไมตองพ(งสารเคม 2. เพ(อเปนแนวทางและจดเร(มตนสกระบวนการผลตลาไยอนทรยไดอยางย (งยน

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

1. เปนแปลงสาธตใหเกษตรกรและนกศกษาไดเรยนร และเปนแนวทางการผลตไมผลอนทรยอ(นๆ ตอไป

2. เผยแพรในวารสารงานวจยตางๆ ท(จดข;นตามความเหมาะสม

6

ตรวจเอกสาร

การออกดอกของลาไยในธรรมชาตตองพ(งพาสภาพความหนาวเยนเปนหลก เพ(อชกนาการออกดอกของตนลาไย จนไดมการคนพบสารโพแทสเซยมคลอเรตท(สามารถใชทดแทนความหนาวเยน ชกนาการออกดอกของตนลาไยไดเปนอยางด แตในกระบวนการผลตเกษตรแบบอนทรยน;นไมสามารถท(จะใชสารเคมเขามารวมในกระบวนการผลตได จงทาใหเกดปญหาในกระบวนการผลตลาไยอนทรยเปนอยางมาก โดยเฉพาะเร(องของการชกนาการออกดอก ซ( งในอดตกอนการคนพบสาร KClO3 ปญหาเร(องการออกดอกของลาไยกยงคงเปนปญหาหลก ดงน;นจดเร(มตนการผลตลาไยอนทรยจงตองหาแนวทางการชกนาการออกดอกท(มประสทธภาพ แตกยงไมพบวากรรมวธใดท(จะสามารถชวยใหลาไยออกดอกไดอยางสมบรณ เชน การคว(นก(ง, การรดก(ง, การปลดยอดออน หรอการงดน;า ท;งหมดยงคงตองพ(งพาสภาพความหนาวเยนเปนปจจยรวมดวยเสมอ ในการวจยคร; งน; จงมงเนนการคดเลอกสายพนธลาไยทะวายท(มอยในธรรมชาตมาเปนตนตอและตอกลางใหกบลาไยพนธด เพ(อกระตนใหเกดการออกดอกไดงายกวาเดมโดยไมตองพ(งพาสภาพความหนาวเยนเปนหลก สายพนธลาไยท(จะนามาใช ไดแก ลาไยพนธปงปองหรอพนธซวงซวง จากเวยดนาม (ออนไลน, 2542), พนธเพชรสาคร, พนธน;าผ;งทะวายหรอพนธทะวายแมโจ และพนธลาไยเถา ซ( งสายพนธท;งหมดสามารถออกดอกตดผลไดตลอดท;งป โดยไมตองพ(งพาความหนาวเยน โดยนามาเปนตนตอและตอกลางเพ(อศกษาอทธพลตอการเจรญเตบโตและผลตอการออกดอกของยอดลาไยสายพนธด เพ(อใชเปนแนวทางในการผลตลาไยอนทรยไดอยางย (งยนตอไป ดงน;นการท(ลาไยจะมผลผลตจงตองพ(งพาธรรมชาต ซ( งมความเส(ยงสง เพราะไมมใครทราบอนาคตวาปไหนอณหภมจะต(าหรอสง ดงน;นการผลตลาไยอนทรยจงไมมความแนนอน บางปไดผล บางปไมไดผล การเลอกใชตนตอและตอกลางท(สามารถออกดอกไดดและเปนสายพนธทะวาย จงนาจะเปนอกทางเลอกหน(ง จากการทดลองของชต (2547) พบวา อทธพลของตนตอมผลตอการชกนาการออกดอกของลาไย โดยเฉพาะลาไยพนธเพชรสาคร มการออกดอกสงสด รวมถงการใชตนตอกลางจากการศกษาของ Vaio at al. (2009) พบวา การใชตนตอกลางมผลตอการเจรญเตบโตและมผลตอปรมาณผลผลตอยางเหนไดชด เชนเดยวกบ การศกษาของ Samad at al. (1999) พบวา การใชตนตอกลางมผลตอการเพ(มของปรมาณผลผลตมากกวา 30 เปอรเซนต การใชตนตอท(เปนสายพนธทะวายมาเปนตนตอ รวมถงการใชเปนตอกลางจงนาจะสงผลใหลาไยพนธดท(นามาเปล(ยนยอดสามารถออกดอก ตดผลไดดท;งในชวงฤดกาลปกตและนอกฤด ซ( งจะเปนแนวทางใหเกษตรกรท(สนใจจะผลตลาไยอนทรย มชองทางในการดาเนนการมากย(งข;น

7

การออกดอกของลาไยจะตองพ(งพาอณหภมต(าเปนตวชกนาการออกดอก ดงน;นการท(ลาไยจะมผลผลตจงตองพ(งพาธรรมชาต ซ( งมความเส(ยงสง เพราะไมมใครทราบอนาคตวาปไหนอณหภมจะต(าหรอสง ดงน;นการผลตลาไยอนทรยจงไมมความแนนอน บางปไดผล บางปไมไดผล จนไดมการคนพบสารโพแทสเซยมคลอเรต (KClO3) ทดแทนความหนาวเยนเชนในอดต ชกนาการออกดอกของตนลาไยไดเปนอย างด แตในกรณการผลตสนคาเกษตรแบบย(งยนน;น มความจาเปนตองหลกเล(ยงการใชสารเคมในกระบวนการผลตทกกระบวนการ จงทาใหเกดปญหาในกระบวนการผลตลาไยอนทรยเปนอยางมาก โดยเฉพาะเร(องของการชกนาการออกดอก โดยปกตแลวลาไยจะสามารถออกดอกไดกตอเม(อไดอณหภมต(า 10 – 22 องศาเซลเซยส ในชวงฤดหนาวเดอนพฤศจกายน ถงเดอนมกราคม เพ(อสรางตาดอก ซ( งในปท(มอากาศเยนระยะเวลานานโดยไมมอากาศอนแทรก ลาไยจะออกดอกไดด แตถามอณหภมไมต(าพอ ตนลาไยจะออกดอกนอยหรอไมออกดอก (พาวนและคณะ, 2547)ซ( งในอดตกอนการคนพบสาร KClO3 ปญหาเร(องการออกดอกของลาไยกยงคงเปนปญหาหลก ดงน;นจดเร(มตนการผลตลาไยอนทรยจงตองหาแนวทางการชกนาการออกดอกท(มประสทธภาพ แตกยงไมพบวากรรมวธใดท(จะสามารถชวยใหลาไยออกดอกไดอยางสมบรณ เชน การคว(นก(ง (cincturing or girdling) จงเปนอกวธท(สามารถบงคบไมใหตนลาไยแตกยอดออนในชวงเดอนพฤศจกายน ถงเดอนมกราคม เพราะการคว(นก(งเปนการตดเสนทางลาเลยงอาหารท(ใบสงเคราะหไดไมใหเคล(อนยายผานจดท(คว (นไปสสวนอ(นของพชเปนการช(วคราว ทาใหมการสะสมอาหารในสวนเหนอรอยคว(นมากข;น และยงชวยควบคมการผลใบออนได นอกจากน; การคว(นก(งอาจมผลตอการสะสมของสารยบย ;งการเจรญเตบโต (growth inhibitors) และมสวนชวยทาใหตนไมออกดอกได (Menzel and Paxton, 1987) สาหรบลาไยมรายงานวาการคว(นก(งพนธเพชรสาครสามารถชกนาใหออกดอกไดเรวข;นและออกดอกไดอยางสม(าเสมอ เม(อเทยบกบตนท(ไมไดคว (นก(ง (ชยาณ, 2541; ประสทธ, 2541) สวนในพนธอดอ น;นสาธต (2541) ไดศกษาถงระยะเวลาท(เหมาะสมตอการคว(นก(ง พบวา การคว(นก(งในชวงกลางเดอนพฤศจกายน จะออกดอกไดมากกวาและเรวกวาตนท(คว (นในเดอนตลาคมและตนท(ไมคว (นก(ง นอกจากน;ยงมอกหลายปจจยท(มผลตอการออกดอกของตนลาไย ลาไยท(ปลกดวยก(งตอนท(มสภาพของตนสมบรณ จะเร(มออกดอกในปท( 2 โดยชอดอกสวนใหญจะเกดตรงสวนปลายยอด ภายในตนเดยวกนอาจผลดอกไมพรอมกนท;งตน ลาไยจะเร(มแทงชอดอกราว ๆ ปลายเดอนธนวาคมถงตนเดอนกมภาพนธ ท;งน; ข;นอยกบพนธ พ;นท(ปลกและสภาพแวดลอมในแตละป ลาไยมนสยการออกดอกท(ไมสม(าเสมอ (irregular bearing) บางปออกดอกมาก (on year) บางปออกดอกนอย (off year) นกวจยหลายทานไดกลาวถงปจจยท(นาจะเก(ยวของกบการออกดอกของลาไยไวดงน;

8

1. ความสมบรณของตน ลาไยเปนพชท(ใชเวลาต;งแตออกดอกถงผลแก นานประมาณ 6-7 เดอน ในปท(ตดผลดกอาหารจะถกใชไปอยางมาก และตนลาไยจะมระยะเวลาในการพกฟ; นและสะสมอาหารส;น หากการดแลรกษาไมดพอจะทาใหตนไมสมบรณ โดยเฉพาะถาสภาพแวดลอมไมเอ;ออานวยในปถดไปกจะออกดอกนอย ในฤดกาลผลต 2541 ซ( งเปนปท( ลาไยออกดอกนอยแตกลบพบวามตนลาไยของเกษตรกรบางรายออกดอกไดด จากการสอบถามขอมลจากเจาของสวน พบวาสวนลาไยดงกลาวออกดอกและตดผลนอยในปท(ผานมา แสดงใหเหนวาการตดผลดกกนาจะเปนสาเหตหน(งท(ทาใหลาไยออกดอกตดผลนอยในปถดไป ดงน;นเพ(อปองกนไมใหลาไยออกดอกตดผลเวนป Batten (1986) แนะนาวาในปท(ลาไยออกดอกมากควรปลดชอดอกออกประมาณ 40% และหลงตดผลใหปลดผลออกอก 10 % สาหรบประเทศไทยไดมงานวจยของ นพดลและคณะ (2546) ท(ทาการปลดผลเพ(อเพ(มคณภาพของลาไย สงผลใหในปถดไปมการออกดอกตดผลไดดย(งข;น 2. พนธลาไยแตละพนธมความยากงายของการออกดอกท(แตกตางกน เชน พนธใบดา และอดอ มนสยการออกดอกคอนขางสม(าเสมอ สวนพนธเบ;ยวเขยวและแหว มกจะออกดอกเวนป ลาไยบางพนธมนสยออกดอกงาย และออกดอกมากกวาหน(งคร; งตอป เชน พนธเพชรสาคร (พาวน, ไมระบปท(พมพ) 3. การผลใบออน ตนลาไยท(มอายนอยอาจผลใบใหม2-3 คร; งหลงการเกบเก(ยวกอนออกดอกในฤดกาลตอไป แตตนลาไยท(มอายมากอาจผลใบใหมเพยง 1 คร; งกสามารถออกดอกได (ปฐม, 2535; สมบรณ, 2534) จงหวะของการผลใบออนคร; งสดทาย ใบและยอดของลาไยจะตองแกทนกอนท(อากาศหนาวเยนจะมากระทบ จากการศกษาของ อเนก (2539) พบวาตนลาไยท( ผลใบออนในชวงฤดหนาว จะออกดอกไดนอย และชากวาตนท(ไมผลใบ ถงแมวาไดรบอณหภมต(าท(เหมาะสมตอการชกนาการออกดอกกตาม 4. อณหภม นบวาเปนปจจยหลกท(มความสาคญอยางย(งตอการเกดตาดอกของลาไย โดยจะสงเกตไดวา ในปท(มอากาศหนาวเยนมากและยาวนาน สามารถชกนาใหลาไยท;งตนท(สมบรณ และตนท(โทรมออกดอกได แตในทางตรงกนขาม ถาสภาพอณหภมต(าสลบกบอณหภมสง หรออณหภมไมต(าพอลาไยจะออกดอกนอย ท;งๆท(ตนสมบรณ มการศกษาถงระดบอณหภม กลางวน/กลางคนท( 15/15 องศาเซลเซยส หรอ 20/10 องศาเซลเซยสกบลาไยพนธแหว พบวาตนลาไยสามารถสรางตาดอกได เม(อไดรบระดบอณหภมดงกลาวนาน 4 สปดาห (นพดล จรสสมฤทธ� ตดตอสวนตว) การศกษาในลาไยพนธอดอกใหผลการทดลองท(คลายกนคอ บทบาทของอณหภมตอการออกดอกน;นเช(อกนวา อณหภมต(า มผลตอการเปล(ยนแปลงระดบฮอรโมนในพช (พรเดช, 2529) 5. การขาดน;า เช(อกนวาสภาพการขาดน;าชวยสงเสรมการออกดอกของลาไย โดยชวยลดการผลใบท(อาจจะเกดข;นในชวงกอนระยะเวลาการออกดอกตามปกต ในชวงกลางเดอนพฤศจกายน-

9

ธนวาคม)ท;งน; เน(องจากพชดดน;าไดนอยลง ทาใหไดรบธาตไนโตรเจนซ(งละลายข;นไปกบน;าลดลงตามไปดวยเน(องจากธาตไนโตรเจนมบทบาทชวยสงเสรมใหเกดการเจรญทางก(งใบ ดงน;นเม(อระดบของไนโตรเจนลดต(าลง การผลใบจงถกชะลอหรอยบย ;ง จากน;นเม(อพชไดรบอณหภมต(าเพยงพอกจะสามารถออกดอกได ในล;นจ(ซ( งเปนพชตระกลเดยวกบลาไย Chaikiattiyos et al.(1994) รายงานวาสภาพการขาดน;าเพยงอยางเดยวไมสามารถชกนา ใหล;นจ(ออกดอกได เขาพบวาอณหภมต(ากวา 20 องศาเซลเซยสจาเปนสาหรบการออกดอก ของล;นจ( และไมสามารถทดแทนดวยการงดใหน;า อยางไรกตาม รว (2540ก) ไดใหความเหนถงความสมพนธของความหนาวเยน ความสมบรณของตนและสภาพการขาดน;าตอการออกดอกวา ถาหากปใดมอณหภมไมต(าพอ ความสมบรณของตนและสภาพความเครยดน;าจะมบทบาทท(สาคญรวมกน แตหากปใดท(สภาพอณหภมต(าและยาวนาน อทธพลของความหนาวเยน จะสามารถขมปจจยอ(นไดท;งหมด 6. ฮอรโมนภายในตน มรายงานถงการศกษาปรมาณฮอรโมนท(คาดวาจะเก(ยวของกบการออกดอกของลาไย โดย Huang (1996) ในตนลาไยท(เอ;อตอการชกนาใหเกดการสรางตาดอก ระดบของไซโตไคนนโดยเฉพาะ ไอโซเพนเทนนล อะดโนซน (isopentenyl adenosine) จะสง แตจะมระดบของจบเบอเรลลน (GAS) และแอบซสสค แอซด (ABA) ต(า นอกจากน; Chen et al. (1997) ไดวเคราะหปรมาณไซโตไคนนในยอดลาไยในระยะตาง ๆ พบวาปรมาณไซโตไคนน ท;งหมดต(าในระยะท(ลาไยผลใบออน แตจะสงในระยะสรางตาดอกโดยเฉพาะอยางย(ง ซเอตน (zeatin) ซเอตน ไรโบไซด (zeatin riboside) ไอโซเพนเทนนลอะดโนซน (isopentenyl adenosine) และไอโซเพนเทนนลอะดนน (isopentenyl adenine) นพพร (2539) ไดศกษาถงปรมาณสารคลายจบเบอเรลลนในยอดลาไยกอนการออกดอกพบวาในชวงกอนออกดอกปรมาณสารคลายจบเบอเรลลนลดลง และลดลงต(าสดจนไมสามารถตรวจพบในสปดาหท(มการออกดอก แตอยางไรกตามเคยมผทดลองใชสารพาโคลบวทราโซลซ(งเปนสารยบย ;งการสรางจบเบอเรลลน กลบไมสามารถชกนาใหลาไยออกดอกได (ประหยด, 2529) แสดงใหเหนวาการลดระดบของ จบเบอเรลลนเพยงอยางเดยวน;นไมสามารถชกนาใหลาไยออกดอก

นอกจากน; การรดก(ง, การปลดยอดออน หรอการงดน; า ท;งหมดยงคงตองพ(งพาสภาพความหนาวเยนเปนปจจยรวมดวยเสมอ ในการวจยคร; งน; จงมงเนนการคดเลอกสายพนธลาไยท(ออกดอกและตดผลทะวายท(มอยในธรรมชาต มาเปนตนตอและตอกลางใหกบลาไยพนธด จงนาจะเปนอกทางเลอกหน(ง จากการทดลองของชต (2547) พบวา อทธพลของตนตอมผลตอการชกนาการออกดอกของลาไย โดยเฉพาะลาไยพนธเพชรสาคร มการออกดอกสงสด รวมถงการใชตนตอกลางจากการศกษาของ Vaio at al. (2009) พบวา การใชตนตอกลางมผลตอการเจรญเตบโตและมผลตอปรมาณผลผลตอยางเหนไดชด เชนเดยวกบ การศกษาของ Samad at al. (1999) พบวา การใชตนตอกลางมผลตอการเพ(มของปรมาณผลผลตมากกวา 30 เปอรเซนต การใชตนตอท(เปนสายพนธทะวายมาเปนตนตอ

10

รวมถงการใชเปนตอกลางจงนาจะสงผลใหลาไยพนธดท(นามาเปล(ยนยอดสามารถออกดอก ตดผลไดดท;งในชวงฤดกาลปกตและนอกฤด ซ( งจะเปนแนวทางใหเกษตรกรท(สนใจจะผลตลาไยอนทรย มชองทางในการดาเนนการมากย(งข;น เพ(อกระตนใหเกดการออกดอกไดงายกวาเดมโดยไมตองพ(งพาสภาพความหนาวเยนเปนหลก สายพนธลาไยท(จะนามาใช ไดแก ลาไยพนธปงปองหรอพนธซวงซวง จากเวยดนาม (ออนไลน, 2542),

11

งานทดลองท� 1 ลกษณะประจาของลาไยทTง 4 สายพนธท�นามาใชทาตนตอ อปกรณและวธการ

ทาการศกษาทดลองต;งแตเดอน ตลาคม พ.ศ. 2554 ถงเดอน สงหาคม พ.ศ. 2556 ณ แปลงลาไยเกษตรกรบรเวณหมบานสนนาเมง หม 7 ตาบลแมหอพระ อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหมโดยการรวบรวมและเกบบนทกขอมลเก(ยวกบลกษณะของใบ ดอก และผลของลาไย 4 สายพนธ ประกอบดวย ลาไยพนธอดอ ลาไยพนธปงปอง ลาไยพนธเพชรสาครและลาไยลาไยพนธนาผ;งทะวาย ซ( งผลการทดลองท(ไดเปนดงตอไปน;

ผลการวจย 1. ลาไยพนธอดอ ลาไยพนธอดอ ใบ : ใบประกอบกวาง 22.4 เซนตเมตร ยาว 23.8 เซนตเมตร ใบยอย 3.3 ค กานใบยอยดานบนสเขยวปนแดง กานใบยอยดานลางสเขยวปนแดง ใบออนสเขยวปนเหลอง ใบแกสเขยว ใบยอยกวาง 5.2 เซนตเมตร ยาว 16.9 เซนตเมตร กานใบยอยยาว 0.9 เซนตเมตร ใบร ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ฐานใบรปลม เน;อใบคลายแผนหนง ชอดอก : ออกดอกกลางเดอนมกราคม ชอดอกกวาง 23.4 เซนตเมตร ยาว 32.3 เซนตเมตร ดอกตวผ 1,308 ดอก ดอกกระเทยทาหนาท(ดอกตวเมย 293 ดอก สดสวนดอกตวผ : ดอกกระเทยทาหนาท(ดอกตวเมยเทากบ 4.5 : 1 ดอก : ดอกบานกลางเดอนกมภาพนธ เสนผาศนยกลางดอกตวผ 6.4 มลลเมตร เสนผาศนยกลางดอกกระเทยทาหนาท(ดอกตวเมย 7.6 มลลเมตร เสนผาศนยกลางละอองเรณ 29.5 µm ความมชวตของละอองเรณ 77.9 เปอรเซนต ผล : ตดผลกลางเดอนมนาคม เกบเก(ยวผลกลางเดอนกรกฎาคม ผลกลมแปนกวาง 2.9 เซนตเมตร ยาว 2.7 เซนตเมตร น;าหนกผล 12.8 กรม น;าหนกเปลอก 2.8 กรม เปลอกสเขยวปนน;าตาล น;าหนกเน;อ 8.2 กรม เน;อขาวขน ฉ(าน;าปานกลาง ปรมาณของแขงท(ละลายน;าได 19.9 องศาบรกซ เน;อท(รบประทานได 64.1 เปอรเซนต เมลด : น;าหนก 1.6 กรม เสนผาศนยกลาง 1.4 เซนตเมตร เมลดกลม แบนดานขาง สน;าตาลดา

ภาพท� 1 ลาไยพนธอดอ

12

2. ลาไยพนธปงปอง เปนลาไยท(นาเขามาจากเวยดนาม โดยมช(อเดมซวงซวง เปนลาไยสายพนธทะวาย ออกดอกตดผลปละ 2 คร; ง มทรงพมขนาดเลก เม(อเทยบกบสายพนธลาไยท(วไปในบานเรา ลาไยพนธปงปองใชระยะเวลาต;งแตออกดอกถงเกบเก(ยวผลผลตเพยง 4 เดอนเทาน;น ลกษณะทางพฤกษศาสตร ใบ: ขนาดใบประกอบกวาง 20.5 เซนตเมตร และยาว 25.9 เซนตเมตร ใบยอย 4.1 คใบ กานใบยอยดานบนและดานลางสเขยวปนเทา ใบออนสแดงปนเทา ใบแกสเขยว ใบยอยกวาง 4.5 เซนตเมตร และยาว 14.1 เซนตเมตร กานใบยอยยาว 0.7 เซนตเมตร ใบรปรางรคอนขางแคบ ขอบใบเรยบ ปลายใบแหลม ฐานใบรปล(ม แผนใบเรยบ เน;อใบคลายแผนหนง ชอดอก: ออกดอกปลายเดอนมกราคม ชอดอกกวาง 16.7 เซนตเมตร และยาว 28.1 เซนตเมตร เสนผานศนยกลางกานชอดอก 0.5 เซนตเมตร จานวนดอกตวผตอดอกกระเทยท(ทาหนาท(ดอกตวเมย เทากบ 7.1:1 ดอก: ดอกจะเร(มบานเดอนกมภาพนธ เสนผานศนยกลางดอกตวผ 5.7 มลลเมตร ดอกกระเทยท(ทาหนาท(ดอกตวเมย 7.1 มลลเมตร เสนผานศนยกลางละออกเรณ 28.7 ไมโครเมตร ความมชวตละอองเรณ 72.5 เปอรเซนต ผล: ตดผลปลายเดอนมนาคม และเกบเก(ยวตนเดอนมถนายน ผลรปรางกลมแปน ปลายผลปานกลม ผลกวาง 4.1 เซนตเมตร และ ยาว 3.9 เซนตเมตร น;าหนกผล 30.8 กรม (หรอประมาณ 30 ผลตอกโลกรม) น;าหนกเปลอก 4.1 กรม เปลอกเรยบสน; าตาลปนเหลอง น;าหนกเน;อ 18.4 กรม เน;อสขาวขนปนเหลองและฉ(าน;า ปรมาณของแขงท(ละลายน;าได 19.2๐บรกซ เปอรเซนตเน;อท(รบประทานได 56.6 เปอรเซนต

ภาพท� 2 ลาไยพนธปงปอง

13

3. ลาไยพนธเพชรสาคร พนธเพชรสาครทวาย จดวาเปนลาไยพนธทวายคอ สามารถออกดอกมากกวาหน(งคร; งตอป ออกดอกและใหผลผลตปละ 2 รน คอ รนแรกออกดอกราวเดอนธนวาคม - มกราคม และเกบผลไดประมาณเดอนพฤษภาคม - มถนายน รนท(สองออกดอกราวเดอนกรกฎาคมถงสงหาคม เกบเก(ยวผลไดในเดอนธนวาคม – มกราคม ผลกลม ลกษณะทางพฤกษศาสตร ใบ: ขนาดใบประกอบกวาง 21.6 เซนตเมตร และยาว 21.9 เซนตเมตร ใบยอย 3.4 คใบ กานใบยอยดานบนและดานลางสเขยวปนน;าตาล ใบออนสเขยวปนน;าตาล ใบแกสเขยว ใบยอยกวาง 5.4 เซนตเมตร และยาว 15.7 เซนตเมตร กานใบยอยยาว 0.8 เซนตเมตร ใบรปรางรคอนขางกวาง ขอบใบเรยบ ปลายใบเรยวแหลม ฐานใบรปล(ม แผนใบเรยบ เน;อใบคลายกระดาษ ชอดอก: ชอดอกกวาง 26.4 เซนตเมตร และยาว 34.4 เซนตเมตร เสนผานศนยกลางกานชอดอก 0.5 เซนตเมตร จานวนดอกตวผตอดอกกระเทยท(ทาหนาท(ดอกตวเมย เทากบ 4.8:1 ดอก: เสนผานศนยกลางดอกตวผ 5.6 มลลเมตร ดอกกระเทยท(ทาหนาท(ดอกตวเมย 6.9 มลลเมตร เสนผานศนยกลางละออกเรณ 27.8 ไมโครเมตร ความมชวตละอองเรณ 75.2 เปอรเซนต ผล: ผลรปรางกลม ปลายผลปานกลม ผลกวาง 2.8 เซนตเมตร และยาว 2.6 เซนตเมตร น;าหนกผล 10.9 กรม น;าหนกเปลอก 2.6 กรม เปลอกเรยบสน;าตาลปนแดง น;าหนกเน;อ 6.5 กรม เน;อสขาวขนปนเหลอง และฉ(าน;า ปรมาณของแขงท(ละลายน;าได 21.3๐บรกซ เปอรเซนตเน;อท(รบประทานได 59.7 เปอรเซนต

ภาพท� 3 ลาไยพนธเพชรสาครทะวาย

14

4. ลาไยพนธแมโจทะวาย (นTาผTงทะวาย) ลาไยพนธแมโจทะวายจดเปนลาไยท(สามารถออกผลไดมากกวาปละ 3 คร; งออกดอกจะทยอยออกเล(อยๆ ไมเปนรนจงทาใหผลผลตภายในตนเดยวกนจะมมากกวา 2 รน ทาใหมผลผลตทานไดท;งปลาไยพนธแมโจทะวายจะมทรงพมขนาดเลกกวาลาไยท(วไป ลกษณะทางพฤกษศาสตร ใบ: ขนาดใบประกอบกวาง 19.9 เซนตเมตร และยาว 22.3 เซนตเมตร ใบยอย 4.5 คใบ กานใบยอยดานบนสเขยวปนเทา กานใบยอยดานลางสเขยว ใบออนสเขยวปนเหลอง ใบแกสเขยวเขม ใบยอยกวาง 6.2 เซนตเมตร และยาว 16.0 เซนตเมตร กานใบยอยยาว 0.7 เซนตเมตร ใบรปรางรคอนขางกวาง ขอบใบเปนคล(น ปลายใบเรยวแหลม ตวใบและขอบใบเปนคล(น ฐานใบรปล(ม แผนใบเรยบ เน;อใบคลายแผนกระดาษ ชอดอก: ออกดอกปลายเดอนมกราคม ชอดอกกวาง 23.6 เซนตเมตร และยาว 31.7 เซนตเมตร เสนผานศนยกลางกานชอดอก 0.5 เซนตเมตร จานวนดอกตวผตอดอกกระเทยท(ทาหนาท(ดอกตวเมย เทากบ 4.5:1 ดอก: ดอกจะเร(มบานเดอนกมภาพนธ เสนผานศนยกลางดอกตวผ 5.9 มลลเมตร ดอกกระเทยท(ทาหนาท(ดอกตวเมย 7.2 มลลเมตร เสนผานศนยกลางละออกเรณ 29.1 ไมโครเมตร ความมชวตละอองเรณ 74.2 เปอรเซนต ผล: ตดผลปลายเดอนมนาคม และเกบเก(ยวปลายเดอนกรกฎาคม ผลรปรางกลม ปลายผลปานกลม ผลกวาง 2.7 เซนตเมตร และยาว 2.6 เซนตเมตร น;าหนกผล 10.4 กรม น;าหนกเปลอก 2.5 กรม เปลอกเรยบสน;าตาลปนเหลอง น;าหนกเน;อ 5.5 กรม เน;อสเหลองน;าผ;ง และฉ(าน;าปานกลาง ปรมาณของแขงท(ละลายน;าได 20.8๐บรกซ เปอรเซนตเน;อท(รบประทานได 52.9 เปอรเซนต เมลด: น;าหนกเมลด 2.4 กรม เสนผานศนยกลางเมลด

ภาพท� 4 การออกดอกของลาไยสายพนธแมโจทะวาย

15

การทดลองท� 2 การศกษาการออกดอกของตนลาไยพนธดอโดยใชตนตอท�เปนสายพนธทะวาย 4 สายพนธ

อปกรณและวธการ ทาการศกษาทดลองต;งแตเดอน ตลาคม พ.ศ. 2554 ถงเดอน สงหาคม พ.ศ. 2556 ณ แปลง

ลาไยเกษตรกรบรเวณหมบานสนนาเมง หม 7 ตาบลแมหอพระ อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหมโดยวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (completely randomized design) ม 4 กรรมวธ 20 ซ; าๆ ละ 1 ตน รวมเปน 80 หนวยทดลอง ดงตอไปน;

กรรมวธท( 1 ใชลาไยพนธอดอเปนตนตอ กรรมวธท( 2 ใชลาไยพนธเพชรสาครทะวายเปนตนตอ กรรมวธท( 3 ใชลาไยพนธปงปองเปนตนตอ กรรมวธท( 4 ใชลาไยพนธน;าผ;งทะวายเปนตนตอ ทาการศกษาโดยการนาลาไยท;ง 4 สายพนธท(ไดจากการตอนก(งมาปลกเล;ยงไวในกระถาง

ขนาด 12 น;ว ในวนท( 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 เปนระยะเวลา 6 เดอน และเร(มเปล(ยนยอดในวนท( 1 มกราคม พ.ศ. 2555 หลงจากน;นทาการเปล(ยนยอดพนธลาไย ดวยวธการเสยบยอด โดยใชลาไยพนธอดอเปนก(งลาไยพนธด หลงจากน;นดการพฒนาและการเจรญเตบโตของก(งพนธดตอเน(องจนกวาลาไยออกดดอกในฤดกาลปกต เพ(อดการตอบสนองตอการชกนาการออกดอกดวยตนตอสายพนธทะวายตามธรรมชาต หลงจากน;นทาการวเคราะหผลการทดลอง

ภาพท� 5 ลกษณะก(งตอนลาไยท(นามาเล;ยงเปนตนตอ

16

ผลการวจย 1. การเจรญเตบโตของก�งตอนทTง 4 สายพนธ

ภายหลงจากท(นาก(งลาไยลงปลกในกระถางเปนระยะเวลา 6 เดอน พบวาจานวนคร; งในการผลใบออนของลาไยท;ง 4 สายพนธเทากบ 2.00 - 2.75 คร; ง ไมมความแตกตางกนทางสถต สวนระยะเวลาท(ใชในการผลใบชดท( 1 ไมมความแตกตางกนทางสถตอยในชวง 22.00 – 24.25 วน สวนความยาวยอดของใบชดท( 1 มความยาวอยในชวง 5.25 – 6.50 เซนตเมตรตอยอด ไมมความแตกตางกนทางสถต แตจานวนใบประกอบตอยอดของลาไยพนธอดอมจานวนใบประกอบสงสดเทากบ 6.75 ใบประกอบตอยอดมากกวาลาไยพนธเพชรสาคร ปงปอง และน;าผ;งทะวาย ซ( งมจานวนใบประกอบ ระหวาง 4.25 – 5.25 ใบประกอบตอยอดชดท( 1 เชนเดยวกบลาไยพนธอดอมขนาดความกวางของใบยอยเทากบ 3.60 เซนตเมตร มากกวาขนาดใบยอยของลาไยพนธเพชรสาคร ปงปอง และน;าผ;งทะวาย ท(มขนาดใบยอยกวางระหวาง 2.45 – 2.83 เซนตเมตร (ตารางท( 1) ตารางท� 1 จานวนคร; งในการผลใบ ระยะเวลาท(ผลใบชดท( 1 ความยาวยอด จานวนใบประกอบตอชด

ใบ และขนาดความกวางของใบยอยชดท( 1 ในลาไย 4 สายพนธท(แตกตางกน

ลาไยพนธ จานวนคร; งใน

การผลใบ

ระยะเวลาท(ผลใบชดท( 1

(วน)

ใบชดท( 1 ความยาวยอด

(ซม.) จานวนใบประกอบ

ความกวางของใบ (ซม.)

อดอ 2.75 24.3 6.50 6.75 a 3.60 a เพชรสาคร 2.50 24.3 6.50 5.25 b 2.83 b ปงปอง 2.25 22.0 6.00 5.00 b 2.45 b น;าผ;งทะวาย 2.00 23.0 5.25 4.25 b 2.68 b F-test ns ns ns * **

หมายเหต ns = ไมมความแตกตางกนทางสถต * = มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ ท(ระดบความเช(อม(น 95 เปอรเซนต ** = มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญย(ง ท(ระดบความเช(อม(น 99 เปอรเซนต

คาเฉล(ย (Mean) ใน Column เดยวกน ตามดวยตวอกษรเหมอนกน ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต เม(อเปรยบเทยบคาเฉล(ยโดยใชวธ Least Significant Difference (LSD)

17

ระยะเวลาในการผลใบชดท( 2 ของลาไยท;ง 4 สายพนธไมมความแตกตางกนทางสถต โดยใชระยะเวลาอยในชวง 58.75 – 61.50 วน แตความยาวของยอดชดท( 2 น;นลาไยพนธปงปองและพนธอดอมความยาวเทากบ 15.25 และ 14.25 เซนตเมตร ยาวกวาลาไยพนธเพชรสาครและลาไยพนธน;าผ;งทะวายท(มความยาวยอดเทากบ 11.25 และ 10.50 เซนตเมตร สอดคลองกบจานวนใบประกอบตอยอด พบวาในลาไยพนธอดอและลาไยพนธปงปองมจานวนใบประกอบ 8.50 และ 8.00 ใบประกอบตอยอดมากกวาลาไยพนธเพชรสาครและลาไยพนธน;าผ;งทะวายมจานวนใบประกอบเทากบ 6.50 และ 5.75 ใบประกอบตอยอด สวนขนาดใบยอยพบวา ลาไยพนธอดอ พนธเพชรสาคร และพนธน;าผ;งทะวาย มขนาดใบยอยกวางอยในชวง 3.03 – 3.20 เซนตเมตรกวางกวาลาไยพนธปงปองท(มขนาดความกวางใบยอยเทากบ 2.55 เซนตเมตร (ตารางท( 2) ตารางท� 2 ระยะหางการผลใบ ความยาวยอด จานวนใบประกอบ และขนาดความกวางของใบยอยใน

ชดใบท( 2 ของลาไย 4 สายพนธท(แตกตางกน

ลาไยพนธ ระยะหางการผลใบชดท( 2 (วน)

ใบชดท( 2 ความยาวยอด (ซม.) จานวนใบประกอบ ความกวาง (ซม.)

อดอ 60.75 14.25 a 8.50 a 3.20 a เพชรสาคร 58.75 11.25 b 6.50 b 3.03 a ปงปอง 59.00 15.25 a 8.00 a 2.55 b น;าผ;งทะวาย 61.50 10.50 b 5.75 b 3.03 a F-test ns ** ** **

หมายเหต ns = ไมมความแตกตางกนทางสถต ** = มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญย(ง ท(ระดบความเช(อม(น 99 เปอรเซนต


18

ขนาดของลาตนลาไยหลงจากนาลงปลกในเดอนท( 1 พบวาการเจรญเตบโตมความแตกตางกนในลาไยพนธเพชรสาครมการเจรญเตบโตสงสดคอ 0.09 เซนตเมตรรองลงมาคอพนธอดอ ปงปองและพนธน;าผ;งทะวาย เทากบ 0.05 และ 0.02 เซนตเมตรตามลาดบ สวนเดอนท( 2 และ 3 การเจรญเตบโตไมมความแตกตางกน โดยมการเจรญเตบโตอยในชวง 0.08 – 0.12 และ 0.18 – 0.26 เซนตเมตรตามลาดบ แตในเดอนท( 4 ลาไยพนธอดอมการเจรญเตบโตมากท(สด เทากบ 1.09 เซนตเมตร แตกตางอยางมนยสาคญทางสถต รองลงมาคอลาไยพนธเพชรสาคร พนธปงปอง และพนธน;าผ;งทะวาย โดยมอตราการเจรญเทากบ 1.05, 0.95 และ 0.88 เซนตเมตรตามลาดบ ในเดอนท( 5 กมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญย(งทางสถตเชนเดยวกน มอตราการเจรญเตบโตเฉล(ยสะสมตอตนเทากบ 1.81, 1.69, 1.61 และ 1.31 เซนตเมตรตามลาดบ สวนเดอนท( 6 น;นอตราการเจรญเตบโตสะสมของลาไยพนธอดอเทากบ 2.36 เซนตเมตร รองลงมาคอลาไยพนธเพชรสาครเทากบ 2.21 เซนตเมตรมากกวาอยางมนยสาคญทางสถตกบลาไยพนธปงปอง คอ 2.03 เซนตเมตร และลาไยพนธน;าผ;งทะวาย 1.94 เซนตเมตร (ตารางท( 3) ตารางท� 3 ขนาดความกวางของลาตนสะสมในแตละเดอนจานวน 6 เดอนหลงปลกในกระถาง

ลาไยพนธ อาย (ซ.ม.)

1 เดอน 2 เดอน 3 เดอน 4 เดอน 5 เดอน 6 เดอน อดอ 0.05 ab 0.08 0.18 1.09 a 1.81 a 2.36 a เพชรสาคร 0.09 a 0.12 0.25 1.05 a 1.69 a 2.21 ab ปงปอง 0.05 ab 0.09 0.22 0.95 ab 1.61 a 2.03 b น;าผ;งทะวาย 0.02 b 0.08 0.26 0.88 b 1.31 b 1.94 b F-test * ns ns * ** *



19

การพฒนาของยอดพนธด หลงจากการเปล(ยนยอดดวยวธการเสยบยอดพบวา ก(งพนธดท(ทาการเปล(ยนมเปอรเซนตการรอดไมแตกตางกนคออยในชวง 15 – 25 เปอรเซนต โดยใชระยะเวลาในการผลใบชดท( 1 อยในชวง 20.00 – 21.25 วนและใบชดท( 2 อยในชวง 65.75 – 68.50 วน โดยไมมความแตกตางกนทางสถต (ตารางท( 4) ตารางท� 4 เปอรเซนตรอดของยอดพนธด จานวนวนผลใบชดท( 1 และจานวนวนผลใบชดท( 2 ภายหลง

ทาการเปล(ยนยอดพนธด

ลาไยพนธ เปอรเซนตรอดของ

ยอดพนธด (%) จานวนวนผลใบชดท( 1 จานวนวนผลใบชดท( 2

อดอ 20.00 21.25 65.75 เพชรสาคร 15.00 20.50 68.00 ปงปอง 20.00 20.00 66.75 น;าผ;งทะวาย 25.00 20.50 68.50 F-test ns ns ns หมายเหต ns = ไมมความแตกตางกนทางสถต

ขนาดความยาวของยอดพนธดหลงจากผลยอดชดท( 1 พบวา ในลาไยท(ใชตนตอพนธอดอมขนาดความยาวยอดเทากบ 9.90 เซนตเมตร มากกวาอยางมนยสาคญย(งทางสถต กบตนตอลาไยพนธเพชรสาครและพนธปงปอง เทากบ 7.88 และ 7.58 เซนตเมตรสวนความยาวยอดพนธดส;นท(สดคอลาไยท(ไดจากตนตอพนธน;าผ;งทะวาย สวนจานวนใบประกอบตอยอดของลาไยท(ไดจากตนตอพนธอดอ พนธเพชรสาคร และพนธปงปอง อยในชวง 6.25 – 6.75 ใบประกอบตอยอดพนธดชดท( 1 มากวาลาไยท(ไดจากตนตอพนธน;าผ;งทะวาย เทากบ 4.50 ใบประกอบตอยอดชดท( 1 สวนขนาดความกวางของใบยอยน;น ยอดพนธดท(เปล(ยนบนตนตอลาไยพนธอดอมขนาดความกวางมากท(สดเทากบ 2.48 เซนตเมตร รองลงมาคอลาไยพนธเพชรสาคร ปงปอง และน;าผ;งทะวาย เทากบ 2.23 2.18 และ 2.18 เซนตเมตรตามลาดบ สวนขนาดความยาวของใบยอยไมมความแตกตางกนทางสถต โดยมความยาวอยในชวง 11.85 – 12.60 เซนตเมตร (ตารางท( 5)

20

ตารางท� 5 ความยาวยอด จานวนใบประกอบ และความกวาง และยาวของขนาดใบยอยของยอดพนธดชดท( 1

ลาไยพนธ

ยอดพนธดชดท( 1

ความยาวยอด(ซม.)

จานวนใบประกอบ ขนาดใบยอย (ซม.)

กวาง ยาว

อดอ 9.90 a 6.75 a 2.48 a 12.60 เพชรสาคร 7.88 b 6.25 a 2.23 ab 11.85 ปงปอง 7.58 b 6.75 a 2.18 b 12.30 น;าผ;งทะวาย 4.55 c 4.50 b 2.18 b 11.88 F-test ** ** ** ns หมายเหต ** = มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญย(ง ท(ระดบความเช(อม(น 99 เปอรเซนต


ตารางท� 6 ความยาวยอด จานวนใบประกอบ และความกวาง และยาวของขนาดใบยอยของยอดพนธด

ชดท( 2

ลาไยพนธ

ยอดพนธดชดท( 2

ความยาวยอด (ซม.)

จานวนใบประกอบ ขนาดใบ (ซม.)

กวาง ยาว

อดอ 12.20 a 7.00 a 2.65 12.78 เพชรสาคร 10.60 ab 5.50 b 2.63 11.93 ปงปอง 9.73 b 5.50 b 2.60 12.08 น;าผ;งทะวาย 9.23 b 5.50 b 2.53 12.13 F-test ** * ns ns



21

ความยาวของยอดพนธดท(ผลใบชดท( 2 ของตนลาไยท(ไดจากตนตอพนธอดอมขนาดความยาวมากสดคอ 12.20 เซนตเมตรรองลงมาคอลาไยท(ไดจากตนตอพนธเพชรสาคร พนธปงปองและพนธน;าผ;งทะวาย เทากบ 10.60, 9.73 และ 9.23 เซนตเมตรตามลาดบ ซ( งมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญย(ง สวนจานวนประประกอบตอชดใบท( 2 น;น ยอดลาไยพนธดท(ไดจากตนตอลาไยพนธอดอมจานวนใบประกอบเทากบ 7.00 ใบประกอบมากกวาอยางมนยสาคญทางสถตกบยอดลาไยพนธดท(ไดจากลาไยพนธเพชรสาคร พนธปงปอง และพนธน;าผ;งทะวาย ท(มจานวนใบประกอบเทากบ 5.50 ใบประกอบ สวนขนาดความกวางและความยาวของใบยอยไมมความแตกตางกนทางสถต โดยขนาดความกวางของใบยอยอยในชวง 2.53 – 2.65 เซนตเมตร สวนความยาวอยในชวง 11.93 – 12.78 เซนตเมตร (ตารางท( 6) การออกดอก ขอมลการออกดอกยงไมสามารถท(จะเกบบนทกได เพราะตนลาไยท(ทาการทดลองยงไมมการออกดอก นาจะมสาเหตมาจากความสมบรณของตนยงไมเพยงพอ เพราะในธรรมชาตลาไยท(ปลกจากก(งตอนตองใชเวลาประมาณ 2 ปถงจะออกดอก แตในงานทดลองน; มระยะเวลาเพยง 1 ป ความสมบรณของตนจงนาจะไมเหมาะสมตอการออกดอก และท(สาคญยอดพนธดท(นามาเปล(ยนเพ(งจะแตกยอดไดเพยงแค 2 ชดเทาน;น ซ( งถอไดวามขนาดเลกมาก งานทดลองในคร; งน; จะเกบขอมลไดสมบรณคงตองใชระยะเวลาอยางนอยอก 2 ป

ขTนตอนและวธการเปล�ยนยอด

ภาพท� 6 อปกรณเปล(ยนยอด

ภาพท� 8 การทารอยแผลท(ยอดพนธดและตนตอ

ภาพท� 10 พนผาพลาสตกท;งไว

วธการเปล�ยนยอด

ภาพท� 7 การทาลอยแผลท(ตนตอ

การทารอยแผลท(ยอดพนธดและตนตอ ภาพท� 9 การพนพลาสตก

พนผาพลาสตกท;งไว 20 วน ภาพท� 11 ลาไยหลงเปล(ยนยอด

22

การทาลอยแผลท(ตนตอ

การพนพลาสตก

ลาไยหลงเปล(ยนยอด

23

วจารณผลการวจย ลกษณะประจาพนธของลาไย จากการศกษาไดนาสายพนธลาไยท(เปนสายพนธทะวายโดยธรรมชาต จานวน 3 สายพนธไดแกลาไยพนธน;าผ;งทะวาย พนธเพชรสาครและพนธปงปอง (ลาไยเวยดนาม) โดยลาไยท;ง 3 สายพนธจะมการออกดอก ตดผลมากกวาปละ 2 คร; ง โดยออกดอกชดแรกประมาณเดอนมกราคมถงเดอนมนาคม ชดท(สองประมาณเดอนพฤษภาคมถงเดอนกรกฎาคม และกอาจจะมการออกดอกระหวางการออกดอกท;งสองชวง ท;งน; ข;นอยกบสภาพความสมบรณของตนเปนหลกเพ(อเปรยบเทยบกบลาไยพนธอดอท(ปลกเปนการคาในภาคเหนอ และภาคตะวนออกบางสวน เพราะเปนลาไยท(สามารถนามาแปรรปเปนลาไยอบแหง ลาไยสทองไดเปนอยางด จากการศกษาลกษณะประจาพนธของลาไยท;ง 4 สายพนธ จะมลกษณะของใบท(แตกตางกนอยางเหนไดชด โดยลาไยพนธน;าผ;งทะวายจะมลกษณะใบท(กวางและใหญกวาทกสายพนธ โดยท(ลาไยพนธปงปองจะมใบเลกท(สด สวนทรงพมลาไยพนธปงปองจะมลกษณะโปรงกวาทกสายพนธ การเจรญเตบโตของก�งพนธท�นามาทาตนตอ ตนตอเปนส(งท(มความสาคญเปนอยางมาก เพราะจะเปนตวกาหนดเร(องขนาดของทรงพม ปรมาณผลผลตท(จะไดรวมถงคณภาพของผลผลต ดงน;นในเบ;องตนจงไดมการศกษาอตราการเจรญเตบโตของก(งพนธลาไยท(นามาใชทาตนตอในดานตางๆ ดงน; การผลใบ การผลใบของลาไยท;ง 4 สายพนธในระยะเวลา 6 เดอนท(ทาการเกบบนทกขอมลพบวา ก(งพนธลาไยท;ง 4 สายพนธมการผลใบ 2 - 2.75 คร; งซ( งถอวามากกวาการผลใบของลาไยในธรรมชาตท(จะมการผลใบเฉล(ยปละ 2 คร; ง โดยคร; งแรกในชวงเดอนกนยายนถงเดอนตลาคม และคร; งท( 2 เดอนพฤศจกายนถงมกราคม (นคม, 2530) ท;งน;นาจะเกดจากก(งพนธลาไยท(ทาการทดลองมการรดน;าและใสปยอยางสม(าเสมอ ทาใหการเจรญเตบโตเปนไปอยางตอเน(อง ซ( งสอดคลองกบชวงการผลใบของตนลาไยท(ปลกตามธรรมชาต ท(มกจะผลใบในชวงฤดฝน ดงน;นจงเหนไดวาในตนลาไยท(มการรดน; าและใสปยอยางตอเน(องกจะมการผลใบออนไดมากกวา 2 คร; งตอป จากการศกษาพบวาการผลใบชดท( 1 ใชระยะเวลาเพยง 22.00 – 24.25 วนหลงจากนาลงปลกในกระถาง โดยมขนาดความยาวของยอดอยระหวาง 5.25 – 6.50 เซนตเมตร สวนจานวนใบประกอบในลาไยพนธอดอมจานวนมากกวาทกสายพนธเทากบ 6.75 เซนตเมตรเชนเดยวกบความยาวของใบท(มความกวางเทากบ 3.60 เซนตเมตร (ตารางท( 5) แตการผลใบชดท( 2 น;นพบวาใชระยะเวลา 58.75 – 61.50 วนหลงจากท(ลาไยผลใบชดท( 1 แตความยาวของลาไยพนธอดอและลาไยพนธปงปองมความยาวยอดเทากบ 14.25 และ 15.25 เซนตเมตรตามลาดบ สงผลใหใบประกอบของลาไยท;ง 2 พนธมคาเทากบ 8.50 – 8.00 ใบประกอบตอใบ แตขนาดความกวางของใบในลาไยพนธ

24

น;าผ;งทะวายมความกวางนอยท(สดเทากบ 2.55 เซนตเมตร ซ( งไมสอดคลองกบลกษณะของสายพนธ เพราะลาไยพนธน;าผ;งทะวายมลกษณะประจาพนธของใบกวางกวาลาไยอก 3 สายพนธ ท;งน; นาจะมสาเหตมาจากความสมบรณของตนท(ยงไมสมบรณเตมท( จงทาใหขนาดของใบท(แตกออกมาใหมไมตรงกบลกษณะประจาพนธ (งานทดลองท( 1) การเปล�ยนยอดพนธด การเปล(ยนยอดพนธดถอวาเปนส(งท(สาคญมากในการปลกไมผล เพราะจะทาใหเราไดผลผลตตรงกบสายพนธท(ตองการ ซ( งการเปล(ยนยอดพนธนยมทาในไมผลหลากหลายชนด เชน มะมวง สม ลาไย ล;นจ( เงาะ ทเรยน มะยงชด และอ(นๆ อกจานวนมาก โดยวตถประสงคเพ(อใหถกตองตรงตามสายพนธท(ตองการ และชวยทาใหระยะเวลาในการออกดอก ตดผลเรวข;น แตในลาไยน;นสวนใหญจะทาการเปล(ยนยอดกบตนตอท(ไดจากการเพาะเมลด เพราะจะทาไดงาย สะดวก และทาไดในจานวนท(คอนขางมาก แตกบตนลาไยท(มขนาดใหญน;นจะทาไดยากกวา เพราะลาไยท(มขนาดตนใหญจะมเปอรเซนตการรอดต(ามาก เชนเดยวกบการศกษาของศวดล (2554) ศกษาการฝากยอดของลาไยท(เกดจากเมลดบนตนลาไยท(ออกดอกแลวเพ(อชกนาการออกดอก กพบวาเปอรเซนตการรอดจากการเสยบยอดมเพยง 20 เปอรเซนตเทาน;น สอดคลองกบการศกษาท(ทาการเปล(ยนยอด พบวามเปอรเซนตการรอดเพยง 15 – 25 เปอรเซนตเทาน;น (ตารางท( 4) ท;งน; นาจะมสาเหตมาจากสภาพความสมบรณของตน รวมถงเน;อเย(อเจรญของตนตอท(ไมพรอมเหมอนกบตนตอท(ไดจากการเพาะเมลด ท(ใชในการเปล(ยนยอดซ(งจะมเปอรเซนตการรอดไมนอยกวา 80 เปอรเซนต การออกดอก การออกดอกของลาไยในธรรมชาต จะเร(มแทงชอดอกในชวงเดอนมกราคมถงเดอนกมภาพนธ ถาลาไยไดรบความหนาวเยนท(เพยงพอ และไมมการผลใบออนในชวงปลายเดอนมกราคม ถงเดอนกมภาพนธ กจะทาใหลาไยมเปอรเซนตการออกดอกเพ(มมากข;น เชนเดยวกบ พาวน (2543) กลาวไววา ถาตนลาไยผลยอดออนชาเกนไปหรอผลยอดใกลกบชวงท(จะผานระยะเวลาหนาวเยนมกจะสงผลใหลาไยออกดอกลดลง แตถามอณหภมหนาวเยนเพยงพอการแตกยอดออนกไมมผลกระทบตอการออกดอก แตจากการศกษาไมพบการออกดอกของลาไย ท;งน; นาจะมสาเหตมาจากขนาดตนท(เลกเกนไป ทาใหความสมบรณของตนไมเพยงพอท(จะสงเสรมการออกดอกของลาไยในฤดกาลปกตไดในปแรก แตในปตอๆ ไปอาจจะมการออกดอก นอกจากน;อาจจะมผลมาจากสภาพความหนาวเยนท(ไมเพยงพอตอการชกนาการออกดอก และการผลใบออนท(ไมสมพนธกบชวงสะสมอาหารเพ(อการออกดอก เพราะลาไยท(ทาการทดลองมการผลใบไดมากกวาลาไยท(ปลกตามฤดกาลถง 2 เทาตว การเกบ

25

ขอมลตอเน(องจงจะเปนประโยชนตอไปในอนาคต ซ( งการปลกลาไยดวยก(งตอนตามปกตแลวจะตองใชเวลาประมาณ 3 ปจงจะไดเกบเก(ยวผลผลต แตลาไยท(เหนมการออกดอกหลงจากปลกปแรกๆ มกมสาเหตมาจากก(งพนธท(นามาปลกไดมาจากตนลาไยท(ใหสารโพแทสเซยมครอเรต (KClO3) ดงน;นเม(อนาก(งพนธมาปลกสารท(ตกคางอยในก(งมกจะสงผลใหลาไยออกดอกผดปกต

จากการศกษาในคร; งน;ยงเช(อไดวาถาก(งพนธลาไยท(ทาการทดลองมความสมบรณพรอมนาจะสงผลใหลาไยพนธดมการออกดอกและตดผลไดงายข;น และอาจจะสงผลใหออกดอกในชวงนอกฤดกาลไดอกดวย ซ( งจะเปนทางเลอกใหกบเกษตรกรท(ตองการผลตลาไยอนทรย แตกมกจะพบกบปญหาการออกดอกอยางตอเน(อง เพราะลาไยพนธเพชรสาคร (นพฒน, 2550) พนธปงปอง และพนธแมโจทะวายหรอน;าผ;งทะวาย (สห, 2550) ซ( งลาไยท;ง 3สายพนธน;สามารถออกดอกตดผลไดมากกวา 2 คร; งตอป เม(อนามาใชทาตนตอจงนาจะสงเสรมใหยอดพนธดมการออกดอกไดดเชนเดยวกน ในไมผลหลายชนดมการใชตนตอเพ(อสงเสรมการออกดอก เชน สม มะมวง และแอปเปล เปนตน ในลาไยจงนาจะใชไดผลเชนเดยวกน

26

สรปผลการวจย

จากผลการทดลอง พบวา ลกษณะประจาพนธของลาไย 4 สายพนธ คอ ลาไยพนธอดอ เพชรสาคร ปงปองและน;าผ;งทะวายจะมความแตกตางกนในลกษณะของใบ ดอก และขนาดผลรวมถงการออกดอก นอกจากน;การนาก(งพนธท(ไดจากการตอนก(งของลาไยท;ง 4 สายพนธมาใชทาตนตอน;น สงผลกระทบตอการเปล(ยนยอดพนธอยางมาก จงทาใหเปอรเซนตการรอดของยอดพนธดเหลอเพยง 15 – 25 เปอรเซนต ถาเปรยบเทยบกบตนลาไยท(เปล(ยนยอดบนตนตอท(ไดจากการเพาะเมลดท(มเปอรเซนตการรอดไมนอยกวา 80 เปอรเซนต แตภายหลงทาการเปล(ยนยอดพนธดในปแรกยงไมพบการออกดอก คาดวาในปท( 2 หรอปท( 3 นาจะมการออกดอก จงตองมการเกบขอมลตอไป

สายพนธลาไยท(นาจะนามาศกษาเพ(มเตม

ลาไยเถา ใบ : ใบประกอบกวาง 9.2 เซนตเมตร ยาว 12.6 เซนตเมตร ใบยอย 3.9 ค กานใบยอยดานบนสเขยวปนน;าตาล กานใบยอยดานลางสเขยวปนเทา ใบออนสเขยวปนเหลอง ใบแกสเขยวปนเหลอง ใบยอยกวาง 3.2 เซนตเมตร ยาว 6.4 เซนตเมตร ความยาวกานใบยอย 0.4 เซนตเมตร ใบร ขอบใบเรยบ ปลายใบมน ฐานใบรปล(ม เน;อใบคลายกระดาษ ชอดอก : ออกดอกตนเดอนกมภาพนธชอดอกกวาง 14.3 เซนตเมตร ยาว 19.8 เซนตเมตรดอกตวผ 258 ดอก ดอกกระเทยทาหนาท(ดอกตวเมย 45 ดอก สดสวนดอกตวผ : ดอกกระเทยทาหนาท(ดอกตวเมย 5.7 : 1 ดอก : ดอกบานตนเดอนมนาคม เสนผาศนยกลางดอกตวผ 4.9 มลลเมตร เสนผาศนยกลางดอกกระเทยทาหนาท(ดอกตวเมย 5.8 มลลเมตร เสนผาศนยกลางละอองเรณ 26.4 µm ความมชวตละอองเรณ 71.3 เปอรเซนต ผล : ตดผลตนเดอนเมษายน เกบเก(ยวผลปลายเดอนกรกฎาคม ผลกลม กวาง 2.6 เซนตเมตรยาว 2.8 เซนตเมตร น;าหนกผล 10.4 กรม น;าหนกเปลอก 1.6 กรม เปลอกสน;าตาลปนเขยว น;าหนกเน;อ 7.4 กรม เน;อขาวขนปนเหลอง น(ม ฉ(าน;าปรมาณของแขงท(ละลายน;าได 21.0 องศาบรกซ เน;อท(รบประทานได 71.2 เปอรเซนต เมลด :น;าหนก 3.0 กรม เสนผาศนยกลาง 1.9 เซนตเมตรเมลดกลมแบนดานขางสน;าตาล

27

เอกสารอางอง

กรมวชาการเกษตร. มปป. มาตรฐานลาไยของประเทศไทย. คณะกรรมการคณภาพมาตรฐานและตรวจสอบสนคาเกษตร. มปท. 9 หนา.

เจษฎา พทรเลอพงศ. 2539. ความสมพนธระหวางดชนพTนท�ใบและการรบแสงของมะมวง.กรงเทพฯ: ปญหาพเศษปรญญาโท. ภาควชาพชสวน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 24 น.

เฉลมพล แซมเพชร. 2542. สรรวทยาการผลตพชไร. เชยงใหม: ภาควชาพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. 276 น.

ธงชย เสถยร. 2539. การศกษาความสมพนธระหวางจานวนและพTนท�ใบตอการพฒนาของผลมะมวงนTาดอกไม. เชยงใหม: ปญหาพเศษปรญญาตร ภาควชาพชสวน คณะผลตกรรมการเกษตร, มหาวทยาลยแมโจ. 41 น.

นพดล จรสสมฤทธ� ธรนช เจรญกจ สจตรา รตนมะโน. 2550. รายงานผลการวจย เร�อง การพฒนาคณภาพลาไยเพ�อเพ�มราคาโดยการปลดผลและหอชอผล โครงการยอยภายใตชดโครงการ: การพฒนาเทคโนโลยเหมาะสมเพ(อการลดตนทนและเพ(มราคาผลผลตสาหรบการผลตลาไยในเชงพาณชย. มหาวทยาลยแมโจ. 78 หนา.

นพดล จรสสมฤทธ� และสขใจ จนออน. 2548. การศกษาระดบของการปลดผลออนลาไยพนธดอท�มผลตอคณภาพผลผลต. ใน งานสมมนาพชสวนมหาวทยาลยแมโจคร; งท( 6 ประจาป 2548 ภาคโปสเตอร ณ มหาวทยาลยแมโจ; เชยงใหม.

นพดล จรสสมฤทธ� . 2547. เอกสารประกอบการสอนวชาสรรวทยาพชสวนขTนสง. ภาควชาพชสวน คณะผลตกรรมการเกษตร, มหาวทยาลยแมโจ. 102 น.

นพดล จรสสมฤทธ� . 2550.รายงานผลการวจย เร�อง การปรบปรงคณภาพผลผลตลาไยในเชงประสทธภาพใบและการพฒนาของผลภายใตระบบจดแตงทรงตนท�แตกตางกน. มหาวทยาลยแมโจ. 33 หนา.

นคม สรอยนาค. 2530. การศกษาการแตกชอและพฒนาของใบลาไย. ปญหาพเศษ ภาควชาพชสวน คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

นพฒน สขวบลย. 2550. เอกสารวชาการ พนธลาไย. ศนยวจยพชสวนเชยงราย. อนเตอรพร;นท เมอง จ.เชยงราย. 14 หนา.

ปกรชล พรมกงวาน. ประธานวสาหกจชมชนกลมลาไยอนทรย ภาคเหนอ. เลขท( 53 หม 7 ต.สนทราย อ.สารภ จ.เชยงใหม 50140

28

ประวตร โสภโณดร, สายณห สดด และอภนนท กานลรตน. 2535. เอกสารคาสอนสรรวทยาการผลตพช. สงขลา: ภาควชาพชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 120 น.

พชรยา บญกอแกว. 2541. ผลของการตดแตงก�งตอการกระจายของแสงและการคาดคะเนคาอตราการสงเคราะหแสงของทรงพมมะมวงสองพนธ. กรงเทพฯ: วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 85 น.

พาวน มะโนชย, ยทธนา เขาสเมร, ชต ศรตนทพย และสนต ชางเจรจา. 2547. เทคโนโลยการผลตลาไย. กรงเทพฯ: ฟสกสเซนเตอร. 128 หนา.

พาวน มะโนชย. 2543. ลาไย. เชยงใหม: สาขาไมผล ภาควชาพชสวน คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ. 115 หนา.

รว เสรฐภกด. 2540. การจดทรงพมไมผล. เคหการเกษตร. 21(11) : 42-59. วฑรย ปญญากล, มปป. เอกสารประกอบการฝกอบรมหลกสตรการสงเสรมเกษตรอนทรยโดย

องคกรบรหารสวนทองถ�น. มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ มลนธสายใยแผนดนและสหกรณกรนเนท. ณ อาคารเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดา มหาวทยาลยแมโจ, เชยงใหม.

สห ตลพงศ. 2550. ลาไยสายพนธ “แมโจทะวาย” วารสารแมโจปรทศนปท( 8; 4 หนา 9-12. สมฤทธ� เฟ( องจนทร. 2537. สรรวทยาไมผล. ขอนแกน: ภาควชาพชสวน คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน. 437 น. สขใจ จนออน. 2550. คณภาพผลผลตลาไยพนธดอท�ไดจากการตดแตงทรงตน: ศกษาในเชงดชน

พTนท�ใบและความสมพนธกบจานวนผล. เชยงใหม: วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยแมโจ. 119 น.

สขใจ จนออน1 พาวน มะโนชย1 อนนต ปนตารกษ2และนพดล จรสสมฤทธ� 1. 2550. คาดชนพTนท�ใบท�เหมาะสมตอการพฒนาคณภาพผลผลตลาไย. ใน งานสมมนาพชสวนมหาวทยาลยแมโจ ระหวางวนท( 29-30 พฤษภาคม พ.ศ. 2550 ณ มหาวทยาลยแมโจ, เชยงใหม.

อานฐ ตนโช. 2549. เกษตรธรรมชาตประยกต. ภาควชาทรพยากรดนและส(งแวดลอม คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ, เชยงใหม. 300 หนา.

Cheng, K., W.Z. Zhou, H.G. Cheng, M.Y. Chu, G.Q. Hu, W.M. jin and X.C. Huang. 1988. Factors influencing the light distribution in the canopy of Prunus mume Sieb. et Jucc. Trees. Acta Horticulturae Sinica 15 : 33 – 38.

Gardner, F.P., R.B. Pearce and R.L. Mitchell. 1985. Physiology of crop plants. Ames, Iowa: The Iowa State University Press. 327 p.

29

Ma, L., F.P. Gardner and A. Selamat. 1992. Estimation of leaf area from leaf and total mass measurements in peanut. Crop Science 32 : 467 - 471.

Robinson, T.L., A.N. Lakso and Z.B. Ren. 1991. Modifying apple tree canopies for improved production efficiency. HortScience 26 : 1005-1012.

รายงานผลการวิจัย หน้าปก 1 - maejo...

Documents