รายงานผลการวจย

เรอง

ระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษา

เพอประกอบวชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย

Legal Educational System in Thailand : Past, Present & Future Needs

โดย

ผชวยศาสตราจารยนภา สบกนร

รายงานผลการวจยน ไดรบทนอดหนนโครงการวจย

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย พ.ศ. 2547

ISBN 974-9746-50-3

DPU

ชอโครงการวจย : ระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทาง

กฎหมายในประเทศไทย

ผวจย : ผศ.นภา สบกนร สถาบน : มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

ปททาวจย : 2547 สถานทพมพ : มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

แหลงทเกบรายงานการวจยฉบบสมบรณ จานวนหนางานวจย : 96 หนา

: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ลขสทธ : สงวนลขสทธ

คาสาคญ : ระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมายใน

ประเทศไทย

บทคดยอ

กระบวนการผลตนกกฎหมายเพอประกอบวชาชพในประเทศไทยมองคกรหลกอยสอง

องคกรทเปนผรบผดชอบคอมหาวทยาลยและองคกรวชาชพ ในขณะทมหาวทยาลยมบทบาทใน

ภาควชาการโดยมจดมงหมายคอการจดการเรยนการสอนใหเปนเลศทางวชาการ และองคกร

วชาชพมบทบาทในภาคปฏบต

มหาวทยาลยในฐานะองคกรผมภารกจในภาควชาการตองแสดงทศทางของตนเพอ

บรรลเปาหมายความเปนเลศทางวชาการ ภายใตเงอนไขการจดการอนประกอบดวย คณสมบต

ของนกศกษากฎหมาย หลกสตรการเรยนการสอนและคณลกษณะของอาจารยผสอนเปนสาคญ

สวนองคกรวชาชพ ผมบทบาทการจดการเรยนการสอนในภาคปฏบตกตองแสดง

บทบาทของตนภายใตเงอนไขคอ เนนการเรยนการสอนภาคปฏบตเทานน

ก

DPU

Name of Research : Legal Educational System in Thailand : Past, Present & Future Needs

Researcher : Assistant Professor Nipa Suebkinorn

Institution : Dhurakij Pundit University

Year of Publication : 2005 Publisher : Dhurakij Pundit University

Sources : Dhurakij Pundit University No. of page : 96 page

Copyright : All right Reserved

Keyword : Legal Educational System in Thailand : Past, Present & Future Needs

Abstract

The process of cultivation of legal personnel (lawyers) for legal profession in

Thailand comprises of two main organizations which are the university and legal profession

institute. The university’s role on legal education is to provide knowledge for academic

excellence while the legal profession institute’s role is to provide legal skills and practices.

The university has to prove its direction of academic function in order to meet the

goal of academic which is mainly based on qualifications of students , course syllabi and

qualifications of lectures.

While the legal profession institute aims at providing legal skills and practices, it

has to keep path on its roles and fuctions.

ข

DPU

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนเปนการวจยเรองระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษาเพอประกอบ

วชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย อนเปนสวนหนงของการศกษาเรองศาสตรสาขานตศาสตรใน

ประเทศไทย โดยเปนโครงการวจยทจดทาขนเพอรวมในโครงการ “การประชมวชาการทางการ

บรหารและการจดการ” ภายใตความรวมมอระหวางฝายวชาการและฝายวจยและพฒนา

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

งานวจยนจะสาเรจลงมได หากปราศจากคาชแนะจากทานศาสตราจารย ดร.คณต

ณ นคร คณบดคณะนตศาสตร รองศาสตราจารย ดร.กมลชย รตนสกาววงศ ผอานวยการดษฎ

บณฑตศกษาทางนตศาสตร รองศาสตราจารย ดร.สมบรณวลย สตยารกษวทย รองอธการบดฝาย

วชาการ รองศาสตราจารย ดร.สรชย พศาลบตร รองอธการบดฝายวจยและพฒนา อาจารยวน

เพญ พนเผอก รองผอานวยการศนยวจย เจาหนาทศนยวจยทกทาน และทขาดมไดคออาจารย

จนทรลกษณ โชตรตนดลก กบคาแนะนามากมายสาหรบงานวจยน

ผวจยหวงเปนอยางยงวาผลงานวจยนคงจะเปนประโยชนตอมหาวทยาลย ในการ

ปรบปรงพฒนาการเรยนการสอนวชานตศาสตรตอไป แตหากมขอผดพลาดประการใด ผวจยขอ

นอมรบไวแตผเดยว

ทายสดผวจยขอขอบคณคณาจารยผสอนวชากฎหมายแกผวจย ณ คณะนตศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลยในฐานะนกเรยนนกกฎหมาย และขอขอบคณมหาวทยาลยธรกจบณฑตย

กบโอกาสในฐานะอาจารยผสอนกฎหมาย

ผชวยศาสตราจารยนภา สบกนร

อาจารยประจาคณะนตศาสตร

2548

ค

DPU

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ ข

กตตกรรมประกาศ ค

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงคของการวจย 1

1.3 สมมตฐานการวจย 2

1.4 ขอบเขตของการวจย 2

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2

บทท 2 ววฒนาการระบบการศกษากฎหมายในประเทศไทย 3

2.1 การศกษากฎหมายในประเทศไทยกอนการปฏรปกฎหมายและการศาล 3

2.1.1 สมยกรงสโขทย 3

2.1.2 สมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร 6

2.1.3 สมยกรงรตนโกสนทรตอนตน 11

2.2 การศกษากฎหมายในประเทศไทยตงแตการปฏรประบบกฎหมายและ

การศาลในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว 18

2.2.1 สมยรชกาลท 5 ตอนตนกอนการสถาปนาโรงเรยนกฎหมาย 25

2.2.2 สมยโรงเรยนกฎหมายของกรมหลวงราชบรดเรกฤทธ 26

2.2.3 สมยโรงเรยนกฎหมายมฐานะเปนโรงเรยนหลวงในสงกด

กระทรวงยตธรรม 33

2.2.4 สมยโรงเรยนกฎหมายภายใตการกากบดแลของสภานตศกษา 41

DPU

หนา

บทท 3 ระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย

ในปจจบน 47

3.1 โครงสรางระบบการศกษากฏหมายและระบบการศกษา

เพอประกอบวชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย 47

3.1.1 ระบบการศกษากฎหมาย : ระดบปรญญาตร 48

3.1.2 ระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย :

หลกสตรสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา 76

3.1.3 ระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย :

หลกสตรสานกอบรมวชาวาความสภาทนายความ 78

3.2 ปญหาจากการจดระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษาเพอ

ประกอบวชาชพทางกฎหมายในปจจบน 79

บทท 4 แนวทางการจดระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษา

เพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย 81

4.1 บทบาทของคณะนตศาสตรในภาควชาการ 81

4.1.1 คณสมบตของผศกษากฎหมาย 82

4.1.2 การจดหลกสตร : รปแบบทเหมาะสม 83

4.1.2.1 หลกสตรนตศาสตรบณฑต 4 ป 84

4.1.2.2 หลกสตรนตศาสตรบณฑต 5 ป 84

4.1.2.3 หลกสตรนตศาสตรบณฑตควบคกบหลกสตรปรญญาตร

สาขาวชาอน 85

4.1.2.4 หลกสตรนตศาสตรบณฑตเปนหลกสตรปรญญาท 2 85

4.1.3 อาจารยผสอนกฎหมาย 86

4.2 บทบาทขององคกรวชาชพทางกฎหมายในภาคปฏบต 89

4.2.1 กรณประเทศองกฤษ 89

4.2.2 กรณประเทศสหรฐอเมรกา 90

4.2.3 กรณประเทศเยอรมน 91

4.2.4 กรณประเทศญปน 92

4.2.5 ทศทางขององคกรวชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย 93

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 95

บรรณานกรม 97

ประวตผวจย 99

DPU

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

นบตงแตมการจดตงโรงเรยนกฎหมายซงเปนสวนหนงของการปฏรประบบกฎหมาย

และการศาลของประเทศไทย ในรชสมยพระบาทสมเดจฯพระจลจอมเกลาเจาอยหวเพอผลต

บคลากรทางดานกฎหมาย จวบจนถงปจจบนการศกษากฎหมายของประเทศไทยไดพฒนามาสยค

ของการจดการโดยสถาบนอดมศกษาในนามคณะนตศาสตร นอกจากมหาวทยาลยซงเปนผจดการ

เรยนการสอนกฎหมายโดยตรงแลวยงมการศกษากฎหมายโดยองคกรวชาชพบางแหง เชน การ

จดการอบรมกฎหมายเพอการสอบเนตบณฑตของสานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภาและ

การจดฝกอาชพทนายความของสานกอบรมวชาวาความสภาทนายความเปนตน ระบบการศกษา

เพอประกอบวชาชพทางกฎหมายของประเทศไทยจงแตกตางจากในอดตทมเพยงโรงเรยน

กฎหมายองคกรเดยว เปนผจดการระบบการศกษากฎหมายและเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย

อยางไรกตามผทมบทบาทโดยตรงในการจดการระบบการศกษากฎหมายในทางวชาการ

ยงคงเปนมหาวทยาลย ในขณะทบทบาทขององคกรวชาชพคอการเนนการเรยนการสอนทางดาน

ปฏบตเทานน

เมอชดเจนในบทบาทขององคกรทงสองแลว ลาดบตอมาคอมหาวทยาลยซงม

ภาระหนาททางวชาการโดยตรงไดจดการระบบการศกษากฎหมายเปนแนวทางใด เพอใหบรรล

วตถประสงคความเปนเลศทางวชาการ และองคกรวชาชพไดวางแนวทางของตนเปนเชนไรกบ

บทบาทการจดการเรยนการสอนกฎหมายโดยเนนทภาคปฏบต

1.2 วตถประสงคของการวจย

1. เพอวเคราะหประวตศาสตรของการศกษากฎหมายในประเทศไทย และเขาใจใน

เหตผลของการปรบปรงกฎหมายและการศาลในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลา

เจาอยหว

2. เพอวเคราะหบทบาทของมหาวทยาลยและองคกรวชาชพในการจดการศกษา

กฎหมายในประเทศไทย

3. เพอศกษาและกาหนดรปแบบการจดหลกสตรการเรยนกฎหมายแกมหาวทยาลยผม

บทบาทในภาควชาการ

DPU

2

DPU

3

1.3 สมมตฐานการวจย

ระบบการศกษากฎหมายในประเทศไทย มววฒนาการมาตงแตครงยงเปนโรงเรยน

กฎหมาย จวบจนถงปจจบนทสถาบนอดมศกษาและองคกรวชาชพ เปนผมบทบาทในการผลต

บคลากรทางกฎหมายใหแกสงคม

บทบาทขององคกรทงสองตางมภาระหนาทแตกตางกน กลาวคอมหาวทยาลยตองม

เปาหมายเพอความเปนเลศทางวชาการ ในขณะทบทบาทขององคกรวชาชพคอฝกทกษะแก

นกศกษาในภาคปฏบตเทานน

1.4 ขอบเขตของการวจย

1. ศกษาประวตศาสตรของสงคมไทย และววฒนาการของระบบการศกษากฎหมาย

ตงแตสมยสโขทยจนถงปจจบน

2. วเคราะหบทบาทของมหาวทยาลยและองคกรวชาชพในการจดการศกษากฎหมายใน

ประเทศไทย

3. วเคราะหรปแบบการจดหลกสตรการเรยนการสอนกฎหมายของมหาวทยาลย

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เพอระบความแตกตางในบทบาทขององคกรผมหนาทจดการระบบศกษากฎหมาย

ในภาควชาการและภาคปฏบต

2. เพอเปนแนวทางแกมหาวทยาลยในการจดหลกสตรการเรยนการสอนกฎหมายให

บรรลวตถประสงคความเปนเลศทางวชาการ

DPU

บทท 2

ววฒนาการระบบการศกษากฎหมายในประเทศไทย

ความเปนมาของระบบการศกษากฎหมายในประเทศไทยสามารถแบงระยะเวลาเปนสอง

ชวงทสาคญดงน

2.1 การศกษากฎหมายในประเทศไทยกอนการปฏรปกฎหมายและ

การศาล ซงอาจแบงเปน 3 สมยคอ

2.1.1 สมยกรงสโขทย

เมอเรมตนสถาปนาอาณาจกรสโขทยขนใน พ.ศ. 1781 โดยพอขนศรอนทราทพย

ปฐมกษตรยแหงกรงสโขทยดวยการรวบรวมดนแดนทเคยเปนทอยของขอมและมอญในแควน

สวรรณภมเขาดวยกน สภาพสงคมของกรงสโขทยสมยนนอาจศกษาไดจากลายจารกเหตการณใน

ศลาจารกของพอขนรามคาแหง ซงเปนหลกฐานทางประวตศาสตรชนสาคญทแสดงใหเหนถง

แนวคด และชวตความเปนอยของผคนในชวงระยะเวลาดงกลาว

สงคมในสมยกรงสโขทยไมสลบซบซอนมการปกครองในลกษณะพอปกครองลก

อานาจในการออกกฎหมายอยทพอเมอง หรอกษตรย เมอราษฏรมเรองทกขรอนประการใดกมา

รองทกขตอพอเมองไดโดยตรง ดงหลกฐานทปรากฏในศลาจารก พอขนรามคาแหง บรรทดท 31

ดานท 1 ถงบรรทดท 2 ดานท 2 วาทกรงสโขทย นน “…ในปากประตมกระดงอนหนงแขวนไวนน

ไพรฟาหนาปกกลางบานกลางเมอง มถอยมความเจบทองของใจ มนจกกลาวถงเจาถงขนบไรไป

ลนกระดงอนทานแขวนไว พอขนรามคาแหงเจาเมองไดยนเรยก เมอถามสวนความแกมนดวยซอ

ไพรในเมองสโขทยนจงชอบ…..”1 กฎหมายในสมยกรงสโขทยมลกษณะเหมอนขอบงคบใน

ครอบครวกลาวคอ เปนกตกาทบงคบกนดวยเหตผลทเกดจากความรสกผดชอบชวดของมนษยซง

สามารถเขาใจไดงายและไมยงยากซบซอน ในเบองตนจะเปนขอบญญตทกลาวถงอานาจเดดขาด

ในการปกครองบานเมองของพอเมองซงเปนประมขของราชอาณาจกร ตอจากนนกกลาวถงการ

รกษาความสงบเรยบรอยของบานเมองและสทธเสรภาพของราษฎร จากลายจารกในศลาจารกของ

พอขนรามคาแหงพบวา ขอบญญตอนเปนกฎหมายทบงคบใชในสมยนนเปนประเภทกฎหมายทม

โทษอาญา อนหมายถง มลกษณะเปนการหามกระทาการทกอใหเกดความไมสงบเรยบรอยใน

1 ฉา ทองคาวรรณ, ศลาจารกสโขทยหลกท 1

DPU

4

ชมชน และมกฎหมายแพงปะปนอยบาง เชน ในศลาจารก หลกท 1 ดานท 2 มลายจารกตอนหนง

วา “…สรางปาหมากปาพล ทวเมองนทกแหง ปาพราวกหลายในเมองน ปาลางกหลายในเมองน

หมากมวงกหลายในเมองน หมากขามกหลายในเมองน ใครสรางไดไวแกมน” นกกฎหมาย

ปจจบนถอวาเปนการบญญตคมครองสทธในทดน นอกจากนน กฎหมายในสมยกรงสโขทยยงม

ขอบญญตอกหลายลกษณะเชน กฎหมายมรดก กฎหมายเกยวกบการทาศกสงคราม กฎหมาย

เกยวกบเชลยศก กฎหมายเกยวกบการอพยพชาวตางประเทศ กฎหมายเกยวกบการรองทกข

กฎหมายลกษณะโจร และกฎหมายวธพจารณาความ กฎหมายในสมยกรงสโขทยไดรบอทธพล

จากกฎหมายอนเดยโดยผานมอญและขอม เพราะอาณาจกรสโขทยอยในแควนสวรรณภมทม

อาณาจกรทวาราวดและอาณาจกรขอมซงมอารยธรรมสงมากอน วฒนธรรมของมอญและขอม

ไดรบอทธพลมาจากอนเดย ดงนน อาณาจกรสโขทยจงไดรบวฒนธรรมของอนเดยอกตอหนง ลาย

จารกตอนหนงของกฎหมายลกษณะโจรในศลาจารกทขดพบ ณ วดมหาธาต จงหวดสโขทย ซงม

ความวา “อนงไซรแมนผใด…ใหญ สงและบ สงคนขาทาน และไว…เลย วาทานจก…ดวยในขนาน

ในราชศาสตร ธรรมศาสตร แลละทานจกสอดสนไหม ดจดงขโมยอนลกคนทาน แลไปทนเอาออก

จากเมองนนแล และหนไปไวในกลางเมอง” เปนสงทยนยนไดอยางชดเจนวากฎหมายของ

อาณาจกรสโขทยไดรบอทธพลจากคมภรพระธรรมศาสตรของมนสาราจารย

สาหรบการศกษากฎหมายในสมยกรงสโขทยนนไมมหลกฐานทางประวตศาสตรท

สามารถอางองไดโดยตรงจะมกแตเพยงตารบทาวศรจฬาลกษณเทานนทไดพรรณนากลาวถง

การศกษาหาความรของผคนในสมยนน ดงน “…หมมนษยกประกอบดวยสตปญญาโดยมาก ตาง

ราเรยนสรรพวชาตางๆ… วชาทผชายศกษากคอ การแตงคาประพนธดาราศาสตร แพทยศาสตร

การชาง สวนผหญงเรยนเยบปกถกรอยและวาดเขยน เปนตน” แตกมไดมเงอนเคาทกลาวถง

การศกษากฎหมายแมแตนอย จากลกษณะของสภาพสงคมทไมยงยากซบซอนและคอนขางจะ

คงท ประกอบกบมราษฎรไมมากนกซงมความเปนอยอยางเรยบงาย พฤตกรรมของสงคมจงถก

ควบคมดวยขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมดงเดม โดยมพอเมองหรอกษตรยทาหนาท

ชาระความราษฎรดวยพระองคเองแบบพอปกครองลกนอกเหนอจากการดแลทกขสขของราษฎร

และความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พอเมองหรอกษตรยจงมอานาจตรากฎหมายหรอ

ขอบญญตทมลกษณะเปนเพยงขอบงคบในครอบครวขนใชเพอควบคมความประพฤตของผคนใน

ชมชน กฎหมายซงเปนเพยงขอบงคบในครอบครวคงมลกษณะเปนกฎหมายธรรมชาตทสามารถ

เขาใจไดงายดวยสามญสานกซงเกดจากเหตผลทถกตองเกยวกบความรสกผดชอบชวดทมอยใน

จตใจของมนษยแตละคนหรออาจอยในรปของกฎหมายจารตประเพณ เพราะฉะนนราษฏรโดย

ทวๆ ไปจงเขาใจสารตถะของกฎหมายเหลานนไดไมยาก หรออาจเนองจากราษฎรโดยทวๆ ไปไม

มบทบาทหรอสวนรวมในการปกครองบานเมอง รวมทงอาณาจกรสโขทยไดใหสทธเสรภาพแก

DPU

5

ราษฎรไวอยางกวางขวางเปนอนมาก ดงจะเหนไดจากลายจารกในศลาจารกของพอขนรามคาแหง

หลกท 1 ดานท 1 วา “เมอชวพอขนรามคาแหง เมองสโขทยนด เจาเมองบเอาจกอบในไพร

ลทาง…เพอนจงววไปคา ขมาไปขาย ใครใครคาชางคา ใครจกใครคามาคา ใครจกใครคาเงอนคา

ทองคา ไพรฟาหนาใส” ดงนน ผคนจงสนใจแตการทามาหากนและคาขายโดยไมคอยสนใจ

กฎหมายทพอเมองบญญตขนดวยเหนวาเปนเรองไกลตวหางจากชวตประจาวน ดวยเหตนในสมย

กรงสโขทยจงยงไมมการเรยนการสอนกฎหมายอยางเปนระบบและมแบบแผน2

ในสวนของคณสมบตผดารงตาแหนงตลาการ ในศลาจารกดานท 1 ไดกลาววา “…

ไพรฟาลกเจาลกขนพแล ผดแผกแลกวางกนสวนดแทแลวจงแลงความแกขาดวยซอ บเขาผลกมก

ผซอน เหนขาวทานบอใครพน เหนสนทาน บอไครเดอด…” แสดงวาในสมยกรงสโขทยม

ขอบญญตทกลาวถงคณสมบตของขนศาลตระลาการ แตเปนเพยงการจารกไวในลกษณะคา

ตกเตอนในทางมรรยาทโดยมไดมบทกาหนดโทษแกขนศาลตระลาการผลวงละเมดโดยตรง (หาก

ขนศาลตระการกระทาผดทจรตตอหนาท แมยงไมมกฎหมายลายลกษณอกษรกาหนดโทษไวกคง

เปนหนาทของพอเมองหรอกษตรย ทจะทรงลงโทษตามทเหนสมควร) กลาวคอ ขนศาล

ตระลาการในสมยกรงสโขทยตองพจารณาพพากษาอรรถคดดวยความซอสตยสจรตและยตธรรม

ไมวาคความฝายใดจะเปนเจาขนมลนาย เปนขนนางมยศมศกด หรอวาเปนเพยงราษฎรสามญ ก

ตองไมเอนเอยงเขาขางฝายใด ตองไมพพากษาโดยเหนแกลาภสกการหรอสนบนรางวลอยางใดๆ

ทงสน ทงนยอมแสดงวาขนศาลตระลาการนนมมานานแลว จะเรยกชอผดเพยนกนไปอยางไรไม

สาคญ แตละบคคลผทาหนาทนตองมมานานแลว3

ดงนนนอกเหนอจากพอเมองหรอกษตรยทตองชาระความของราษฎรดวยพระองค

เองแบบพอปกครองลกแลว ยงมขนนางในตาแหนงขนศาลตระลาการทาหนาทเปนผใชกฎหมาย

อกดวย แตไมปรากฏหลกฐานใดๆ ทแสดงใหเหนความแตกตางในการใชกฎหมายชาระความ

ระหวางพอเมองกบขนศาลตระลาการ และการศกษากฎหมายในสมยกรงสโขทยกยงไมมหลกฐาน

ทางประวตศาสตรทจะอางองไดเชนกน แตอยางไรกด สงทพอจะสนนษฐานไดกคอ การถายทอด

ความรในขอบญญตกฎหมายคงจะมอย เพยงแตดาเนนไปในลกษณะของการสงสอนหรอถายทอด

กนระหวางตวบคคล เนองจากขนนางผเปนเจาขนมลนายซงมตาแหนงหนาทการงานรบใชใกลชด

พอเมองกคงอบรมถายทอดความรทตนมอยใหแกลกหลานของตนเพอจะไดสบทอดตาแหนงกน

ตอไปในภายหนา หรออกลกษณะหนงกอาจเปนกรณเจาขนมลนายซงมโอกาสไดเขาเฝาเพอถวาย

ขอราชการแผนดนแกพอเมอง จงสามารถสงการตางๆ ทพอเมองมพระราชบญชาเพอใหคนใน

2 100 ปโรงเรยนกฎหมาย, สานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2542, หนา 7-8

3 หลวงสทธวาทนฤพฒ, คาบรรยายประวตศาสตรกฎหมายไทย (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร), 2517 หนา 147

DPU

6

สงกดมลนายของตนถอปฏบต อนเปนการถายทอดขอบญญตกฎหมายในลกษณะพระบรมราช

โองการของพอเมองซงเปนองครฐาธปตยโดยออมกได4

2.1.2 สมยกรงศรอยธยาและกรงธนบร

กรงศรอยธยาไดรบการสถาปนาเปนราชธานของไทยในสมยพระเจาอทอง หรอ

สมเดจพระรามาธบดท 1 เมอ พ.ศ. 1893 ในสมยกรงศรอยธยาสภาพสงคมสลบซบซอนมากขน

เนองจากบานเมองมความเจรญและราษฎรมจานวนเพมขน พระมหากษตรยจงไมอาจมพระบรม

ราชวนจฉยอรรถคดดวยพระองคเองไดอยางทวถงดงเชนสมยสโขทย แตจะทรงมอบอานาจหนาท

เกยวกบการชาระอรรถคดของราษฎรใหแกพระราชครปโรหตาพฤฒาจารย ซงเปนมหาอามาตย

พราหมณในราชสานก เพราะพราหมณเปนผร หนงสอและเปนเจาตารบกฎหมาย พราหมณจง

ไดรบมอบหมายใหเปนผรกษานตราชประเพณและเปนทงผพพากษาตระลาการ5 แตตอมาเสนา

อามาตยฝายไทยจงไดเขารบหนาทสาคญเหลานจากฝายพราหมณ ซงรวมทงตาแหนงลกขน ณ

ศาลหลวงดวย6 จะเหนไดวาสมยกรงศรอยธยาเปนการกระทาในพระปรมาภโธยของ

พระมหากษตรยและเปนการชาระความทถอพระธรรมศาสตรเปนหลก แตอยางไรกตาม

พระมหากษตรยกยงทรงไวซงพระราชอานาจอนเดดขาดในอนทจะมพระบรมราชวนจฉยอรรถคด

ชขาดในอรรถคด เมอพระมหากษตรยทรงใชพระวจารณญาณวนจฉยอรรถคดไดดวยพระองคเอง

พระบรมราชวนจฉยในคดนนกนบเปนแบบฉบบทศาลยตธรรมพงถอปฏบตในคดอนๆ ซงรปคด

เปนทานองเดยวกนในกาลตอมา7 พระบรมราชวนจฉยในทางคดทกลายเปนกฎหมาย เมอ

ภายหลงเหลานเรยกวาราชศาสตร หรอราชสตถม

จงกลาวไดวาในสมยกรงศรอยธยาพระมหากษตรยมฐานะเปนสมมตเทพและ

สภาพสงคมมกลไกตางๆ ซบซอนขน บานเมองมความเจรญและราษฎรมจานวนเพมขน ดงนน

พระมหากษตรยจงจาเปนตองพยายามหาหรอสรางมาตรการเพอใหไดมาและรกษาไวซงพระราช

อานาจ มาตรการดงกลาวกคอ การสรางกฎหมายเพอใชเปนเครองมอในการดารงพระราชอานาจ

และปกครองบานเมองทใหญโต และสลบซบซอนมากขนนนเอง

4 100 ปโรงเรยนกฎหมาย, หนา 9

5 ธานนทร กรยวเชยร, ศ,การปฏรประบบกฎหมายและการศาลในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว

พระปยมหาราช พมพเนองในโอกาสครบ 100 ป นบแตพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหวเสวยราชย 1

ตลาคม 2511, พระนคร : โรงพมพสานกนายกรฐมนตร, 2511, หนา 33

6 เรองเดยวกน, หนา 34

7 เรองเดยวกน, หนา 34

DPU

7

กฎหมายในสมยกรงศรอยธยาไดถกรวบรวมและบญญตเปนลายลกษณอกษรขน

เปนครงแรกในสมยพระเจาอทองหรอสมเดจพระรามาธบดท 1 ตอจากนนพระมหากษตรยใน

รชกาลตอๆมากไดทรงตราพระราชกาหนดบทพระอยการตางๆ ข นใชบงคบเปนจานวนมาก

กฎหมายในสมยกรงศรอยธยาจะขนตนดวย “ศภมสด” บอกวน เดอน ป แลวบรรยายความวา

สมยพระเจาแผนดนพระองคไหน เสดจประทบอย ณ ทนงใด ไดมผใดนากรณพพาทขนรองเรยน

ขอพระบรมราชวนจฉยอยางไรจงใหตรากฎหมายขน8 นอกจากนนกฎหมายบางฉบบอาจจะม

พระมหากษตรยพระองคใดพระองคหนงทรงรเรมตราข นกอน แลวกอาจจะมพระมหากษตรย

พระองคตอๆ มา ทรงบญญตเพมเตมตอทายอกตามความเหมาะสมในรชสมยของพระองค เชน

พระอยการลกษณะรบฟองเรมตราขนในสมยพระเจาอทอง หรอสมเดจพระรามาธบดท 1 ตอมา

ในรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราชกมการบญญตเพมเตมขนอกเปนตน9 กฎหมายตางๆ ทได

ตราขนใชในสมยกรงศรอยธยาทสาคญมดงน10

ในรชสมยพระเจาอทองหรอสมเดจพระรามาธบดท 1 ไดแก พระอยการลกษณะ

พยาน พระอยการลกษณะอาญาหลวง พระอยการลกษณะรบฟอง พระอยการลกษณะพสจนดานา

ลยเพลง พระอยการลกษณะลกพา พระอยการลกษณะอาญาราษฎร พระอยการลกษณะโจร พระ

อยการลกษณะเบดเสรจวาดวยทดน พระอยการลกษณะผวเมย และพระอยการลกษณะตระลาการ

ในรชสมยสมเดจพระบรมราชาธราชท 2 (เจาสามพระยา) ไดแกพระอยการขบถศก

ในรชสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ไดแก พระอยการตาแหนงพลเรอน พระ

อยการตาแหนงนายทหารหวเมอง นอกจากน ยงไดมการตรากฎมณเฑยรบาลขนอกดวย

ในรชสมยสมเดจพระไชยราชาธราช ไดแก พระอยการลกษณะพสจนดานาลยไฟ

ในรชสมยพระเจาทรงธรรม ไดแก พระธรรมนญ ซงกาหนดเกยวกบคดประเภทใด

สมควรจะขนศาลไหน ทงน เพราะในสมยกรงศรอยธยามศาลมากมายหลายศาลและชาระอรรถคด

แตกตางกนไป จากพระธรรมนญซงบญญตข นเปนครงแรกฉบบนทาใหทราบวา สมยกรงศร

อยธยาโดยเฉพาะอยางยงนบตงแตรชสมยพระเจาทรงธรรมเปนตนไป มศาลรวมทงส น 14

ประเภท กลาวคอ ศาลความอทธรณหรอศาลหลวง ศาลความอาชญาหรอศาลราษฎร ศาลความ

อาชญาจกร ศาลความนครบาล ศาลความแพง ศาลความมรดก ศาลความตางประเทศ ศาล

กรมนา ศาลกรมพระคลง ศาลความพระภกษสามเณร ศาลแพงกลาง ศาลแพงเกษม ศาลความ

สงกด และศาลความเวทมนต และความทางแพทย

8 พชรนทร เปยมสมบรณ, การปฏรปกฎหมายของประเทศไทยตงแต พ.ศ. 2411 ถง พ.ศ. 2478, วทยานพนธอกษร

ศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2516, หนา 13.

9 100 ปโรงเรยนกฎหมาย, หนา 12

10 ดพชรนทร เปยมสมบรณ, การปฏรปกฎหมายของประเทศไทยตงแต พ.ศ. 2411 ถง พ.ศ. 2478, หนา 14-16

DPU

8

ในรชสมยพระเจาปราสาททอง ไดแก พระอยการพรหมศกด พระอยการลกษณะ

อทธรณ พระอยการทาษ และพระอยการลกษณะกหน และกฏ 36 ขอ

สาหรบการศกษากฎหมายในสมยกรงศรอยธยานนจะทากนอยางไร และมระเบยบ

วธการเชนไรไมอาจจะกลาวไดอยางชดเจน นอกจากจะศกษาตามหลกฐานทางประวตศาสตร

วรรณกรรม หนงสอจดหมายเหต เอกสารคาบอกเลาของชาวตางประเทศทเดนทางเขามาในกรง

ศรอยธยาสมยนน11

ตวอยางเชนในจดหมายเหตลาลแบรไดเลาไวเกยวกบการเลาเรยนวชาของกลบตร

ตามทพบในรชสมยพระนารายณมหาราชวา “…เมอไดเลยงบตรมาเตบโตใหญถงอาย 7 ถง 8

ขวบแลว ชาวสยามจะสงบตรของตนใหไปอยทวดกบพระภกษสงฆ พระสงฆอนเปนอาจารยในวด

สอนอนชนเหลานใหร จกอานและนบจานวนเลขเปนสาคญ แตไมมการสอนพงศาวดารกฎหมาย

และศาสตรอนๆ ดวย…”

หรออกตวอยางคอพระราชกาหนดบทพระอยการเกยวกบวธสบญญต ทปรากฏ

รองรอยอยในกฎหมายตราสามดวง ทาใหทราบวาลกษณะการศาลไทยในสมยกรงศรอยธยานน

การพจารณาและพพากษาคดแบงเปนหลายหนาทและใหหลายหนวยงานทางานรวมกนเรมจาก

กรมรบฟอง ลกขน ตระลาการและผปรบ กลาวคอกรมรบฟองซงเปนกรมตางหากมหนาทรบฟอง

จากผเดอดรอนทางอรรถคด จากนนกรมรบฟองจะนาฟองนนเสนอตอกรมลกขนทเปนกรม

ตางหาก เมอลกขนตรวจฟองแลวกรมรบฟองกจะสงฟองดงกลาวไปยงศาลตางๆ ทกระจด

กระจายกนสงกดกระทรวง ทบวง กรมตางๆ ศาลใดศาลหนงแลวแตคดความนนจะอยในอานาจ

ศาลใด เชน ศาลกรมวง ศาลกรมนา เปนตน แตละศาลจะมตระลาการทจะพฒนาไตสวนอรรถคด

เ ป น ข อ ง

ตนเอง โดยมลกขนและผปรบซงอยในกรมอนตางหากทาหนาทชขาดและปรบสนไหมพนยรวมกน

อย12

ดงนนผทเชยวชาญในทางกฎหมายสมยกรงศรอยธยากคอ ลกขน ตระลาการและผปรบ ซง

เปนขนนางหรอขาราชการตลาการในสมยนน การศกษากฎหมายจงเกดขนในราชสานก และเกด

จากขนนางหรอขาราชการทเกยวของกบกฎหมายเทานน โดยสามารถศกษาไดจากวรรณกรรมไทย

เรองขนชางขนแผน ซงบทเสภาตอนกาเนดพลายงามทแตงโดยสนทรภไดสะทอนภาพชวตความ

เปนอยของผคนในสมยกรงศรอยธยาและสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน โดยเนอหาของเสภาตอน

หนงกลาวถงพลายงามผเปนบตรชายของขนแผน เมอตองเตรยมตวเขารบราชการเปนมหาดเลก

ในราชสานกจากจมนศรเสาวรกษดงน

11

100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 14

12100 ป กระทรวงยตธรรม พมพเนองในโอกาสครบรอบ 100 ปของกระทรวงยตธรรม 25 มนาคม 2535

(กรงเทพมหานคร), หนา 4

DPU

9

คราวนนจมนศรเสาวรกษราช เรยกพลายงามทรามสวาทมาสงสอน

จะเปนขาจอมนรนทรปนนคร อยานงนอนเปลาเปลาไมเขาการ

พระกาหนดกฎหมายมหลายเลม เกบไวเตมตใหญไขออกอาน

กรมศกดหลกชยพระอยการ มณเฑยรบาลพระบญญตตดสานวน

แลวใหรสภาษตบณฑตพระรวง ตามกระทรวงผดชอบคดสอบสวน

ราชาศพทรบสงใหบงควร รจงถวนถไวจงไดการ

ทไมสรอะไรผใหญเดก มหาดเลกสามตอพอลกหลาน

เสยตระกลสญลบอประมาณ เพราะเกยจครานคราคราเหมอนพรามอญ

นตวเจาเหลากอทงพอแม อยาเชอนแชอตสาหจาเอาคาสอน

แลวจดแจงหองหบใหหลบนอน ไมอาวรณเธอชวยเลยงเปนเทยงธรรมฯ

ครานนพลายงามทรามสวาท แหลมฉลาดเลขผาปญญาขยน

อยบานพระหมนศรยนดครน ทกคนวนตามหลงเขาวงใน

เธอเขาเฝาเจากนงบงไมดด คอยฟงตรสตรกตราอชฌาสย

คอยรกจผดชอบรอบคอบไป ดวยมไดคบเพอนเทยวเชอนแช

ครนอยบานอานคาพระธรรมศาสตร ตารบราชสงครามตามกระแส

คอยชนชมหนมตะกอดฟอแฟ นางสาวแสใสใจจะใครพบ

เขาไปหามาสไมร เกยว แตพอเหลยวเหนผหญงกวงหลบ

อตสาหเพยรเรยนดจนรครบ รขนบธรรมเนยมกเจยมใจฯ

ครานนทานพระจมนศร ถงวนดไดชองกผองใส

จงจดแจงแตงธปเทยนดอกไม จะเขาไปทลถวายเจาพลายงาม

นงสมปกชกกลบจบสลบ ครนเสรจสรรพสาราญขนคานหาม

พวกขาคนอลหมานถอพานตาม เจาพลายงามตามหลงเขาวงใน

ถงพระลานวานเขาพวกชาวท ทคอยมกรยาอชฌาสย

ถอพานทองรองธปเทยนดอกไม ยกเขาไปเตรยมตงพอบงควร

ใหพลายงามตามไปนงตรงตงของ ตามทานองพระหมนศรสงถถวน

ฝายขาเฝาเจาพระยาเวลาจวน ตางกชวนกนเขามาหนาพระโรง

นงสมปกชกชายกรายกรดเลบ ผากราบเหนบแนบหนาดอาโถง

พอเวลานาทถวนสโมง เขาพระโรงพรอมหนาขาราชการ ฯ

ครานนพระองคผทรงเดช มงกฎเกศอยธยามหาสถาน

สถตแทนแวนฟาโอฬาร ดงวมานเมองฟาสราลย

DPU

10

หามแหนแนนหนนละมนหมอบ งามประกอบกรยาอชฌาสย

ระเรอยรบขบรองทานองใน สาราญราชหฤทยทกเวลา

ยามกลางวนนนกออกพระโรงรตน มแตตรสสรวลสนตทรงหรรษา

ทงเหนอใตไพรไมมมา สาราญใจไพรฟาประชาช

ดวยเดชะบญญาอานภาพ มแตลาภมาประมลพนภาษ

แตบรรดาขาเฝาเหลาเสน ใครทาดไดประทานถงพานทอง ฯ

ฝายพระจมนศรเสาวรกษราช อภวาทบาทมลทลฉลอง

ขอเดชะพระกรณาฝาละออง ดอกไมธปเทยนทองของพลายงาม

บตรขนแผนแสนสะทานหลานทองประศร ความร มเรยบราบไมหยาบหยาม

จะขอรองมลกาพยายาม พลางกราบสามทสดบตรบโองการ ฯ

ครานนสมเดจพระพนวษา เหลอบเหนหนาพลายงามความสงสาร

จะออกพระโอษฐโปรดขนแผนแสนสะทาน แตกรรมนนบนดาลดลพระทย

ใหเคลมพระองคทรงกลอนละครนอก นกไมออกเวยนวงใหหลงใหล

ลมประภาษราชกจทคดไว กลบเขาในแทนทศรไสยา ฯ

อนเรองราวกลาวความพลายงามสวาท เปนมหาดเลกแลวคอยแกลวกลา

อยดวยพระหมนศรผปรชา เฝาเวลาเชาเยนไมเวนวน

มลนายถวนหนากปราน มไดมใครรงเกยจเดยดฉนท

ถงวาทานจางวางทงสองนน กฝากตวกลวทนทกคนไป ฯ

จากบทเสภาขนชางขนแผนดงกลาวทาใหเหนไดวาการศกษากฎหมายในสมยกรง

ศรอยธยาและกรงรตนโกสนทรตอนตนนน บคคลทจะเขาสระบบราชการหรอราชสานกจะตองเรม

ดวยการเปนมหาดเลกเพอฝกหดเปนขนนางตอไป การศกษากฎหมายจงเกดขนไดเฉพาะในราช

สานกหรอทบานขนนางซงรบใชใกลชดเบ องพระยคลบาท ตวอยางเชนพลายงามเมอจะเขารบ

ราชการตองมาศกษากฎหมายตางๆ ดวยตนเองจากตหนงสอทบานจมนศรเสาวรกษ ซงเปนเพอน

ของขนแผน จงทาใหเกดธรรมเนยมทจะมการเรยนกฎหมายสาหรบผทจะเขารบราชการทบานขน

นาง

เหตทเปนเชนนนาจะสนนษฐานไดวาตามโบราณราชประเพณเดมถอวากฎหมาย

เปนสงศกดสทธ เพราะเปนสงทบญญตขนจากหลกพระธรรมศาสตรซงมตนกาเนดมาจากคมภร

อนศกดสทธในศาสนาพราหมณรวมทงบางสวนมทมาจากราชศาสตร ซงเปนพระราชอานาจของ

DPU

11

พระมหากษตรยทมฐานะเปนสมมตเทพ ดงนนจงเกดเปนพระราชประเพณทจะหามมใหราษฎร

อานกฎหมาย การศกษากฎหมายจงไมอาจแพรหลายออกไปยงประชาชนโดยทวไป13

นอกจากนนยงมเหตการณทางประวตศาสตรทยนยนขอสนนษฐานขางตนคอ ในรช

สมยพระบาทสมเดจฯ พระนงเกลาเจาอยหวแหงกรงรตนโกสนทร เมอหมอสอนศาสนาชาว

อเมรกนไดนาเครองพมพหนงสอไทยเขามาประเทศไทยเปนครงแรก กอใหเกดการพมพหนงสอ

เปนภาษาไทยเพอเผยแพรความร และตอมาเมอนายโหมด อมาตยกล ไดพมพกฎหมายตราสาม

ดวงจากสาเนากฎหมายออกจาหนาย ปรากฏวาไดมพระบรมราชโองการใหรบแลวโปรดเกลาให

เผาเสยเนองจากมไดรบพระบรมราชานญาต14

เหตการณประวตศาสตรดงกลาวจงทาใหนาเชอได

วาการศกษากฎหมายในสมยกรงศรอยธยานนมแนวคดวากฎหมายเปนเรองความศกดสทธ ดงนน

ผทจะศกษากฎหมายไดคอบคคลทจะเขาสระบบราชการ หรอราชสานกเทานน

สาหรบในสมยกรงธนบร สมเดจพระเจาตากสนมหาราชหรอสมเดจพระเจากรง

ธนบรมไดทรงปรบปรงหรอเปลยนแปลงทางดานกฎหมายเลย เนองจากเปนชวงระยะเวลาแหง

การกอบกอสรภาพจากพมาเกอบทงรชกาลบานเมองตองทาศกสงครามอยมไดขาด อกทงรชสมย

ของพระองคมระยะเวลาอยเพยง 10 ปเศษ กลาวคอตงแต พ.ศ. 2310 ถง พ.ศ. 2325

นอกจากนน ผมความร ทางกฎหมายอาจเหลออยนอย เพราะถกฆาตายบาง ถกกวาดตอนไป

ประเทศพมาบางกเปนไปได ดงนน กฎหมายในสมยกรงศรอยธยาจงใชเรอยมาจนถงรชสมย

พระบาทสมเดจฯ พระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท 1 แหงกรงรตนโกสนทร การเรยนการสอน

ในสมยนนถาหากมกคงเปนเชนเดยวกบสมยกรงศรอยธยานนเอง15

2.1.3 สมยกรงรตนโกสนทรตอนตน

ในตอนตนรชสมยพระบาทสมเดจฯพระพทธยอดฟาจฬาโลก ปฐมกษตรยแหง

ราชวงศจกร เหตการณบานเมองยงไมสงบเนองจากมศกสงครามพวพนอยมไดขาด ตลอดเวลา

เกอบ 22 ป นบแตพระองคครองราชยไดอาศยบรรดาพระราชกาหนดบทพระอยการทเหลอรอด

พนจากการถกไฟเผาเปนเถาถานเมอครงเสยกรงศรอยธยาใหแกพมา เมอ พ.ศ. 2310 ในการ

ปกครองบานเมอง ประมาณกนวาทเหลอมอยเพยง 1 ใน 10 ของกฎหมายทใชในสมยกรงศร

อยธยา พระราชกาหนดบทพระอยการเหลานไดถกคดลอกมาเพอประโยชนในการพจารณาและ

พพากษาคดของศาล แตเนองจากมบทบญญตกฎหมายไมครบถวน พระองคจงทรงมพระบรม

13

100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 17

14 ร. แลงกาต, ประวตศาสตรกฎหมายไทย, (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร, 2526, หนา 27-28.

15 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 18

DPU

12

ราชวนจฉยในทางคดดวยพระราชอานาจของพระองคเองเพอใหเกดกฎหมายในรปของราชศาสตร

ทสอดคลองกบจารตประเพณและความเจรญของบานเมองในสมยนน บางครงกทรงอาศย

หลกฐานทไดจาการสอบถามหรอฟงคาบอกเลาของผเฒาผแก เชน ผทเคยอยในระบบการศาลใน

สมยกรงเกามากอน เปนตน ดงนน จงกลาวไดวากฎหมายในสมยกรงรตนโกสนทรตอนตนยงคง

อาศยตวบทกฎหมายตางๆแตครงกรงศรอยธยาเปนบรรทดฐานสาคญอย แตอยางไรกตาม

บางสวนของตวบทกฎหมายเหลานมไดสอดคลองกบคานยมและจารตประเพณตลอดจนความ

ตองการใหมๆ ทเกดมข นในสมยกรงรตนโกสนทร บทบญญตทเคยเหนวาถกตองดแลวใน

สมยกอนอาจจะกลบกลายเปนการขดความรสกในความยตธรรมของสมยตอมากได ดงเชนคด

ฟองหยาเรองหนงซงเปนมลเหตสาคญทาใหเกดการชาระกฎหมายครงใหญใน พ.ศ. 2347

กลาวคอ อาแดงปอมฟองหยานายบญศร ชางเหลกหลวง นายบญศรไดตอสคดโดยอางวา อาแดง

ปอมภรรยาของตนไดทาชกบนายราชาอรรถ แตลก ขน ณ ศาลหลวงไดพพากษาใหการสมรสขาด

จากกนได โดยอาศยบทบญญตกฎหมายบทหนงซงมความวา “ชายหาผดมได หญงขอหยา ทาน

วาเปนหญงหยาชาย หยาได” นายบญศรจงไดนาความขนทลเกลาฯ ถวายฎกา พระบาทสมเดจฯ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกเหนวาคาพพากษาของศาลไมยตธรรมเพราะฝายหญงนอกใจชายแลว

กลบมาฟองหยาไดอก จงมพระบรมราชโองการใหตรวจทานขอความในตนฉบบกฎหมายฉบบ

ศาลหลวงทศาลยกมาใชกบขอความในตนฉบบกฎหมายอก 2 ฉบบ คอ ฉบบหอหลวง และฉบบ

ขางท ปรากฏวาขอความตรงกนทงสามฉบบ คอ ฝายหญงขอหยาเมอไรกได แมวาสามไมม

ความผด พระองคจงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหอาลกษณ 4 คน ลกขน 3 คน และราชบณฑต

4 คน ชาระพระราชกาหนดบทพระอยการซงอยในหอหลวง ตงแตพระธรรมศาสตรไปใหถกตอง

จดเปนหมวดหมใหเขาใจ การชาระกฎหมายดงกลาวกนเวลา 11 เดอน เมอชาระกฎหมายเสรจ

แลว จงใหอาลกษณเขยนวงเสนหมกไว 3 ฉบบ สาหรบเกบไวทหองเครอง หอหลวง และศาล

หลวง กฎหมายทงสามฉบบโปรดเกลาฯ ใหประทบตราพระราชสห พระคชสห และบวแกวเปน

สาคญ และใหถอวากฎหมายทประทบตราสามดวงนเปนตนฉบบตวบทกฎหมายทถกตองของ

แผนดน และใชเปนหลกในการพจารณาและพพากษาคด

ฉบบทเกบไวทหองเครองหรอเรยกอกนยหนงวา “ขางท” นนสาหรบพระเจา

แผนดนทรงเปดพลกดไดเสมอ ฉบบหอหลวงนนเปนฉบบทเกบรวบรวมไวกบหนงสอของทาง

ราชการอนๆ สวนฉบบทศาลหลวงเกบไวนนเพอใชในการพจารณาและพพากษาคดของศาล ดวย

เหตทประทบตราดงกลาว ฉะนน จงเรยกกฎหมายฉบบนกนโดยทวไปวา “กฎหมายตราสามดวง”

กฎหมายตราสามดวงไดเปนกฎหมายหลกของประเทศทใชบงคบมาตงแตแผนดนพระบาทสมเดจฯ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกจนถงแผนดนพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว เปน

ระยะเวลานานถง 103 ป จนกระทงมการปฏรประบบกฎหมายและการศาลตามแบบประเทศ

DPU

13

มหาอานาจยโรป จงไดเลกใชกฎหมายตราสามดวง สวนพระราชประเพณเรองการจดเขยนและ

เกบตนฉบบกฎหมาย 3 ฉบบไว ณ สถานททงสามดงกลาวนกยงถอปฏบตตลอดมาจนถงรชสมย

พระบาทสมเดจฯ พระปกเกลาเจาอยหว16

ในสวนการศกษากฎหมายในสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน ต งแตแผนดน

พระบาทสมเดจฯพระพทธยอดฟาจฬาโลกจนถงแผนดนสมยพระบาทสมเดจฯพระนงเกลา

เจาอยหว กไมแตกตางจากในสมยกรงศรอยธยา เพราะความเปนอยของประชาชนตลอดจน

ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมมแบบฉบบเดยวกน รวมทงยงมระบบกฎหมายและการ

ศาลเหมอนกบสมยกรงศรอยธยาดวย17

ดงนนผทมความรในวชากฎหมายกเปนเชนเดยวกน คอ

ลกขน ตระลาการและผปรบ ซงเปนขนนางหรอขาราชการทเกยวของกบอรรถคดนนเอง

นอกจากนยงมความเหนของเจาพระยามหธร (ลออ ไกรฤกษ) จากเรองวชา

กฎหมายของบางประเทศ ซงบรรยาย ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตรไดสนบสนนสอดคลองกบเสภา

เรองขนชางขนแผน ตอนกาเนดพลายงาม กลาวคอ “ยงไมมเครองตพมพ กฎหมายไมแพรหลาย

กวาจะคดไดตละจบกยากเพราะหนงสอมาก จงมกมคนเปนลกษณะตามหนาทแหงการงาน

นอกจากของหลวง 3 ฉบบ เหนจะนอยแหงทมความบรบรณ…เมอกฎหมายมอยนอยฉบบเชนน

ขาพเจาคดวาทมาแหงการศกษานอกจากวดซงเปนมหาวทยาลยทรวมใหญแลว คงมาจากพวก

อาลกษณ ลกขน ราชบณฑต และผทมหนาทเกยวของในทางคด…” ดงนนผทจะมโอกาสเรยนวชา

กฎหมายในสมยนนกคอบคคลทจะเขาสระบบราชการ โดยเฉพาะผทจะทางานเกยวของกบการ

ศาล ในสวนของการเรยนการสอนกฎหมายแกประชาชนโดยทวไปนน จากความเหนของ

เจาพระยามหธรดงกลาวขางตน ประกอบกบการหามพมพเผยแพรกฎหมายออกไปสประชาชนใน

รชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ซงเทากบการหามมใหประชาชนโดยทวไปศกษา

กฎหมาย เพราะฉะนนคงยงไมมการสอนกฎหมายกนแพรหลายอยางแนนอน18

ในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหว ประเทศไทยมการตดตอ

สมพนธกบตางประเทศมากขน มชาวตางชาตเขามาประกอบธรกจการคามากมาย อทธพลของ

อารยธรรมตะวนตกเขามาสประเทศไทยมากความสมพนธระหวางประเทศไทยกบประเทศ

ตะวนตกในยคตนกรงรตนโกสนทรกอนรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหวเปนไป

ในลกษณะเสมอภาค ทงน เพราะรฐบาลตางประเทศไดแตงตงคณะทตเขามาเพอทาหนงสอสญญา

ทางพระราชไมตรและการคารวมทงขอตงสถานการคาเทานน ดงนน ในระยะแรกจงยนยอมปฏบต

16

100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 18-21

17 ด ธานนทร กรยวเชยร, ศ. การปฏรประบบกฎหมายและการศาลในรชสมยพระบาทสมเดจฯพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว พระปยมหาราช, หนา 8-9 ประกอบ

18 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 26.

DPU

14

ตามระบบการคา ขอบงคบ จารตประเพณ ตลอดจนตวบทกฎหมายของไทย แตตอมาเมอการคา

เจรญขนชาวตางชาตจงเกดความไมพอใจโดยเหนวาระบบการคาและการเกบภาษของไทยเปน

ระบบผกขาดทกดขวางความเจรญทางการคา ตลอดจนเหนวากฎหมายไทยปาเถอน รนแรง และ

ไมยตธรรม จงคดท จะขอแกไขสนธสญญาททาไ วแตแรก ดงเชนในตอนปลายรชสมย

พระบาทสมเดจฯ พระนงเกลาเจาอยหว องกฤษไดสงเซอรเจมส บรค เขามาตดตอขอแกไข

หนงสอสญญาทางพระราชไมตรระหวางกรงสยามกบกรงองกฤษทรอยเอกเฮนร เบอรนทาไวเมอ

พ.ศ. 2369 แตไมประสบความสาเรจ โดยฝายไทยอางวาขอเสนอขององกฤษทตองการใหม

การคาเสรและสทธพเศษทางกฎหมายและการศาลนนกระทบกระเทอนตอประเพณดงเดมของ

ไทย19

ทาใหองกฤษตกลงใจทจะใชกาลงอาวธและแสนยานภาพทเหนอกวาเปนเครองบงคบ แต

พอดเกดการเปลยนรชกาลเสยกอน ในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหวจงได

ดาเนนนโยบายในการตดตอกบตางประเทศอยางอะลมอลวย เนองจากพระองคทรงตระหนกวา

ลทธจกรวรรดนยมไดเรมคกคามประเทศเพอนบานของไทยและความสมพนธกบตางประทเศใน

เชงการคาไดแปรเปลยนไปเปนการแสวงหาอาณานคมของประเทศมหาอานาจยโรป ดงนน

ประเทศไทยจงไมตองประสบวกฤตการณอนรนแรงจนตองสญเสยเอกราชดงเชนประเทศเพอน

บาน เพราะเมอเซอรจอหน เบารง ราชฑตของพระนางเจาวคตอเรย ราชนองกฤษ ไดเขามาเจรจา

ขอแกไขหนงสอสญญาทางพระราชไมตรใน พ.ศ. 2398 พระองคจงทรงทาหนงสอสญญาทางพระ

ราชไมตรกบองกฤษเปนอยางด หนงสอสญญาทางพระราชไมตรฉบบนไดชอวา “สนธสญญาเบา

รง” ซงเปนสนธสญญาทไมเสมอภาคทงในทางเศรษฐกจ กฎหมาย และการศาล ตอมาประเทศ

ไทยไดทาหนงสอสญญาทางพระราชไมตรกบประเทศอนๆ ตามแบบสนธสญญาเบารงอกหลาย

ฉบบ จงเทากบประเทศไทยตองเสยเปรยบทกๆ ประเทศในดานกฎหมายและการศาลรวมทงการ

เกบภาษอากรไปดวย สาหรบการเสยเปรยบในดานกฎหมายและการศาลนน ประเทศไทยตอง

ยกเวนการใชระบบกฎหมายและการศาลไทยกบคนในบงคบตางชาต เชน ในกรณคนในบงคบ

องกฤษววาทกบคนไทย เจาหนาทฝายไทยไมมสทธลงโทษคนในบงคบองกฤษได หรอการจบกม

คนในบงคบองกฤษตองไดรบอนญาตจากกงสลองกฤษเสยกอน เปนตน ซงหมายถง การทาใหชาว

ตางประเทศไดสทธพเศษไมตองอยภายใตกฎหมายไทยและไมตองขนศาลไทย แตไดรบความ

คมครองจากกงสลภายใตกฎหมายของชาตตน อยางไรกตาม เหตผลและความจาเปนทตองมศาล

กงสลในขณะนนอาจเนองมาจากการทชาวตางชาตร กฎหมายและนตประเพณของไทยเพยง

เลกนอย รวมทงถอตนวามอารยธรรมสงกวาคนไทย จงไมยอมรบนบถอกฎหมายไทย สวนฝาย

ไทยกเหนวาเปนการตดความยงยากทเจาพนกงานของตนจะตองศกษากฎหมายและนตประเพณ

19

ดทรงศร อาจอรณ, การแกไขสนธสญญาวาดวยสทธสภาพนอกอาณาเขตกบประเทศมหาอานาจในรชสมย

พระบาทสมเดจฯ พระมงกฎเกลาเจาอยหว, พระนคร : สมาคมสงคมศาสตร, 2506, หนา 36.

DPU

15

ของชาวยโรป เพราะในขณะนนไมมใครร กฎหมายตะวนตกเลย ดงนน ฝายไทยจงเหนความ

จาเปนทจะตองใหชนชาตเดยวกนปกครองและบงคบกนเอง นอกจากน ในขณะททาหนงสอสญญา

ทางพระราชไมตรนนมชาวตางประเทศจานวนไมมากนกในประเทศไทยและสวนใหญอยใน

กรงเทพฯ จงเปนการไมลาบากทจะยกภาระการควบคมชาวตางประเทศใหแกกงสลของประเทศ

นนๆ แตตอมาเมอบานเมองเจรญมากขน การใหสทธสภาพนอกอาณาเขตแกชาวตางชาตเชนนได

กลบกลายเปนเครองบนทอนอานาจอธปไตยของประเทศไทยอยางรายแรง20

อยางไรกตาม ใน

เรองกฎหมายและการศาลจะโทษวาชาวตางประเทศเอาเปรยบเรากไมถกตองนก เนองจากในขณะ

ทระบบกฎหมายและการศาลของประเทศในทวปยโรปไดจดระบบอยางมระเบยบแบบแผนดแลว

แตระบบกฎหมายและการศาลไทยยงลาหลงและไมเปนหลกประกนความปลอดภยและความ

ยตธรรมไดอยางเพยงพอ กฎหมายตราสามดวงมไดมลกษณะเปนประมวลกฎหมายตามระบบ

กฎหมายซวลลอร (Civil Law) ของประเทศในภาคพนยโรป กลาวคอ เปนแตเพยงการรวบรวม

และแกไขกฎหมายเดมใหถกตองมากขนเทานน ตลอดทงยงคงมลกษณะเปนวรรณกรรมทมความ

ยาวหลายสบเลมซงเปนการยากทจะยนยอใหเหมาะสมกบการนามาปฏบตในศาล สวนระบบการ

ศาลไทยนนความจรงชาวตางประเทศตงขอรงเกยจมากกวาระบบกฎหมายเสยอก ทงนเพราะ

ความไมมประสทธภาพของระบบการศาลกอใหเกดพยานเทจและการใหสนบนแกผพพากษา

ตลอดจนการมหนวยงานททาหนาทในการพจารณาและพพากษาคดมากเกนไปและการทศาลม

สงกดอยตามกระทรวงทบวงกรมตางๆ หลายแหง ซงมฝายบรหารเขามาเกยวของในงานตลาการ

ดวยนนทาใหเกดความลาชา สบสน และไมเปนธรรม ยงไปกวานนการลงโทษตามระบบจารตนคร

บาลคอนขางรนแรงและทารณจนชาวตางชาตเหนวาปาเถอน จากสภาพดงกลาวของระบบ

กฎหมายและการศาลไทยจงทาใหรฐบาลของชาตตะวนตกขอทาหนงสอสญญาทางพระราชไมตร

เพอไดสทธพเศษทางกฎหมายและการศาลจนกอใหเกดสทธสภาพนอกอาณาเขตทสรางความ

ป น ป ว น ใ ห แ ก ป ร ะ เ ท ศ ใ น เ ว ล า

ตอมา

พระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหวทรงตระหนกถงความบกพรองของระบบ

กฎหมายไทย ดงนนพระองคจงไดทรงปรบปรงแกไขกฎหมายใหมประสทธภาพและสามารถ

อานวยความยตธรรมไดมากขนกวาเดมโดยคานงถงความเหมาะสมอนเนองมาจากความเจรญและ

การเปลยนแปลงของสภาพสงคมและวฒนธรรมในสมยนน ทงน เนองจากกฎหมายตราสามดวง

ไมอาจใชบงคบไดทกกรณ บทบญญตบางบทกกลายเปนกฎหมายทลาสมยและยงยาก สวนบาง

บทบญญตกกลายเปนกฎหมายทไมเทยงธรรมหรอรนแรงเกนสมควร การปรบปรงกฎหมายนน

20

ด พชรนทร เปยมสมบรณ การปฏรปกฎหมายของประเทศไทย ตงแต พ.ศ. 2411 ถง พ.ศ. 2478

หนา 33-34 ประกอบ

DPU

16

พระองคไดทรงกระทาโดยไดเปลยนแปลงเคาโครงของกฎหมายไปบางโดยถอหลกความยตธรรม

เปนสาคญแทนบทบญญตแหงพระธรรมศาสตร เพราะทรงเหนวากฎหมายของพระมนสาราจารย

ไมเหมาะสมกบสภาพสงคมและเศรษฐกจในสมยของพระองคและสมยตอไปอกแลว แตการ

ปรบปรงกฎหมายของพระองคมไดเปนการแกไขระบบกฎหมายทงระบบ กลาวคอ เปนแตเพยง

การแกไขพระราชประเพณและวฒนธรรมโบราณทไมเหมาะสมกบกาลสมยดวยการออกกฎหมาย

ในรปของประกาศหรอพระราชบญญต เพราะฉะนนจงมการตรากฎหมายขนใหมเพอเปลยนแปลง

แกไขและตอเตมกฎหมายตราสามดวงอกเปนจานวนมาก ซงมทงในสวนสารบญญตและวธส

บญญต กฎหมายใหมททรงประกาศใชโดยสวนใหญแลวอาศยหลกความยตธรรมตามกฎหมาย

ของประเทศตะวนตกเปนสาคญ เชน ในเรองสทธเสรภาพของประชาชนนนไดมพระราชบญญตผว

ขายเมยทใหสทธสตรมากข นกวาเดม กลาวคอ สามจะขายภรรยาโดยมไดรบความยนยอมจาก

ภรรยาไมได เปนตน นอกจากน ยงมการเพมเตมกฎหมายเพอใหทนตอความเจรญทางเศรษฐกจ

และการคาของประเทศในขณะนนดวย เชน มการประกาศใชกฎหมายหลายฉบบทสนบสนน

การคากบตางประเทศ ไดแก พระราชบญญตใหใชเหรยญเงนนอก ประกาศอนญาตใหทาการคา

กบฝรง เปนตน กลาวกนวากฎหมายทตราขนในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหว

มจานวนเกอบ 500 ฉบบ21

ความพยายามทจะใหมการศกษากฎหมายและการเผยแพรกฎหมายออกไปส

ประชาชนไดสมฤทธผลในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหว กลาวคอ เมอหมอบ

รดเลยไดนาเอาสาเนากฎหมายตราสามดวงฉบบนายโหมดเปนตนฉบบออกพมพเผยแพรใหมโดย

พมพ เลม 1 ขนใน พ.ศ. 2405 และตอมาอกหนงปกไดพมพเลม 2 ขน การจดพมพในครงนได

รวบรวมบทบญญตทงหมดของกฎหมายตราสามดวง รวมทงเพมเตมกฎหมายลกษณะโจรหาเสน

อนเปนตวบทกฎหมายทตราขนในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระนงเกลาเจาอยหวไวดวย นบได

วาการพมพเผยแพรกฎหมายของหมอบรดเลยเปนการเรมตนใหการศกษากฎหมายแก

สาธารณชนทวไปอยางแทจรง และเปนการทาใหตวบทกฎหมายฉบบหอหลวงเรมเปนทร จกของ

ประชาชน ตอมาภายหลงกมผอนพมพกฎหมายตราสามดวงออกเผยแพรอกหลายครง เชน กรม

หลวงราชบรดเรกฤทธ เปนตน นอกจากนน ในรชกาลนยงไดมการจดทาราชกจจานเบกษาซงเปน

หนงสอพมพของทางราชการขนโดยเรมพมพเผยแพรตวบทกฎหมายและประกาศของทางราชการ

เพอใหสวนราชการและราษฎรไดรบทราบตงแตวนท 15 มนาคม 2401 มกาหนดออกทก 15 วน

แตการจดทาราชกจจานเบกษาในสมยเรมแรกนตพมพเผยแพรไดเพยงระยะเวลาหนงเทานน ก

ตองหยดกจการไป อยางไรกตาม ตองถอไดวาการจดทาราชกจจานเบกษาขนเปนจดเรมตนของ

การทาใหการเรยนร กฎหมายทตราข นใหมในสมยนนสะดวกและสามารถแพรหลายออกส

21

ด 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 28-30.

DPU

17

ประชาชนไดมากข นกวาแตกอน กลาวคอ มไดเปนการเรยนร กนเฉพาะในหมขนนางหรอ

ขาราชการทเกยวของกบงานคดหรอกฎหมายเทานนดงเชนในอดต ทงน เพราะในสมยกรงศร

อยธยาและตอนตนแหงกรงรตนโกสนทรนน การจดทากฎหมายเปนเรองยากเยนและตองอาศย

แรงงานมาก เนองจากตองใชวธการเขยนลงเสนหมกบนใบลานหรอสมดขอย และจะมการเขยน

ตวบทกฎหมายทตราขนเปนตนฉบบทถกตองของแผนดนเพยงจานวน 3 ชดเทานน แตอยางไรก

ตาม ยงมกฎหมายตราสามดวงฉบบรองทรง อนหมายถง ฉบบรองลงมา ซงความจรงกเขยนลง

เสนหมกโดยอาลกษณชดเดยวกนกบอาลกษณทเขยนกฎหมายตราสามดวงฉบบตนฉบบทถกตอง

ของแผนดนนนเอง ผดกนแตเพยงฉบบรองทรงมไดประทบตราราชสห คชสห และบวแกวเทานน

สวนฉบบอนๆ นอกจากนจะเปนเพยงสาเนาตวบทกฎหมายทเขยนขนเกบไวเพอศกษาหาความร

หรอใชในการทางานของขนนางแตละคน ดงนน เมอมการประดษฐคดคนเครองพมพหนงสอไทย

ขนในตอนปลายรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระนงเกลาเจาอยหว และเมอมการจดพมพราชกจจา

นเบกษาเปนครงแรกใน พ.ศ. 2401 จงทาใหเกดการเปลยนแปลงโบราณราชนตประเพณทถอวา

กฎหมายเปนสงศกดสทธและไมสมควรใหประชาชนทวไปไดอานมาเปนการจดพมพเผยแพร

กฎหมายใหประชาชนทวไปไดทราบอยางกวางขวางแทน เพราะในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระ

จอมเกลาเจาอยหวมความจาเปนทจะตองออกประกาศและพระราชบญญตมากมายเพอปรบปรง

แกไขขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมโบราณซงไมเหมาะสมกบความเจรญและการ

เปลยนแปลงของสภาพสงคมไทยในสมยนนทจาเปนตองทาใหประเทศไทยมความทดเทยมนานา

อารยประเทศนบแตไดทาสนธสญญาเบารงกบองกฤษ เมอ พ.ศ. 2398 เปนตนมา

ในสวนของการศกษากฎหมายของรชสมยนกคงเปนเชนเดยวกบในรชกาลท 1 ถง

รชกาลท 3 แหงกรงรตนโกสนทร แมจะมการจดทาราชกจจานเบกษาและพมพหนงสอกฎหมาย

แพรหลายออกสประชาชนแลวกตามกลาวคอ คงเปนการเลาเรยนกฎหมายทบานขนนางทเปนราช

บณฑต ลกขน หรออาลกษณซงเปนผทมสวนในการรางกฎหมาย หรออาจจะศกษากฎหมายและ

หดพจารณาความกบผทมสวนเกยวของกบการพจารณาและพพากษาคดในศาล เชน ลกขน

ตระลาการ และผปรบ เปนตน หลงจากทไดถวายตวเขารบราชการในราชสานก เซอรจอหนเบารง

ไดเลาถง “…พระไดรบมอบหมายใหจดการศกษา และโรงเรยนอยตดกบวดโดยมาก ยอมเปนของ

ธรรมดาอยเองทการสอนใหรคาสงสอนและประกอบพธกรรมทางพทธศาสนาเปนสวนสาคญมาก

ของระบบการศกษา พลเมองชายสวนหนงอานและเขยนหนงสอออก แตวธทจะแสวงหาความร

ชนสงสาขาใดสาขาหนงมอยนอย ถงกระนนกดโดยเฉพาะในบรรดาขนนางยงใฝใจเรยนวชา

เครองจกรกลไก รจกใชเครองมอเดนเรอ และร วชาปรชญากนมาก…” จากคาบอกเลาดงกลาวทา

ใหเชอวาการศกษากฎหมายอนเปนความร เฉพาะสาขายงไมมการสอนอยางเปนทางการ

DPU

18

จากทงหมดทกลาวถงประวตความเปนมาและววฒนาการของการศกษากฎหมาย

ในประเทศไทยตงแตสมยกรงสโขทยจนถงรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหวแหง

กรงรตนโกสนทรนน ทาใหสนนษฐานไดวาการศกษากฎหมายในสมยกอนเปนการศกษาทม

รปแบบหรอวธการเฉพาะอยางไทยๆ ไมมโรงเรยน ไมมหลกสตรหรอวธการอบรมศกษาทจะเปน

แบบแผนตอการพฒนาบคลากร โดยอาจเปนการเรยนร ดวยตนเองหรอเปนการสงสอนหรอ

ถายทอดความร โดยบคคลทมสวนสาคญในการรางกฎหมายหรอมสวนเกยวของกบการชาระอรรถ

คดเพอใหผศกษามความรและประสบการณในการประกอบอาชพทตองใชตวบทกฎหมายหลงจาก

ถวายตวเขารบราชการในราชสานก22

2.2 การศกษากฎหมายในประเทศไทยตงแตการปฏรประบบกฎหมาย

และการศาลในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว

เมอพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหวขนครองราชยเปนพระมหากษตรยแหง

กรงรตนโกสนทร ใน พ.ศ. 2411 นน ประเทศองกฤษและประเทศฝรงเศสตางมอาณานคมทเปน

ประเทศเพอนบานอยตดกบประเทศไทยประกอบกบบานเมองมความเจรญกาวหนามาก การคา

กบตางประเทศขยายตวออกไปมากขน จานวนชาวตางประเทศทเขามาอยในประเทศไทยกเพม

สงข น ปญหาทเกยวกบการพจารณาและพพากษาคดทคนตางชาตและคนในบงคบตางชาตเปน

โจทกหรอจาเลยจงเกดขนมาเปนลาดบ และกอใหเกดความยากลาบากในการปกครองประเทศอก

ดวย ดงนน จงกลาวไดวา ปญหาทกอใหเกดความวกฤตแกบานเมองและเปนอนตรายตอความอย

รอดของประเทศไทยในชวงเวลาทลทธจกรวรรดนยมกาลงคกคามประเทศเพอนบานของไทยกคอ

ปญหาสทธสภาพนอกอาณาเขตทเกดจากการยกเวนการใชกฎหมายและอานาจศาลไทยตอคน

ตางชาต โดยเฉพาะอยางยงเมอประเทศมหาอานาจยโรปถอโอกาสตความสนธสญญาบดเบอนไป

จากเดมมากเพอขยายสทธสภาพนอกอาณาเขตไปใหแกคนเอเซยทประเทศของตนตกเปนอาณา

นคมของชาตยโรป นอกจากนน ยงเปนการชชองทางใหคนเอเซยทอาศยอยในประเทศไทยเปน

เวลานานแลวสามารถหลกเลยงกฎหมายและการขนศาลไทยไปดวย ยงไปกวานนยงมปญหาทคน

ไทยบางพวกไปขอหนงสอจากกงสลตางประเทศเพอขอเปนคนในบงคบตางชาต เพราะหนงสอคม

กนสทธพเศษดงกลาวมการซอขายกนอยางลบๆโดยกวางขวาง นอกจากนนวธพจารณาความของ

ศาลกงสลแตละชาตทตงขนในประเทศไทยนนลวนแลวแตแตกตางกนทงสน เนองจากทกประเทศ

ตางกถอตนวามระบบศาลยตธรรมเปนของตนเอง ผลกระทบกคอไมมหลกประกนเปนทเชอถอได

เลยวาผกระทาความผดซงเปนคนในบงคบของชาตตางๆ จะไดรบการลงโทษอยางสมควรกบ

22

เรองเดยวกน, หนา 31-32

DPU

19

ความผด ปญหาและความยงยากเหลานไดสรางความลาบากใจใหแกรฐบาลไทยในการปกครอง

ประเทศเปนอนมาก ทงนเพราะชาวตางประเทศในประเทศไทยมไดเคารพยาเกรงกฎหมายและ

ศาลไทย ดงนน นโยบายสาคญของประเทศในขณะนนกคอ ความพยายามทจะยกเลกสทธสภาพ

นอกอาณาเขตและศาลกงสล หนทางเดยวทจะแกปญหานไดกโดยการปฏรประบบกฎหมายและ

การศาลใหอยในระดบมาตรฐานทชาวตะวนตกยอมรบโดยเรงดวนทสดเทาทจะกระทาได

ระบบการศาลตามคตนยมแบบไทยโบราณทมมาต งแตสมยกรงศรอยธยาซงเคย

เหมาะสมกบสงคมไทยสมยกอนมาระยะหนงกลายเปนสงทไมเหมาะสมแกกาลสมยและเปน

เครองถวงความเจรญของสงคมทไดรบอทธพลตะวนตกนยม เพราะเปนระบบทมศาลกระจด

กระจายกนอยตามกระทรวงทบวงกรมตางๆ มากมายและมระบบการดาเนนกระบวนพจารณาและ

พพากษาคดทตองทางานรวมกนหลายหนวยงาน เชน กรมรบฟอง ลกขน ตระลาการและผปรบ

เปนตน ทาใหการพจารณาคดลาชาสบสน รวมทงยงกอใหเกดปญหาเรองอานาจศาลกาวกายกน

และบางศาลไมทราบเขตอานาจแนนอน เปนเหตใหจานวนคดความประเภทตางๆ เพมขนอยาง

รวดเรวและมากมายจนเหลอวสยทศาลไทยในสมยนนจะรบไวได นอกจากนน การทตระลาการ

ผใชอานาจพจารณาคดในศาลตางๆ ทมอยมากมายนนอยภายใตการบงคบบญชาของเสนาบด

หรออธบดเจากระทรวงทบวงกรมโดยตรงมผลทาใหอานาจบรหารเขามากาวอานาจตลาการ จงทา

ใหการพจารณาและพพากษาคดปราศจากความอสระ ยงไปกวานนบคลากรทเกยวของในการ

ดาเนนกระบวนการพจารณาและพพากษาคด อนไดแก ลกขน ตระลาการ และผปรบตางกทจรต

และแสวงหาผลประโยชนโดยมชอบ รวมทงไมเอาใสในการทางานเนองจากไมมการกวดขนอยาง

จรงจง ประกอบกบการไตสวนซกฟอกเพอใหจาเลยในคดนครบาลรบสารภาพตามระบบจารต

นครบาลปาเถอนและคอนขางโหดราย จากสภาพดงกลาวจงเหนไดวาระบบการศาลไทยในสมย

นนไมอาจเปนหลกประกนความยตธรรมแกประชาชน23

เปนเหตใหชาวตางประเทศทเขามาใน

ประเทศไทยโจมตและไมยอมอยภายใตอานาจของศาลไทยจนกอใหเกดสทธสภาพนอกอาณาเขต

ทเปนปญหาวกฤตแกบานเมองในสมยนน เปนผลทาใหเกดความเคลอนไหวทจะปฏรประบบการ

ศาลของไทยใหมทงระบบ พระบาทสมเดจฯพระจลจอมเกลาเจาอยหลวงทรงตระหนกถงความ

จาเปนทจะหามาตรการปรบปรงและเปลยนแปลงการศาลไทยโดยสนเชง ดงนนในทสดรฐบาล

ไทยกไดออกประกาศตงกระทรวงยตธรรม ร.ศ. 110 ประกาศนลงวนท 25 มนาคม 2434 แตลง

ประกาศราชกจจานเบกษาฉบบประจาวนท 10 เมษายน 2435 การประกาศตงกระทรวงยตธรรม

ถอไดวาเปนกาวแรกทสาคญยงของการปฏรประบบการศาลในรชสมยพระบาทสมเดจฯพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว เพราะเปนการวางรากฐานโครงสรางศาลยตธรรมใหมดวยการจดระบบศาล

แบบตะวนตกนยม โดยตงกระทรวงยตธรรมขนเพอเปนหนวยงานทรบผดชอบทางดานศาล

23

ด 100 ป กระทรวงยตธรรม, หนา 20-24 ประกอบ

DPU

20

ยตธรรมอยางแทจรงเพยงองคกรเดยว มเสนาบดกระทรวงยตธรรมเปนเจากระทรวงซงมหนาท

อานวยความสะดวกแกศาลในการพจารณาและพพากษาคดเทานน ศาลตางๆ ในกรงเทพฯ ทมอย

เดมถกยบรวมเหลอเพยง 7 ศาล ไดแก ศาลอทธรณคดหลวง ศาลอทธรณคดราษฎร ศาลพระราช

อาญา ศาลแพงเกษม ศาลแพงกลาง ศาลสรรพากร และศาลตางประเทศ โดยมอธบดผพพากษา

เปนผบงคบบญชาในแตละศาลโดยตรง และตงกรมรบฟองขนในกระทรวงยตธรรมเพอรบฟอง

ของราษฎรทจะเกดขนใหมโดยใหผประทบรบฟองมหนาทประทบรบฟองสงไปยงศาลทงเจดให

ถกตองดวยพระธรรมนญศาลและตามรปความทเปนแพงหรออาญา จงกอใหเกดความเปน

ระเบยบเรยบรอยในการฟองคดมากข น ตอจากนนกไดมการปฏรประบบการศาลไทยของ

กระทรวงยตธรรมภายใตการนาของเสนาบดกระทรวงยตธรรมแตละพระองคเปนลาดบตลอดมา

ขณะเดยวกนใน พ.ศ 2439 ไดมพระราชบญญตตงขาหลวงพเศษสาหรบจดการแกไขธรรมเนยน

ศาลยตธรรมหวเมองทงปวง ร.ศ. 115 เพอรวบรวมศาลในหวเมองตางๆ24

ทสงกดกระทรวงอน

ใหมาอยในสงกดกระทรวงยตธรรมเชนเดยวกบศาลตางๆ ในกรงเทพฯ ในทสดระบบการศาลไทย

จงคอยๆ เขารปเขารอยเปนอนหนงอนเดยวกนทวพระราชอาณาจกรและสามารถอานวยความ

ยตธรรมใหแกประชาชนไดอยางเตมท

เมอระบบการศาลไทยเรมเปนระเบยบเขารปเขารอยดแลว ขนตอนตอไปคอ การปฏรป

ระบบกฎหมายไทยตามแบบระบบกฎหมายทใชในประเทศตะวนตกโดยเรมขนอยางจรงจงเมอ

พ.ศ. 2440 ทงนเดมระบบกฎหมายของไทยใชกฎหมายตราสามดวงปกครองบานเมอง แต

กฎหมายตราสามดวงนนมลกษณะเปนวรรณกรรมทมความยาวมาก และมไดจดเปนหมวดหม

แบบประมวลกฎหมายอยางแทจรง ดงนน บทบญญตกฎหมายทมลกษณะเดยวกนหรอมความ

เกยวพนกนจงกระจดกระจายอยหลายแหง ทาใหยากและไมสะดวกแกผพพากษาทจะตองเปดคน

กฎหมายลกษณะตางๆ ใหหมดเสยกอนทจะพจารณาและพพากษาคดแตละเรอง การพจารณา

และพพากษาคดจงดาเนนไปดวยความลาชาและสบสน เปนเหตใหคดคงคางศาลเปนจานวนมาก

นอกจากนเมอการคากบตางประเทศเปดกวางมากขน ความจาเปนทจะตองมกฎหมายแพงและ

พาณชยในรปประมวลกฎหมายทครอบคลมปญหาทกเรองจงเกดขน แมกฎหมายตราสามดวงจะม

บทบญญตกฎหมายแพงเกยวกบการสมรส หยา การรบมรดก การซอขาย การจานอง และการ

กยมกตาม แตกฎหมายเหลานไมสามารถรองรบความเจรญเตบโตของบานเมองในขณะนนได

นอกจากนน บางตวบทกฎหมายกลบลาสมยและไมเหมาะสมกบสภาพสงคมปจจบน ในสวนของ

กฎหมายพาณชยนนไมมการบญญตเกยวกบตวเงน เชค และหนสวนบรษทไวในกฎหมายตราสาม

ดวงและในกฎหมายอนๆ เลย เพราะเปนเรองใหมซงไมเคยปรากฏในทางเศรษฐกจของประเทศ

ไทยในสมยนนมากอน ทงหมดเปนปญหาอนเนองมาจากความลาสมยและความไมเพยงพอของ

24

เรองเดยวกน, หนา 12

DPU

21

กฎหมายไทยในการทจะบงคบใชในบานเมองซงมความเจรญขนอยางรวดเรว ดงนน จงตองเกด

การปฏรประบบกฎหมายไทยขนตามความกาวหนาของการพฒนาประเทศ อยางไรกตาม ในการ

เปลยนแปลงระบบกฎหมายของประเทศมปญหาวาจะเลอกใชระบบกฎหมายใดของทวปยโรปเปน

หลก ระหวางระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) ขององกฤษ และระบบกฎหมายซ

วลลอว (Civil Law) ของประเทศในภาคพนยโรป ในขนแรกมความคดทจะนาระบบกฎหมาย

คอมมอนลอวมาเปนหลกในการเปลยนแปลงระบบกฎหมายไทย เนองจากนกกฎหมายไทยและผ

พพากษามความคนเคยกบระบบกฎหมายคอมมอนลอวมากกวาระบบกฎหมายซวลลอว ทงศาล

ไทยในขณะนนไดใชกฎหมายองกฤษอยหลายลกษณะ นอกจากน นกกฎหมายชนนาของไทยก

ไดรบการศกษาจากประเทศองกฤษทงสน จงไดเหนความมประสทธภาพของระบบกฎหมายคอม

มอนลอวทใชอยในประเทศองกฤษ แตหลงจากเมอไดพจารณากนอยางถ ถวนแลว จงไดลง

ความเหนกนวาระบบกฎหมายคอมมอนลอวเหมาะสมกบประชาชนชาวองกฤษมากกวาประเทศ

อนๆ และเปนการยากทประเทศอนจะปรบปรงประเทศและประชาชนใหเหมอนประเทศองกฤษ

และชาวองกฤษได ทงน เพราะระบบกฎหมายคอมมอนลอวเปนระบบกฎหมายทใชจารตประเพณ

และคาพพากษาของศาลเปนหลก ตวบทกฎหมายมไดรวบรวมไวเปนหมวดหม จงเปนการยากแก

การศกษาเอาแบบอยาง สวนระบบกฎหมายซวลลอวของประเทศในภาคพนยโรปมการแบงเปน

หมวดหมอยางเปนระเบยบ จงเหมาะสมกวา เพราะขณะนนประเทศไทยอยในชวงระยะเวลาแหง

การพฒนาประเทศในทกดาน ดงนน ระบบกฎหมายทมความชดเจน เขาใจงาย และใชสะดวกจง

เปนสงจาเปนสาหรบประชาชนทกคนทจะเรยนรและทาความเขาใจเกยวกบสทธและหนาทของเขา

ตามสภาพสงคมทเปลยนไป รวมทงสาหรบผพพากษาทจะตองศกษาเพอใชในการพจารณาและ

พพากษาคดในระบบการศาลใหมดวย แตเหตผลประการสาคญททาใหประเทศไทยเลอกระบบ

กฎหมายซวลลอวกคอ ความตองการปลดเปลองสทธสภาพนอกอาณาเขตจากประเทศตางๆ

ประเทศเหลานยกเวนองกฤษใชระบบกฎหมายซวลลอวทงสน ดงนน ถาประเทศไทยใชระบบ

กฎหมายเดยวกบประเทศเหลานน จงยอมทาใหตวบทกฎหมายไทยทปฏรปใหมเปนทนาพอใจ

ของประเทศมหาอานาจตะวนตก ซงยอมทาใหเกดความสะดวกแกรฐบาลไทยในการเจรจาขอ

แกไขสนธสญญาเพอยกเลกขอเสยเปรยบทางกฎหมายและการศาล25

แมจะตกลงเลอกระบบ

กฎหมายซวลลอวของประเทศในภาคพนยโรปเปนหลก แตการปฏรประบบกฎหมายไทยกมได

ลอกแบบกฎหมายของประเทศเหลานนเสยทเดยว กลาวคอมการคานงถงความตองการทแทจรง

ของบานเมอง จารตประเพณ ขนบธรรมเนยมวฒนธรรม ความเปนอยของราษฎรเปนสาคญดวย

25

ดพชรนทร, เปยมสมบรณ, การปฏรปกฎหมายของประเทศไทยตงแต พ.ศ. 2411 ถง พ.ศ. 2478,

หนา 60-62 ประกอบ

DPU

22

การปฏรปกฎหมายไทยในสวนของการรางกฎหมายฉบบแรกคองานรางประมวล

กฎหมายอาญา ซงเรยกวากฎหมายลกษณะอาญา รศ. 127 อาจกลาวไดวากฎหมายลกษณะอาญา

รศ. 127 นเปนประมวลกฎหมายอาญาททนสมยมากในสมยนน เพราะไดนาหลกกฎหมายอาญา

ซงเปนทนยมในประเทศตะวนตกในขณะนนมาปรบปรงดดแปลงใหเหมาะสมกบสภาพสงคมของ

บานเมองไทย จงทาใหแนวคดในเรองการกระทาผดและการรบผดในทางอาญาไดเปลยนแปลงไป

จากคตนยมแบบโบราณของไทย โทษทเคยปรากฏในระบบจารตนครบาลไดยกเลกไปและได

กาหนดโทษในประมวลกฎหมายอาญาใหมเพยง 6 สถาน ไดแก ประหารชวต จาคก ปรบ ใหอย

ภายในเขตทกาหนด รบทรพย และเรยกประกนทณฑบน หลกเกณฑการลงโทษดาเนนตามแบบท

ใชในประเทศในภาคพนยโรป และทสาคญกคอ มแนวคดทแยกลกษณะคดแพงออกจากคดอาญา

โดยเดนชด ซงในกฎหมายตราสามดวงยงปะปนกนอย ในการรางประมวลกฎหมายอาญาฉบบน

ไดยกรางเปนภาษาองกฤษแลวจงแปลเปนภาษาไทย เพราะนายยอรช ปาดซ หวหนา

คณะกรรมการรางประมวลกฎหมายและกรรมการอนๆ อกหลายทานเปนชาวตางประเทศ

ภาษาองกฤษเปนภาษาทกรรมการชาวตางประเทศและกรรมการชาวไทยสามารถใชรวมกนได

ดกวาภาษาอน การแกไขรางประมวลกฎหมายใหกระทาเมอยงเปนรางภาษาองกฤษ กฎหมาย

ลกษณะอาญา ร.ศ. 127 มบทบญญตทงสน 340 มาตรา และไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ให

ประกาศใชเมอวนท 15 เมษายน 2451 กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 จงเปนประมวล

กฎหมายอาญาฉบบแรกของไทย26

ตอมาในป พ.ศ. 2448 จงไดมการพจารณารางพระราชบญญตวธพจารณาความแพง

ร.ศ. 127 (พ.ศ. 2451) และพระธรรมนญศาลยตธรรม ร.ศ. 127 เนองจากพระธรรมนญศาล

ยตธรรมและกฎหมายวธพจารณาความแพงทใชอยในขณะนนมความยงยากซบซอน ดวยเหตทม

การแกไขเพมเตมกนมาหลายครง พระเจาลกยาเธอ กรมหมนราชบรดเรกฤทธ พระยศในขณะนน

เสนาบดกระทรวงยตธรรม จงทรงแตงตงคณะกรรมการรางประมวลกฎหมายขนคณะหนงเพอ

ทางานดงกลาว คณะกรรมการรางประมวลกฎหมายไดแบงการทางานออกเปน 2 สวน กลาวคอ

สวนแรก ไดแก การรวบรวมประกาศตงกระทรวงยตธรรม ร.ศ. 110 (พ.ศ. 2434) พระ

ธรรมนญศาลหวเมอง ร.ศ. 114 (พ.ศ. 2438) พระราชบญญตตงขาหลวงพเศษสาหรบจดการ

แกไขธรรมเนยมศาลยตธรรมหวเมองทงปวง ร.ศ. 115 (พ.ศ. 2439) และประกาศเรอง

ทลเกลาฯ ถวายฎกาเขาดวยกนแลวรางเปนพระธรรมนญศาลยตธรรม ร.ศ. 127 อกสวนหนง

ไดแก การนาพระราชบญญตกระบวนพจารณาความแพง ร.ศ. 115 มาเปนหลก แลวนาประกาศ

แกไขเพมเตมวธพจารณาความแพงฉบบตางๆ เขารวมไวดวย โดยตดสวนทมไดใชแลวออกและ

เพมเตมสวนทจาเปนตองเพมเขาไวดวยแลวรางเปนพระราชบญญตวธพจารณาความแพง ร.ศ.

26

100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 40

DPU

23

127 พระราชบญญตทง 2 ฉบบ รางขนสาหรบใชไปพลางกอนทจะบญญตเปนประมวลกฎหมาย

เพราะการรางประมวลกฎหมายตองใชเวลานานมาก จงไมทนตอความจาเปนของระบบการศาล

ไทยทปฏรปใหมซงตองการการดาเนนวธพจารณาความแบบสากลท เปนระบบโดยเรว

นอกจากนนการรางเปนพระราชบญญตสาหรบใชไปพลางกอนเชนนทาใหสามารถศกษาขอดและ

ขอเสยของการเปลยนจากระบบกฎหมายแบบเดมมาเปนระบบกฎหมายซวลลอวได แตสาหรบใน

สวนทเกยวของกบวธพจารณาความอาญานน ในตอนตนรชกาลสมยทพระเจานองยาเธอ กรม

หลวงพชตปรชากร เปนเสนาบดกระทรวงยตธรรม ไดมการประกาศใชพระราชบญญต วธ

พจารณาความมโทษสาหรบใชไปพลางกอน ร.ศ. 115 อยแลว รวมทงมการประกาศใช

พระราชบญญตยกเลกวธพจารณาโจรผรายตามจารตนครบาล ร.ศ. 115 ตามแรงกระตนของนาย

อาร. เจ. เกรกปาตรก ทปรกษากฎหมายของกระทรวงยตธรรมดวย ดงนนจงเพยงแตแกไข

เพมเตมใหดขนดวยการออกเปนพระราชบญญตวธพจารณาความอาญา ร.ศ. 126 (พ.ศ. 2450)

พระราชบญญตวธพจารณาความแพง ร.ศ. 127 และพระธรรมนญศาลยตธรรม ร.ศ. 127 ได

ประกาศใชใน พ.ศ. 2451 ซงเปนปเดยวกนกบทประกาศใชกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 12727

ลาดบสดทายคอการยกรางประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเนองจากการทประเทศ

ไทยไดสทธสภาพนอกอาณาเขตกลบคนมาอยางสมบรณนนหนงสอสญญาทางพระราชไมตรทได

ทากบฝรงเศส หรอองกฤษ ประเทศไทยจะตองมประมวลกฎหมายครบบรบรณ อนไดแก

ประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

แพง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และธรรมนญศาลยตธรรม ประมวลกฎหมายฉบบ

อนตางรางเสรจสมบรณและประกาศใชแลว ยกเวนประมวลกฎหมายแพงและพาณชยซงไดเรม

รางขนแลวแตเกดเหตสนรชกาลเสยกอน เมอพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเสดจข น

ครองราชยแทนพระราชบดาจงไดเรงกระทาการรางประมวลกฎหมายแพงและพาณชยขนอกครง

หนงโดยพจารณาใหเหมาะสมกบสภาพสงคมไทย และถอกฎหมายเดมของไทยเปนสาคญ แตใน

สวนทไมมในกฎหมายไทยกไดดดแปลงจากกฎหมายตางประเทศ เชน บรรพ 1 ถงบรรพ 3 สวน

บรรพ 4 ตองศกษากฎหมายทดนของไทยกอนทจะยกราง เพราะปญหาการถอกรรมสทธในทดนม

ความสาคญตอการพฒนาประเทศ สาหรบบรรพ 5 และบรรพ 6 ยากทสดในการราง เนองจาก

เกยวของกบขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของไทย ดงนน คณะกรรมการรางประมวล

กฎหมายจงตองศกษากฎหมายลกษณะผวเมยและกฎหมายลกษณะมรดก ซงเปนกฎหมายเดม

ของไทยกอนลงมอรางเพอจะไดดดแปลงใหเขากบกฎหมายครอบครวและมรดกของประเทศ

ตะวนตก ในการรางประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 ถงบรรพ 4 ไดยกรางเปน

ภาษาองกฤษแลวแปลเปนภาษาไทย สวนบรรพ 5 และบรรพ 6 ยกรางเปนภาษาไทย แตหลงจาก

27

เรองเดยวกน, หนา 41

DPU

24

ประกาศใชบรรพ 5 และบรรพ 6 แลวจงไดแปลเปนภาษาองกฤษ เพอใหชาวตางประเทศไดศกษา

กฎหมายดงกลาว ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยใชเวลารางประมาณ 30 ปเศษ การ

ประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมไดประกาศใชทเดยวหมดทงประมวล แตแบง

ประกาศเปนบรรพ เพราะประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมความยาวมาก การออกประกาศ

พรอมกนทกมาตราจะกนเวลานานมากซงเทากบเปนการยดเวลาของสนธสญญาไมเสมอภาค

อ อ ก ไ ป อ ก

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงประกาศใชบรรพ 1 และบรรพ 2 ขนเมอวนท 11

พฤศจกายน 2466 โดยมผลใชบงคบในวนท 1 มกราคม 2467 แตเนองจากยงมขอบกพรองท

สมควรไดรบการแกไข จงเลอนการมผลบงคบใชบรรพ 1 และบรรพ 2 ออกไปเปนในวนท 1

มกราคม 2468 บรรพ 3 ประกาศใชเมอวนท 1 มกราคม 2468 แตไดเลอนเวลาการใชบงคบ

ออกไปเปนในวนท 1 เมษายน 2472 บรรพ 4 ประกาศใชเมอวนท 1 เมษายน 2473 สวนบรรพ

5 และบรรพ 6 ประกาศใชในวนท 1 ตลาคม 2477 ในขณะเดยวกนกบทมการรางประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยนนไดมการรางประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญา และพระธรรมนญศาลยตธรรมขน กอนรางประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพงและประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา คณะกรรมการรางประมวล

กฎหมายไดศกษาหลกกฎหมายและวธพจารณาความของศาลในประเทศตะวนตก รวมทงนา

ประสบการณและแนวคดกบวธพจารณาความของศาลไทยแตเดมมาเปนมลฐานในการรางดวย

เพอใหประมวลกฎหมายทรางข นสามารถดาเนนกระบวนพจารณาคดในศาลโดยใหความเปน

ธรรมแกคความทกฝาย และปราศจากความลาชาเหมอนอยางทเคยมในวธพจารณาความดงเดม

ของไทย สวนพระธรรมนญศาลยตธรรมไดบญญตขนเพอกาหนดอานาจและจดระเบยบศาลตางๆ

ทวพระราชอาณาจกร ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา และพระธรรมนญศาลยตธรรมไดประกาศใชในวนท 1 ตลาคม 2477 ดงนนใน พ.ศ.

2478 ประเทศไทยจงมประมวลกฎหมายครบบรบรณตามขอกาหนดในหนงสอสญญาทางพระ

ราชไมตรระหวางสยามกบฝรงเศส พ.ศ. 2450 และหนงสอสญญาทางพระราชไมตรระหวางสยาม

กบองกฤษ พ.ศ. 2452 และรฐบาลไทยไดใชเปนขออางในการเรยกรองเอกราชทางการศาลให

กลบคนมา เพราะความสาเรจของการปฏรประบบกฎหมายไทยอยทการไดเอกราชทางการศาล

อยางสมบรณ28

สาหรบในสวนของการศกษากฎหมายมววฒนาการอยางไรบาง ในรชสมยต งแต

พระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหวเปนตนมา อาจแบงไดเปน 4 สมย ทสาคญคอ

2.2.1 สมยรชกาลท 5 ตอนตน กอนการสถาปนาโรงเรยนกฎหมาย

28

เรองเดยวกน, หนา 42-43

DPU

25

2.2.2 สมยโรงเรยนกฎหมายของกรมหลวงราชบรดเรกฤทธ

2.2.3 สมยโรงเรยนกฎหมายมฐานะเปนโรงเรยนหลวงในสงกดกระทรวงยตธรรม

2.2.4 สมยโรงเรยนกฎหมายภายใตการกากบดแลของสภานตศกษา

2.2.1 สมยรชกาลท 5 ตอนตน กอนการสถาปนาโรงเรยนกฎหมาย

สภาพสงคมในระหวางสมยกรงรตนโกสนทรตอนตนจนถงแผนดน

พระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว การเรยนหนงสอยงไมแพรหลายนกประชาชนสวน

ใหญกไมเหนคณคาของการศกษาวาเมอลกหลานเรยนแลวจะนาความร ไปทาอะไร ชาวบานจงไมร

หนงสอเปนสวนมาก แตเมอถงคราทลทธจกรวรรดนยมกาลงคกคามประเทศ พระบาทสมเดจฯ

พระจลจอมเกลาเจาอยหว จงทรงมพระราชดารทจะขยายการศกษาในรปแบบสมยใหม อนเปน

การเสรมสรางพฒนาประเทศในอกดานหนงเพอใหไดมาตรฐานสากลเพอความอยรอดของ

ประเทศ

สาหรบระบบการศกษากฎหมายของไทยในสมยนน เนองจากกอนทจะมการ

ปฏรประบบกฎหมายและการศาล ระบบการศาลไทยมลกษณะเชนเดยวกบในสมยกรงศรอยธยา

ผทจะมความรกฎหมายเปนอยางดพอทจะถายทอดไดคอ ลกขน ขนศาลตระลาการ ผปรบเหลา

อาลกษณและราชบณฑต ซงเปนผมสวนรวมในการชาระตวบทกฎหมายของบานเมอง ดงนน

กอนทเจานายผชายจะเขารบราชการเปนขนนางในราชสานกหรอบตรหลานขนนางเมอไดเขามา

ถวายตวในราชสานกแลวจะตองร าเรยนฝกหดหาความร เพอเตรยมตวเขารบราชการจาก

ผทรงคณวฒและมประสบการณในวทยาการสาขานนๆ ทอยในราชสานก โดยเฉพาะเมอจะรบ

ราชการเกยวกบการชาระอรรถคดซงตองรอบร กฎหมายนนกคงจะตองเลาเรยนกฎหมายและ

ฝกหดพจารณาคดจากผเกยวของในทางคด อนไดแก ลกขน ตระลาการ และผปรบรวมทงอาจ

ศกษาตวบทกฎหมายอาลกษณหรอราชบณฑตดวยกได สงทยนยนขอสนนษฐานนไดเปนอยางด

คอพระประวตการศกษาดานกฎหมายของพระเจานองยาเธอ กรมหลวงพชตปรชากร ซงพระเจา

บรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพไดทรงกลาวไววา “…กรมหลวงพชตปรชากรเปนพระเจา

นองยาเธอชนใหญ…มพระอธยาศยนยมในการศกษาบทกฎหมายและอรรถคดยงกวาอยางอน

พระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงสงเกตเหนพระอธยาศยนยมอยเชนนน จงโปรด

ใหไปศกษากฎหมายและหดพจารณาความในสานกพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระเทเวศรวชรนทร

ซงทรงบญชาการศาลรบสงอยในเวลานน…” นอกจากน ยงมขอความในตอนตนของประกาศตง

สภานตศกษาเมอวนท 7 สงหาคม 2467 วา “…ทรงพระราชดารหวาการศกษากฎหมายทสบเนอง

ตอมาเปนลาดบนน ชนเดมดวยความอนเคราะหของผเชยวชาญในวชานชวยเหลอสงสอนอน

กลบตรผใครตอการศกษาใหไดรบความร ตอๆ กนมา” เปนเครองสนบสนนไดอกประการหนง

DPU

26

ฉะนนจงเทากบการเขาอบรมวชากฎหมายในชวงเวลานคงตองอาศยการฝกหดและการเรยนรท

สานกหรอบานของผมความรและประสบการณในทางคดซงตองใชตวบทกฎหมายเปนสาคญ ทงน

เพราะการเรยนวทยาการเฉพาะสาขาในสมยนนอาศยการเรยนรจากการไปฝกหดอยในสานกหรอ

บานของผทมความเชยวชาญเฉพาะอยาง ซงมกจะเปนขาราชบรพารหรอขนนางในราชสานก

เนองจากยงไมมโรงเรยนสาหรบศกษาโดยเฉพาะ แตอยางไรกตาม ไมมหลกฐานยนยนไดวาการ

เรยนกฎหมายในลกษณะสานกผเชยวชาญกฎหมายเรมมขนตงแตเมอไร แตทแนๆ คอ มการสอน

วชากฎหมายและฝกหดพจารณาคดทสานกผเชยวชาญซงอยในราชสานกแลวตงแตตอนตนสมย

รชกาลท 5 และตามพระประวตการทางานของพระเจาลกยาเธอ กรมหลวงราชบรดเรกฤทธนน

เมอ พ.ศ. 2439 หลงจากทรงสาเรจการศกษาวชากฎหมายจากไครสตเชรชคอลเลจ (Chirst

Church College) แหงมหาวทยาลยออกซฟอรดแลว พระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว

จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระองคเขาฝกหดราชการในกรมราชเลขานการ ดงนน จงทรงใช

เวลาระยะนเรมศกษากฎหมายไทยอยางจรงจง พระองคมไดทรงมความร เกยวกบกฎหมายไทยมา

แตเดมมากนก เนองจากไดเสดจไปตางประเทศตงแตยงทรงพระเยาว ขนหลวงพระยาไกรส

(เปลง เวภาระ) ไดเปนพระอาจารยสอนกฎหมายไทยของพระองค ยงทาใหกลาวไดอยางแนชด

วาการศกษาวชากฎหมายกอนการปฏรประบบกฎหมายและการศาลไทยในสมยพระเจาลกยาเธอ

กรมหมนราชบรดเรกฤทธ พระยศในขณะนนเปนการศกษาทมแบบฉบบเฉพาะในราชสานกของ

ไทย ไมมลกษณะเปนโรงเรยนอยางแทจรง เพราะไมมหลกสตรและแบบแผนการเรยนการสอน

แตมลกษณะเปนการศกษาและการฝกหดโดยตรงจากผทมความเชยวชาญทางกฎหมายและม

ประสบการณจากการปฏบตหนาทในการพจารณาและพพากษาคด29

2.2.2 สมยโรงเรยนกฎหมายของกรมหลวงราชบรดเรกฤทธ

การปฏรประบบกฎหมายและการศาลของประเทศไทยเ พอจะใหไ ด

มาตรฐานสากลตามแบบชาตตะวนตก สงสาคญทเปนกลไกขบเคลอนคอกาลงคน แตคนเวลานน

ผทมความรแบบตะวนตกในบานเมองยงมอยนอยเตมท ปญหาการขาดแคลนผพพากษาตามศาล

ตางๆ ในกรงเทพฯ และหวเมองมอยเรอยๆ การแกไขปญหาดงกลาวกระทาโดยการวาจางนก

กฎหมายหรอทปรกษากฎหมายชาวตางชาตเขามาทาหนาทผพพากษาในศาลไทย โดยพยายาม

เลอกจางจากประเทศทไมมผลประโยชนหรอความขดแยงทางการเมอง หรอทางการคากบ

ประเทศไทย อาทเชน นายโรแลง ยคแมงส, นายอาร เจ เกรกปาตรก นกกฎหมายชาวเบลเยยม

นายโตกจ มาเซา นกกฎหมายญปน และนายวลเลยม อลเฟรด ตลเลเก นกกฎหมายชาวศรลงกา

29

เรองเดยวกน, หนา 49-50

DPU

27

ตอมาในป 2435 หลงจากประเทศตงกระทรวงยตธรรมได 1 ป นายโรแลงค

ยคแมงส เขามาเปนทปรกษากฎหมายของกระทรวงการตางประเทศและทปรกษาราชการแผนดน

นายโรแลง ยคแมงสไดถวายความเหนตอพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหวใหปลกฝง

วชากฎหมายเพอทากฎหมายและจดการศาลยตธรรมใหดขน แตขณะนนโรงเรยนกฎหมายยงไมม

ตอมาเมอปลายป พ.ศ. 2438 พระบาทสมเดจฯพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงมพระราชกระแส

ในเรองนกบขนหลวงพระยาไกรส (เปลง เวภาระ) ขนหลวงพระยาไกรสจงไดกราบบงคมทลวา

จาเปนตองตงโรงเรยนกฎหมายขน หลงจากนนขนหลวงพระยาไกรสไดรางพระราชบญญตจดการ

เรยนกฎหมายขนทลเกลาถวาย29

ตอมาเมอพระเจาลกยาเธอ พระองคเจารพพฒนศกดสาเรจการศกษาวชา

กฎหมายจากประเทศองกฤษกลบสประเทศไทยเมอ พ.ศ. 2438 และไดรบการแตงตงเปน

เสนาบดกระทรวงยตธรรมสบแทนกรมหลวงพชตปรชากร พระองคเจารพพฒนศกดไดสนองพระ

ราชประสงคของพระราชบดา ดวยการจดตงโรงเรยนกฎหมายขนในป พ.ศ. 2440 โดยการจดตง

โรงเรยนกฎหมายในครงนนพระองคเจารพพฒนศกดมเจาพระยาอภยราชาเปนกาลงสาคญผหนง

ในการจดตงโรงเรยนกฎหมายทพระองคเจารพพฒนศกดทรงจดตงข นนนยงมไดเปนโรงเรยน

หลวง แตมฐานะทเรยกวา “กงราชการ” คลายกบหอพระสมดสาหรบพระนครในสมยนน

เจาหนาทผดาเนนกจการโรงเรยนเรยกวา กรรมสมปาทก (หมายถง กรรมการ) ประกอบดวย

สภานายก เลขานการ เหรญญก และผชวยอก 2 คน ในตอนแรกพระองคเจารพพฒนศกดทรง

สอนเองเปนประจาหลงเวลาเสวยพระกระยาหารกลางวนทหองเสวยซงอยตดกบหองเสนาบด

ก ร ะ ท ร ว ง

ยตธรรม อาคารศาลสถตยยตธรรม ชน 2 แตตอมาเมอจานวนนกเรยนเพมมากขน จงยายไปเรยน

กนทตกสสดหลงกลาง30

นอกจากนนกมพระยาประชากจกรจกร อธบดผพพากษาศาลแพง

ขนหลวงพระยาไกรส (เปลง เวภาระ) อธบดผพพากษาศาลอาญา พระเจานองยาเธอ กรมหลวง

พชตปรชากร กรรมการศาลฎกา และพระองคเจาวชรวงษมาชวยสอน มนกเรยนประมาณ 100

คนเศษ ซงในจานวนนมผพพากษาในศาลหวเมองมาฟงคาสอนและฝกอบรมดวย เชน พระยาส

รยเดชวเศษฤทธ อธบดผพพากษาศาลมณฑลนครราชสมา พระภกดราช อธบดผพพากษาศาล

29

ด 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 67-75 ประกอบ

30 ตกสสดนอกจากจะใชเปนททาการโรงเรยนกฎหมายแลว ยงใชเปนททาการศาลอาญาดวย ตอมาตกสสดถก

รอเพอสรางอาคารศาลอาญาหลงใหม โรงเรยนกฎหมายและเนตบณฑตยสภาไดยายมาอยทอาคารศาลอาญา

หลงใหมนดวย แตระหวางการกอสรางโรงเรยนกฎหมายไดยายมาอาศยเรยนทถาวรวตถหนาวดมหาธาต ซง

ปจจบนไดใชเปนททาการของกองสถาปตยกรรม กรมศลปากร และหลงจากนนไดยายไปสอนทเรอนไมซงอย

ระหวางศาลสถตยตธรรมกบตกสสด

DPU

28

มลฑลกรงเกา เปนตน รวมทงผพพากษาทเพงเขารบราชการดวย จงกลาวไดวาผทเปนผพพากษา

อยแลวไมวาผพพากษาเกาหรอใหมตางตนตวและตระหนกถงความสาคญและความจาเปนของ

การศกษากฎหมายในโรงเรยนกฎหมาย นอกจากนน กจะเปนนกเรยนทประสงคจะมอาชพเปนผ

พพากษาตอไปในอนาคต การเรยนการสอนในโรงเรยนกฎหมายสมยนนถอตามระบบกฎหมาย

องกฤษและการจดการศกษากฎหมายขององกฤษอยางใกลชด เพราะผใหกาเนดโรงเรยนและ

อาจารยผสอนกฎหมายในเวลานนสาเรจการศกษาจากประเทศองกฤษประกอบกบขณะนน

วฒนธรรมองกฤษกาลงมอทธพลและไดรบความนยมอยางมากในประเทศไทย ดงจะเหนไดจาก

การสงนกเรยนไทยไปศกษาวทยาการในสาขาทขาดแคลนกสงไปทประเทศองกฤษ ดงนนหลกสตร

และตารากฎหมายทสอนจงใชตามหลกสตรและตารากฎหมายองกฤษเปนสวนใหญ เชน กฎหมาย

อาญาใชประมวลกฎหมายอาญาอนเดยเปนหลก กฎหมายวธพจารณาความ กฎหมายแพงลกษณะ

สญญาและละเมดใชตารากฎหมายองกฤษ เปนตน สวนการสอนกฎหมายไทยใชกฎหมาย 2 เลม

ซงหมายถง กฎหมายตราสามดวงฉบบทพระองคเจารพพฒนศกดทรงจดพมพขนใน พ.ศ. 2444

โดยใชกฎหมายตราสามดวงฉบบทหมอบรดเลยจดพมพขนเมอ พ.ศ. 2405 เปนตนฉบบ ตอมา

ภายหลงเรยกกนวา “กฎหมายราชบร” เพราะพระองคเจารพพฒนศกดไดทรงชาระขนดวยการ

ยกเลกบทบญญตทไมใชแลวออกไปและคดเลอกตวบทกฎหมายท ยงใชไดในขณะนน แลว

รวบรวมจดพมพขนใชอยางเปนทางการในสมยรชกาลท 5 กอนทงานรางประมวลกฎหมายตาม

ระบบกฎหมายแบบตะวนตกจะสาเรจ โดยทรงเขยนคาอธบายเพมเตมไวดวย และในตอนทาย

ของเลมท 1 พระองคไดจดพมพตารากฎหมายเกาแกทสดทชอวา “กฎหมายลลตและกรมศกด

สาเรจ” ซงเรยบเรยงขนตงแต พ.ศ. 2344 อนเปนยอแหงหลกสาคญของกฎหมายสาหรบเปน

คมอของศาลไวดวย สาหรบกฎหมายทดนรวมทงกฎหมายแพงลกษณะผวเมยและมรดกศกษา

จากหลกกฎหมายดงเดมของไทย การเรยนการสอนในสมยนนไมเพยงแตมการบรรยายคาสอนให

รหลกกฎหมายเทานน แตยงมการฝกอบรมใหเขาใจเกยวกบการใชดลพนจและการวนจฉยคด

อยางผพพากษารวมทงการฝกหดวาความอกดวย

นอกจากทพระองคเจารพพฒนศกดจะทรงสอนหนงสอดวยพระองคเองใน

โรงเรยนกฎหมายแลว พระองคยงไดทรงนพนธตารากฎหมายไวเปนจานวนมาก เชน กฎหมาย

ราชบร คาอธบายโคดอาญา พระราชบญญตในปตยบน คาพพากษากรรมการฎกาบางเรอง เลก

เชอรกฎหมายทดน เปนตน แตละเรองเปนวรรณกรรมกฎหมายทละเอยดลกซง มมาตรฐานสง ผ

ประกอบวชาชพกฎหมายยดถอหนงสอเหลานเปนหลกในการดาเนนวชาชพอยางแพรหลายตลอด

มา แตหลงจากนนตอมากไดมตารากฎหมายทเขยนโดยนกกฎหมายทานอนๆ อกหลายเลม เชน

พระยานรเนตบญชากจเปนคนแรกทเขยนตารากฎหมายลกษณะพยานเมอ พ.ศ. 2452 พระยา

เทพวฑรพหลศรตาบดไดเขยนตาราเกยวกบหลกกฎหมายประทษรายสวนแพง เมอ พ.ศ. 2453

DPU

29

หลกกฎหมายวาดวยนายหนากบเอเยนตเมอ พ.ศ. 2454 คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย และบทระบลคาพพากษาศาลฎกาเมอ พ.ศ. 2476 เจาพระยาศรธรรมาธเบศ (จตร ณ

สงขลา) ไดเขยนคาอธบายกฎหมายหนสวนและบรษท และกฎหมายลกษณะพจารณาคาพยาน

และหลกฐานเมอ พ.ศ. 2458 คาอธบายกฎหมายลกษณะวธพจารณาความแพง และตารา

กฎหมายทดนเมอ พ.ศ. 2461 หลวงประดษฐพจารณกร (ทองกอน หตะสงห) ตอมาไดเลอน

บรรดาศกดเปน “พระยามโนปกรณนตธาดา” ไดเขยนตาราเกยวกบมลคดสญญา เปนตน31

หลกสตรการเรยนการสอนกฎหมายเมอแรกเรมเรยนกนเพยงปเดยวกสามารถ

สมครเขาสอบไลความร กฎหมาย พระองคเจารพพฒนศกดไดทรงวางระเบยบการสอบไลวชา

กฎหมายชนเนตบณฑตขน ดงนน ในวนท 22 พฤศจกายน 2440 จงไดมประกาศของกระทรวง

ยตธรรม แจงความใหนกเรยนรนแรกของโรงเรยนกฎหมายทราบวา กาหนดสอบไลความรของ

นกเรยนทจะเปนเนตบณฑต ณ ทประชมขาหลวงใหญ ระหวางวนท 2 ธนวาคม ถงวนท 7

ธนวาคม 2440 วชากฎหมายทจะสอบไล ไดแก 1. อาญา 2. สญญา 3. มรดกกบประทษราย

สวนแพง 4. ผวเมย ทาส และประกาศตางๆ 5. วธพจารณา 6. กฎหมายระหวางประเทศ ขอสอบ

มวนละ 10 ขอ เวนแตกฎหมายระหวางประเทศม 9 ขอ ระยะเวลาสอบวนละ 4 ชวโมง ตงแต

เวลา 9.00 นาฬกา จนถงเวลา 13.00 นาฬกา สถานทสอบไลอาศยศาลาการเปรยญใหญของวด

มหาธาต กรรมการสอบไลฝายไทยม 3 คน คอ พระเจาลกยาเธอ พระองคเจารพพฒนศกด พระ

ยาประชากจกรจกร (แชม บนนาค) ขนหลวงพระยาไกรส (เปลง เวภาระ) กรรมการสอบไลท

เปนชาวตางประเทศม 2 คน คอ เจาพระยาอภยราชาสยามานกลกจ และนายอาร. เจ เกรกปาตรก

การสอบไลของโรงเรยนกฎหมายคอนขางยาก ขอสอบคลายกบขอสอบของโรงเรยนกฎหมายท

องกฤษ แตมขอสอบทเปนปญหาขอกฎหมายไทยซงตองวนจฉยอยางผพพากษารวมอยดวย ทงน

เพราะผสอบไลไดของโรงเรยนกฎหมายทกคนกระทรวงยตธรรมจะรบไวทางานในตาแหนงผ

พพากษาของระบบการศาลแบบใหม จานวนนกเรยนทเรยนกฎหมายรนแรกมประมาณ 100 คน

เศษ แตนกเรยนทสอบไลไดมเพยง 9 คน ซงลวนแตเคยทางานในกระทรวงยตธรรมมาแลว

คะแนนสอบไลแบงเปน 2 ชน กลาวคอ ถาไดคะแนนสอบขอเขยนรวมกนถงรอยละ 70 และสอบ

ปากเปลาไดคะแนนดดวย เทากบสอบไลไดเปนเนตบณฑต ชนท 1 แตถาสอบไลไดคะแนนรอย

ละ 50 กไดเปนเนตบณฑต ชนท 2 เนตบณฑตรนแรก32

มรายนามดงตอไปน

ชนท 1

1. นายลออ ไกรฤกษ ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปน เจาพระยามหธร

31

เรองเดยวกน, หนา 79-84

32 เรองเดยวกน, หนา 85.

DPU

30

2. นายไชยขรรค หมแพร (เทยม บนนาค) ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปน

ขนหลวงพระยาไกรส

3. นายบ สวรรณศร ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปน หลวงอรรถสารสทธกรรม

4. นายถก (ไมทราบนามสกล) ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปน หลวงนเทศ

ยตญาณ

ชนท 2

1. นายทองด ธรรมศกด ตอมาภายหลงมบรรดาศกด เปน พระยาธรรมสาร

เวทยวเศษภกด

2. นายจานงค อมาตยกล ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปน พระยาเจรญราช

ไมตร

3. นายเสนองานประภาศ (สหราย วชราภย) ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปน

พระยาพจารณาปฤาชามาตย

4. นายโป คอมนตร ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปนพระยาพพากษา สตยา

ธปตย

5. ขนสภาเทพ (เภา ภวมย) ตอมาภายหลงมบรรดาศกดเปน พระยามหา

วนจฉยมนตร

ผสอบไลไดของโรงเรยนกฎหมายได ชอวาเปนเนตบณฑตและจะไดรบ

ประกาศนยบตรประทบตราจนทรมณฑล ซงนบวาเปนการไดรบประกาศนยบตรวชาชพกฎหมาย

ครงแรกในประเทศไทยและเปนแบบฉบบของการสอบไลเนตบณฑตในสมยตอๆ มา ผสอบไลได

รนแรกของโรงเรยนกฎหมายทงเกาคนไดรบประกาศนยบตรในวนท 1 พฤษภาคม 2441 สวนใน

ชนท 1 มผไดรบเหรยญดษฎมาลา เขมศลปวทยา จานวน 1 คน คอ นายลออ ไกรฤกษ ไดรบ

พระราชทานเมอวนท 26 มกราคม 244033

สวนการเรยนการสอนในโรงเรยนกฎหมายในปตอมา คอ พ.ศ. 2441 เรมม

แนวปฏบต แตเนองจากเจาหนาทของโรงเรยนกฎหมายและอาจารยสอนกฎหมายตามแบบใหม

หายาก นกเรยนกฎหมายรนท 1 อาท เชน หลวงจกรปาณศรศลวสทธ (ลออ ไกรฤกษ)

บรรดาศกดขณะนน จงตองชวยทาหนาทบญชาการโรงเรยนกฎหมายและสอนนกเรยนกฎหมาย

รนตอมา34

และเมอโรงเรยนกฎหมายมความเจรญขน ในป พ.ศ. 2441 จงมการแตงตง

33

เรองเดยวกน, หนา 87

34 ด 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 89 ประกอบ

DPU

31

คณะกรรมการขนชดหนงเพอทาหนาทดแลกจการโรงเรยน เรยกวา “สภาเนตบณฑต” โดยท

ประชมเนตบณฑตไดเปนผออกเสยงเลอกต งจากสมาชกเนตบณฑตทงหมด ประกอบดวน

สภานายก เลขานการ เหรญญก และสารวตรมกาหนดระยะเวลาการดารงตาแหนง 1 ป มการออก

ขอบงคบ และระเบยบแบบแผนสาหรบใหสภาเนตบณฑตดาเนนกจการโรงเรยนกฎหมาย ใน

ขอบงคบมการกลาวถงวธการแตงตงกรรมการ การประชมกรรมการ การวนจฉยความผดของเนต

บณฑต การรบผพพากษาทสาเรจวชากฎหมายจากตางประเทศใหเปนเนตบณฑตสยาม การสมคร

เขาเปนนกกฎหมาย35

การวาความของนกเรยนกฎหมาย36

การสงกดเนตบณฑตของนกเรยน

กฎหมาย37

การสมครสอบไลความร วชากฎหมาย38

35

มขอบงคบของโรงเรยนกฎหมายกาหนดวา ผทจะเขามาเปนนกเรยนกฎหมายไดตองไดรบอนญาตจาก

เสนาบดกระทรวงยตธรรมหรอบคคลทเสนาบดกระทรวงยตธรรมมอบอานาจใหเปนผรบผดชอบ การขอ

อนญาตดงกลาวตองมผรบรองดวย นอกจากนนผสมครจะตองไดรบประกาศนยบตรวชาสามญชนประโยค 2

หรอชนมธยมของหนงสอไทย หรอไดรบประกาศนยบตรของวทยาลยอนๆ ทเทยบเทา ถาไมไดรบ

ประกาศนยบตรดงกลาวผสมครจะตองสอบความร วชาชนตนของโรงเรยนกฎหมาย อนไดแก 1. เรยงความ

ตามคาถาม 2. เรยงความตามเรองทอานหรอเลาใหฟงโดยพสดาร 3. ยอความ 4. เขยนตามคาบอก 5. เลข

6. พงศาวดารไทย สวนผพพากษาทจะเขามาศกษาไดรบยกเวนไมตองสอบความรวชาชนตน, ศาสตราจารย

จตต ตงศภทย ไดเลาไวในบทความเรอง ประวตโรงเรยนกฎหมายของไทย หนา 5 วา “…ไดพบ

ประกาศนยบตรฉบบหนงมขอความวา ทานผนนสอบไดวชาชนตนทจะเขาโรงเรยนกฎหมายแลว แลวก

อนญาตใหเขาเรยนกฎหมายได กแสดงวาในขณะนนกมการสอบวชาชนตนเพอคดเลอกผทอยในมาตรฐานท

จะเขาศกษาในโรงเรยนกฎหมายทไดวางไวเปนระเบยบเหมอนกน…”

36 นกเรยนกฎหมายคนใดประสงคจะเปนทนายความตองขออนญาตกอน และหามมใหนกเรยนทสมครเขาเรยน

ยงไมถง 3 เดอนขออนญาตเปนทนายความ เวนแตไดรบอนญาตเปนพเศษ หากนกเรยนกฎหมายคนใดไดรบ

คาจางวาความแลวทาใหคดความของเขาเสยหายดวยการรบสนบนหรอโกงคาจางโดยละเลยไมทาการตาม

หนาทหรอทาใหคดความของเขาเสยหายโดยไมมเหตอนควร เชน ขาดนด เปนตน นกเรยนผนนตองไดรบ

โทษฐานละเมดขอบงคบ

37 ในตอนแรกมขอบงคบใหสภาเนตบณฑตจดแบงกลมนกเรยนกฎหมายทสอบผานความร วชาชนตนไดแลว

ตามจานวนเนตบณฑตทรบราชการประจาอยในกรงเทพฯ เรยกวา นกเรยนกฎหมายเหลานนสงกดเนตบณฑต

เทานน อนหมายถง การมเนตบณฑตพเลยง เพอเปนผคอยดแลใหคาแนะนาทางดานหลกวชาการและวชาชพ

แตตอมาตงแต พ.ศ. 2446 เปนตนไป สภาเนตบณฑตจะรวมนกเรยนทงเกาและใหมทสอบไลความรวชา

ชนตนไดแลวใหจบสลากวาจะไดอยในสงกดเนตบณฑตทานใดทรบราชการประจาอยในกรงเทพฯ ซงจะมการ

ทาทะเบยนไวทโรงเรยนกฎหมาย

38 ผทมไดลงทะเบยนเปนนกเรยนของโรงเรยนกฎหมายหรอลงทะเบยนไวแตยงไมถง 1 ป จะเขาสอบไลความร

วชากฎหมายในทประชมขาหลวงใหญไมไดเดดขาด เวนแตจะไดรบอนญาตเปนพเศษจากคร

DPU

32

เสอครยบณฑต การประชมหารอกนในปญหาตางๆ เชน การประชมถกเถยงเกยวกบปญหาขอ

กฎหมาย39

เปนตน ตลอดจนการขอความอนเคราะหจากกระทรวงยตธรรม วธการบรหารเชนน

สภาเนตบณฑตไดดาเนนการมาจนถง พ.ศ. 2454 จงเหนไดวาโรงเรยนกฎหมายในสมยนนทา

หนาทสอนหลกกฎหมายและฝกอบรมวชาชพไปพรอมๆ กน ดคลายกบ Inns of Courts ของ

องกฤษ และในขณะเดยวกนกทาหนาทเปนสมาคมวชาชพไปดวย40

อยางไรกตามจานวนผสอบไลไดเปนเนตบณฑตของโรงเรยนกฎหมายในแตละ

ปมจานวนนอยมาก กลาวคอ ตงแต พ.ศ. 2440 ซงเปนปแรกจนถง พ.ศ. 2445 มผสอบไดเพยง

54 คน คดเฉลยแลวมนกเรยนสอบไลไดปละ 9 คนเทานน จงเปนจานวนนอยไมพอกบความ

ตองการในดานกาลงคนของกระทรวงยตธรรม ดงนน ในสมยทกรมหมนราชบรดเรกฤทธเปน

เสนาบดกระทรวงยตธรรมจงยงคงมการแตงตงและโยกยายตามความจาเปนและความเหมาะสม

อยตามปกตเชนเดยวกบในสมยกอนๆ แตจะมนกเรยนทสาเรจจากโรงเรยนกฎหมายมารบ

ราชการในศาลตางๆ ในกรงเทพฯ และศาลหวเมอง รวมทงทางานในกระทรวงยตธรรมดวย

นกเรยนกฎหมายเหลานทาประโยชนใหแกบานเมองเปนอนมาก เนตบณฑตรนแรกของโรงเรยน

เชน เจาพระยามหธร (ลออ ไกรฤกษ) และขนหลวงพระยาไกรส (เทยม บนนาค) เปนกาลง

สาคญของกรมหมนราชบรดเรกฤทธในการปฏรประบบการศาลและปรบปรงโรงเรยนกฎหมาย

เนตบณฑตรนตอมาตางกไดเปนกาลงในการพจารณาและพพากษาคดรวมทงในการบรหารงาน

ของกระทรวงยตธรรมตามแบบสมยใหมอนเปนการยกระดบศาลไทยใหไดมาตรฐานตะวนตก แม

โรงเรยนกฎหมายในสมยกรมหมนราชบรดเรกฤทธจะยงมไดมฐานะเปนโรงเรยนหลวง เพราะทาง

ราชการยงมไดรบรองเนตบณฑตจากโรงเรยนกฎหมาย เพยงแตอนญาตใหรบรองฎกาไดเทานน

แตนกเรยนกฎหมายกเปนทตองการของทกหนวยงานราชการ โรงเรยนกฎหมายในขณะนนจงเปน

เสมอนแหลงผลตบคลากรเพอเขารบราชการทเชอถอได ดงนน การเรยนการสอนวชากฎหมายทม

แบบแผนและหลกสตรตามระบบใหมจงไดรบความนยมมากขน ดงจะเหนไดจากมนกเรยนเขา

39

เมอมการประชมเกยวกบการบรหารกจการของโรงเรยนกฎหมายโดยสภาเนตบณฑต นกเรยนกฎหมาย

สามารถเขารวมประชมไดดวย แตไมอาจพดหรอแสดงความคดเหนใดๆ ไดจนกวาสภาเนตบณฑตจะได

ประชมปรกษาหารอกนเสรจแลว ตอจากนนนกเรยนกฎหมายจะมการประชมเกยวกบปญหาขอกฎหมาย โดย

มเนตบณฑตทานหนงทสภาเนตบณฑตเชญมาเปนประธาน เนตบณฑตทานนนจะทาหนาทสรปใจความของ

ปญหาทถกเถยงกนและอธบายใหนกเรยนทงหมดเขาใจเพอจะไดลงคะแนนเสยงวาฝายใดถกฝายใดผด

นกเรยนกฎหมายทมสทธออกเสยงตองเปนผสอบไลความรวชาชนตนไดแลวหรอไดรบประกาศนยบตรวชา

สามญชนประโยค 2 หรอเทยบเทาบคคลอนทมใชนกเรยนกฎหมายหรอเนตบณฑตถาไดรบอนญาตจากสภา

เนตบณฑตแลวสามารถเขาไปนงฟงการโตเถยงปญหาขอกฎหมายได

40 ด 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 90-91 ประกอบ

DPU

33

ศกษากฎหมายมากขนเปนลาดบ นบตงแต พ.ศ. 2440 ซงเปนปแรกทเปดสอนมนกเรยน 100

คนเศษ ตอมาใน พ.ศ. 2443 มนกเรยนเพมขนเปน 292 คน และใน พ.ศ. 2444 มจานวนถง

375 คน จงนบไดวาโรงเรยนกฎหมายของกรมหมนราชบรดเรกฤทธไดทาหนาทผลตนกกฏหมาย

ไดผลสมบรณสมดงพระราชประสงคของพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว41

2.2.3 สมยโรงเรยนกฎหมายมฐานะเปนโรงเรยนหลวงในสงกดกระทรวง

ยตธรรม

ตอนปลายสมยรชกาลท 5 คอ เมอวนท 26 มถนายน 2453 พระบาทสมเดจฯ

พระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระเจาลกยาเธอ กรมหมนราชบรดเรกฤทธ

ทรงออกจากตาแหนงเสนาบดกระทรวงยตธรรมตามททรงกราบบงคมทลลาเอาไว ขณะนน

โรงเรยนกฎหมายมสภาเนตบณฑตเปนผบรหารกจการ ทงน เพอแบงเบาพระราชภารกจของ

เสนาบดกระทรวงยตธรรม กรรมการในสภาเนตบณฑตสวนใหญเปนเนตบณฑต ซงเปนลกศษย

ของกรมหมนราชบรดเรกฤทธ ดงนน เมอผซงดารงตาแหนงแทนไมใชเนตบณฑตหรอเปน

อาจารยของพวกเนตบณฑต จงมขอขดของเกยวกบเรองโรงเรยนกฎหมายไมมากกนอย ตอมาใน

รชสมยพระบาทสมเดจฯ พระมงกฎเกลาเจาอยหว หมอมเจาจรญศกดกฤดากร เสนาบดกระทรวง

ยตธรรม จงมลายพระหตถกราบบงคมทลเมอวนท 17 พฤษภาคม 2454 วา “…โรงเรยน

กฎหมายซงเปนอยแตเดมมา อานาจทกระทรวงยตธรรมจะจดการโรงเรยนจะเปนอานาจของคณะ

เนตบณฑตหรออานาจกระทรวงยตธรรมประการใดยงครงๆ กลางๆ ไมแนลงได ขอพระราชทาน

พระบรมราชานญาตใหโรงเรยนนเปนโรงเรยนหลวงอยในกระทรวงยตธรรม ใหเสนาบดกระทรวง

ยตธรรมมอานาจจดการบงคบบญชาตลอดไป ในสวนนกเรยนกฎหมายผทไดขามวชาขนตนแลว

ขอพระราชทานใหเปนนกเรยนชนอดมศกษาตอไป…” พระบาทสมเดจฯ พระมงกฏเกลา

เจาอยหวจงทรงมพระราชหตถเลขาท 19/199 ลงวนท 19 พฤษภาคม ร.ศ. 130 (พ.ศ. 2454)

เพอมพระบรมราชานญาตและทรงมพระราชดารใหปรกษาเสนาบดกระทรวงกลาโหมเกยวกบการ

จดการโรงเรยนกฎหมายใหเปนโรงเรยนระดบอดมศกษา หลงจากนนจงไดทรงมพระบรมราช

โองการประกาศใหโรงเรยนกฎหมายเปนโรงเรยนหลวงในสงกดกระทรวงยตธรรมเมอวนท 7

มถนายน 2454 ซงมความดงน “…โรงเรยนกฎหมายซงสาหรบสอนวชากฎหมายทตงอยใน

สถานทของกระทรวงยตธรรมนน ยงหามผจดการทานบารงรบผดชอบโดยตรงตอโรงเรยนไม วชา

กฎหมายนพระเจาพยาเธอ กรมหมนราชบรดเรกฤทธเปนผทไดตงการสอนและสอบไลขนเปนครง

แรกเฉพาะแตในโรงเรยนน เพอทจะใหโรงเรยนนตงมนอยตอไป ควรจะใหมผรบผดชอบจดการ

41

เรองเดยวกน, หนา 98-101

DPU

34

โรงเรยนใหเปนหลกฐาน เพราะฉนนตงแตนไปใหโรงเรยนกฎหมายทไดตงอยแลวนเปนโรงเรยน

หลวงขนแกกระทรวงยตธรรม ใหเสนาบดกระทรวงยตธรรมเปนผมหนาทรบผดชอบและจดการ

โรงเรยนนสบไป…” การดแลจดการโรงเรยนกฎหมายโดยสภาเนตบณฑตจงเปนอนสนสดลง

เพราะโรงเรยนกฎหมายไดรบการยกฐานะขนเปนโรงเรยนหลวงในสงกดกระทรวงยตธรรม โดยม

เสนาบดกระทรวงยตธรรมเปนผรบผดชอบ42

โรงเรยนกฎหมายในสมยนเสนาบดกระทรวงยตธรรมเปนผกาหนดขอบงคบ

และระเบยบการตางๆ แตกตางจากสมยกอน เชน กาหนดคณสมบตของนกเรยนกฎหมายวา

จะตองสาเรจการศกษาชนมธยมศกษาชนท 2 (มธยมปท 6) หรอเทยบเทา กลาวคอ กระทรวง

ยตธรรมไดมประกาศลงวนท 11 สงหาคม ร.ศ. 130 (พ.ศ. 2454) กาหนดใหมการสอบวชา

ชนตนแกนกเรยนกฎหมายทยงสอบไมผานวชาชนตน วชาทจะตองสอบนนเทยบเทาวชาทเรยนใน

ชนมธยมชนท 2 และเมอสอบวชาชนตนไดแลวใหยกนกเรยนเหลานเปนนกเรยนชนอดมศกษา

ทงน ตามความในพระราชบญญตลกษณะเกณฑทหาร เวนแตนกเรยนคนใดทสาเรจการศกษาซง

พอจะเทยบเทาวชาในชนมธยมชนท 2 มาแลวกใหเปนนกเรยนชนอดมศกษาไดโดยไมตองสอบ

วชาชนตน การสอนในโรงเรยนกฎหมายแบงเปน 4 เทอม ใน 1 สมยการศกษา หลกสตร 1 ป

และจดโรงเรยนกฎหมายเปนโรงเรยนระดบอดมศกษา นอกจากนกระทรวงยตธรรมยงไดสราง

โรงเรยนราชวทยาลยขนทตาบลบางขวาง จดหวดนนทบร เพอเปนโรงเรยนสาหรบผทจะเขาศกษา

ตอ ณ โรงเรยนกฎหมาย เปนโรงเรยนทสอนจนถงชนมธยมปท 8 โดยรบเฉพาะนกเรยนประจา

อาจารยใหญและครแมบานเปนชาวองกฤษ สาหรบภาษาตางประเทศนน นอกจากจะสอน

ภาษาองกฤษแลวยงใหเรยนภาษาลาตนดวย แตตอมาโรงเรยนราชวทยาลยไดยายไปสงกดสภา

กรรมการโรงเรยนมหาดเลกหลวงและเปลยนชอเปน “โรงเรยนวชราวธวทยาลย” เดมโรงเรยน

กฎหมายเปดสอนอยทตกสสดหลงกลาง แตในระหวางทตกสสดถกรอเพอสรางใหม โรงเรยน

กฎหมายจงไดยายไปเรยนทถาวรวตถหนาวดมหาธาต ซงปจจบน คอ กองสถาปตยกรรม กรม

ศลปากร แลวตอมาไดยายไปอยทเรอนไมระหวางศาลสถตยยตธรรมกบตกสสด เมอตกใหมสราง

เสรจไดใชเปนททาการศาลอาญาและโรงเรยนกฎหมาย43

การเรยนการสอนของโรงเรยนกฎหมายในสมยนเชอวาคงมลกษณะเหมอนใน

สมยกอนยกฐานะข นเปนโรงเรยนหลวง แตทวาเมอการรางประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

บรรพ 1 และบรรพ 2 ใกลจะเสรจ ไดเกดความคดทจะปรบปรงและเปลยนแปลงการเรยนการ

สอน ตลอดจนหลกสตรโรงเรยนกฎหมายใหสอดคลองกบระบบกฎหมายซวลลอว (Civil Law)

เนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 และบรรพ 2 ทกาลงจะยกรางเสรจนนม

42

เรองเดยวกน, หนา 102-103

43 เรองเดยวกน, 2542, หนา 104-105

DPU

35

หลกกฎหมายและนตวธ (Legal Method) อยางเดยวกบธรรมเนยมการรางประมวลกฎหมาย

(Codification) แตการเรยนการสอนในโรงเรยนสอนกฎหมายกลบมรปแบบอยางระบบกฎหมาย

คอมมอนลอว (Common Law)

แนวคดดงกลาวมนายยอรช ปาดซ หวหนาคณะกรรมการรางประมวลไดถวาย

บนทกความเหนเกยวกบการเปลยนแปลงการศกษากฎหมาย เพอการใชประมวลกฎหมาย44

ตอ

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงสวสดวตนวศษฎ อธบดศาลฎกาสมยนน มใจความสาคญ

ดงน

“รางประมวลกฎหมายวาดวยลกษณะหนจวนจะแลว เมอการตรวจแกคาแปล

เปนภาษาไทยเรยบรอยกอาจนาขนทลเกลาฯ ในตนป พ.ศ. 2457 หรอ 2458 ควรรบดวนทจะ

เรมดาเนนการเพอใหศาลไทยไดใชประมวลกฎหมายนในทางทถกตอง ไดใหความเหน 2 ขอ คอ

เหตผลถงความจาเปนทจะตองเปลยนวธการสอนใหม เหตผลในความจาเปนทจะตองเปลยน

วธการสอนนกเรยนกฎหมายกคอวา ประมวลกฎหมายกเหมอนวทยาการอนๆ การททากฎหมาย

ใหเปนประมวลออกใชนนยอมไมมผล เวนแตผพพากษาจะเขาใจวธประมวลกฎหมายโดยถกตอง

จะตองฝกฝนจากการใหแนวความเหนและคาอธบาย ผพพากษาไทยทไดรบการฝกฝนมานน

สวนมากศกษาจากโรงเรยนกฎหมายทกรงเทพฯ คอ กฎหมายผวเมย มรดก และทดนจากครไทย

กฎหมายทวไปจากผทศกษากฎหมายจากประเทศองกฤษและบางทกจากทปรกษากฎหมายชาว

ยโรป ผทรภาษาองกฤษกอานจากตารากฎหมายองกฤษ ผทไดไปศกษากเพยงแตศกษากฎหมาย

ภาษาองกฤษไดรบเปน Barrister-at-Law รวมความวาผพพากษาไทยไดรบการฝกฝนแต

แบบอยางองกฤษหรอกฎหมายองกฤษ ซงเปนกฎหมายจารตธรรม (Common Law) วธกฎหมาย

จารตธรรมกบวธกฎหมายประมวลธรรม (Codification) นน ตางกนทงในหลกกฎหมายและวธ

แปลและใชกฎหมาย ไดชใหเหนความแตกตางกนในหลกกฎหมายบางขอ เชน หลกสนจาง

(Consideration) และหลกกฎหมายปดปาก (Estoppel) ซงเปนขอสาคญในกฎหมายจารตธรรม

แตไมมในกฎหมายประมวลธรรม กรณทศาลองกฤษวนจฉยหลกกฎหมายปดปากนน ศาลใน

ภาคพนยโรป (Continent) วนจฉยตามหลกแสดงเจตนา (Expression of Intention) หรอความ

ยนยอม (Consent) หรอเกยวดวยการสตยาบนหรอปฏบตแหงสญญา (Ratification or

Execution of Contracts) ทกประมวลกฎหมายมหลกทวไปแหงหน (Obligations) แตคาวาหนม

ใชนอยในกฎหมายองกฤษ หลกลาภมควรได (Undue Enrichment) เปนสวนสาคญในประมวล

กฎหมาย กไมมในกฎหมายจารตธรรม กฎหมายจารตธรรมไมเปนลายลกษณอกษร แตประมวล

ธรรมถอขอทเขยนลงไวในประมวลเปนหลกเดดขาด จะหลกเลยงไมใชไมได ถาจะตองแปลแลว

จะตองดถอยคานนเอง และขอความทรวมประโยคกบขอความอนในประมวลนน ทอาจถอไดวา

44

ด 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 106-109 ประกอบ

DPU

36

คลายคลงกบขอในประเดน นกกฎหมายซงไดฝกฝนมาแตวธหนง คงไมอาจทางานอกวธหนงได

ดงหวง นกกฎหมายทางจารตธรรมกจะถอเอาบทมาตราในประมวลเพยงเปนกฎหมายจารตธรรม

และเอาหลกธรรมดาทางกฎหมายจารตธรรมมาปรบใชในขอใดขอหนง ถาหากไมมกลาวไวชดแจง

ในประมวล กจะเปนการลมควาวธประมวลธรรมเสยทงหมด และไดกลาวถงปญหาทกลาวมาได

ประสบมาแลวในประเทศอยปต และประเทศญปน เขาไดปฏบตและจดกนอยางไรในขอเกยวกบ

โครงการศกษากฎหมายนน ไดแนะนาวาการทจะสงนกเรยนไปเรยนเพอใหสาเรจวชากฎหมายท

ยโรปนน ควรสงไปมหาวทยาลยซงสอนกฎหมายประมวล และไมควรสงไปแตเพยงประเทศเดยว

ประเทศทดทสดในการเรยนกฏหมายประมวลธรรมนน คอ ประเทศเยอรมน และประเทศฝรงเศส

สวนนกเรยนสวนมากทไมอาจไปยโรปควรใหฝกฝนในวธกฎหมายซงเขาจะตองใช นกเรยนทจะ

ศกษาประมวลกฎหมายไทยทจะใชตอไปนนยอมจะไมเขาใจความหมายบรบรณ เวนแตจะไดรตว

บทหรอคาอธบายประมวลกฎหมายฝรงเศส เยอรมน และสวสส อนเปนทมาของบทมาตราใน

ประมวลกฎหมายไทยนน จงควรจะตองรภาษาฝรงเศสหรอเยอรมนดวย การแกไขระเบยบการ

โรงเรยนกฎหมายนน ไดแนะนาในขอดงน

1. ระยะเวลาทจะตองเรยน และปรญญาทจะกาหนดให

2. หลกสตร

3. การจดระเบยบและเจาหนาทของโรงเรยน ทเปนอยผสอนและทปรกษา

กฎหมายไมใชศาสตราจารยทแทจรง ไมเคยเปนครหรอไดเคยเรยนวาครควรทาอยางไร ในตอไป

ควรจะตองมศาสตราจารยอยางนอยสกคนหนงซงบรรยายเอง แตหนาทสาคญตองควบคมดแล

งานทวไป และใหคาสงแนะนาวธทจะเตรยมและดาเนนการบรรยายแกครเปนรายตวไป ควรเปน

ดอกเตอรกฎหมายแหงมหาวทยาลยในภาคพนยโรป”

ภายหลงกรมพระสวสดวฒนวศษฏ ทรงสนบสนนแนวความคดของนายยอรช

ปาดซ และไดทาบนทกความเหนกราบบงคมทลพระบาทสมเดจฯพระมงกฏเกลาเจาอยหวซง

พระองคกทรงมพระบรมราชวนจฉยเปลยนแปลงระบบการเรยนการสอนและหลกสตรในโรงเรยน

กฎหมายดงกลาว

ดวยเหตนจงอาจกลาวไดวาบนทกความเหนของนายยอรช ปาดซ และรายงาน

คากราบบงคมทลของกรมหลวงสวสด วฒนวศษฎไดกอใหเกดแนวคดทจะมการปรบปรงและ

เปลยนแปลงการเรยนการสอนและหลกสตรกฎหมายในโรงเรยนหลวงของกระทรวงยตธรรมให

เปนเชนเดยวกบประเทศทใชระบบประมวลกฎหมาย โดยการจดการศกษาวชากฎหมายน

ประเทศไทยไดดาเนนการเปน 2 แนวทางดงน45

45

เรองเดยวกน, หนา 111-112

DPU

37

แนวทางแรก ไดแก การเปลยนแปลงประเทศทจะสงนกเรยนไทยไปศกษาวชา

กฎหมาย แตเดมอาจารยทสอนในโรงเรยนกฎหมาย คอ เนตบณฑตทจบการศกษาจากประเทศ

องกฤษหรอไมกเปนผทสาเรจการศกษาจากโรงเรยนกฎหมายในประเทศซงสอนตามระบบ

กฎหมายคอมมอนลอว บคคลเหลานไดทนเลาเรยนหลวงไปศกษาทงสน แตหลงจากทนายยอรช

ปาดซไดเสนอความคดเหนดงกลาวแลว จงไดมการเปลยนแปลงแหลงศกษาวชากฎหมายโดยสง

นกเรยนทนเลาเรยนหลวงไปศกษายงประเทศอนๆ บาง ดงนน ตงแต พ.ศ. 2456 เปนตนมา จง

ไดมการสงนกเรยนไปศกษาวชากฎหมายทประเทศอนนอกจากประเทศองกฤษ เชน เมอ พ.ศ.

2460 ไดสงหลวงนารถบญชาไปเรยนทประเทศสหรฐอเมรกา ใน พ.ศ. 2463 นายปรด พนมยงค

ไดไปศกษาทประเทศฝรงเศส หลงจากนนนายสงด วสธารไดเดนทางไปเรยนทประเทศฝรงเศส

เมอ พ.ศ. 2466 และใน พ.ศ. 2467 ไดสงรองอามาตยโทสข เลขยานนท ไปศกษาทประเทศ

สหรฐอเมรกา เปนตน แตอยางไรกตาม ประเทศองกฤษกยงคงเปนประเทศทไดรบความนยมจาก

รฐบาลไทยในการสงนกเรยนไปศกษาวชากฎหมาย ดงจะเหนไดจากในระยะเวลา 6 ป กลาวคอ

ตงแต พ.ศ. 2460 จนถง พ.ศ. 2465 นนมนกเรยนทนเลาเรยนหลวงเดนทางไปศกษาวชา

กฎหมายในตางประเทศจานวน 16 คน ในจานวนน 12 คนไปเรยนทประเทศองกฤษ และมเพยง

4 คนเทานนทไปศกษาทประเทศฝรงเศสและประเทศสหรฐอเมรกา

แนวทางทสอง ไดแก การปรบปรงหลกสตรการเรยนการสอนของโรงเรยน

กฎหมาย โดยเรมตนตงแต พ.ศ. 2457 กลาวคอ เมอวนท 4 เมษายน 2457 ไดมการประชม

รวมกนเกยวกบการจดการศกษาในโรงเรยนกฎหมายโดยผทรงคณวฒทางกฎหมายทงชาวไทย

และชาวตางประเทศ อนไดแก กรมหลวงสวสด วตนวศษฎ พระยาจกรปาณศรศลวสทธ (ลออ

ไกรฤกษ ตอมาไดเปน เจาพระยามหธร) พระยากฤตกานกรณกจ (ดน บนนาค ตอมาไดเปน

เจาพระยาพชยญาต) พระยานรเนตบญชากจ (ลด เศรษฐบตร) นายซ. เนยล (พระยามนศร

ธรรมประสาท) นายอาร. ประแดนเกต พระยาจนดาภรมย (จตร ณ สงขลา ตอมาไดเปน

เจาพระยาศรธรรมาธเบศ) หลวงประดษฐพจารณการ (ทองกอน หตะสงห ตอมาไดเปน พระยาม

โนปกรณนตธาดา) และหลวงพนตนตนย (บญชวย วณกกล ตอมาไดเปน พระยาเทพวฑรพหลศร

ตาบด) แตเนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 2 หน ยงไมอาจประกาศใชไดเรววน

ดงทคาดหวงไว เพราะมปญหาขอกฎหมายในตวบทของบรรพดงกลาวท ยงถกเถยงกนอย

นอกจากน ชาวตางประเทศทมคดความในศาลสวนใหญเปนคนในบงคบองกฤษและฝรงเศส

ดงนนทปรกษากฎหมายชาวตางประเทศซงมทงชาวองกฤษและชาวฝรงเศสยอมมสวนไดเสยใน

บทบญญตทจะตราขนเปนประมวลกฎหมาย ทงน เพอรกษาผลประโยชนของชาตตน เมอประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 และบรรพ 2 ยงไมสามารถประกาศใชไดเชนน จงจาเปนอย

เองทจะสอนกฎหมายไทยในโรงเรยนกฎหมายตามระบบกฎหมายซวลลอวยงไมได การสอนจง

DPU

38

ยงคงตองใชผพพากษาและขาราชการในกระทรวงยตธรรมทเปนชาวตางประเทศ อนหมายถง ท

ปรกษากฎหมายชาวตางประเทศ สอนวชากฎหมายแกนกเรยนในโรงเรยนกฎหมายไปกอน แตกม

ครสอนภาษาฝรงเศสใหแกนกเรยนกฎหมายทสมครเรยนดวย ตอมาเนองจากความเสยมถอยของ

โรงเรยนกฎหมาย จงไดมการปรบปรงระเบยบการของโรงเรยนขนใน พ.ศ. 2460 โดยเสนาบด

กระทรวงยตธรรมไดกาหนดใหนกเรยนกฎหมายม 2 ประเภท คอ

1. นกเรยนสามญ ไดแก ผมความร ไมตากวามธยมปท 6 เปนนกเรยนชน

อดมศกษา บงคบใหตองมาฟงคาสอนทโรงเรยนกฎหมายในระหวางทเปดสอนอยางนอยไมตา

กวาสปดาหละ 3 วน หรอเดอนหนงไมตากวา 12 วน มฉะนนจะถกคดชอออกจากทะเบยน

2. นกเรยนพเศษ ไดแก ขาราชการชนสญญาบตร หรอผทสอบไลพระปรยต

ธรรมไดเปนเปรยญ นกเรยนประเภทนจะมาฟงคาสอนหรอไมมาฟงคาสอนกได

หลงจากนนในอก 2 ปถดมา คอ เมอวนท 17 พฤษภาคม 2462 เจาพระยา

อภยราชามหายตธรรมธร (ม.ร.ว.ลพ สทศน) เสนาบดกระทรวงยตธรรม ไดออกขอบงคบและ

ระเบยบการกาหนดหลกสตรการอบรมศกษาในโรงเรยนกฎหมายใหม กลาวคอ ในเรองคณสมบต

ของผสมครเขาเปนนกเรยนกฎหมายนน ประเภทหนงจะรบเฉพาะผสาเรจการศกษาชนมธยมปท

6 หรอผทสอบไลไดประกาศนยบตรอนซงเทยบเทาไมตากวามธยมปท 6 สวนอกประเภทหนง

ไดแก ผทรบราชการในกระทรวงทบวงกรมตางๆ โดยมตาแหนงตงแตชนนายเวรขนไปหรอผทรบ

ราชการในกระทรวงยตธรรมโดยมตาแหนงตงแตชนเสมยนเอกขนไป เมออธบดรบรองวาเปนผม

ความรและความประพฤตดสมควรทจะเขาเปนนกเรยนกฎหมายได หรอเมอเสนาบดกระทรวง

ยตธรรมหรอผทไดรบมอบหมายพจารณาเหนสมควร กใหรบบคคลดงกลาวเขาเปนนกเรยน

กฎหมาย แตบคคลทเปนนายเวรหรอเสมยนเอกข นไปนตองมอายตงแต 20 ปข นไปดวย

นอกจากนน ยงเปนครงแรกทกาหนดหลกสตรการเรยนการสอนเปน 2 ป การศกษาแบงเปน 2

ภาคๆ ละ 1 ป โดยเพมการสอนมากขนและมการบรรยายวชาธรรมศาสตรหรอนตปรชญาอกดวย

วชาทกาหนดสอนในภาคแรก ไดแก วชาธรรมศาสตร กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง

กฎหมายอาญา วธพจารณาความอาญา มลคดสญญา ลกษณะประทษรายสวนแพง และกฎหมาย

ทดน สวนวชาทกาหนดสอนภาคท 2 ไดแก เอเยนต หนสวนบรษท ลมละลาย ตวเงน ซอขาย เบส

เมนต ลกษณะผวเมย มรดก ลกษณะพยาน วธพจารณาความแพง และกฎหมายระหวางประเทศ

แผนกคดบคคล การกาหนดสอบไลแบงเปน 2 ภาคตามวชาทเปดสอน การสอบไลแตละภาค

แบงเปน 4 วน กรรมการสอบไลแบงเปน 4 กอง การสอบไลในภาคท 2 จะมการสอบปากเปลาอก

DPU

39

1 วน นกเรยนทกคนจะตองสอบไลไดทงสองภาคจงจะสาเรจการศกษาชนเนตบณฑต46

แตม

ขอบงคบเพมเตมวา จะไมอนญาตใหสอบไลภาคท 2 เมอนกเรยนยงสอบไลภาคแรกไมได

นกเรยนทยงไมเคยเขาสอบไลจะไดรบอนญาตใหเขาสอบไลไดเพยงภาคแรกเทานน แตจะเขาสอบ

ไลไดตอเมอเปนนกเรยนทไดลงชอในทะเบยนครบ 1 ปนบจนถงวนกาหนดสอบไล สวนนกเรยนท

เคยเขาสอบไลกอน พ.ศ. 2462 จะไดรบอนญาตใหเขาสอบไลทงสองภาคภายในปเดยวกนได

การสอบไลภาคแรกไมเหมอนกบการทดสอบความรกฎหมายเบองตนซงแตเดมจะตองทดสอบกน

ทกครงกอนทจะมการสอบไล สวนการสอบไลภาคแรกจะสอบกนเพยงครงเดยว ถาสอบไดแลวก

ไมตองสอบกนอก ดงนน การทดสอบความรกฎหมายเบองตนตามทเคยกระทามากเปนอนยกเลก

ไป

ตอมาในป พ.ศ. 2457 พระบาทสมเดจฯ พระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงพระ

กรณาโปรดเกลาใหตงเนตบณฑตยสภาขนโดยทรงรอฟนขนจากสภาเนตบณฑตทพระเจาพยาเธอ

กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ เสนาบดกระทรวงยตธรรมพระองคท 3 ในสมยรชกาลท 5 ทรงกอตง

ขน และมหนาทบรหารจดการโรงเรยนกฎหมาย ซงไดสนสดลงเมอโรงเรยนกฎหมายไดรบการยก

ฐานะขนเปนโรงเรยนหลวงของกระทรวงยตธรรม

พระบาทสมเดจฯพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ให

เจาพระยาอภยราชามหายตธรรมธรเสนาบดกระทรวงยตธรรม ปรกษากบกรมหลวงสวสดวตน

วศษฎ อธบดศาลฎกา เพอเลอกคณะกรรมการรวมประชมในการรางขอบงคบของเนตบณฑตย

สภาโดยพระองคไดพระราชทานบนทกหรอรางขอบงคบมาใหคณะกรรมการพจารณาเปนแนวทาง

เนตบณฑตยสภาอยในพระบรมราชปถมภ และมวตถประสงคเพอบารงการศกษากฎหมายฝก

46

แตเดมทกครงทถงกาหนดการสอบไลตามหลกสตร 1 ปของโรงเรยนกฎหมาย เสนาบดกระทรวงยตธรรมจะ

มหนงสอกราบบงคมทลกาหนดวนและขอพระราชทานพระบรมราชานญาต กรรมการสอบไลทงหมดแบงเปน

5 กองๆ ละ 3 คน เสนาบดกระทรวงยตธรรมเปนผกากบชขาด อธบดศาลฎกาเปนแมกอง โดยมากผ

พพากษาทจะไดรบการเลอนชนไปดารงตาแหนงทศาลอทธรณมกจะไดรบการแตงตงใหเปนกรรมการสอบไล

เพอใหเสนาบดกระทรวงยตธรรมและอธบดศาลฎกาไดมโอกาสสงเกตดทวงทและความสามารถเสยกอน สวน

นกเรยนทจะไดรบอนญาตใหเขาสอบไลนนอาจารยผสอนจะทาการทดสอบความรกฎหมายเบองตนเสยกอน

ซงมขอสอบจานวน 10 ขอ หรอมฉะนนกตองมผพพากษาหรอเนตบณฑตรบรองตามทกระทรวงยตธรรม

กาหนดไว จงจะอนญาตใหลงชอสมครสอบไลในทประชมขาหลวงใหญได การสอบขอเขยนมขอสอบวนละ 10

ขอ วนแรก สอบกฎหมายลกษณะอาญา วนท 2 สอบกฎหมายแพงลกษณะสญญา วนท 3 สอบกฎหมาย

ลกษณะประทษรายสวนแพงหรอผดสทธและพระราชบญญต วนท 4 สอบกฎหมายลกษณะผวเมย มรดก และ

ทดน และวนท 5 ซงเปนวนสดทาย สอบกฎหมายวธพจารณาความและกฎหมายนานาประเทศ โดยม

กรรมการผลดเปลยนกนไปคมสอบ เมอคณะกรรมการตรวจคะแนนขอเขยนเสรจแลวกจะมการสอบปากเปลา

อก 1 วน ทโรงเรยนกฎหมาย เมอสอบไลไดแลวโรงเรยนกฎหมายมไดออกประกาศนยบตรให

DPU

40

อบรมใหมความเชยวชาญในการวาความ ควบคมดแลมรรยาทของทนายความโดยมอานาจ

พจารณาเพกถอนใบอนญาตให วาความของทนายคามทประพฤตตนไม ถกตองตาม

พระราชบญญตทนายความ อนเปนการยกมาตรฐานวชาชพกฎหมายใหไดรบการยกยองจาก

ประชาชน การกอต งเนตบณฑตยสภาเพอควบคมการปฏบตหนาทของนกกฎหมายหรอ

ทนายความทาใหวงการวชาชพกฎหมายมความเปนระเบยบและมจรรยาบรรณในการทางานอน

เปนหลกประกนในการใหความยตธรรมแกประชาชน แมจะมวตถประสงคในการบารงการศกษา

กฎหมาย และในขอบงคบเนตบณฑตยสภา ขอ 25 จะมขอความวา “กรรมการเนตบณฑตยสภาม

หนาทจดการโรงเรยนกฎหมายตามคาสงของเสนาบดกระทรวงยตธรรมกด…” แตเสนาบด

กระทรวงยตธรรมกยงมไดมคาสงใหเนตบณฑตยสภามหนาท เกยวกบการจดการโรงเรยน

กฎหมายแตประการใดเลย เปนแตเพยงเจาพระยาอภยราชามหายตธรรมธร เสนาบดกระทรวง

ยตธรรมในขณะนน ไดมหนงสอท 1/1339 ลงวนท 1 มถนายน 2461 มอบหมายใหเนต

บณฑตยสภาเปนผพจารณาอนญาตในการรบผสมครเขาเปนนกเรยนกฎหมายแทนเสนาบด

กระทรวงยตธรรมตอไป ตามระเบยบการโรงเรยนกฎหมายฉบบลงวนท 28 มนาคม 2459 และ

ใหมอานาจผอนผนในเรองกาหนดเวลายนใบสมคร ตอมาทประชมคณะกรรมการเนตบณฑตย

สภาไดพจารณาแลวมมตใหนายกเนตบณฑตยสภาเปนผสงรบหรอไมรบนกเรยนกฎหมาย สวน

การปกครองโรงเรยนกฎหมายตลอดจนการจดการเรองการเรยนการสอนและการสอบไลมไดเปน

หนาทของเนตบณฑตยสภา

จะเหนไดวาโรงเรยนกฎหมายในสมยนเปนจดเรมตนของการเปลยนแปลงอก

ครงหนงของการจดการศกษาวชากฎหมายในประเทศไทยทเรมหนเหจากการศกษาแบบวชาชพ

ไปสการศกษาตามแบบวชาการ ซงคลายกบการศกษากฎหมายในมหาวทยาลยของประเทศแถบ

ยโรป และมผลตอการเปลยนแปลงการจดการศกษาในสมยตอมา นอกจากน หลกสตรการเรยน

การสอนวชากฎหมายทเปลยนแปลงไปในสมยนเปนแบบอยางของหลกสตรวชากฎหมายทเปด

สอนในปจจบนดวย การเรยนการสอนและการสอบไลวชากฎหมายตงแตแรกมานนนอกจากจะ

เปนการใหการศกษาเกยวกบหลกกฎหมายแลว ยงเปนการสอนเพอสรางความเขาใจในการใชและ

วนจฉยคดอยางผพพากษาดวย ทงน เพราะจดมงหมายเบ องตนของการกอตงโรงเรยนกฎหมาย

คอ การสรางนกกฎหมายเพอปฏบตหนาทผพพากษาในระบบการศาลแบบสมยใหมทปฏรปขนมา

และกระทรวงยตธรรมกมนโยบายทจะรบเนตบณฑตทกคนของโรงเรยนกฎหมายไวรบราชการศาล

เวนแตในกรณทมความประพฤตเสยหายรายแรง จนกระทงเมอ พ.ศ. 2460 กระทรวงยตธรรมได

ออกประกาศวาจะไมรบบคคลเขาราชการศาลจนกวาจะมตาแหนงวาง ดงนน จงมเนตบณฑตสวน

หนงออกไปประกอบวชาชพกฎหมายในสาขาอนๆ แตอยางไรกตาม กยงอาจจะกลาวไดวา ตงแต

เมอแรกตงโรงเรยนกฎหมายจนถงสมยเปนโรงเรยนหลวงในสงกดกระทรวงยตธรรมนน การสราง

DPU

41

นกกฎหมายของโรงเรยนกฎหมายเพอเขารบราชการเปนผพพากษายงเปนความตองการของ

กระทรวงยตธรรมในสมยนน47

2.2.4 สมยโรงเรยนกฎหมายภายใตการกากบดแลของสภานตศกษา

ตามทกลาวไวขางตนวาการรางประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของประเทศ

ไทยนนใชรปแบบจากประเทศทใชระบบประมวลกฎหมาย (Civil Law) แตทวาการเรยนการสอน

ในโรงเรยนกฎหมายกลบมรปแบบดงระบบคอมมอนลอว (Common Law) เพอใหการศกษาวชา

กฎหมายในประเทศไทยสอดคลองกบประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทจะมผลบงคบใช

พระบาทสมเดจฯ พระมงกฎเกลาเจาอยหวจงทรงประกาศใหมการปรบปรงและเปลยนแปลงการ

จดการศกษาของโรงเรยนกฎหมายเสยใหม ซงแตเดมเสนาบดกระทรวงยตธรรมเปนผดแล

รบผดชอบ ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตง “สภานตศกษา” ขนเพอทาหนาทจดระเบยบและ

วางหลกสตรของโรงเรยนกฎหมายในสงกดกระทรวงยตธรรมใหเขารปเขารอยกบระบบกฎหมาย

ของประเทศและใหอยในระดบมาตรฐานเดยวกบโรงเรยนกฎหมายของตางประเทศ48

เมอแรกตงสภานตศกษานน เจาพระยาอภยราชามหายตธรรมธร เสนาบด

กระทรวงยตธรรม เปนนายกและมคณะกรรมการ ไดแก หมอมเจาเขจรจรสฤทธ พระยาจนดา

ภรมย พระยาเทพวฑรพหลศรตาบด พระยามานวราชเสว (ปลอด วเชยร ณ สงขลา) และนาย

แอล. ดปลาตร โดยมพระยามานวราชเสว เปนผอานวยการแผนกปกครอง และนายแอล. ด

ปลาตร นกกฎหมายชาวฝรงเศส ซงทาหนาททปรกษากฎหมายกระทรวงยตธรรมเปนผอานวยการ

แผนกวชา ตอมาไดกาหนดใหเสนาบดกระทรวงยตธรรมเปนนายกสภานตศกษาโดยตาแหนง

และอธบดศาลฎกาดารงตาแหนงอปนายก

เมอปลายป พ.ศ. 2467 ทประชมคณะกรรมการสภานตศกษาไดปรบปรง

เกยวกบคณสมบตของผทจะเปนนกเรยนกฎหมายและหลกสตรของโรงเรยนกฎหมายเปนครง

แรกสาหรบใชตงแตปการศกษา 2468 เปนตนไป ดวยการออกระเบยบการโรงเรยนกฎหมาย

ฉบบลงวนท 16 กมภาพนธ 2467 เพอแกไขคณสมบตของผทจะสมครเปนนกเรยนกฎหมายวา

ตอไปจะรบเฉพาะผทสาเรจการศกษาชนมธยมศกษาปท 6 หรอผทสอบไลไดประกาศนยบตรอน

ซงเทยบเทาไมตากวาชนมธยมปท 6 เทานน สวนผทรบราชการในกระทรวงทบวงกรมตางๆ โดย

มตาแหนงตงแตชนนายเวรขนไปหรอผทรบราชการในกระทรวงยตธรรมโดยมตาแหนงชนเสมยน

เอกขนไปเปนอนยกเลก สวนหลกสตรการศกษาไดมการเปลยนแปลงโดยขยายเปน 3 ปการศกษา

47

เรองเดยวกน, หนา 116-117

48 เรองเดยวกน, หนา 118-119

DPU

42

แบงเปน 3 ภาคๆ ละ 1 ป กลาวคอ นกเรยนคนใดสอบไลภาค 1 และภาค 2 ไดซงตองมการสอบ

ปากเปลาในภาคท 2 ดวย กเทากบสอบไลไดชนเนตบณฑต แตถาสอบไลได 3 ภาคบรบรณ กจะ

เทากบสอบไลไดชนนตศาสตรบณฑต วชาทกาหนดใหเรยนและสอบในภาคแรก ไดแก วชา

ธรรมศาสตร พงศาวดารกฎหมาย กฎหมายลกษณะอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

บรรพ 1 และบรรพ 2 กฎหมายลกษณะผวเมย มรดก และทรพย สวนวชาทกาหนดใหเรยนและ

สอบในภาคท 2 ไดแก ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 กฎหมายลกษณะลมละลาย

กฎหมายลกษณะพยาน กฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายวธพจารณาความอาญา และ

กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล และวชาทกาหนดใหเรยนและสอบในภาคท 3 ไดแก

กฎหมายพเศษ (แลวแตจะกาหนดเปนครงคราว) กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง

เศรษฐวทยา กฎหมายวาดวยการปกครองและอนๆ และกฎหมายวาดวยการเงน

ตอมาเมอ พ.ศ. 2469 ในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระปกเกลาเจาอยหว สภา

นตศกษาไดออกระเบยบการโรงเรยนกฎหมายฉบบลงวนท 20 พฤษภาคม 2469 เพอกาหนด

คณสมบตของผทจะสมครเปนนกเรยนกฎหมายใหมคณวฒสงข น โดยจะรบเฉพาะผทสาเรจ

การศกษาชนมธยมปท 8 หรอผทสอบไลไดประกาศนยบตรอนซงเทยบเทาไมตากวาชนมธยมปท

8 อนจะเปนการยกฐานะโรงเรยนกฎหมายข นเปนโรงเรยนระดบอดมศกษา สวนหลกสตร

การศกษาคงเดม หลงจากนนเมอ พ.ศ. 2473 สภานตศกษาไดออกระเบยบการโรงเรยน

กฎหมายฉบบลงวนท 31 มกราคม 2473 สาหรบใชตงแตวนท 1 เมษายน 2474 เปนตนไป ซง

เปนฉบบสดทายของสภานตศกษาหรอของโรงเรยนกฎหมายในสงกดกระทรวงยตธรรม เพอ

เปลยนแปลงหลกสตรใหม กลาวคอ หลกสตรเนตบณฑตเปลยนจาก 2 ปการศกษา มาเปน 3 ป

การศกษา โดยแบงเปน 3 ภาคๆ ละ 1 ป ซงเหมอนกบหลกสตรเนตบณฑตของตางประเทศ เชน

สหรฐอเมรกา ญปน ฝรงเศส เปนตน โดยมการเปลยนแปลงวชาทเรยนและสอบจากทเดมเคย

เปนวชากฎหมายองกฤษมาเปนการศกษาวชากฎหมายไทย เพอใหนกเรยนกฎหมายไดเรยนรและ

เขาใจกฎหมายไทยทไดปฏรปแลว รวมทงสามารถนาไปใชปฏบตในการทางานได นอกจากนน ยง

ไดบงคบใหนกเรยนกฎหมายเลอกเรยนวชากฎหมายองกฤษหรอกฎหมายฝรงเศสวชาใดวชาหนง

ดวย อนจะเปนประโยชนในการศกษาเปรยบเทยบกฎหมายไทยกบกฎหมายของทงสองประเทศซง

มเนอหาสาระอยในกฎหมายไทยเปนอนมาก โดยเฉพาะโครงสรางระบบกฎหมายไทยอยในระบบ

กฎหมาย ซวลลอว (Civil Law) เชนเดยวกบกฎหมายฝรงเศส จงกาหนดใหนกเรยนแจงการ

เลอกเรยนตอผอานวยการแผนกปกครองกอนการเปดสอนในตอนตนป การเลอกเรยนวชา

กฎหมายใดถอเปนเดดขาด เมอเลอกแลวตองเรยนวชากฎหมายองกฤษหรอกฎหมายฝรงเศส

ตลอดไปทงสามภาค แตถานกเรยนคนใดสาเรจปรญญานตศาสตรบณฑตหรอเปนเนตบณฑตจาก

ตางประเทศซงสภานตศกษาพจารณาแลวเหนวามความร ไมตากวาชนเนตบณฑตไทยนกเรยนคน

DPU

43

นนกไมตองสอบวชากฎหมายองกฤษหรอกฎหมายฝรงเศส ยงไปกวานนนกเรยนทจบปรญญานต

ศาสตรบณฑตหรอเปนเนตบณฑตจากตางประเทศเมอลงทะเบยนเรยนไมนอยกวา 1 ป สามารถ

เขาสอบไลหลายภาคในปเดยวกนได ทงน ตองมไดสอบตกในวชาทเปดสอนในภาคทตากวา

เพราะหากสอบตกในวชาดงกลาวแลวจะไมมการตรวจขอสอบในภาคทสงขนไป วชาทกาหนดให

เรยนและสอบในภาคแรก ไดแก วชาธรรมศาสตร ตานานกฎหมาย กฎหมายปกครอง ธรรมนญ

ศาลยตธรรม กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความอาญา กฎหมายองกฤษ หรอกฎหมาย

ฝรงเศส สวนวชาทกาหนดใหเรยนและสอบในภาคท 2 ไดแก ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

วาดวยนตกรรมและหน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยการประกนดวยบคคลและ

ทรพย (หมายถง คาประกน บรมสทธ จานอง จานา และสทธยดหนวง) ประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยวาดวยเอกเทศสญญา (หมายถง ซอ ขาย แลกเปลยน ให เชาทรพย เชาซอ จาง

แรงงาน จางทาของ รบขน ยม ฝากทรพย เกบของในคลงสนคา ประนประนอมยอมความ การ

พนนขนตอ หนสวนบรษทและสมาคม) กฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายลกษณะพยาน

กฎหมายลกษณะลมละลาย กฎหมายองกฤษหรอกฎหมายฝรงเศส และวชาทกาหนดใหเรยนและ

สอบในภาคท 3 ไดแก กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง กฎหมายระหวางประเทศแผนก

คดบคคล ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยทรพย ครอบครว และมรดก ประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยเอกเทศสญญา (หมายถง ตวแทน นายหนา บญชเดนสะพด

ประกนภย และตวเงน) จดการงานนอกสง กฎหมายองกฤษหรอกฎหมายฝรงเศส สาหรบภาคท

3 ตองมการสอบปากเปลาอก 1 วน นกเรยนจะเขาสอบไลไดเพยงปละ 1 ภาค โดยตองมชออยใน

ทะเบยนเรยนของภาคนนๆ ตลอดป

สภานตศกษาไดวางหลกสตรสาหรบวชากฎหมายองกฤษหรอกฎหมายฝรงเศส

ไวในแตละภาค ดงน

สาหรบภาคแรก

กฎหมายองกฤษ กาหนดใหเรยนธรรมนญศาลยตธรรม กฎหมายอาญา

กฎหมายวธพจารณาความแพงและกฎหมายวธพจารณาความอาญา

กฎหมายฝรงเศส กาหนดใหเรยนธรรมนญศาลยตธรรม กฎหมายอาญา

กฎหมายวธพจารณาความแพง และกฎหมายวธพจารณาความอาญา

สาหรบภาคท 2

กฎหมายองกฤษ กาหนดใหเรยนคอมมอนลอว (Common Law) และเอควต

(Equity)

DPU

44

กฎหมายฝรงเศส กาหนดใหเรยนกฎหมายแพง

สาหรบภาคท 3

กฎหมายองกฤษ กาหนดใหเรยนกฎหมายพาณชย

กฎหมายฝรงเศส กาหนดใหเรยนกฎหมายพาณชย

สาหรบหลกสตรนตศาสตรบณฑตทเปลยนแปลงใหมนน นกเรยนทตองการ

เรยนในชนสงขนไปจะตองศกษาโดยวธตรวจคนเปนเวลาไมนอยกวา 2 ป ซงหมายถง หลงจากจบ

ชนเนตบณฑตแลว หากจะศกษาตอไปกตองใชวธการคนควาอกไมตากวา 2 ป โดยกาหนดวา

จะตองสอบดวยขอสอบอตนยและมการสอบปากเปลาในวชากฎหมายทวไปรวมทงวชากฎหมาย

องกฤษและกฎหมายฝรงเศสดวย เวนแตจะเปนนกเรยนทจบปรญญานตศาสตรบณฑตหรอเปน

เนตบณฑตจากตางประเทศมาแลวกไมตองสอบวชากฎหมายองกฤษและกฎหมายฝรงเศส

นอกจากนนนกเรยนยงตองเขยนและสอบวทยานพนธทางกฎหมายตามหวขอทคณะกรรมการของ

โรงเรยนกฎหมายอนมตดวยถงจะถอไดวาจบชนนตศาสตรบณฑต

การทสภานตศกษากาหนดใหโรงเรยนกฎหมายตองสอนทงวชากฎหมาย

องกฤษและกฎหมายฝรงเศสนนมสาเหตประการหนงมาจากการทประเทศไทยตองกระทาตาม

ขอเสนอในหนงสอสญญาทางพระราชไมตรของทงสองประเทศ กลาวคอ ตามหนงสอสญญาทาง

พระราชไมตรระหวางสยามกบองกฤษ พ.ศ. 2467 นน ประเทศไทยตองจางอาจารยสอน

กฎหมายชาวองกฤษในโรงเรยนกฎหมาย รวมทงตองใชกฎหมายแพงและพาณชยขององกฤษ

พจารณาและพพากษาคดในกรณทกฎหมายไทยไมมบทบญญตบงคบไว สาหรบฝรงเศสก

เชนเดยวกน เนองจากหนงสอสญญาทางพระราชไมตรระหวางสยามกบฝรงเศส พ.ศ. 2468

กาหนดวาประเทศไทยตองตงกรมรางกฎหมาย รวมทงตองจดหลกสตรและระเบยบการเรยนการ

สอนของโรงเรยนกฎหมายใหมโดยใหชาวฝรงเศสเปนผอานวยการโรงเรยน และตองจางนก

กฎหมายชาวฝรงเศสเพอทาหนาทเปนทปรกษากฎหมายของกระทรวงยตธรรม จงเหนไดวา

โรงเรยนกฎหมายนอกจากจะมนายแอล. ดปลาตร นกกฎหมายชาวฝรงเศส เปนผอานวยการ

แผนกวชาแลว ยงไดจางชาวฝรงเศสอก 2 คน และชาวองกฤษอก 1 คน มาเปนอาจารยสอน

กฎหมายดวย สาหรบอาจารยชาวฝรงเศสอก 2 คนนน ในหนงสอเรอง พฒนาการการศกษา

กฎหมายในประเทศไทย โดยหลวงสารนยประสาสน (ธญญา ณ สงขลา) มไดระบวาเปนใคร แต

พอจะสนนษฐานไดวานาจะไดแก นายเอกต และนายโรแบรต แลงกาต (Robert Lingat) เพราะ

ชาวฝรงเศสทเขามาสอนวชากฎหมายในสมยนนนอกจากนายแอล. ดปลาตรแลวกคงมแตนายเอ

กตและนายโรแบรต แลงกาตเทานน แตอยางไรกตาม ในสวนของตาแหนงผอานวยการแผนกวชา

DPU

45

นน ความจรงทประชมคณะกรรมการสภานตศกษาไดมมตวาไมจาเปนตองเปนนกกฎหมายชาว

ฝรงเศส แตควรเปนผมความร วชากฎหมายในระบบกฎหมายซวลลอวของประเทศในภาคพน

ยโรป ผอานวยการแผนกวชามไดมอานาจเดดขาดในโรงเรยนกฎหมายแตเปนเพยงผมหนาท

เสนอโครงการและออกความเหนวาควรจดการเรยนการสอนวชากฎหมายอยางไร โดยนาเสนอให

ทประชมคณะกรรมการสภานตศกษาพจารณาอกครงหนง เมอทประชมพจารณาเหนชอบดวยแลว

กใหนายกสภานตศกษาออกเปนประกาศขอบงคบของโรงเรยนกฎหมายตอไป นอกจากน ในสวน

ของการจางอาจารยชาวองกฤษของโรงเรยนกฎหมายนน นอกจากจะเปนการปฏบตตามหนงสอ

สญญาทางพระราชไมตรแลว เนองจากไดมขอทกทวงแนะนาวาโรงเรยนกฎหมายควรจะเปดสอน

ความร เกยวกบหลกกฎหมายคอมมอนลอวขององกฤษเชนเดยวกบในประเทศญปนดวย แตทงน

วชากฎหมายองกฤษดงกลาวตองไมขดหรอแยงกบวธดาเนนการของโรงเรยนกฎหมาย ดงนน จง

ไดมการจางชาวองกฤษมาสอนกฎหมายในโรงเรยนกฎหมายดวย

อยางไรกด แมจะไดมการตงสภานตศกษาในโรงเรยนกฎหมายขนแลว แตการ

รบสมครนกเรยนกฎหมายนนเนตบณฑตสภายงเปนผพจารณาอยอยางเดม ทงน อาจเปนเพราะ

โรงเรยนกฎหมายเปนบอเกดและทรวมของเนตบณฑตทงหลาย หรออาจเปนเพราะเสนาบด

กระทรวงยตธรรมเปนทงนายกสภานตศกษาและสภานายกพเศษแหงเนตบณฑตยสภาดวย แต

เมอรบสมครเขาเปนนกเรยนกฎหมายแลว การปกครองดแลเปนหนาทของผอานวยการแผนก

ปกครองของโรงเรยนกฎหมาย สาหรบการดแลเรองการเงนของโรงเรยนกฎหมายนน เสนาบด

กระทรวงยตธรรมไดมอบหมายใหเนตบณฑตยสภาเปนผรบผดชอบ แตเดมเจาหนาทของสภานต

ศกษาและเจาหนาทของเนตบณฑตยสภาทางานอยในสถานททางานเดยวกน อนไดแก ตกใหมท

สรางอยบนทดนเดมของตกสสดนนเอง ตอมาในเดอนพฤษภาคม 2469 โรงเรยนกฎหมาย สภา

นตศกษา และเนตบณฑตยสภาไดยายไปอยทหางแบทแมนเกาซงเปนตก 3 ชนขนาดใหญตงอยท

เชงสะพานผานพภพลลา ดวยการเชาจากพระคลงขางท เนองจากหางแบทแมนไดเลกกจการ

ในตอนตนของการกากบดแลโรงเรยนกฎหมายโดยสภานตศกษานน ระเบยบ

การสอบไลวชากฎหมายชนเนตบณฑตคงปฏบตตามแบบแผนเดมทพระเจาพยาเธอ กรมหลวง

ราชบรดเรกฤทธทรงวางไว แตตอมาภายหลง ตงแตวนท 16 มนาคม 2471 ทประชม

คณะกรรมการสภานตศกษาไดตกลงวา เพอมใหเปนการชกชา จงกาหนดวาในการประชมออก

ขอสอบไลใหอาจารยผสอนออกขอสอบจานวน 2 เทาของจานวนทตองการ โดยเสนอมากอน

กาหนด 2 วน แลวใหตงคณะอนกรรมการ อนไดแก แมกอง ครผสอน และผอานวยการแผนก

วชาตรวจคดเลอกกอนชนหนง แลวคอยนาเสนอทประชมใหญของคณะกรรมการสอบไล แต

กรรมการสอบไลคนใดประสงคจะออกขอสอบเพมเตม กใหนาเสนอกอนกาหนด 2 วน

เชนเดยวกน นอกจากน เดมคะแนนทจะสอบไลไดเปนเนตบณฑตแบงเปน 2 ชน แตตอมาตงแต

DPU

46

พ.ศ. 2475 ทประชมคณะกรรมการสภานตศกษาไดกาหนดใหคะแนนสอบไลแบงเปน 3 ชน

กลาวคอ ถาไดคะแนนสอบขอเขยนรวมกนถงรอยละ 75 ขนไป เทากบสอบไลไดเปนเนตบณฑต

ชนท 1 แตถาไดคะแนนสอบไลตงแตรอยละ 65 กไดเปนเนตบณฑต ชนท 2 และถาสอบไลได

คะแนนตงแตรอยละ 50 กเทากบไดเปนเนตบณฑต ชนท 3

จากทกลาวมาทงหมดจะเหนไดวา การจดการศกษาในโรงเรยนกฎหมายเสย

ใหมโดยสภานตศกษากอใหเกดการปรบปรงหลกสตรรวมทงวชาทเรยนและสอบจากทเดมเคย

เปนวชากฎหมายองกฤษตามทสอนเมอแรกต งโรงเรยนกฎหมายมาเปนการเรยนการสอน

กฎหมายไทย เชน กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เปนตน

เพอใหนกเรยนกฎหมายไดเรยนรและเขาใจหลกกฎหมายไทยทชาระขนใหมและสามารถนาไป

ปฏบตงานในวชาชพกฎหมายได เพราะขณะนนการปฏรประบบกฎหมายไทยซงมการรางประมวล

กฎหมายหลายฉบบ โดยคณะกรรมการรางประมวลกฎหมายและตอมาโดยกรมรางกฎหมายได

เขารปเขารอยแลว จงสมควรใหนกเรยนกฎหมายไดศกษาหาความรจากกฎหมายของประเทศไทย

ไดแลว จงกลาวไดวาการปรบปรงและเปลยนแปลงระบบการศกษาในโรงเรยนกฎหมายโดยสภา

นตศกษานนเปนการปรบเปลยนใหสอดคลองกบระบบกฎหมายของประเทศ ตลอดจนเปนการ

พฒนาใหเหมาะสมกบความกาวหนาของการรางประมวลกฎหมายของไทยในขณะนน แตไดมการ

บงคบใหเลอกเรยนวชากฎหมายองกฤษหรอกฎหมายฝรงเศสดวย ซงจะเปนประโยชนอยางมาก

ในการศกษาเปรยบเทยบกฎหมายของทงสองประเทศกบประมวลกฎหมายของไทย ทงนเพราะ

โครงสรางของระบบกฎหมายไทยอยในระบบกฎหมายซวลลอวเชนเดยวกบระบบกฎหมาย

ฝรงเศส รวมทงกฎหมายองกฤษและกฎหมายฝรงเศสมเนอหาสาระอยในหลกกฎหมายไทยเปน

อนมาก นอกจากนน สภานตศกษาไดกาหนดคณสมบตของผทจะสมครเปนนกเรยนกฎหมายเสย

ใหมโดยใหมคณวฒสงขน กลาวคอ ตองเปนผสาเรจชนมธยมปท 8 หรอเตรยมอดมศกษาขนไป

เพอเปนการยกฐานะโรงเรยนกฎหมายข นเปนโรงเรยนระดบอดมศกษา และภายหลงไดมการ

ขยายหลกสตรจนถงระดบปรญญาตรอกดวย การเปลยนแปลงดงกลาวมผลตอการปรบปรงและ

ยกฐานะขนเปนคณะนตศาสตรในมหาวทยาลยของสมยตอๆ มา49

49

เรองเดยวกน, หนา 122-127

DPU

บทท 3

ระบบการศกษากฎหมายและ

ระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมายในปจจบน

นบตงแตมการตงโรงเรยนกฎหมายข นในประเทศไทย อนเปนผลมาจากการปฏรป

กฎหมายและการศาลในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว เพอผลตบคลากร

ทางดานกฎหมายตามวตถประสงคในการพฒนาระบบกฎหมายของประเทศไทยใหทนสมย

ทดเทยมอารยประเทศและเพอใหนานาประเทศตะวนตกยอมรบการดาเนนงานของการศาลไทย

จวบจนถงปจจบนการศกษากฎหมายของประเทศไทยกไดพฒนากาวหนามาสยคของการจดตง

เปนคณะนตศาสตรอนเปนคณะวชาในมหาวทยาลย โดยเรมทจฬาลงกรณมหาวทยาลยภายใตชอ

เรยกวา คณะนตศาสตรและรฐศาสตรเปนแหงแรกและตอมาไดขยายไปสมหาวทยาลยของรฐแหง

อน มหาวทยาลยเอกชนตลอดจนสถาบนราชภฎตางๆ

3.1 โครงสรางระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษา

เพอประกอบวชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย

ปจจบนแมสถาบนอดมศกษาตางๆ จะผลตบณฑตทางนตศาสตรเปนจานวนมาก แตถา

บณฑตเหลานประสงคจะเขาสวชาชพทางกฎหมายเชน ผพพากษา อยการหรอทนายความ บณฑต

เหลานจะตองผานการอบรมจากองคกรวชาชพหลกสององคกรไดแก สานกอบรมศกษากฎหมาย

แหงเนตบณฑตยสภาและสานกอบรมวชาวาความ สภาทนายความ

โดยผทประสงคจะเปนผพพากษาหรออยการจะตองสอบไลไดเปนเนตบณฑตไทย

เสยกอนจงจะมคณสมบตทไปสอบคดเลอกเปนผพพากษาหรออยการในลาดบตอมา

สวนผทประสงคจะเปนทนายความกตองผานการอบรมและการสอบตามหลกสตรของ

สภาทนายความเสยกอน เมอไดรบใบอนญาตวาความแลวจงจะมสทธประกอบอาชพทนายความ

จากสภาพดงกลาวทาใหเหนไดวามสถาบนหลกอยางนอยสามแหงเขามาเกยวของใน

กระบวนการผลตนกกฎหมายตงแตตนจนกระทงสนสดกระบวนการไดแก มหาวทยาลย สานก

อบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา และสานกอบรมวชาวาความ สภาทนายความ

ในการวจยสวนนจงจาเปนตองศกษาระบบการศกษากฎหมายของทงสามสถาบนคอ

3.1.1 ระบบการศกษากฎหมาย : ระดบปรญญาตร

DPU

48

3.1.2 ระบบการศกษากฎหมายเพอประกอบวชาชพกฎหมาย : หลกสตรสานกอบรม

ศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

3.1.3 ระบบการศกษากฎหมายเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย : หลกสตรสานก

อบรมวชาวาความ สภาทนายความ

3.1.1 ระบบการศกษากฎหมาย : ระดบปรญญาตร

การจดการศกษากฎหมายระดบปรญญาตรของมหาวทยาลยสาหรบการวจยน

อาจยกตวอยางหลกสตรนตศาสตรบณฑตในมหาวทยาลย 5 แหง ไดแก

1) หลกสตรนตศาสตรบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย มรปแบบดงน50

1. จานวนหนวยกตรวมตลอดหลกสตร 135 หนวยกต

2. โครงสรางหลกสตรแยกเปน

2.1 หมวดวชาศกษาทวไป 30 หนวยกต

2.2 หมวดวชาเฉพาะ

- กลมวชาพนฐานทางนตศาสตร (บงคบ) 71 หนวยกต

- กลมวชาเฉพาะสาขา (บงคบเลอก) 18 หนวยกต

2.3 หมวดวชาเลอกเสร/เลอก 16 หนวยกต

รวมทงสน 135 หนวยกต

3. รายวชาตามแผนการศกษานตศาสตรบณฑต มดงน

ชนปท 1 ภาคการศกษาตน

1. วชาโครงการศกษาทวไป (1 วชา)

2. FEI

ภาษาฝรงเศสสาหรบนตศาสตร 1

3. นตตรรกศาสตร

ประวตศาสตรกฎหมาย

4. หลกพนฐานแหงกฎหมาย

5. กฎหมายอาญาหลกทวไป

6. หลกทวไปเกยวกบกฎหมายมหาชน

50

จาก www.md chula. ac. th

DPU

49

ชนปท 1 ภาคการศกษาปลาย

1. โครงการศกษาทวไป (1 วชา)

2. FE II

ภาษาฝรงเศสสาหรบนตศาสตร 2

3. มลหน 1

4. กฎหมายลกษณะทรพย

5. กฎหมายลกษณะบคคลและครอบครว

6. กฎหมายกบสงคม

ชนปท 2 ภาคการศกษาตน

1. โครงการศกษาทวไป (1 วชา)

2. EAP I

ภาษาฝรงเศสสาหรบนตศาสตร 3

3. เศรษฐศาสตรสาหรบนกกฎหมาย

การบญชสาหรบนกกฎหมาย

4. กฎหมายลกษณะมรดก

5. กฎหมายวาดวยผลแหงหน

6. กฎหมายเอกเทศสญญาสาคญ 1

7. มลหน 2

ชนปท 2 ภาคการศกษาปลาย

1. โครงการศกษาทวไป (1 วชา)

2. EAP II

ภาษาฝรงเศสสาหรบนตศาสตร 4

3. กฎหมายวาดวยกยมและหลกประกน

4. กฎหมายเอกเทศสญญาสาคญ 2

5. กฎหมายอาญาภาคความผด

6. กระบวนการยตธรรมและระบบศาลไทย

7. กฎหมายรฐธรรมนญและสถาบนการเมอง

DPU

50

ชนปท 3 ภาคการศกษาตน

1. กฎหมายเกยวกบองคกรทางธรกจ

2. กฎหมายตราสารเปลยนมอ

3. กฎหมายวธพจารณาความแพง

4. กฎหมายวธพจารณาความอาญา

5. กฎหมายปกครอง

6. กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง

ชนปท 3 ภาคการศกษาปลาย

วชาบงคบ

1. กฎหมายภาษอากร

2. กฎหมายลกษณะพยาน

3. กฎหมายแรงงาน

4. กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล

ก. สาขาวชากฎหมายแพงและอาญา (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายประกนภย

2. กฎหมายเกยวกบการกระทาผดของเดก

3. กฎหมายลมละลาย

ข. สาขาวชากฎหมายธรกจ (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. การบญชสาหรบนกกฎหมาย

2. กฎหมายทรพยสนทางปญญา

3. กฎหมายคมครองผบรโภค

4. กฎหมายการคาระหวางประเทศ

ค. สาขาวชากฎหมายมหาชน (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายประกอบรฐธรรมนญ 1

2. ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

3. กฎหมายการคลง

4. กฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการของเจาหนาท

DPU

51

5. กฎหมายสงแวดลอม

ง. สาขาวชากฎหมายระหวางประเทศ (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายอาญาระหวางประเทศ

2. กฎหมายองคการระหวางประเทศ

3. กฎหมายสทธมนษยชน

วชาเลอกเสร

1. นตเวชศาสตร

2. กฎหมายศลกากร

3. กฎหมายขอมลขาวสารและสทธสวนบคคล

ชนปท 4 ภาคการศกษาตน

ก. สาขาวชากฎหมายแพงและอาญา (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายแพงและอาญาภาคภาษาองกฤษ

2. สมมนากฎหมายแพง

3. สมมนากฎหมายอาญา

4. กฎหมายวธพจารณาความแพงภาคบงคบคด

ข. สาขาวชากฎหมายธรกจ (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายธรกจภาคภาษาองกฤษ

2. กฎหมายหลกทรพย

3. การเจรจาตอรองและการรางสญญา

4. กฎหมายธรกจระหวางประเทศ

ค. สาขาวชากฎหมายมหาชน (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายมหาชนภาคภาษาตางประเทศ

2. สญญาของรฐ

3. ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายมหาชนทางเศรษฐกจ

4. สมมนากฎหมายปกครอง

DPU

52

ง. สาขาวชากฎหมายระหวางประเทศ (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายระหวางประเทศภาคภาษาองกฤษ

2. กฎหมายสงแวดลอมระหวางประเทศ

3. กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ

4. กฎหมายเศรษฐกจระหวางประเทศ 1

วชาเลอกเสร

1. อาชญาวทยา

2. กฎหมายการระงบขอพพาทนอกศาล

3. การสบสวนและสอบสวนคดอาญา

4. กฎหมายแรและปโตรเลยม

5. กฎหมายภาษการบรโภค

6. สมมนากฎหมายแรงงานและประกนสงคม

7. กฎหมายอตสาหกรรม

8. กฎหมายการบรหารงานบคคลของรฐ

9. กฎหมายประกอบรฐธรรมนญ 2

10. หลกการภาษระหวางประเทศ

11. กฎหมายระหวางประเทศวาดวยอากาศ

ชนปท 4 ภาคการศกษาปลาย

วชาบงคบ

1. นตปรชญา

ก. สาขาวชากฎหมายแพงและอาญา (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. อาชญากรรมทางธรกจ

2. สมมนากฎหมายวธพจารณาความแพง

3. สมมนากฎหมายวธพจารณาความอาญา

4. ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายเปรยบเทยบ

ข. สาขาวชากฎหมายธรกจ (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายปองกนการผกขาด

DPU

53

2. สมมนากฎหมายธรกจ

3. กฎหมายธนาคาร

4. สญญาระหวางประเทศ

ค. สาขาวชากฎหมายมหาชน (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. สมมนากฎหมายกบปญหาสงคม

2. สมมนาการรางกฎหมายและกระบวนการนตบญญต

3. สมมนากฎหมายรฐธรรมนญ

ง. สาขาวชากฎหมายระหวางประเทศ (บงคบเลอก เลอก 3 วชา)

1. กฎหมายระหวางประเทศวาดวยทะเล

2. กฎหมายสหภาพยโรป

3. สมมนากฎหมายระหวางประเทศ

4. กฎหมายเศรษฐกจระหวางประเทศ 2

5. กฎหมายระหวางประเทศกบการพฒนา

วชาเลอกเสร

1. กฎหมายตราสารอนพนธ

2. กฎหมายเกยวกบการจดโครงสรางการลงทนและการเงน

3. การวาความและศาลจาลอง

4. กฎหมายเกยวกบการจดการทดน

5. สมมนากฎหมายภาษอากร

6. สมมนากฎหมายและคอมพวเตอร

7. กฎหมายเกยวกบการบรการสาธารณะและรฐวสาหกจ

8. กฎหมายพาณชยนาว

9. อนญาโตตลาการทางการคาระหวางประเทศ

10. กฎหมายระหวางประเทศวาดวยทรพยากรธรรมชาต

11. กฎหมายการตลาด

DPU

54

2) หลกสตรนตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร มรปแบบดงน51

นกศกษาจะตองจดทะเบยนศกษารายวชารวมไมนอยกวา 146 หนวยกต

(นกศกษาภาคบณฑตเรยน 92 หนวยเฉพาะวชาเฉพาะดาน) โดยไดศกษาจากรายวชาตางๆ ครบ

ตามโครงสรางองคประกอบและขอกาหนดหลกสตร ดงน

2.1 วชาพนฐานทวไป 30 หนวยกต

2.2 วชาเฉพาะ 92 หนวยกต

2.3 วชาเลอกเสร 24 หนวยหรอหนวยกต

2.1 วชาพ นฐานทวไป 30 หนวยกต

เพอใหนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรมความร มทศนะกวางขวาง

รอบตว สามารถเขาใจถงสถานภาพของตวบคคลทเกยวของสมพนธกบสภาพแวดลอมทาง

ธรรมชาต สภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมใหนกศกษาสามารถตระหนกถงความสมพนธ

เกยวโยงของวทยาการทงหลายทงในสาขาวทยาศาสตร สงคมศาสตร มนษยศาสตร และภาษา

ทงนเพอใหเปนปจจยเสรมสรางทางปญญา ความคด คณธรรม วจารณญาณสวนบคคล อนจะเปน

คณประโยชนแกนกศกษาทงในดานของการศกษาในระดบสงขนไปและในดานการนาไป

ประยกตใชกบการดารงชวตใหมคณภาพและประสทธภาพมากยงขน การศกษาจะตองศกษาวชา

ตางๆ ในหลกสตรพนฐานทวไป ซงไดปรบปรงขนใหมสาหรบปการศกษา 2540 เปนตนไป โดยม

โครงสรางทแบงออกเปน 2 สวนคอ

สวนท 1 เปนหลกสตรของมหาวทยาลยทกาหนดใหนกศกษาทกคนตองเรยนจานวน

21 หนวยกต ดงตอไปน

หมวดมนษยศาสตร บงคบ 1 วชา (3 หนวยกต)

มธ. 110 สหวทยาการมนษยศาสตร 3 หนวยกต

หมวดสงคมศาสตร บงคบ 1 วชา (3 หนวยกต)

มธ. 120 สหวทยาการสงคมศาสตร 3 หนวยกต

51

จาก www. law.tu.ac.th

DPU

55

หมวดวทยาศาสตรกบคณตศาสตรหรอคอมพวเตอร 2 วชา (6 หนวยกต)

บงคบ 1 วชา คอ

มธ. 130 สหวทยาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย 3 หนวยกต

เลอก 1 วชา (3 หนวยกต) จาก

มธ. 151 คณตศาสตรทวไประดบมหาวทยาลย 3 หนวยกต

มธ. 152 ความร พนฐานทางคณตศาสตร 3 หนวยกต

มธ. 153 ความรทวไปเกยวกบคอมพวเตอร 3 หนวยกต

หมวดภาษา 3 วชา (9 หนวยกต)

มธ. 130 สหวทยาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย 3 หนวยกต

ภาษาไทยบงคบ 1 วชา

ท. 161 การใชภาษาไทย 1 3 หนวยกต

ภาษาตางประเทศ ใหเลอกเรยน 1 ภาษา 2 วชา (6 หนวยกต)

ภาษาทใหเลอกศกษาคอ ภาษาองกฤษ ภาษาฝรงเศส ภาษาเยอรมน ภาษาญปน ภาษา

รสเซย และภาษาจน

สวนท 2 เปนหลกสตรพนฐานอนเปนสวนคณะนตศาสตรกาหนดใหนกศกษาลงทะเบยนเรยน

จานวน 9 หนวยกต โดยจะใหนกศกษาเลอกลงทะเบยนศกษา 3 วชา จากรายวชา

ดงตอไปน

น. 150 สทธขนพนฐาน 3 หนวยกต

พบ. 291 ธรกจเบองตน 3 หนวยกต

มธ. 111 อารยธรรมไทย 3 หนวยกต

มธ. 112 อารยธรรมโลก 3 หนวยกต

มธ. 113 ความร พนฐานทางปรชญาและศาสนา 3 หนวยกต

มธ. 121 มนษยกบสงคม 3 หนวยกต

มธ. 124 สงคมกบเศรษฐกจ 3 หนวยกต

DPU

56

2.2 วชาเฉพาะ 92 หนวย

นกศกษาตองศกษารายวชารวม 33 วชา ดงตอไปน

จานวนหนวยกต

น. 100 กฎหมายแพง : หลกทวไป 4 หนวย

น. 101 กฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญา 3 หนวย

น. 200 กฎหมายลกษณะหน : หลกทวไป 4 หนวย

น. 201 กฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนอกสง ลาภมควรได 3 หนวย

น. 202 กฎหมายลกษณะทรพยและทดน 4 หนวย

น. 210 กฎหมายอาญา : ภาคทวไป 4 หนวย

น. 211 กฎหมายอาญา : ภาคความผด 4 หนวย

น. 230 เอกเทศสญญา 1 3 หนวย

น. 231 เอกเทศสญญา 2 3 หนวย

น. 232 กฎหมายลกษณะประกนดวยบคคลและทรพย 2 หนวย

น. 250 กฎหมายมหาชนเบองตน 2 หนวย

น. 251 กฎหมายรฐธรรมนญ 3 หนวย

น. 300 กฎหมายลกษณะครอบครว 3 หนวย

น. 301 กฎหมายลกษณะมรดก 3 หนวย

น. 330 กฎหมายลกษณะหนสวน-บรษท 3 หนวย

น. 331 กฎหมายลกษณะตวเงน 3 หนวย

น. 332 กฎหมายลกษณะประกนภย 2 หนวย

น. 350 กฎหมายปกครอง 1 2 หนวย

น. 351 กฎหมายปกครอง 2 2 หนวย

น. 380 พระธรรมนญศาลยตธรรมและระบบตลาการ 1 หนวย

น. 381 กฎหมายวธพจารณาความแพง 4 หนวย

น. 382 กฎหมายลกษณะพยาน 3 หนวย

*น. 383 กฎหมายวธพจารณาความแพง-ภาคบงคบคด 3 หนวย

*น. 384 กฎหมายวธพจารณาความอาญา 3 หนวย

น. 390 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง 1 2 หนวย

น. 450 กฎหมายแรงงาน 3 หนวย

น. 451 กฎหมายการคลงและการภาษอากร 3 หนวย

น. 460 นตปรชญา 1 3 หนวย

DPU

57

น. 461 หลกวชาชพนกกฎหมาย 2 หนวย

น. 462 ประวตศาสตรกฎหมายไทย 2 หนวย

น. 480 กฎหมายลกษณะลมละลาย 2 หนวย

น. 490 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง 2 2 หนวย

น. 491 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล 2 หนวย

*เปนวชาทมเงอนไขในการจดทะเบยน

2.3 วชาเลอกเสร 24 หนวยหรอหนวยกต

นกศกษาอาจเลอกศกษาวชาใดกไดทเปดสอนใน

มหาวทยาลยธรรมศาสตร เปนวชาเลอกเสรไมนอยกวา 24 หนวยหรอหนวยกต และใหหมาย

รวมถงวชาพนฐานทวไปหมวดภาษาตางประเทศดวย ทงตามขอกาหนดของคณะนตศาสตร

วชากฎหมายทเปดสอนในคณะนตศาสตร โดยเฉพาะทเปนวชา

เลอกเปนลกษณะเดนของหลกสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร ทจะสนองความตองการของผเขามา

ศกษาคณะนตศาสตร ทตองการจะมความเชยวชาญเปนพเศษ ในดานใดดานหนงโดยเฉพาะลงไป

และสนองความตองการของหนวยงานตางๆ ทตองการรบผทมความรทางกฎหมายเฉพาะดาน

นนๆ เขาทางานไดทนทเมอสาเรจการศกษา วชาเลอกทางกฎหมายตามหลกสตรปจจบนยงไดรบ

การพฒนาปรบปรงใหมความหลากหลายเพอสนองความตองการตอการเปลยนแปลงของสงคม

เศรษฐกจและการระหวางประเทศ โดยเฉพาะการขยายตวในทางธรกจระหวางประเทศทมอยาง

ตอเนองและกวางขวาง ดงจะเหนไดจากจานวนวชาเลอกของสาขานตศาสตร ม 93 วชาทเนนไป

ในดานตางกน

ทงน การเลอกเรยนวชาเลอกนน คณะสงเสรมใหนกศกษาเลอก

เรยนอยางมระบบ คอ ถาตองการมความเชยวชาญดานใดโดยเฉพาะ ควรจะวางแผนเลอกเรยน

วชาเลอกของภาควชานนๆ

หมายเหต เนองจากในโครงสรางหลกสตรมไดกาหนดวชาใดไวเปน

องคประกอบสวนหนงของหลกสตร แตหากนกศกษาไปเลอกเรยนวชาใดๆ แลวไดครบโครงสราง

และขอกาหนดของวชาโทของสาขาใดกตาม นกศกษามสทธไดรบวชาโทในสาขาวชานน

โครงการศกษาวชาเลอกของภาควชาตางๆ

(1) วชาเลอกภาควชากฎหมายแพง

น. 266 ระบบกฎหมายองกฤษและอเมรกนเบองตน 3 หนวย

น. 267 กฎหมายโรมนเบองตน 3 หนวย

DPU

58

น. 366 การใชและการตความกฎหมาย 3 หนวย

*น. 406 สมมนากฎหมายแพง 2 หนวย

*น. 407 กฎหมายแพงเปรยบเทยบ 3 หนวย

*น. 466 นตปรชญา 2 2 หนวย

(2) วชาเลอกภาควชากฎหมายอาญาและอาชญาวทยา

*น. 316 สมมนากฎหมายอาญา 2 หนวย

น. 317 กฎหมายเกยวกบคดเดกและเยาวชน 2 หนวย

*น. 318 กฎหมายอาญาเปรยบเทยบ 3 หนวย

น. 319 กฎหมายการแพทยและนตเวชศาสตร 3 หนวย

น. 326 ระบบความยตธรรมทางอาญา 3 หนวย

น. 327 อาชญาวทยาและทณฑวทยา 3 หนวย

*น. 328 กฎหมายทหาร 2 หนวย

น. 366 การใชและตความกฎหมาย 3 หนวย

*น. 396 สทธมนษยชน 3 หนวย

(3) วชาเลอกภาควชากฎหมายพาณชยและธรกจ

น. 236 เอกเทศสญญา 3 3 หนวย

น. 238 กฎหมายควบคมการประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจ 3 หนวย

*น. 246 ความร เบองตนเกยวกบทรพยสนทางปญญา 3 หนวย

*น. 335 ทรพยสนทางปญญา 3 หนวย

น. 336 กฎหมายภาษอากร 1 3 หนวย

*น. 337 กฎหมายภาษอากร 2 3 หนวย

น. 338 หลกการบญชสาหรบนกกฎหมาย 3 หนวย

*น. 339 กฎหมายเกยวกบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย 3 หนวย

*น. 346 หลกกฎหมายธรกจเปรยบเทยบ 3 หนวย

น. 347 กฎหมายศลกากร 3 หนวย

น. 348 กฎหมายพาณชยนาว 3 หนวย

*น. 349 กฎหมายเกยวกบสถาบนการเงน 3 หนวย

น. 436 หลกกฎหมายธรกจระหวางประเทศ 3 หนวย

*น. 347 กฎหมายเกยวกบการลงทน 2 หนวย

DPU

59

น. 438 วธการระงบขอพพาททางธรกจและอนญาโตตลาการ 3 หนวย

*น. 439 กฎหมายเกยวกบการเงนในการประกอบธรกจระหวางประเทศ 3 หนวย

*น. 446 สมมนากฎหมายพาณชยนาว 3 หนวย

*น. 447 ปญหาในกฎหมายธรกจ 3 หนวย

น. 448 สมมนาทรพยสนทางปญญา 2 หนวย

น. 450 กฎหมายเกยวกบอตสาหกรรม 2 หนวย

(4) วชาเลอกภาควชากฎหมายมหาชน

*น. 256 กฎหมายมหาชนทางเศรษฐกจเบองตน 3 หนวย

น. 257 ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายสวสดการ 3 หนวย

น. 258 ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองเปรยบเทยบ 3 หนวย

น. 268 กฎหมายอสลาม 3 หนวย

น. 336 กฎหมายภาษอากร 1 3 หนวย

น. 347 กฎหมายศลกากร 3 หนวย

น. 353 ศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน 2 หนวย

น. 354 กฎหมายเกยวกบพรรคการเมองและการเลอกตง 2 หนวย

*น. 355 สมมนากฎหมายมหาชน 2 หนวย

*น. 356 กฎหมายรฐสภา 2 หนวย

*น. 357 กฎหมายวาดวยการปกครองทองถน 3 หนวย

น. 358 กฎหมายเกยวกบการเกษตร 2 หนวย

*น. 359 กฎหมายรฐธรรมนญเปรยบเทยบ 3 หนวย

น. 366 การใชและการตความกฎหมาย 3 หนวย

น. 452 กฎหมายการคลงและการภาษอากร 2 3 หนวย

น. 453 กฎหมายควบคมการใชทดน 2 หนวย

น. 454 กฎหมายปกครองเปรยบเทยบ 3 หนวย

น. 455 กฎหมายอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม 3 หนวย

*น. 456 กฎหมายประกนสงคม 3 หนวย

*น. 457 กฎหมายแรงงาน 2 2 หนวย

*น. 458 ปญหาในกฎหมายแรงงาน 2 หนวย

น. 459 กฎหมายเกยวกบอตสาหกรรม 2 หนวย

DPU

60

(5) วชาเลอกภาควชานตศกษาฯ

น. 263 ความร เบองตนเกยวกบระบบกฎหมายฝรงเศส 3 หนวย

น. 264 เสรมทกษะการใชศพทกฎหมายฝรงเศส 3 หนวย

น. 265 เสรมทกษะการใชศพทกฎหมายองกฤษ 3 หนวย

น. 266 ระบบกฎหมายองกฤษและอเมรกนเบองตน 3 หนวย

น. 267 กฎหมายโรมนเบองตน 3 หนวย

น. 268 กฎหมายอสลาม 3 หนวย

น. 273 ความร เบองตนเกยวกบระบบกฎหมายเยอรมน 3 หนวย

น. 274 เสรมทกษะการใชศพทกฎหมายเยอรมน 3 หนวย

น. 275 ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายญปน 3 หนวย

น. 276 เสรมทกษะการใชศพทกฎหมายญปน 3 หนวย

น. 277 สมมนากฎหมายและนโยบายของรฐเกยวกบสตร 3 หนวย

น. 278 สมมนากฎหมายและนโยบายของรฐเกยวกบเดกและเยาวชน 3 หนวย

น. 279 สมมนากฎหมายและนโยบายของรฐเกยวกบคนพการ 3 หนวย

*น. 363 กฎหมายเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศ 3 หนวย

*น. 365 สมมนานตศกษาทางสงคม ประวตศาสตรและปรชญา 3 หนวย

น. 366 การใชและการตความกฎหมาย 3 หนวย

น. 367 ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายในกลมประเทศเอเซยอาคเนย 3 หนวย

*น. 368 ความร เบองตนเกยวกบระบบกฎหมายไทย 3 หนวย

*น. 466 นตปรชญา 2 2 หนวย

(6) วชาเลอกภาควชากฎหมายวธสบญญต

*น. 316 สมมนากฎหมายอาญา 2 หนวย

*น. 319 กฎหมายการแพทยและนตเวชศาสตร 3 หนวย

น. 336 กฎหมายภาษอากร 1 3 หนวย

3) หลกสตรนตศาสตรบณฑตมหาวทยาลยรามคาแหง52

หลกสตรปรญญานตศาสตรบณฑต

หมวดวชาศกษาทวไป 31 หนวยกต

หมวดวชาเฉพาะ 105 หนวยกต

52

ด www. law.ru.ac.th และระเบยบการสมครเขาเปนนกศกษา ม.ร. ปการศกษา 2547

DPU

61

- กลมวชาบงคบ 93 หนวยกต

- กลมวชาเลอก 12 หนวยกต

หมวดวชาเลอกเสร 9 หนวยกต

รวม 145 หนวยกต

1. หมวดวชาศกษาทวไป 31 หนวยกต ประกอบดวยวชาใน 5 กลมตอไปน

RU 100 ความร คคณธรรม Knowledge and Morality (บงคบไมนบหนวยกต)

1.1 กลมวชามนษยศาสตร

IS 103 การใชหองสมด Using the Library (LB 103)

เลอก 2 กระบวนวชา 6 หนวยกต จากกระบวนวชาตอไปน

PC 103 จตวทยาทวไป

PY 100 หลกการดารงชวตในสงคม

PY 101 วฒนธรรมและศาสนา

PY 103 ปรชญาเบองตน

PY 105 ตรรกวทยาเบองตน

PY 107 หลกการใชเหตผล

HI 101 อารยธรรมตะวนตก

HI 102 อารยธรรมตะวนออก

HI 103 อารยธรรมโลก

HI 121 พนฐานวฒนธรรมไทย

1.2 กลมวชาสงคมศาสตร

เลอก 2 กระบวนวชา 6 หนวยกต จากกระบวนวชาตอไปน

EC 103 เศรษฐศาสตรทวไป

PS 103 รฐศาสตรทวไป

SO 103 สงคมวทยาและมานษยวทยาเบองตน

SO 233 การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม

SO 477 สงคมวทยาการเมอง

DPU

62

1.3 กลมวชาวทยาศาสตรและคณตศาสตร

เลอก 2 กระบวนวชา 6 หนวยกต จากกระบวนวชาตอไปน

BI 103 ชววทยาเบองตน

BI 203 ชวตและระบบนเวศวทยา

CM 104 เคมในชวตประจาวน

IT 105 ระบบคอมพวเตอรเบองตน

MA 103 คณตศาสตรพนฐาน

PH 103 ฟสกสทวไป

SC 103 วทยาศาสตรพนฐาน

ST 103 สถตเบองตน

ST 104 หลกการดาเนนการทางสถต

1.4 กลมวชาภาษาไทย

บงคบใหเรยนวชาภาษาไทย 2 กระบวนวชา ดงน

TH 101 ลกษณะและการใชภาษาไทย

TH 103 การเตรยมเพอพดและเขยน

1.5 กลมวชาภาษาตางประเทศ

เลอกเรยนภาษาตางประเทศภาษาใดภาษาหนง 2 กระบวนวชาตดตอกน ดงน

ภาษาองกฤษ

EN 101 ประโยคพนฐานและศพทจาเปนในชวตประจาวน

EN 102 ประโยคและศพททวไป

ภาษาฝรงเศส

FR 101 ภาษาฝรงเศสพนฐาน 1

FR 102 ภาษาฝรงเศส 2

ภาษาเยอรมน

GN 101 ภาษาเยอรมนพนฐาน 1

GN 102 ภาษาเยอรมนพนฐาน 2

ภาษาสเปน

SN 101 ภาษาสเปนพนฐาน 1

SN 102 ภาษาสเปนพนฐาน 2

DPU

63

ภาษาญปน

JA 101 ภาษาญปนพนฐาน 1

JA 102 ภาษาญปนพนฐาน 2

ภาษารสเซย

RS 101 ภาษารสเซยพนฐาน 1

RS 102 ภาษารสเซยพนฐาน 2

ภาษาจน

CN 101 ภาษาจนพนฐาน 1

CN 102 ภาษาจนพนฐาน 2

ภาษามาเลย

ML 101 บาฮาซามาเลเซยระดบพนฐาน 1

ML 102 บาฮาซามาเลเซยระดบพนฐาน 2

ภาษากรก

GR 101 ภาษากรกพนฐาน 1

GR 102 ภาษากรกพนฐาน 2

ภาษาเขมร

KH 101 ภาษาเขมรพนฐาน 1

KH 102 ภาษาเขมรพนฐาน 2

ภาษาพมา

BU 101 ภาษาพมาพนฐาน 1

BU 102 ภาษาพมาพนฐาน 2

ภาษาลาว

LO 101 ภาษาลาวพนฐาน 1

LO 102 ภาษาลาวพนฐาน 2

ภาษาเวยดนาม

VI 101 ภาษาเวยดนามพนฐาน 1

VI 102 ภาษาเวยดนามพนฐาน 2

ภาษาเกาหล

KO 101 ภาษาเกาหลพนฐาน 1

KO 102 ภาษาเกาหลพนฐาน 2

DPU

64

ภาษาฮนด

HD 101 ภาษาฮนดพนฐาน 1

HD 102 ภาษาฮนดพนฐาน 2

2. หมวดวชาเฉพาะ 105 หนวยกต ดงน

2.1 กลมวชาบงคบ 93 หนวยกต

นกศกษาคณะนตศาสตรทกคน จะตองเรยนกลมวชาบงคบดงน

LW 101 หลกกฎหมายมหาชน (LA 350)

LW 102 หลกกฎหมายเอกชน (LA 103+LA 104)

LW 103 ประวตศาสตรกฎหมายไทยและระบบกฎหมายหลก (LA 403)

LW 201 นตปรชญา (LA 254)

LW 202 กฎหมายรฐธรรมนญและสถาบนการเมอง (LA 203)

LW 203 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและสญญา (LA 106)

LW 204 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยทรพย (LA 105)

LW 205 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหน (LA 204)

LW 206 กฎหมายอาญา 1 (LA 121 + 122)

LW 207 กฎหมายอาญา 2 (LA 221)

LW 208 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยละเมด จดการงานนอกสงลาภมควรได

(LA 208)

LW 209 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยซอขาย แลกเปลยน ให (LA 205)

LW 210 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยเชาทรพย เชาซอ จางแรงงาน จางทาของ

รบขน (LA 206)

LW 211 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยยม ฝากทรพย เกบของในคลงสนคา

ประนประนอมยอมความการพนนขนตอ (LA 207)

LW 212 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยประกนภย (LA 210)

LW 213 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน บญชเดนสะพด (LA 209)

LW 301 กฎหมายอาญา 3 (LA 222)

LW 302 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยคาประกน จานอง จานา (LA 304)

LW 303 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา (LA 305)

LW 304 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว (LA 306)

LW 305 พระธรรมนญศาลยตธรรม (LA 303)

DPU

65

LW 306 กฎหมายวธพจารณาความแพง 1 (LA 321)

LW 307 กฎหมายวธพจารณาความแพง 2 (LA 322)

LW 308 กฎหมายวธพจารณาความอาญา 1 (LA 331)

LW 309 กฎหมายวธพจารณาความอาญา 2 (LA 332)

LW 310 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหนสวน บรษท และสมาคม (LA 308)

LW 311 กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยมรดก (LA 309)

LW 312 กฎหมายปกครอง (LA 409)

LW 313 กฎหมายลมละลาย (LA 307)

LW 314 กฎหมายลกษณะพยาน (LA 310)

LW 401 กฎหมายแรงงานและการประกนสงคม (LA 214)

LW 402 กฎหมายทดน (LA 407)

LW 403 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง (LA 410)

LW 404 กฎหมายเกยวกบสถาบนทางการคลงของรฐ (LA 435)

LW 405 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคลและคดอาญา (LA 413)

LW 406 กฎหมายเกยวกบภาษอากร (LA 414)

2.2 กลมวชาเลอก 12 หนวยกต

ใหนกศกษาเลอกเรยนจานวน 12 หนวยกต จากกระบวนวชาในกลมวชากลมใดกลม

หนงหรอหลายกลมดงตอไปน

กลมวชากฎหมายมหาชน

LW 410 กฎหมายรฐธรรมนญเปรยบเทยบ (LA 438)

LW 411 กฎหมายปกครองเปรยบเทยบ (LA 439)

LW 412 กฎหมายวาดวยระบบพรรคการเมอง (LA 441)

LW 413 กฎหมายเลอกตง (LA 442)

LW 417 กฎหมายเกยวกบระเบยบบรหารราชการแผนดน (LW 457)

LW 421 กฎหมายรฐสภา (LA 474)

LW 461 กฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองและความรบผดทางละเมดของ

เจาหนาท

DPU

66

กลมวชากฎหมายเอกชน

LW 414 กฎหมายศลกากร (LA 444)

LW 415 กฎหมายเกยวกบการปฏรปทดน (LA 446)

LW 416 กฎหมายวาดวยการเกษตรและวธพจารณาความในศาลเกษตร

(LA 456)

LW 418 กฎหมายเกยวกบการขนสงและการจราจร (LA 450)

LW 424 ปญหาในกฎหมายแพง (LA 404)

LW 425 กฎหมายเกยวกบทรพยสนทางปญญา (LA 433)

LW 426 กฎหมายแพงเปรยบเทยบ (LA 448)

LW 427 กฎหมายธรกจเปรยบเทยบ (LA 449)

LW 428 กฎหมายวาดวยการธนาคาร (LA 451)

LW 429 กฎหมายเกยวกบการอตสาหกรรม (LA 454)

LW 430 กฎหมายเกยวกบการลงทน (LA 455)

LW 435 กฎหมายหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

LW 436 สญญาสาคญทางธรกจ

LW 460 กฎหมายวาดวยอนญาโตตลาการ

กลมวชากระบวนการยตธรรม

LW 409 กฎหมายทหาร (LA 434)

LW 423 การวาความ (LA 313)

LW 437 กฎหมายเกยวกบการกระทาผดของเดกและเยาวชน และวธพจารณาคด

ครอบครว (LA 213)

LW 438 หลกวชาชพนกกฎหมาย (LA 354)

LW 439 ปญหาในกฎหมายอาญา (LW 405)

LW 440 อาชญาวทยาและทณฑวทยา (LA 406)

LW 441 นตเวชศาสตร (LA 408)

LW 442 กฎหมายอาญาเปรยบเทยบ (LA 447)

LW 443 การสบสวนและสอบสวน (LA 460)

LW 444 ปญหาในกฎหมายวธพจารณาความอาญา

LW 445 ปญหาในกฎหมายวธพจารณาความแพง

กลมวชากฎหมายระหวางประเทศ

LW 432 กฎหมายการคาระหวางประเทศ (LA 467)

DPU

67

LW 433 กฎหมายพาณชยนาว (LA 436)

LW 447 กฎหมายวาดวยองคการระหวางประเทศ (LW 437)

LW 448 ปญหากฎหมายระหวางประเทศ (LW 453)

LW 449 กฎหมายอาเซยน (La 464)

LW 450 กฎหมายอากาศ (LA 465)

LW 451 กฎหมายระหวางประเทศวาดวยทะเล (LA 466)

กลมวชากฎหมายเพอการพฒนา

LW 422 กฎหมายเศรษฐกจ (LA 475)

LW 434 กฎหมายปองกนการผกขาดทางเศรษฐกจ และการคมครองผบรโภค

LW 446 สทธมนษยชน (LA 253)

LW 452 กฎหมายสงแวดลอม (LA 459)

กลมวชากฎหมายทวไป

LW 407 เศรษฐศาสตรการเมองสาหรบนกกฎหมาย (LA 251)

LW 408 สงคมการเมองสาหรบนกกฎหมาย (LA 252)

LW 419 ภาษาองกฤษสาหรบนกกฎหมาย (LA 463)

LW 420 สถาบนกฎหมายอเมรกน (LA 473)

LW 431 หลกการบญชสาหรบนกกฎหมาย (LA 462)

LW 453 กฎหมายโรมนเบองตน (LA 351)

LW 454 กฎหมายองกฤษและอเมรกนเบองตน (LA 352)

LW 455 กฎหมายอสลาม (LA 353)

LW 456 การรางกฎหมายและกระบวนการนตบญญต (LA 469)

LW 457 สงคมวทยาทางกฎหมาย

LW 458 ระบบคอมพวเตอรสาหรบนกกฎหมาย

LW 459 ภาษากฎหมายไทย

3. หมวดวชาเลอกเสร 9 หนวยกต

นกศกษาเลอกเรยนกระบวนวชาใดๆ กไดทเปดสอนในคณะตางๆ ของมหาวทยาลย

ยกเวนวชากฎหมายทเกดสอนสาหรบนกศกษาคณะอน ไดแก LW 104, LW 105, LW 214,

LW 215, LW 315, LW 316, LW 317

DPU

68

4. หลกสตรนตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช53

1. โครงสรางหลกสตร

ก. หมวดวชาศกษาทวไป 30 หนวยกต

ข. หมวดวชาแกน 42 หนวยกต

ค. หมวดวชาเฉพาะ 66 หนวยกต

ง. หมวดวชาเลอกเสร 6 หนวยกต

รวมทงสน 144 หนวยกต

2. รายละเอยดของหลกสตรมดงน

ก. หมวดวชาศกษาทวไป 5 ชดวชา

บงคบ 1 ชดวชา

10151 ไทยศกษา

และเลอก 4 ชดวชาจากชดวชาตอไปน

10103 ทกษะชวต

10111 ภาษาองกฤษเพอการสอสาร

10121 อารยธรรมนษย

10131 สงคมมนษย

10141 วทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอมเพอชวต

10152 ไทยกบสงคมโลก

10161 การใชภาษาไทย

ข. หมวดวชาแกน 7 ชดวชา

40101 ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป

14201 กฎหมายมหาชน

41211 กฎหมายแพง 1 : บคคล นตกรรม สญญา

41212 กฎหมายแพง 2 : หน ละเมด

41213 กฎหมายวาดวยทรพยสน

41231 กฎหมายอาญา 1 : ภาคบทบญญตทวไป

41232 กฎหมายอาญา 2 : ภาคความผด

ค. หมวดวชาเฉพาะ 11 ชดวชา

บงคบ 10 ชดวชา

53

ด WWW. Stou.ac.th. ประกอบ

DPU

69

41311 กฎหมายแพง 3 : ครอบครว มรดก

41321 กฎหมายพาณชย 1 : ซอขาย เชาทรพย เชาซอ

41322 กฎหมายพาณชย 2 : ยม ฝากทรพย ตวแทน ประกนภย

41323 กฎหมายพาณชย 3 : ประกนดวยบคคลและทรพย ตวเงน

41324 กฎหมายพาณชย 4 : หนสวน บรษท

41341 กฎหมายวธสบญญต 1 : หลกทวไปในวธพจารณาความแพง

41342 กฎหมายวธสบญญต 2 : วธพจารณาความแพงและกฎหมายลมละลาย

41343 กฎหมายวธสบญญต 3 : วธพจารณาความอาญา

41444 ประสบการณวชาชพกฎหมาย

41451 กฎหมายระหวางประเทศ

และเลอก 1 ชดวชาจากชดวชาตอไปน

41401 ภาษาองกฤษสาหรบนกกฎหมาย

41402 ระบบกฎหมายไทยและตางประเทศ

41403 กฎหมายกบการเปลยนแปลงของสงคม

41404 กฎหมายแรงงาน

41405 กฎหมายสงแวดลอม

41406 ความร เบองตนเกยวกบการบรหารธรกจ

41421 กฎหมายภาษอากร 1 : ภาษเงนได

41423 กฎหมายธรกจระหวางประเทศ

41431 การบรหารงานยตธรรม

41432 กฎหมายอาญา 3 : ความผดอาญาตามกฎหมายอน

41452 สถาบนระหวางประเทศ

41454 กฎหมายสทธมนษยชน

41455 กฎหมายทรพยสนทางปญญา

ง. หมวดวชาเลอกเสร 1 ชดวชา ใหศกษาจากชดวชาตางๆ ทเปดสอนตามหลกสตรใน

ระดบปรญญาตรทมหาวทยาลยกาหนด ตามเกณฑการลงทะเบยนเรยนชดวชาเลอกเสร

DPU

70

5. หลกสตรนตศาสตรบณฑตมหาวทยาลยธรกจบณฑตย54

โครงสรางหลกสตร 4 ป คณะนตศาสตร

(145 หนวยกต)

หมวดวชาศกษาทวไป (30 หนวยกต)

กลมวชามนษยศาสตร (4 หนวยกต)

หนวยกต

มนษยกบการใชเหตผล (2) บงคบ

ตรรกศาสตร (2)

ปรชญากบชวต (2)

ศาสนาเพอการดารงชวต (2)

คณคาทางวฒนธรรมไทย (2) เลอก

อารยธรรมไทย (2) 2

ภมปญญาไทย (2) นก.

พทธปฏบต (2)

ศลปวจกษณ (2)

กลมวชาสงคมศาสตร (6 หนวยกต)

ความร เบองตนเกยวกบกฎหมาย (2) บงคบ

การเมอง เศรษฐกจ และสงคม (2)

จตวทยาเพอพฒนาตนเอง (2)

จตวทยาเพอคณภาพชวต (2) เลอก

มนษยสมพนธ (2) 2

ชวตกบสงคม (2) นก.

ธรกจชมชนศกษา (2)

กลมวชาวทยาศาสตรและคณตศาสตร (6 หนวยกต)

วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต (2) บงคบ

คณตศาสตรและสถตในชวตประจาวน (2)

54

คดจากระเบยบการและหลกสตรระดบปรญญาตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย พ.ศ. 2547

DPU

71

มนษยกบสงแวดลอม (2)

เทคโนโลยชวภาพกบชวต (2) เลอก

การอนรกษทรพยากรธรรมชาต (2) 2

คณตศาสตรพนฐาน (2) บก.

กลมวชาสงเสรมและสนบสนน (4 หนวยกต)

หนวยกต

สารสนเทศเพอการคนควา (2)

การเขยนรายงาน (1)

กจกรรมพลศกษาเพอคณภาพชวต (1) บงคบ

ทกษะการเรยนร เพอพฒนาตนเอง 1 (-)

ทกษะการเรยนร เพอพฒนาตนเอง 2 (-)

กลมวชาภาษา (10 หนวยกต)

ทกษะการใชภาษาไทย 1 (2)

ทกษะการใชภาษาไทย 2 (2)

ภาษาองกฤษ ปรบพนฐาน 1 (-) บงคบ

ภาษาองกฤษ 1 (3)

ภาษาองกฤษ 2 (3)

หมายเหต

* ในกรณท นกศกษามพนฐานความร ทางภาษาองกฤษมากอนอาจไดรบการยกเวนการ

ลงทะเบยนเรยนรายวชาขางตนนไดโดยตองเขารบการทดสอบและไดรบความเหนชอบจาก

มหาวทยาลย และตองลงทะเบยนเรยนรายวชาภาษาองกฤษอนเพมเตมจนครบหนวยกตท

ไดรบยกเวน

DPU

72

หมวดวชาเฉพาะ

กลมวชาแกน (93 หนวยกต)

หนวยกต

กฎหมายแพง : หลกทวไป (3)

หลกกฎหมายมหาชน (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมสญญา (4)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหน (4)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยละเมดจดการงานนอกสง ลาภมควรได (3)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยทรพยและทดน (4)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยซอขาย แลก เปลยน ให (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยเชาทรพย เชาซอ จางแรงงาน จางทาของ รบขน (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยยม ฝากทรพย เกบของในคลงสนคา

ประนประนอมยอมความ การพนนขนตอ (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยคาประกน จานอง จานา (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทนนายหนา (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหนสวนบรษท (3)

กฎหมายอาญา : ภาคทวไป (4)

กฎหมายอาญา : ภาคความผด (4)

กฎหมายรฐธรรมนญและสถาบนการเมอง (3)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยประกนภย (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน (3)

กฎหมายวธพจารณาความแพง 1 (3)

กฎหมายวธพจารณาความแพง 2 (2)

กฎหมายวธพจารณาความอาญา (3)

กฎหมายลกษณะพยาน (3)

พระธรรมนญศาลยตธรรมและระบบการศาลไทย (1)

กฎหมายลมละลาย (3)

กฎหมายปกครอง (3)

กฎหมายแรงงานและประกนสงคม (3)

นตปรชญา (2)

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว (3)

DPU

73

หนวยกต

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยมรดก (3)

กฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง (2)

กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง (3)

กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล (2)

หลกวชาชพนกกฎหมาย (2)

ภาษาองกฤษสาหรบนกกฎหมาย 1 (3)

ภาษาองกฤษสาหรบนกกฎหมาย 2 (3)

กลมวชาเลอก (16 หนวยกต)

ใหนกศกษาเลอกกลมวชาเลอกทงกลมเพยงกลมเดยว โดยตองลงทะเบยนในกลมวชานน

ทงหมด 16 หนวยกต การลงทะเบยนขามกลมวชามอาจกระทาไดเวนแตลงทะเบยนเปน

วชาเลอกเสร

กลมวชาเลอกกฎหมายธรกจ

หนวยกต

เศรษฐศาสตรกบกฎหมาย (2)

กฎหมายภาษอากร 1 (2)

กฎหมายภาษอากร (2)

กฎหมายเกยวกบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (2)

กฎหมายเกยวกบอตสาหกรรมและการลงทน (2)

กฎหมายเกยวกบทรพยสนทางปญญา (2)

กฎหมายการคาระหวางประเทศ (2)

การเจรจาตอรองและวธการระงบขอพพาททางธรกจ (2)

กลมวชาเลอกกฎหมายมหาชน

หนวยกต

สทธและเสรภาพขนพนฐาน (2)

กฎหมายพรรคการเมองและการเลอกตง (2)

กฎหมายมหาชนทางเศรษฐกจ (2)

กฎหมายการคลงและภาษอากร (2)

DPU

74

สญญาทางปกครอง (2)

กฎหมายเกยวกบการปกครองทองถน (2)

กฎหมายสงแวดลอม (2)

กฎหมายวธพจารณาคดปกครองและศาลปกครอง (2)

กลมวชาเลอกกฎหมายอาญา

หนวยกต

การบรหารงานกระบวนการยตธรรมทางอาญา (2)

อาชญาวทยาและทณฑวทยา (2)

กฎหมายวาดวยการบงคบโทษ (2)

กฎหมายวาดวยการคมประพฤต (2)

อาชญากรรมทางเศรษฐกจ (2)

กฎหมายเกยวกบคดเดกและเยาวชน (2)

สบสวนสอบสวน (2)

นตเวชศาสตร (2)

หมวดวชาเลอกเสร (6 หนวยกต)

ใหนกศกษาเลอกเรยนรายวชาตางๆ กไดทเปดสอนในคณะตางๆ ทกาหนดเปนวชาเลอก

เสร หรอเลอกจากรายวชาในกลมวชาเลอกทมไดเลอกไวในกลมวชาเลอก หรอเลอกจาก

รายวชาในหมวดวชาเลอกเสรทคณะนตศาสตรทาการเปดสอน อยางใดอยางหนงหรอ

ทงหมดจนครบ 6 หนวยกตกได

วชาเลอกเสรในคณะนตศาสตร

หนวยกต

ประวตศาสตรกฎหมาย (2)

การรางนตกรรมสญญา (2)

กฎหมายคมครองผบรโภค (2)

กฎหมายแขงขนทางการคา (2)

กฎหมายขนสง (2)

กฎหมายพาณชยนาว (2)

กฎหมายศลกากร (2)

DPU

75

หนวยกต

กฎหมายเกยวกบธรกจอสงหารมทรพย (2)

หลกการบญชสาหรบนกกฎหมาย (2)

กฎหมายวาดวยการธนาคารและสถาบนการเงน (2)

กฎหมายโทรคมนาคม (2)

กฎหมายเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศ (2)

กฎหมายเศรษฐกจระหวางประเทศ (2)

กฎหมายเศรษฐกจแหงสหภาพยโรป (2)

กฎหมายเกยวกบการเงนในการประกอบธรกจระหวางประเทศ (2)

สญญาระหวางประเทศ (2)

การใหคาปรกษาทางกฎหมายและการวาความ (2)

การรางกฎหมายและกระบวนการนตบญญต (2)

การเขยนและการคนควาทางกฎหมาย (2)

สมมนากฎหมายแพง (2)

สมมนากฎหมายธรกจ (2)

สมมนากฎหมายอาญา (2)

สมมนากฎหมายมหาชน (2)

สมมนากฎหมายวธพจารณาความแพง (2)

สมมนากฎหมายวธพจารณาความอาญา (2)

การฝกปฏบตงานทางกฎหมาย (2)

จากการศกษาตวอยางของการจดหลกสตรนตศาสตรบณฑตใน

มหาวทยาลยตางๆ มกจะมรปแบบในรายละเอยดของวชาไมตางกน ทกสถาบนการศกษาในระดบ

ปรญญาตรจะใชรปแบบหลกสตรเนนกฎหมายหลก 4 ประเภท คอ กฎหมายอาญา กฎหมายแพง

กฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายวธพจารณาความอาญา

เมอนกศกษาจบการศกษาระดบปรญญาตรเปนนตศาสตรบณฑตแลว

ลาดบตอไปสาหรบผทจะกาวเขาสวชาชพทางกฎหมาย คอการผานการอบรมและสอบในสถาบน

อกสองสถาบน ดงทกลาวไวขางตน ซงบทวจยนจะศกษาหลกสตรของสองสถาบนเพอประกอบ

วชาชพทางกฎหมายตอไป

DPU

76

3.1.2 ระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย : หลกสตร

สานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

หลกสตรการเรยนการสอนของสานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภาแบงเปน

ภาคหนง

กฎหมายอาญา

กฎหมายแรงงานและวธพจารณาคดในศาลแรงงาน

กฎหมายรฐธรรมนญ

กฎหมายปกครอง

ทรพย-ทดน

นตกรรม-สญญา

หน

ละเมด

ซอขาย-เชาทรพย-เชาซอ

ยม-คาประกน-จานอง-จานา

ตวแทน-ประกนภย-ตวเงน-บญชเดนสะพด

หนสวน-บรษท

ครอบครว

มรดก

กฎหมายภาษอากร

กฎหมายทรพยสนทางปญญา

กฎหมายการคาระหวางประเทศ

ภาคสอง

กฎหมายวธพจารณาความแพง

กฎหมายลมละลาย

ระบบศาลและพระธรรมนญศาลยตธรรม

กฎหมายวธพจารณาความอาญา

สทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรม

กฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน

การจดทาเอกสารทางกฎหมาย

วาความและการถามพยาน

DPU

77

ผเขาสอบขอเขยนในแตละภาค จะตองไดคะแนนไมตากวารอยละ 50 ของ

แตละกลมวชา จงจะถอวาสอบขอเขยนในกลมวชานนได และผเขาสอบจะตองสอบไดทงสองกลม

วชาจงจะมสทธสอบปากเปลา

การสอบปากเปลา

1. นกศกษาทขอสอบขอเขยนไดทงสองภาค จงมสทธสอบปากเปลา และ

จะถอวาสอบไลไดความร ชนเนตบณฑตกตอเมอผานการสอบปากเปลาแลว

2. การสอบปากเปลามปละ 2 ครง ครงแรกใหจดสอบหลงประกาศผล

สอบขอเขยนภาคหนง ครงทสองใหจดสอบหลงประกาศผลสอบขอเขยนภาคสอง โดยในการสอบ

ครงแรกกรรมการสอบจะถามในวชาใดในภาคสองกได สวนในการสอบครงทสอง กรรมการจะ

ถามในวชาใดในภาคหนงกได และกรรมการผสอบจะวนจฉยเพยงวา “สอบได” หรอ “สอบตก”

เทานน

3. ถาผสอบปากเปลาผใดสอบตก ผนนจะตองเขาสอบปากเปลากบ

คณะกรรมการชดพเศษ (หรอทเรยกกนทวไปวา “หองเยน”) ซงตงขนเพอการนนอกครงหนง

และใหเปนอานาจของคณะกรรมการ จะวนจฉยซงถอวาเปนทสด

4. สานกอบรมจะจดใหมการสอบปากเปลาปละ 2 ครง ผสอบปากเปลา

ตกในการสอบครงใด ผนนมสทธสอบแกตวอกสามครง ครงแรกในการสอบปากเปลาครงถดไป

โดยไมตองสอบขอเขยนใหม และไมตองชาระคาศกษาในการทเขาสอบปากเปลาแกตวนน ผม

สทธสอบปากเปลาแกตวคนใดมความจาเปนไมสามารถสอบปากเปลาแกตวในการสอบครงถดไป

ได ตองยนคารองขออนมตเลอนการเขาสอบปากเปลาแกตว และถาไดรบอนมตจากเลขาธการ

สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภาใหเลอนการเขาสอบออกไปกไมตองชาระคา

ศกษาในปทไดรบอนมตใหเลอนการเขาสอบ หากสอบตกเปนครงทสามใหถอวาการสอบเขยนทง

สองภาคทไดไวแลวนนเปนอนยกเลกไปแลว

5. ผสอบขอเขยนไดทงสองภาคภายในสมยการศกษาเดยว และมคะแนน

ไมตากวารอยละ 80 เมอไดผานการสอบปากเปลากบกรรมการสอบปากเปลาตามระเบยบการ

สอบแลว จะตองเขาสอบปากเปลากบกรรมการปากเปลาคณะพเศษอกครง หากสามารถสอบผาน

กจะถอวาเปนทผสอบไลไดเนตบณฑตเกยรตนยม แตหากสอบไมผาน กถอวาไดผานการสอบปาก

เปลาตามระเบยบการสอบทวไปแลว

การสอบภาคจรยธรรม

ผสอบไลไดตามหลกสตรของสานกอบรมกฎหมายแหงเนต

บณฑตยสภาทจะเขารบพระราชทานประกาศนยบตร จะตองผานการอบรมตามหลกสตรภาค

จรยธรรมเสยกอนสาหรบการกาหนดหลกสตรสานกอบรมจะไดพจารณากาหนดตามความ

DPU

78

เหมาะสมในแตละป โดยจะมการอบรมหลงจากการสอบปากเปลา และกอนพธพระราชทาน

ประกาศนยบตร ระยะเวลาอบรมประมาณ 3 วน ระหวางวนท 31 กรกฎาคม 2547 ถงวนท 2

สงหาคม 254755

3.1.3 ระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย : หลกสตร

สานกอบรมวชาวาความ สภาทนายความ

ผทประสงคจะประกอบวชาชพเปนทนายความ หลงจากสาเรจนต

ศาสตรบณฑตแลว จะตองเขารบการอบรม ณ สภาทนายความ โดยมขอบงคบสภาทนายความวา

ดวยการฝกอบรมวชาวาความ พ.ศ. 2529 กากบดแลอยโดยหลกสตรการฝกอบรมวชาวาความม

ดงน56

(1) ภาคทฤษฎ ใหสานกฝกอบรมกาหนดการอบรมภาคทฤษฎ

โดยมระยะเวลาใหฝกอบรมไมนอยกวา 90 ชวโมง ในเรองตางๆ ดงตอไปน

ก. มรรยาทและจรยธรรมทนายความ

ข. วธดาเนนกระบวนพจารณาตามกฎหมายวธพจารณา

ความแพง

ค. วธดาเนนกระบวนพจารณาตามกฎหมายวธพจารณา

ความอาญา

ง. วธดาเนนกระบวนพจารณาตามกฎหมายอน

จ. หลกการใหคาปรกษากฎหมาย

(2) ภาคปฏบต ใหฝกอบรมภาคปฏบตเปนเวลาไมนอยกวา 6

เดอน

การฝกอบรมภาคปฏบตอาจกระทาได โดยใหผเขารบการ

ฝกอบรมฝกหดงานทสานกฝกอบรม หรอทสานกงานทนายความกได แตระยะเวลาฝกหดงานแหง

ใดแหงหนง หรอทงสองแหงรวมกนตองไมนอยกวาระยะเวลาทกาหนดในวรรคแรก หลงจากนน

คอ ตองสอบเพอใหไดใบอนญาตวาความเพอสามารถประกอบอาชพทนายความตอไป

55

คดจาก คมอการศกษาเนตบณฑต สมยท 57 ปการศกษา 2547

56 คดจากขอบงคบสภาทนายความวาดวยการฝกอบรมวชาวาความ พ.ศ. 2529 ขอ 13. โดยประกาศใน

ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลม 103 ตอนท 103 วนท 19 มถนายน 2529

DPU

79

3.2 ปญหาจากการจดระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษาเพอ

ประกอบวชาชพทางกฎหมายในปจจบน

จากการทสถาบนทงสามแหงตางกมบทบาทในการผลตนกกฎหมาย ทาใหเกด

ปญหาในกระบวนการผลตนกกฎหมายภายหลงจบการศกษาจากในมหาวทยาลยเกดขน ปญหา

ดงกลาวอาจจาแนกไดดงตอไปน57

1. ความซาซอนในการศกษาอบรมนกกฎหมาย สภาพของปญหาน คอ ผศกษา

กฎหมายจนจบการศกษาระดบมหาวทยาลย เมอมาเขารบการอบรมจากสานกอบรมศกษา

กฎหมายแหงเนตบณฑตยสภาหรอสภาทนายความ มกจะพบวาตนเองตองมาเรยนในเรองทเคย

ศกษามาแลวในระดบมหาวทยาลย เปนการศกษาทซาซอนกนในบางสวน สาเหตมาจากสถาบนทง

3 แหง คอ มหาวทยาลย สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา และสภาทนายความ

ไดจดการศกษาอบรมในลกษณะตางคนตางทา ไมเคยไดมโอกาสมาแลกเปลยนความคดเหนเพอ

กาหนดบทบาทของตนใหชดเจน จรงอยทโดยนตนยไดมการกาหนดบทบาทไววา มหาวทยาลยจะ

ใหการศกษาดานวชาการ สวนสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา และสภา

ทนายความซงเปนองคกรวชาชพจะดแลอบรมในสวนของวชาชพ แตในทางปฏบตแลว

มหาวทยาลยกไดใหการศกษาในสวนของวชาชพดวย ขณะทองคกรวชาชพกไดใหการศกษา

ทางดานวชาการควบคกนไป นอกจากน วชาทศกษาอบรมกเปนวชาเดยวกน บางครงผสอนเปน

อาจารยทานเดยวกน ลกษณะการเรยนการสอนกเปนไปในรปแบบเนอหาคลายคลงกน แตใน

องคกรวชาชพกลบขาดการประเมนผลหรอการประกนคณภาพของการศกษาอบรม ในขณะท

มหาวทยาลยกาลงเรงรดใหมการประเมนผลหรอการประกนคณภาพของการศกษาอยางเตมระบบ

2. องคกรวชาชพปฏบตหนาทเปนองคกรกลนกรอง รบรองและตรวจสอบ

มาตรฐานของมหาวทยาลย ทงทหนาทนนาจะเปนของสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

(ทบวงมหาวทยาลยเดม) เหตทเปนเชนน เพราะมความเชอทมมาแตเดมสบเนองมาจนถง

ปจจบนวา มหาวทยาลยทด คอมหาวทยาลยทผลตบณฑตและสามารถสอบผานเปนเนตบณฑต

ไทยไดมากทสด หากสอบไดนอยกถอวามาตรฐานตาลง ทงทภารกจของมหาวทยาลยคอ ให

ความร ดานวชาการไมใชดานวชาชพอยางภารกจขององคกรวชาชพ

57

ธงทอง จนทรางศ, ร.ศ., สรวธ กจกศล, ผศ., และวโรจน วาทนพงศพนธ, การพฒนาองคความรและ

จรยธรรมของผประกอบวชาชพทางกฎหมาย : บทบาทขององคกรวชาชพ, เอกสารประกอบการสมมนา

โครงการสมมนาเรองการสรางนกกฎหมายยคใหม : จะรวมกนทาใหเปนจรงไดอยางไร ? โครงการพฒนา

ระบบกฎหมายไทย จดโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) รวมกบสานกอบรมศกษากฎหมาย

แหงเนตบณฑตยสภา และสภาทนายความ, 10 สงหาคม 2543

DPU

80

สาเหตของปญหาน สวนหนงจากมหาวทยาลยทเปดสอนทางดานนตศาสตรใน

ปจจบนมเปนจานวนมาก และอาจจะมมาตรฐานทไมทดเทยมกน ไมวาในสวนของจานวนอาจารย

ประจา คณวฒของอาจารยประจา สดสวนอาจารยตอนกศกษา คณภาพของนสตนกศกษา

ตลอดจนหองสมดและอปกรณอานวยความสะดวกตางๆ ดงนน จงมความตองการใหมการ

ควบคมตรวจสอบโดยองคกรใดองคกรหนง จงเกดคาถามวา ภาระหนาทควรจะเปนขององคกร

วชาชพหรอสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (ทบวงมหาวทยาลยเดม) หรอองคกรอนใด

3. ปญหาอกเรองหนงทมความสาคญอยางยงยวด และไมอาจมองขามไดคอ

ปญหาเรองจรยธรรมของนกกฎหมายทตกตาลงและกาลงถกสงคมเพงเลงวพากยวจารณอยาง

กวางขวาง มผต งคาถามอยเสมอวาองคกรใดควรมบทบาทในการอบรมจรยธรรมใหแกนก

กฎหมาย และการอบรมควรทาในรปแบบใด เพอใหเกดประสทธภาพสงสด

DPU

บทท 4

แนวทางการจดระบบการศกษากฎหมาย

และระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย

4.1 บทบาทของคณะนตศาสตรในภาควชาการ

จากววฒนาการการศกษากฎหมายในประเทศไทยตงแตยงเปนโรงเรยนกฎหมาย พรอม

กบการปรบปรงเปลยนแปลงตามวาระตางๆ จนกระทงทายสดการศกษากฎหมายตองอยภายใต

การจดการโดยสถาบนอดมศกษาในนามคณะหรอสาขานตศาสตร ซงเปนการศกษากฎหมายใน

ระดบปรญญาตรอนเปนขนพนฐานเรมตนของการศกษากฎหมายในประเทศไทย

บทบาทของคณะนตศาสตรตอการจดระบบการศกษากฎหมายเพอผลตบคลากรดาน

กฎหมายเขาสสงคม อนเปนสถาบนลาดบแรกของผประสงคศกษากฎหมาย จงมความสาคญอยาง

หลกเลยงมได โดยเฉพาะในภาควชาการ เนองจากหากเปนการศกษากฎหมายเพอยกวทยฐานะ

สาหรบประกอบวชาชพ จะตกอยภายใตภาระหนาทขององคกรวชาชพอน เชน สานกอบรม

กฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา หรอสานกอบรมวชาวาความ สภาทนายความ ซงบทบาทของ

องคกรวชาชพทงสองแหงควรมกรอบการดาเนนการเชนไร จะกลาวตอไปในเบองหนา

และเนองจากวชากฎหมายเปนวชาทศกษากฎเกณฑของมนษยในสงคมทมลกษณะ

บงคบ ซงรฐยอมรบและนาไปใชเพอความเปนธรรมและเพอความสงบสขของสงคม ดงนน

กฎหมายจงมไดเปนแตเพยงบญญตขนเพอใชบงคบมนษยในสงคมเทานน แตบญญตขนเพอวาง

กฎเกณฑของสงคมใหอยในลกษณะพอด มใหมการขมเหงและคดโกงกนภายใตกรอบความคด

ในทางยตธรรม (Idea of Justice) โดยทนกกฎหมายตองวางหลกเกณฑใหเกดความเปนธรรมแก

สงคม58

บทบาททสาคญของคณะนตศาสตร ซงเปนผตองจดการระบบการศกษากฎหมาย จะม

ทศทางไปในแนวใดภายใตกรอบภาระหนาทดานความเปนเลศในทางวชาการประสานกบความ

รบผดชอบตอสงคม จงเปนสงทควรคานงถงเปนลาดบแรก

ในบทวจยนเลงเหนวาบทบาทของคณะนตศาสตรทจะทาใหบรรลเปาหมายของการสราง

นกกฎหมายในทางวชาการ ประกอบดวยหลกการใหญ ๆ 3 ประการคอ คณสมบตของผทจะ

ศกษากฎหมาย หลกสตรการเรยนการสอน และคณลกษณะทสาคญของอาจารยผสอนกฎหมาย

ดงมรายละเอยดดงตอไปน

58

Lloyd’s, Introduction to jurisprudence, seventh Edition; London Sweet & Maxell Ltd, 2001, P.200.

DPU

82

4.1.1 คณสมบตของผศกษากฎหมาย

เนองจากกฎหมายเปนวชาทวาดวยกฎเกณฑของสงคมซงเปนเรองของ

มนษยทจะตองอยรวมกนโดยใชกฎเกณฑดงกลาว ดงนนคณสมบตทสาคญของผศกษากฎหมาย

นอกจากจะมความสามารถทางวชาการแลวยงตองมวฒภาวะทางอารมณหรอความเปนผใหญ

คอนขางสงอนประกอบดวยตองมคณธรรม จรยธรรม จรรยาบรรณในวชาชพ ความซอสตย ม

จตใจเอออารตอผทไมรกฎหมาย และควรมจตสานกรบผดชอบตอสงคม59

โดยแยกไดดงน

ก. คณลกษณะดานสวนตวของผทจะเขาเรยนในสาขานตศาสตร

1) มคณธรรมจรยธรรม เนองจากผทศกษากฎหมายจาเปนตองใช

ความรในการทางานประกอบดวยคณธรรมในการประกอบอาชพ

2) มความซอสตย ตรงไปตรงมาเนองจากนกกฎหมายเปนผทมความร

ในการชวยเหลอดานกฎหมายแกผอน จาเปนตองใหคาแนะนาแกผอนอยางตรงไปตรงมา

3) มความละเอยดรอบคอบในการปฏบตงานเนองจากการศกษา

กฎหมาย ผทศกษากฎหมายเปนผททางานอนจะสงผลกระทบตอผอนจงจาเปนตองมความ

ละเอยดรอบคอบ

4) เปนผทมเหตมผลทางความคด สามารถมระบบความคดทเปนตรรก

5) มความเชอมนในตนเอง กลาทจะยนยนมความคดอยบนความถกตอง

6) มความเฉลยวฉลาดทางอารมณ (Emotional Intelligence) คอม

ความตระหนกถงความร ความคดและอารมณของตนเองและผอน สามารถควบคมอารมณและ

แรงกระตนภายใน ตลอดจนสามารถรอคอยการตอบสนองความตองการของตนเองไดอยาง

เหมาะสมถกตองกาละเทศะ

ข. คณลกษณะทางวชาการของผทจะเขาเรยนในสาขานตศาสตร

มความสนใจ มความรภาษาไทยเปนอยางด มความสามารถในการ

เรยงความยอความ และในสภาพสงคมปจจบนควรมความรภาษาองกฤษดดวย

จากคณสมบตทกลาวมาขางตนของผศกษากฎหมาย จะพบวาประเดน

หลกใหญของการเปนนกกฎหมายทดคอ ความมคณธรรมจรยธรรม และความรสกรบผดชอบตอ

สงคม ซงจะเกดขนไดตองเรมจากมความเฉลยวฉลาดทางอารมณเปนพนฐาน ดงนนการทจะได

นกกฎหมายทพงประสงคดงกลาว จงเกดแนวคดวาควรหรอไมทจะใหมการวดทศนคตโดยการ

59

ศรราชา เจรญพานช, รศ. และวลภา สบายยง, ดร.คณลกษณะของผทจะเขาศกษาสาขานตศาสตร (Input)

เอกสารประกอบการสมมนาโครงการสมมนาการสรางนกกฎหมายยคใหม : จะรวมกนทาใหเปนจรงได

อยางไร? โครงการพฒนาระบบกฎหมาย จดโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) รวมกบสานก

อบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา และสภาทนายความ, วนท 10 สงหาคม 2543

DPU

83

Attitude Test หรอโดยการสมภาษณกอนเขาศกษาในสถาบนการสอนกฎหมาย หรอจะใช

การศกษาอบรมในระหวางทอยในสถาบนการศกษานตศาสตรนนๆ เพออบรมบมนสยขดเกลาให

เปนผทมลกษณะอนพงประสงคดงกลาวขางตน หรออาจจะตองใชวธการอยรวมกน กนนอน

รวมกนในสถาบนการศกษาอยางนอยสกระยะหนงเพอใหมการอบรมในดานคณธรรม จรยธรรม

แ ล ะ

จรรยาชพ

นอกจากนนในมมมองของนกกฎหมายบางกลมยงมแนวคดวาทผทจะ

เขาเรยนกฎหมายไดดควรจะมความร และประสพการณในระดบหนงจงจะศกษากฎหมายไดด

เชน คนทจบปรญญาตรจากสาขาวชาอนมาแลว จงมาเรยนกฎหมายเปนปรญญาทสองกนาจะ

เรยนกฎหมายไดดกวาเนองจากมฐานความรและประสพการณทสงกวาผจบมธยมศกษา60

4.1.2 การจดหลกสตร : รปแบบทเหมาะสม

นบแตป พ.ศ. 2477 ซงไดจดหลกสตรการเรยนการสอนกฎหมายในลกษณะ

เปนปรญญาตร พบวาในการพจารณาอนมตการเปดสอนหลกสตรนตศาสตรบณฑตนนไดยดแนว

ทางการจดหลกสตรการสอนของคณะนตศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรเปนหลก โดยการสอน

จะมงเนนใหบณฑตนตศาสตรประกอบวชาชพกฎหมายเปนผพพากษา อยการ และทนายความ

เปนหลก

แตเมอสภาพบานเมองเปลยนไป ความตองการนกกฎหมายมใชเพยงเพอเปน

ผพพากษา อยการ หรอทนายความเทานน และยงเมอกฎหมายเปนศาสตรทตองศกษาถง

กฎเกณฑของสงคม เมอสภาพสงคมเปลยนแปลงไปความตองการนกกฎหมายจากเดมกยอม

เปลยนไปดวย การทจะผลตนกกฎหมายออกไปรบใชสงคมอยางทวถงนนกตองขยายหลกสตร

ออกใหครอบคลมถงกฎหมายใหมๆ

อยางไรกตามรปแบบของหลกสตรการเรยนการสอนกฎหมายจะเปนใน

ลกษณะใดนน มการระดมสมองและใหความเหนจากนกวชาการ นกกฎหมายโดยอาจสรปทศ

ทางการจดหลกสตรเปนดงน61

60

เรองเดยวกน, หนา 2-3

61 ศรราชา เจรญพานช, รศ., บทบาทของคณะนตศาสตรกบสงคมปจจบน, เอกสารประกอบการสมมนาเรอง

การปฏรปการศกษาอบรมและการพฒนามาตรฐานวชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย ภายใตโครงการวจย

เพอการปฏรปการศกษา และการพฒนามาตรฐานวชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย จดโดยสภานตศกษา

รวมกบมหาวทยาลยวสคอนซน ประเทศสหรฐอเมรกาโดยการสนบสนนของโครงการพฒนาระบบกฎหมาย

ไทย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และธนาคารโลก เมอวนท 15 มถนายน 2543

DPU

84

1. ตองจดหลกสตรใหสอดคลองกบความตองการของสงคมในยคปจจบนท

เปลยนไปอยางรวดเรว เนองจากมกฎหมายใหมๆ ทสาคญเกดข นมาก จงตองจดการสอน

กฎหมายใหมๆ เหลานไวในหลกสตรเดม หรอในหลกสตรใหมเพอใหนกศกษาไดมโอกาสศกษา

กฎหมายใหมๆ

2. ตองจดหลกสตรใหตรงกบตลาดแรงงาน เพอใหผสาเรจหลกสตร

การศกษาไดมงานทา หากการจดหลกสตรไมตรงกบความตองการของตลาดแรงงานแลว

หลกสตรนนจะเสอมความนยม และจะหาผสมครเขาศกษาไดยากขน

3. ตองจดหลกสตรใหสอดคลองกบทศทางการพฒนาประเทศ ตาม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

4. ตองจดหลกสตรใหผลตนกนตศาสตรทมความทนสมย สามารถคดศกษา

ปญหาตางๆ ไดด สามารถวเคราะหและวจยปญหาทเกยวกบกฎหมายตางๆ ได ดงนนหลกสตรท

จะทาใหนกนตศาสตรมความทนสมยรอบร จงควรจะตองเปนหลกสตรแบบบรณาการหลาย

ศาสตรทเกยวของใกลชดกน ทงในเชงทฤษฎและเชงประยกต และควรจะตองสอนใหสามารถทา

วจยเพอศกษาวเคราะหปญหาตางๆ รวมทงขอเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาไดดอกดวย

จากขอสรปในทศทางการจดหลกสตรดงกลาวในภาพรวม อาจออกแบบระบบ

การศกษากฎหมายแกคณะนตศาสตรไดดงน62

4.1.2.1 หลกสตรนตศาสตรบณฑต 4 ป

รปแบบนเปนรปแบบเดมทปจจบนมหาวทยาลยซงเปดสอนคณะ

นตศาสตรไดจดระบบการศกษาอยแลว แตผทรงคณวฒสวนหนงเหนวาควรปรบปรงหลกสตรน

ใหมการเนนเฉพาะทางมากขน63

เหตผลสนบสนนการใชหลกสตรนเนองจากการขยายเวลาใน

หลกสตรเพมขนจะเปนภาระแกผปกครองและงบประมาณของประเทศทตองใชมากขนในการผลต

บณฑต โดยรปแบบหลกสตรนคณสมบตของผเรยนยงคงเปนผจบการศกษามธยมปลายเชนเดม

4.1.2.2 หลกสตรนตศาสตรบณฑต 5 ป

การจดหลกสตรนตศาสตรบณฑต 5 ปน นยมทากนในการเรยนการ

สอนวชาชพเพอใหมความร พนฐานแขงแกรงมากยงขน โดยอาจจดใหมการเลอกเรยนเฉพาะทาง

มากขน และจดใหนกศกษาผานหลกสตรการฝกอบรมและผานการทดลองปฏบตงานทางวชาชพ

เพอใหเกดความรความเขาใจ และฝกปฏบตในวชาชพตอไป

62

ศรราชา เจรญพานช, รศ., และวลภา สบายยง, ดร., อางแลว

63 เชน ปจจบนกฎหมายมหาชน เปนสาขาทมความสาคญมาก และการขาดแคลนนกกฎหมายมหาชนกดารงอย

ดงนนจงตองเรงสรางนกกฎหมายมหาชนใหทนกบสภาพความเปลยนแปลงของบานเมอง

DPU

85

4.1.2.3 หลกสตรนตศาสตรบณฑตควบคกบหลกสตรปรญญาตร

สาขาวชาอน

หลกสตรแบบน ม ชอในภาษาองกฤษวา Combined-Degrees

Program การจดหลกสตรแบบนผเรยนจะไดรบสองปรญญาพรอมๆ กน ซงจะชวยใหมนก

กฎหมายเฉพาะทางมากขน และอาจสนองความตองการของผใชทงในภาครฐ และภาคเอกชนไดด

ยงข น เชน หลกสตรนตศาสตร-ศลปศาสตร (วชาเอกภาษาองกฤษ) ซงอาจจะชวยผลตนก

กฎหมายทสามารถใชภาษาองกฤษไดด ในขณะท ปจจบนการขาดแคลนนกกฎหมายทใช

ภาษาองกฤษไดดมมาก แตสภาพสงคมทางธรกจตองใชภาษาองกฤษเปนหลกทงหมด การจด

หลกสตรแบบควบสองปรญญาจะดในแงทวางแผนกาหนดใหการเรยนการสอนของสองสาขาวชา

นนบรณาการและสอดประสานกน

อกตวอยางหนงคอ หลกสตรนตศาสตรบรหารธรกจอาจจะชวยให

ไดนกฎหมายทรทงการประกอบธรกจและกฎหมายควบคกนไป การจดหลกสตรเชนน ผจดทา

หลกสตรอาจจะจดใหมการบรณาการระหวางวชาการทงสองศาสตรเขาดวยกน ทาใหผเรยน

สามารถใชกฎหมายในเชงธรกจไดดยงขน เพราะนกธรกจจาเปนตองรทงหลกกฎหมาย หลกการ

บรหาร และหลกเศรษฐศาสตรควบคกนไป มใชแยกกนคดเปนเรองๆ การตดสนใจในเรองหนงๆ

คงมใชวาเรองนถกกฎหมายหรอผดกฎหมาย แตเปนเรองททาไดหรอไมโดยไมผดกฎหมาย และ

ตองไดผลกาไรในเชงธรกจ โจทกและแนวคดจงไมเหมอนกน การเรยนการสอนกจะใช

ประสบการณจากการศกษาไดมาก นกกฎหมายธรกจจงจาเปนทจะตองรอบร เปนอยางมากในยค

การคาแบบโลกาภวตน

หลกสตรแบบควบสองปรญญานจะสามารถจดใหไดตามความ

ตองการของผใช ไมวาจะเปนภาครฐ หรอภาคเอกชน สถาบนผผลตนกกฎหมายควรจะสามารถ

ผลตใหตรงกบความตองการได (Made to Order) จงทาใหเกดความหลากหลายของหลกสตร

แบบนอยางไมจากดรปแบบ โดยทคณสมบตของผเขาเรยนคงเปนผจบมธยมศกษาตอนปลาย

เชนเดม

4.1.2.4 หลกสตรนตศาสตรบณฑตเปนหลกสตรปรญญาท 2

หลกสตรนผทจะเขาเรยนกฎหมายไดตองจบปรญญาตรสาขาวชาอน

มากอน ทาใหคณสมบตของผเขาเรยนสาขานตศาสตรสงขน เปนระดบปรญญาตร หลกสตรแบบ

นผเรยนจะมความร และประสบการณสง และจะมองเหนภาพของบทบาทของกฎหมายในภาค

สงคมตางๆ ไดดยงขน แตผเรยนจะตองเขาใจในการประยกตศาสตรทงสองเขาดวยกนดวยตนเอง

ผดกบหลกสตรแบบทสามซงการบรณาการศาสตรสองศาสตรจะถกบรณาการและประยกตเขากน

ตงแตการเรมกาหนดวตถประสงคของหลกสตร และวชาตางๆ ในหลกสตร ซงจะทาใหหลอหลอม

DPU

86

นกกฎหมายทมคณลกษณะเฉพาะทางไดตามทผใชตองการ หลกสตรตอเนองในรปปรญญาทสอง

จงชวยใหเกดความหลากหลายในตวนกกฎหมาย ซงจะเปนประโยชนตอสงคมทงในภาคราชการ

และภาคธรกจเพราะการเรยนกฎหมายเปนปรญญาทสอง จะชวยใหนกกฎหมายมความรอบร

ศาสตรอน จงมโอกาสทจะมความร กฎหมายเฉพาะทางมากข น และจะเปนฐานในการทจะม

ผเชยวชาญในกฎหมายดานนนๆ และผเชยวชาญเหลานจะเปนฐานสาคญของหนวยงานในการ

ทาการศกษาวจยและพฒนากฎหมายเฉพาะดานนนๆ เพราะลาพงผเรยนจบกฎหมายไปทางานใน

กระทรวง กรม กองตางๆ ทดแลกฎหมายเฉพาะทางนนไมอาจเขาใจศาสตรทเกยวกบกฎหมาย

เฉพาะทางไดดเทากบคนทมพนฐานในศาสตรนน ดงนนผทเรยนวนศาสตรแลวมาเรยนกฎหมาย

ยอมเขาใจกฎหมายปาไมไดดกวาคนทจบนตศาสตรแลวไปทางานกรมปาไมแลวศกษากฎหมายปา

ไมเอาเอง รปแบบทสนเปนรปแบบทสวนหนงของกลมสนทนาทเปนตวแทนนกกฎหมายเหนวา

ควรจะตองมมากขน แตในขณะนมหาวทยาลยของรฐและเอกชนกทาในรปหลกสตรตอเนองอย

แลว เพยงแตสมควรอยางไรหรอไมทจะเปลยนคณสมบตของผเรยนกฎหมายมาเปนผจบปรญญา

ตรสาขาอน ทงนเพอยกระดบความร ของนกกฎหมายและยกระดบมาตรฐานของนกกฎหมาย

เพอใหมความร เพมขน ใหสมกบเกยรตและความเชอถอในสงคม และสมกบเงนเดอนของวชาชพ

บางตาแหนงทไดเงนคาตอบแทนทสงข นตงแตเรมเขาสวชาชพทงๆ ทคณวฒและประสบการณ

อาจจะไมสงขนเทากบระดบเงนคาตอบแทน ซงจะสรางใหเกดความรสกเหลอมลา ไมเปนธรรมใน

วงการวชาการและวชาชพ

4.1.3 อาจารยผสอนกฎหมาย

การพฒนาระบบการศกษาของคณะนตศาสตรในมหาวทยาลยองคประกอบหนง

ทมบทบาทสาคญคอ อาจารยผสอนกฎหมาย ซงเปนผทมหนาทในการสรางนกกฎหมายใหถง

พรอมดวยคณภาพ และจรยธรรม64

แตเนองจากกฎหมายเปนสาขาวชาชพประเภทหนง ซงไมมการอบรมวชาคร

หรอศลปะการสอนใหแกอาจารยผสอน โดยเฉพาะวชาชพกฎหมายนจะเปนไปตามหลกสากลทวา

ผทไดรบปรญญาสงทางกฎหมาย หรอมประสพการณมากในวชาชพมกจะไดรบเชญใหเปน

อาจารยสอนวชาตางๆ ทตนศกษามาหรอปฏบตอยในวชาชพนนๆ ดงนนความร ในวชาชพ

64

โปรดด ไชยยศ เหมะรชตะ, ศ.ดร., การศกษานตศาสตรไทยในอนาคต, วารสารกฎหมายจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย มถนายน 2547

DPU

87

กฎหมายจงอาจเปนเรองหนง ในขณะทศลปะแหงการสอนหรอการถายทอดความรกเปนอกเรอง

หนง65

นอกจากนนระบบการศกษากฎหมายของประเทศไทยกยงไมมระเบยบ

กฎเกณฑเปนมาตรการบงคบอาจารยผสอนกฎหมายดงเชนประเทศอน ตวอยางเชน ประเทศ

เยอรมน66

ซงผทจะเปนครกฎหมายไดในชนตนจะตองจบดอกเตอรทางกฎหมาย (Dr. Jur) และ

จะตองดารงตนเปนคนดมคาควรแกการเปนดอกเตอรตลอดไป เพราะมฉะนนแลวกอาจถกเพก

ถอนการเปนดอกเตอรทางกฎหมายได ทานองเดยวกนกบการถอดถอนยศทหารในบานเรา

ตวอยางเชน ขอบงคบวาดวยการศกษาเรยกรบเปนดอกเตอรกฎหมายของมหาวทยาลยแหงกรง

บอนน กลาวไดวา ดอกเตอรรวมตลอดถงดอกเตอรกตตมศกดอาจถกเพกถอนเสยได

(1) เมอปรากฏภายหลงวาผนนไดมาโดยฉอฉล หรอเมอมการสาคญผดใน

คณสมบตของผนน

(2) เมอปรากฏตอมาภายหลงวาผใดเปนดอกเตอรนนเปนผท เสอมเสย

เกยรตภม

(3) เมอผทเปนดอกเตอรนนโดยการประพฤตตนของเขาในเวลาตอมาแสดง

ใหเหนวาไมควรคาแกการใชดอกเตอร

ดงนจะเหนไดวาครกฎหมายเยอรมนนนนอกจากจะถกควบคมโดยกฎหมายวา

ดวยวนยในฐานะทเปนขาราชการของรฐประเภทหนงแลว ยงถกควบคมโดยระบบการศกษาอก

ดวย เพราะหากประพฤตตนเสอมเสยเกยรตภมแลวกยอมจะดารงความเปนครกฎหมายอยไมได

เปรยบเทยบกบประเทศไทย บานเมองเรายงไมมระเบยบมาตรการในการ

ควบคมอาจารยผสอนกฎหมายโดยตรง นอกจากในการวจย หรอการประชมสมมนาไดมนกคด

นกวชาการทางดานกฎหมายดวยกนไดพยายามวางกรอบ เปนแนวปฏบตใหกบอาจารยผสอน

ก ฎ ห ม า ย

65

โปรดด ธานนทร กรยวเชยร, ศ.,อาจารยสอนกฎหมายทด, เอกสารประกอบการสมมนาเรองการพฒนา

บคลากรและเสรมสรางองคความร : กญแจการพฒนากระบวนการยตธรรมสศตวรรษหนา, ภายใตโครงการ

เวทความคดเพอการพฒนากระบวนการยตธรรมไทย จดโดยสถาบนกฎหมายอาญารวมกบเนตบณฑตยสภา

โดยการสนบสนนของสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และธนาคารโลก 8 เมษายน 2547

66 คณต ณ นคร, ศ.ดร., ครกฎหมาย, เอกสารประกอบการสมมนาเรองการพฒนาบคลากรและเสรมสรางองค

ความร : กญแจการพฒนากระบวนการยตธรรมสศตวรรษหนา, ภายใตโครงการเวทความคดเพอการพฒนา

กระบวนการยตธรรมไทย จดโดยสถาบนกฎหมายอาญารวมกบเนตบณฑตยสภา โดยการสนบสนนของ

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และธนาคารโลก 8 เมษายน 2542

DPU

88

ในภาพกวางๆ ดงน67

อาจารยผสอนกฎหมายจะตองมใจทเปดกวางรบฟงความคดเหนของลก

ศษย เพราะการศกษาทางนตศาสตรเปนการศกษาทเกยวกบมนษยและสงคม ซงจะตองมการ

เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนในเชงความคดเหนทางดานนตศาสตรของบคคลหนงไมจาเปน

ทคนอนจะตองเหนพองดวย ขอคดเหนทแตกตางหรอขอโตแยงทมเหตผลและหลกทางนตศาสตร

สนบสนน ครสอนกฎหมายจาเปนตองรบฟง โดยเฉพาะอยางยงการสอนของครสอนกฎหมายควร

จะใหลกศษยไดมโอกาสใชความคดไตรตรองเพอแสวงหาเหตผลทแทจรง

และเหนอสงอนใดครสอนกฎหมายเปนผทาการสอนศาสตรทเกยวกบความเปน

ธรรม และทฤษฎความยตธรรม ดงนครสอนกฎหมายจะตองเปนบคคลทมจตใจทเปนธรรม เปนผ

ทนยมชมชอบเหตผล ความถกตอง ความชอบธรรม ซงลวนแตเปนสงทสอดคลองกบธรรมชาต

และเปนสากล ครสอนกฎหมายจงตองปฏบตตอลกศษยของตนอยางทดเทยมเสมอภาคกนไม

เลอกปฏบต อนเปนการแสดงออกซงคณธรรมของผเปนครสอนกฎหมายเปนผเคารพนยมและ

ปฏบตตามหลกความยตธรรม อนเปนจรยธรรมสงสดของนกกฎหมาย

อยางไรกตามในมมของอาจารยผสอนกฎหมาย มปญหาทสาคญประการหนง

คอ การใหคะแนนสอบไลวาจะใหอยางไรจงจะวดผลการเรยนไดอยางแทจรงและเทยงธรรม

โดยเฉพาะในวชากฎหมาย ซงตองอาศยการตอบอนแสดงความคดเหนของผสอบเองเปนสาคญ

ดวย

อยางไรกตามบทบาทประการหนงของอาจารยผสอนกฎหมายทผวจยเหนวามความสาคญคอ การ

เพาะความคดเหนในเชงกฎหมาย หรอความมหวกฎหมาย (the legal mind) ดงเชนททาน

ศาสตราจารย ธานนทร กรยวเชยร แสดงความคดเหนไว68

นอกจากนนเนองจากกฎหมายคอวชาชพทวาดวยมนษย อาจารยผสอนวชาทวา

ดวยมนษยภายใตหลกความยตธรรม จาตองมคอความอดทนอดกลนหรอมขนตธรรม มความ

เปนอสระและความเปนกลาง

ประเดนนทานอาจารยธานนทร กรยวเชยร ไดใหคาแนะนาวาควรถอสายกลาง

ในการใหคะแนนสอบไล69

และทายสดทานอาจารยธานนทรยงไดใหแนวคดวา อาจารยสอนวชา

67

โปรดด, ประสทธ โฆวไลกล, รศ., ครสอนกฎหมาย, เอกสารประกอบการสมมนาเรองการพฒนาบคลากร

และเสรมสรางความร : กญแจการพฒนากระบวนการยตธรรมสศตวรรษหนา, ภายใตโครงการเวทความคด

เพอการพฒนากระบวนการยตธรรมไทย จดโดยสถาบนกฎหมายอาญา รวมกบเนตบณฑตยสภา โดยการ

สนบสนนของสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และธนาคารโลก, 8 เมษายน 2542

68 ดประกอบ ธานนทร กรยวเชยร, ศ., คาแนะนานกศกษากฎหมาย คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง,

2518 หนา 218-239 และอาจารยผสอนกฎหมายทด, อางแลว

69 ด ธานนทร กรยวเชยร, หนา 12-14 อางแลวประกอบ

DPU

89

กฎหมายทดนนตองรก เหนใจ และเขาถงดวงใจนกศกษา รกและอทศตนใหแกการสอน รกวชาท

สอน เตรยมการสอนเปนอยางด ใหความสวางในวชาทสอนแกนกศกษาดวยความอดทนดวยการ

เพาะใหนกศกษามความคดเหนในเชงกฎหมายเปนเอก เสรมจดเดนและแกจดดอยในพนความร

ของนกศกษา และตวอาจารยเองกตองมความเทยงธรรมในระหวางนกศกษาทงหลาย ไมเลอกท

รกมกทชง มเมตตาธรรม ปลกฝงใหนกศกษาตระหนกในความสาคญของจรยธรรมแหงวชาชพ

กฎหมาย และถอปฏบตตามนนอยางเครงครด ในขณะทอาจารยเองกตองบาเพญตนเปนตวอยาง

ทดในดานปฏบตตามจรยธรรมแหงวชาชพโดยเครงครดดวย

4.2 บทบาทขององคกรวชาชพทางกฎหมายในภาคปฏบต

กอนทจะไดศกษาถงบทบาทและทศทางขององคกรวชาชพทางกฎหมายพรอม

ขอเสนอแนะกรณสาหรบประเทศไทย ผวจยคดวาจาเปนจะตองศกษาแนวทางการจดการศกษา

กฎหมายในตางประเทศเปรยบเทยบ เพอจะไดทราบเปนแนวทาง และนามาประยกตใชกบ

ประเทศไทย กรณการแบงความรบผดชอบระหวางมหาวทยาลยกบองคกรวชาชพของตางประเทศ

โดยจะศกษาจากรปแบบของสประเทศ คอ องกฤษ สหรฐอเมรกา ซงเปนประเทศทใชระบบ

กฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) และเยอรมนกบญปน ซงเปนประเทศทใชระบบ

กฎหมายซวลลอว (Civil Law) ดงเชนประเทศไทย

4.2.1 กรณประเทศองกฤษ70

การศกษากฎหมายในประเทศองกฤษเรมขนตงแตนกเรยนผทจบชนมธยม

ปลายสามารถจะเลอกศกษากฎหมายในระดบมหาวทยาลยไดโดยประเทศองกฤษใชผลสอบไลชน

มธยมปลาย ซงจดสอบในขอสอบรวมโดยสวนกลาง เปนเกณฑสาหรบใหมหาวทยาลยตางๆ

คดเลอกคนเขาสมหาวทยาลย ยกเวนแตเฉพาะคณะนตศาสตรของมหาวทยาลยออกซฟอรด

และเคมบรดจเทานนทมการจดสอบคดเลอกนกเรยนมธยมเขาเรยนกฎหมายในชนปรญญาตรเอง

เนองจากมผสมครมากและการแขงขนคอนขางสงกวาแหงอน

หลกสตรวชากฎหมายในชนปรญญาตรของแตละมหาวทยาลยในองกฤษมความ

แตกตางกนในรายละเอยด แตวชาบงคบจะเหมอนกนหมดทกมหาวทยาลย วชาหลกไดแก The

Law of Contract (กฎหมายวาดวยสญญา), The Law of Tort (ละเมด), Criminal Law

(กฎหมายอาญา), Constitutional and Administrative Law (กฎหมายปกครองและรฐธรรมนญ)

70

ด พรชย ววฒนภทรกล, การศกษากฎหมายในชนมหาวทยาลยขององกฤษ, 100 ป โรงเรยนกฎหมาย,

หนา 190-199 ประกอบ

DPU

90

Land Law และ Equity and Trusts สาเหตกเนองมาจากเนตบณฑตสภาขององกฤษ และ Law

Society ซงเปนองคกรวชาชพทางกฎหมายบงคบวาผทจะเขาเรยนและสอบเพอใหมสทธเขาสสาย

วชาชพกฎหมายนน จะตองผานชนปรญญาตรกฎหมายจากมหาวทยาลยทสมาคมวชาชพทงสอง

รบรอง โดยตองสอบผานวชาหลกทงหก โดยไดคะแนนในอตราไมตากวาเกยรตนยมชนสองทก

วชา และตองไดคะแนนรวมทงหมดตลอดหลกสตรไมตากวาเกยรตนยมชนสองเชนกน

ในสวนของการศกษาวชาชพของประเทศองกฤษคอ การเปนทนายความนนจะ

แยกเปนทนายความสายวาความ (Barristers) และสายใหบรการปรกษา (Solicitors) โดยม

โรงเรยนสอนเรยกวาโรงเรยนเนตบณฑต ซงจะเนนสอนในสวนของกฎหมายวธพจารณาความและ

พยานหลกฐาน ตลอดจนการวาความ ซงวชาภาคปฏบตเหลานตามปกตไมมการสอนในชน

ปรญญาตรเพราะไมจาเปนและเสยเวลาเปลา ในชนเนตบณฑตไมมการสอนกฎหมายสารบญญต

นอกจากนนผทจบปรญญาตรกฎหมายองกฤษ ระดบเกยรตนยมชนสองหรอสงกวานนจาก

มหาวทยาลยและตามหลกสตรทเนตบณฑตยสภารบรอง พวกนอาจเขาเรยนและสอบในภาค

ฝกฝนวชาชพเลยทเดยว ภาควชาชพนจงเปนการเรยนฝกฝน และสอบความรสายปฏบตวชาชพ

โดยแท

ดวยเหตนเนตบณฑตยสภาขององกฤษ จะเปนองคกรทผตองการจะเขาสวชาชพ

ทางกฎหมายคอ เปนทนายความ จะตองเขามาเรยนอบรมโดยแยกตงแตตนวา ผใดประสงคจะ

เปนทนายสายวาความ หรอทนายสายทปรกษา

4.2.2 กรณประเทศสหรฐอเมรกา71

ในสหรฐอเมรกา ผทจะเขาเรยนวชากฎหมายไดจะตองจบปรญญาตรในสาขา

ใดสาขาหนงมากอน72

แลวจงสมครเขาเรยนใน “โรงเรยนกฎหมาย” (Law School) เพอใชเวลา

ศกษาอก 3 ป และเมอสาเรจการศกษาชนนจะไดรบวฒ J.D. (Juris Doctor)

สาหรบการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนกฎหมายสวนใหญนนการเรยนชน

ปท 1 จะเนนวชาพนฐานและวชาบงคบเพยง 6 วชา ไดแก วชาละเมด กฎหมายรฐธรรมนญ

71

ดทวลาภ ฤทธาภรมย, การศกษาวชานตศาสตรในประเทศสหรฐอเมรกา, 100 ป โรงเรยนกฎหมาย,

หนา 219-225 ประกอบ

72 แนวคดทผเรยนกฎหมายควรจะจบการศกษาขนตาชนปรญญาตรมากอน ทานผพพากษาศาลฎกา Joseph

Story เปนผวางแนวคดไวในป ค.ศ. 1829 และเรมใชท Harvard Law School เปนแหงแรก ปจจบนแนวคด

ดงกลาวไดรบการยอมรบจากทกสถาบนในสหรฐอเมรกา และกาหนดเปนหลกเกณฑในการรบผเขาศกษา

กฎหมายวาตองจบปรญญาตรมากอน

DPU

91

สญญา กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความแพง และหลกแหงเหตผลทางกฎหมายสวนใน

ชนปท 2 และ 3 จะเปนวชาเลอกและเนนการเสนอความคดเหนและการโตแยงทางกฎหมาย

เมอสาเรจการศกษาและไดรบปรญญา J.D. แลว หากจะไปประกอบวชาชพ

ทางกฎหมายตอไป กตองไปสอบใบอนญาตทเรยกวาสอบ Bar สาหรบประกอบวชาชพในรฐ

ตางๆ โดยแตละรฐจะเปนผจดสอบเอง เนตบณฑตยสภาของรฐทาหนาทเพยงการจดสอบไลเปน

เนตบณฑต (Bar Exam) เพอคดกรองผทจบการศกษาจากโรงเรยนกฎหมายตางๆ เขาประกอบ

วชาชพทางกฎหมายเทานน สาหรบผทสอบเปนเนตบณฑตไดจะมสทธทางานเปนทนายความ

หรอกาวเขาสวชาชพผพพากษา อยการตอไป

ดงนนองคกรวชาชพของสหรฐอเมรกาทเรยกวาเนตบณฑตยสภาของแตละรฐ

มไดจดใหมการเรยนการสอนของตนเองขนอยางในประเทศไทย

4.2.3 กรณประเทศเยอรมน73

ในเยอรมนเนองจากรฐมเปาหมายในการสรางนกกฎหมายในมาตรฐาน

เดยวกนใหมคณสมบตในการประกอบวชาชพทางกฎหมายไดเหมอนกนภายหลงจากการสอบ

วดผลโดยรฐแลว ไมวาจะเปนทนายความ ทปรกษากฎหมายบรษทเอกชน หรอรบราชการเปน

อยการ ผพพากษาหรอขาราชการฝายปกครอง รฐจงเปนผจดการศกษาอบรมและสอบวดผลเอง

โดยตรง74

ผทประสงคจะเขาศกษาในคณะนตศาสตร หลงจากจบมธยมศกษาตอนปลายแลว สามารถสมคร

ไปยงมหาวทยาลยทตนตองการศกษาไดโดยตรง คะแนนในประกาศนยบตรจะเปนปจจยสาคญใน

การตดสนวาผนนจะไดศกษาในคณะนตศาสตรหรอไม เนองจากในเยอรมน คณะนตศาสตรเปน

คณะทมผตองการศกษาตอมากทสดคณะหนง

การศกษาในคณะนตศาสตรนน มหาวทยาลยแตละแหงจะวางหลกสตรให

สอดคลองกบเงอนไขทมลรฐเรยกรองสาหรบการสอบวดผลทางกฎหมายชนท 1 ทจดโดยรฐ

นอกจากนนนกศกษากฎหมายจะตองฝกงาน ณ ศาล สานกงานทนายความ และหนวยงานราชการ

ในชวงปดภาคการศกษาดวย การผานการฝกงานดงกลาวเปนเงอนไขประการหนงในการยนคา

รองขอสอบวดผลทากฎหมายชนท 1 ทจดโดยรฐ

73

ด วรเจตน ภาครตน, ระบบและวธการศกษากฎหมายในสหพนธสาธารณรฐเยอรมน, 100 ป โรงเรยน

กฎหมาย, 2542, หนา 207-218 ประกอบ

74 ปกตการศกษาในเยอรมน จะถอเปนหนาทของแตละมลรฐเปนผกาหนดและจดการเอง ยกเวนคณะ

แพทยศาสตรและนตศาสตรทรฐเปนผกาหนดการวดผลเองโดยตรง

DPU

92

เมอนกศกษากฎหมายทศกษาในมหาวทยาลยครบตามหลกสตรและได

ใบรบรอง (Schein) วาผานการวดผลในกลมวชาตางๆ ครบถวนตามทรฐกาหนดแลว สามารถยน

คารองขอสอบวดผลทางกฎหมายชนท 1 ทจดโดยรฐได การสอบวดผลชนท 1 น ประกอบดวย

การสอบขอเขยน และการสอบปากเปลา เนอหาของขอสอบประกอบดวยวชาบงคบทนกศกษาได

ศกษามาในมหาวทยาลยทงหมด และวชาเลอกทนกศกษาเลอกตามกลมวชาทรฐกาหนด เมอผาน

การสอบวดผลทางกฎหมายชนท 1 แลว มสทธฝกปฏบตงานทางกฎหมายเปนระยะเวลา 2 ปครง

โดย 2 ปแรกผทผานการสอบจะตองฝกงานตามหนวยงานทรฐกาหนด (ศาล สานกงานอยการ

สานกงานทนายความ และหนวยงานราชการ) สวนระยะเวลาครงปสดทายผทผานการสอบมสทธ

เลอกหนวยงานทตนจะฝกปฏบตงานไดดวยตนเอง หลงจากผานการฝกปฏบตงานแลว จงมสทธ

เขาสอบวดผลทางกฎหมายชนท 2 ผทผานการสอบวดผลทางกฎหมายชนท 2 ถอวาเปนนก

กฎหมายเตมตวมสทธประกอบวชาชพทางกฎหมายได

4.2.4 กรณประเทศญปน75

ผทประสงคจะเขาศกษากฎหมายในคณะนตศาสตรระดบปรญญาตรประเทศ

ญปนคอนกศกษาทจบมธยมศกษาตอนปลาย โดยจะใชเวลาศกษา 4 ปเตม หลกสตรใน

มหาวทยาลยจะเนนไปในเชงวชาการมากกวาหลกปฏบต นตศาสตรบณฑตทจบการศกษาจาก

คณะนตศาสตรสวนใหญจะเขาทางานในบรษทหรอหนวยงานภาคเอกชนอนๆ ทอาจเกยวของ

โดยตรงหรอไมเกยวของเลยกบวชากฎหมาย

สวนทประสงคจะประกอบวชาชพเปนผพพากษา อยการ หรอทนายความ

จะตองสอบเขาเรยนเนตบณฑต ซงเปนสถาบนทกระทรวงยตธรรมของญปนจดตงขนเพอผลต

บคลากรปอนใหแกวงการศาล อยการ หรอทนายความโดยตรง แตคณสมบตของบคคลทประสงค

จะศกษายงเนตบณฑตยสภาของญปนนมไดกาหนดวาตองเปนนตศาสตรบณฑต ผทจบการศกษา

ระดบปรญญาตรในสาขาใดกตามลวนมสทธสมครสอบไลเปนเนตบณฑตไดทงสน

ผทผานการสอบคดเลอกเขาเปนนกศกษาของเนตบณฑตยสภาของญปน

แลว76

ใน 4 เดอนแรกจะเปนการอบรมในชนเรยนเสมอนการทบทวนและเนนวชากฎหมายตางๆ

จากนนกจะเปนการฝกงาน ซงแบงเปน 3 สวนคอ 8 เดอน สาหรบฝกงานในศาล (คดอาญา 4

เดอน คดแพง 4 เดอน) 4 เดอนฝกงานดานอยการและอก 4 เดอนสาหรบฝกงานทนายความ

75

ด วรวฒน จนทโชต, การศกษากฎหมายในญปน, 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, หนา 226-235 ประกอบ

76 มการสอบ 3 ภาคคอ ภาคแรกสอบความรทวไป ภาค 2 แบงการสอบเปน 2 สวน คอ สวนท 1 สอบกฎหมาย

แพง อาญา รฐธรรมนญ ซงเปนขอสอบปรนย สวนท 2 สอบขอเขยนอตนย และสดทายคอ สอบปากเปลา

DPU

93

และในชวงทายทสดอก 4 เดอนสดทายจงเขามาสรปกอนออกไปปฏบตงานจรงๆ ซงนกศกษา

จะตองเลอกเอาตามความถนดและความสนใจของแตละคนวาจะประกอบวชาชพใด

4.2.5 ทศทางขององคกรวชาชพทางกฎหมายในประเทศไทย

จากบทท 3 ในหวขอ 3.2 บทวจยนไดวเคราะหปญหาทเกดจากการจดระบบ

การศกษาเพอประกอบวชาชพทางกฎหมาย ซงเปนผลจากโครงสรางการศกษาเพอประกอบ

วชาชพทางกฎหมายในประเทศไทยปจจบน ซงสถาบนหลกทมความเกยวของกนอยางหลกเลยง

มไดคอ มหาวทยาลยในนามคณะนตศาสตร สานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา และ

สานกอบรมวชาวาความสภาทนายความ แตภาระหนาทของคณะนตศาสตร จะตองเปนผจดการ

เรยนการสอนกฎหมายในภาควชาการ ทงนองคประกอบทจะสนบสนนการจดการเรยนการสอน

กฎหมายใหมความเปนเลศทางวชาการ จะตองประกอบดวยคณลกษณะของผศกษากฎหมาย

อาจารยผสอนกฎหมาย และทสาคญคอ การจดหลกสตรของคณะนตศาสตร

สาหรบในสวนขององคกรวชาชพคอ สานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตย

สภา หรอสานกอบรมวชาวาความสภาทนายความจะตองมบทบาทในภาคปฏบตเทานน เมอ

เทยบเคยงกบแนวปฏบตของตางประเทศทศกษามาจากหวขอ 4.2.1 ถง 4.2.4

อยางไรกตามเมอแยกบทบาทและความแตกตางทชดเจนของมหาวทยาลยท

ผลตนกนตศาสตร และองคกรวชาชพออกจากกนอยางเดดขาดแลว เพอใหทกหนวยงานมความ

เขาใจทถกตองตรงกนตามหลกการขางตนในกระบวนการทางานเพอใหเกดผลทถกตองตาม

หลกการ ผวจยจงเหนวาทงมหาวทยาลยและองคกรวชาชพจะตองมโอกาสปรกษาหารอรวมกน

เพอประสาน และบรหารนโยบายเกยวกบการจดการศกษาในความรบผดชอบของตน ตวอยางเชน

การจดหลกสตรเพอสอนวชากฎหมายวธพจารณาความหรอกฎหมายสบญญต หากมหาวทยาลยม

การเปดวชาดงกลาว ในสวนของมหาวทยาลยจะตองศกษาในแงมมของทฤษฎเทานน เชนให

นกศกษาเขาใจถงระบบการไตสวนกบระบบกลาวหาวาเปนเชนไร แตกตางกนอยางไร ปจจบนม

ขอบกพรองอยางไร ควรปรบปรงแกไขเปนอยางใดบาง

ในขณะทการเรยนวชาดงกลาวในองคกรวชาชพ จะตองเนนสาระใน

ภาคปฏบต เชน ทกษะในการรางฟอง บรรยายฟอง หรอเขยนคาใหการแกคด เปนตน

เมอสามารถกาหนดบทบาทของมหาวทยาลยและองคกรวชาชพไดอยาง

ชดเจนแลว ปญหาของการสรางนกกฎหมายในประเทศไทยกจะไมสบสนและหลงทางวาหนวยงาน

ใดมหนาทแคไหนเพยงไร ปญหาการผลตนกกฎหมายใหตรงกบความตองการของกระบวนการ

DPU

94

ยตธรรมกจะไมเกดการซาซอนกน เมอตางฝายตางกทาหนาทของตนในบทบาทตามกรอบทตนม

อยางเตมท

อยางไรกตามแมจะกาหนดบทบาทของมหาวทยาลย และองคกรวชาชพในการ

ผลตบคลากรดานกฎหมายเพอรบใชสงคมออกจากกนแลว แตเนองจากกฎหมายเปนวชาทขนอย

กบเหตผล โดยมมนษยในสงคมเปนผใหเหตผล และเหตผลทดนนคอตองยอมรบไดโดยบคคล

สวนใหญ ซงแนนอนวาตองเกดจากความรสกผดชอบชวดในใจของนกกฎหมาย การปลกฝงเรอง

จรยธรรมแกนกกฎหมาย จงเปนเรองทสาคญ หรอแมกระทงเมอนกศกษากาวเขาสองคกรวชาชพ

ไมวาจะประกอบอาชพเปนทนายความทตองรบผดชอบตอลกความพงไมใชอทธพลอนไมเปน

ธรรม (undue influence) ตอลกความ77

หรอเปนผพพากษา อยการ ทกวชาชพของนกกฎหมาย

จะตองคานงถงหลกจรยธรรมทงสน ประเดนจรยธรรมนแมมหาวทยาลยจะถกกาหนดบทบาทดาน

ความเปนเลศการวชาการและองคกรวชาชพตองเนนทางปฏบต แตการปลกฝงจรยธรรมแกนก

กฎหมายทงสององคกรตองรบผดชอบรวมกนไมสามารถจะแยกออกจากกนได

77

Anson’s Law of Contract, 27th Edition by. J.Beatson, Oxford University, Press 1995, P. 271.

DPU

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะ

การจดการระบบการศกษากฎหมายและระบบการศกษาเพอประกอบวชาชพทาง

กฎหมายในประเทศไทยมองคกรทเกยวของอยสององคกรคอ มหาวทยาลยและองคกรวชาชพ

โดยบทบาทของมหาวทยาลยจะเปนไปในกรอบทางวชาการเทานน ในขณะทองคกรวชาชพม

บทบาทในทางปฏบต เมอกาหนดบทบาททชดเจนแลวในสวนของมหาวทยาลยจะตองวางแนว

ทางการจดการเรยนการสอนกฎหมายเพอใหบรรลวตถประสงคของความเปนเลศทางวชาการ โดย

อาศยองคประกอบหลกสามประการคอ

1. คณสมบตของผศกษากฎหมาย

2. การจดหลกสตร

3. อาจารยผสอนกฎหมาย

ประการทหนงคณสมบตของผศกษากฎหมายนน เนองจากวชากฎหมายเปนศาสตรทวา

ดวยกฎเกณฑของมนษยทรางขนมาเพอควบคมสงคม ดงนนผทจะศกษากฎหมายควรจะเปนผทม

ความเฉลยวฉลาดทางอารมณหรอมประสพการณในชวตพอสมควร ดวยเหตนการทไดมโอกาส

คดเลอกนกศกษากฎหมายนาจะเปนทางเลอกแกมหาวทยาลย โดยอาจเปนการคดเลอกโดยตรง

ซงถอเปนการกรองผทมคณสมบตตามความตองการในระดบหนง หรออกวธคอการจดหลกสตร

ใหการเรยนกฎหมายเปนหลกสตรปรญญาท 2 อนเปนแนวปฏบตทประเทศสหรฐอเมรกา

ดาเนนการอย เนองจากผทประสงคจะเรยนกฎหมายจะเปนผทมความมงมนและผาน

ประสพการณในชวตมาระดบหนง ซงจะศกษากฎหมายไดดกวาผทไมมประสพการณ

ประการทสองคอการจดหลกสตรการศกษากฎหมายในมหาวทยาลย ดงทกลาวมาแตตน

วากฎหมายคอ การศกษากฎเกณฑทใชในสงคม ดงนนเมอสงคมมการเปลยนแปลงกฎหมายก

ตองปรบเปลยนไปดวย การเรยนกฎหมายจงเปนสงทอยนงไมได หลกสตรการเรยนการสอน

กฎหมายจงตองมความเปนพลวตรแตในขณะเดยวกตองมการเชอมโยงกบศาสตรสาขาอนๆ ดวย

โดยบทวจยนไดเสนอแนวทางดงกลาวไวอาทเชน การจดหลกสตรเปน 4 ป เชนเดม แตตองเนน

การเรยนวชาทมความสาคญกบเหตการณปจจบน ตวอยางเชน ทกวนนกฎหมายมหาชนม

ความสาคญมากในขณะทแนวคดหรอปรชญาของหลกกฎหมายมหาชนในบานเมองเรายงไม

เขมแขงพอ หลกสตรของมหาวทยาลยจาตองปรบปรงและสอดคลองกบทศทางของสงคมคอเนน

กฎหมายมหาชน

DPU

96

ประการทสามคอ อาจารยผสอนกฎหมาย เนองจากกฎหมายเปนวชาชพทอาจารยหรอ

ครผสอนมไดจบการศกษาวชาวาดวยการเปนครมากอน ดวยเหตนอาจเปนไดทศลปะในการ

ถายทอดกบความรในทางวชาการมไดเปนไปในแนวทางเดยวกน ประกอบกบประเทศไทยเรามได

มขอบงคบหรอมาตรการตอผททาใหเสอมเสยเกยรตภมของความเปนอาจารยผสอนกฎหมาย

ดวยเหตดงกลาวจงเปนหนาทของผเปนอาจารยหรอครผสอนกฎหมายเองทจะตองมความรสกผด

ชอบชวด เปรยบดงหวใจหลกของนกกฎหมายคอความมจรยธรรมในวชาชพของตนเอง

องคประกอบทกลาวมาทงหมดคอ แนวทางของมหาวทยาลยผมบทบาทในการสรางนก

กฎหมายโดยตรงสามารถดาเนนการไดภายใตกรอบแนวคดความเปนเลศทางวชาการ

สวนบทบาทขององคกรวชาชพจะตองเนนไปในทางปฏบตเทานน เมอทงสององคกรตาง

ตระหนกถงบทบาทและหนาทของตนอยางชดเจนแลว การชวยกนสรางนกกฎหมายไมวาจะเปนผ

พพากษา อยการ ทนายความ หรอประกอบอาชพทางกฎหมายดานอนกจะเปนไปในแนวเดยวกน

คอ นกกฎหมายของประเทศไทย จะมความรอบรทงทางวชาการและทางปฏบต กระทงกาวเขาไป

รบใชสงคมไดอยางมประสทธภาพ

DPU

บรรณานกรม

ภาษาไทย

1. คณต ณ นคร, ศ.ดร., ครกฎหมาย, ใน 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, สานกอบรมศกษากฎหมาย

แหงเนตบณฑตยสภา, 2542

2. ฉา ทองคาวรรณ, ศลาจารกสโขทย หลกท 1

3. ไชยยศ เหมะรชตะ, ศ., การศกษานตศาสตรไทยในอนาคต, วารสารกฎหมาย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, มถนายน 2547

4. ทรงศร อาจอรณ, การแกไขสนธสญญาวาดวยสทธสภาพนอกอาณาเขตกบประเทศมหาอานาจ

ในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระมงกฎเกลาเจาอยหว, พระนคร : สมาคมสงคมศาสตร, 2506

5. ทวลาภ ฤทธาภรมย, การศกษาวชานตศาสตรในประเทศสหรฐอเมรกา, ใน 100 ป โรงเรยน

กฎหมาย, สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2542

6. ธงทอง จนทรางศ, รศ.,สรวธ กจกศล, ผศ., และวโรจน วาทนพงศพนธ, อาจารย, การพฒนา

องคความรและจรยธรรมของผประกอบวชาชพทางกฎหมาย : บทบาทขององคกรวชาชพ,

เอกสารประกอบการสมมนาโครงการสมมนาเรองการสรางนกกฎหมายยคใหม : จะรวมกนทาให

เปนจรงไดอยางไร ? โครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย จดโดยสานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.) รวมกบสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา และสภาทนายความ 10

สงหาคม 2543

7. ธานนทร กรยวเชยร, ศ., การปฏรปกฎหมายและการศาลในรชสมยพระบาทสมเดจ,

พระจลจอมเกลาเจาอยหว พระปยะมหาราช พมพเนองในโอกาสครบ 100 ป นบแต

พระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหวเสวยราชย 1 ตลาคม 2511, พระนคร : โรงพมพ

สานกนายกรฐมนตร, 2511

8. ธานนทร กรยวเชยร, ศ., อาจารยสอนวชากฎหมายทด, เอกสารประกอบการสมมนาเรองการ

พฒนาบคลากรและเสรมสรางองคความร : กญแจการพฒนากระบวนการยตธรรมสศตวรรษ

หนา ภายใตโครงการเวทความคดเพอการพฒนากระบวนการยตธรรมไทย จดโดยสถาบน

กฎหมายอาญารวมกบเนตบณฑตยสภา โดยการสนบสนนของสานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.) และธนาคารโลก 8 เมษายน 2542

9. ประสทธ โฆวไลกล, รศ., ครสอนกฎหมาย, ใน 100 ป โรงเรยนกฎหมาย, สานกอบรมศกษา

กฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2542

10. พรชย ววฒนภทรกล, การศกษากฎหมายในชนมหาวทยาลยองกฤษ, ใน 100 ป โรงเรยน

กฎหมาย, สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2542

DPU

11. พชรนทร เปยมสมบรณ, การปฏรปกฎหมายของประเทศไทย ตงแต พ.ศ. 2411 ถง พ.ศ.

2478, วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2516

12. ร. แลงกาต, ประวตศาสตรกฎหมายไทย (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตารา

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2526

13. วรเจตน ภาครตน, ระบบและวธการศกษากฎหมายในสหพนธสาธารณรฐเยอรมน, ใน 100

ป โรงเรยนกฎหมาย สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2542

14. วรวฒน จนทโชต, การศกษากฎหมายในญปน, ใน 100 ป โรงเรยนกฎหมาย สานกอบรม

ศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2542

15. ศรราชา เจรญพานช, รศ., บทบาทของคณะนตศาสตรกบสงคมปจจบน, เอกสารประกอบการ

สมมนาภายใตโครงการวจยเพอการปฏรปการศกษาอบรมและการพฒนา มาตรฐานวชาชพทาง

กฎหมายในประเทศไทย เรองการปฏรปการศกษาอบรมและการพฒนามาตรฐานวชาชพทาง

กฎหมายในประเทศไทย จดโดยสภานตศกษารวมกบมหาวทยาลยวสคอนซน ประเทศ

สหรฐอเมรกา โดยการสนบสนนของโครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย สานกงานกองทน

สนบสนนการวจย (สกว.) และธนาคารโลก วนท 15 มถนายน 2543

16. ศรราชา เจรญพานช, รศ., และวลลภา สบายยง, ดร., คณลกษณะของผทจะเขาศกษาสาขา

นตศาสตร (Input) โครงการสมมนาเรองการสรางนกกฎหมายยคใหม : จะรวมกนทาใหเปน

จรงไดอยางไร ? โครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย จดโดยสานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.) รวมกบสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณพตยสภาและสภาทนายความ 10

สงหาคม 2543

17. หลวงสทธวาทนฤพฒ, คาบรรยายประวตศาสตรกฎหมายไทย, กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2517

18. 100 ป กระทรวงยตธรรม พมพเนองในโอกาสครบรอบ 100 ป ของกระทรวงยตธรรม 25

มนาคม 2535 (กรงเทพมหานคร)

ภาษาองกฤษ

1. Lloyd’s, Introduction to Jurisprudence, Seventh Edition; London Sweet & Maxell Ltd,

2001

2. Anson’s Law of Contract, 27th Edition by J. Beatson, Oxford University Press, 1998.

DPU

ประวตผวจย

ผชวยศาสตราจารยนภา สบกนร

น.บ. จฬาลงกรณมหาวทยาลย

น.ม. จฬาลงกรณมหาวทยาลย

น.บ.ท. สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

ปจจบน อาจารยประจาคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย DPU