Aasya Belediyesi Yaynlan AA AlN!11Ae IIl RL^IHayat ahsiyetiAilesi veevresi Eserleri Amasya'daMevlanaveMevlevilik Eserlerindenrekler IroDrAdnanKA8AlsMAlLOCLUAMAsYA- 2010 AMASYABELEDYES a1asya.bel. trww. nlarNo:13KltrYay Ocak2010 ISBN: . 9789944-0742-5-4 Editr AMDYavuzBAYRDo.r. DanmanYayn A Osma: AkanYrd.AmasyaBeledye Sayfa Tasarm YasinVARILI Kapak Ta_AGLM.BlentKAR ^K!RTakdim.........................................................................................................................5 nsz.......................................................................................................................... 7 Giri ............ .................................................................................................................9 Mevlana'nn Alesi..................................................................................................... 10 Mevlana'nn Doumu, Adve Lakaplar ....................................................................11 Aenin Belh'ten Ayrl .............................................................................................13 Konya'da Daimi kamet............. .................................................................................15 Mevlana'nn Tahsili....................................................................................................16 Tebrizliems'in Konya' yaGeliiveKayboluu ..........................................................17 Mevlana'nn evresi ...................................................................................................22 Grt Bilgin ve eyhler..................................................................................23 Tarikat Silsilesive Yolu .......... ................................................................................23 Hz. Mevlana' nn Vasiyeti ............................................................................................27 Hz. Mevliinii'nnLiikapla ......................................................................................... 27 Hz. Mevlina'nn Elkib-Aliyeleri ..............................................................................31 Mevlanii'dan Semeler ............ .................................................................................... 33 Getirin banao kaak gzeli! .................................................................................. 35 Ah 'mine'l-ak'! ............................................. ......................................................... 36 Mevlana'nn Eserleri ................................................................................................... 38 Amasya'daMevlanaveMevlevik .............................................................................. 39 3 4

_ ... ........ ......................... ........... ........ ''dHicyeler .. .... .... ... . ....................... .......... .46 lesneven Ad. . .. . . .. . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . .. . . . . . . . . . .. . . 48 ....... . .......... . Orden Kaan ................ . ............ . um .................. . ......... ............................ 50 Bkl ilePapagan...... ......................... . .... ....... .... . . a MuifetL................. ............................ 53 Htht Kuunun . .. . .. . ... .. .. .. ... ...

.. ....... .... .... ..... .. 55 Alh Papagan . . . .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... ... .... .... . am.. . .

.... 56 ilGemm....... ......... 58 Di Bilgine . . . . . . . . . .. . . ... . . . .. . .... ....... ..... . Ti ............ ... .... ...... 61 Asbn, Kurt ve. . . . .. . .... .. ... .. . ... . ...... .. .. . .......................... SarnZiyareti . ....... _--

. .... ... .... .... .... .... .... ....... .... .... ... ..bvnden BrMesneviImg 'akdim Tarihboyunca insanlak tutmu, ufuklar am, hedefler ortaya koymu buhedeferiortayakoyarkendeetrafndakilerekendidavranlarileengzel rneklerisunmu kutup insanlar vardr. zellikle bizimtarihimiziniinde bu tr rnek ahsiyetleriarayp bulma hususunda zorluk ekmediimiz bir gerektir. Gnmzdekanaat nderi diye nitelendirilen bir ok byk ahsiyet sadece kendi dnemlerindeki ve evrelerindeki insanlarnolgunlamas, kemale ermesine deil ayn zamanda alar tesine de k tutacak umdeleri, prensipleri ve hayat nizamlarn da bir miras olarak brakmlardr. zellikleAnadolu'nunslamlamasveTrklemesindeoknemliroller oynamolanHocaAhmedYesevi, Yunus Emre, HacBekta-Veli, Mevlana gibistnahsiyetler bizim iinok nemlikilometre talardr. BuisimlerdenkitabmznkonusunudaoluturanMevlanaCelaleddin-i Rumi; sevgi, bar ve kardelik ikliminin tesisiiin, zerinde durulmas, hepimiz tarafndan doru bir ekilde anlalmas ve retilerinin ba tac edilerek, hayatmza ynvermesiasndan byk nem arz etmektedir. Hakakilehalkmuhabbetinibirpotadabirletirmienderkiilerden olan Mevlana Cclaleddin-iRumisanyorumki bugnsadecebizleredeil, kan vegzyailekirlenmiolantmdnyaiklimiiinoknemliknoktalar sunmaktadr. 5 6 nsannkendibenliindenkmas,halkiindebileHak'tanyanaolmas, gnldeyananakodununaslndadiriliinmutusuolduunuhissetmesi vehissettirmesi,gnlykandeilgnllerkazandrmaybirhayatfelsefesi halinegetirmesi,farkllklarortadankaldrp,asldavarolantekliibirliive beraberliialartesinehaykrmasgibidahasayamadmzbiroknemli hasleti kendinde barndran Mevlana Celaleddin-i Ruml'nindn gn(eb-i Aruz)olarakisimlendirdiivefatnn736ncyldnmnedeniilehatrasna kkde olsa saygnn ifadesiolmak zere bu mtevazialmaytm halkmza sunmaktan mutluluk duyuyorum. BualmannksasredehazrlanmasvetakdirlerinizesunulmasndabatadeerlibirikimivebilgileriylekatkdabulunanPrfDr.Adnan KARASMALOGLU'na,yinebirikimivedeneyimiileemeiniesirgemeyen Do.Dr.YavuzBAYRAM'a,BelediyeBakanYardmcsOsmanAKBA'ave dieremeigeenalanlarmzateekkr ediyor, Mevlana'nn retisininbirlik, beraberlik ve kardeliimize vesileolmasn diliyorum. Cafer ZDEMR AmasyaBelediyeBakan rp n:o;HipheyokkiMevlana, yalnzca bizimiin deilbtndnyaiin son derece nemli bir abidevi ahsiyettir. Mevlana'run buzellii, Anadolu'da huzur ve gven ortamnn salanmas abalarna, "sevgi ve hogr" erevesinde etkin biimde katk salamasna dayanmaktadr. yle ki HacBekta- Veli ve Yunus Emre gibi gnl erleriyle birlikte Anadolu'nun barnda ektii sevgi ve hogr tohumlar, ksasredeyeermive zamanla baka corafalara ve nihayet btn dnyaya ulamtr. Mevlana, bugn iinbata Konya olmak zere, lkemizin her bir kesinde, sevgivehogryedayalbakasvebtnslamiduyarllylabirlikte yaamayaveyaatlmayadevametmektedir. Anadolu'dailkmevlevlhanelerden birininatldnbildiimizAmasyada;halk,siviltoplumrgtlerive yneticileriylebirlikteMevlana'yagnldensahipkmapotansiyelitayan ehirlerimizdendir. phesiz bu sahiplenmeyi, Amasya'nn esiz tarihi tecrbeleri vekltrelbirikiminindoalbirsonucusaymakgerekir.Amasya'nnmanevi havasnsoluma frsatbulmubirakademisyenolarak, Amasya'da buanlamda rnek gelimelerin salanabileceine yrekten inanyorum. Mevlana'nn sevgi, samimiyet, inan ve hogr eksenli yaam felsefesine ne kadar muhta olduumuzu her geen gn biraz daha iyi anlyoruz. Bu balamda deerlendirildiinde, Amasya Belediyesinin Mevlana ile ilgili abalarnn ayr bir anlamvenemtadnifadeetmeliyim.nkMevlana,yzyllardanberi olduu gibi, bugn de birletirici ve uzlatrc bir ilev grmeye devam etmektedir. ElinizdekikitaptaMevlana'nnhayat,ailesi,ahsiyeti,evresi,silsilesigibi hususlarlailgiliblmler,Mevlanaileilgilinemlialmalaryrtmve yaymlamolanSaynPrfDr.AdnanKaraismailolu'naaittir.Buarada ww.semazen.netve ww .mevlanader.orggibiadreslerde,Hocamzavebaka7 8 aratrmaclaraaitherkesinulaabileceipekyararldosyalarnyeraldnda hatrlatmakisterim.Mevltma'nnEserleri,Amasya'aMevlanaveMevlevilik, Mesnevi'enSemeHikayelerblmleriDo.Dr.YavuzBayram;Mesnevi mbiinden Birka Damlabalklblm iseBelediyeBakanYardmcsOsman Akbatarafndanhazrlanmtr. Buvesileilehibirkarlkbeklemeksizin,almalarnbizimlepaylama hususunda tereddt gstermeden kitaba katkda bulunan SaynPrf Dr.Adnan Karaismailolu'na,AmasyaBelediyesiveahsmadnateekkrediyorum. BuaradabataBelediyeBakanSaynCaferzdemirveBelediyeBakan YardmcsSaynOsmanAkbaolmakzere,sevgivehogryehararetle ihtiyaduyduumuzbirdnemdebylebirkitapkyaymlamaveMevlana'yla ilgili programlar yapmaferasetini gstermiolanAmasyaBelediyesini gnlden kutluyorum. Mevlana'nnhogriklimininbtnhayatmzkuatmas,sevgive kardelik bilincinin evliya memleketi Amasya ile birlikte btn lkemizde hakim olmas dileiyle... Do. Dr. YavBAY Giri BugnksnrlaragrenemlimerkezleriniTrkmenistandakiMerv, ran'dakiNiaburveAfganistandakiHeratveBelhehirlerininoluturduu Horasan blgesiniAnadolu'yabalayanglhalkalardanbiri,Mevlanaailesi olmutur. Bu halkalar sayesinde Horasan Anadolu'ya, Anadolu da dnyaya alma talihineerimitir.Anadolu'nunbusayedegerekleenyenikimlikkazanma dnemine hakimolan ve Mevlana ile zdeleendnceyi vuslat, muhabbet ve merhametkavramlar temsil etmektedir, diyebiliriz. Mevlana'nn atalar,Xl. asrn balarnda bugn Afganistan'n kuzeyinde ve zbekistan snrna yakn bir blgede bulunan Belh ehrinde ikamet etmekteydi. Buehir,slamncesineyaknasrlardanitibarenTrklerinhakimiyetinde bulunmu, Gaznelilerin ve Seluklularn idaresinde nemli ilim merkezlerinden birisihalinegelmiti.ehir,Mevlana'rundoduuyllarda1 Iariznahlarn hakimiyetinde idi. Mevlanave evresiyle ilgili, kendieserleridndaki, ilk bavurukaynaklar, oluSultanVeled'in1291ylndakalemealdbtidanameadndatayan Veled-name1, krk yl kadar Mevlanaya hizmet etmi olanSipehsalar Feridun b. Ahmed'in1300'l yllarn banda yazd Risale2ve Ahmed Efaki'nin 1353'te tamamladMenakibu'l-Arilln'dir.3 SultanVeled' ineseri,herikieseriinde kaynak olurken; ayrca Efaki, Sipehsalar'nRisale'sinin nemli blmn kendi eserine aktarmtr. Bunlardan btidaname'deki bilgUer, salklolmakla birlikte btnhususlaraydnlatmayakgelmemektedir.Sipehsalar'nveEfaki'nin eserlerindemenkbelerinarasnaserpitirilenbilgileriseeksikveyayanl deerlendirmelere yol aabilmektedir. Velcd-namc, nr. Cclilddin-i Hmai, Tahran, 1315 h.; Ayn eserindier adyla evirisi: iblid:i-namc, trc. AbdlbakiGlpnarl, Ankar, 1976. 2"Zindegi-n:ime-iMevlana Celaleddin-i Mevlevi" adyla nr. Sa'id-i Nefsi, Tahran, 1325 h.; Trkeyeevirisi: Mevlana veEtrafndakiler, trc. Tahsin Yazo, stanbul, 1977. 3El-EAii ki, emseddin Ahmed, Meniikibu'l-iirifn, nr. Tahsin Yazc, T-H, Ankara, 1 976- 1980; Trkeye evirisi: AriAcrinMenkbeleri, I-II, trc. Tahsin Yazc, stanbul, 1986-1987. 9 Mlana 'nndf.ilesi Hz.Mevlanannbabas,HseyinoluSultanu'l-lemaBahaeddinMuhammed,Belhehrindealimveariferiylemehurbirailedendivebykbir ne sahipti. Mevlana'nn soyca anneannesi tarafndan nlHanef fakihlerinden ems'l-eimmeMuhammed-iSerahsi'ye(.1097)balbulunduu4,babaannesiyleHarizmahlardanolduuvebabatarafndanHz.EbuBekir'eulat ynndekibilgiler,birokeserdeyeralmasnaramen,kendilerininveSultan Veled'in eserlerinde bulunmamaktadr.5 Ancak bubilgiler, hi olmazsa, aileye sahipolduudeerlernedeniyleduyulanhrmetvesevgininbyklnedelil olarakgrlmelidir. Mevlana'nnbabasMevlana-yiBuzurg(BykMevlana)Bahaeddin Veled' in,hanmMmineHatun'dan,ikioluvebirkzdnyayageldi.Byk olunun ad Alaaddin Muhammed'di. Kz Fatma Hatun, Belh'ten ayrldklarndaevliolduuiinburadakald. Dnyayansalanolu MevlanaCelaleddinMuhammed'inise oluvebir kzoldu.BykoluBahaeddinMuhammed'in(SultanVeled)veondanbirveya ikiyakkoluAlaaddinMuhammed'inanneleri,Semerkantlerefeddin'in kzolanGevherHatun'dur.DieroluMuzaferddinEmir AlimvekzMelike Hatun'unanneleriise,GevherHatun'unvefatndansonraevlendiiKonyalKira Hatundur. 4Efaki, Ariferin Menkbeleri, l, 50-51 (nsz), 126, 243. Sultinu'l-ulcma, emsl'l-cimmc'nin torunuyla, belki de dahadon olaraktorunununkmylaevliolabilir. Bk. Glpnarl, Abdlbaki, MevlanaCelaleddin, stanbul, 1985, s. 38. 5Melani'nn Hz. Ebu Bekir'in soyundan geldiini gstermek aaaylaadnaeklenen 'el-Bekri(Bekre mensup)' mensubiyet sft, bata Sipehsalir'nRisale'sive Menakibu'Hirifnolmak zerekaynaklardasrarlakaydedilmektedir. Aca bumensubiyetten l\1elan:'run vebabasnn eserlerinde basedmemesi, en gvenil ir Mesnevi ve Divan-Kebir yazmalarnda ve nt trbeler inin kitabelerinde debu dunma iaret eden bir kayt bulunmamasdikkatekicidir. Sultan Veled'in, Veed-namc'sinin, Celaleddin Hmaitarafndan yaynlanan Farsametninde bu J Q mensubiyetiifadeedenbeytin, eskive itibar edilmesi gerekenyazmalarda bulunmadnise Glpnarlortaya koymutur. Bkz. Glpnal, Melana Celaleddin, s.35-38. Mevlana'nnbykoluvesadkhalefSultanVeled'in, eyhSelahaddin-i Zerkub'unkzolanFatmaHatundanbiroluveikikzvard:Celaleddin EmirArifelebiile Mutahhara Hatun (Abide)veerefHatun(Arife). Ayrca ikihanmlndanNusretHatundanelebiemseddinEmirAbid,Snble Hatun'danelebiSelahaddinEmirZahidveelebiHsameddinEmirVacid isimlioullardnyayageldi. 6 Mevlana 'nn