ahmet demi̇r sunum
DESCRIPTION
www.demirahmet.comTRANSCRIPT
ANLAM BİLİMİNİN TARİHÇESİ
www.demirahmet.com
Ahmet DEMİR1109030026
Anlambilim, anlamı inceleyen çalışma alanıdır. Bu alan, genellikle sözcükler, deyimler, işaretler ve semboller gibi
gösterenlerle onların anlamları arasındaki ilişkiye yoğunlaşır.
www.demirahmet.com
Anlam bilgisiyle bağlantılı konulardan bazıları şunlardır: Sembol ve gönderge,
sözcükler ve sözlükbirim, düzanlam, yan anlam, dolaylı anlatım, iki anlamlılık,
mecaz, teşbih ve sembol, anlam bilgisi alanları, eş anlamlılık, zıt anlamlılık ve alt
anlamlılık, eşdizimlilik, ifade ve deyim, anlam değişikliği ve kökbilim, çok
anlamlılık, eşadlılık ve eşyazımlılık, sözlükbilim ve sözlükcülük, bilgibilim.
www.demirahmet.com
Elimizde olan kaynaklara göre en eski dil çalışmaları Eski Hint de ve Eski Yunanda gerçekleşmiştir.dinin bir itici güç olarak
dilin üzerindeki inceleme ve araştırmalarda etken rolü oynaması,bir çok ülkede olduğu gibi Eski Hinttede kendini göstermiş ve kutsal bilgi derlemeleri olan
‘VEDA’ların doğru okunması , değerlendirilmesi dil olgusunun sınırlarının
çözülmesine yönelmiştir.
www.demirahmet.com
Örneğin; nesne ile onun dildeki karşılığı,arasında bir ilişki bulunup
bulunmadığını 4.yüzyılda Hindistanda Yaska tarafından,aynı yüzyılda Eski
Yunanda Platonun Kratylos gibi eserlerde tartışıldığı bilinmektedir.
www.demirahmet.com
Düşünürlerin dil üzerinde tartışmaları anlambilim konusunu
doğurmuştur.17.yüzyılda John Locke,sözcüklerin anlamları üzerinde
durmuş ve aynı çağda Bacon, 18 yüzyılda Leibniz,Herder ve daha sonraları Humboldt
anlam bilim konusunda yerini almıştır.
www.demirahmet.com
Anlam biliminin temelleri ilk olarak 19 yüzyılda atılmıştır.1826-27 yıllarında ‘’Latin Dilbilimi Üzerine Dersler’’adlı
eserini hazırlarken Alman dilcisi K.Reisig anlama ilişkin sorun ve konulara
Semasiologie başlığı altında geniş yer vermiştir.
www.demirahmet.com
70 yıl sonra Fransa’da M. Breal tarafından sağlamlaştırılarak Fr. Semantigue terimiyle dil bilinminde yeni bir çalışma alanı ortaya
çıkarmıştır. Eski Yunan’dan Breale kadar anlamla ilgili konular ele alınmış ve en çok
anlam değişmesi üzerinde durulmuştur.
www.demirahmet.com
20. Yüzyılların başında ünlü İsviçre’li bilgin F.DE Saussure’nin dil biliminde çığır
açtığına ‘dizge anlayışını getirdiği, dilin nitelikleri, incelenme yöntemleri üzerinde önemli ilkeler ortaya koyduğuna gösterge
kavramını yerleştirmiştir. Anlambilim çalışmalarında, Avrupa’da TRİER, ULLMAN,
GREİMAS ve LYONS gibi bilginler katkı sağlamaktadır.
www.demirahmet.com
Sausser’le başlayan bu yapısalcılık Amerika’da da yankı bulmuş Bloomfield ve sonrakilerle yeni gelişmeler elde edilmiştir. 1957’den başlayarak Chomsky’nin önemli
çalışmaları olmuştur.
www.demirahmet.com
Anlambilimin tarihçesi üzerinde duran Tamba – Mecz (1991:10 ss ) anlambilim
tarihçesini 3 döneme ayırmıştır.
www.demirahmet.com
1) Gelişmeci Dönem:(1883 – 1931). Sözcüklerin tarihi, dildeki anlamların gelişmesi, anlambilime özgü yasaların korunması gibi konularla uğraşılan, Breal, Trier gibi bilginlerin dönemi.
www.demirahmet.com
2) Karma Dönem:( 1931 – 1963 ) Sözcüklerin tarihi ve söz varlığının kuruluşu gibi konuların ele alındığı, ULMANN, Guiraud… gibi araştırmacıların dönemi.
www.demirahmet.com
3) Dilsel Modeller Dönemi:(1963’ten bu yan) Chomsky, Katz-Fodor… gibi bilginlerin temsil ettiği ve sözcük anlambiliminde tümce anlambilimine geçişin ağırlık kazandığı dönem.
www.demirahmet.com
Bugün anlambilim çalışmaları araştırıcıları tarafından dil bilimi açısından ele
alınmakta, dil bilimsel anlam bilimi olarak yürütülmektedir.
www.demirahmet.com
Bazı çevreler ise onun mantık çalışmaları ile örtüştürerek mantıksal anlambilim
üzerinde durmakta, dilin mantıskal kurululşu üzerinde yapıt yayımlayan
Carnap ve Meontague gibi düşünürlerin doğrultusunda etkinlik göstermeyi
sürdürmektedir.
www.demirahmet.com
Bütün dünyada ki çalışmalar gözden geçirilecek olursa dil bilimsel ve anlambiliminin iki alt alan olduğu görülür:
1) Sözcük Anlam Bilimi
2)Tümce Anlam Bilimi
www.demirahmet.com
Batıdaki dil bilim çalışmaları tarihi süreç içinde çok değişik aşamalardan geçmiştir.
Özcan Başkan bu aşamaları 4 döneme ayırmıştır;
www.demirahmet.com
1) Söylenciler Dönemi: Bu dönemde daha çok dini efsanevi anlatılar söz konusudur.
2) Klasik Diller Dönemi: Bu dönemde ise felsefe odaklı çalışmalara rastlanılır.
www.demirahmet.com
3) Dünya Dilleri Dönemi: Grekçe ve Latince’nin buyruğundan çkmak ve İncil’in her kesim tarafında okunmasını sağlamak amacıyla yerel dillerin araştırılması göze çarpar.
4) Bilimsellik Dönemi: Bugünkü anlamda bilimsel çalışmaların gerçekleştiği dönemdir. Batı’da anlam konusunu içeren ilk çalışma Platon’un Kratilas adlı diyaloğudur.
www.demirahmet.com
Ülkemizde ise anlambilimi konusunda ilk çalışmaları yapan Doğan Aksan’dır. 1971 Yılında Anlambilim’i ve Türkanlambilim’i
adlı eseri anlambilimi konusunda Türkiye’de yazılmış olan ilk eserdir.
www.demirahmet.com
Kaynaklar:
1) Rıza Filozok, Anlam Analizine Giriş
2) Veysel Kılıç, Anlambilimine Giriş – Temel Kavramlar Papatya Yayıncılık
3) Günümüz Dil Bilim Çalışmaları – Multilingual Yayınları
4) Aksan, Doğan 1978 Anlambilimi ve Türkanlambilimi Ankara Üniversitesi Yayınları
5) Doruk Yayınları Anlambilim Sözcüğünün Anlamı
6) Doğan Aksan Anlambilim Konuları ve Türkçe’nin Anlambilimi
www.demirahmet.com