alsó végtag anatomia vázlat
DESCRIPTION
vázlatTRANSCRIPT
Az als vgtag anatmijnak vzlatos ttekintse
PAGE 33Az als vgtag anatmija
Az als vgtag anatmijnak vzlatos ttekintseA medence
s az als vgtag csontjai s(femur, patella, ossa cruris)
zletei
1) A medence / Pelvis felptse Kis- s nagymedence / pelvis minor et majora) Keresztcsont / Sacrum / Os sacrum
basis ossis sacri promontorium (L5-hz)
apex ossis sacri hiatus canalis sacralis ( canalis sacralis
partes laterales: facies auricularis (flkagylszer), tuberositas sacralis
facies pelvina foramina sacralia pelvina (2x4 lyuk ( rr.ventrales n. spinalis)
facies dorsalis foramina sacralia dorsalia (2x4 lyuk ( rr.dorsales n. spinalis)
crista sacralis mediana ( processus spinosus vertebrae
crista sacralis medialis ( processus articularis vertebrae
crista sacralis lateralis ( processus transversus / costarius vertebrae
b) Medencecsont / Coxa / Os coxae
os ilium
os ischii Y-alak synostosis: corpus ossis ilii, ischii et pubis ( acetabulum
i) os pubis
ii) Cspcsont / Os ilium
corpus ossis ilii
ala ossis ilii (Klin.: ilium punctio ill. Jamshidi-biopsia kedvelt helye ( vrscsontvel-vtel)
crista iliaca
labium externum
linea intermedia
labium internum
spina iliaca anterior superior
spina iliaca anterior inferior
eminentia iliopubica / iliopectinea spina iliaca posterior superior
spina iliaca posterior inferior
incisura ischiadica major
fossa iliaca
linea arcuata
facies sacropelvina
tuberositas iliaca
facies auricularis (= facies articularis)
facies dorsalis: linea glutea inferior, anterior et posterior
iii) lcsont / Os ischii
corpus ossis ischii
ramus superior ossis ischii ( incisura ischiadica maior
spina ischiadica ( tuber ischiadicum / tuber ossis ischii
incisura ischiadica minor
ramus inferior ossis ischii (iv) Szemremcsont / Os pubis
corpus ossis pubis
ramus superior ossis pubis ( pecten ossis pubis
tuberculum pubicum tallkozsuk: facies symphysialis
sulcus obturatorius
ramus inferior ossis pubis ( crista phallica (crura penis / clitoridis eredse)
v) Foramen obturatum: corpus ossis pubis ramus superior et inferior ossis pubis ramus inferior et superior ossis ischii corpus ossis ischii
vi) Acetabulum (Y alak synostosis 16 18 ves kortl)
limbus acetabuli
incisura acetabuli felette: lig.transversum acetabuli
facies lunata ( hyalin porc
fossa acetabuli ( porcmentes (lig. capitis / teres femoris r. acetabularis ex a. obturatoria)
c) sszekttetsek
i) Art. sacroiliaca (feszes v. lapos zlet / amphiarthrosis seu art. plana) zfelszn mindkt csonton: facies auricularis ROSTOS porc
ligg. sacroiliaca interossea (legersebb!!) tuberositas sacralis et iliaca kzt
ligg. sacroiliaca dorsalia (ers) et ventralia (leggyengbb)
ii) Symphysis pubica (semi- seu hemidiarthrosis) facies symphysialis-ok kzt: discus interpubicus
discus interpubicus = hyalin bevonat rostos porc a discusban reg (cavum symphyseos) is megjelenhet, mely gy tmenet (hemidiarthrosis) a porcos / folyamatos s zletes / megszaktott sszekttets kztt
nk esetn szlskor fellazulhat, kros esetben elvlhat a kt felszn egymstl (symphyseolysis)
szalagok: ligg. interpubica (mindkt oldalrl, legkifejezettebben alulrl)
lig. pubicum superius
lig. arcuatum pubis ( felette / eltte erek lpne ki a gt s kls nemi szervekhez)iii) A medence sajt szalagjai (syndesmosis)
(1) Lig. iliolumbale: L4-5 proc.transv. crista iliaca
(2) Lig. sacrospinale ( foramen ischiadicum majus
(3) Lig. sacrotuberale ( foramen ischiadicum minus
(4) Lig. inguinale (Poupart): spina iliaca ant.sup. tuberculum pubicum
( a szalag med. megersdse: lig.lacunare Gimbernati
(5) Membrana obturatoria: sulcus obturatoriuson NEM tapad ( foramen obturatum canalis obturatorius (foramen + m. obturator int. et ext.)2) A medence statikja
alapja: medencedls / inclinatio pelvis ( 2 egymson nyugv, frontalis, rugalmas boltv
fels boltv / medenceboltozat: sacrum + 2 os coxae alkotta v
als boltv: 2 caput et collum femoris-t sszekt v
rugalmassg alapja:
csontboltozat sajt rugalmassga (ervonalaknak megfelel trabecula-rendszer)
sacrum, mint mobilis ktkar emel
mobilits kulcsa: ugyan a sacrum a fels boltv zrkve, az art. sacroiliaca vonala mgis lefel divergl ( lefel elmozdulna
felfggeszts, rgzts: ligg. sacroiliaca interossea et dorsalia
ells emelkar: promontorium ( lumbalis gerinc terheli
hts emelkar rgztse: lig. sacrospinale et sacrotuberale
testsly kzvettse: lumblis gerinc ( promontorium basis ossis sacri ( 2 os coxae acetabulum ( 2 caput femoris ( 2 collum femoris ( ( ( lbboltozat
(3 pontra tmaszkod lb elve: tuber calcanei + I. s V. caput metatarsi
3) Pelvis minor (~ cavum pelvis) pelvis major et minor kzti hatr: linea terminalis ( promontorium pars lateralis ossis sacri linea arcuata pecten ossis pubis symphysis pubica fels szle
apertura pelvis superior / kismedence bemenete = linea terminalis:
ovlis () vagy krtyaszv () alak
60 65 o -ban elrefel lejt ( inclinatio pelvis
rege: cavum pelvis oldalfala: sacrum, os coccygis, membrana obturatoria, lig.sacrotuberale et sacrospinale, bels cspizmok
apertura pelvis inferior / kismedence kimenete: symphysis ramus inferior ossis pubis et ischii tuber ischiadicum lig. sacrotuberale os coccygis
rombusz alak
vzszintesen hzdik
4) Nemi klnbsgekjellemzk
szjjelebb llnakalae ossis iliimeredeken llnak
promontorium kevsb ugrik be ( harntul ovlis alakapertura pelvis superiorpromontorium ersen beugrik ( krtyaszv alak
65 o a vzszinteshez kpestbemenet skja60 o a vzszinteshez kpest
tgabb, rvidebb, alul alig szkebbcavum pelvishossz, lefel tlcsrszeren beszkl
szles, kisebb grblet sacrumkeskeny, nagyobb grblet
arcus pubis ~90 o2 ramus inf. ossis pubis szgeangulus pubis 75 o
hromszgforamen obturatumovlis
kevsb kifejezettcsontrelief
(izomtapads, -ereds alapja) jval kifejezettebb
5) A ni medence tmri
a) Bels tmrk
Diameter
mediana (cm)Diameter
transversa (cm)Diameter
obliqua (cm)
Apertura pelvissuperiorconjugata anatomica
(promontorium symphysis fels szle): 11,5linea terminalis legtvolabbi, azonos pontjai kzt: 13,5art. sacroiliaca s a linea terminalis keresztezdse ellenoldali eminentia iliopectinea: 12,5
conjugata vera obstetrica (promontorium symphysis legkiemelkedbb pontja): 11
conjugata diagonalis interna
(promontorium symphysis als szle): 12,5
Cavum pelvis III. sacralis csigolya teste symphysis kzepe: 12 12,5
acetabulumok kzept kti ssze: 12
incisura ischiadica major ellenoldali sulcus obturatorius: 13,5
Apertura pelvis inferiorarcus pubis legmagasabb pontja apex ossis coccygis: 10 12 kt tuber ischiadicum kzt: 11nincs
A legnagyobb tmrknek megfelelen a magzat (frontooccipitalis tmr ~ 12-13cm) 90 o-os forgst vgez a medencn val thaladsa sorn!
Axis pelvis / medence tengelye: az egyenes / sagittalis tmrk kzept sszekt vonal.
Amplitudo pelvis: a cavum pelvis legtgabb rsze( ld. diameter mediana (12,5 cm) et obliqua (13,5 cm).
Angustia pelvis: a cavum pelvis legszkebb rsze (10 cm) ( spina ischiadica, a symphysis als rsze s az apex ossis sacri-n tfektetett sk.
b) Kls tmrk mrsk: medencekrzvel distantia intertrochanterica (31 cm( ( a kt trochanter majort kti ssze
distantia cristarum (28 cm( ( a crista iliack legkillbb pontjainak tvolsga
distantia spinarum (25 cm( ( a kt spina iliaca anterior superior kztt( ha 3 cm-rel kisebb az eltrs az tmrk kzt ( szk medencre van gyan csszrmetszs / sectio caesarea lehet indokolt conjugata diagonalis externa / Baudelocque-fle tmr (20 cm normlis, 19cm-nl gyans; 18 cm-nl szk ( sectio caesarea indokolt( (Baudelocque tmr mrse: a medencekrzt a symphysis fels szlhez (mons pubis) s L5 ill. sacrum kztti bemlyedshez (Michaelis-rombusz* fels pontja) rakjuk!
6) Az als vgtag csontjai
a) Combcsont / Femur
extremitas proximalis caput femoris fovea capitis femois (lig. capitis / teres femoris tapadsa)
collum femoris (125 o)
trochanter major
fossa trochanterica
linea intertrochenterica crista intertrochanterica (ell a linea, htul l a Crista by Lszl P. Dr. () cristn: tuberculum quadratum
trochanter minor
tuberositas glutea = trochanter tertius (lat.)
linea pectinea (med.)
extremitas distalis facies patellaris
planum popliteum s. facies poplitea (= fossa poplitea aljzata)
tuberculum adductorium (med.)
sulcus popliteus (lat.)
epicondylus medialis et lateralis
condylus medialis et lateralis (tengelyek alaki s nagysgbeli differencia!!)
fossa intercondylaris
mindkt extremitas kzelben: labium mediale et laterale lineae asperae linea aspera
b) Trdkalcs / Patella lapos szeldgesztenye alak: basis et apex patellae
rgzts:
capsula articularis
tendo musculi quadricipitis femoris lig. patellae
corpus adiposum infrapatellare
facies articularis medialis et lateralis patellae
c) Spcsont / Tibia
extremitas proximalis condylus medialis et lateralis
eminentia intercondylaris
area intercondylaris ant. et post.
facies articularis fibularis (art. tibiofibularis)
tuberositas tibiae
linea musculi solei = linea poplitea
corpus tibiae (3 l 3 felszn ( med.: izommentes)
extremitas distalis malleolus medialis ( facies articularis malleoli med. / tibiae
sulcus malleolaris medialis (m. tibialis post. ina)
incisura fibularis (syndesmosis! tibiofibularis)
d) Szrkapocscsont / Fibula
caput fibulae
apex capitis fibulae
facies articularis capitis fibulae
collum fibulae
corpus fibulae
3 l, de a distalis harmadban egy 4. l jelenik meg
margo anterior
margo posterior
margo interosseus
crista medialis (4. l posteromedialisan)
3 felszn
facies medialis
facies lateralis
facies posterior
malleolus lateralis a malleolus lat. felett a legtrkenyebb! facies articularis malleoli lat. / fibulae
sulcus malleolaris lateralis (mm. peronei inai)
fossa malleoli lateralis
7) Az als vgtag zletei
a) Art. coxae (art. cotylica / enarthrosis / dizlet (gmbzlet spec. formja)) zfej: caput femoris 2/3-a
zvpa: acetabulum, De az zfelszn csak a facies lunata acetabuli (
mlytse: labrum acetabulare (rostos porc) + lig. transversum acetabuli
capsula articularis tapadsi vonala: linea intertrochanterica (ell), crista intertrochanterica-tl egy ujjnyival feljebb (htul)
szalagrendszer:
extracapsularis szalagok a tokszalagba sugroznak:
lig. iliofemorale = Bertini-f. szalag (legersebb!, spina iliaca ant. inf. linea intertrochanterica)
lig. pubofemorale zona orbicularis = Weber-f. rostok
lig. ischiofemorale
intracapsularis szalag: lig. capitis femoris ( nutritv ereket szllt a caput femoris-hoz (r. acetabularis / a. capitis femoris ( a. obturatoria) mozgsok: anteflexio retroflexio anteflexio / flexio: a szalagok a combnyakrl lecsavarodnak s meglazulnak ( 130o-os elmozduls retroflexi / extensio: a szalagok a nyakra rcsavarodnak s megfeszlnek ( 10o-os elmozduls abductio (30 45o) adductio (20 30o) abductionl a f gtl: lig. iliofemorale (spina iliaca ant. inf. linea intertrochanterica) rotatio konstrukcis tengely: caput femoris kzepe fossa intercondylaris nyjtott cspzlet mellett ( 70 80o behajltott cspzlet mellett ( 90 100o (ok: laza szalagok) circumductio konstrukcis tengely krl: caput femoris kzepe fossa intercondylaris rellts:
a. circumflexa femoris medialis
a. circumflexa femoris lateralis a. prof. femoris(a. femoralis( a. iliaca ext. r. acetabularis / a. capitis femoris ( a. obturatoria( ( a. ilica interna
b) Art. genus (trochoginglymus / art. condyloidea) zfej: condylus medialis et lateralis femoris
zvpa: facies articularis superior (pars med. et lat.) tibiae + MENISCUSOK kisegt szerep zesls: articulationes femoropatellares med. et lat. capsula articularis:
condyli femoris felett ered, s a condyli tibiae-n tapad
ell s htul laza, oldalt a szalagok miatt feszes
ells falba a patella gyazdik
szorosan sszen a medialis meniscussal
htul egy darabon a m. popliteus bnyje kpezi
meniscusok:
meniscus medialis: hosszabb, szlesebb, sarl alak, sszen a lig. collaterale tibiale-val meniscus lateralis: rvid, ersen velt, majdnem kr alak
a meniscusok funkcija:
1. zleti felsznek kongruencijnak biztostsa (zvpa mlytse)
2. a flexi-extensis harnt tengely nem a divergl femur condylusokon megy t (gy 2 egymst metsz, elrefel nyitott, tompa szget bezr tengely lenne), hanem az epicondylusokat kti ssze knnyebb grdl-cssz mozgs
3. az zlet rugalmasabb, ellenllbb (kollagnrostos porc)
a meniscusok mozgsa:
flexio: tvolodnak egymstl s htracssznak a divergl femur condylusoknak megfelelen
extensio: kzelednek egyms fel s elre cssznak
rotatio: egymshoz kpest ellenttes irnyba trnek ki
szalagrendszer:
extracapsularis szalagok
lig. patellae = tendo musculi quadricipitis femoris retinaculum patellae mediale et laterale = m. vastus med. et lat. bnyi
lig. collaterale tibiale (sszen)
lig collaterale fibulare (fggetlen)
lig. popliteum arcuatum (apex capitis fibulae-rl sugrzik a tokba)
lig. popliteum obliquum = m. semimembranosus innak besugrzsa a tokba
aponeurosis m. poplitei
intracapsularis szalagok
lig. cruciatum anterius (rvidebb, gyengbb): area intercondylaris ant. condylus lat. femoris
lig. cruciatum posterius (hosszabb, ersebb!): area intercondylaris post. condylus med. femoris
lig. transversum genus ( 2 meniscust kti ssze ell
trdzleti BURSK: a nagy mechanikai terhelsnek kitett helyeken a br ill. az inak alatt kommunikl (az zleti reggel) bursk:
bursa suprapatellaris
recessus subpopliteus bursa m. semimembranosi (Klin.: Baker-cysta)
bursa subtendinea musculi gastrocnemii lat. et med.
nem kommunikl bursk:
bursa subcutanea praepatellaris
bursa subfascialis praepatellaris
bursa subtendinea praepatellaris
bursa infrapatellaris profunda (lig. patellae alatt)
bursa subcutanea infrapatellaris
corpus adiposum articulare: corpus adiposum infrapatellare ( hzagptl szerep
mozgsok: flexio s extensio + rotatio
flexio: (130o)
a htrafel divergl condyli femoris miatt a meniscusok htra fel cssznak s tvolodnak a tibin
(hyper)flexio gtlsa:
lig. cruciatum anterius
ells szalagok
lgyrszek torldsa
extensio:
a meniscusok elre toldnak s kzelednek egymshoz
(hyper)extensio gtlsa:
lig. cruciatum posterius et anterius oldalszalagok feszlse
tokszalag
rotatio: aktv rotatio (berotatio 20 o, kirotatio 40 o)
ok: izommkds
rotatio tengelye: mozgstl fggen brmelyik femur condyluson thalad longitudinalis tengely
flektlt trdben rhet el a legnagyobb rotatios mozgs, mert a gtl collateralis szalagok ilyenkor ellazulnak
passzv rotatio = knyszerrotatio (kb. 5-10 o) a lbszr a flexio elejn kezdeti (befel), az extensio vgn pedig vg- (kifel) rotatiot vgez knyszerrotatio okai:
condylus medialis femoris hosszabb 2 cm-rel (toldalkdarab) nagyobb condylus-grblet
lig. cruciatum anterius rvidebb
rotatio tengelye: condylus lateralis femorison thalad longitudinalis tengely flexi sorn szlelt knyszerrotatio magyarzata:
condylus medialis femoris hosszabb 2 cm-rel, gy nagyobb grblete a flexi elejn jobban eltrti a medialis tibia condylust a medialis meniscus segtsgvel BErotatio
a rvidebb lig. cruciatum anterius gtolja a tovbbi berotatit + a grblet ve dorsalisan enyhl a flexi msodik szakaszban (a kezdeti avagy berotatio vgn) a medialis tibia condylus visszekerl a kiindulsi helyzetbe (kirotatio)
extensio sorn szlelt knyszerrotatio magyarzata:
condylus med. femoris jelentsgt ld. elbb
az extensi vgn ill. hyperextensi kapcsn a lig. cruciatum anterius jobban megfeszl, mint a post. condylus med. tibiae visszacsszik a toldalkdarabra KIrotatio
c) Art. tibiofibularis = feszes zlet (prox.)
d) Syndesmosis tibiofibularis (dist.)
Hangslyozand, hogy NEM zletrl van sz! syndesmosis = membrana interossea + lig. tibiofibulare ant. et post.A lb (pes) csontjai s zletei
1) A tarsus (lbt) csontjai
a) Medialis csontsor
i) Talus (ugrcsont ~ os scaphoideum + os lunatum + os triquetrum) caput collum corpus tali
facies superior trochlea tali: hengerfelszn, mi ell 0,5cm-rel szlesebb, mint htul!
( facies articularis malleolaris med. (sarl) et lat. (hromszg)
processus lateralis tali
processus posterior tali:
tuberculum laterale
tuberculum mediale ( sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi facies articularis calcanea ant. et media: dombor zfej jelleg
sulcus tali ( sinus tarsi (lat.fel nylik!)
facies articularis calcanea post: kivjt, zrok jelleg facies articularis navicularis: zfej az os naviculare szmra
ii) Os naviculare (sajkacsont ~ os centrale carpi*) facies articularis prox. seu talaris: zvpa a talusnak
tuberositas ossis navicularis (med.) facies articularis cuneiformis med., intermedia et lat.
iii) Ossa cuneiformia (kcsontok) mediale (legnagyobb) intermedium (legkisebb) laterale (6 zfelszn)
b) Lateralis csontsor
i) Calcaneus (sarokcsont ~ os pisiforme) corpus
tuber calcanei:
processus medialis
processus lateralis
facies articularis talaris ant. et media: homor zrok a talus szmra
(sustentaculum tali (med.): a test slya erre nehezedik
(sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi
sulcus calcanei ( sinus tarsi (lat.fel nylik!)
facies articularis talaris posterior: hengerszer, zfej jelleg a talus szmra
trochlea peronealis (lat.) ( sulcus tendinis musculorum peroneorum (m. peroneus longus et brevis)
facies articularis cuboidea: nyereg alakii) Os cuboideum (kbcsont ~ os hamatum) lateralisan rvidebb, mint medialisan
processus calcaneus facies articularis prox. s. calcanea: nyereg alak sulcus tendinis musculi peronei longi
tuberositas ossis cuboidei
facies articularis dist. (IV. V.) et med. (cuneiformis et navicularis)
2) Ossa metatarsi (lbkzpcsontok)
basis corpus caput
( plantarisan: ossa sesamoidea (fleg I. s V.)
I. s V. plantaris basisn: tuberositas
I. II. III. IV. ( os cuneiforme mediale, intermedia et laterale IV. V. ( os cuboideum3) Ossa digitorum pedis / phalanges pedis (lbujjpercek)
phalanx proximalis, media et distalis
basis corpus trochlea (cskevnyes ujjpercek)4) A lbzletek
a) Art. talocruralis = fels ugrzlet (HENGER) zvpa: bokavilla
facies articularis inferior tibiae
facies articularis malleoli med. (tibia) et lat. (fibula)
Klin.: distalisabban helyezkedik el gy trsei gyakoribbak!
zfej: trochlea tali ( ell 0,5 cm-rel szlesebb, mint htul ( dorsalflexiban jobban feszti a bokavillt ( az zlet feszesebben rgzl
szalagok: lig. deltoideum (malleolus medialis) ( ersebb ( rnduls ritka
pars tibionavicularis
pars tibiocalcanearis
pars tibiotalaris ant. et post.
lig. tibiofibulare ant. et post.
lig. talofibulare ant. et post. (malleolus lateralis)
lig. calcaneofibulare
b) Art. talotarsalis = als ugrzlet (FORG)= art. talocalcanea post. (HENGER*) + art. talocalcaneonavicularis (GMB)i) Art. talocalcanea post. / Art. subtalaris (henger csukl zsanr zlet) zrok: talus facies articularis calcanea post.
zfej: calcaneus facies articularis talaris post.
ii) Art. talocalcaneonavicularis = art. talocalcanea media + art. talocalcanea ant. + art. talonavicularis (sszetett gmb zlet) zrok:
calcaneus
os naviculare
lig. calcaneonaviculare plantare! ( talus feje erre tmaszkodik!
zfej: talus
szalagok:
lig. talocalcaneum interosseum ( F GTL szalag! (sinus tarsi)
lig. calcaneonaviculare plantare! ( talpboltozatot fenntartja!
lig. talocalcaneum med. et lat.
lig. talocalcaneum post. seu dorsale
art. talotarsalis mechanikja:
henger + gmb = forg ( supinatio / inversio pronatio / eversio
mozgs tengelye: a talp skjval 450-ot bezr ferde egyenes, mely a talus nyaktl hzdik a calcaneus lateralis gumjhoz
Supinatio / inversio: plantarflexio + adductio + berotatio
Pronatio / eversio: dorsalflexio + abductio + kirotatioc) Art. calcaneocuboidea (alak szerint: nyereg, mech. szerint: FESZES) zfej: calcaneus
zrok: os cuboideum
szalagok:
lig. bifurcatum (lig.calcaneonaviculare + lig.calcaneocuboideum) ( CHOPART-fle** zlet / art. tarsi transversa (art. talonavicularis + art. calcaneocuboidea) sebszi kulcsa
ligg. calcaneocuboidea dorsalia ( tokszalagot erst!! lig. cuboideonaviculare dorsale lig. plantare longum ( a lbboltozat fenntartsa!!d) Art. cuneonavicularis (FESZES) sajkacsont + 3 kcsont prox. felszneie) Artt. tarsometatarseae (FESZES) / LISFRANC-fle zlet zfej: 3 kcsont + kbcsont
zvpa: metatarsusok basisaf) Artt. metatarsophalangeae (KORLTOLT SZABAD) zfej: lbkzpcsontok feje
zvpa: prox. phalanxok basisa
mozgsok:
plantarflexio extensio (hyperextensio is!)
korltozott abductio adductio (fleg gyermekekben)g) Artt. interphalangeae (HENGER) ld. mint a kz, de igen cskevnyesek5) A lb szalagrendszere (sszefoglal ers idegzetek szmra)
a) Ligg. tarsocruralia
lig. deltoideum 4 rszlettel (malleolus medialis)
lig. tibiofibulare ant. et post.
lig. talofibulare ant. et post. (malleolus lateralis)
lig. calcaneofibulare
b) Ligg. talotarsalia
lig. talonaviculare
lig. talocalcaneum mediale, laterale et posterius
lig. talocalcaneum interosseum ( F GTL: art. talotarsalis!!c) Ligg. tarsi dorsalia
lig. bifurcatum (lig.calcaneonaviculare + lig.calcaneocuboideum) ( a CHOPART-f. zlet sebszi kulcsa!! ligg. calcaneocuboidea dorsalia ( tokszalagot erst: art. calcaneocuboidea
lig. cuboideonaviculare dorsale
ligg. cuneonavicularia dorsalia
ligg. intercuneiformia dorsalia lig. cuneocuboideum dorsaled) Ligg. tarsi plantaria ( a lbboltozat fenntartsra!!! aponeurosis plantaris
lig. plantare longum (tuber calcanei os cuboideum II.-V. metatarsusok basisa)
lig. calcaneonaviculare plantare (sustentaculum talituberositas ossis navicularis) ligg. plantaria brevia:
lig. cuboideonaviculare plantare
ligg.cuneonavicularia plantaria
ligg. intercuneiformia interossea
lig. cuneocuboideum interosseum
e) Ligg. tarsometatarsalia
ligg. tarsometatarsalia dorsalia et plantaria
ligg. cuneometatarsalia interossea
f) Ligg. metatarsalia: ligg. metatarsalia interossea, dorsalia et plantaria
6) A LBBOLTOZAT: hosszanti + harnt boltv
3 pontra tmaszkod lb elve: tuber calcanei + I. s V. caput metatarsi
( a testtmeg tttele, ha 60 kg-os az ember:
sarok = 45kg
ells rsz = 15 kg hosszanti v / arcus pedis longitudinalis:
distalisan t v alkotja
leghosszabb a II.: II. lbkzpcsont + II. k + sajka + ugr + sarok
legmagasabb pont: talus os naviculare hatrvonal = 5-7 cm harnt v / arcus pedis transversalis:
az k- s lbkzpcsontok vonala
legmagasabb pont: kzps kcsont = 1-2 cm a boltozatot fenntartja:
LEGFONTOSABB a szalagrendszer kiemelt szerepben:
Lig. plantare longum
Lig. calcaneonaviculare plantare
a rvid s hossz plantaris izomzat szerepe msodrend kiemelt szerepben:
M. tibialis anterior uo. tapadnak:
M. peroneus longus os cuneiforme med. + I. metatarsus plantaris felsznn7) Klinikai megjegyzs
Pes rectus: egszsges lbnyom = t ujjnyom + ells talpnyom + sszekt nyomsv + hts talpnyom ( f terhels: calcaneuson s az I. metatarsus fejn
Pes planus / ldtalp: a talpnyom szles, ellaposodott
ok: rvid talpizmok kiesse ( szalagkszlk tlnyjtsa
kvetkezmny:
talus eversija ( a calcaneusrl medil fel lecsszhat
lbtcsontok tplse
hossz talpizmok megnylsa ( fjdalom a lbszrban s a lbfejben
Az als vgtag izmai
1) Bels cspizmok
a) M. iliopsoas = M. iliacus + M. psoas major
origoinsertioinnervatiofunctio
M. iliacusfossa iliacatrochanter minorrr. musculares
et
N. femoralis
(plex. lumbalis)rgztettsgtl fggen hajltja a cspt v. a trzset
M. psoas majorTh12 L4 csigolyatest s proc. costarius
M. psoas minor (50%)Th12 L1 csigolyafascia iliaca eminentia iliopectineafascia iliaca fesztse
Klinikai vonatkozs: sllyedses hideg tlyog alapja a fascia iliaca topogrfiai viszonya ( Mycobactierium tuberculosis okozta csigolyatest-osteomyelitis (csigolya tbc) szvetsztesssel, de valdi gennyel nem jr gyulladsknt terjed le a psoas mentn.Hiatus subinguinalis / lig. inguinale Pouparti alatti rs: lacuna musculonervosa + lacuna vasorum + lacuna lymphatica s. herniosa (hernia femoralis!)
b) M. piriformis (krtekp izom) origo insertio: 2.-4. foramina sacralia pelvina ( trochanter major
innervatio: rr. musculares plex. sacralis
functio: kirotci, abdukci, retroverzi
topogrfiai szerep: foramen ischiadicum majus-t hdalja t ( hiatus supra- et infrapiriformis
c) M. obturator internus origo insertio: foramen obturatum s membrana obturatoria bels felszne ( fossa trochanterica
innervatio: rr. musculares plex. sacralis
functio: kirotci topogrfiai szerep:
foramen ischiadicum minus-t hdalja t
m. gemellus sup. et inf. fogja kzre = TRICEPS COXAE * (Lanz)2) Kls cspizmoka) M. gemellus superior et inferior
o i:
spina ischiadica fossa
tuber ischiadicum trochanterica innervatio: rr. muscularis plex. sacralis
functio: m. obturator internus mkdst tmogatja
b) M. obturator externus
o i: foramen obturatum s a membrana obturatoria kls felszne ( fossa trochanterica innervatio: n. obturatorius
functio: kirotci + gyenge adductioc) M. quadratus femoris
o i: tuber ischiadicum ( crista intertrochanterica innervatio: rr. musculares plex. sacralis
functio: ers kirotci + adductiod) M. gluteus maximus
o i: ala ossis ilii + fascia thoracolumbalis + lig. sacrotuberale + sacrum + os coccygis ( tuberositas glutea = trochanter tertius /bursa trochanterica/ innervatio: n. gluteus inferior
functio:
retroflexi
ers kirotci abductio s adductio
m. sphincter ani externus mkdst is tmogatjae) M. gluteus medius o i: linea glutea ant. et post. kzt + crista iliaca (aponeurosis glutealis) ( trochanter major alatt /bursa/ innervatio: n. gluteus superior functio: (~ m. deltoideus)
ells rostok ( berotci + flexor abductio
hts rostok ( kirotci + extensor Klin.: im. (intramuscularis) injectio helye kimrst ld. idegekf) M. gluteus minimus
o i: linea glutea ant. et inf. kzt ( trochanter major /bursa/ innervatio: n. gluteus superior functio: M. gluteus medius mkdst tmogatjag) M. tensor fasciae latae
o i: spina iliaca ant. sup. ( tractus iliotibialis ( condylus lateralis tibiae innervatio: n. gluteus superior functio:
caput femoris rgztse az acetabulumban!
flexio adductio ki- ill. berotci3) A comb izmai
a) Extensorok innervatio: N. femoralis(1) M. sartorius (szabizom, lovagl izom) Testnk leghosszabb izma!! o i: spina iliaca ant. sup. ( condylus med. tibiae: pes anserinus superficialis / pes anserinus Halleri (bursa anserina) functio:
trdzlet flexija behajltott trdnl a lbszr berotcija lovagls
cspzletben anteversio
(2) M. quadriceps femoris Testnk egyik legersebb izma 4 fejjel!!(a) M. rectus femoris o-i: spina iliaca ant. inf. (caput rectum) + sulcus supraacetabularis (caput reflexum) ( basis patellae
(b) M. vastus medialis o-i: labium mediale lineae asperae ( retinaculum patellae med.
(c) M. vastus intermedius o-i: femur ells prox. corpusa ( basis patellae
(d) M. vastus lateralis o-i: labium laterale lineae asperae ( retinaculum patellae lat.
a fejek egyeslse utn kzs insertio: patella ( lig. patellae tuberositas tibiae functio:
art. genus extensija
art. coxae flexija is!
Klin.: patella-reflex = monosynapticus myotaticus / sajt / nreflex
(3) M. articularis genus o i: femur ells diszt. corpusa ( art. genus tokja functio: ~ m. anconeus ( a tokszalagot vdi a becspdstl extensibanb) Flexorok innervatio: N. ischiadicus(1) M. biceps femoris o i: tuber ischiadicum(( caput longum) + labium lat. lineae asperae (caput breve) ( caput fibulae /bursa/ functio: art. genus egyetlen kirottora!(2) M. semitendinosus o i: tuber ischiadicum(( pes anserinus superficialis / pes anserinus Halleri (bursa anserina) functio:
art. coxaeban retroverzi
art. genusban flexi + berotci
(3) M. semimembranosus o i: tuber ischiadicum(( pes anserinus profunduscondylus med. tibiae + m. popliteus fascija + lig. popliteum obliquum az n alatt, mg a 3 rszre vlsa fltt: bursa m. semimembranosis ( kzlekedik a bursa subtendinea m. gastrocnaemii medialissal
varicik: gyakran sszen a m. semitendinosussal
functio: ld. elbbc) Adductorok innervatio: N. obturatorius (Kiv.: m. pectineus N. femoralis)origoinsertiofunctio
M. pectineuspecten ossis pubislinea pectineaaddukl s gyengn berotl
M. gracilis (karcs izom)ramus inf. ossis pubispes anserinus superf. / Halleri (bursa anserina)Az egyetlen 2 zlet adduktor!addukci s flexi
M. adductor longusr. sup. ossis pubislabium med. lineae asperaeaddukci s kirotci
M. adductor brevisr. inf. ossis pubislabium med. lineae asperae
M. adductor magnus r. inf. ossis pubis et ischiilabium med. lineae asperae
M. adductor minimus(= magnus proximalis levlt rostjai)epicondylus medialis femoris
Pes anserinus superficalis / Halleri (pes anserinus = ldlb): Karcs + Szab + InasCanalis adductorius Hunteri: m. adductor magnus et longus + m. vastus med. + lamina vastoadductoria ( benne: A. et. V. femoralis + N. saphenus ( kimeneti nylsa: hiatus tendineus adductorius ( fossa poplitea: A. et V. poplitea
4) Lbszrizmok
a) Extensorok innervatio: N. peroneus profundusorigoinsertiofunctio
M. tibialis ant.facies lat. tibiae,
membrana interosseaplantarisan: I. metatarsus bzisa, os cuneiforme mediale /bursa/Lbboltozat!
dorsalflexio,
inversio
M. extensor hallucis longus membrana interosseahallux krmpercedorsalflexio
M. extensor hallucis accessorius
(= m. ext. hallucis longus med.-an klnvlt ina)art. metatarso-phalangea prima, a f n med. oldaln
M. extensor digitorum longus(4 nra vlik)
condylus lat. tibiae,
caput et margo ant. fibulae1 n 3 rszre vlik ( kzps a med., a 2 oldals a dist. ujjperc bzisn *dorsalflexio,
eversio
M. peroneus tertius
(= lateralisan klnvlt 5. n)V. metatarsus bzisa
b) Flexorok innervatio: N. tibialisorigoinsertiofunctio
Felletes rtegM. triceps suraeM. gastrocnemius: caput med. et lat.condylus med. et lat. femoristendo calcaneus = Achilles-n/bursa/
(tuber calcaneiers plantarflexio
s
inversio
M. soleusfibula fels 1/3,
linea (tibia) et
arcus tendineus m. solei
M. plantarisepicondylus lat. femorisAchilles-n med. szle
Mly rtegM. popliteus **epicondylus lat. femorislinea popliteaart. genusban berotci s flexi
M. flexor digitorum longustibiakrmpercekplantarflexio s
inversio
M. tibialis post.tibia s membrana interosseaos naviculare et cuneiforme med.
M. flexor hallucis longusfibulahallux krmperce
c) Szrkapocs izmai innervatio: N. peroneus superficialis(1) M. peroneus longus o i: art. tibiofibularis, caput fibulae, fibula fels 1/3-a ( sulcus tendinis musculorum peroneorum (trochlea peronealis calcanei) ( sulcus tendinis m. peronei longi (os cuboideum) ( os cuneiforme med. + I. metatarsus bzisa
functio:
A lb harntboltozatnak fenntartsa!
lbfej legersebb prontora (eversio)
(2) M. peroneus brevis o i: fibula oldals felszne ( sulcus tendinis musculorum peroneorum (trochlea peronealis calcanei) ( tuberositas ossis metatarsalis digiti quinti pedis topogrfiai megj.: kzs nhvely a m. peroneus longus-sal
functio: ld. m. peroneus longus5) A lb izmai
a) Lbhti izmok innervatio: N. peroneus profundus(1) M. extensor digitorum brevis o i: sinus tarsi eltt (calcaneus) ( aponeurosis dorsalis ( med. s dist. ujjperc varicik: az 5. ujjhoz tartoz n CSAK kivtelesen lehet jelen!
(2) M. extensor hallucis brevis o i: sinus tarsi eltt (calcaneus) ( aponeurosis dorsalis (hallux prox. ujjperc)Aponeurosis dorsalis = a m. extensor digitorum longus nainak(-alak bnyi,
melybe a kv. izmok tapadnak:
m. extensor digitorum brevis
m. extensor hallucis brevis
mm. lumbricales
mm. interossei plantares et dorsalesb) Talp izmai innervatio: N. plantaris medialis et lateralis (ex N. tibialis) (hallux izmai (Kiv.: adductor)
M. flexor digitorum brevis
2 medialis lumbricalis
i) Eminentia plantaris med. = Hallux izomcsoportja NINCS opponens!!!!!!(1) M. abductor hallucis o i: med. tuber calcanei + os naviculare ( med. sesamcsont + alapperc bzisa
(2) M. flexor hallucis brevis o i: os cuneiforme med. + lig. plantare longum + m. tibialis post. na ( sesamcsontok + alapperc bzisa(3) M. adductor hallucis Megj.: br funkcionlisan a hallux izomcsoportjhoz tartozik, topogrfiailag mgis az eminentia plantaris intermedia tagja.
o:
caput obliquum: os cuboideum + os cuneiforme lat. + II. s III. metatarsus bzis
caput transversum: III. V. alapperczlet tokja + lig. metatarseum transv. prof.
i: lateralis sesamcsont
ii) Eminentia plantaris lat. = Kisujj izomcsoportja NINCS adductor!(1) M. abductor digiti minimi o i: proc. lateralis tuberis calcanei + V. metatarsus bzisa ( V. prox. ujjpercbzis (2) M. flexor digiti minimi o i: V. metatarsus bzisa ( V. prox. ujjpercbzis (3) M. opponens digiti minimi o i: os cuboideum ( V. corpus metatarsiiii) Eminentia plantaris intermedia = talpkzp-izmok
origoinsertiofunctio
M. flexor digitorum brevisproc. med. calcaneikp. ujjpercek
bzisaplantarflexi
M. quadratus plantae seu m. flexor accessoriuscalcaneustendo m. flexoris digiti longi lat. szleegyenesre hzza a flexor-nat
Mm. lumbricales (4)tendo m. flexoris digiti longi med. szleaponeurosis dorsalis~ izomors,
addukci a halluxhozplantarflexi
Mm. interossei plantares (3)Unipennatus!III. V. metatarsus med. oldalaaddukci II. ujjhoz
Mm. interossei dorsales (4)Bipennatus!metatarsusok 1msfel nz oldalaabdukci II. ujjtl
FONTOS: minden lbszr- s lbizom szerepet jtszik a lbboltozat fenntartsban! Kiemelt szerep a m. peroneus longus s a m. tibialis anterior. Ha hossz ideig kiesnek (pl. paresis / gyengls vagy paralysis / teljes bnuls kapcsn), a szalagrendszer tlnyjtsa kvetkezik be, mely irreverzibilis ( a lbboltozat eltnik ( ldtalp = pes planus alakul ki!Az als vgtag erei
1) A. femoralis (trigonum femorale Scarpae mediolateralisan olvasva: VAN) eredet: aorta abdominalis oszlsa frontlis skban (L4-5) ( a. ilica communis oszlsa sagittalis skban (art. sacroiliaca) ( a. iliaca externa (lig. inguinale-ig) ( a. femoralis (hiatus subinguinalis / lacuna vasorum)
lefuts: trigonum subinguinale seu femorale Scarpae ( canalis adductorius Hunteri ( hiatus tendineus adductorius ( fossa poplitea
grendszer: felletes kis gai a. pudenda externa ( anastomosis: a. pudenda interna (*2) a. epigastrica superficialis a. circumflexa iliaca superficialis A. profunda femoris a. circumflexa femoris med.( anastomosis: a. obturatoria (*3) a. circumflexa femoris lat. ( anastomosis: a. glutea sup. (*1) aa. perforantes ( a legfelsvel anastomosis: a. glutea inf. (*4) A. genus suprema seu descendens (canalis adductorius Hunteri-ben)
2) A. poplitea (fossa poplitea felletestl a mly fel olvasva: NEVA) kis gak a lbikra izmaihoz: aa. surales
kis gai a RETE ARTICULARE GENUShoz:
a. genus superior med. et lat.
a. genus media (trdzletbe!)
a. genus inferior med. et lat.
A. tibialis ant.
A. tibialis post.
a) A. tibialis ant. (m. tibialis ant. lateralis oldaln az extensorok kzt) A. recurrens tibialis post. et ant. A. malleolaris anterior med. et lat. (Rete malleolare med. et lat.)
A. DORSALIS PEDIS (I. spatium interosseum)
r. plantaris profundus ( arcus plantaris-t zrja le aa. tarseae lateralis et mediales
A. ARCUATA ( aa. metatarseae dorsales ( aa. digitales dorsales
b) A. tibialis post. (felletes s mly flexorok kztt fut a medialis boka mg) A. peronea / a. fibularis ( rr. malleolares laterales (Rete malleolare lat.)
Rr. malleolares mediales (Rete malleolare med.) A. plantaris medialis ( halluxhoz fut gyenge g A. plantaris lateralis ( ARCUS PLANTARIS* ( aa. metatarseae plantares ( aa. digitales plantares communes ( aa. digitales plantares proprii3) RETE ARTICULARE GENUS (9 g) a. genus descendens seu suprema (medialisan) ( a. femoralis
r. descendens a. circumflexa femoris lateralis ( a. profunda femoris
a. genus superior medialis et lateralis
a. genus media ( a. poplitea
a. genus inferior medialis et lateralis
a. recurrens tibialis anterior et posterior ( a. tibialis anterior
4) A. ilica interna als vgtaghoz tartoz gai: rr. parietales
a. iliolumbalis ( anastomosis: a. circumflexa iliaca prof. (ex a. iliaca ext.)
a. sacralis lateralis
a. glutea sup. (hiatus suprapiriformis)
a. glutea inf. (hiatus infrapiriformis) ( a. commitans nervi ischiadici
a. obturatoria (canalis obturatorius) ( r. acetabularis
5) Klinikai megjegyzs: pulzcijukat ki KELL tapintani rszklet kizrsa vgett (ld. diabeteses / cukorbeteg ids emberek)!!!
A. femoralis lig. inguinale Pouparti felezpontja A. poplitea fossa poplitea kzepe A. dorsalis pedis = ADP lbhton az I. spatium interosseum felett A. tibialis post. = ATP medialis boka mgtt6) Az als vgtag vns rendszere
csakgy, mint a fels vgtagon, itt is egy mly s egy felletes vns rendszer van
a mly vnk prosval kvetik az artrikat, ahol a vns visszaramlst a kvetkez tnyezk biztostjk
artris nyomshullm
vnafal rugalmassga + vnabillentyk
lbszr s comb izmainak aktv munkja
lgzs kapcsn fellp szver
a kt rendszer kzti sszekttets: vv. perforantes ( vnabillentyi csakis a mlyvns rendszer fel irnytjk a vns ramlst
a felletes vnk a harntcskolt izomtmasztk hinyban knnyen hajlamosak varicositas-ra (visszeressgre)!!!V. saphena magnaV. saphena parva
Kezdetmedialis boka elttlateralis boka mgtt
Lefutsalbszr majd a comb medialis oldalalbszr dorsalis oldala a kzpvonalban
ssze- szedd gakv. saphena accessoria lat. et med.
v. pudenda externa
v. epigastrica superficialis
v. circumflexa iliaca superficialisv. femoris posterior
BemlsV. femoralis
(hiatus saphenus ~ fossa ovalis)
+ szmos nevezetes perforns ggal a mlyvns rendszerbeV. poplitea
(fossa poplitea)
Jell.subcutan zsrszvetben futegy szakasza afascia cruris kettzetben fut
varicositas gyakorivarix ritka
Trigonum femorale seu subinguinale SCARPAE:
Fossa iliopectinea (= trigonum femorale aljzata): m. iliopsoas + Cooper-szalag + m. pectineus ( V., A. et N. femoralis
Az als vgtag idegelltsa
1) PLEXUS LUMBALIS (Th12, L1-3, L4)
(1) N. subcostalis (Th12) = az utols N. intercostalis, nem plexus g(2) N. iliohypogastricus (Th12 L1)
m. psoas majortl lateralisan lp ki
motoros innervatio: m. transversus et obliquus internus abdominis
sensoros innervatio: lig. inguinale feletti brcsk s a szemremdomb bre(3) N. ilioinguinalis (Th12 L1)
m. psoas majortl lateralisan lp ki ( prhuzamosan fut a lig. inguinalval a hasfalban( majd a lig. inguinale fltt lp t (comb bre+canalis inguinalis ( funiculus spermaticus
/ lig.teres uteri
motoros innervatio: m. transversus et obliquus internus abdominis
sensoros innervatio: comb med. bre, scrotum / nagyajkak bre(4) N. cutaneus femoris lateralis (L2 L3)
m. psoas majortl lateralisan lp ki ( crista iliacat ferdn keresztezi ( spina iliaca ant. sup. alatt ( lacuna musculonervosa
sensoros innervatio: comb lat. bre(5) N. genitofemoralis (L1 L2)
TFRJA a m. psoas majort!
(a) R. femoralis = sensoros: lacuna vasorum ( comb bre
(b) R. genitalis: canalis inguinalis ( funiculus spermaticus / lig.teres uteri
motoros innervatio: m. cremaster
sensoros innervatio: scrotum burkai / nagyajkak bre(6) N. femoralis (L2 L4)
m. psoas majortl lat.-an lp ki ( lacuna musculonervosa
motoros innervatio: rr. musculares
m. iliopsoas
m. pectineus
m. sartorius
m. quadriceps femoris
sensoros innervatio:(a) rr. cutanei femoris anteriores
(b) n. saphenus tfrja a lamina vastoadductorit v. saphena magna mell kerl eljut az I. metatarsusig(i) r. infrapatellaris
(ii) rr. cutanei cruris mediales
(7) N. obturatorius (L2 L4)
m. psoas majortl MEDIALISAN lp ki ( a. et v. iliaca comm. alatt ( canalis obturatorius (a. et v. obturatoria)
motoros innervatio: m. obturator ext. s adductorok sensoros innervatio: art. coxae, als med. comb breP L E X U S L U M B A L I S(m. psoas major mgtt)
!!!Csaknem mindegyik ideg a m. psoas major LAT. szln lp ki!!!
KIV.: N. genitofemoralis ( TFRJA az izmot, N. obturatorius ( MED. szl
2) PLEXUS SACRALIS (L4 S4): plex. ischiadicus + plex. pudendohemorrhoidalisa) Plexus ischiadicus
(1) N. gluteus sup. (L4 S1) hiatus suprapiriformis motoros innervatio: m. gluteus medius + m. gluteus minimus
m. tensor fasciae latae
(2) N. gluteus inf. (L5 S1) hiatus infrapiriformis motoros innervatio: m. gluteus maximus sensoros innervatio: art. coxae(3) Rr. musculares (L5 S1) motoros innervatio: m. piriformis
m. triceps coxae: m. obturator internus + mm. gemelli rotator m. quadratus femoris izomcsoport(4) N. cutaneus femoris post. (S1 S3) hiatus infrapiriformis sensoros innervatio: far als (nn. clunium inferiores*), gt lat. rsze, comb hts bre vgga a v. saphena parva mell lbszr fels rsznek bre(5) N. ischiadicus (L4 S3) hiatus infrapiriformis lefuts: tuber ischiadicum s a trochanter major kzti szakasz felezpontja ( fossa poplitea kzepe gai: rr. musculares n. tibialis n. peroneus communisKlin.: intramuscularis (im.) injectio intraglutealis inj. helynek kimrse
cl:
nemcsak a hiatus infra-, hanem a suprapiriformison is kilp r- s idegkpletek kmlse az inj. anyagnl fogva nem mehet rplyba (emblia veszlye), bnuls ill. fjdalom elkerlse
kerlni az inj. supra- ill. interglutealis zsrszvetbe trtn befecskendezst elnyjtott felszvds, ksi hats
legmegfelelbb clizmok: m. gluteus medius et minimus A. v. Hochstetter ltal ajnlott hromszg kimrse: a spina iliaca ant. sup.-t s az apex ossis coccygis (vagy az anus) -t sszekt vonal harmadolsa a kls s kzps harmad hatrpontjnak megkeresse
jobbkezessg, jobb far esetn: bal kz hvelyk- s mutatujja ltal bezrt szglet rhelyezse a kimrt pontra gy, hogy a pollex a spina iliaca ant. sup. fel, az index pedig a beteg feje fel mutat Hochstetter-hromszg: index + pollex + crista iliaca ltal kzrezrt trsg (pont a m. gluteus medius s minimus felett)
CAVE!: tl mlyre nyomott t knnyen csontot rhet + inj. beads eltt mindig ellenrzni visszaszvssal, hogy nem vagyunk-e rplyban!!!N. ischiadicus (L4 S3) gai, gainak kapcsolatai:
(a) Rr. musculares ( comb flexorai m. semitendinosus et semimembranosus
m. biceps femoris caput longum (caput breve N. peroneus comm.)(b) N. tibialis (L4 S3)(i) N. cutaneus surae med.( N. suralis(ii) Rr. articulares ( art.genus(iii) Rr. musculares ( lbszr felletes s mly flexorok(iv) N. interosseus cruris (= N. canalis musculoperonei) art. tibiofibularis, periosteum tibiae, art. talocruralis(v) Rr. calcanei mediales belboka bre(vi) N. plantaris medialis
motoros innervatio:
hallux izmai (Kiv.: adductor)
m. flexor digitorum brevis
I II. mm. lumbricales
sensoros innervatio: 7 medialis-plantaris ujjszl (n. hallucis medialis + nn. digitales plantares communes et proprii)
(vii) N. plantaris lateralis
motoros innervatio r. profundus: m. adductor hallucis
kisujj izmai
III IV. mm. lumbricales + mm. interossei
m. quadratus plantae
sensoros innervatio r. superficialis: 3 lateralis-plantaris ujjszl (nn. digitales plantares communes et proprii)(c) N. peroneus communis (L4 S3) (magas oszls!)(i) N. cutaneus surae lat.( N. suralis(ii) Rr. articulares ( art. genus, art. talocruralis(iii) N. peroneus superficialis
motoros innervatio: m. peroneus longus et brevis sensoros innervatio: N. cutaneus dorsalis pedis medialis ( 1, 4-5 d. ujjszl
N. cutaneus dorsalis pedis intermedius ( 6-9 d. ujjszl(iv) N. peroneus profundus
motoros innervatio: lbszr feszti + lbht izmai sensoros innervatio: 2-3dorsalis ujjszl, art. talocruralis, lbzletek
(d) N. suralis ( N. tibialis + N. peroneus communis)(i) Rr. calcanei laterales
(ii) N. cutaneus dorsalis pedis lateralis
A L B B R B E I D E G Z S E
b) Plexus pudendohaemorrhoidalis
(1) Rr. musculares (S1 S4) ( m. levator ani, m. coccygeus(2) Rr. viscerales / nn. splanchnici pelvini (psy!) / nn. erigentes ( plex. hypogastricus inferior(3) N. pudendus (S2 S4) vegetatv psy innervatio is!
motoros innervatio:
nn. perineales
( m. sphincter ani externus( m. ischiocavernosus et bulbospongiosus n. dorsalis penis ( diaphragma urogenitale izmai sensoros innervatio:
nn. perineales ( scrotum / nagyajkak
n. dorsalis penis ( penis bre s makkja
3) Plexus coccygeus (S5 Co1)
Nn. anococcygei = sensoros innervatio: vgblnyls s a farokcsont kzti keskeny brcskP L E X U S S A C R A L I S(sacrum ill. m. piriformis pelvicus felsznn)
4) Az als vgtag sympathicus beidegzse (extra informci ers idegzeteknek!!!) az als vgteg nemcsak szomatikus (somatomotoros s somatosensoros), hanem vegetatv, azon bell sympathicus s parasympathicus (visceromotoros s viscerosensoros) beidegzssel is br
a vegetatv rostok kzl a sympathicusak elfordulsa a dnt, ill. a symp. visceromotoros rostok lefutsa a bonyolultabb, gy a tovbbiakban ezek eredetvel, tkapcsoldsval s effektor funkcijval foglalkozom
a symp. visceromotoros rostok feladata: biztostani a parietalis / testfal ill. vgtagok brnek s ereinek beidegzst
vasomotor (r)
sudomotor (verejtkmirigy) funkci
pilomotor (szrmerevt izmocska)
mintahogy az a vegetatv idegrendszernl megszokott, az efferens / motoros szr kapcsn mindig van legalbb EGY tkapcsolds (= dc / ganglion / kzponti idegrendszeren kvli neuroncsoportosuls) a perifrin, mely gy az autonomitst biztostja (vegetatv = autonom idegrendszer)
a ganglion (ggl.) eltti, azaz a kzponti idegrendszerben (gerincvelben) l #1. symp. visceromotoros neuron axonjt praeganglionaris, az tkapcsoldst kveten a dcban l #2. symp. visceromotoros neuron axonjt postganglionaris rostnak hvjuk az als vgtagot ellt gerincveli szelvnyek (szrke llomnynak oldals szarvban a #1 symp. visceromotoros neuronnal): Th 10-12 s L 1-3 az tkapcsolds lehetsgei a symp. idegr. esetn:
ggll. paravertebralia (a gerincoszlop kt oldaln, a symp. dclnc / truncus sympathicus alkotsa gyngyfzrszeren)
als vgtag esetn: ggll. (paravertebralia) lumbalia et sacralia ggll. praevertebralia (a gerincoszlop eltt l, tbbnyire pratlan szm symp. dcok) als vgtag kapcsn: ggl. mesentericum inferius (esetleg mg a plexus aorticus abdominalis kis dcai) a paravertebralis dcokkal kommunikl ideggak:
ramus communicans albus (myelinhvellyel): a paravertebralis dcba fut praeganglionais rostokat tartalmazza ramus communicans griseus (myelinhvely nlkl): a paravertebralis dcban tkapcsoldott, azt elhagy parietalis postganglionaris rostokat tartalmazza n. spinalis ramus ventralis-hoz kapcsoldik n. intercostalisba, vagy esetnkben a plexus lumbosacralisba jut lesznek bizonyos praeganglionaris rostok, melyek thaladnak ugyan a paravertebralis dcokon, DE itt nem, majd csak a praevertebralis dcban kapcsoldnak t: nn. splanchnici als vgtag kapcsn: nn. splanchnici lumbales a praevertebralis dcot elhagy postganglionaris rostoknak kln nevk nincs, a psy rostokat is tartalmaz vegetatv alapfonat szvedkhez csatlakoznak, melyek az artrikat kvetve jutnak el a clszervig
als vgtag kapcsn: plexus aorticus abdominalis (aorta abdominalis krl) plexus iliaci (a. iliaca communis et ext. majd az a. femoralis krl)Gerincveli vegetatv motoneuron (#1)Preganglionris rostGanglionris vegetatv motoneuron (#2)Postganglionris rost
Th10 L1-3gv.-i szelvnyplexus lumbosacralist ad n. spinalis (r. communicans albus
Ggll. paravertebralia lumbalia et sacraliar. communicans griseus ( plexus lumbosacralis
plexus lumbosacralist ad n. spinalis (r. communicans albus nn. splanchnici lumbalesGgl. mesentericum inferiusplexus iliaci
Klin.: als vgtag rszklete esetn lumbalis sympathectomit vgeznek az L1-3 paravertebralis ggl. eltvoltsa v. blokkolsa rvn ( az egsz als vgtag elveszti sy beidegzst ( als vgtagi vasodilatatio (rtgulat)!Az als vgtag nyirokelvezetse
1) A lympha elvezetse az als vgtagrl
nyirokrkapillrisok hlzata ( felletes s mly nyirokrktegek az sszeszedd felletes nyirokr ktegek a nagy felletes vnkat kvetik
v. saphena magna krli ( lamina cribrosa ( lacuna lymphatica
v. saphena parva (fascia cruris kettzetben!) krli ( fossa poplitea ( v. poplitea majd v. femoralis krli mly nyirokerek ( lacuna lymphatica
a felletes s mly nyirokerek a lacuna lymphaticnl tallkoznak (nodi lymphatici inguinales FONTOS ellenrz lloms!)
(a. et v. iliaci krli nyirokerek s nyirokcsomk (nodi lymphatici iliaci)
(trunci lumbales dexter et sinister s aorta krli nyirokcsomi (nodi lymphatici lumbales ( nodi lymphatici coeliaci)
(cisterna chyli (hiatus aorticus diaphragmatis, az aorta s a L1 csigolya kzt)
( ductus thoracicus
( bal angulus venosus (Pirogov-szglet)
2) Fontosabb nyirokcsomk az als vgtagon
Fossa poplitea:
Nodus lymphaticus popliteus superficialis (lt. 1 a regio poplitea subcutn zsrszvetben)
Nodi lymphatici poplitei profundi (v. poplitea krl)
Regio subinguinalis et inguinalis:
Nodi lymphatici inguinales superficiales
Utols Ellenrz lloms!* T-alak nyirokcsom csoportosuls
fggleges szr / tractus verticalis seu nodi lymphatici femorales gyjtterlete: fggleges nyirokrktegek a v. saphena magna mentn
lig. inguinalvel prhuzamos horizontlis szr / tractus horizontalis gyjtterlete:
kldk alatti trzsfal
far s gttjk
kls nemi szervek
vgblnyls
Nodi lymphatici inguinales profundi
az als vgtagi felletes s mly nyirokerek itt tallkoznak ssze
gyakori nagy Nodus lymphaticus inguinalis profundus / ROSENMLLER-f. nyirokcsom (Klin.: diffDg. Hernia femoralis typica-tl!)
nyirokelvezets a lacuna lymphaticn t a nodi lymphatici iliaci fel* Michaelis-rombusz: L5 s a basis ossis sacri kzti dorsalis pontot a kt spina iliaca posterior superiorral, majd e kt utbbit a farpofk tallkozsi pontjval ktjk ssze ( alakja trarnytalansgrl, szlsi akadlyrl tjkoztathat!
( CORONA MORTIS / a. obturatoria accessoria: a. obturatoria s az a. epigastrica inf. kztti rendellenes sszekttets ( srvmttnl srlhet ( uralhatatlan vrzs s / vagy steril combfejnecrosis alakulhat ki.
* Ritka, a kzen ltalban nincs, mert sszen a tbbi csonttal ( ha mgis jelen van, a Rtg-kp alapjn knnyen kzttrsnek diagnosztizlhatjuk!
* A morfolgiai adottsgok, gy a mozgs korltozottsga miatt nevezhet henger tpus egytengely zletnek. De ha az zleti mozgs tengelyt vizsgljuk a talus tengelyhez kpest, a FORG zlet megnevezs a helyes.
** A modern lbszrra illeszthet protzisek kora eltt funkcionlis szempontbl elengedhetetlen volt, hogy az amputci utn a csonk jrsra alkalmas maradjon. Ilyen csonkolsra alkalmas klasszikus vonalak: LISFRANC ill. a CHOPART-fle zleti vonal.
* Tisztn kifel forgat izmok csoportja: m. piriformis + m. triceps coxae + m. obturator ext. + m. quadratus femoris
( caput longum m. bicipitis femoris + caput m. semitendinosi et semimembranosi = caput communae femoris
* A kzhez hasonlan a prox. ujjpercek bzishoz (alak aponeurosis dorsalisok rgztik az inakat, melyekbe a mm. lumbricales et interossei, m. extensor hallucis brevis et digitorum brevis tapadnak!
** A m. popliteus az art. genus hts tokszalagjnak alkotsban is rszt vesz!
* ppgy, mint a kzen, a plantaris artris rendszer ersebb, de anastomosl a gyengbb dorsalis artrikkal!
* A farpofk / nates brbeidegzse:
1. nn. clunium inferiores ( n. cutaneus femoris post. (nn. spinales rr. ventrales)
2. nn. clunium medii ( S 1-3 nn. spinales rr. dorsales
3. nn. clunium superiores ( L 1-3 nn. spinales rr. dorsales
* Klin.: Fontos ellenrz llomsok ( fiziklis vizsglatnl t KELL tapintani: 1. submandibularis, 2. cervicalis, 3. supraclavicularis, 4. axillaris s 5. inguinalis regionlis nyirokcsomkat lymphadenomegalia / nyirokcsom-megnagyobbods esetn gyulladsos gcot, tumort keresnk!!!