patlamadan korunma dokümani...patlama oksİjen yanmanin bİleŞenlerİ 4 bazı kimyasalların loc...
Post on 30-Jul-2020
9 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Ş E R İ F G Ö Z L E M E N
E M E K L İ B A Ş İ Ş M Ü F E T T İ Ş İ
PATLAYICI ORTAMLAR VE
PATLAMADAN KORUNMA
DOKÜMANI
PATLAMA
YAKIT
Yanma veya patlamanın olabilmesi için üç şartın
gerçekleşmesi zorunludur.
YANMANIN BİLEŞENLERİ
www.isgakademi.com 2
PATLAMA
OKSİJEN
YANMANIN BİLEŞENLERİ
www.isgakademi.com 3
Oksijen kendisi yanmayan ancak yanmayı
gerçekleştiren renksiz kokusuz bir gazdır.
Havadaki oksijen oranı %21 dir.
LOC: Oksijen konsantrasyonu belirli bir
oranın altında yanma gerçekleşmez.
PATLAMA
OKSİJEN
YANMANIN BİLEŞENLERİ
www.isgakademi.com 4
Bazı kimyasalların LOC değerleri:
Madde
LOC (% Oksijen)
Metan 12
Propan 11,5
Hegzan 12
Stren 9
Hidrojen 5
PATLAMA YANMANIN ÇEŞİTLERİ
www.isgakademi.com 555
OKSİDASYON HIZLARI
Yavaş Oksidasyon :Demirin Paslanması
Hızlı Oksidasyon: Yanma
Çok Hızlı Oksidasyon: Defalgrasyon
(Patlayıcı Atmosfer Patlamaları)
Süper Hızlı Oksidasyon: Detonasyon (Patlayıcı
Madde Patlamaları)
• Yangın patlamaları arasındaki esas fark ısı
bırakma hızındadır.
• Yanıcı sıvı buharı ve hava hızla karışır; ısı, ışık
ve basınç artışı olur.
• Patlama olması için, havadaki yanıcı buhar
oranının patlayıcı sınırlar içinde olması
gereklidir. Yanma çok hızlıdır ve alev saniyede
yaklaşık 2m’lik bir hızla ilerler.
• Gazların yanma şeklidir. Ortalama 10 bar
basınç oluşur.
www.isgakademi.com 6
DEFLAGRASYON
• Yangın patlamaları arasındaki esas fark ısı
bırakma hızındadır.
• Bu hız detonasyon patlamalarında daha
yüksektir. Detonasyonla meydana gelen şok
dalgası patlayıcı karışım içinde bu karışımın
fiziksel veya kimyasal özelliklerine göre 2–8
km/sn’lik bir hızla ilerler.
• 100,000 bar civarında basınç oluşturabilir.
Patlayıcı maddelerde meydana gelir. Örneğin
dinamitin infilakinde basınç artışı 200.000
bardır.
•
www.isgakademi.com 7
DETONASYON
PATLAMA
Yanıcı gaz, toz veya buharın, hava ile
oluşturduğu uygun oranlar dahilindeki
karışımın, ateşleme enerjisi ile temas etmesi
sonucunda yanma (oksidasyon) olayının çok
kısa sürede meydana gelmesini sağlayan ve
çok yüksek sıcaklık ve basınçta gaz açığa
çıkaran fiziko-kimyasal tepkimelerdir.
www.isgakademi.com 8
• Patlama Türleri
• UVCE
• BLEVE
• Toz patlamaları
www.isgakademi.com
9
PATLAMA TÜRLERI
• UVCE (sınırlandırılamayan buhar bulutu
patlaması)
UVCE: U=Unlimited, V=Vapour, C=Cloud,
E=Explosion.
UVCE, yanıcı bir maddenin buhar bulutu
ateşlendiği zaman meydana gelen diğer bir
patlama türüdür.
www.isgakademi.com 10
YANGIN VE PATLAMA TÜRLERI
• BLEVE: (Boiling liquid expanding vapour
explotion) (Kaynayan sıvı genleşen buhar
patlaması)
• Propan ve bütan gazlarının basınç altında
stoklanması sırasında dışarıdan yapılan ateşli
müdahale ile patlama olayına BLEVE denir..
www.isgakademi.com 11
YANGIN VE PATLAMA TÜRLERI
Yayılma
(Askıda Katı
madde partikülü)
Sınırlandırılmış
/ Kapalı Alan
Oksijen
Ateşleme Kaynağı Yanıcı Toz
www.isgakademi.com 12
www.isgakademi.com 13
EC DİREKTİFİ 94/9 /EC
EC DİREKTİFİ 99/92/EC
ATmosphere EXplosible
MEVZUAT
14 www.isgakademi.com
94/9/EC yönergesi, patlamaya karşı korumalı
teçhizat ve koruyucu sistemlere ilişkin
gereksinimleri, temel sağlık ve güvenlik
gereksinimlerini belirleyerek açıklığa
kavuşturur.
Avrupa topluluğuna üye ülkeler arasında
oluşturulan anlaşmanın 100a numaralı
maddesinde mutabık kalınmasından (Avrupa
topluluğu içindeki serbest ticareti garanti
altına alınması) dolayı bu yönergeye ATEX
100a terimi kullanılmaktadır.
www.isgakademi.com 15
Avrupa Parlamentosu Aralık 1999 yılında
kullanıcıları kapsayan 99/92/EC yönergesini
yayınlayarak patlayıcı ortam konusundaki
tereddütleri gidermiştir.
Bu talimat Ortaklık anlaşmasının 137.nci
maddesine dayanılarak çıkarıldığı için ATEX
137 olarak da anılmaktadır.
ATEX 137, Zon tarifleri gibi patlayıcı ortam ile
ilgili bir çok teknik hususları içermektedir
www.isgakademi.com 16
www.isgakademi.com 17
BİLİM, SANAYİ VE
TEKNOLOJİ
BAKANLIĞI
ÇALIŞMA VE SOSYAL
GÜVENLİK
BAKANLIĞI
“MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA
KULLANILAN TEÇHİZAT VE
KORUYUCU SİSTEMLERLE İLGİLİ
YÖNETMELİK (26 EKİM 2002)
1994/9/EC (ATEX 100 a)
“ÇALIŞANLARIN PATLAYICI
ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN
KORUNMASI HAKKINDA
YÖNETMELİK (30.04.2013)
1999/92/EC (ATEX 137)
Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren
ve patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan
işyerlerinde uygulanır.
www.isgakademi.com 18
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
YÖNETMELİĞİN KAPSAMI
• Ancak;
• a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için
ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,
• b) “Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik”
kapsamında yer alan cihazların kullanılması,
• Cihazlar: Yemek pişirme, ısınma, sıcak su elde etme,
soğutma, aydınlatma veya yıkama amacıyla kullanılan ve
gerektiğinde, normal su sıcaklığı 105°C’yi aşmayan su elde
etmek gibi amaçlarla kullanılan gaz yakan cihazları, cebri
üflemeli brülörleri ve bu brülörler ile teçhiz edilen ısıtma
elemanlarını,
www.isgakademi.com 19
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
• c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak
kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi,
işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması
ve nakledilmesi,
• ç) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile
yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,
• d) Uluslararası antlaşmaların kapsamında
bulunan kara, hava ve suyolu taşıma araçlarının
kullanılması,
• bu yönetmelik kapsamı dışındadır.
www.isgakademi.com 20
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
www.isgakademi.com 21
Madde:6 Patlama riskinin değerlendirilmesi
İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Risk
Değerlendirmesi Yönetmeliğine uygun risk
değerlendirmesi çalışmalarını yaparken,
patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin
değerlendirmesinde aşağıdaki hususları da
dikkate alır:
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın
kalıcılığı,
Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların
bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,
İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler,
prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı
etkileşimleri,
Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.
22 www.isgakademi.com
www.isgakademi.com 23
• Madde:9 Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin
sınıflandırılması
a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri Ek-1’de
belirtildiği şekilde sınıflandırır.
b) Sınıflandırılmış olan bölgelerde asgari gereklerin
uygulanmasını sağlar.
c) Çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek
miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine Ek-
4’te verilen işaretleri yerleştirir.
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
www.isgakademi.com 24
Madde:9 Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin
sınıflandırılması
Patlayıcı ortamları zonlara ayırmada iki görüş
hakimdir. Birincisi kömür sanayinde öncü olan
BATI AVRUPA GÖRÜŞÜ ve ZON SİSTEMİ, diğeri
de petrol sanayinde öncü olan KUZEY
AMERİKAN GÖRÜŞÜ ve DIVISION SİSTEMİ ve
uygulamalarıdır.
•.
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
www.isgakademi.com 25
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
Farklılık tariflerde değil elektrik veya
elektronik sistemlerin dizayn ve
kullanımındadır.
Division sistemi “explosion proof = patlatmaz”
metodunu kullanırken,
ZON sistemi “explosion protected = patlamaya
karşı korunmuş” metodunu kullanmaktadır.
Madde:9 Zon ve divison arasındaki fark
26
BÖLGE 0
Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile
karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun
süre ya da sık sık oluştuğu yerler
- BÖLGE 2
Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile
karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma
ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı
ortamın kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler
BÖLGE 1
Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile
karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma
şartlarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler
www.isgakademi.com
BÖLGE 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde
bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam
oluşturabileceği yerler
BÖLGE 22
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde
bulunan yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma
ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile
bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu
yerler
BÖLGE 2O
Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak
veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek
yerler
www.isgakademi.com 27
www.isgakademi.com 28
www.isgakademi.com 29
• Madde: 10 Patlamadan korunma dokümanı
(2) Patlamadan Korunma Dokümanında;
a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu,
b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi
için alınacak önlemler,
c) İşyerinde Ek-1’e göre sınıflandırılmış yerler,
ç) Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,
d) Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş
ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik
kurallarına uygun olarak sağlandığı,
e) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine
uygunluğu,
yazılı olarak yer alır.
.
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
www.isgakademi.com 30
Madde: 11 İşyerleri ve iş ekipmanları için özel gerekler
•MADDE 11 – (1) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan
işyerlerinde, işverenler aşağıda belirtilen hususlara uymakla
yükümlüdür:
•a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003
tarihinden önce kullanılmak üzere üretilen veya işyerinde
kullanılan iş ekipmanları Ek-2’de belirtilen asgari gerekleri
karşılamak zorundadır.
•b) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerleri bu
Yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olarak kurulur.
•c) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerlerinde
herhangi bir değişiklik, eklenti veya tadilat yapıldığı hallerde,
işveren bu Yönetmelik hükümlerine uyumun devam etmesini
sağlar.
.
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
www.isgakademi.com 31
EK-3 EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN
SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER
Risk değerlendirmesine göre hazırlanan
patlamadan korunma dokümanında aksi
belirtilmemesi halinde patlayıcı ortam
oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve
koruyucu sistemler, Muhtemel Patlayıcı
Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu
Sistemlerle İlgili Yönetmelikte (94/9/AT)
belirtilen kategorilere göre seçilir.
.
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
BÖLGE 0 BÖLGE 20
BÖLGE 1 BÖLGE 21
BÖLGE 2 BÖLGE 22
KATEGORİ 1 KATEGORİ 2 KATEGORİ 3
1994/9/EC
ATEX 100 a
1999/92/EC
ATEX 137
TEHLİKELİ BÖLGELERDE
KULLANILACAK EKİPMANLARI SEÇİMİ www.isgakademi.com 32
33
EKİPMANLARIN KATEGORİLERİ
Ex ia ZONE 0 Kategori 1
Ex m
ZONE 1
Ex p
Ex e
Ex ib
Ex d
Kategori 2
ZONE 2
Ex q Ex o
Ex n Kategori 3
www.isgakademi.com
www.isgakademi.com 34
PATLAMADAN KORUNMANDA
TEMEL YAKLAŞIM
PATLAMALARIN ÖNLENMESI VE
PATLAMADAN KORUNMA
1
2
3
PATLAYICI ORTAM OLUŞUMUNU
ÖNLEME
PATLAYICI ORTAM TUTUŞMASINI
ÖNLEME
PATLAMANIN ZARARLI ETKİLERİNİ
AZALTACAK ÖNLEMLER ALMA
www.isgakademi.com 35
• İkame Yöntemi,
• Konsantrasyonları Sınırlandırılması,
(Kapalı Sistem, Havalandırma,)
• İnertleştirme,
www.isgakademi.com 36
PATLAYICI ORTAM OLUŞUMUNU
ÖNLEME
EN 1127-1
PATLAYICI ORTAMLAR - PATLAMAYI
ÖNLEME VE KORUNMA –
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR VE
METODOLOJİ
www.isgakademi.com 37
MUHTEMEL TUTUŞTURMA KAYNAKLARı
PA
TL
AY
IC
I O
RTA
M T
UT
UŞ
MA
SIN
I
ÖN
LE
ME
MUHTEMEL TUTUŞTURMA KAYNAKLARı
• Sıcak yüzeyler
• Alevler ve sıcak gazlar (sıcak parçacıklar
dâhil)
• Mekanik olarak oluşan kıvılcımlar
• Elektrikli cihazlar
• Kontrolsüz elektrik akımları
• Statik elektrik
www.isgakademi.com 38
PA
TL
AY
IC
I O
RTA
M T
UT
UŞ
MA
SIN
I
ÖN
LE
ME
MUHTEMEL TUTUŞTURMA KAYNAKLARı
• Yıldırım;
• Radyo frekans (RF) elektromanyetik
dalgaları (104 Hz’den 3x10
11 Hz’e kadar)
• Elektromanyetik dalgalar (3x1011
Hz’den
3x1015
Hz’e kadar) (IR, Görünür ışık, UV)
• İyonlaştırıcı radyasyon
• Ekzotermik tepkimeler
www.isgakademi.com 39
PA
TL
AY
IC
I O
RTA
M T
UT
UŞ
MA
SIN
I
ÖN
LE
ME
- Dayanıklı Tasarım,
40 www.isgakademi.com
PATLAMANIN ETKİSİNİN AZALTILMASI
Patlama Kapakları
41 www.isgakademi.com
PATLAMANIN ETKİSİNİN AZALTILMASI
Patlamayı
bastırma
42 www.isgakademi.com
PATLAMANIN ETKİSİNİN AZALTILMASI
Patlamanın izole edilmesi
43 www.isgakademi.com
PATLAMANIN ETKİSİNİN AZALTILMASI
www.isgakademi.com 44
www.isgakademi.com 45
• Madde: 10 Patlamadan korunma dokümanı
(2) Patlamadan Korunma Dokümanında;
a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu,
b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için
alınacak önlemler,
c) İşyerinde Ek-1’e göre sınıflandırılmış yerler,
ç) Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,
d) Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş ekipmanının
tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun
olarak sağlandığı,
e) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın İş Ekipmanlarının Kullanımında
Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine uygunluğu,
yazılı olarak yer alır. .
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
İşyerinin genel tanıtımı:
• Kuruluşun ismi,
• İşletmenin adresi,
• İşyerinin bölümleri,
• Sorumlu personel,
• Çalışan işçilerin sayısını
İşyeri ve Çalışma alanının tanımlanması
www.isgakademi.com 46
Proses özet bir metinle
ve akış diyagramı
ile tanımlanmalıdır.
Proseslerin tanımlanması
www.isgakademi.com 47
Kimyasal Maddelerin
Güvenlik Parametreleri
www.isgakademi.com 48
Molekül Kütle (M)
Sıvı yoğunluğu (ρ)
Buharının havaya göre nispi
yoğunluğu Polytropic endex
Parlama Noktası
Alevlenme Sıcaklığı (Auto ignition)
Alt Patlama sınırı (LELv)
Buhar Basıncı
Kaynama Noktası
Ex özeliklleri (Sıcaklık sınıfı)
EX Özellikleri (Grup)
Tehlikeli Bölgelere ait planlar
www.isgakademi.com 49
PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
RİSK DEĞERLENDİRME
YÖNTEMİNİN
TANIMLANMASI
BOW-TİE
HAZOP
PHA
www.isgakademi.com 50
PATLAYICI ORTAM
OLUŞMASINI
ÖNLEME
İNERTLEŞTİRME
KONSANTRASYONLA
RI SINIRLANDIRMA
İKAME
PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
www.isgakademi.com 51
TUTUŞTURUCU
KAYNAKLARIN AKTİF HALE
GELMESİNİN ÖNLENMESİ
EN 1127-1
PATLAYICI ORTAMLAR - PATLAMAYI
ÖNLEME VE KORUNMA –
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR VE
METODOLOJİ
ELEKTRİKLİ CİHAZLAR,
STATİK ELEKTRİK
YILDIRIM
ALEVLER, SICAK GAZLAR,
KIVILCIMLAR
SICAK YÜZEYLER
PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
www.isgakademi.com 52
PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Normal işlemler sırasındaki tehlikeler
İşlem veya üründe değişikliği halinde tehlikeler.
Temizlik sırasında oluşabilecek riskler
Arıza halinde tehlikeler
www.isgakademi.com 53
PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Olabilecek patlamanın etkisinin
değerlendirilmesi
• Alevler
• Isıl radyasyon
• Basınç dalgaları
• Parça Tesiri
• Tehlikeli Maddelerin açığa çıkması
PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
www.isgakademi.com 54
TEKNIK ÖNLEMLER
Patlamanın etkisini hafifletme
• Patlamaya dayanıklı ekipman
• Patlama bastırma
• Patlamanın yayılmasını önleme,
• İkaz ve alarm
www.isgakademi.com 55
• İşletme talimatları
• Ekipmanların kullanım talimatları,
• Ekipmanların bakım talimatları,
• İstihdam edilen kişilerin becerileri
• Eğitim
• Çalışma izin sistemi öyleyse, nasıl organize
edildiği,
ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER:
www.isgakademi.com 56
ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER:
• Tehlikeli bölgede seyyar iş ekipmanlarının kulanım
kuralları
• Kişisel koruyucu donanım
• Nasıl bakım, denetim ve kontrol sistemi organize
edilmesi
• Tehlikeli yerlerin nasıl işaretlendiği
• Personelin görev, yetki ve sorumluklarının
belirlenmesi
www.isgakademi.com 57
TEŞEKKÜRLER
ŞERİF GÖZLEMEN
EMEKLİ BAŞ İŞ MÜFETTİŞİ
www.isgakademi.com 58
top related