ANALIZA ZAPISÓW REGIONALNYCH PROGRAMÓW

OPERACYJNYCH W LATACH 2014-2020 W KONTEKŚCIE

FINANSOWANIA INWESTYCJI Z ZAKRESU OZE

Autor: Małgorzata Świąder, Katarzyna Tokarczyk-Dorociak, Szymon Szewrański, Jan

Kazak

("Rynek Energii" - czerwiec 2016)

Słowa kluczowe: odnawialne źródła energii, finansowanie, fundusze unijne

Streszczenie. Polityka energetyczna Unii Europejskiej obliguje Polskę do podjęcia działań w zakresie wzrostu

znaczenia energii ze źródeł odnawialnych. W niniejszym artykule przeprowadzono szczegółową analizę szesna-

stu Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-2020 pod kątem możliwości finansowania inwestycji

w odnawialne źródła energii, a także inwestycji w przedsiębiorstwach wykorzystujących ten rodzaj energii.

1. WSTĘP

Nowe, ambitne cele UE, przyjęte w październiku 2014 roku, zakładają redukcję krajowych

emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40% w porównaniu do poziomu z roku 1990, a

także zwiększenie odnawialnych źródeł energii do co najmniej 27% całkowitego zużycia

energii w 2030 roku. Działania w tym zakresie mają również na celu uniezależnienie się od

dostaw surowców energetycznych, co jest jednym z założeń wizji rozwoju UE oraz Polski

[4].

W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) przewiduje się wzrost

wytwarzanej energii ze źródeł odnawialnych. Planuje się, iż w przyszłości zwiększy się

udział energii elektrycznej pozyskiwanej ze spalania biomasy, jak również z energii geoter-

malnej, wodnej, słonecznej i wiatrowej w produkcji energii elektrycznej. Szacuje się, iż udział

OZE do roku 2030 powinien przekroczyć 15% i wciąż będzie wzrastał. KPZK zakłada, iż

wzrost udziału OZE spowoduje spadek wykorzystywania węgla, jako głównego źródła energii

do niecałych 57%. Założono również, iż po 2030 roku prawie 45% energii ze źródeł niekon-

wencjonalnych będzie stanowić energia wiatrowa. Lokalizowanie farm wiatrowych będzie

miało miejsce również na morzu, a nie jak do tej pory tylko na lądzie. Pozwoli to na rozwią-

zanie problemów niedoinwestowania w zakresie infrastruktury energetycznej na północy kra-

ju. W wizji rozwoju energetyki w Polsce, założono również funkcjonowanie dwóch elektrow-

ni jądrowych, które będą wytwarzać ponad 10% energii elektrycznej. Oprócz rozwoju dużych

inwestycji, zakłada się, iż na terenach o małej gęstości zaludnienia wzrośnie produkcja energii

na własne potrzeby [17]. Należy jednak wziąć pod uwagę, iż założenia KPZK są obecnie nie-

spójne z wytycznymi UE, co związane jest z przyjęciem przez kraje członkowskie UE zało-

żeń pakietu klimatyczno- energetycznego z października 2014 [15].

Czynnikiem wciąż ograniczającym rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych jest wysoki

koszt inwestycji [11]. Rozwój odnawialnych źródeł energii ze środków UE na lata 2014–2020

będzie opierać się na wskazaniu priorytetowych źródeł do wytwarzania energii, zdetermino-

wanych uwarunkowaniami terytorialnymi i klimatycznymi, zapotrzebowaniem gospodar-

czym, potrzebami społecznymi, zachowaniem bezpieczeństwa energetycznego, korzyściami

ekonomicznymi oraz możliwościami przyłączenia do krajowych sieci energetycznych [18].

Na szczeblu regionalnym środki unijne będą wdrażane w ramach Regionalnych Programów

Operacyjnych (RPO) na lata 2014-2020. Realizują cele zawarte w Strategii Europa 2020,

Umowie Partnerstwa oraz krajowych i wojewódzkich strategiach rozwoju, wykorzystując

środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Spo-

łecznego [1]. Prawidłowe wykorzystanie środków z funduszy unijnych znacznie ułatwi reali-

zację zobowiązań wynikających z pakietu klimatycznego, a tym samym realizację kluczo-

wych działań polityki rozwojowej Polski oraz Unii Europejskiej, takich jak poprawa efektyw-

ności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa w dostawach paliw i energii, rozwój energetyki

ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw, a także ochronę klimatu i środowiska [Ministerstwo

Gospodarki, 2011].

2. KRAJOWE I REGIONALNE PROGRAMY OPERACYJNE

Programy Operacyjne w myśl Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia poli-

tyki rozwoju (Dz. U. 2006 Nr 227 poz. 1658, z późn. zmianami) to dokumenty ustanawiające

przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego

Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności, realizujące cele zawarte w Narodowej Stra-

tegii Spójności i strategiach rozwoju. W perspektywie 2014-2020 Polska dysponuje kwotą

82,5 mld euro w ramach funduszy unijnych. Będą one wydatkowane w ramach krajowych

programów operacyjnych: Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ), Inteligentny Rozwój (PO

IR), Wiedza, Edukacja, Rozwój (PO WER), Polska Cyfrowa (PO PC), Polska Wschodnia (PO

PW), Pomoc Techniczna (PO PT) oraz 16- stu regionalnych programach operacyjnych [8].

Działania wyznaczone do realizacji w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych mają

doprowadzić do wyrównania się różnic między regionami oraz wzrostu ich konkurencyjności.

Realizacja kluczowych zadań przyczyni się jednocześnie do spełnienia nałożonych na Polskę

wymogów unijnych, takich jak: poprawa efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa

w dostawach paliw i energii, rozszerzenie struktury wytwarzania energii elektrycznej przez

wprowadzenie energetyki jądrowej czy rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych [18]

Programy Operacyjne tworzone są w taki sposób, aby były spójne z wspólną polityką rolną

(EFRROW) oraz wspólną polityką rybołówstwa i zintegrowanej polityki morskiej (EFMR), a

także z innymi dziedzinami polityki europejskiej jak środowisko, klimat czy edukacja i za-

trudnienie. Najważniejszym aspektem jest ich spójność z celami określonymi w Strategii Eu-

ropa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju, sprzyjającego włączeniu spo-

łecznemu. Dokumenty uwzględniają również założenia na poziomie krajowym m.in.: Strate-

gię Rozwoju Kraju - Polska 2030, KPZK, Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 2010-

2020: Regiony, Miasta, obszary wiejskie oraz Strategię Bezpieczeństwo Energetyczne

i Środowisko perspektywa do 2020 r. Pozwala to na osiągniecie założonych celów rozwojo-

wych poszczególnych regionów, wzmocnienie ich znaczenia oraz wyrównania się poziomu

rozwoju pomiędzy nimi. Realizacja RPO przyczynia się tym samym do wzrostu konkurencyj-

ności i innowacyjności gospodarki oraz wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców [1].

W latach 2014-2020 prawie 40% całej kwoty z funduszy unijnych przeznaczonych dla Polski

jest zarządzane na poziomie województw, a to oznacza, że o ich wydatkowanie musi być

zgodne z zapisami Regionalnych Programów Operacyjnych (dla porównania, w latach 2007-

2013 tylko 25% środków rozdysponowane było na poziomie województw). W województwie

mazowieckim w latach 2014-2020 będą obowiązywały nowe zasady wsparcia, z uwagi na

fakt, iż województwo to opuściło kategorię najsłabiej rozwiniętych wg unijnej klasyfikacji

regionów (tabela 1).

Tabela 1 Alokacja środków finansowych w poszczególnych województwach w ramach RPO na lata 2014-2020

Województwo

Sumaryczne środki alokacji

funduszy europejskich

na programy regionalne (w euro)

dolnośląskie 2 252 546 589

kujawsko-pomorskie 1 903 540 287

lubelskie 2 230 958 174

lubuskie 906 929 693

łódzkie 2 256 049 115

małopolskie 2 878 215 972

opolskie 944 967 792

podkarpackie 2 114 243 760

podlaskie 1 213 595 877

pomorskie 1 864 811 698

śląskie 3 476 937 134

świętokrzyskie 1 364 543 593

warmińsko-mazurskie 1 728 272 095

wielkopolskie 2 450 206 417

zachodniopomorskie 1 601 239 216

Razem 15: 29 187 057 412

mazowieckie 2 089 840 138

Razem 16: 31 276 897 550

Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.

3. OCENA MOŻLIWOŚCI WSPARCIA PRZEDSIĘWZIĘĆ Z ZAKRESU OZE

Z REGIONALNYCH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH W LATACH 2014-2020

Celem niniejszej analizy było porównanie RPO poszczególnych województw pod kątem ilo-

ści środków możliwych do wykorzystania na wsparcie inwestycji z zakresu odnawialnych

źródeł energii. W pierwszym etapie przeanalizowano zapisy Umowy Partnerstwa pod kątem

ogólnych wytycznych w tym zakresie a następnie przeanalizowano jak zostały one ujęte

w Regionalnych Programach Operacyjnych. Konieczne okazało się szczegółowe sprawdzanie

opisów poszczególnych osi priorytetowych oraz priorytetów inwestycyjnych, celem zweryfi-

kowania faktycznej możliwość wspierania inwestycji OZE. Podstawowym dokumentem, któ-

ry określa strategię wydatkowania środków unijnych w Polsce jest Umowa Partnerstwa (UP)

przyjęta przez Komisję Europejską 23 maja 2014 r. Zawiera ona podstawowe zasady wydat-

kowania funduszy unijnych w latach 2014-2020 w Polsce, w tym m.in.: powiązanie z celami

Strategii Europa 2020, diagnozę potrzeb rozwojowych kraju, zarys finansowania w ramach

polityki spójności, sposób realizacji polityk horyzontalnych, warunki i system wdrażania

Umowy Partnerstwa, terytorialny wymiar interwencji oraz przede wszystkim określono

w niej cele tematyczne oraz strategię wykorzystania środków unijnych. UP przewiduje reali-

zację 11 celów tematycznych, wśród których cel tematyczny 4 (CT4) jest związany z wspie-

raniem wykorzystywania OZE w Polsce. Każdy z celów tematycznych ma określone prioryte-

ty interwencji, które stanowią podstawę tworzenia programów operacyjnych. W tabeli 2

przedstawiono CT 4, priorytety oraz zakres interwencji związanych z odnawialnymi źródłami

energii (Umowa Partnerstwa, 2014). Programowanie wydatkowania funduszy unijnych w

województwach bazowało na Umowie Partnerstwa, jednak z uwagi na duże zróżnicowanie

regionów (wykazywane w ewaluacjach ex ante oraz diagnozach stanu i potrzeb)

w poszczególnych RPO są zauważalne różnice w alokacji środków na poszczególne prioryte-

ty, jak i samym zakresie interwencji. Wszystkie RPO uwzględniają realizację CT 4, jednak

widoczne jest zróżnicowanie w poszczególnych województwach. Wykonany przegląd i anali-

za RPO wykazała, iż zawierają one priorytety inwestycyjne stricte dedykowane działaniom z

zakresu OZE (wpisujące się w realizację CT4), a także priorytety inwestycyjne

z innych celów tematycznych (CT7 w odniesieniu do województwa kujawsko-pomorskiego i

CT6 w województwie małopolskim oraz podkarpackim), w ramach których możliwe jest do-

finansowanie inwestycji wykorzystujących OZE.

Priorytety inwestycyjne, pomimo różnorodnego formułowania w poszczególnych RPO, w

większości dotyczą zadań związanych z: produkcją i dystrybucją energii ze źródeł odnawial-

nych, poprawą efektywności energetycznej w MŚP, budynkach użyteczności publicznej i sek-

torze mieszkaniowym, wdrażaniem strategii niskoemisyjnych (ograniczenie niskiej emisji

transportowej oraz kominowej), zwiększeniem produkcji energii w wysokosprawnych instala-

cjach.

Pierwszy z wymienionych priorytetów wiąże się bezpośrednio z budową i modernizacją in-

westycji w zakresie wytwarzania oraz dystrybuowania energii z OZE. Przewiduje także bu-

dowę i modernizację przyłączy obsługujących jednostki wytwórcze. Działania te uwzględnio-

no we wszystkich RPO.

Z kolei poprawa efektywności energetycznej w MŚP, budynkach użyteczności publicznej

oraz sektorze mieszkaniowym, wiąże się głównie z modernizacją budynków. Niekonwencjo-

nalne źródła energii mogą tutaj zostać zastosowane jako rozwiązanie dodatkowe. W ramach

poszczególnych RPO możliwe jest uzyskanie środków na instalacje wykorzystujące OZE

w szczególnie uzasadnionych przypadkach (np. dla osiągnięcia zwiększonej efektywności

energetycznej). Podobny wymóg stosowany jest przy urządzeniach wykorzystywanych do

ogrzewania budynków - kotłów spalających biomasę. Zwiększeniu efektywności energetycz-

nej towarzyszyć ma także stosowanie energooszczędnych technologii oraz produktów.

Tabela 2 Zestawienie priorytetów i zakresów interwencji w obszarze gospodarki niskoemisyjnej.

Cel tematyczny 4 Cel szczegółowy

Wspieranie przejścia na gospodarkę

niskoemisyjną we wszystkich

sektorach

Zmniejszenie emisyjności gospodarki

Priorytety Zakres interwencji

Zwiększenie efektywności

energetycznej gospodarki

Zwiększanie efektywności energetycznej budynków użyteczności

publicznej i mieszkalnych wielorodzinnych

Zwiększenie efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach

Poprawa w zakresie systemów ciepłowniczych i chłodniczych oraz

wsparcie dla strategii niskoemisyjnych

Ograniczenie zużycia energii poprzez budowę inteligentnych sieci

dystrybucyjnych średniego i/lub niskiego napięcia

Zwiększenie produkcji energii w wysokosprawnych instalacjach

Zwiększenie poziomu produkcji

energii ze źródeł odnawialnych

Wzrost wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych oraz rozwój sieci

dla OZE

Zwiększenie efektywności funkcjonowania systemów dzięki budowie

inteligentnych sieci dystrybucyjnych średniego i/lub niskiego napięcia

Wsparcie krajowego przemysłu dostarczającego urządzenia niezbędne do

produkcji energii ze źródeł odnawialnych, jako branży

o znacznym potencjale wzrostu w świetle rosnącego udziału OZE

w miksie energetycznym (ten typ projektów będzie wspierany także

w CT 3)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Umowy Partnerstwa (Ministerstwo Infrastruktury i Środowiska,

2014).

W większości RPO uwzględniono ograniczanie niskiej emisji kominowej i transportowej. W

obrębie priorytetu, finansowaniem objęty mógł zostać zakup niskoemisyjnego taboru, spełnia-

jącego odpowiednie normy i wytyczne. Przy czym wskazywano, iż priorytetowo będą trakto-

wane inwestycje zakupu autobusów zasilanych wodorem, biopaliwami czy biogazem. Priory-

tet zakłada również promocję niskoemisyjnego transportu, czemu sprzyjać ma rozbudowany

system komunikacji miejskiej, węzłów przesiadkowych oraz inwestycje w infrastrukturę oraz

transport rowerowy. Finansowanie przewidziano również na wymianę indywidualnych źródeł

ciepła, wśród których priorytetowo traktowane są wykorzystujące OZE. Ograniczenie niskiej

emisji najczęściej zawierano w obrębie jednego priorytetu, wiążącego się z wdrażaniem stra-

tegii niskoemisyjnej w ramach CT4. Jednak w przypadku RPO kujawsko-pomorskiego,

wsparcie na ograniczenie niskiej emisji transportowej uwzględniono dwukrotnie: w ramach

CT4 na przyjazny środowisku transport publiczny w miastach oraz w ramach CT7 - transport

niskoemisyjny na obszarach pozamiejskich. Kolejno w ramach RPO województwa małopol-

skiego oraz podkarpackiego inwestycje związane z wymianą indywidualnych systemów

ogrzewania na bardziej ekologiczne (najlepiej wykorzystujące OZE) przypisane zostały do

CT6.

Analiza zapisów RPO wykazała różnice pomiędzy podejściem stosowanym przez poszcze-

gólne województwa. Szczegółowy przegląd programów operacyjnych wykazał, iż w niektó-

rych przypadkach inwestycje wykorzystujące OZE lokowane były w ramach innych celów

tematycznych niż CT4, co zostało uwzględnione w przedstawionych poniżej analizach doty-

czących ilości środków możliwych do wykorzystania na wsparcie inwestycji z zakresu odna-

wialnych źródeł energii.

W pracy dokonano również weryfikacji oraz analizy udziału nakładów na poszczególne kate-

gorie interwencji dotyczące OZE, zgodnie ze stworzoną przez Komisję UE klasyfikacją kate-

gorii interwencji, co pozwoliło uniknąć nieścisłości porównawczych.

5. WYNIKI

RPO wykazały się jednolitą strukturą przedstawiania nakładów oraz udziału wsparcia na po-

szczególne inwestycje w całkowitych środkach wdrożonych w ramach programu operacyjne-

go. Tym samym, w analizie nakładów oraz ich udziałów (w całkowitych środkach RPO) na

priorytety inwestycyjne wykorzystujące OZE wzięto pod uwagę inwestycje, które stricte od-

nosiły się do produkcji energii z odnawialnych źródeł energii oraz inwestycje, w których za-

kładano komplementarne wykorzystanie OZE. Interwencje te najczęściej były przypisywane

w ramach CT4, jak również w niektórych przypadkach w ramach innych celów tematycz-

nych. Dokonano jednak zsumowania nakładów na ich realizację, a następnie zestawiono,

przeanalizowano oraz sprowadzono do jednego poziomu odniesienia (nakłady w przeliczeniu

na 1000 mieszkańców) co przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3 Zestawienie alokacji środków finansowych na priorytety inwestycyjne wykorzystujące OZE oraz ich

udział w całkowitych środkach RPO

województwo

Całkowita alokacja na

priorytety inwestycyjne

wykorzystujące OZE

(EUR)

Udział wsparcia na inwe-

stycje wykorzystujące OZE

w całkowitych środkach

RPO

Całkowita alokacja na priorytety

inwestycyjne wykorzystujące

OZE

w przeliczeniu na 1000 mieszkań-

ców (EUR)

dolnośląskie 392 347 048 17,43% 134 899

kujawsko-

pomorskie 297 225 573 15,50% 142 214

lubelskie 409 806 259 18,36% 190 808

lubuskie 108 005 260 11,90% 105 856

łódzkie 318 645 438 14,12% 127 248

małopolskie 420 000 000 14,60% 124 691

mazowieckie 324 359 153 16,00% 60 804

opolskie 123 500 000 13,07% 123 394

podkarpackie 304 346 678 14,40% 142 940

podlaskie 180 530 000 20,70% 151 462

pomorskie 314 970 728 16,89% 136 820

śląskie 796 776 955 22,92% 173 744

świętokrzyskie 192 520 781 14,12% 152 410

warmińsko-

mazurskie 269 750 935 15,62% 186 812

wielkopolskie 353 475 177 14,43% 101 790

zachodniopomorskie 217 711 416 13,59% 126 914

MIN 108 005 260 11,90% 60 804

MAX 796 776 955 22,92% 190 808

Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.

Zauważalne jest, iż największą ilość środków na inwestycje OZE zagwarantowano w woje-

wództwie śląskim (796 776 955 EUR), najmniejsze lubuskim - ponad siedmiokrotnie niższą

niż w przypadku śląskiego (1 008 005 260 EUR). Podobną sytuację można zaobserwować w

przypadku udziału wsparcia na inwestycje OZE w całkowitych środkach RPO - śląskie prze-

znaczyło największy odsetek środków zaś lubuskie - najmniejszy. Najbardziej rozwinięte wo-

jewództwo mazowieckie, pod względem ilości środków finansowych przewidzianych na

wsparcie inwestycji OZE, znalazło się za śląskim, małopolskim, lubelskim, dolnośląskim oraz

wielkopolskim.

W analizie uwzględniającej jeden poziom odniesienia (po przeliczeniu ilości środków na 1000

mieszkańców; wg stanu z 2014 roku) można zaobserwować, iż największe nakłady na inwe-

stycje OZE przeznaczono w województwie lubelskim, które we wcześniejszej analizie plaso-

wało się na trzeciej pozycji (pod względem całkowitych nakładów przeznaczonych na OZE),

następnie ulokowało się warmińsko-mazurskie oraz śląskie. Województwo mazowieckie

przeznaczyło najmniejsze nakłady w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (60 804 EUR) - po-

nad trzykrotnie mniej w porównaniu do lubelskiego.

Kolejnym aspektem przeprowadzonych badań była analiza podziału środków zgodnie ze

stworzoną przez Komisję UE klasyfikacją kategorii interwencji. W analizie wzięto pod uwa-

gę te kategorie, które występują we wszystkich RPO, tj.:

energia elektryczna (magazynowanie i przesył),

energia odnawialna (wiatrowa),

energia odnawialna (słoneczna),

energia odnawialna (z biomasy),

pozostałe rodzaje energii odnawialnej (w tym hydroelektryczna, geotermalna i morska)

oraz integracja energii odnawialnej (w tym magazynowanie, zamiana energii elektrycznej

na gaz oraz infrastruktura wytwarzania energii odnawialnej

z wodoru) [14].

Przeanalizowano tym samym przewidywany poziom nakładów finansowych (nazywane w

RPO zakresem interwencji) na wymienione kategorie dotyczące OZE w odniesieniu do cał-

kowitego zakresu interwencji na odnawialne źródła energii (rys.1).

Rys. 1. Udział środków na poszczególne kategorie interwencji OZE w RPO polskich województw. Źródło:

Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw

Największy udział środków na infrastrukturę towarzyszącą OZE, tj. magazynowanie i przesył

przeznaczono w województwach warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim oraz małopol-

skim. Nakładów na tę kategorię nie przewidziano w ramach RPO mazowieckiego, święto-

krzyskiego, opolskiego oraz śląskiego. Z kolei na energię pochodzącą z wiatru, największy

udział środków przewidziano w ramach województwa lubuskiego oraz wielkopolskiego. Wo-

jewództwo opolskie przeznaczyło równie wysokie nakłady na energię odnawialną wiatrową,

co na pochodzącą z biomasy. Województwa pomorskie oraz kujawsko-pomorskie nie przewi-

działy środków na realizację tej kategorii. W odniesieniu do energii słonecznej największy

udział, spośród wszystkich nakładów na kategorie OZE, odnotowano w województwach po-

morskim, kujawsko-pomorskim, mazowieckim, lubelskim, wielkopolskim, dolnośląskim,

opolskim oraz świętokrzyskim. Z kolei na energię pochodzącą z biomasy największy udział

w całkowitym zakresie na kategorie OZE przewidziano w RPO województwa zachodniopo-

morskiego oraz podlaskiego. Środków na rozwój energii z biomasy nie przewidziano jedynie

w województwie mazowieckim. Największy udział środków na pozostałe rodzaje energii od-

nawialnych (m.in. hydrotermalną) zaplanowano w województwach podkarpackim oraz łódz-

kim. Podobnie jak w przypadku wcześniejszej analizy, dokonano porównania województw

pod względem całkowitego zakresu na poszczególne kategorie dotyczące OZE oraz zakresu

środków na poszczególne z nich w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (tabela 4).

Tabela 4 Porównanie alokacji środków finansowych względem kategorii interwencji wykorzystujących OZE

województwo

Całkowity

zakres na

kategorie

wykorzystują

ce OZE

(EUR)

Całkowity

zakres na

kategorie

wykorzystujące

OZE

w przeliczeniu

na 1000

mieszkańców

(EUR)

Zakres na

magazynowa

nie

i przesył

w

przeliczeniu

na 1000

mieszkańców

(EUR)

Zakres na

energię

wiatrową

w

przeliczeni

u na 1000

mieszkańcó

w (EUR)

Zakres na

energię

słoneczną

w

przeliczeni

u na 1000

mieszkańcó

w (EUR)

Zakres na

energię

z biomasy

w

przeliczeni

u na 1000

mieszkańcó

w (EUR)

Zakres na

pozostałe

energie

w

przeliczeni

u na 1000

mieszkańcó

w (EUR)

dolnośląskie 55 608 280 412 223 74 130 48 987 185 324 51 891 51 891

kujawsko-

pomorskie 38 397 647 270 000 108 000 0 72 900 48 600 40 500

lubelskie 149 278 818 782 353 58 260 8 323 582 603 124 843 8 323

lubuskie 19 601 052 185 168 18 517 55 550 46 292 27 775 37 034

łódzkie 45 828 417 360 151 34 497 54 691 97 259 50 762 122 943

małopolskie 63 000 000 505 250 240 595 48 119 112 278 48 119 56 139

mazowieckie 37 707 260 620 145 0 167 439 441 543 0 11 163

opolskie 10 400 000 84 283 0 29 499 12 642 29 499 12 642

podkarpackie 53 070 566 371 278 80 976 19 062 93 387 57 187 120 665

podlaskie 58 500 000 386 236 89 131 66 023 66 023 132 047 33 012

pomorskie 42 990 200 314 209 31 421 0 157 105 94 263 31 421

śląskie 126 530 786 728 260 0 103 766 308 949 201 609 113 936

świętokrzyskie 31 086 206 203 964 0 16 403 115 387 59 051 13 122

warmińsko-

mazurskie 98 812 136 528 938 214 056 58 883 95 457 128 434 32 108

wielkopolskie 40 200 000 394 929 59 239 118 479 138 225 39 493 39 493

zachodniopom

orskie 67 135 000 528 982 7 879 131 004 74 134 305 457 10 508

MIN 10 400 000 84 283 0 0 12 642 0 8 323

MAX 149 278 818 782 353 240 595 167 439 582 603 305 457 122 943

Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.

Największym zakresem na interwencje OZE, zarówno całkowitym nakładem środków finan-

sowych, jak i przeliczonym na 1000 mieszkańców, odznaczało się województwo lubelskie,

które również we wcześniejszej klasyfikacji (nakładów na priorytety inwestycyjne OZE w

przeliczeniu na 1000 mieszkańców) odznaczało się największymi nakładami na rozwój ener-

gii odnawialnej. Najmniejszą ilość środków przeznaczono w ramach RPO opolskiego. Na

inwestycje wiążące się z przesyłem i magazynowaniem energii elektrycznej pochodzącej z

OZE nie przewidziano nakładów w ramach RPO mazowieckiego, opolskiego, śląskiego oraz

świętokrzyskiego, co przedstawiono na rys.1. Z kolei największy zakres interwencji dla tej

kategorii zanotowano w województwie małopolskim. Rozwój energii odnawialnej wiatrowej

nie będzie wspierany ze środków RPO województwa kujawsko-pomorskiego oraz pomor-

skiego. Największe nakłady na ten cel przeznaczono w ramach RPO województwa mazo-

wieckiego. W odniesieniu do energii słonecznej, najmniejszy zakres interwencji na tę katego-

rię przewidziano w województwie opolskim, największy w lubelskim. Województwo mazo-

wieckie nie przewidziało również wsparcia w ramach RPO dla energii pochodzącej z bioma-

sy. Z kolei, zachodniopomorskie przewidziało największy zakres wsparcia dla biomasy w

porównaniu do innych województw. Na pozostałe odnawialne źródła energii najmniejszy za-

kres wsparcia przewidziano w województwie lubelskim, największy - łódzkim.

Zauważalne są różnice pomiędzy całkowitymi nakładami na priorytety inwestycyjne wyko-

rzystującymi OZE, a całkowitym zakresem na kategorie OZE, co przedstawiono w tabeli 5.

Dokonując porównania pomiędzy całkowitymi nakładami na priorytety inwestycyjne, zapisa-

ne w matrycy logicznej RPO, wykorzystujące OZE a zakresem kategorii interwencji OZE,

zauważalne jest, iż odsetek nakładów na inwestycje dotyczące stricte OZE wynosi w grani-

cach 8-37%. Wyniki takie świadczą o tym, iż województwa wdrażają większą pulę środków

na pozostałe inwestycje, ściśle wiążące się z OZE. Działania te wiążą się najczęściej z tymi

wymienianymi w ramach priorytetów, dla który inwestycje OZE stanowiły często dodatkowy

nieobligatoryjny aspekt lub były elementem decydującym na etapie wyboru projektów. Mowa

tu o poprawie efektywności energetycznej i związanej z tym modernizacji budynków MŚP,

mieszkaniowych oraz obiektów użyteczności publicznej. Wśród innych takich działań wy-

mienić można również zmniejszanie niskiej emisji kominowej oraz transportowej. Działania

te wiążą się także z budową infrastruktury niezbędnej do obsługi rozwijanych sektorów go-

spodarki.

Przeprowadzone badania stanowić mogą podstawę do dalszych analiz rozwoju rynku odna-

wialnych źródeł energii. Przeprowadzenie ewaluacji po roku 2020 mogłoby dać odpowiedź

czy i w jaki sposób Regionalne Programy Operacyjne przyczyniły się do rozwoju OZE, a tym

samym wypełnienia przez Polskę nowych ambitnych celów polityki europejskiej

w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego.

Tabela 5 Różnice wynikające z alokacji na priorytety inwestycyjne OZE a zakresem na kategorie dotyczących

OZE

Województwo

Całkowity nakład na

priorytety

inwestycyjne

wykorzystujące

OZE (EUR)

Całkowity zakres

na kategorie

wykorzystujące

OZE (EUR)

Różnica pomiędzy

całkowitym

nakładem na

priorytety

a całkowitym

zakresem na

kategorie OZE

(EUR)

Udział całkowitego

zakresu na kategorie OZE

a całkowitym nakładem

na priorytety

inwestycyjne

wykorzystujące OZE

dolnośląskie 392 347 048 55 608 280 336 738 768 14, 17%

kujawsko-

pomorskie 297 225 573 38 397 647 25 8827 926 12, 92%

lubelskie 409 806 259 149 278 818 260 527 441 36, 43%

lubuskie 108 005 260 19 601 052 88 404 208 18, 15%

Łódzkie 318 645 438 45 828 417 272 817 021 14, 38%

małopolskie 420 000 000 63 000 000 357 000 000 15, 00%

mazowieckie 324 359 153 37 707 260 286 651 893 11, 63%

Opolskie 123 500 000 10 400 000 113 100 000 8, 42%

podkarpackie 304 346 678 53 070 566 251 276 112 17, 44%

podlaskie 180 530 000 58 500 000 122 030 000 32, 40%

pomorskie 314 970 728 42 990 200 271 980 528 13, 65%

Śląskie 796 776 955 126 530 786 670 246 169 15, 88%

świętokrzyskie 192 520 781 31 086 206 161 434 575 16, 15%

warmińsko-

mazurskie 269 750 935 98 812 136 170 938 799 36, 63%

wielkopolskie 353 475 177 40 200 000 313 275 177 11, 37%

zachodniopomorskie 217 711 416 67 135 000 150 576 416 30, 84%

MIN 108 005 260 10 400 000 88 404 208 8, 42%

MAX 796 776 955 14 9278 818 670 246 169 36, 63%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.

6. PODSUMOWANIE

Regionalne Programy Operacyjne stanowią szansę na osiągnięcie celów polityki europejskiej

w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, ochrony środowiska oraz rozwoju gospodarcze-

go.

Zauważalne jest, iż poszczególne Regionalne Programy Operacyjne dysponują innymi środ-

kami oraz inaczej nimi zarządzają. Każdy z opracowanych RPO uwzględnia w ramach osi

priorytetowych oraz celów tematycznych priorytety inwestycyjne obejmujące inwestycje w

zakresie OZE. Środki wsparcia są stricte dedykowane działaniom w zakresie budowy lub mo-

dernizacji infrastruktury wytwarzającej energię elektryczną lub ciepło z odnawialnych źródeł

energii, a także związanych z ich przesyłem oraz dystrybucją. W ramach RPO finansowa-

niem objęte mogą być także działania, w obrębie których przewidywane są elementarne, czę-

sto nieobligatoryjne projekty w zakresie OZE.

Stworzona klasyfikacja kategorii interwencji pozwala określić na jakie typy energii odnawial-

nej poszczególne województwa przeznaczyły najwięcej środków unijnych. Zauważalne jest

tym samym, iż największy zakres interwencji na inwestycje OZE przewidziano w wojewódz-

twie lubelskim (149 278 818 EUR), najmniejszy - opolskim (10 400 000 EUR). Największe

nakłady na rozwój energii wiatrowej przewidziano w ramach RPO mazowieckiego (167 439

EUR, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców). Kontrowersję może budzić fakt, iż wojewódz-

twa kujawsko-pomorskie oraz pomorskie, charakteryzujące się dogodnymi warunkami

wietrznymi, nie uwzględniły nakładów na rozwój tej kategorii interwencji. Z kolei na rozwój

energii słonecznej, największy zakres interwencji przewidziano w ramach RPO lubelskiego

(582 603 EUR), z biomasy - zachodniopomorskie (305 457 EUR), pozostałe typy energii od-

nawialnej - łódzkie (122 943 EUR). Zauważalne jest, iż większa część środków przekazywa-

na jest na realizację inwestycji (jak poprawa efektywności energetycznej budynków, zmniej-

szanie niskiej emisji kominowej oraz transportowej), dla których OZE stanowią uzupełnienie.

Nie można określić w jakim stopniu takie działanie ograniczy zwiększanie się udziału energii

odnawialnej. Można natomiast stwierdzić, iż przekazanie większej kwoty na wsparcie strate-

gii niskoemisyjnej oraz poprawy efektywności energetycznej wiąże się z realizacją wytycz-

nych zawartych w Białej Księdze - Adaptacja do zmian klimatu. Opracowane priorytety

uwzględniają tym samym realizacje wytycznych związanych z ograniczaniem energochłon-

ności przedsiębiorstw, instytucji publicznych, mieszkalnictwa wielorodzinnego, prowadze-

niem modernizacji energetycznej budynków czy finansowaniem jednostek wytwórczych

przesyłających oraz dystrybuujących energię z OZE.

Należy mieć na uwadze, że wszelkie działania w zakresie OZE są wysoce kosztownymi inwe-

stycjami. Wdrażanie RPO umożliwia ich realizację. Tym bardziej, iż całkowite nakłady na

priorytety inwestycyjne dotyczące OZE wynoszą 5 023 971 401 EUR. Z kolei biorąc pod

uwagę jedynie całkowity zakres na kategorie interwencji OZE, kwota ta stanowi 938 146 368

EUR. Fundusze unijne pozwalają zatem na podjęcie działań w zakresie poprawy efektywno-

ści energetycznej, wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym bilansie

wytworzonej energii, a co za tym idzie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz

uniezależnienia się od innych państw w tym sektorze. Dzięki dofinansowaniu w tym zakresie

możliwe jest osiągnięcie większości celów polityki energetycznej Unii Europejskiej oraz kra-

jowej, a co za tym idzie, uniknięcia wysokich kar za niewywiązanie się z nałożonych na Po l-

skę zobowiązań.

LITERATURA

[1] Centralny Punkt Informacyjny FE: Fundusze Europejskie 2014-2020. Cz.1. Założenia,

strategie, dokumenty, 2013 r., www.enterprise.fundusz-silesia.pl/cms.php?getfile=5937

(29.02.2016)

[2] Dulko K.: Dyskurs ekologiczny w praktyce wybranych zielonych partii politycznych, Kra-

ków, 2006, str. 11-13, http://www.rybb.konin.lm.pl/pracamag.pdf (01.03.2016)

[3] Gawlikowska -Fyk A.: Nowy pakiet klimatyczno-energetyczny do 2030 r. PISM. Nr 8

(1120): 24 stycznia 2014, https://www.pism.pl/files/?id_plik=16213 (29.02.2016)

[4] Gołębiowska U (red): Materiał wspierający realizację programu „Odnawialne Źródła

Energii”, Koszalin 2013, ISBN : 978-83-62621-08-8,

http://www.praktycznyprogram.ekspert-sitr.pl/produkty/material_wspomagajacy.pdf

(23.03.2016)

[5] Jankowski B.: Wstępna ocena uzgodnień klimatycznych szczytu unijnego 23 października

2014 z perspektywy Polski. Badania Systemowe EnergSys 2014.

http://www.cire.pl/pliki/2/wstepna_ocena_konkluzji_szczytu_unijnego_dot_polityki_kli

matycznej.pdf (24.03.2016)

[6] Kryda M.: Gminy mówią NIE gazowi łupkowemu [w:] Zielone wiadomości, Numer 19,

2/2014, str.18,

http://zielonewiadomosci.pl/wp-content/uploads/019.pdf (01.03.2016)

[7] Najwyższa Izba Kontroli: Informacja o wynikach kontroli. Rozwój i wykorzystanie od-

nawialnych źródeł energii elektrycznej, 2012,

https://www.nik.gov.pl/plik/id,4068,vp,5176.pdf (29.02.2016)

[8] Najwyższa Izba Kontroli: Informacja o wynikach kontroli. Przygotowanie systemu wdra-

żania polityki strukturalnej na lata 2014–2020, 2014,

https://www.nik.gov.pl/plik/id,7304,vp,9200.pdf (04.03.2016)

[9] Ruszel M.: Polska perspektywa pakietu energetyczno-klimatycznego, Nowa Energia, nr

4(10)/2009, str. 5-8,

http://ik.org.pl/cms/wp-content/uploads/2011/05/Polska-perspektywa-pakietu-energetyczno-

klimatycznego-_-M.-Ruszel-nr-4_2009_NE.pdf (24.03.2016)

[10] Sobolewski M.: Perspektywy wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce. Stu-

dia BAS, Nr 1(21) 2010, str. 267–290.

http://orka.sejm.gov.pl/wydbas.nsf/0/63F9F33E47545665C1257A30003FC795/$File/11_

21.pdf (24.03.2016)

[11] Wójcik P.: Odnawialna energia wychodzi z cienia. Środowisko, 15-16 (447-448)/2011,

str. 19-21,

http://archiwum.ekoportal.gov.pl/opencms/export/sites/default/ekoportal/warto_wiedziec

_i_odwiedzic/artykuly/tekstyartykulow/Srodowisko_15_16_2011_Odnawialna_energia_

wychodzi_z_cienia.pdf (23.03.2015)

[12] Regulacje prawne dotyczące OZE w UE i w Polsce.: http://gepsa.pl/3-regulacje-prawne-

dotyczace-oze-w-ue-i-w-polsce/ (25.03.2016)

[13] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w

sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych

[14] Komisja Europejska, 2014, Rada Europejska 23-24 października 2014, Konkluzje w

sprawie ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2013,

http://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/european-council/2014/10/23-24/

[15] Komisja Europejska (2014) ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR

215/2014 z dnia 7 marca 2014 r

[16] Ministerstwo Gospodarki (2011) Polska. Raport o stanie gospodarki. s. 63.

http://www.mg.gov.pl/files/upload/8436/RoG2011.pdf (23.03.2016)

[17] Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2011) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowa-

nia Kraju 2030, Załącznik do Uchwały nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.

w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (poz. 252),

s. 134-152.

[18] Ministerstwo Infrastruktury i Środowiska. Programowanie Perspektywy Finansowej

2014-2020 - Umowa Partnerstwa,2014, s. 77-87

[19] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 roku- Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348).

[20] Ustawa z dnia 20 lutego o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2015 poz. 478).

ANALYSIS OF REGIONAL OPERATIONAL PROGRAMMES FOR THE 2014-2020

PERIOD IN THE CONTEXT OF FINANCING THE RENEWABLE ENERGY

INVESTMENTS

Key words: renewable energy, financing, EU funds

Summary. Energy Policy of the European Union obligates Poland to take action to increase the importance of

renewable energy. In this paper was conducted a detailed study of sixteen Regional Operational Programmes for

2014-2020 period in the context of possibilities for financing investments in renewable sources of energy, as

well as investments in companies that use this type of energy.

Małgorzata Świąder, doktorantka w Katedrze Gospodarki Przestrzennej na Uniwersytecie

Przyrodniczym we Wrocławiu. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół analiz

geostatystycznych, korelacji przestrzennych oraz planowania partycypacyjnego. Członkini

TUP o/Wrocław. E-mail: malgorzata.swiader@up.wroc.pl

Katarzyna Tokarczyk-Dorociak, dr nauk rolniczych w zakresie kształtowania i ochrony

środowiska; obecnie adiunkt na Wydziale Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytetu

Przyrodniczego we Wrocławiu. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie oceny oddzia-

ływań przedsięwzięć na środowisko oraz strategicznych ocen oddziaływania na środowisko.

Interesuje się wydatkowaniem środków UE na ochronę środowiska oraz prawem ochrony

środowiska. E-mail: katarzyna.tokarczyk@up.wroc.pl

Szymon Szewrański, kierownik Katedry Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Przyrodni-

czego we Wrocławiu, specjalista z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Prowadzi

interdyscyplinarne badania dotyczące prognozowania i oceny skutków środowiskowych po-

wodowanych zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym. Interesuje się problemami

zrównoważonego rozwoju oraz zarządzania środowiskiem i zasobami naturalnymi. E-mail:

szymon.szewranski@up.wroc.pl

Jan Kazak, absolwent kierunków geodezja i kartografia oraz gospodarka przestrzenna; ukoń-

czył studia podyplomowe w zakresie w zakresie odnawialnych źródeł energii i gospodarki

odpadami. Obecnie asystent w Katedrze Gospodarki Przestrzennej na Uniwersytecie Przyrod-

niczym we Wrocławiu. Posiada doświadczenie w zakresie prac badawczych i naukowych

dotyczących zrównoważonego rozwoju w gospodarce przestrzennej oraz kwantyfikacji proce-

sów przestrzennych. E-mail: jan.kazak@up.wroc.pl