“mirror or lamp” : a comparative study of the media’s role during...

ปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม ประจ�าป 2559

11

“กระจก หรอ ตะเกยง” การศกษาเปรยบเทยบบทบาทของสอกรณการชมนมเคลอนไหวทางการเมองในชวง พ.ศ.2553 และ 2556-2557 ผานบทบรรณาธการของหนงสอพมพไทยรฐ“Mirror or Lamp” : A comparative study of the media’s role during political uprises in 2010 and 2013-2014 through the editorials of Thairath newspaper.

พระวฒน อฐนาค*

พรงครอง รามสตร**

บทคดยอ การวจยครงมวตถประสงคเพอศกษาการก�าหนดกรอบ (Framing) ปจจยทมผลตอการก�าหนดกรอบ และการท�าหนาทของบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมอง เปรยบเทยบระหวางการชมนมทางการเมอง ชวงเดอนมนาคม-พฤษภาคม 2553 และ เดอนตลาคม 2556 - พฤษภาคม 2557 ระหวางการท�าหนาทในฐานะ “กระจก” ทสะทอนความจรงของเหตการณทเกดขน หรอ “ตะเกยง” ทสองสวางชแนะแนวทางแกไขความขดแยง ผลการศกษาพบวา การก�าหนดกรอบหลกของบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมอง ชวงเดอนมนาคม - พฤษภาคม 2553 เนนก�าหนดกรอบแบบเสนอแนะแนวทางแกปญหา การท�าหนาทของบทบรรณาธการใน

* ผประกาศขาว สถานโทรทศนไทยรฐทว ชอง 32 ชองทางตดตอ : [email protected]** หวหนาภาควชาและผชวยศาสตราจารย ประจ�าภาควชาสารสนเทศ คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

วารสารนเทศศาสตรธรกจบณฑตย

12


ชวงเวลาดงกลาวจงเปรยบเหมอน “ตะเกยง” ทเสนอแนวทางแกไขปญหา และมกรอบขาวสาร (News frame) ส�าคญ คอ “ประชาธปไตยตองเคารพกฎหมาย” สวนการก�าหนดกรอบ เดอนตลาคม 2556 - พฤษภาคม 2557 พบวาการก�าหนดกรอบแบบชใหเหนปญหามคาเพมขนอยางมนยยะส�าคญ จนท�าใหการท�าหนาทของบทบรรณาธการชวงเวลาดงกลาว เปนทง “กระจกและตะเกยง” ในสดสวนทเทากน โดยมกรอบขาวสาร (News frame) ส�าคญคอ “รฐบาลยงลกษณ คอประชาธปไตยทสอบทานไมได” ส�าหรบปจจยทมผลตอการก�าหนดกรอบขาวสารของบทบรรณาธการไทยรฐ ประกอบดวยปจจยภายในและภายนอก ปจจยภายใน ไดแก ลกษณะเฉพาะและอดมการณของตวผ เขยนบทบรรณาธการ และนโยบายองคกรของไทยรฐทมกเนนการไมเปนฝกฝายทางการเมอง และปจจยภายนอก เชน สถานการณความรนแรงทางการเมองและพนทการชมนม คขดแยงทางการเมอง อทธพลของสอออนไลน เปนตน

ค�าส�าคญ: การก�าหนดกรอบ / ความขดแยงทางการเมอง / บทบรรณาธการ / หนงสอพมพไทยรฐ


13


Abstract This research, using both qualitative and quantitative approaches, has the following objectives: 1) to study the framing of content in editorials in Thairath newspapers during two political crises in March – May 2010 and October 2013 - May 2014; 2) to study factors that shape the framing in the sampled editorials; and 3) to study the role of these editorials – whether they function as “mirror” reflecting the unfolding of events or as “lamp” rendering light that guides to the resolution of the conflict. The study has these findings. The main frame that manifests during the crisis in March – May 2010 is mainly to suggest approaches for conflict resolution. Therefore, the role of the editorials is akin to a “lamp” providing guiding light to take the society across the path of conflict. Important news frames deciphered during this period include “Democracy must follow the rule of law.” As for the crisis in October 2013 - May 2014, the content analysis finds that the “identifying problem” news frame increases significantly when compared with the crisis in March – May 2010 . Hence, the role of the editorials could be seen as playing an equal role between “mirror” and “lamp.” The most important news frame detected during this period is “The Yingluck government is an unaccountable democratic regime. As for factors that influence the news framing in Thairath editorials, the study finds both internal and external factors. Internal factors include personal characteristics and ideological background of the editorial writer, and organizational


14


policy of Thairath newspaper which tends to be politically neutral. External factors include political conflict and unrest in rally sites, political adversaries, and the influence from online social media.

Keywords: Framing / Political Conflict / Editorial / Thairath newspaper


15


บทน�า ทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมอง สอมวลชนควร

ท�าหนาทอยางไร รวมทงสอมวลชนควรวางตวอยางไร ระหวาง “กระจก” ทสะทอนความจรงของเหตการณทเกดขน หรอ “ตะเกยง” ทสองสวางชแนะแนวทางแกไขหรอทางออก เหลานนบวาเปนการตงค�าถามททาทายการท�าหนาทสอมวลชนทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมอง โดย บญรกษ บญญะเขตมาลา [1] เรมใชอปลกษณ “กระจก กบ ตะเกยง” เพอเปรยบเปรยถงการท�าหนาทของสอมวลชน ทงน บญรกษตงขอสงเกตวาในเมองไทยสอมวลชนมกจะมแต “กระจก” และเปนกระจกบางชนดเทานน ขณะท “ตะเกยง” ยงไมคอยม การท�าหนาทตะเกยงของสอมวลชนจะชวยใหเขาใจโลกแหงความคดบางชนดชดเจนแจมแจงมากขน

ในชวงแหงความขดแยงทางการเมองรนแรงทยดเยอหลายปทผานมาของสงคมไทย บทบาทของสอถกตงค�าถามอยางมาก โดยเฉพาะเหตการณทเกดขนอยางนอยในชวงทศวรรษทผานมา กลาวคอ เหตการณความขดแยงและการชมนมทางการเมอง ป 2553 และ ชวงปลายป 2556 – รฐประหาร ป 2557

เหตการณความขดแยงทางการเมองชวงป 2553 [2] เปนการชมนมน�าโดย “กลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.)” ซงรวมตวกนเพอตอตานการใชอ�านาจพเศษนอกรฐสภาทแทรกแซงระบอบประชาธปไตย อกทงไมเหนดวยกบกระบวนการรางรฐธรรมนญป 2550 โดยมมวลชนทใหการสนบสนน พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร (ยศในขณะนน) อดตนายกรฐมนตร เปนผ เคลอนไหวการชมนม เรมชมนมตงแตวนท 12 มนาคม 2553 มเปาหมายเรยกรองให นายอภสทธ เวชชาชวะ

นายกรฐมนตรในขณะนน ประกาศยบสภาและจดการเลอกตงใหม ชวงแรกของการชมนมใชพนทบรเวณถนนราชด�าเนน กรงเทพมหานคร


16


และผชมนมไดเคลอนการชมนมไปยงจดตางๆ, ปดสถานทส�าคญของทางราชการรวมทงยานธรกจ ระหวางการชมนมพบวา มการใชอาวธสงครามเพอโจมตฝายตรงขาม ท�าใหมผ ไดรบบาดเจบทงฝายผ ชมนม และเจาหนาท รวมทงพลเรอนฝายรฐบาล แมรฐบาลจะประกาศสถานการณฉกเฉน เพอควบคมสถานการณ แตยงคงเกดเหตปะทะตอบโตกนดวยอาวธ ท�าใหมผบาดเจบและเสยชวตบรเวณถนนราชด�าเนน ตอมามความพยายามเจรจาระหวางรฐบาลกบแกนน�าผชมนมเพอหาทางออก แตกลมเหลว การทผ ชมนมยายมาใชสถานทบรเวณราชประสงคเปนฐานทมนการชมนมและปราศรย เรมสงผลกระทบตอภาคธรกจ บรรดารานคาและศนยการคาบรเวณดงกลาวตองปดท�าการ สดทายรฐบาลจงตดสนใจขอคนพนทยานราชประสงค โดยใหทหารเขาสลายการชมนม ในวนท 19 พฤษภาคม 2553 เปนเหตใหมผ เสยชวตและบาดเจบจ�านวนมาก ดานแกนน�า นปช. ประกาศยตการชมนม


17


รปท 1 สรปเหตการณส�าคญทางเมอง ป 2553


18


ส�าหรบความขดแยงทางการเมองทเกดขนอกชวงเวลา คอ ชวงปลายป 2556 – รฐประหาร ป2557 ซงเปนความขดแยงระหวาง คขดแยงหลก คอ รฐบาลของ นางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร และกลมมวลชนทใหการสนบสนน กบคณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนม พระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส.) มแกนน�าคอ นายสเทพ เทอกสบรรณ อดต ส.ส.พรรคประชาธปตย ซงลาออกจากพรรคการเมองและน�าทมจดตงเวทตอตานรฐบาลในกลมของมอบนกหวด เนองจากสภาผแทนราษฎรลงมตใหรางพระราชบญญตนรโทษกรรม ผานการพจารณาในวาระท 2 และ 3 เมอเวลา 04.25 น. ของวนท 1 พฤศจกายน 2556 กอนหนานนมกระแสคดคานจากคนหลากหลายกลมทไมเหนดวย โดยกลมคนทคดคานเหนวา พ.ร.บ. ฉบบน จะชวยให พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร (ยศในขณะนน) อดตนายกรฐมนตร พนจากความผดทางการเมอง และความผดอนๆ สามารถกลบเขาประเทศไทย และรฐบาลอาจตองคนทรพยสนทยดมาจาก พ.ต.ท.ทกษณ (ยศในขณะนน) ทงหมด การชมนมครงน นายสเทพ เทอกสบรรณ เปนผน�ามวลชนเปานกหวดครงแรก บรเวณสถานรถไฟสามเสน กรงเทพมหานคร เพอคดคานตอตานรฐบาล ตอมาเปลยนชอจาก มอบนกหวด เปน “คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส.)” โดยนายสเทพ เทอกสบรรณ ด�ารงต�าแหนง เลขาธการ กปปส. เพอบรหารจดการและประสานงานกบกลมตอตานรฐบาลกลมตางๆ การชมนมยดเยอนานกวา 6 เดอน จนกระทง คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) รฐประหารยดอ�านาจบรหารประเทศ ในวนท 22 พฤษภาคม 2557


19


รปท 2 สรปเหตการณส�าคญทางเมอง ป 2556-2557


20


“หนงสอพมพ” (Newspaper) จดเปนสอมวลชนแขนงหนงทมความส�าคญตอสงคม เพราะมบทบาทโดยตรงในการน�าเสนอขาวสาร รายงานเหตการณขอเทจจรงทเกดขน เพอใหประชาชนไดรบทราบ ซงผวจยเลอกศกษาบทบรรณาธการ ซงเปรยบเหมอนหวใจส�าคญของหนงสอพมพแตละฉบบทจะน�าเสนอเจตนารมณหรอจดยนตอสงใดสงหนง โดยศกษาจากหนงสอพมพไทยรฐ เนองจากเปนหนงสอพมพทมยอดจ�าหนายสงสดของประเทศไทย โดยมยอดขายตอวนประมาณ 1 ลานฉบบ นอกจากน หนงสอพมพไทยรฐยงมฐานลกคาทอานหนงสอพมพจ�านวนมาก โดยเฉลยหนงสอพมพ 1 ฉบบ จะมผอาน 4 คน ดงนน ฐานคนอานไทยรฐจะอยท 4 ลานคน [4]

การศกษาบทบาทหนาทของสอมวลชนจากบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ในชวงทเกดความขดแยงทางการเมอง ไดอาศยแนวคดทฤษฎเกยวกบการก�าหนดกรอบ (Framing) เปนกรอบส�าคญในการศกษาวจย โดย Entman (1993) อางถงใน [5] ใหค�าอธบายวา การก�าหนดกรอบ (Framing) คอ การคดเลอกและเนนความส�าคญ (Selection and Salience) ดวยการคดเลอกแงมมบางประการของความจรงทอยในความรบรขนมาและท�าใหมความส�าคญเดนชดมากขน โดยอาศยบรบทของการสอสารตางๆ เพอเพมความนาสนใจดวยการเสนอปญหา, ตความสาเหต, ประเมนคาทางศลธรรม และ/หรอแนะน�าแนวทางแกไขตอประเดนนนๆ ซงกรอบของสอมหนาทส�าคญ 4 ประการ [5] ดงน

- ชใหเหนถงปญหา (Frame define problems)- วเคราะหสาเหต (Frame diagnose causes) - การตดสนทางจรยธรรม (Frame make moral judgments) - เสนอแนะแนวทางแกปญหา (Frame suggest remedies)


21


การว จย ค ร ง น ผ ว จย เ ล อก ศก ษ าการก� าหนดกรอ บ ใน บทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ทน�าเสนอระหวางชวงทเกดความขดแยงทางการเมอง เปรยบเทยบ 2 ชวงเวลา คอ ระหวางเดอน มนาคม-พฤษภาคม พ.ศ.2553 และระหวางเดอนตลาคม พ.ศ.2556 - พฤษภาคม พ.ศ.2557 เพอศกษาวามการการก�าหนดกรอบ (Framing) อยางไร รวมทงปจจยใดบางทมผลตอการก�าหนดกรอบ และวเคราะหประมวลผลวาบทบาทหนาทของบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมองมบทบาทอยางไร ระหวางการท�าหนาทในฐานะ “กระจก” หรอ “ตะเกยง” เพอเปนขอมลความรส�าหรบผ ทสนใจศกษาตอไป

วตถประสงคของการวจย1. เพอศกษาการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการ หนงสอพมพ

ไทยรฐ ทน�าเสนอระหวางชวงทมความขดแยงและจดชมนมทางการเมอง โดยเปรยบเทยบ 2 ชวงเวลา คอ ระหวางเดอน มนาคม-พฤษภาคม พ.ศ.2553 และระหวางเดอนตลาคม พ.ศ.2556 – พฤษภาคม พ.ศ.2557

2. เพอศกษาปจจยทมผลตอการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ

3. เพอศกษาการท�าหนาทของบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐในฐานะทเปนสอกระแสหลก1 ทามกลางความขดแยงทางการเมอง วาแสดงบทบาทใด ระหวาง “กระจก” หรอ “ตะเกยง”

1 สอกระแสหลก (Mainstream Media) หมายถง สอมวลชนทพจารณาจากความเปนเจาของสอนนๆ (Ownership) มขนาดใหญ จดรปองคกรแบบบรษท อนมเปาหมายทางธรกจ เนนผลก�าไร วดความส�าเรจจากเรทตง เชน โทรทศน หนงสอพมพ เปนตน [6]


22


ขอบเขตในการวจย1. การวจยครงนเปนการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

โดยเลอกศกษาจากบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ซงเปนหนงสอพมพรายวนทมยอดจ�าหนายสงสดของประเทศ และมผอานจ�านวนมาก

2. การวจยครงนใชการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) บรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ รวมทงนกขาว คอลมนสตหนงสอพมพไทยรฐ และผ เกยวของ

3. ชวงเวลาส�าหรบการศกษาวจย ผวจยจะศกษาและเปรยบเทยบ 2 ชวงเวลาทเกดความขดแยงทางการเมอง คอ ระหวางเดอนมนาคม-พฤษภาคม พ.ศ.2553 และ ระหวางเดอนตลาคม พ.ศ.2556 – พฤษภาคม พ.ศ.2557

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

แนวคดเรองการหนงสอพมพ ค�าวา “หนงสอพมพ” ตามพระราชบญญตการพมพ พ.ศ. 2484 [7]

ระบวา หนงสอพมพหมายถง สงพมพซงมจาหนาเชนเดยวกน และออกหรอเจตนาจะออกตามล�าดบเรองไป มก�าหนดระยะเวลาหรอไมกตาม มขอความตอเนองหรอไมกตาม โดยทวไปหนงสอพมพจะมระยะเวลาทออกในชวงระยะเวลาสนๆ เปนรายวน หรอรายปกษ เปนตน ลกษณะเดนเฉพาะของหนงสอพมพ คอเปนสอทไมไดเยบเลม เหมอนหนงสอหรอนตยสารทวไป

หากพจารณาความสมพนธระหวางหนงสอพมพกบรฐบาล จะพบวา หนงสอพมพจะท�าหนาทเปนสอกลางในการตดตอระหวางรฐบาลกบประชาชน โดยหนงสอพมพจะตดตามเหตการณ เสนอขาวสาร ใหขอมล และรายละเอยดแกประชาชน เพอความเขาใจและการตดสนใจ รวมทง


23


ตรวจตราการท�างานปฏบตหนาทของรฐบาล นอกจากน หนงสอพมพยงมความส�าคญตอสงคม ดวยการชวยพฒนาสงคม เพราะรฐจะใชหนงสอพมพเปนแหลงถายทอดขาวสารสาระทเปนประโยชนตอการด�ารงชวต การตดสนใจ ความเชอ ทศนคต คานยม ตลอดจนวฒนธรรม เพอน�าไปสการเปลยนแปลงทน�าความเจรญและการพฒนาสสงคม

การเขยนบทบรรณาธการ บทบรรณาธการมลกษณะเปนขอเขยนหรอคอลมนประเภทหนงท

ปรากฏในหนาบรรณาธการ (Editorial Page) ของหนงสอพมพแตละฉบบ ท�าหนาทใหขอคดเหน เสนอแนะเกยวกบปญหาทเกดขนในสงคม จงเปรยบเสมอนหวใจส�าคญของหนงสอพมพแตละฉบบ ทจะน�าเสนอเจตนารมณหรอจดยนตอสงใดสงหนง ซงมความส�าคญและอยในความสนใจของประชาชน ดงท ปารชาต รตนบรรณสกล [8] อธบายวา บทบรรณาธการ หมายถง ขอเขยนทปรากฏในหนาหนงสอพมพและนตยสารอาจเขยนโดยบรรณาธการ หรออาจเปนบคคลทไดรบมอบหมายจากกองบรรณาธการเปนผ เขยนเพอแสดงทรรศนะและจดยนตอเรองใดเรองหนงซงก�าลงเปนทสนใจของประชาชน ชใหเหนปญหาและเสนอแนวทางแกไข เพอฝากเปนขอเตอนใจหรอใหเจาหนาทบานเมองทรบผดชอบเรองนนๆ ไดด�าเนนการแกไขตอไป โดยบทบรรณาธการจะตองผานกระบวนการวเคราะหขอมลอยางรอบคอบ แสดงความยตธรรม มการวนจฉยดวยความเปนกลาง อาจกลาวไดวา บทบรรณาธการเปรยบเสมอนเขมทศชใหเหนถงนโยบายของหนาหนงสอพมพและนตยสารนนๆ

ส�าหรบโครงสรางของบทบรรณาธการ [8] ประกอบดวย ชอเรองหรอหวเรอง (Title), ความน�า (Lead or Introduction), เนอเรอง (Content) และบทสรป (Conclusion) นอกจากน การเขยนบทบรรณาธการมขอควรปฏบตทส�าคญ คอ ประชมกองบรรณาธการ, เลอกเรองหรอประเดนปญหา,


24


ตงวตถประสงค, พจารณากลมเปาหมาย, รวบรวมขอมล, วเคราะหขอมลและล�าดบขอมล จากนนจงเขยนบทบรรณาธการ

แนวคดเรองการก�าหนดกรอบ (Framing) Entman (1993) อางถงใน [5] ระบวา กรอบของสอมหนาทส�าคญ

4 ประการ คอ - ชใหเหนถงปญหา (Frame define problems)- วเคราะหสาเหต (Frame diagnose causes) - การตดสนทางจรยธรรม (Frame make moral judgments) - เสนอแนะแนวทางแกปญหา (Frame suggest remedies) นอกจากน Entman ไดกลาวถงสวนประกอบของการก�าหนดกรอบ

จะประกอบดวย 4 สวนหลก (ทพยอนงค ตรรกวฒวงศ, 2552) คอ ผสงสาร (The communicator), ผ รบสาร (The receiver), ตวบท (The text) และ ตววฒนธรรม (The culture)

แบบจ�าลองกระบวนการวางกรอบของสอสารมวลชน

รปท 3 แบบจ�าลองของกระบวนการก�าหนดขาวสาร (A process model of framing research)


25


ตามแบบจ�าลองกระบวนการก�าหนดกรอบขาวสารของ Scheufele น สามารถแบงกระบวนการหลกได 4 กระบวนการ ประกอบดวย

1. การสรางกรอบ (Framing building) โดยมอยางนอย 3 ปจจย ทสงผลตอกระบวนการสรางกรอบของนกขาว

- ปจจยแรก ไดแก อทธพลจากตวนกขาว (Journalist-centered influences) โดยนกขาวแตละคนจะสรางกรอบของตนเองขน และกจะสะทอนออกไปในทสด

- ปจจยทสอง ไดแก แรงกดดนจากองคกร (Organizational pressures) เปนอทธพลทสบเนองมาจากการเปนสวนหนงขององคกร และมผลตอการวางกรอบของขาว

- ปจจยทสาม ไดแก ปจจยภายนอก (External sources of influence) หมายถง กลมอทธพลตางๆ เชน นกการเมอง ผ มอ�านาจ หรอกลมผลประโยชนอนๆ โดยกรอบทถกเสนอโดยกลมเหลานจะถกรบเขามาในตวนกขาวดวย ซงจะสงผลตอการมองประเดนนนๆ ของสอ

2. การก�าหนดกรอบ (Framing setting) คอ การก�าหนดกรอบใหกบเรองราวของประเดนขาวนนๆ ใหผ รบสารรบร

3. ผลทเกดจากการวางกรอบ (Effect of Framing) คอ กระบวนการซงมทมาจากกรอบของผ รบสาร (Audiences frame) และผลลพธทไดเปนพฤตกรรม ทศนคต และการรบรของปจเจกบคคลในเรองราวตางๆ

4. นกขาวในฐานะผ รบสาร (Journalists as audience) เปน กระบวนการสดทายของแบบจ�าลองน ซงมองวานกขาวเหมอนกบผ รบสาร หากมความเคลอนไหวจากสออนๆ ในประเดนทนาสนใจ นกขาวจงตองเปนผ รบสารกอน และอาจเปนไปไดวาเมอถงกระบวนการท�างานของตนเอง นกขาวอาจถกก�าหนดกรอบโดยสออนมาแลว หรอในทสดแลวนกขาวกจะไดรบอทธพลจากกรอบทใชในการอธบายเหตการณหรอประเดนตางๆ เชนกน


26


Entman อางถงใน [5] สรปอยางนาสนใจวา “การท�าความเขาใจแนวคดของกรอบ จะชวยท�าใหเราเขาใจวา ตวบท (Text) ของการสอสารนน แสดงพลงอยางไร นอกจากชวยในการศกษาทางสอสารมวลชนแลว ยงเปนประโยชนตอรฐศาสตรกบการศกษาเกยวกบสาธารณมต และพฤตกรรมการออกเสยงเลอกตง เออตอการศกษาเรองการรบรในเชงจตวทยาสงคม และชวยในการวจยเกยวกบชนชน เพศสภาพ และเชอชาต รวมทงการศกษาเชงวฒนธรรม และสงคมวทยาอกดวย”

แนวคดเรองบทบาทสอมวลชน และเปรยบเทยบการท�าหนาทระหวางกระจกกบตะเกยง

บทบาทของสอมวลชนทมตอคนในสงคม บญรกษ บญญะเขตมาลา [1] อธบายสาเหตทระบบสอสารมวลชน

มผลตอพฤตกรรมและจตส�านกของมนษย เพราะเปนศนยกลางของการ คดเลอก ตความ และชน�าวาอะไรมความส�าคญหรอไม มากนอยเพยงใด ดวยการน�าเสนอตอตลาดผบรโภคดวยเทคโนโลยททรงพลง ในราคาตอหนวยทคอนขางถกและตลอดเวลา 24 ชวโมง หรอกลาวไดวาการท�างานของระบบสอสารมวลชนไดลดบทบาทของการเรยนรดวยประสบการณโดยตรง (Direct experience) และเพมความส�าคญใหแกประสบการณผานตวแทน (Mediate experience) ซงหมายถง ระบบสอสารมวลชนเปนผก�าอ�านาจในการผลตและเผยแพรเนอหาของการสอสารสาธารณะเปนจ�านวนมาก โดยทสาธารณชนไมอยในฐานะทจะตรวจสอบความเทยงตรงไดดวยตนเอง แตสงทตองระวงของระบบสอสารมวลชนไทย คอ ระบบสอสารมวลชนไทยมปรมาณมาก แตในแงคณภาพยงมนอย


27


เปรยบเทยบการท�าหนาทของสอมวลชน ระหวางกระจก หรอตะเกยง บญรกษ บญญะเขตมาลา [1] กลาวถง “กระจก และ ตะเกยง”

เปรยบเทยบกบหนาทสอมวลชน โดยการอปมาอปไมยนสามารถน�ามาใชในการพจารณาคณภาพของงานวจยสอมวลชนไดอกดวย เพราะในเมองไทยสอมวลชนมกจะมแต “กระจก” ขณะท “ตะเกยง” ยงไมคอยม การท�าหนาทตะเกยงของสอมวลชนจะชวยใหเขาใจโลกแหงความคดบางชนดชดเจนขน ดวยการเลอกประเดนทส�าคญทสดจากเอกสารจ�านวนมาก และท�าใหเราเขาใจแจมแจงมากขน

จากความขดแยงและความวนวายทเกดขนและสงสมมาตอเนอง บญรกษ จงเสนอใหระบบสอสารมวลชนไทยควรปฏรปตนเอง เนนน�าเสนอขาวสารในรปแบบ “วารสารศาสตรต�ารบกนไวกอน-ดกวาแก” (Preventive Journalism) เพราะโดยทวไปเนอหาจ�านวนมากของสอมวลชนมกเปนผลผลตของสงทเปน “วารสารศาสตรต�ารบกรยา-ปฏกรยา” (Action-Reaction) ซงใหความส�าคญสงสดแกเหตการณเฉพาะหนาตางๆ กลาวคอ การพงความสนใจไปสเรองราวทเกดขนในขณะหนงๆ แลวกหนไปไตสวนดวาใครมปฏกรยาอยางไรบางตอเรองนนๆ ท�าใหผลลพธตามมา คอ ขอบเขตเนอหามจ�ากดในลกษณะวนตอวน และอาจะเพมอณหภมความรอนแรงจากความไมเขาใจ การจบเอาใครตอใครมาชนกนทงโดยตงใจและไมตงใจ เปรยบเสมอน “สนคารอนๆ เรวๆ” ทไมจ�าเปนตองใชสตปญญาเทาใดนก

บญรกษ ย�าวา หากน�า “วารสารศาสตรต�ารบกนไวกอน-ดกวาแก” มาใชอยางรสกตวและจรงจง จะท�าใหเนอหาของสอมวลชนในเมองไทยเปลยนแปลงอยางส�าคญ ดวยการสรางผลผลตในดานการศกษา ทจะตองสามารถระบประเดนปญหาส�าคญๆ เปาหมายทสรางสรรคใหมๆ รวมทงน�าเสนอทางแกไขตางๆ อยางเปนระบบ โดยยดเอาประโยชนของสาธารณะเปนทตง


28


แนวคดและทฤษฎทเกยวกบบรรทดฐานเชงวชาชพของสอ

ทฤษฎความรบผดชอบตอสงคม (Social responsibility theory) กาญจนา แกวเทพ [9] อธบายวา ทฤษฎความรบผดชอบตอสงคม

เกดขนจากค�าถามทตองการทบทวนเสรภาพในการแสดงความคดในตลาดเสร รวมทงสอมวลชนทมเสรภาพอยางเตมทตามทฤษฎอสรภาพนยม แตวาสอมวลชนกลบไมไดพฒนาความรบผดชอบใหเตบโตมาพรอมๆ กบเสรภาพ ดงนน ใครจะเปนผตรวจสอบและควบคมดแลสอ จงเกดกระบวนการทจะปรบปรงทฤษฎอสรภาพนยมใหรดกมยงขน เพอใหสอมวลชนยงด�ารงความมเสรภาพควบคไปกบมความรบผดชอบตอสงคม

แนวคดเรองจรยธรรมและจรรยาบรรณของสอมวลชน จรยธรรมและความรบผดชอบของสอมวลชนเปนเครองมอส�าคญท

จะชวยก�ากบดแลผประกอบวชาชพและองคกรรวมทงหนวยงานสอประเภทตางๆ ใหท�าหนาทอยางถกตองเหมาะสม เปรยบดงเขมทศทคอยชแนะแนวทางเพอไปสเปาหมายทสงสง เชน ขอเสนอจรยธรรมวชาชพทก�าหนดโดยสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย เปนตน

แนวคดเรองบทบาทสอกบสถานการณการความขดแยงการท�าหนาทของสอมวลชนทามกลางสถานการณทางการเมองท

เกดความขดแยง จ�าเปนตองเพมความระมดระวงอยางยง ทงในดานความปลอดภยของตวสอมวลชนในการรายงานขาวหรอน�าเสนอขอมลในพนท และตองระมดระวงความปลอดภยของเนอหาสาระทน�าเสนอ ตองมความถกตอง ชดเจน เทยงธรรม และสมดล รวมทงควรเปดพนทใหประชาชนไดแลกเปลยน หรอน�าเสนอขอคดเหนทอาจเปนประโยชนตอประเทศชาตใหกาวพนความขดแยงไปได


29


ทฤษฎเศรษฐศาสตรการเมองของสอสารมวลชน การศกษาวจยครงนวเคราะหโดยใชแนวทฤษฎเศรษฐศาสตร

การเมองวพากษ เนองจากเศรษฐศาสตรการเมองมจดยนทเรมตนจากการมองวาสงคมมความไมเทาเทยม มการเอาเปรยบ และสอมวลชนเปนสวนหนงของโครงสรางอ�านาจทธ�ารงความไมชอบธรรมในสงคมไว เพอใหเขาใจโครงสรางธรกจ ลกษณะการเปนเจาของและการใชสอ รวมทงเสรภาพในการน�าเสนอขาวสาร

แนวเศรษฐศาสตรการเมองทใชว เคราะหระบบสอมวลชน ตางยดถอแกนความคดหลกของ คารล มารกซ (Karl Marx) ทมองวาระบบเศรษฐกจหรอแบบแผนการผลตทางเศรษฐกจของสงคม เปนพนฐาน (Economic base) ทก�าหนดระบบการเมอง สงคม วฒนธรรม หรอโครงสรางสวนบนของสงคม (Super structure) ตามการแบงโครงสรางสงคมออกเปน 2 ระดบ [9] ดงน

1. โครงสรางสวนลาง (Economic base) ไดแก ความสมพนธระหวางมนษยทอยในมตเศรษฐกจ คอ โครงสรางเศรษฐกจ ซงหมายถง พลงการผลต และความสมพนธทางการผลต เชน ใครเปนเจาของปจจย การผลต มการแบงผลประโยชนอยางไร เปนตน

2. โครงสรางสวนบน (Super structure) ไดแก สถาบนทางสงคมตางๆ เชน สถาบนทางการเมอง สถาบนทางดานสงคม วฒนธรรม แหลงผลตความคดและอดมการณ


30


รปท 4 โครงสรางสงคมตามแกนความคดของ คารล มารกซ [10]

มารกซ วางระบบคดไววา “สอ” คอปจจยการผลตชนดหนง “สนคา” คอผลผลตจากสอมวลชน ไดแก “สาร” ทมงไปยงมวลชน และระบบความเปนกรรมสทธ คอ การทบรษทหนงๆ เปนเจาของสอมวลชน ซงมลกษณะสอดคลองกบระบบเศรษฐกจแบบทนนยม โดยในระบบนปจจยการผลตจะถกครอบง�าและผกขาดโดยชนชนนายทน ซงครอบครองความเปนเจาของแตเพยงผ เดยว และจะใชปจจยการผลตเหลานเพอสนองผลประโยชนและความตองการของกลมตน ชนชนนายทนครอบครอง “สอตางๆ” เพอแพรกระจายความคดและโลกทศนแบบทนนยมออกไปยงกลมตางๆ ของสงคม โดยไมเปดโอกาสใหมการเสนอความคดเหนทเปนปฏปกษตอทนนยม [9]


31


แนวคดกลม Political Economy of Media กนกศกด แกวเทพ [11] สรปไดอยางนาสนใจวา เมอสอสารมวลชน

เปนภาคเศรษฐกจหนงในระบบเศรษฐกจแบบทนนยม จงจ�าเปนตองด�าเนนการทางเศรษฐกจใหเปนไปตามตรรกะของทน และมรรควธของระบบทนนยม ยงไปกวานน การทสอเปนสถาบนยอยทมอทธพลสงของระบบทนนยมทงหมด สถาบนสอจงจ�าเปนตองท�าหนาทธ�ารงรกษาการด�ารงอยของระบบทนนยม ดงนน การคาดหวงวาสอจะท�าตามความตองการของประชาชนโดยสวนใหญจงดจะเปนเรองทเพอฝน

งานวจยทเกยวของทพยอนงค ตรรกวฒวงศ [5] ศกษาเรอง “การก�าหนดกรอบเนอหา

ของหนงสอพมพรายวนเกยวกบการเคลอนไหวชมนมของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ในป พ.ศ. 2551” โดยเลอกหนงสอพมพ 4 ฉบบมาศกษา ไดแก ไทยรฐ ผจดการ กรงเทพธรกจ และมตชน ผลการศกษาพบวา ขาวทน�าเสนอในหนงสอพมพทเลอกศกษาจะสะทอนกรอบของการชใหเหนถงปญหามากทสด สวนบทวเคราะหนน แตละหนงสอพมพจะก�าหนดกรอบแตกตางกนไป ส�าหรบปจจยทมผลตอการก�าหนดกรอบ ไดแก อทธพลจากตวนกขาว แรงกดดนจากองคกรทก�าหนดทศทางของขาว สวนปจจยภายนอก คอ การใหคณคาขาว โดยเฉพาะกรณการเคลอนไหวของกลมพนธมตรฯ ทออกมาเคลอนไหวทางการเมองกดดนรฐบาล และสาธารณชนใหความสนใจ สวนการรบรของนกวชาชพเกยวกบจรรยาบรรณทางวชาชพในการน�าเสนอขาวเกยวกบกลมพนธมตรฯนน นกวชาชพมการรบร แตขนอยกบวาจะปฏบตตามขอปฏบตดงกลาวหรอไม

มเดยมอนเตอร [12] ศกษาวเคราะห บทบรรณาธการหนงสอพมพ 11 ฉบบ ตงแตชวงชตดาวนกรงเทพฯ 13 ม.ค. - วนเลอกตง 2 ก.พ. 2557


32


พบวา หนงสอพมพสวนใหญเสนอประเดนขดแยงการเมองมากทสด รวมทงจดกลมหนงสอพมพตามการวพากษวจารณของบทบรรณาธการ นอกจากน มเดยมอนเตอร ยงเสนอใหบทบรรณาธการหนงสอพมพรายวนใชสทธเสรภาพทางบวก ชแนะกลมตางๆ ดวยการน�าเสนอขอเทจจรงและความคดเหนอยางลมลก รอบดาน มเหตผล นาเชอถอ เพอแสดงจดยนของความเปนสถาบนสอสารมวลชน และควรมจดมงหมายเพอหาทางออกใหสงคม หลกเลยงการใชขอความหรอถอยค�าทเปนเทจ ทมความรนแรงและอาจเขาขายการสรางความเกลยดชง หรอขยายความขดแยงใหมากยงขน

ระเบยบวธวจย

ประชากรทใชในการศกษา แบงเปน 2 ประเภท คอ - แหลงขอมลประเภทเอกสาร ไดแก บทบรรณาธการ ทตพมพ

ในหนงสอพมพไทยรฐ แบงเปน 2 ชวง คอ ระหวางวนท 12 มนาคม – 19 พฤษภาคม 2553 และระหวางวนท 31ตลาคม 2556 – 22 พฤษภาคม 2557 โดยรวบรวมบทบรรณาธการจากศนยขอมลไทยรฐ และเวบไซตไทยรฐออนไลน และใชการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) เพอเลอกศกษาเนอหาทมลกษณะตรงตามวตถประสงคทจะศกษา คอบทบรรณาธการทกลาวถงความขดแยงทางการเมองระหวางคขดแยง เชน จดเรมตนความขดแยง, ชวงทเกดความรนแรง, ชวงสลายการชมนม, ขอเสนอเพอคลคลายปญหาทางการเมอง, การยตความขดแยงทางการเมอง เปนตน รวมทงสน จ�านวน 103 บทความ

- แหลงขอมลประเภทบคคล โดยเลอกสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) จากประชากรทมลกษณะตรงตามวตถประสงคทจะศกษา และสมภาษณเจาะลกบคคลตางๆ ทเกยวของ รวม 13 คน


33


ไดแก นางสาวจตสภา วชรพล ผชวยประธานกรรมการเจาหนาทบรหาร บรษท วชรพล จ�ากด, นายสนทร ทาซาย บรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ, นายสมต มานสฤด ทปรกษากองบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ และอดตหวหนากองบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ, นายมานจ สขสมจตร บรรณาธการอาวโสหนงสอพมพไทยรฐ, นายลขต จงสกล รองหวหนากองบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ, นายจกรกฤษ เพมพล อดตประธาน สภาการหนงสอพมพแหงชาต, นายบตรดา ศรเลศชย คณะอนกรรมการ ฝายเผยแพรและประชาสมพนธ สภาการหนงสอพมพแหงชาต เปนตน

เครองมอทใชในการวจย- บทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ระหวางวนท 12 มนาคม

- 19 พฤษภาคม 2553 และระหวางวนท 31ตลาคม 2556 - 22 พฤษภาคม 2557

- การสมภาษณ ดวยการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) และสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) ผ ใหขอมลหลก (Key Informants)

การเกบรวบรวมขอมล 1. ขอมลประเภทเอกสาร จากการสมตวอยางแบบเจาะจง

(Purposive sampling) บทบรรณาธการทตพมพในหนงสอพมพไทยรฐ ซงมเนอหาเกยวกบความขดแยงระหวางคขดแยง โดยจะน�าขอมลมาวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เพอศกษาการก�าหนดกรอบ (Framing)

2. ขอมลประเภทบคคล เกบขอมลจากการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) และสมภาษณเชงลก (In-Depth Interview) เชน บรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ผบรหารไทยรฐ นกวชาการสอสารมวลชน เปนตน


34


การวเคราะหขอมลผ วจยใชแนวคดเรองการก�าหนดกรอบ (Framing) เปนแนวทาง

ส�าคญในการวเคราะห จากนนน�ามาสรปในตารางลงรหส (Coding Sheet) สวนการศกษาปจจยทมผลตอการก�าหนดกรอบ อาศยการวเคราะหจาก ผลการสมภาษณเชงลก (In-Depth Interview) ของกลมตวอยาง

นยามศพทการศกษาเปรยบเทยบบทบาทหนาท สอมวลชน ระหวาง

“กระจก หรอ ตะเกยง” หมายถง การศกษาขอมลเกยวกบการท�าหนาทของสอมวลชน โดยพจารณาและวเคราะหเทยบเคยง เปรยบเทยบ การท�าหนาทของสอมวลชนจากค�าอปมาอปไมย วาเปนกระจกหรอตะเกยง หากสอมวลชนท�าหนาทน�าเสนอขอมลขาวสาร หรอประเมนใหคณคาสงตางๆ ผานประสบการณของผ เขยน เปรยบเหมอนท�าหนาทเปน “กระจก” ทสองสะทอนสงทเกดขนและเปนไป แตหากสอมวลชนท�าหนาทวเคราะหถงสาเหตสถานการณทเกดขน หรอชแนะแนวทางแกไขปญหาเพอเสนอทางออกหวงคลคลายสถานการณทเกดขน เหมอนดง “ตะเกยง” ทม แสงสองสวางชทางใหกบผพบเหน

การชมนมเคลอนไหวทางการเมอง ป 2553 หมายถง การแสดงออกของกลมคนทมอดมการณ ความเชอ หรอมเปาหมายทางการเมองรวมกน เพอเรยกรองและสงเสยงสะทอนใหสงคมไดทราบและหวงวาจะส�าเรจตามวตถประสงค โดยคขดแยงหลก คอ กลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) กบ รฐบาลอภสทธ

การชมนมเคลอนไหวทางการเมอง ป 2556-2557 หมายถง การแสดงออกของกลมคนทมอดมการณ ความเชอ หรอมเปาหมายทางการเมองรวมกน เพอเรยกรองและสงเสยงสะทอนใหสงคมไดทราบและหวง


35


วาจะส�าเรจตามวตถประสงค คขดแยงหลก คอ คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนม พระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส.) กบรฐบาลยงลกษณ

คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) หมายถง คณะผยดอ�านาจการปกครองจากรฐบาลรกษาการของ นางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยท�ารฐประหาร เมอวนท 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 ตงแตเวลา 16.30 น. ม พลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนหวหนา คสช.

บทบรรณาธการหนงสอพมพ หมายถง ขอเขยนหรอคอลมนประเภทหนงทปรากฏในหนาบรรณาธการ (Editorial Page) ของหนงสอพมพแตละฉบบ มลกษณะเปนบทน�าความเรยงขนาดสน เขยนโดยบรรณาธการหนงสอพมพ หรอทผ ไดรบมอบหมาย และตพมพเผยแพรเปนประจ�า เพอเผยแพรใหผอานไดทราบแนวคดหรอนโยบายหนงสอพมพตอประเดนตางๆ ทเกดขนในสงคม

หนงสอพมพไทยรฐ หมายถง หนงสอพมพรายวนทน�าเสนอขาว บทบรรณาธการ คอลมน บทวเคราะห ฯลฯ โดยมเนอหาขาวหลากหลาย เชน การเมอง เศรษฐกจ สงคม ตางประเทศ ภมภาคอาชญากรรม กฬา บนเทง เปนตน เพอใหผอานทราบขอมลขาวสาร เหตการณตางๆ ทเกดขนในแตละวน

การก�าหนดกรอบ หมายถง การทสอมวลชนหยบยกประเดนหรอเหตการณใดขนมานาเสนอและท�าใหโดดเดน หรอตดสงทไมตองการออกไป โดยอาศยเครองมอ เชน เนอหา พาดหวขาว การล�าดบขาว รปภาพ ขอมลสถต การใชภาษา การเปรยบเทยบ เปนตน ซงสงผลตอการรบร การประมวลผลความคด และการตดสนใจในประเดนตางๆ ของผ รบสาร ประกอบดวย

- ชใหเหนถงปญหา คอ การน�าเสนอขอมลขาวสารเกยวกบปญหาทางการเมอง เพอใหผอานตระหนกและรบรปญหาทางการเมอง


36


ทเกดขนในสงคม สะทอนใหเหนวาสงคมก�าลงเผชญกบปญหาอะไร หากสอมวลชนก�าหนดกรอบขาวสารดวยการชใหเหนปญหา จงเปรยบเหมอนท�าหนาเปน “กระจก”

ตวอยางการใชภาษาและขอความท สอถงการท�าหนาทในบทบรรณาธการ

“...ความรนแรงในการใชเสรภาพในการแสดงความคดเหน หรอเสรภาพในการชมนม และการใชกฎหมายพเศษของรฐบาล ไมวาจะเปนกฎหมายความมนคง หรอกฎหมายสถานการณฉกเฉน เปนการสรางวฒนธรรมการเมองทเอยงขางความรนแรง เชนเดยวกบการยดอ�านาจ หรอรฐประหารกเปนวฒนธรรมการเมองทไมถกตอง ท�าใหประชาธปไตยไมรจกโต คนไทยไมรจกแกไขความขดแยงโดยสนต…”

(บทบรรณาธการ เรอง นาหวงวฒนธรรมรนแรง วนพฤหสบดท 11 มนาคม 2553 หนงสอพมพไทยรฐ)

- วเคราะหสาเหต เปนการพจารณาท�าความเขาใจกบปญหาทางการเมองทเกดขน และแยะแยะเพอหาสาเหตทท�าใหเกดเหตการณทางการเมองนนๆ รวมทงสบคนความสมพนธของสวนตางๆ เพอดวามความสมพนธเกยวของกนหรอไมอยางไร ซงจะชวยใหเกดความเขาใจตอสงหนงสงใดอยางแทจรง เปรยบดงการท�าหนาเปน “ตะเกยง”


“...ความไมเชอถอไววางใจรฐบาล เปน “ผลกรรม” อนเกดจากการกระท�าของรฐบาลเอง ทใชกลยทธหรอยทธวธ “สบขาหลอก” และ “ลบลวงพราง” มาโดยตลอด ในการผลกดนการนรโทษกรรม เรมตนดวย


37


การเสนอราง พ.ร.บ.ทมเนอหาคลายกนถง 7 ฉบบ หลายฉบบสบขาหลอกดวยการตงชอเปน “ราง พ.ร.บ.ปรองดอง” และบางฉบบตงชอตรงไป ตรงมา...”

(บทบรรณาธการ เ รอง เพราะความไม เ ชอถอ วนศกร ท 15 พฤศจกายน2556 หนงสอพมพไทยรฐ)

- การตดสนทางจรยธรรม คอ การใหคณคากบบคคล เหตการณ หรอสถานการณใดๆ ดวยความรและประสบการณของผ เขยน เปนการสะทอนใหเหนคณคาหรอภาพลกษณของสงตางๆ ผานการประเมนตดสนของผ เขยน เปรยบเหมอนสอมวลชนท�าหนาทคลายดง “กระจก”


“...จากเหตปาระเบดเขาใสฝงชนทถนนบรรทดทอง และอนสาวรยชยสมรภม ผบญชาการทหารบก ระบวา มคนบางกลมเชอวาการใชความรนแรงจะแกปญหาได...ความเชอทวาการใชความรนแรงจะท�าใหชนะ เปนความเหนผด เปนมจฉาทฐทอนตราย สวนทางกบหลกประชาธปไตย ทยดหลกสนตวธแมแตในการตอส เพอใหไดมาซงอ�านาจ การรกษาอ�านาจ หรอการเปลยนแปลงรฐบาล และสวนทางกบหลกการของทกศาสนา ซงลวนแตยดหลกสนตธรรม รวมทงพระพทธศาสนาทคนไทยสวนใหญนบถอ...”

(บทบรรณาธการ เรอง กาวใหขามความรนแรง วนพฤหสบดท 23 มกราคม 2557)

- เสนอแนะแนวทางแกปญหา เปนการน�าเสนอขอมลและประเดนปญหาทางการเมองตางๆ ทเกดขน พรอมเสนอแนวทาง


38


การแกปญหาอยางเปนรปธรรมทควรด�าเนนการ เพอแกปญหาเหลานนใหลดลง หรอขจดปญหาใหหมดสนไป เปรยบเหมอนท�าหนาทเปน “ตะเกยง” ทชแนะทางออกแกผอานและสงคม


“ส�าหรบการควบคมการชมนม รฐบาลจะตองปฏบตตามกฎหมายโดยเครงครด โดยใชกฎหมายตามความจ�าเปนของสถานการณ เรมตนดวยการใชกฎหมายปกต สวนกลมผชมนมกจะตองเคารพกฎหมายบานเมองเชนเดยวกน ไมวาจะเปน พ.ร.บ.ทางหลวง ซง "หามมใหผ ใดกระท�าการปดกนทางหลวง" หรอ พ.ร.บ.จราจรทางบก ทหามมใหท�าการ "กดขวางการจราจร" และการชมนมจะตองไมละเมดสทธและเสรภาพของคนอน ไมใชความรนแรง ไมปลกระดมประชาชนใหเผาบานเผาเมอง หรอยยงใหประชาชนละเมดกฎหมาย ซงเปนความผดทางอาญา”

(บทบรรณาธการ เรอง แคเพยงเคารพกฎหมาย วนองคารท 9 มนาคม 2553 หนงสอพมพไทยรฐ)


39


สรปผลการวจย1. แนวทางการก�าหนดกรอบขาวสารของกองบรรณาธการ

หนงสอพมพไทยรฐ ทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมอง เปรยบเทยบ 2 ชวงเวลา คอ ระหวางเดอน มนาคม-พฤษภาคม พ.ศ.2553 และระหวางเดอนตลาคม พ.ศ.2556 – พฤษภาคม พ.ศ.2557 พบวา

บทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ รบผดชอบโดย “สนทร ทาซาย”2 ในต�าแหนง“บรรณาธการ ผ พมพ ผ โฆษณา” จากการศกษาวจยพบวา การก�าหนดกรอบจากบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ระหวางเดอน มนาคม – พฤษภาคม 2553 เปรยบเทยบกบชวงเวลา เดอนตลาคม 2556 – พฤษภาคม 2557 สรปไดดงตารางท 1 (หนาถดไป)

2 สนทร ทาซาย บรรณาธการ ผ พมพ ผ โฆษณา หนงสอพมพไทยรฐ [13] เกดเมอวนท 16 เมษายน 2483 ท จ.นครราชสมา ชนชอบเรองการเมองตงแตเดก เรมตนการศกษาจากการบวชเรยนเปนสามเณร ตงแตอาย 12 ป และเดนทางเขามาเรยนทวดยานนาวา กรงเทพมหานคร จากนนสอบเทยบระดบการศกษาไดส�าเรจ ในป 2508-2511 สนทร ทาซาย เขาเรยนทคณะนเทศศาสตร รนท 1 จฬาลงกรณมหาวทยาลย และรจกกบ สมต มานสฤด หวหนากองบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ (ในขณะนน) สมต ชกชวนให สนทร มาท�างานทไทยรฐ โดยมอบหมายใหดแลรบผดชอบขาวตางประเทศ ตงแตป 2512 ตอมาในป 2523 สนทร ลาออกจากต�าแหนงนกสอสารมวลชน เพอลงสมครรบเลอกตง ส.ส. สงกดพรรคกจสงคม โดย ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช เปนหวหนาพรรค และไดรบเลอกใหเปน ส.ส. ในสมย พล.อ.เปรม ตณสลานนท ด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตร รบผดชอบดแลพนท อ.บวใหญ, อ.ประทาย, อ.พมาย และ อ.ชมพวง จ.นครราชสมา เมอเปน ส.ส. ครบวาระ สนทร ตดสนใจหนหลงใหการเมอง และกลบมาท�างานทไทยรฐอกครงในป 2526 ในต�าแหนงหวหนาขาวตางประเทศ และไดยายไปเปนคอลมนสตในชอ “สนทร วาท” เขยนคอลมนวเคราะหขาวตางประเทศ กอนไดรบมอบหมายใหด�ารงต�าแหนง “บรรณาธการ ผ พมพ ผ โฆษณา” หนงสอพมพไทยรฐ และรบผดชอบเขยนบทบรรณาธการ ตอจาก ไพฑรย สนทร ตงแตป 2551 จนถงปจจบน


40


การกาหนดกรอบ ป 2553 ป 2556-2557

ช#ใหเหนปญหา

กลม นปช. เรยกรองให

นายอภสทธ* เวชชาชวะ

นายกรฐมนตร

ลาออกและจดการเลอกต.งใหม

โดยจดชมนมในพ-นท0 สาคญตางๆ

เพ$ อกดดนรฐบาล เชน

ถ.ราชดาเนน, แยกราชประสงค

เปนตน

แมจะมประกาศบงคบใชกฎหมาย

พเศษ แตไมสามารถทาให นปช.

ยตการชมนมได

ซ# งระหวางการชมนมเกดความรนแ

รงและความสญเสย

สดทายรฐบาลตดสนใจสลายการช

มนมขอคนพ)นท, สาคญทางเศรษฐก

จแยกราชประสงค ในวนท4 19 พ.ค.

2553

เกดการปะทะกนระหวางผชมนมก

บเจาหนาท*

มผบาดเจบรวมท0งผเสยชวตจานว

นมาก จานวน

รฐบาลนางสาวย- งลกษณ ชนวตร

เช$ อม$ นและยดหลกการท$ วา

“ประชาธปไตยคอการเลอกต2งและเสย

งขางมาก” ดงน%น

จงตดสนใจทาส. งตางๆ ตามใจชอบ

เชน เสนอราง พ.ร.บ.นรโทษกรรม

ท# แกไขเน,อหาจนครอบคลมท.งคดการเ

มองและคดทจรต หวงชวยเหลอ

พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร

อดตนายกรฐมนตร

ทาใหเกดกระแสตอตานคดคานนาโดย

กปปส. ท& เร& มจากเปานกหวดรวมชมนม

อกท&งรฐบาลไมเคารพอานาจตรวจสอ

บถวงดล

ทาใหประชาชนสวนใหญไมพอใจ

และการชวงการชมนมเกดความรนแรง

ใชอาวธสงครามทารายฝายตรงขาม

จนเกดความรนแรงและสญเสย

การชมนมท* ยดเย/อสดทายเพ* อยตปญห

าความขดแยงทางการเมองและลดควา

มสญเสยท) จะเกดข1น คสช.

ตดสนใจทารฐประหาร วนท& 22 พ.ค.

2557

วเคราะหสาเหต

คขดแยงตางมงเอาชนะเดดขาด

ตามขอเรยกรองท. ฝายตนเสนอ

ทาใหความพยายามท- จะใชสนตวธ

แกปญหาไมสาเรจ

อกท&งการบงคบใชกฎหมายลมเหล

ว

ไมสามารถควบคมการชมนมใหอย

ภายใตกฎหมายกาหนดได

รฐบาลขาดความเช/ อม/ นศรทธาจากปร

ะชาชน

หลงจากเสนอผลกดนรางกฎหมายนรโ

ทษกรรม

โดยเช' อม' นในหลกการวาตนเองมาจาก

การเลอกต*งและมคะแนนเสยงขางมาก

สนบสนน

จงตดสนใจดาเนนการโดยไมสนใจคาค

ดคาน

ตดสนทางจรยธรรม ผเขยนช+ นชมความเสยสละของนา

ยอภสทธ( เวชชาชวะ

นายกรฐมนตร

ผเขยนตาหนรฐบาลท4 ยดเฉพาะหลกกา

รท$ วา

ประชาธปไตยคอการเลอกต2งและเสยง

ตารางท 1 เปรยบเทยบการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ระหวาง พ.ศ. 2553 กบ พ.ศ. 2556-2557


41


สรปการศกษาการก�าหนดกรอบจากบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ระหวางเดอน มนาคม – พฤษภาคม 2553 สรปไดวา การก�าหนดกรอบแบบเสนอแนะแนวทางแกปญหาและวเคราะหสาเหต มความถและมสดสวนมากทสด ดงรปท 5

รปท 5 แผนภมแสดงสดสวนการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ทปรากฏระหวางเดอน มนาคม – พฤษภาคม พ.ศ. 2553

กรอบขาวสาร (News frame) หลกทปรากฏในบทบรรณาธการตามชวงเวลาดงกลาว คอ “ประชาธปไตยตองเคารพกฎหมาย” และมกรอบขาวสารรองทปรากฏจากการวจย คอ “ระงบความขดแยงทางการเมองดวยสนตวธ” โดยผ เขยนบทบรรณาธการ ตองการเสนอใหทกฝายปฏบตตามรฐธรรมนญ ยดหลกกฎหมายสงสดของประเทศคลคลายสถานการณทางการเมอง เพอระงบเหตรนแรง และปองกนความสญเสยชวตและทรพยสนในชวงทเกดความขดแยงทางการเมอง


42


สวนผลการศกษาวจยการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการหนงสอพมพ ระหวางเดอน ตลาคม 2556 – พฤษภาคม 2557 สรปไดวา ผลรวมคาความถและจ�านวนสดสวนของการก�าหนดกรอบแบบชใหเหนปญหาและตดสนทางจรยธรรม กบการก�าหนดกรอบแบบเสนอแนะแนวทางแกปญหาและวเคราะหสาเหต มคาผลรวมเทากน ดงรปท 6

รปท 6 แผนภมแสดงสดสวนการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ทปรากฏระหวางเดอน ตลาคม พ.ศ. 2556 – พฤษภาคม พ.ศ. 2557

นอกจากน จากการวเคราะหโดยสรป พบวา การกรอบขาวสาร (News frame) หลกทปรากฏในบทบรรณาธการตามชวงเวลาดงกลาว คอ “รฐบาลยงลกษณ คอประชาธปไตยทสอบทานไมได” และ กรอบขาวสารรองลงมา คอ “ปฏรปนกการเมองกอนปฏรปประเทศ” เพราะผ เขยนชวาปญหาความขดแยงทางการเมอง สาเหตหลกมาจากนกการเมอง ทมกอางคะแนนเสยงจากการเลอกตงโดยละเลยการตรวจสอบ


43


ถวงดล เปนเหตใหเกดความขดแยงทางการเมองทลกลามบานปลาย ดงนน เมอนกการเมองเปนตนเหต จงตองแกไขจากตวนกการเมองกอนเปนล�าดบแรก โดยอาศยความรวมมอจากประชาชนทกฝาย

เมอน�าผลการวจยมาเปรยบเทยบสดสวนการก�าหนดกรอบระหวางสองชวงเวลาทเกดความขดแยงทางการเมอง คอ ในชวงป 2553 กบ ป 2556-2557 สามารถแสดงไดดงรปท 7

รปท 7 แผนภมแสดงสดสวนเปรยบเทยบการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ระหวาง พ.ศ. 2553 กบ พ.ศ. 2556-2557

นอกจากน หากน�าผลการวจยมาเปรยบเทยบสดสวนการก�าหนดกรอบระหวางสองชวงเวลา ทเกดความขดแยงทางการเมอง คอ ในชวงป 2553 กบ ป 2556-2557 พบขอมลตามทสรปในตารางท 2


44


ตารางท 2 เปรยบเทยบกรอบขาวสารหลกทปรากฏในบทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ระหวาง พ.ศ. 2553 กบ พ.ศ. 2556-2557

การกาหนดกรอบ ป 2553 ป 2556-2557

กรอบขาวสารหลก ประชาธปไตย ตองเคารพกฎหมาย

รฐบาลย) งลกษณ เปนประชาธปไตยท0 สอบทานไมได

กรอบขาวสารรอง ความขดแยง ตองระงบดวยสนตวธ

ปฏรปนกการเมอง กอนปฏรปประเทศ

2. ปจจยทมผลตอการก�าหนดกรอบในบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ สรปไดดงน

ผลการวจยดวยการวเคราะหผลการสมภาษณเชงลกจากกลมตวอยางจ�านวน 13 คน ไดแก นายสนทร ทาซาย ต�าแหนง “บรรณาธการ ผ พมพ ผ โฆษณา หนงสอพมพไทยรฐ” รวมทงผ เกยวของทงผบรหารและนกสอสารมวลชนทปฏบตงานสงกดกองบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ และสภาการหนงสอพมพแหงชาต รวมทงนกวชาการดานสอสารมวลชน โดยสรปปจจยทมผลตอการก�าหนดกรอบของผ เขยนบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ในชวงทเกดความขดแยงทางการเมอง ทงป 2553 และป 2556-2557 มดงน

ปจจยภายใน1. ความรความเขาใจของผเขยน บรรณาธการหนงสอพมพ

ไทยรฐ ระบวาประเดนการเมองเปนเรองทมความรความเขาใจเปนอยางด สบเนองจากความสนใจการเมองตงแตวยเยาว รวมทงมประสบการณตรงจากการท�างานการเมอง ท�าใหเขาใจระบบการเลอกตง การท�าหนาทในฐานะผแทนราษฎร ระบบรฐสภา เปนตน เหลานคอพนฐานความรส�าคญทน�ามาประกอบการเขยนบทบรรณาธการ


45


2. อดมการณทางการเมอง บรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ยดมนในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และเชอมนในหลกกระบวนการประชาธปไตยทตองเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมทางการเมอง มสทธเสรภาพในการแสดงออกทางการเมองโดยไมขดตอกฎหมาย มากกวาแคใหสทธกบประชาชนเพอลงคะแนนเสยงเลอกตงเทานน รวมทงตองมการตรวจสอบถวงดลอ�านาจรฐบาลเพอใหเกดความโปรงใสในการท�าหนาท ซงการเขยนบทบรรณาธการ ถอเปนอกหนงแนวทางการแสดงออกทางการเมองทสอมวลชนคนหนงสามารถท�าได เพอใหเกดประโยชนตอสวนรวม

3. จรรยาบรรณสอมวลชน คอ ความมอสระเสรภาพในการน�าเสนอบทบรรณาธการ และค�านงถงประโยชนสวนรวม ทงผอาน สงคม และประเทศชาต ปกปองประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ซงสอดคลองกบแนวทางการท�างานของไทยรฐ จงอาจกลาวไดวา นโยบายการท�างานขาวของผ เขยนบทบรรณาธการ กองบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ ลวนสอดคลองกบหลกการหนาทของสอมวลชนทด ทตองมความรบผดชอบตอสงคม โดยนกขาวไทยรฐตางยดถอแนวทางของ ก�าพล วชรพล ทเคยกลาวไววา “ท�าหนงสอพมพเพอขายประชาชน ไมใชขายนกการเมอง” และบอกกบชาวไทยรฐเสมอวา “หนงสอพมพไทยรฐจะตองยนอยเคยงขางประชาชน” จงตองค�านงถงประชาชนในการน�าเสนอขอมลขาวสารเสมอ โดยเนนการน�าเสนอขอมลขาวสารทถกตอง เปนธรรม มเหตผลและ มหลกฐานทเชอถอได มความรบผดชอบ เพอใหเกดประโยชนตอสวนรวม ไมเขาขางฝายการเมองฝายหนงฝายใด มความเปนกลาง และใชภาษาทไมกอใหเกดความเกลยดชงหรอแตกแยก เปนตน


46


ปจจยภายนอก1. สถานการณทางการเมอง โดยตองเปนสถานการณความ

ขดแยงทางการเมองทอยในความสนใจของประชาชน หรอมผลตอการด�าเนนชวตของประชาชน เชน การนดชมนมทใชสถานทตางๆ อาจจะสงผลกระทบตอการเดนทางหรอการท�างานของประชาชน, เหตปะทะระหวางผชมนมกบเจาหนาททดแลการชมนม, ความสญเสยทเกดจากการชมนม, แนวทางการจดการกบกลมผ ชมนมเพอคลคลายปญหาความขดแยงทางการเมอง เปนตน

3. บทบรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ แสดงบทบาทเปน “กระจก” หรอ “ตะเกยง”

ผลการวจยบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ชวงทเกดปญหาความขดแยงทางการเมอง ตงแตเดอน มนาคม – พฤษภาคม ป 2553 ปรากฏวา มการก�าหนดกรอบแบบเสนอแนะแนวทางแกปญหาและวเคราะหสาเหต ซงมความถและมสดสวนมากทสด ดงนน การท�าหนาทของบทบรรณาธการในชวงเวลาดงกลาว จงเปรยบเหมอนการท�าหนาทเปน “ตะเกยง” สองน�าทางสวางใหผอานและสงคมอยางโดดเดน ดวยการเสนอแนะแนวทางการแกปญหาความขดแยงทางการเมอง โดยเนนย�าหลกการสนตวธ การเจรจาระหวางคขดแยง เสนอใหใชรฐสภาเปนพนทในการเจรจา ลดความเสยงการปะทะจากการเมองบนทองถนน ฯลฯ

ส�าหรบการท�าหนาทของบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ในชวงทเกดความขดแยงทางการเมอง ระหวางเดอนตลาคม ป 2556 – พฤษภาคม ป 2557 เปนการท�าหนาททง “กระจก” และ “ตะเกยง” เพราะ ผลการศกษาพบวาผลรวมความถและสดสวนของการก�าหนดกรอบแบบ ชใหเหนปญหาและตดสนทางจรยธรรม ซงเปรยบเหมอนการท�าหนาทเปน กระจก กบผลรวมของการก�าหนดกรอบแบบเสนอแนวทางการแกปญหา


47


และวเคราะหสาเหต มคาเทาๆกน จงสรปไดวาบทบรรณาธการไทยรฐในชวงเวลาดงกลาวเปนทงกระจกและตะเกยง ซงการก�าหนดกรอบแบบชใหเหนปญหาและการตดสนทางจรยธรรมในบทบรรณาธการ คอการน�าเสนอขอมลเกยวกบสถานการณความขดแยง ปญหาความรนแรง ความสญเสย หรอผลกระทบจากการตดสนใจหรอการกระท�าของคขดแยงทางทางการเมอง สวนการเสนอแนวทางการแกปญหาและวเคราะหสาเหต คอการท ผ เขยนวเคราะหสถานการณปญหานนมสาเหตจากอะไร และทางแกไขของปญหาทางการเมองควรท�าท�าอยางไร ซงโดยรวมจะเนนการยดสนตวธแกไขปญหา และการแกไขปญหาความขดแยงทางการเมองทมมานานจะตองเรมจากการปฏรปนกการเมองเปนอนดบแรก เปนตน

จากผลสรปการท�าหนาทของบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ในชวงเวลาทศกษาเปรยบเทยบ ระหวาง เดอนมนาคม – พฤษภาคม ป 2553 กบ เดอนตลาคม ป 2556 – พฤษภาคม ป 2557 แสดงไดดงรปท 8

รปท 8 สรปการท�าหนาทของบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ


48


อภปรายผล

เศรษฐศาสตรการเมองกบธรกจหนงสอพมพไทยรฐ ในระบบทนนยม ทนสอถอวาเปนทนทมลกษณะพเศษกวา

ทนอนๆ เพราะนอกจากลกษณะทวไปของทนทมงเนนการท�าก�าไรสงสดตามแบบแผนของธรกจทวๆ ไป ในระบบทนนยมแลว ทนสอยงมลกษณะของการท�าหนาทเปนเครองมอในการครอบง�าเชงสญลกษณนอกเหนอจากทนทางเศรษฐกจ โดยลกษณะของธรกจหนงสอพมพไทยรฐไมไดหยดนง มความเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ทงการเปลยนผานของธรกจอตสาหกรรมทเรมจากหนงสอพมพขาวภาพ มาสหนงสอพมพเสยงอางทอง จนกระทงเปนหนงสอพมพไทยรฐ และมการเปลยนผบรหารองคกรตามวาระ นอกจากน ยงพบวาโครงสรางธรกจของบรษท วชรพล จ�ากด (หนงสอพมพไทยรฐ) มผลตอโครงสรางอ�านาจและการบรหารงานของกองบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ กลาวคอ โครงสรางความเปนเจาของธรกจหนงสอพมพไทยรฐ เปนการบรหารงานแบบธรกจครอบครวทมการรวมศนยอ�านาจสง มสมาชกตระกลวชรพลทเปนทายาทของ ก�าพล วชรพล ผ กอตงและผอ�านวยการหนงสอพมพไทยรฐคนแรก ด�ารงต�าแหนงฝายบรหารทส�าคญๆ และสานตอเจตนารมณของ ก�าพล วชรพล ทไมตองการใหน�าธรกจหนงสอพมพไทยรฐจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เพอไมใหการรวมศนยอ�านาจการบรหารเปลยนแปลงหรอตองแบงอ�านาจกระจายออกไปยงผ ถอหน ท�าใหสะดวกตอการบรหารธรกจและการตดสนใจด�าเนนนโยบายตางๆ นอกจากน แนวทางการท�าขาวของหนงสอพมพไทยรฐทใหอสระแกนกหนงสอพมพ ท�าใหคนท�าขาวมอสระและเสรภาพในการคด การเขยน น�าเสนอขาว จงมเนอหาขาวทหลากหลาย โดยสวนใหญเปนขาวชาวบานทวไป ทเขาใจงาย และเปนเรองใกลตว มผลตอการด�าเนนชวต เพอ


49


เนนปรมาณยอดขาย เปนการตลาดเพอคนหมมาก เกดลกษณะของหนงสอพมพไทยรฐทไมเลอกขางการเมองแบบชดเจน หากมองในดานวชาชพของสอมวลชน นนคอการเปดโอกาสใหมพนทขาวอยางเทาเทยมและ หลากหลาย โดยใหผ อานใชวจารณญาณตดสนใจดวยตนเอง แตหากมองในแงธรกจ วธดงกลาวจะชวยท�าใหธรกจมความปลอดภย เพราะเมอไทยรฐเนนเสนอขาวชาวบาน ไมเนนขาวการเมองทเลอกขางหรอแสดงตววาฝกใฝฝายใด หากการเมองเปลยนขวอ�านาจหรอเปลยนฝาย ธรกจจะไมถก สนคลอน มความปลอดภย เพราะลอยตวอยเหนอความขดแยง

บทบรรณาธการ กบจ�านวนผอาน หนงสอพมพไทยรฐเปนหนงสอพมพประเภททเนนปรมาณและได

รบความนยม (Popular Newspaper) สาเหตทหนงสอพมพไทยรฐไดรบความนยมจากผอาน จนมยอดจ�าหนายสงสดวนละ 1 ลานฉบบ (ในวนปกต) แมปจจบนยอดการจ�าหนายลดลงเหลอประมาณ 600,000-700,000 ฉบบ/วน เพราะหนงสอพมพไทยรฐมสายสงทวประเทศ และแบงการผลตเปนชวงเวลา ใชสญลกษณ “ดาว” ก�าหนดเขตพนท รวมทงชวงเวลาของการผลต ท�าใหการสงหนงสอพมพไทยรฐเขาถงพนทตางๆ ทวประเทศไดรวดเรว ผอานจงไดรบขอมลขาวสารจากไทยรฐเปนล�าดบแรกๆ และหากพจารณาเฉพาะบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ผ เขยนบทบรรณาธการยอมรบวา มจ�านวนผ อานมไมมากนก เมอเทยบกบผ อานทตดตามเนอหาขาวประจ�าวน หรอคอลมนการเมองทมการแสดงความคดเหนสวนตวอยางเตมท และใชภาษาหวอหวา มสสนของเนอหาทฉดฉาดมากกวาบทบรรณาธการ เมอมจ�านวนผอานบทบรรณาธการไมมาก อาจจะเปนเรองยากทบทบรรณาธการไทยรฐจะท�าหนาทชน�าสงคมไทยใหขบเคลอนไดตามทตองการทงหมด แตกตางกบตางประเทศ ซงบทบรรณาธการเปนทนยม


50


ของผอานและยอมรบกนวาบทบรรณาธการมความส�าคญ เปนกระบอก เสยงแทนหนงสอพมพฉบบนนๆ เปรยบเสมอนหวใจของหนงสอพมพ อยางไรกตาม แมจะมผอานบทบรรณาธการไมมากนก แตไทยรฐยงคงใหความส�าคญกบบทบรรณาธการ โดยคดเลอกบคคลมาท�าหนาทรบผดชอบเขยนบทบรรณาธการตามคณสมบต เปนคนท “ถกเลอก และ ถกใจ” กลาวคอ ถกเลอกเพราะมความร ความสามารถ ความเชยวชาญ มประสบการณในกรท�างานขาวยาวนาน มความสามารถในการใชภาษา เขยนถายทอดใหคนอานเขาใจงาย มจรรยาบรรณในวชาชพสอสารมวลชน สวนถกใจ หมายถง บคคลนนจะตองเขาใจนโยบายของธรกจหนงสอพมพไทยรฐ เขาใจตรงกนกบฝายบรหาร ท�าหนาทอยางอสระมเสรภาพโดยไมสรางผลกระทบตอองคกร เมอเปนเชนนจงเปนทนาสงเกตวา ระยะหลงๆ ผ ทรบผดชอบเขยนบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐจะมเพยงคนเดยวและท�างานตอเนองไปเรอยๆ ไมคอยมการเปลยนแปลงผ รบผดชอบบทบรรณาธการ อาจเพราะหาบคคลทจะตรงตามคณสมบตไดคอนขางยาก มขอทนาสงเกตอกประการ คอ กรณทหนงสอพมพไทยรฐมอบหมายใหมผ เขยนบทบรรณาธการเพยงคนเดยว คงไมสามารถสรปไดวาบทบรรณาธการทเขยนขนจากคนเพยงคนเดยวคอการแสดงความเหนแทนสวนรวมขององคกรไทยรฐทงหมด แมผ เขยนจะค�านงเสมอวาตองเขยนบทบรรณาธการในฐานะตวแทนของหนงสอพมพไทยรฐ โดยใชค�าวา “เรา” เปนค�าเรยกแทนตวเองเพอสอถงทงองคกรไทยรฐ แตการเลอกประเดน ก�าหนดเนอหา และการเขยนเพยงคนเดยว ดวยมมมองสวนตว ความร ความเชยวชาญและประสบการณสวนตว จงมอาจกลาววาเปนตวแทนของหนงสอพมพไทยรฐอยางสมบรณทงหมด

การก�าหนดกรอบขาวสารของบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ปจจยแรก ไดแก อทธพลจากตวนกขาว ประกอบดวย ความรความ

เขาใจตอประเดนทจะน�าเสนอ, อดมการณทางการเมอง ซง สนทร ทาซาย


51


เปนผ มความรความเขาใจประเดนการเมองอยางลกซง เพราะชนชอบการเมองและเคยมประสบการณการท�าหนาท ส.ส. อกดวย รวมทงมความรดานขาวตางประเทศ จงเปนนกขาวทมความรอบร และสามารถเขยนบทบรรณาธการไดหลากหลาย โดยเฉพาะประเดนการเมอง ซงจะใชวธการเขยนทอางองขอมลสถต ผลส�ารวจ ขอวจารณของนกวชาการหรอผเกยวของ เพอความนาเชอถอของขอมล มเหตผลรองรบ สวนอดมการณทางการเมองของผ เขยนบทบรรณาธการ คอ ยดมนในระบอบประชาธปไตยอนม พระมหากษตรยทรงเปนประมข และตองเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการแสดงออกทางการเมองโดยไมขดตอกฎหมาย ซงการเขยนบทบรรณาธการถอเปนการแสดงออกทางการเมองรปแบบหนง โดยถายทอดความคดผานบทบรรณาธการเพอใหผอานไดพจารณาตดสนใจ อกประเดนทผ วจยตงขอสงเกต คอ ความชนชอบพรรคการเมองของ ผ เขยนบทบรรณาธการ นาจะมผลตอการก�าหนดกรอบขาวสาร กลาวคอ พรรคการเมองในปจจบน ไมมพรรคใดท สนทร ทาซาย ชนชอบเปนพเศษ แตหากเปรยบเทยบระหวางพรรคประชาธปตย กบพรรคเพอไทย สนทร มองวา พรรคประชาธปตยมความเปนนายทนภายในพรรค ทใชอ�านาจ สงการสมาชกพรรคใหท�าตามทนายทนพรรคตองการ นอยกวาพรรคเพอไทย ซงม พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร (ยศในขณะนน) อดตนายกรฐมนตร เปนผ ทมบทบาทส�าคญภายในพรรคเพอไทย ดงนน ผ วจยจงตงขอสงเกตวา ความชนชอบของผ เขยนบทบรรณาธการทมตอพรรคประชาธปตยมากกวาพรรคเพอไทย มโอกาสทจะท�าใหบทบรรณาธการมแนวโนมของการผลตกรอบขาวสารสอดคลองกบวาทกรรมของกลม กปปส. ดงจะเหนไดจาก กรอบขาวสารหลก ในป 2556-2557 ทระบวา “รฐบาลยงลกษณ เปนประชาธปไตยทสอบทานไมได” และกรอบขาวสารรอง คอ “ปฏรปนกการเมองกอนปฏรปประเทศ” กรอบขาวสารเหลานมความสอดคลองกบ ขอเสนอเรยกรองของกลม กปปส. สวนกรอบขาวสารทผ วจยสรปได


52


ในป 2553 ทงกรอบขาวสารหลก ทระบวา “ประชาธปไตยตองเคารพกฎหมาย” และ กรอบขาวสารรอง คอ “ความขดแยงตองระงบดวยสนตวธ” ไมสอดคลองกบขอเรยกรองหรอการใชวาทกรรมของกลม นปช.

ปจจยทสอง ไดแก แรงกดดนจากองคกร สนทร ทาซาย บรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ ยนยนวาไทยรฐมนโยบายเปดโอกาสให นกขาวท�างานไดอยางอสระและมเสรภาพ อกทงฝายบรหารไมแทรกแซง การท�างานของกองบรรณาธการ ซงอ�านาจการตดสนใจของกองบรรณาธการขนอยกบหวหนากองบรรณาธการ และบรรณาธการหนงสอพมพสงกดอยภายใตหวหนากองบรรณาธการโดยตรง ท�าใหมอ�านาจการคดเลอกประเดนขาวและน�าเสนอขอมลดวยดลพนจของบรรณาธการเอง จงไมมแรงกดดนใดๆ จากองคกร ยกเวนเพยงตองท�างานแขงกบเวลาเพอสงตนฉบบใหทนตพมพในแตละวน

ปจจยทสาม ไดแก ปจจยภายนอก ประกอบดวยคขดแยงทางการเมองกบเหตการณส�าคญทางการเมองทเกด

ขน เชน ในป 2553 คขดแยงหลก คอ รฐบาลอภสทธ กบ นปช. โดยกลม นปช. ออกมาชมนมคดคาน เรยกรองใหรฐบาลน�าโดยพรรคประชาธปตยยบสภาและจดเลอกตงใหม ส�าหรบ ในป 2556-2557 คขดแยงทาง การเมองหลก คอ รฐบาลยงลกษณ กบ กปปส. นอกจากน รฐบาลยงลกษณ ยงเปนคขดแยงกบกลมอนๆ เชน องคกรอสระ อาท ศาลรฐธรรมนญ, กกต. เปนตน ท�าใหความขดแยงระหวางรฐบาลยงลกษณ มคขดแยงจ�านวนมาก ความพยายามเจรจาเพอประนประนอมหาขอสรปไมส�าเรจ จนน�าไปสการรฐประหารโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต เมอวนท 22 พฤษภาคม 2557 นอกจากน ผ วจยตงขอสงเกตวา มอกตวแปรส�าคญทอาจมสวนก�าหนดทศทางการเมองของทงสองชวงเวลา คอ “ทหาร” โดยในป 2553 กลม นปช. คดคานทหารทเขามาแทรกแซงการเมอง และอางวาทหารคอยชวยสนบสนน


53


รฐบาลของนายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตร สวนในป 2556-2557 กลม กปปส. เรยกรองใหทหารออกมาระงบเหตความขดแยงทางการเมอง กอนลกลามบานปลายจนสงผลตอความมนคงของประเทศ และสดทาย คณะรกษาความสงบแหงชาต หรอ คสช. ไดท�ารฐประหาร ยดอ�านาจการปกครองในวนท 22 พฤษภาคม 2557

ผ วจยตงขอสงเกตวา ทงสองชวงเวลาทศกษาวจยน มปจจย บางอยางทเหมอนกนและแตกตางกน กลาวคอ

ปจจยทเหมอนกนทงสองชวงเวลา คอ ผ เขยนบทบรรณาธการเปนคนเดยวกน นนคอ นายสนทร ทาซาย ถดมา คอ ทงสองชวงเวลาม คขดแยงทางการเมองทเหมอนกนแตสลบบทบาททางการเมอง คอ “เปนการตอสทางการเมองของคขดแยงทมผ เลนรายเดม แตสลบบทบาทการแสดงออกทางการเมอง” โดยในป 2553 รฐบาลอภสทธ กบนายสเทพ

เทอกสบรรณ เปนกลมการเมองเดยวกน และตอสทางการเมองกบกลมคดคาน อยาง นปช. สวนในป 2556-2557 กลายเปนวา นายสเทพ เทอกสบรรณ เปนแกนน�า กลมคดคาน ของ กปปส. เพอโจมตตอตานรฐบาลยงลกษณ ทมกลม นปช. ชวยสนบสนน

ส�าหรบ ปจจยทแตกตางกนในสองชวงเวลา คอ สถานการณความรนแรงทางการเมอง โดยในป 2553 สถานการณความขดแยงมแนวโนมจะคลคลายดวยการเจรจาระหวางคขดแยง แมความพยายามจดการเจรจาจะไมส�าเรจ แตกเปนสญญาณทดส�าหรบการใชสนตวธแกไขปญหา ท�าใหการก�าหนดกรอบโดยเนนการเสนอแนะแนวทางแกปญหา มจ�านวนความถมากกวาการก�าหนดกรอบประเภทอนๆ ขณะทในป 2556-2557 จดเ รมตนความขดแยงจากการคดคานรางกฎหมายนรโทษกรรม ทครอบคลมคดทจรต ซงเปนเรองทมผลตออารมณความรสกของประชาชนอยางมาก ท�าใหมผ เขารวมชมนมเพมขนตอเนอง และยดเยอยาวนาน


54


ผ เขยนมองวาปญหาทเกดขนในครงนมความนากงวลกวาเมอเทยบกบป 2553 เพราะยงไมมสญญาณทคขดแยงจะประนประนอมตอกน และเสยงตอการเผชญหนาทรนแรง ท�าใหมการก�าหนดกรอบขาวสารแบบชใหเหนปญหาเพมมากขนอยางมนยยะส�าคญ นอกจากน สถานทการชมนม จากป 2553 ทใชถนนราชด�าเนนและสแยกราชประสงค เปนสถานทหลกส�าหรบการชมนมเพอตอตานรฐบาล แตในป 2556-2557 มการขยายพนทการชมนมครอบคลมหลายพนท และมการปดกรงเทพ (Bangkok Shutdown) วนท 13 มกราคม 2557 ท�าใหสถานการณปญหาความขดแยงทางการเมองชวงนดรนแรงมากกวาป 2553 ผ เขยนจงใหความส�าคญกบปญหาความขดแยงทางการเมองเพมมากขนกวาป 2553

สอสงคมออนไลน (Social Media) แมผ เขยนบทบรรณาธการจะใหสมภาษณวาไมคอยเชยวชาญหรอนยมสอสงคมออนไลนมากนก แตผวจยตงขอสงเกตวา ในชวงทสอสงคมออนไลนเขาถงงายและแพรหลายจนคนเขาถงไดมากขน ปญหาความขดแยงทางการเมองจะถกหยบยกมาพดถงหรอน�าเสนอในสอสงคมออนไลนบอยครง สอดคลองกบผลการวจยทพบวาการก�าหนดกรอบขาวสารในชวงป 2556-2557 มจ�านวนความถของการก�าหนดกรอบแบบชใหเหนปญหาเพมขนกวาป 2553

บทบาทและหนาท สอมวลชนทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมอง

ในป 2553 บทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐเปรยบเหมอนท�าหนาทเปน “ตะเกยง” อยางชดเจน ชวยชแนะแนวทางแกไขปญหา โดย ยดหลกสนตวธ เคารพกฎหมาย ไมละเมดสทธเสรภาพของประชาชน สวนการท�าหนาทของบทบรรณาธการในป 2556-2557 พบการเปลยนแปลง


55


ทนาสนใจ คอ บทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐเปนทง “กระจกและตะเกยง” ในสดสวนทเทาๆกน โดยชใหเหนวาความขดแยงทางการเมองท�าใหเกดปญหาและสงผลกระทบอยางไร พรอมทงเสนอแนะการปฏรปการเมองทยงยนคอตองเรมจากตวนกการเมอง และปลกฝงวฒนธรรมการการเมองทถกตอง คอ งดใชความรนแรงทกรปแบบ หนาทเหลานคอความพยายามทจะใหโอกาสชวยประเทศไทยใหหลดพนจากวงจรความขดแยงทางการเมอง ซงเปนการท�าหนาทแบบ “วารสารศาสตรต�ารบกนไวกอน-ดกวาแก” (Preventive Journalism) ทสมควรเปนตนแบบใหแกสอมวล แขนงตางๆ ตอไป

ขอเสนอแนะการวจย ขอเสนอแนะส�าหรบการวจยครงตอไป 1. ผ รบสาร/ผอาน มการตความบทบรรณาธการหนงสอพมพไทยรฐ

ทามกลางสถานการณความขดแยงทางการเมองอยางไร 2. บทบรรณาธการหนงสอพมพฉบบอนๆ ในชวงเวลาทเกด

ความขดแยงทางการเมอง เพอเปรยบเทยบวา องคกร/หนวยงาน/ผ เขยน ทแตกตางกน มผลตอการน�าเสนอบทบรรณาธการอยางไร

3. เนอหาบทวเคราะหประเดนการเมอง ในหนา 3 หนงสอพมพไทยรฐ ทตพมพประจ�าทกวนอาทตย โดยทมขาวการเมองหนงสอพมพไทยรฐ ในชวงทเกดความขดแยงทางการเมอง ทมขาวการเมอง มแนวคด และรปแบบวธการการน�าเสนอขอมลขาวสาร การก�าหนดกรอบใน บทวเคราะหอยางไร


56


รายการอางอง [1] บญรกษ บญญะเขตมาลา. (2542). ระหวางกระจกกบ

ตะเกยง (พมพครงท 1 ed.). กรงเทพมหานคร: โครงการจดพมพคบไฟ.[2] คอลมน แฟมคด. (2553, วนท 30 พฤษภาคม). บนทกวนตอ

วน 15ม.ค. - 23พ.ค.53 เมองกรงมคสญญ นองเลอด"86 ศพ", ขาวสดรายวน. ปท 20, ฉบบท 1722.

[3] เวบไซตราชกจจานเบกษา (2558). ค�าสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต ท 26/2558.(ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2558/E/207/1.PDF (สบคนขอมล : 29ตลาคม 2558)

[4] จตสภา วชรพล. (2557). 'ไทยรฐทว' เปดตว ออนแอรแลว เขาถง-เขาใจ คนไทยทสด.(ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.thairath.co.th/content/418684 (สบคนขอมล : 28 ตลาคม 2558)

[5] ทพยอนงค ตรรกวฒวงศ. (2552). การก�าหนดกรอบเนอหาของหนงสอพมพรายวนเกยวกบการเคลอนไหวชมนมของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ในป พ.ศ. 2551. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย

[6] สรสทธ วทยารฐ, สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย. (2552). วาดวยสารพดค�าเรยกสอ.(ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.tja.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=1122:2009-12-25-04-27-23&catid=17:media-store%3E,%20 (สบคนขอมล : 29ตลาคม 2558)

[7] ดรณ หรญรกษ. (2530). การหนงสอพมพเบองตน (พมพครงท 1 ed.). กรงเทพมหานคร: ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.


57


[8 ] ปา รชาต รตนบรรณสกล . (2548) . ( พม พค ร ง ท 1 ed.). กรงเทพมหานคร: ศนยหนงสอมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา.

[9] กาญจนา แกวเทพ. (2552). สอสารมวลชน ทฤษฎและแนวทางการศกษา. กรงเทพมหานคร: นเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

[10] อบลรตน ศรยวศกด. (2542). ระบบวทยโทรทศนไทย : โครงสรางทางเศรษฐกจการเมองและผลกระทบตอสทธเสรภาพ (พมพครงท 1 ed.). กรงเทพมหานคร: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

[11] ณรงค เพชรประเสรฐ. (2548). สอมวลชนบนเสนทางทนนยม. กรงเทพมหานคร: เอดสนเพรส โปรดกส.

[12] เวบไซตประชาไท (2557). มเดยมอนเตอรเผยผลศกษาบท บก.นสพ.รายวน แนะควรชทางออกใหสงคม.(ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://www.prachatai.com/journal/2014/05/53040 (สบคนขอมล : 28 ตลาคม 2558)

[13] สนทร ทาซาย. บรรณาธการ หนงสอพมพไทยรฐ (2558, 5 สงหาคม). สมภาษณ.

“mirror or lamp” : a comparative study of the media’s role during...

Documents