appropriate proposed model in municipal solid waste...

MFU Connexion, 6(1) || page 53

รปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย อ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม

Appropriate Proposed Model in Municipal Solid Waste Management at Nongkhwai Municipality, Hang Dong District, Chiang Mai Province

ศภรนทร อนตธโต1, มานะชย รอดชน2 และธนยา เจตยานกรกล 3

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะห (1) ระบบการบรหารจดการขยะมลฝอยของเทศบาลต าบลหนองควาย (2) ระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนและการมสวนรวมของชมชนในการจดการขยะในเทศบาลต าบล หนองควาย และ (3) เสนอแนะรปแบบการจดการขยะมลฝอยชมชนทเหมาะสมและเปนไปไดกบบรบทของชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย อ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม การศกษาวจยประกอบดวยขอมลเอกสารและขอมลภาคสนามจากการสงเกตการณ การสมภาษณ และการใชแบบสอบถาม ผลการวจยจากกลมตวอยางจ านวน 380 ครวเรอน พบวาการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายภายใตการด าเนนการของกองทนการจดการขยะในชมชนนน พนทเทศบาลต าบลหนองควายยงคงมปญหาปรมาณขยะมลฝอยจ านวนมาก เทศบาลตองแบกรบคาใชจายในการจดเกบและก าจดขยะ ระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนอยในระดบ ปานกลางและในระดบปฏบตการดานการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยชมชน

1 สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม,

อเมล [email protected] 2 ภาควชาสถต คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, อเมล [email protected] 3 สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, อเมล [email protected]


ระดบครวเรอนอยในระดบมาก การบรหารจดการขยะมลฝอยทเหมาะสมควรอยภายใตการบรหารจดการรวมกนระหวางกองทนการจดการขยะในชมชนและเทศบาลต าบลหนองควาย และเทศบาลควรจดระเบยบแรงงานตางดาวในเรองการจดการขยะ ควบคมดแลการจดการขยะในกลมหอพก หองเชา รณรงคใหลดการใชถงพลาสตก จดตงพนทตนแบบและก าหนดบทลงโทษ เปนตน

ค าส าคญ: รปแบบทเหมาะสม / การจดการขยะชมชน / เทศบาล

Abstract The objectives of this research were to analyze solid waste

management in Nongkhwai Municipality, Chiang Mai province in aspects of community perception and participation in garbage administration and management. It is also to propose an appropriate and practical model in municipal solid waste management at Nongkhwai Municipality. The research was document research and field study focused on observing, interviewing and questionnaires. The collecting data from samples derived from 380 households. It was found that the community solid waste management in Nongkhwai Municipality under the operation of The Community Garbage Management Funds is still facing problems of having a large and an increasing amount of garbage. This causes Nongkhwai Municipality having a continuously high expenditure burden on garbage collection and disposal. The perception of the population samples toward the rubbish and garbage situation of Nongkhwai community was at the moderate level while the household participation in garbage disposal was considered at the high level. In term of the appropriate choices of waste management models in Nongkhwai community, according to


the opinion of the study, the garbage administration and management should be under the cooperative of Nongkhwai Municipality and The Community Garbage Funds. Furthermore Nongkhwai Municipality should organize and order of garbage disposal among migrant workers, direct and control of garbage disposal in dormitories, renting rooms and apartments. Moreover, there should be some campaign on reducing of plastic bags uses, some pilot area implementation and punishment mechanism.

Keywords: Appropriate Model / Municipal Solid Waste Management / Municipality

บทน า การก าจดขยะมลฝอยในประเทศไทยนนเดมทใชวธการเทกองในทโลงแจง

แลวจงน าไปกลบหรอเผา ซงการด าเนนการเปนไปอยางไมถกตองตามหลกสขาภบาลท าใหสงผลกระทบตอสงแวดลอมอยางรนแรง สถานทก าจดขยะมลฝอยทวประเทศสวนใหญไมถกสขลกษณะตามหลกสขาภบาล และไมเพยงพอตอปรมาณขยะมลฝอยทเกดขน ในป พ.ศ. 2557 เพอแกไขวกฤตขยะลนเมอง รฐบาลและคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ไดผลกดนใหปญหาขยะมลฝอยเปนวาระแหงชาต โดยมมตผานความเหนชอบแผนปฏบตการขยะมลฝอยและของเสยอนตรายเมอวนท 26 สงหาคม พ.ศ. 2557 ประกอบดวย 4 มาตรการส าคญ คอ (1) การจดการขยะเกาตกคางในพนทวกฤต ไมใหมขยะถกกองทงแบบกลางแจง บอขยะตองไดรบการส ารวจปรบปรง (2) ก าหนดรปแบบทเหมาะสมเพอจดการกบขยะทเขามาใหมโดยเนนการลด คดแยกขยะมลฝอยตงแตตนทาง จดการขยะมลฝอยแบบศนยรวมและก าจดโดยใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเนนการแปรรปเปนพลงงาน (3) วางระเบยบมาตรการรองรบการบรหาร


จดการขยะมลฝอยและของเสยอนตรายตงแตการคดแยก การเกบขน การขนสงล าเลยงและการก าจด และ (4) การสรางวนยคนในชาตมงสการจดการทยงยนโดยการประชาสมพนธ การใหความรกบประชาชนและการบงคบใชกฎหมาย หนงในสาเหตส าคญของความลมเหลวในการบรหารจดการขยะมลฝอยทผานมานน เกดจากการขาดระบบการบรหารจดการทมประสทธภาพและครบวงจรขององคการบรหารราชการสวนทองถนซงสวนใหญมขอจ ากดดานงบประมาณ เครองมออปกรณ และบคลากร รวมทงการขาดความรความเขาใจและการมสวนรวมของชมชนในการจดการขยะมลฝอย (ศนยบรหารกฎหมายสาธารณสข กรมอนามย, 2556)

ในการศกษาครงนคณะผวจยเลอกศกษากรณของเทศบาลต าบลหนองควาย อ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ซงก าลงประสบกบปญหาการเพมขนของปรมาณขยะมลฝอยโดยมปรมาณขยะเฉลยท 10 ตนตอวน เพอแกปญหาขยะมลฝอยทางเทศบาลต าบลหนองควายไดจดตงกองทนการจดการขยะในชมชนขนบนพนทปกครองทง 12 หมบาน ในป พ.ศ.2551 โดยก าหนดใหแตละหมบานจดตงคณะกรรมการบรหารกองทนจดการขยะชมชนขนและมอ านาจในการบรหารจดการเปนอสระจากเทศบาล ส าหรบสมาชกกองทนฯ จะไดรบสทธในการซอถงขยะราคาถกทมตรากองทนการจดการขยะภายในชมชนและจายคาธรรมเนยมขยะ 10 บาทตอครวเรอนสมาชกใหกบเทศบาล อยางไรกตามปจจบนปรมาณขยะมลฝอยในพนทเทศบาลต าบลหนองควายยงคงมปรมาณเพมสงขนและเรมประสบปญหาขยะสะสมตกคาง ดวยเหตนผวจยจงมความสนใจทจะศกษาและวเคราะหระบบบรหารจดการขยะมลฝอยชมชนของเทศบาลหนองควาย ระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนและการมสวนรวมของชมชนในการจดการขยะในเทศบาลต าบลหนองควาย เพอใหไดมาซงรปแบบการบรหารจดการขยะมลฝอยชมชนทเหมาะสมและเปนไปไดกบชมชนเทศบาลต าบลหนองควายตอไปทงในปจจบนและอนาคต


วตถประสงค 1. เพอศกษาและวเคราะหระบบการบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชน

เทศบาลต าบลหนองควาย 2. เพอศกษาระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนและการมสวน

รวมของชมชนในการจดการขยะในเทศบาลต าบลหนองควาย 3. เพอเสนอรปแบบการจดการขยะมลฝอยชมชนทเหมาะสมและเปนไปได

กบบรบทของชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย

วธการศกษา 1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ประกอบดวยกลมผใหขอมลหลกคอ ผทมหนาทรบผดชอบหรอผท

เกยวของโดยตรงกบการบรหารจดการขยะมลฝอยของเทศบาลต าบลหนองควาย ไดแก ผบรหารเทศบาลต าบลหนองควาย เจาหนาทเทศบาลกองสาธารณสขและสงแวดลอม และผน าชมชน จ านวน 12 คน และกลมตวอยางทพกอาศยอยในชมชนเขตเทศบาลต าบลหนองควายจ านวน 7,445 ครวเรอน (ณ สงหาคม พ.ศ.2558) ค านวณขนาดกลมตวอยางจากสตรของทาโร ยามาเน (Taro Yamane, 1967 อางในประเสรฐ เขมาวฆฒ, 2544) ทระดบความเชอมน 95% ค านวณไดจ านวนกลมตวอยาง 380 ครวเรอน โดยก าหนดลกษณะของประชากรกลมตวอยางเปนผพกอาศยและพ านกในพนทต าบลหนองควายทง 12 หมบาน และเปนผใชบรการการจดการขยะมลฝอยของเทศบาลต าบลหนองควายทมอาย 15 ปขนไป

2. พนทด าเนนการศกษา การวจยนศกษาในเขตพนทชมชนเขตเทศบาลต าบลหนองควาย อ าเภอ

หางดง จงหวดเชยงใหม ประกอบดวยพนทหมบานจ านวน 12 หมบาน มพนท 17.4 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 7,325 ไร


3. เครองมอทใชในการวจย

3.1 แบบสมภาษณแบบไมมโครงสรางส าหรบใชสมภาษณผใหขอมลหลก ซงไดแก ผบรหารเทศบาล เจาหนาทกองเทศบาล กองสาธารณสขและสงแวดลอมและผน าชมชนเพอทราบขอมลเกยวกบการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย จ านวน 12 คน

3.2 การสงเกตแบบมสวนรวม โดยผวจยไดลงพนทสงเกตกระบวนการเกบและขนขยะมลฝอยรวมกบพนกงานเกบขยะของเทศบาลหนองควายจนถงการน าสงไปยงสถานทพกขยะของบรษทเอกชนเพอรอน าไปก าจดตอไป การสงเกตมวตถประสงคเพอใหไดขอมลเกยวกบกระบวนการเกบขน การคดแยกขยะ การขนสง และการน าไปก าจด รวมทงสภาพปญหาและขอเสนอแนะจากพนกงานปฏบตการ

3.3 แบบสอบถาม เพอเกบรวบรวมขอมลการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย ระดบการรบรและระดบการมสวนรวมของชมชนในการจดการขยะมลฝอย โดยแบงออกเปน 5 สวน ไดแก

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามและขอมลเกยวกบขยะครวเรอน เชน เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ประเภทของขยะครวเรอน และลกษณะการคดแยกขยะ เปนตน

สวนท 2 ขอมลเกยวกบสถานการณปจจบนของการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย เชน สภาพปญหาขยะมลฝอย คาธรรมเนยม และกจกรรมการจดการขยะ เปนตน

สวนท 3 ขอมลดานระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย เชน ระดบการรบรเรองปญหามลพษสงแวดลอมจากการก าจดขยะมลฝอย ความรเรองการคดแยกขยะมลฝอยในครวเรอน และการรบรเรองการเพมขนของปรมาณขยะมลฝอย เปนตน


สวนท 4 ขอมลดานการมสวนรวมของชมชนในการจดการของชมชนกบเทศบาลต าบลหนองควาย เชน ไมทงขยะในพนทสาธารณะ การคดแยกขยะ การปฏบตตามกฎระเบยบ ขอตกของลงชมชน เปนตน

สวนท 5 เสนอแนะทางเลอกรปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย โดยผวจยไดรวบรวมขอมลจากการศกษารวมกบส านกบรการวชาการ มหาวทยาลยเชยงใหม (UNISERV CMU) ในโครงการศกษาระบบการจดการขยะในชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย การสมภาษณและลงพนทสงเกตกระบวนการเกบขนขยะมลฝอยโดยเสนอเปนทางเลอก 3 รปแบบ ดงน

1) ทางเลอกรปแบบท 1 เปนรปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะ มลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายเปนรปแบบการจดการขยะมลฝอยทยงคงรปแบบทเทศบาลต าบลหนองควายใชอยในปจจบนเปนหลก และจากกรณศกษาในประเทศไตหวนซงมการก าหนดปฎทนการจดเกบขยะและก าหนดการคดแยกขยะจงก าหนดทางเลอกใหเทศบาล ก าหนดวนจดเกบส าหรบขยะจ าพวกขยะขนาดใหญ ขยะอเลกทรอนคส เครองใชไฟฟา และขยะประเภทเสอผา และจากการลงพนทสงเกตการณพบวา ขยะเปยกทปะปนกบขยะแหงท าใหยากตอคดแยกขยะของพนกงานจดเกบ จงก าหนดใหมการคดแยกขยะกอนทงในลกษณะขยะเปยกและขยะแหง ส าหรบรถจดเกบขยะแบบอดทายซงเทศบาลใชอยในปจจบนมขนาดใหญเกนไปส าหรบถนนในชมชนจงก าหนดใหเพมรถจดเกบขนาดเลกส าหรบเสนทางในชมชน และมเจาหนาทเกบขนคอยตรวจสอบรายงานปญหาจากการเกบขน การคดแยกขยะครวเรอน และอนๆ เพอใหเทศบาล น าไปปรกษาหรอแจงกบผน าชมชนตอไป นอกจากนครวเรอนสามารถน าหนงถงขยะทสามารถน ากลบมาใชใหมไดมาแลก ถงขยะตรากองทนฯ ฟร เปนการเพมแรงจงใจในการคดแยกขยะ ดงรปท 1


รปท 1 ทางเลอกรปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย รปแบบท 1

2) ทางเลอกรปแบบท 2 เปนรปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายซงยดหลกการการจดการขยะมลฝอยโดยชมชน (Community Based Solid Waste Management: CBM) โดยเนนการมสวนรวมจากชมชน สงเสรมใหประชาชนมบทบาทส าคญในการจดการขยะมลฝอยในชมชนตนเอง สรางความตระหนกในสภาพปญหา หนวยงานทรบผดชอบตองมสวนเขาไปกระตนใหเกดกระบวนการม สวนรวม โดยท าหนาทใหค าปรกษา สอสารและสนบสนนงบประมาณ จงก าหนดใหการบรหารจดการขยะเปนการท างานรวมกนระหวางกองทนการจดการขยะในชมชนและเทศบาลต าบลหนองควาย รณรงคการจดการถงขยะในบานตนเอง สนบสนนกจกรรมน ากลบมาใชใหม เชน ศนยวสดน ากลบมาใชใหมของชมชน ขยะแลกไขหรอถงขยะ ก าหนดวนจดเกบขยะจ าพวก ขยะขนาดใหญ

กองทนจดการขยะในชมชน

ขยะมลฝอย

ขายถงตรากองทนฯ ครวเรอน สถานประกอบการ

จดเกบคาธรรมเนยม

จดจดเกบ 40 บาท/เดอน 10 บาท/เดอน

คดแยก

แลกถง

จดเกบ

รายงาน

สอสาร

ผน าชมชน

เจาหนาทจดเกบตรวจเชค

รถเลก: ซอยแคบ รถใหญ: ถนนใหญ ก าจด

รายไดพนกงานจดเกบ

พนกงานคดแยก ซาเลง/รานรบซอของเกา

เทศบาลฯ ก าหนดวดจดเกบส าหรบ ขยะจ าพวก: ขยะขนาดใหญ ขยะอเลกทรอนคส เครองใชไฟฟา ขยะประเภทเสอผา

ทางเลอกรปแบบท 1


เครองใชไฟฟา เสอผา และอนๆ มอบหมายใหเจาหนาทเกบขนคอยตรวจสอบรายงานปญหาทพบจรงในขณะปฏบตงาน เพอเทศบาลจะไดน าไปปรกษาหารอกบผน าชมชนตอไป การจดทงยงคงใชถงขยะทมตรากองทนการจดการขยะในชมชนเทานน คาธรรมเนยมการจดเกบในอตรา 10 บาทตอครวเรอน และ 40 บาทตอสถานประกอบการ จดรถจดเกบขยะขนาดเลกใหเหมาะสมกบเสนทางในชมชน สงเสรมการคดแยกขยะทน ากลบมาใชใหมโดยแยกจ าพวกออกเปน แกว กระดาษ โลหะ พลาสตก ขยะอนทรยน าไปท าปยหมก ขยะอนตรายและขยะทวไปน าไปก าจดอยางถกหลกสขาภบาล โดยขยะทสามารถน ากลบมาใชใหมไดและขยะอนตรายสามารถน ามาแลกถงขยะไดฟรเปนการสรางแรงจงใจในการคดแยกขยะ ดงรปท 2



ขยะมลฝอย ฟร

(รอจดเกบ) ขายถงขยะตรากองทนฯ


เจาหนาทจดเกบตรวจเชค รายงาน สอสาร



จดเกบ สถานประกอบการ ครวเรอน

10 บาท/เดอน 40 บาท/เดอน รถใหญ ถนนใหญ รถเลก ซอยแคบ

ซาเลง/รานรบซอของเกา

ขยะรไซเคล

กระดาษ แกว พลาสตก โลหะ อโลหะ ขยะอนทรย ท าปย

ฟร

ขยะอนตราย จดเกบ

ขยะทวไป

คดแยก จดเกบ ก าจด

เปาหมาย: ลดปรมาณขยะ

การจดการขยะอยางมสวนรวม

- จดการถงขยะในบานตนเอง

- คดแยกขยะรไซเคล

- คดแยกขยะอนทรย - สนบสนนกจกรรมรไซเคล เชน

ศนยวสดรไซเคลชมชน ขยะแลกไข ขยะแลกถงขยะ

เทศบาลฯ ก าหนดวนจดเกบขยะ

จ าพวก: ขยะขนาดใหญ

เครองใชไฟฟา เสอผา อนๆ


3) ทางเลอกรปแบบท 3 เปนรปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย จากการศกษาสภาพปญหาขยะมลฝอยทมปรมาณมากในปจจบนของพนทเทศบาลต าบลหนองควาย และจากการวเคราะหจดออนของกองทนการจดการขยะมลฝอยพบวา เทศบาลมรายไดจากการจดเกบคาธรรมเนยมขยะทไมทวถงและอยในอตราการจดเกบคาธรรมเนยมทต าเกนไป ประชาชนบางสวนไมคดแยกขยะเนองจากเหนวาท าใหสนเปลองถงขยะทมตราสญลกษณของกองทนการจดการขยะในชมชนซงมราคาทแพงกวาถงขยะทวไป การจดการขยะมลฝอยในลกษณะตางคนตางท าของแตละชมชนและการมบทบาทเพยงการเกบขนและการน าสงของเทศบาล ท าใหปรมาณขยะมลฝอยยงคงมปรมาณมากและเทศบาลตองแบกรบคาใชจายในการจดการขยะทสงขนทกป จงก าหนดใหรปแบบท 3 เปนรปแบบการจดการขยะมลฝอยทอยภายใตการบรหารจดการของเทศบาลต าบลหนองควายโดยตรง ยกเลกกองทนการจดการขยะในชมชนและการใชถงขยะทมตราของกองทนการจดการขยะในชมชนเทานน ครวเรอนสามารถใชถงขยะทวไปได และก าหนดคาธรรมเนยมการจดการขยะท 25 บาท ทกครวเรอนและ 40 บาทตอสถานประกอบการ ซงเปนอตราททางเทศบาลใหความเหนวาเปนอตราท เหมาะสม นอกจากนก าหนดใหจดรถจดเกบขยะขนาดเลกใหเหมาะสมกบเสนทางในชมชน และก าหนดใหครวเรอนตองคดแยกขยะเปยกและขยะแหงกอนจดทง และสามารถน าขยะ ทสามารถน ากลบมาใชใหมไดและขยะอนตรายมาแลกถงขยะไดฟร รวมทงก าหนดใหสถานประกอบการ ตลาด โรงเรยน วด มการจดถงแยกประเภท แกว พลาสตก กระดาษ และโลหะ อยางชดเจน ดงรปท 3



4. การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลนนผวจยก าหนดแนวทางในการวเคราะหขอมล ดงน

4.1 ขอมลซงจดเกบขอมลจากกลมผใหขอมลหลก โดยการสมภาษณ การลงพนท สงเกตขนตอนการจดการขยะมลฝอย ประกอบดวยการบนทกภาพ การบนทกเสยงสมภาษณ น ามาวเคราะหเนอหา และน าเสนอโดยการบรรยายเชงพรรณนา

4.2 ขอมลจากแบบสอบถามในกลมประชากรตวอยางจ านวน 380 ครวเรอน น ามาวเคราะหโดยใชสถตพนฐานซงผศกษาไดแบงแบบสอบถามเปน 2 สวนหลก

1) แบบสอบถามในสวนขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามและขอมลเกยวกบครวเรอน ขอมลเกยวกบสภาพปจจบน และการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย และรปแบบทางเลอกทเหมาะสมในการจดการ


ครวเรอน สถานประกอบการ จดเกบคาธรรมเนยม



สอสาร

รายงาน

เจาหนาทจดเกบตรวจเชค

รถเลก: ซอยแคบ

รถใหญ: ถนนใหญ

25 บาท/เดอน 40 บาท/เดอน ครวเรอน

สถานประกอบการ

กจกรรมรไซเคล

สอสาร เจาหนาทจดเกบตรวจเชค


ซาเลง/รานรบซอของเกา

ฟร

เทศบาลฯ ก าหนดวนจดเกบส าหรบ ขยะจ าพวก: ขยะขนาดใหญ ขยะอเลกทรอนกส เครองใชไฟฟา ขยะประเภทเสอผา


ขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย จ านวน 3 รปแบบ ทไดสรปผานความคดเหนจากเทศบาลต าบลหนองควาย และน าขอมลมาวเคราะหดวยสถตพนฐานไดแก คาความถ และคารอยละ

2) แบบสอบถามแบบมาตราประเมนคา ในสวนขอมลดานระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนและขอมลดานการมสวนรวมของชมชนในการจดการขยะในเทศบาลต าบลหนองควาย และน าขอมลมาวเคราะหดวยสถตพนฐาน ไดแก คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน โดยค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ

ผลการศกษา 1. สถานการณ ปญหา และระบบการบรหารจดการขยะมลฝอยใน

ปจจบน การจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายเปนสวนงานใน

ความรบผดชอบของกองสาธารณสขและสงแวดลอม ซงไดจดตงกองทนการจดการขยะในชมชนขนทง 12 หมบาน ตงแตป พ.ศ.2551 การจดเกบขยะจะจดเกบเฉพาะถงขยะทมตราสญลกษณกองทนการจดการขยะในชมชนเทานน ทกเดอนกองทนฯ จะจดสงคาธรรมเนยมใหกบเทศบาล ตามพระราชบญญตต าบลหนองควายในราคาครวเรอนสมาชกละ 10 บาทตอเดอน/ขยะไมเกน 5 ลตรตอครวเรอน แตละกองทนจะจดซอถงขยะฯ จากบรษทผลตถงขยะเองในราคา 1.50 บาทตอใบ ในสวนของเงนทไดจากการขายถงขยะฯ จะเกบเขากองทนฯ ไวใชในกจกรรมพฒนาชมชนตอไป ส าหรบครวเรอนหรอผประกอบการทมปรมาณขยะมากกวา 5 ลตรตอเดอน เทศบาลจะน าไปค านวณคาธรรมเนยมในการจดเกบซงเรมตนท 20 ลตร/40 บาท/เดอน โดยตดเครองหมายเปนสญลกษณบรเวณประตหนาบานหรอสถานประกอบการนนๆ อยางไรกตาม ภายใตการด าเนนการจดการขยะมลฝอยโดยกองทนการจดการขยะในชมชนทง 12 กองทน พบวาพนทเทศบาลต าบลหนองควายยงคงประสบกบปญหาปรมาณ


ขยะมลฝอยจ านวนมากและเพมขนทกป จากผลการศกษาสามารถค านวณอตราการเกดมลฝอยของเทศบาลต าบลหนองควายมากถง 0.96 กโลกรม/คน/วน ซงสงผลใหรายจายในการจดการขยะมลฝอยของเทศบาล เพมมากขนเนองจากเทศบาลตองจดจางบรษทเอกชนน าไปก าจดโดยคดคาใชจายตามจ านวนเทยวรถจดเกบขยะ นอกจากนจากการวเคราะหปจจยภายในทมผลโดยตรงกบการจดการขยะมลฝอยเทศบาลต าบลหนองควายพบวา แตละชมชนมการด าเนนการจดการขยะในชมชนในลกษณะตางคนตางท า ขาดความรวมมอกนระหวางชมชนกบชมชน และชมชนกบเทศบาล ส าหรบเทศบาลต าบลหนองควายนนมบทบาทหลกเพยงการเกบขนและการขนถายขยะเพอน าไปก าจด ไมมการประชมตดตามประเมนผลกองทนการจดการขยะในชมชนอยางตอเนอง และทางเทศบาลไมสามารถจดเกบคาธรรมเนยมไดอยางทวถงตามจ านวนครวเรอนทแทจรง รวมทงเทศบาลยงขาดแคลนบคลากรดานสงแวดลอมและการจดการขยะมลฝอย ไมมรถจดเกบขยะขนาดเลกทมความเหมาะสมกบสภาพถนนในชมชน และขาดอปกรณชวยก าจดขยะ เชน เครองบดกงไม เปนตน

2. ระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนและการจดการอยางมสวนรวมของชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย

ผลการศกษาพบวา ระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายอยในระดบปานกลาง และมระดบการปฏบตดานการมสวนรวมระดบครวเรอนในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายในระดบมาก รวมทงระดบความเตมใจในการมสวนรวมระดบครวเรอนในการจดการขยะมลฝอยในประเดนซงหากเกดขนในอนาคตอยในระดบมาก ทงนหากวเคราะหในประเดนยอย พบวา ระดบการรบรเรองปญหามลพษสงแวดลอมจากการก าจดขยะมลฝอยอยในระดบมากทสด ความรเรองการลด คดแยก และน าขยะมลฝอยกลบมาใชใหมอยในระดบมาก และชมชนมความเตมใจทจะมสวนรวมหากมการขอความรวมมอในการลด


และคดแยกขยะ ปจจยเหลานท าใหงายการพดคยและขอความรวมมอในการแกไขปญหาขยะมลฝอย อยางไรกตาม จากการวเคราะหปจจยภายในทมผลโดยตรงกบการจดการขยะมลฝอยเทศบาลต าบลหนองควายพบวา ประชาชนยงเชอวาระบบการ คดแยกขยะจากครวเรอนในปจจบนจะไมเกดประโยชน เพราะระบบการจดเกบโดยเทศบาล ยงคงน าขยะไปปะปนกนอยด นอกจากนยงพบวาประชากรแฝงในรปของนกทองเทยวหรอแรงงานตางดาวในพนทยงไมใหความรวมมอตอการด าเนนการดานการจดการขยะซงยากตอการควบคม

3. เสนอทางเลอกรปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย

จากผลการศกษาพบวา กลมตวอยางและผใหขอมลหลกตางเหนวารปแบบทางเลอกทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย มากทสด คอ ทางเลอกรปแบบท 2 การจดการขยะมลฝอยรวมกนระหวางเทศบาลต าบลหนองควายและชมชน โดยกลมตวอยางสวนใหญมขอคดเหนวา การใชถงขยะทมตราสญลกษณกองทนการจดการขยะในชมชนจะท าใหชมชนเปนระเบยบเรยบรอย มความสะดวกและมความยตธรรม ครวเรอนทมขยะมากกตองจายคาถงขยะฯ มาก และสรางแรงจงใจโดยครวเรอนสามารถน าขยะทสามารถน ากลบมาใชใหม และขยะอนตรายมาแลกถงขยะกองทนฯ ฟรไดอก นอกจากนมขอเสนอแนะอนๆ ทเทศบาลควรด าเนนการรวมดวย เชน การจดระเบยบชาวตางดาวในเรองการจดการขยะมลฝอย ควบคมดแลเรองการจดการขยะในกลมหอพก หองเชา จดรถเกบขนขยะขนาดเลกส าหรบเสนทางหรอซอยทคบแคบ รณรงคใหรานคา ตลาดหรอสถานประกอบการลดการใชถงพลาสตก เผยแพรประชาสมพนธใหความรดานการจดการขยะมลฝอยและการคดแยกขยะ จดระบบรองรบไมใหขยะกลบมาปะปนกนอกในระหวางการจดเกบ สรางหมบานตนแบบและก าหนดบทลงโทษ เปนตน อยางไรกตามเมอพจารณาทางเลอกรปแบบทง 3 รปแบบแยกตามหมบานพบวา หมบานสวนใหญเลอกทางเลอกรปแบบท 1 คอ หม 1 หม 3 หม 4 หม 5 และหม 11 รองลงมาเลอกทางเลอกรปแบบท 2


คอ หม 3 หม 7 หม 8 และหม 12 ในขณะท หม 2 และหม 8 เลอกทางเลอกรปแบบท 3 มากทสด หม 6 และหม 9 สวนใหญเลอกรปแบบอนๆ โดยใหความเหนวาจะเปนรปแบบใดกได ในประเดนเรองระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายพบวาหมบานสวนใหญทเลอกรปแบบท 1 และ 2 และ 3 มระดบการรบรในระดบปานกลาง และหมบานทสวนใหญเลอกรปแบบใดกไดมระดบการรบรสภาพปญหาในระดบมาก นอกจากนจากผลการศกษาโดยการน าจดแขง - จดออนจากปจจยภายในมาเปรยบเทยบกบ โอกาส - อปสรรค จากปจจยภายนอกสามารถประเมนสถานการณของเทศบาลต าบลหนองควายได 4 รปแบบ และสามารถสรปเปนกลยทธได ดงน

3.1 สถานการณท 1 จดแขงและโอกาส ก าหนดยทธศาสตรในเชงรก เพอดงเอาจดแขงทมอยมาเสรมสรางสรางโอกาสเพอพฒนารปแบบการจดการขยะมลฝอยใหเปนพนทตนแบบในการจดการขยะมลฝอยของจงหวดเชยงใหม โดยการใชเทคโนโลยทเหมาะสม รวมทงโอกาสทางเศรษฐกจ และสงคม

มาตรการหรอกลยทธ 1) ก าหนดใหชมชนบานหมท 3 บานไร-กองขง ซงมความพรอมและ

ศกยภาพเปนทยอมรบในระดบประเทศเปนพนทตนแบบในการคดแยกและลดปรมาณขยะมลฝอย

2) ผลกดนใหมการเชอมโยงประสานงานกนระหวางชมชนในพนทกบพนทตนแบบเพอเกดการถายทอดการเรยนร ความช านาญ และองคความรตางๆ

3) สงเสรมการจดการขยะมลฝอยดวยหลก 3Rs (Reduce, Reuse, Recycle)

4) จดหาเทคโนโลยหรอนวตกรรมการจดการขยะมลฝอยทเปนมตรตอสงแวดลอม


5) สรางเครอขายและความรวมมอกบหนวยงานภายนอกโดยเฉพาะในเขตพนทขางเคยง เชน เทศบาลเมองแมเหยะ หรอหนวยงานทางการศกษา เชน มหาวทยาลยเชยงใหม เปนตน

3.2 สถานการณท 2 จดออนและภยอปสรรค เทศบาลตองตงรบหรอปองกนตวเองเพอหาแนวทางประสานความรวมมอกบทกภาคสวน ศกษาสภาพปญหา วางแผนการจดการปญหาขยะมลฝอยในพนททงระบบ และหาแนวทางแกไขอยางมสวนรวม

มาตรการหรอกลยทธ 1) ศกษาความเปนไปไดในการสรางโรงพกขยะและโรงคดแยกขยะใน

พนท 2) เพมรถเกบขนขยะขนาดเลกใหเหมาะสมกบสภาพของเสนทางการ

เกบขนในชมชน 3) จดเกบคาธรรมเนยมแรกเขารบบรการการจดเกบขยะตามธรรม

เนยมการปลกอาคารบานเรอนในเขตองคกรปกครองสวนทองถนในคราวเดยวกน 4) ประสานความรวมมอกบสถานประกอบการและสถานททองเทยว

ในการจดการขยะมลฝอยโดยยดหลก 3Rs 5) สนบสนนกจกรรมเกยวกบการจดการขยะมลฝอยอยางตอเนอง

และประชาสมพนธดวยสอทกประเภท 6) สรางแรงจงใจเพอใหประชาชนรสกวาไดรบและเหนประโยชนจาก

การใหความรวมมอ เชน การแจกปย การแลกถงขยะฟร 7) ก าหนดบทลงโทษ และขอตกลงรวมกน หากผทงขยะท าไมถกวธ

เชน ทงผดวนเวลา ทงผดวธหรอผดสถานท จะตองถกตกเตอน หรอถกปรบ โดยมพนกงานเกบขนคอยตรวจสอบและรายงาน


3.3 สถานการณท 3 จดออนและโอกาส เทศบาลควรสรางเครอขายความรวมมอระหวางชมชนภายในและหนวยงานภายนอกเพอเพมโอกาสในดานเงนทน เทคโนโลย และองคความรใหมๆ

มาตรการหรอกลยทธ 1) ขอสนบสนนงบประมาณสนบสนนจากภาครฐเพอสรางโรงพกขยะ

และโรงคดแยกขยะ 2) ประชาสมพนธการจดการขยะมลฝอยดวยระบบ 3Rs ในทกชองทาง 3) สงเสรมกจกรรมการใหความรเกยวกบการจดการขยะมลฝอยกบ

ผน าชมชน 4) ศกษาและก าหนดแผนการจดการขยะมลฝอยจากนกทองเทยว

3.4 สถานการณท 4 จดแขง–อปสรรค เทศบาลควรสงเสรมและก าหนดเขตพนทเพอการทองเทยวชมชน เชน การทองเทยวเชงอนรกษ การทองเทยวเชงสขภาพเนนภมปญญาทองถน สงเสรมเปนพนทสะอาดปลอดขยะ

มาตรการหรอกลยทธ 1) ก าหนดเขตพนทเพอการทองเทยววถชมชนเปนพนทสะอาดปลอด

ขยะ 2) ก าหนดบทลงโทษส าหรบนกทองเทยวทฝาฝน 3) ก าหนดใหสถานประกอบการในเขตพนทปลอดขยะใชผลตภณฑท

เปนมตรตอสงแวดลอมและยกเลกการใชถงพลาสตก


อภปรายผลการวจย 1. สถานการณ ปญหา และรปแบบการจดการขยะมลฝอยของ

เทศบาลต าบลหนองควายในปจจบน 1) ปจจบนเทศบาลต าบลหนองควายเปนพนทมความเจรญดาน

เศรษฐกจและการทองเทยว มพนทหางจากตวเมองเชยงใหม เพยงเลกนอย สภาพชมชนจงเรมมลกษณะเปนชมชนเมอง มการบรโภคอปโภคและมเทคโนโลยททนสมยมากขน สงผลกระทบตอปญหาสงแวดลอมทรนแรงมากขน ทงน าเสย อากาศเปนพษ และปญหาขยะมลฝอยและสงปฏกล องคประกอบหรอปจจยทส าคญทง 3 ปจจย คอ จ านวนประชากร การบรโภคทรพยากรโดยเฉลยตอหวประชากรและเทคโนโลย ซงหากพนทใดมองคประกอบทง 3 ปจจยในปรมาณมาก หรออาจมเพยงปจจยหนงๆ ใน 3 ปจจย ในปรมาณมากกสามารถสงผลกระทบตอสภาพสงแวดลอมทรนแรงได (มนส สวรรณ, 2549) จากการศกษากลมตวอยางสวนใหญเหนวาเทศบาลหนองควายมปรมาณหอพก หองเชาเพมมากขน ประชากรแฝงในรปแบบของนกทองเทยวและแรงงานตางดาวมจ านวนมาก ท าใหปรมาณขยะเพมมากขน และไมมการคดแยกขยะกอนทงเกดปญหาขยะตกคางและสงกลนเหมนรบกวน เมอปรมาณขยะมลฝอยทเทศบาลตองจดเกบไปก าจดมปรมาณมากสงผลใหรายจายในการจดการขยะของเทศบาลเพมมากขน จากสภาพปญหาดงกลาว เมอพจารณาระบบการบรหารจดการขยะมลฝอยของเทศบาลหนองควาย พบวาในการด าเนนการจดการขยะมลฝอยขนตอนการคดแยกขยะมลฝอยไมสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพ เนองจากภายใตกองทนการจดการขยะในชมชน แตละชมชนมอ านาจอสระในการจดการขยะในชมชนตนเองซงพบวามลกษณะตางคนตางท า เทศบาลมหนาทหลกในการเกบขนและน าขยะไปก าจดเทานน จากการศกษาพบวาครวเรอนตวอยางสวนใหญมการก าจดขยะดวยตนเองในปรมาณเพยงรอยละ 10-20 ของขยะทงหมดในระดบทมากทสดซงหมายถงขยะรอยละ 90-80 ทตองตกเปนภาระในการจดเกบของเทศบาล


2) กระบวนการจดการขยะมลฝอย เทศบาลต าบลหนองควายด าเนนการอย 2 ขนตอนหลก คอ การเกบรวบรวม และการขนสงเพอน าไปก าจด การเกบรวบรวมหรอการเกบขนถอวามความส าคญตอการจดการขยะมลฝอยเพราะการจดการมลฝอยทดนนตองไมมขยะมลฝอยสะสมตกคางในพนท สามารถเกบรวบรวมและขนยายไปก าจดไดโดยเรว ซงองคประกอบส าคญในการเกบขนมลฝอยทมประสทธภาพ ไดแก รถเกบขนมลฝอย พนกงานเกบขน ถงรองรบมลฝอย และประชาชนในเขตพนทซง ธเรศ ศรสถตย (2558) ไดใหขอพจารณาวา การเกบขนขยะมลฝอยทประสบความส าเรจนน รถเกบขนขยะมลฝอยตองมขนาดเหมาะสมและมจ านวนเพยงพอกบปรมาณมลฝอยทเกดขนในพนท และเพอใหเกดประสทธภาพในการเกบขนสงสดรถเกบขนขยะตองมสภาพดซงโดยปรกตมอายการใชงานท 10 ป ส าหรบพนกงานเกบขนตองแตงกายใหรดกม ควรสวมเสอแขนยาว ใสรองเทาบทและสวมถงมอในขนาดท างาน นอกจากนควรมถงรองรบมลฝอยทเพยงพอและถกสขลกษณะ มฝาปด ไมมน าไหลออกจากถง สามารถปองกนกลนและสตวคยเขยได นอกจากนนแลวองคประกอบทส าคญทสด คอ ประชาชนในเขตพนทตองใหความรวมมอจดเตรยมขยะมลฝอยส าหรบการจดเกบจากเทศบาลตามกฎระเบยบในเขตพนทนนๆ ส าหรบพนทเทศบาลต าบลหนองควาย รถเกบขนขยะของเทศบาลเปนแบบอดทายมจ านวน 2 คน ซงเหมาะสมกบองคกรปกครองสวนทองถนขนาดใหญทมสภาพถนนด อยางไรกตามจากการเกบขอมลพบวาเสนทางหลายชมชนมขนาดเลกและแคบ ยากตอการเกบขน ท าใหจราจรตดขด สนเปลองพลงงานเชอเพลงและเสยงตอการเกดอบตเหต ในสวนของพนกงานจดเกบมการแตงกายรดกมดวย เสอแขนยาว กางเกนขายาว รองเทาบท ผาปดปาก และสวมถงมอขณะท างานอยางถกสขลกษณะ ประชาชนสวนใหญปฏบตตามกฎระเบยบของเทศบาลเปนอยางด โดยจะจดเกบขยะไวในบานและเมอถงเวลาจดเกบของเทศบาลจงน าถงขยะซงม


ตรากองทนฯ มาวางไวบรเวณหนาบาน รมถนนสาธารณะ หรอจดจดเกบรวม อยางไรกตามลกษณะการก าหนดจดจดเกบดงกลาว จะไมมระบบภาชนะรองรบขยะหรอถงขยะ ยกเวนจดจดเกบรวมบางจดซงจดท าเปนคอกรองรบขยะซงการไมม ถงขยะรมถนนท าใหถนนมทศนยภาพทด ไมมกองขยะสะสมตกคาง สงกลนเหมนรบกวน หรอน าขยะไหลนองพน อยางไรกตามการทเทศบาลมบทบาทหลกเพยงการเกบขนและการน าไปก าจดเปนวธการแกไขปญหาขยะมลฝอยทปลายเหต (End-of-the-pipe or Clean-up Approach) ซงแทจรงแลวเปนวธการทตองเสยเวลา คาใชจาย และยงทงผลกระทบตอสงคมและสงแวดลอมอกดวย สอดคลองกบการศกษาของศนยบรหารกฎหมายสาธารณสข กรมอนามย (2556) ทวาการด าเนนงานจดการมลฝอยทผานมาสวนใหญเปนการจดการทปลายเหต ขาดระบบการบรหารจดการทมประสทธภาพและครบวงจรตงแตขนตอนการคดแยก รวบรวม เกบขน ขนสงและก าจด

3) คาบรการจดการมลฝอย ตามก าหนดกฎกระทรวงวาดวยอตราคาธรรมเนยมการใหบรการเกบ ขน และก าจดสงปฏกลหรอมลฝอย และอตราคาธรรมเนยมอนๆ พ.ศ.2545 ออกตามความในพระราชบญญตสาธารณสข พ.ศ.2535 ก าหนดอตราขนสงไมเกน 40 บาท ซงส าหรบการเกบคาบรการจดการมลฝอยของเทศบาลหนองควายใชแนวคดคาบรการในอตราขนต า ผานโครงการการจดการมลฝอยชมชนซงครวเรอนสมาชกจายคาธรรมเนยมการจดการขยะเพยง 10 บาท/เดอน/ครวเรอนสมาชก โดยทกครวเรอนสมาชกตองซอถงขยะทมตราสญลกษณกองทนฯ ในราคาทวไปประมาณ 6 บาทตอใบ รายไดจากการขายถงขยะจะน าเขาสกองทนฯ ของแตละชมชน ซงการคดคาบรการในอตราขนต าน เทศบาลตองน ารายไดสวนอนมาสมทบงบประมาณส าหรบจดการมลฝอย ขอดของวธการนท าใหเทศบาลด าเนนงานการจดการมลฝอยไดเตมทโดยไมมแรงตอตานจากชมชน และผบรหารเปนทชนชอบและไดรบคะแนนนยมจากประชาชน อยางไรกตาม ขอเสย คอ การด าเนนการเชนนท าใหภาระการจดเกบขยะตกเปนของเทศบาลเพยงฝายเดยว


จากผลการศกษา พบวาชมชนสวนใหญไมมกจกรรมเพอการสรางความตระหนกและจตส านกใหกบคนในชมชนเกยวกบปญหาขยะมลฝอย การขายถงขยะกองทนฯกลายเปนธรกจเพอหารายไดเขากองทนขยะมลฝอยในชมชน ประชาชนทไมใชสมาชกกองทนสามารถซอถงกองทนฯ ได แตเทศบาลกลบไดรบคาธรรมเนยมการจดเกบเทากบจ านวนสมาชกกองทนตงแตกอตง ซงจากผลการศกษากพบวา ประชาชนสวนใหญไมใชสมาชกกองทนฯ แตใชถงกองทนฯ ในการจดทงขยะ และระดบการรบรเรองโครงการการจดการขยะในชมชนอยในระดบปานกลาง เชนนท าใหประชาชนขาดความรสกรวมรบผดชอบปญหาขยะมลฝอยทเกดขน ไมเปนไปตามหลกการ PPP (Polluter, Pays, Principle) คอ ผกอมลพษจะตองรวมรบผดชอบคาใชจายในการด าเนนการการก าจดหรอการจดการขยะมลฝอย ซงหลกการ PPP ไดถกน ามาใชในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เพอลดปญหาสงแวดลอม สอดคลองกบ สจตรา วาสนาด ารงด (2559) ทวา องคกรปกครองสวนทองถนสวนมากไมไดออกขอบญญตทองถนเพอจดเกบคาธรรมเนยมเกบขยะมลฝอยจากประชาชน เนองจากผบรหารหรอนกการเมองทองถนกลววาจะเสยคะแนนนยม

2. การรบรและการมสวนรวมระดบครวเรอนในการจดการขยะมลฝอย เทศบาลต าบลหนองควาย

การรบรเปนพนฐานการเรยนรทส าคญและการเรยนรทมประสทธภาพจะขนอยกบปจจยการรบรและสงเราทมคณภาพ จากการศกษาพบวา ประชาชนกลมตวอยางมระดบการรบรเรองปญหามลพษสงแวดลอมอนเกดจากการก าจดขยะ มลฝอย เชน มลพษจากการเผาขยะในทโลงแจง มลพษจากการฝงกลบ ในระดบมากทสด ซงสวนใหญรบรมาจากสอโทรทศนและหนงสอพมพ ในขณะทการไดรบความรดานการจดการขยะมลฝอยชมชนจากเทศบาลอยในระดบนอย เชนเดยวกบกลม


ตวอยางสวนใหญทเหนวาในชมชนไมมกจกรรมการจดการขยะมากทสด ซงการเพมศกยภาพและความสามารถใหกบคนในชมชนเพอการแกไขปญหาสงแวดลอมอยางยงยนนน ผรบผดชอบตองเสรมสรางสงส าคญ 3 ประการ คอ (1) ความตระหนกดานสงแวดลอม (Environment Awareness) เนนการสรางปญญา ความรและความเขาใจอยางถองแท (2) จตส านกดานสงแวดลอม (Environment Attitude) การสรางสต ความรสกรบผดชอบ เหนคณคาของสงแวดลอม (3) ทกษะและการมสวนรวมในการจดการสงแวดลอม (Skills & Participation) คอการเสรมสรางทกษะในการแจงปญหาสงแวดลอม วเคราะหสาเหต ผลกระทบ และแนวทางการแกไข ผานโครงการและกจกรรมตางๆ (มนส สวรรณ, 2549) และจากผลการศกษาพบวา พนทสวนใหญยงเปนหมบานดงเดม มความพงพาอาศยซงกนและกน ท าใหงายตอการประสานงานและ ขอความรวมมอ การมสวนรวมระดบครวเรอนในการจดการขยะมลฝอยนน สงส าคญคอตองสรางแรงกระตนและแรงจงใจเพอใหทกฝายรวมมอกนในการด าเนนกจกรรมตางๆ เชน การใหรางวลเกยรตยศเพอสรางความภาคภมใจกบผเขารวมกจกรรม การใหผลตอบแทนกลบคนเมอเขารวมกจกรรม (อนศรา สาวงชย, 2555) สอดคลองกบผลการศกษาซงพบวา พนทหม 3 บานไร-กองขง ของเทศบาลต าบลหนองควายเปนเพยงหมบานเดยวทมความโดดเดนและไดรบการยกยองในดานการจดการสงแวดลอม และการจดการขยะมลฝอยชมชนโดยการสรางจตส านกใหกบคนในชมชน กลมเยาวชน คนรนใหมในนามกลมรกษบานเกดโดยมทนการศกษา รางวลไมกวาดทองค า รางวลคบทองค า เปนเครองมอสรางแรงจงใจ

3. การเสนอทางเลอกรปแบบทเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควาย

การจดการขยะมลฝอยชมชนรวมกนระหวางเทศบาล และชมชนในทางเลอกรปแบบท 2 เปนรปแบบทกลมตวอยางและผใหขอมลหลกตางเหนวามเหมาะสมในการจดการขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายมากทสด ทางเลอกรปแบบท 2 นยดหลกการจดการขยะมลฝอยโดยชมชนโดยมเทศบาลเปน


หนวยงานส าคญทกระตนใหเกดกระบวนการมสวนรวม ประกอบดวย 5 ขนตอนหลก คอ คดแยกขยะทสามารถน ากลบมาใชใหมได คดแยกขยะอนทรย จดการถงขยะในบานตนเอง รณรงคถนนปลอดถงขยะ และลดความถการจดเกบ ซงสอดคลองกบขอคดเหนของกลมตวอยางสวนใหญซงเหนวารปแบบท 2 มความสะดวกและงายตอการคดแยก และเปนระเบยบเรยบรอย รวมทงสอดคลองกบผลการศกษาทพบวา ระดบการปฏบตดานการมสวนรวมระดบครวเรอน เชน การคดแยกขยะทยงใชได การน าสงของกลบมาใชใหม การไมทงขยะบนพนทสาธารณะมระดบการมสวนรวมอยในระดบมาก แสดงใหเหนวา ประชากรสวนใหญมความพรอมในการปฏบตตาม 5 ขนตอนดงกลาว อยางไรกตามเมอพจารณาเปนรายหมบาน พบวาหมบาน สวนใหญเลอกทางเลอกรปแบบท 1 โดยเหนวารปแบบในปจจบนดอยแลวในขณะททางเทศบาลเหนวาควรปรบปรงเปลยนแปลงเพราะปรมาณขยะมลฝอยยงคงเพมขนและเทศบาลตองแบกรบคาใชจายในการจดการขยะแตเพยงฝายเดยว ในขณะทเมอพจารณาเปนรายหมบานในประเดนการรบรสภาพปญหา พบวาหมบานซงมระดบการรบรสภาพปญหามาก กลมตวอยางสวนใหญจะเลอกรปแบบใดกไดทมประโยชนสวนรวมเปนหลกโดยมความพรอมและความเตมใจในการใหความรวมมอ สอดคลองกบ มงคล ชาวเรอ (2527, อางใน อนศรา สาวงชย, 2555) ทกลาววา การทคนในชมชนไดรบรเรองราวตางๆ กบสงนนๆ จ านวนมากพอแลว สามารถรวบรวมสงทรบรมาทงหมดอยางเปนระบบจนเกดความเขาใจตอสงนนอยางถองแท สามารถเหนแนวทางการแกปญหา ท าใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงดานความร ความเขาใจ ทกษะการคดการท างานและทศนคต


สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะ พนทเทศบาลต าบลหนองควายประสบกบปญหาขยะมลฝอยทมปรมาณ

มากสงผลใหเทศบาลตองแบกรบคาใชจายในการจดการขยะมลฝอยชมชนทเพมสงขนทกป พนทหมบานทง 12 ชมชน มการจดการขยะในชมชนภายใตกองทนการจดการขยะในชมชนซงจากการศกษาพบวามลกษณะตางคนตางท า เทศบาลมหนาทหลกเพยงการเกบขนและการน าไปก าจด และไมมระบบการเกบรวบรวม มลฝอยทสอดคลองกบการคดแยกขยะมลฝอย ณ แหลงก าเนด ขาดบคลากรดานสงแวดลอมและการจดการขยะมลฝอย รถจดเกบขยะทมความเหมาะสมกบสภาพถนน และอปกรณชวยก าจดขยะ รวมทงการจดเกบคาธรรมเนยมทเปนไปอยางไมทวถงและมอตราการเกบคาธรรมเนยมทต าเกนไป ชมชนสวนใหญมระดบการรบรสภาพปญหาขยะมลฝอยชมชนเทศบาลต าบลหนองควายในระดบปานกลาง และมระดบการปฏบตดานการมสวนรวมระดบครวเรอนในการจดการขยะมลฝอยชมชนในระดบมาก การบรหารจดการขยะมลฝอยทเหมาะสม กลมตวอยางสวนใหญเหนวาควรอยภายใตการบรหารจดการรวมกนระหวางกองทนการจดการขยะในชมชนและเทศบาลต าบลหนองควาย ประชาชนสวนใหญในพนมความพรอมและความเตมใจในการใหความรวมมอ เทศบาลจงควรเรงเขาไปประสานความรวมมอระหวางชมชนและกระตนใหเกดกระบวนการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยชมชนโดยการสนบสนนเงนทน งบประมาณ ตดตอสอสาร และใหค าปรกษาตางๆ นอกจากนเพอใหการวจยนมละเอยดครบถวนสมบรณย งขน ควรศกษาคนควาอตราคาธรรมเนยมการจดการขยะทเหมาะสมและหาวธการโนมนาวประชาชนใหยอมรบและยนดจายคาบรการจดการมลฝอย ศกษาปจจยทมผลตอการน าขยะมลฝอยกลบมาใชใหม และแนวทางการก าจดขยะมลฝอยทเปนไปไดกบพนทเทศบาลต าบลหนองควาย เพอน ามาพฒนาและลดคาใชจายดานการก าจดขยะมลฝอย เปนตน


เอกสารอางอง ธเรศ ศรสถตย, (2558) วศวกรรมการจดการมลฝอยชมชน, กรงเทพฯ:

วศวกรรมสถานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ. ประเสรฐ เขมาวฆฒ. (2548) การประเมนโครงการก าจดขยะมลฝอยแบบครบวงจร:

กรณศกษาเทศบาลต าบลเวยงฝางอ าเภอฝางจงหวดเชยงใหม, การคนควาแบบอสระ สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเชยงใหม.

มนส สวรรณ. (2549) การจดการสงแวดลอม: หลกการและแนวคด, กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

สจตรา วาสนาด ารงด. (2559) คาก าจดขยะ ถงเวลาทประชาชนตองจาย?, จาก www.eric.chula.ac.th/pub/article/w_fee.pdf [คนเมอ 26 กมภาพนธ 2559]

ศนยบรหารกฎหมายสาธารณสข กรมอนามย. (2556) คมอแนวทางการบงคบใชกฎหมายวาดวยการจดการมลฝอยส าหรบหนวยราชการสวนทองถนและ เจาพนกงานตามกฎหมายการสาธารณสข, กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

อนศรา สาวงชย. (2555) ยทธศาสตรการจดการขยะเกาะภเกต, ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชายทธศาสตรการพฒนา, มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

http://www.eric.chula.ac.th/pub/article/w_fee.pdf

appropriate proposed model in municipal solid waste...

Documents