arcevnebsi qalta monawileoba: saarcevno sistemebis gavlena
DESCRIPTION
arCevnebSi qalTa monawileoba: saarCevno sistemebis gavlena. kristin van der lesti OSCE-ODIHR 30 ivnisi 2011. prezentaciis miznebi. 1) oficialuri institutebisa da procesebis mniSvneloba! - brZolaSi qalTa politikuri CarTulobis gasazrdelad 2) saarCevno sistemebis mniSvneloba ! - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
arCevnebSi qalTa monawileoba:
saarCevno sistemebis gavlena
kristin van der lestiOSCE-ODIHR30 ivnisi 2011
prezentaciis miznebi• 1) oficialuri institutebisa da procesebis
mniSvneloba!- brZolaSi qalTa politikuri CarTulobis gasazrdelad• 2) saarCevno sistemebis mniSvneloba!
– a) saarCevno dizaini– b) arCevnebis samarTlebrivi CarCoebi– g) saarCevno procesebi da iniciativebi– d) saarCevno aqtorebi da dawesebulebebi– e) aRsrulebis meqanizmebi
• 3) ODIHR EOM moxsenebis rekomendaciebi
saerTaSoriso/regionaluri standartebi
organizacia movaleoba/rekomendaciagaeros konvencia qalTa winaaRmdeg yvela tipis diskriminaciis aRmofxvris Sesaxeb (muxli 7)
saxelmwifom unda miiRos saTanado zomebi qalTa diskriminaciis winaaRmdeg qveynis politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi da (uzrunvelyos qalTa Tanasworuflebianoba)a) arCevnebze xmis micema (...) da arCeuli organoTa monawileobis ufleba arCevnebSib)saxelmwifo politikis formulirebaSi monawileoba (...) da sajaro Tanamdebobis dakaveba da sajaro funqciebis ganxorcieleba mTavrobis yvela donezeg) sazogadoebriv da politikur cxovrebiT dainteresebul NGO-ebsa da asociaciebSi monawileoba (...)
evrosabWos saparlamento asambleis moxseneba (dekemberi 2009)
asamblea iTvaliswinebs, rom qalTa da mamakacTa Tanabari warmomadgenlobis nakleboba politikur da sajaro gadawyvetilebis miRebaSi, warmoadgens safrTxes demokratiis legitimurobisTvis (rekomendaciebi)-saarCevno sistemis reforma, qalTa warmomadgenlobis sasargeblod;-politikuri partiebis waxaliseba nebayoflobiTi kvotebis SemoRebaze da pozitiuri RonisZiebebis miRebaze (...) gansakuTrebiT, partiis nominaciaze pasuxismgebel struqturaSi
euTos adamianTa ganzomilebis valdebulebebi (moskovi 1991)
(40.8)qalTa sruli Tanabari CarTulobis waxaliseba da xelSewyoba politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi, gadawyvetilebis miRebis procesSi da saerTaSoriso TanamSromlobaSi.
euTos ministrTa sabWos gadawyvetileba 7/09 qalTa monawileoba politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi
1. specifiuri RonisZiebebis uzRunvelyofa genderuli balansis misaRwevad sakanonmdeblo, iuridiul da aRmasrulebel organoebSi;2. SesaZlo sakanonmdeblo RonisZiebebis gaTvaliswineba, rac xels Seuwyobda qalTa da mamakacTa ufro dabalansebul monawileobas politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi (...) da gadawyvetilebis miRebaSi;3. politikuri aqtorebis waxaliseba qalTa da mamakacTa Tanabari monawileobis xelSesawyobad, ukeTesi genderulad dabalansebuli warmomadgenlobis uzrunvelyofa arCeul sajaro Tanamdebobaze, gadawyvetilebis miRebis yvela doneze
A) saarCevno dizaini
• saarCevno sistemis tipi:– 1) proporciuli warmomadgenloba• erTjeradi arapirdapiri xma, partiis sia- 2) maJoritari• gamarjvebuli, meore kenWisyra, erTjeradi
pirdapiri xma- 3) Sereuli (an kombinirebuli)
saarCevno sistema da qalTa warmomadgenloba: euTo
sistemis tipi % parlamentSi 2000 % parlamentSi 2010
maJoritari 12.7 20.2
Sereuli 11.5 18.7
partiuli sia 19.1 24.4
jami (saSualo) 15.9 22.6
A) ra mniSvneloba aqvs saarCevno dizains?
• proporciuli warmomadgenloba- partiebi warmoadgenen kandidatebis sias mravalwevriani
eleqtoratisTvis- saarCevno stimulebi kandidatTa “dabalansebuli” siis Sesaqmnelad
• sxvadasxva interesebis mqone kandidatebi, sxvadasxva socialuri jgufidan
- kvotebi: kandidatTa siebis meSveobiT martivi Sesasrulebeli
• maJoritaruli- partiebi warmoadgenen TiTo kandidats erTmandatiani
saarCevno olqSi:- SezRuduli saarCevno stimulebi kandidatTaTvis, romlebic
sxvadasxva interesTa jgufs miekuTvnebian• partiis adgilobrivi ofisi irCevs kandidats, vinc gaimarjvebs eleqtoratSi
- kvotebi: mxolod olqebsa da eleqtoratSi gamoiyeneba• Sereuli- damokidebulia saarCevno formulaze
B) samarTlebrivi CarCo
• saarCevno struqturis aspeqtebi: saarCevno kodeqsi/kanoni- olqis zoma
• eleqtoratis raodenoba• ufro didi zomis eleqtorati xels uwyobs qal kandidatebs
- kandidatTa registracia• depozitebi• saganmanaTleblo kvalifikacia• xelmowerebi
- vadebis limiti• Tanamdebobis upiratesobebi • Tanamdebobis pirTa saxelis aRiareba
B) samarTlebrivi CarCo
• biuletenis struqtura- partiaTa daxuruli Tu Ria siebi- maJoritaruli: qalTa poziciebi “mogebad” olqebSi- partia: saarCevno/kandidatTa siebSi qalebis pozicia
Ria daxuruli
etapi 3: muSaobs Tu ara iuridiuli kvotebi? saarCevn
o sistema
weli procenti
ranJirebis
moTxovna
jarimebi % qalebi2000
(kanonamde)
% qalebi2010
(kanonis Semdeg)
% cvlilebae
makedonia part. sia 2002 30% ara araregistrirebuli 6.7 32.5 +25.8
yirgizeTi part. sia 2007 30% Yki araregistrirebul 0.0 25.6 +25.6
serbeTi part. sia 2002 30% Yki araregistrirebul 5.1 21.6 +16.5
belgia part. sia 2002a 50% ki araregistrirebul 23.3 39.3 +16.0
uzbekeTi raundi 2 2004 30% ara aracerTi 7.2 22.0 +14.8albaneTi Sereuli 2008 30% Nara kampaniis fondebi 5.2 16.4 +11.2
portugalia part. sia 2006 33% Yki kampaniis fondebi 17.4 27.4 +10.0
espaneTi part. sia 2007 40% Yki araregistrirebuli 28.3 36.6 +8.3
safrangeTi raundi 2 2000 50% ara kampaniis fondebi 10.9 18.9 +8.0
slovakeTi part. sia 2006 35% Nara araregistrirebuli 7.8 14.4 +6.6
somxeTi Sereuli 2005b 15% Yki araregistrirebuli 3.1 9.1 +6.0
rumineTi part. sia 2004 None ara aracerTi 7.3 11.3 +4.0bosnia hercogovina
part. sia 2001c 33% Yki aracerTi 28.6 19.0 -9.6
yvela 13.0 23.2 +10.2OSCE sxva saxelmwifoebi
16.6 22.4 +5.8
ki, magram . . .
• samarTlebrivi genderuli kvotebiT gaTvaliswinebulia:– partiis mier mdedrobiTi kandidatebis maRali proporciis
nominireba– daniSvnis mandatiT siaSi Tanmimdevrobis regulireba
• parlamentis miRebul struqturasTan Sexeba
– sanqciebi Seusabamobaze– damoukidebeli organoebis mier Sesabamisobis
monitoringi
• samarTlebrivi genderuli kvotebi aris...– droebiTi specialuri RonisZiebebi!
D) saarCevno aqtorebi da dawesebulebebi
• saarCevno administraciuli organoebis roli– xmis mimcemTa da mosaxleobis ganaTleba– kandidatTa registracia– saarCevno davebis ganxilva– saarCevno dakvirveba
• politikuri partiebis roli• mosaxleobis roli
– cnobierebis amaRleba– SesaZleblobaTa ganviTareba
• mediis roli- mamakaci da qali kandidatebisTvis Tanabari pirobebi- cnobierebis amaRleba: amomrCevelTa da mosaxleobis
ganaTleba
E) aRsruleba mniSvnelovania!
• genderuli Tanasworobis progresze dakvirvebisTvis:– dasaxeleba da Sercxvena– monitoringis meqanizmebi: genderuli meqanizmebi
• samarTlebrivi kvotebis ganxorcielebis monitoringi:– kenWisyris SezRudva– saerTaSoriso organizaciebSi xmis uflebis SeCereba– saxelmwifo dafinansebis SeCereba– ufaso saeTero drois SezRudva– monitoringis organoebi: centraluri saarCevno komisia
ODIHR EOM rekomendaciebi
OSCE/ODIHR saboloo moxsenebis rekomendaciebisaqarTvelos municipaluri arCevnebi, 30 maisi 2010
sqesi27. xelisufleba unda dgamdes aqtiur nabijebs sazogadoebis cnobierebis asamaRleblad genderuli Tanasworobis sakiTxebTan dakavSirebiT, rogoricaa qalTa da mamakacTa Tanabari warmomadgenloba arCeul Tanamdebobebze.
28. politikur partiebs unda mieceT stimuli, rom gadadgan momdevno nabijebi partiebis saqmianobaSi qalTa CarTulobisa da kandidatobis gazrdisken.
29. unda gatardes zomebi saarCevno administraciaSi qalTa wamyvan poziciebze warmomadgenlobis gasaumjobeseblad.