თავი 4. კლიმატის ცვლილება

მოკლე ინფორმაცია კლიმატის ცვლილების მიზეზებისა და შედეგების შესახებ

klimatis cvlilebis amJamindeli fenomeni sacnauri gaxda wina saukunis 70-iani wlebidan, roca SemCneul iqna msoflio saSualo wliuri temperaturis mkveTri awevis tendencia da gaxSirebuli klimaturi katastrofebi. dReisTvis ukve mecnierulad dadasturebulia, rom klimatis cvlileba planetis masStabiT namdvilad xdeba da gamoixateba saSualo temperaturis awevaSi da amasTan dakavSirebiT naleqebis gaxSirebaSi, rac mravali, ukiduresad uaryofiTi formiT aisaxeba eqstremaluri movlenebis gaxSirebaSi.

klimatis cvlilebis mavne Sedegebi moicavs myinvarebis dnobas mTebze da yinulis fenebis ganlevas okeaneebSi, e.w. “sicxis talRebs”, gvalvebs, erTis mxriv, da Zlier wvimebs, meores mxriv, okeanis donis awevas, datborvebis, wyaldidobebis, Rvarcofebis, mewyerebis, zvavebis gaxSirebas, cunamebis, sxvadasxva qariSxlebis gaZlierebasa da gaxSirebas. klimatis Secvlis Sedegad icvleba buneba, ekosistemebi, romelTagan mravali ver aswrebs adaptacias da gadagvardeba; izrdeba adamianTa daavadebis riski, maT Soris epidemiebis gavrcelebisac. “saTburis efeqtiT” gamowveuli mavne Sedegebi sul ufro met mravalferovnebasa da intensivobas avlens wlidan wlamde, rac kidev ufro amZafrebs da saswrafos xdis problemis mogvarebis aucileblobas.

mecnieruli prognozis Tanaxmad, klimatis cvlilebis amJamindeli tempiT gagrZelebis SemTxvevaSi XXI saukunis bolosaTvis globaluri saSualo

temperatura gaizrdeba 1,4-5,80C-iT, xolo zRvis done savaraudod aiwevs 9-dan 88 santimetramde 1990 welTan SedarebiT, rac Sesabamisad gaamZafrebs bunebriv kataklizmebs mTels msoflioSi. Seicvleba da gadagvardeba ekosistemebi, zogierTi maTgani saerTod gaqreba, Seicvleba cxovelTa, mcenareTa saxeobebis gavrcelebis are, zogi maTgani saerTod gaqreba, gaCndeba axali saxeobebi, wyliT daifareba zogierTi kunZuli, gaZneldeba sakvebis mopoveba imis gamo, rom zogan Semcirdeba wylis resursebi, rac gazrdis ariduli miwebis farTobs, zogan ki – piriqiT, xSiri wyaldidobebi da wyalmovardnebi Seamcirebs niadagis sasoflo-sameurneo mizniT gamoyenebis SesaZleblobas. warmoiSoba mravali iseTi saSiSroebac, romlis winaswarmetyvelebac dRes arc ki SegviZlia. iTvleba, rom kacobriobis istoriaSi dafiqsirebuli globaluri klimatis cvlilebis yvela periodisagan gansxvavebiT Tanamedrove klimatis cvlileba gamowveulia adamianis sawarmoo saqmianobiT da dakavSirebulia intensiur industrializaciasTan. kerZod, industriuli saqmianobis Sedegad atmosferoSi gamoyofili airebi cvlis atmosferos Semadgenlobas da xels uSlis dedamiwis zedapiridan siTbos kargvas. am airebs „saTburis gazebi“ ewodebaT. isini moicaven naxSirorJangs, meTans, azotis qveJangs da ramdenime sxva, arapirdapiri moqmedebis gazebs.

saTburis gazebis sul ufro da ufro mzardi koncentracia dedamiwis atmosferoSi ganpirobebulia adamianis sawarmoo saqmianobis intensifikaciiT bolo ori saukunis manZilze, gansakuTrebiT gasuli wlis ukanasknel aTwleulebSi, da grZeldeba dResac. gansakuTrebiT didia wiaRiseuli sawvavis (naxSiri, navTobi, gazi) moxmarebis roli saTburis gazebis gafrqvevaSi. es moxmareba mkveTrad gaizarda meoce saukuneSi, metadre mis bolo aTwleulebSi, sayovelTao industrializaciisa da transportis swrafi ganviTarebis kvaldakval.

K cxrili 1: saTburi airebis daxasiaTeba mdgradobisa da globaluri

daTbobis potencialis mixedviT

grafiki 1. naxSirbadis emisiis dinamika moxmarebuli wiaRiseuli

sawvavidan, წყარო: ნახშირორჟანგის ინფორმაციის ანალიზის ცენტრი (CDIAC), http://cdiac.esd.oml.gov/trends/emis/em_cont.htm SeniSvna: გაფრქვევები გადაანგარიშებულია გაფრქვეული ნახშირბადის ტონებში. ნახშირორჟანგის ემისიების შეფასებისთვის ეს მნიშვნელობები 3.67–ჯერ უნდა გაიზარდოს.

lomis wili saTburis gazebis gafrqvevaSi modis ganviTarebul industriul qveynebze, romelTac ekisrebaT istoriuli pasuxismgebloba klimatis mimdinare cvlilebis movlenisa da misi SedegebisaTvis. Tumca es proporcia ganviTarebad

გაზი სიცოცხლის–

უნარიანობა

(წლები)

გლობალური დათბობი

პოტენციალი

(დროითი ინტერვალი

100 წელი)

CO2 ცვლადი (50-200) 1 CH4 12±3 21 N2O 120 310 HFCs HFC-23 264 11700 HFC-32 5,6 650 HFC-125 32,6 2800 HFC-134 10,6 1300 HFC-143 48,3 3800 HFC-152 1,5 140 HFC-227 36,5 2900 HFC-236 209 6300 HFC-245 6,6 560 PFCs CF4 50000 6500 C2F6 10000 9200 C3F8 2600 7000 C4F10 2600 7000

saTburis gazi eqvsia, esenia: naxSirorJangi (CO2),

(CH4), azotis qveJangi (N2O), hidroftornaxSirbad

(HFCs), perftornaxSirbadebi (PFCs) da ftorosul(SF6). aRniSnuli gazebi STanTqaven dedamiwidan atmosferoSi areklil infrawiTel gamosxivebas abruneben mas dedamiwaze, rac iwvevs saTburis eftemeraturis matebas dedamiwaze.

saTburis gazebis mTliani raodenobis 63%-ს naxSirorJangi Seadgens, Semdeg modis meTani (24%qveJangi (10%) da sxva gazebi – 3 %. Mmagram miuxeaseTi procentuli Sefardebisa, am gazebs sxvadasiTburi efeqti aqvT ise, rom ufro mcire procenSefardebis gazebs ufro meti saTburi efeqtis u

koeficients, romelic ama Tu im gazis saTburis siZlieres gamoxatavs, globaluri daTbobis pote(GWP) ewodeba.

saTburis gazebis saerTo emisia naxSirorJangis eqvivalentebSi izomeba, rac niSnavs naxSirorJangraodenobas, romelis globaluri daTbobis potesxvadasxva airebis jamuri potencialis tolia.

gazi navTobi naxSiri

mln t nax

Sir

bad

i

da ganviTarebul qveynebs dRiTidRe icvleba da sul ufro da ufro izrdeba ganviTarebadi qveynebis wili saTburis gazebis msoflio emisiebSi da amJamad raodenobiT aWarbebs kidec ganviTarebuli qveynebisas.

grafiki 2. ganviTarebuli da ganviTarebadi qveynebis wilis

prognostirebuli dinamika naxSirorJangis emisiaSi, წყარო: აშშ ენერგეტიკის დეპარტამენტი, 2007. SeniSvna: გაფრქვევები ნაჩვენებია ნახშირორჟანგის ტონებში.

klimatis cvlilebis fenomenis globaluri xasiaTidan gamomdinare

aucilebeli gaxda misi SeCerebisaTvis kacobriobis Zalisxmevis gaerTianeba. 1988 wels msoflios wamyvani mecnierebisagan Seiqmna gaeros klimatis cvlilebis

samTavrobaTaSoriso sabWo (Intergovernamental Panel on Climate Change - IPCC), romlis mizania Seafasos adamianis qmedebiT gamowveuli klimatis cvlilebis riski, misi potenciuri Sedegebi, maTi Serbilebisa da misadmi adaptaciis gzebi.

mas Semdeg, rac IPCC Seiswavla problema da ganacxada globaluri temperaturis matebis Sesaxeb saTburi gazebis atmosferoSi gafrqvevis gamo, daiwyo saerTaSoriso RonisZiebebis gatareba klimatis cvlilebis winaaRmdeg. 1992 wels rio de JaneiroSi xeli moewera gaeros klimatis cvlilebis CarCo-konvencias (UNFCCC), romelSic aisaxa globaluri klimatis cvlilebis problema da masTan brZolis principebi.

klimatis cvlilebis CarCo-konvencia, romelsac amJamad ukve 192 qveyana, maT Soris, saqarTveloc aris mierTebuli, ayalibebs saerTaSoriso qmedebebis mTavar principebs, rom qveynebi win unda aRudgnen klimatis cvlilebis problemas maTi valdebulebebis da SesaZleblobebis Sesabamisad da ganviTarebulma qveynebma unda ikisron mTavari roli am problemis gadawyvetaSi.Qxelmomwer mxare-qveynebis ganviTarebis doneebs Soris gansxvavebis Sesabamisad konvencia usaxavs gansxvaveul valdebulebebs ganviTarebul da ganviTarebad qveynebs, es gansxvaveba aisaxeba konvenciis kiotos protokolSic, romelic aregulirebs saTburis gazebis emisiis SemcirebasTan dakavSirebul ekonomikuri aspeqtebs. kerZod, am protokoliT gansazRvrulia saTburis gazebis emisiis Semcirebis raodenobrivi valdebulebebi ganviTarebuli qveynebisaTvis da, aseve, gansazRvrulia meqanizmebi (e.w. „kiotos protokolis moqnili meqanizmebi“) am valdebulebebis Sesrulebis gasaadvileblad.

kiotos moqnili meqanizmebidan saqarTveloSi daSvebulia mxolod sufTa ganviTarebis meqanizmi (sgm), romelic gulisxmobs, rom ganviTarebul qveynebs

ganviTarebadi qveynebi aRm. evropa da ruseTi industriuli qveynebi weliwadi

mln t

ufleba aqvT TavianTi valdebulebebis nawili ganviTarebad qveyanaSi Seasrulon, ufro sufTa, naklebi saTburis airebis gamfrqvevi teqnologiebis danergvis gziT. Aam meqanizmis farglebSi saqarTveloSi mimdinareobs seriozuli muSaoba saTburis gazebis emisiis Semcirebis SesaZlo sferoebis gamovlenis, proeqtebis momzadebis da gaSvebis TvalsazrisiT. saTburis gazebis emisiis Semcirebis

perspeqtiuli sferoebia energetika, transporti, samrewvelo procesebi (azotis warmoeba, cementis warmoeba, metalurgiuli warmoebebi), soflis meurneoba, narCenebis gadamuSaveba.

klimatis cvlilebis gamovlineba saqarTveloSi

ახლახანს ჩატარებული კვლევებმა („საქართველოს II ეროვნული ანგარიში გაეროს კლიმატის ცვლილების კონვენციისადმი“, 2009) გამოავლინა ძირითადი კლიმატური პარამეტრების (ჰაერის საშუალო და ექსტრემალური ტემპერატურა, საშუალო წლიური ნალექები, ფარდობითი ტენიანობა, დატენიანების რეჟიმი და ქარი) ცვლილება საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე. კერძოდ, მეტეოროლოგიური სადგურების სტატისტიკურმა მონაცემებმა გამოავლინა ჰაერის საშუალო და ექსტრემალური ტემპერატურების ზრდა და ნალექების საშუალო წლიური ჯამის ცვლილება როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოში.

grafiki 3: ჰაერის ტემპერატურის საშუალო მნიშვნელობების ცვლილება saqarTveloSi 1900-2006 წლებში (Sedarebulia 1900-1960 da 1957-2006 წლების 60-wliani საშუალო მონაცემები)

klimatur procesebze dakvirvebisaTvis gamoiyeneba specialuri teqnikuri saSualebebiT aRWurvili hidrometeorologiuri sadgurebi, romlebic awarmoeben dakvirvebebs da iReben informacias klimaturi parametrebis (temperatura, naleqebi, tenianoba da sxv.) Sesaxeb qveynis sxvadasxva nawilSi. aRebuli informacia ikribeba, sistematizirdeba da muSavdeba hidrometeorologiur centrSi. arsebuli mravalwliani monacemebis analizis safuZvelze SesaZloa gakeTdes prognozebi momavali monacemebis Sesaxeb.

bolo ocwleulSi saqarTveloSi hidrometeorologiuri sadgurebis ricxvi mkveTrad Semcirda, ris gamoc miRebul monacemTa sizuste Semcirebulia. hidrometeorologiuri centris funqciebs amJamad asrulebs garemos dacvis erovnuli saagento, romelic struqturulad Sedis saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministroSi da mis saqveuwyebo dawesebulebas warmoadgens. am da sxva statistikuri informaciis safuZvelze tardeba kvlevebi klimatis amJamindeli da momavali mdgomareobis Sesaxeb.

grafiki 4: ნალექთა საშუალო წლიური ჯამების ცვლილება (Sedarebulia 1900-1960 da 1957-2006 წლების 60-wliani საშუალო მონაცემები)

amave klimaturi parametrebis prognozi gviCvenebs, rom momavalSi es cvlilebebi

kidev ufro dramatul xasiaTs miiRebs. kerZod, მოდელირების გამოყენებით მიღებული პროგნოზები ტემპერატურისა და ნალექთა ჯამებისათვის დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის mocemulia 5-8 grafikebze.

grafiki 5: ტემპერატურის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები დასავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (0C) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

grafiki 6: ტემპერატურის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები აღმოსავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (0C) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

grafiki 7: ნალექთა ჯამის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები დასავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (მმ) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

grafiki 8: ნალექთა ჯამის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები აღმოსავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (მმ) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

dakvirvebebma da kvlevebma gamoavlina klimatis cvlilebis Sedegebisadmi gansakuTrebiT mgrZnobiare regionebi saqarTveloSi. esenia: Savi zRvis sanapiro zoli, sadac adgili aqvs zRvis donis awevas da Stormuli modenebis sixSirisa da simZlavris matebas, rasac gansakuTrebiT foTis mimdebare teritoriaze emateba md. rionis adidebiT gamowveuli problemebi; qvemo svaneTis regioni (lentexis raioni), sadac adgili aqvs niadagis erozias da stiqiuri movlenebis (wyalmovardnebi, mewyerebi, zvavebi, didTovloba, wyaldidoba) gaxSirebas; da dedofliswyaros regioni, sadac mimdinareobs gaudabnoebis procesi. am sami regionis amJamindeli da saprognozo monacemebis analizma gamoavlina maTi gansakuTrebuli mgrZnobiaroba klimatis cvlilebis mimdinare procesis mimarT, rac moiTxovs gansakuTrebuli kontr-zomebis miRebis aucileblobas.

grafiki 9: saSualo temperaturebis cvlileba prioritetul regionebSi 1955-2005 wlebSi (Sedarebulia 1955-1970 da 1990-2005 wlebis 15-wliani periodebis gasaSualoebuli maCveneblebi)

 naxati 10. ნალექების wliuri ჯამის ცვლილება პრიორიტეტულ რეგიონebში 1955-2005 wlebSi (Sedarebulia 1955-1970 da 1990-2005 wlebis 15-wliani periodebis gasaSualoebuli maCveneblebi)

globaluri klimatis cvlilebis mavne Sedegebi saqarTveloSi gaamZafra imanac, rom msoflioSi klimatis cvlilebis intensifikaciis periodi (gasuli

saukunis 80-90-iani wlebi) saqarTveloSi daemTxva mZime energetikul krizisს, romlis romeliს Sedegad gaCanagda bunebrivi resursebi; gaikafa tye, gaveranda saTib-saZovrebi. aseTma lokalurma fonma gaaormaga globaluri daTbobis mavne zegavlena lokalur doneze. am pirobebSi, rogorc statistika mowmobs, saqarTveloSi mkveTrad gaxSirda bunebrivi kataklizmebi, romlebic damaxasiaTebelia klimatis cvlilebisaTvis. Cveulebriv movlenad iqca Zlieri da xangrZlivi wvimebi, romlebic sul ufro da ufro xSirad dramatul Sedegebs iwvevs; gaxSirda mewyerebi, wyalmovardnebi, zvavebi, mdinareebis kalapotidan gadmosvla, qarborbalebi. SesamCnevia sezonurobis cvlileba. amavdroulad ramdenime adgilas SeimCneva gaudabnoebis procesi. konkretuli, qveynisaTvis specifiuri mizezebi aseTi movlenebisa jer-jerobiT Seswavlili ar aris.

rogorc Cans, saqarTveloSi klimatis aseT cvlilebas, savaraudod, ganapirobebs qveynis reliefi – maRali mTebi da uxvi wylis resursebi, aseve zRvis siaxlove.

aRniSnuli klimaturi cvlilebebi da stiqiuri movlenebi aisaxeba niadagis eroziaze, rasac kidev ufro aZlierebs gakafuli tyeebi da qarsacavebi. yovelive es sabolood gamoixateba sasoflo-sameurneo savargulebis farTobebisa da nayofierebis Semcirebasa da gauTvaliswinebeli stiqiuri movlenebis Sedegebis likvidaciisaTvis sul ufro da ufro meti fuladi saxsrebis daxarjvis aucileblobaSi, rac mZime tvirTad awveba qveynis ekonomikas. Savi zRvis sanapirnapiroo zoli: zRvis sanapiro zolebi yvelgan mTels msoflioSi amJRavnebs gansakuTrebul mgrZnobiarobas klimatis cvlilebis mavne zegavlenis mimarT da am mxriv gamonakliss arc saqarTvelos SavizRvispireTi warmoadgens, sadac sanapiro zolis mTels sigrZeze SeiniSneba zRvis donis aweva xmeleTTan SedarebiT, Stormebis gaxSireba da gaZliereba, zRvaSi mdinareebis Camonatanis gazrda da zRvis zedapiruli wlebis temperaturis cvlileba. gansakuTrebiT mwvave mdgomareobaa md. rionis deltaSi, q. foTTan, sadacgvaqvs ormagi problema (Seqmnili mdinaris ori totis mier): erTis mxriv zRvis SemoWra da xmeleTis mitaceba da, meores mxriv, mdinaris SeWra zRvaSi da naSalis Catana zRvaSi. uxlesi kvlevebi (saqarTvelos II erovnuli angariSi kcCk-isadmi, 2009) aCvenebs, rom Savi zRvis sanapiro zona warmoadgens saqarTveloSi amJamad yvelaze mowyvlad ekosistemas klimatis cvlilebisadmi, da modelirebuli prognozebi kidev ufro savalalo suraTs gvixatavs 2100 wlisaTvis .

grafiki 11: sxvadasxva siZlieris Stormebis jamuri raodenobis da wilis dinamika saqarTvelos SavizRvispireTSi qvemo svaneTi (lentexis raioni): aq gansakuTrebiT aRsaniSnavia naleqebis raodenobis momateba (dRiurma jamma gadaaWarba 30 mm), Secvlilia TviT naleqebis mosvlis reJimi: isini xdeba ufro xSirad da ufro uxvia, magram ufro mokle-xniania. ამის შედეგად რაიონში gaxSirebuli da gaZlierebuliა wyaldidobebi, zvavebi, mewyerebi da Rvarcofebi. niadagis gaZlierebuli erozia, rasac xels uwyobs gaCexili tyeebic, did zarals ayenebs raionis ekonomikas da iwvevs migraciis tendencias.

grafiki 12: wyaldidobebis maxasiaTeblebi md. cxeniswyalis auzSi

grafiki 13: mewyerebis dinamika lentexis raionis dazianebul adgilebSi, 1980-1998 dedofliswyaros raioni : klimatis cvlilebis mavne gavlena gamoixateba gvalvebis gaxSirebaSi, wylis resursebis daklebasa da miwis degradaciaSi. Qarsacavi zolisa da irigaciis sistemis moSla am regionSi gasuli saukunis bolo dekadis politikur-ekonomikuri krizisis dros damatebiT problemebs uqmnis am, soflis meurneobisaTvis Zalian mniSvnelovani regionis ekonomikur sargeblianobas.

grafiki 14: gvalvebis dinamika dedofliswyaros raionSi

grafiki 15: wylis danaklisi soflis meurneobaSi

SavizRvispireTis, qvemo svaneTisa da dedofliswyaros regionebis aRniSnuli problemebis garda saqarTveloSi, savaraudod, arsebobs kidev sxva regionebi da sferoebi, romlebze klimatis cvlilebis zegavlena jer kidev ar aris Seswavlili. aseTia mdinareebis adididebasTan dakavSirebuli gaxSirebuli wyaldidobebi praqtikulad yvela raionSi, myinvarebis dnobasTan dakavSirebuli sakiTxebi da mravali sxva, romlebic moiTxovs kvlevas uaxloes momavalSi.

საქართველოს წილი მსოფლიო ემისიებშიsaqarTveloში saTburis gazebis emisiebi DZlier Semcirda 90-ian wlebSi. es gamowveuli iyo politikuri ZvrebiT da ekonomikis moSliT. gansakuTrebiT mniSvnelovani gavlena moaxdina energetikulma krizisma, ramac mkveTrad Seamcira wiaRiseuli sawvavis moxmareba da amavdroulad Seaferxa mrewvelobis (da ara marto mrewvelobis) ganviTareba. Amis Sedegad, saqarTvelos saTburis gazebis emisia 1990 wlis donesTan SedarebiT mkveTrad daeca da dRemde a miaRwia mis dones, miuxedavad ekonomikis gamococxlebisa da garkveuli aRmavlobisa 2003 wlis Semdeg.

grafiki 16: saqarTvelos saTburis gazebis emisiebis trendi 1990-2006 ww

grafiki 17: saTburis gazebis emisiebi 1990-2006 ww seqtorebis mixedviT

SeniSvna: am da momdevno diagramebze warmodgenili seqtorebis klasifikacia miyveba saTburis gazebis emisiebis aRricxvisas miRebul saxelmZRvanelo miTiTebebs, romlis mixedviTac energetikis seqtori gulisxmobs/moicavs wiaRiseuli sawvavis moxmarebis mTel sferos, transportis CaTvliT, xolo narCenebis seqtori – nagavsayrelebsa da Camdinare wylebs, romelTaganac warmoiSoba saTburis gazebi.

specifiuria tyeebis wili saTburi airebis emisiaSi: xeebis asakidan da saxeobidan gamomdinare tye jamurad SeiZleba saTburi airebis an gamfrqvevi iyos, an STanmTqmeli. 2000 wlidan saqarTvelos saTburis airebis gafrqvevasa SefasebaRricxvaSi tyis es specifika iqna gaTvaliswinebuli. Sefasebis Sedegebi me-18 grafikzea warmodgenili.

naxazi 18: სათბურის გაზების ემისიები 2000-2006 wlebSi სექტორების მიხედვით (ტყეების ჩათვლით)

როგორც დიაგრამებიდან ჩანს, ენერგეტიკის სექტორი, როგორც ყველა ქვეყანაში, საქართველოშიც წამყვანია სათბურის გაზების გაფრქვევის სფეროში. მიუხედავად საგრძნობი დასუსტებისა, რომელიც ამ დარგს მიადგა 1990–იანი წლების პოლიტიკური კატაკლიზმების შემდეგ, ენერგეტიკა საქართველოში ამჟამად აღმავლობის გზაზეა და შესაბამისად სათბურის გაზების ემისიებიც ზრდის ტენდენციას ამჟღავნებს. განსაკუთრებით დიდი ემიტორი ენერგეტიკის სექტორიდან ტრანსპორტის ქვესექტორია. ქვემოთ მოყვანილი ნახატი ასახავს სათბურის გაზების ემისიების ტენდენციას ამ დარგიდან 1990 წლიდან 2006 წლამდე:

ნახაzi 19: სათბურის გაზების ემისიების დინამიკა (გიგაგრამ CO2-ექვ.–ში) ტრანსპორტის სექტორიდან

saqarTvelos wili saTburis gazebis msoflio emisiebSi Zalian mcirea da Seadgens mis 0.01 %-ze naklebs. Tumca saqarTvelo mzardi ekonomikis qveyanaa da misi sg emisiebis wili, savaraudod, gaizrdeba ekonomikis zrdasTan erTad, Tu qveyanaSi ar gatardeba specialuri RonisZiebebi amis Sesakaveblad. yvelaze mniSvnelovani resursebi sg emisiebi Sesamcireblad aris ganaxlebadi energoresursebiT wiaRiseuli sawvavis Canacvleba; transportis seqtorSi, erTis mxriv, sawvavis Canacvleba ( benzinisa da dizelis sawvavis Secvla gaziT, romelsac naklebi Tburi koeficienti aqvs), da, meores mxriv, satransporto sqemebis gardaqmna; axali teqnologiebis Semotana warmoebaSi; energodamzogavi mSenebloba, narCeni energiebis (siTbos) gamoyeneba da sxva. gansakuTrebul SesaZleblobas sg emisiebis Sesamcireblad iZleva sufTa ganviTarebis meqanizmi.

garda sg emisiebis Semcirebisa, klimatis cvlilebis konvencia iTvaliswinebs klimatis cvlilebisadmi da misi Sedegebisadmi adaptaciis aucileblobasac. rogorc saqarTveloSi, ise msoflios mraval qveyanaSi mwvaved dgas klimatis mimdinare cvlilebiT miyenebuli zianis aRdgenisa da misadmi gamklavebis RonisZiebebis saswrafod gatarebis aucilebloba. rogorc wesi, aseTi RonisZiebebi moiTxovs mniSvnelovan xarjebs. gansakuTrebiT mowyvladi regionebis, seqtorebisa da ekosistemebis drouli gamovlena da Sesabamisi saadaptacio RonisZiebebis gansazRvra, maTTvis aucilebeli xarjebis gamoTvlasa da moZiebasTan erTad warmoadgens kidev erT, Zalian mniSvnelovan mimarTulebas klimatis cvlilebis sferoSi. saqarTvelos II erovnul SetyobinebaSi kcCk mimarT (2009) ganisazRvra aseTi regionebi (SavizRvispireTi, dedofliswyaro da qvemo svaneTi) da SemuSavda ramdenime saproeqto winadadeba maT saadaptaciod, Sesabamis xarjTaRricxvasTan erTad. K daskvna da uaxloesi gamowvevebi

saqarTvelossaqarTveloSi klimatis globaluri cvlilebis

Sedegebis Seswavla-analizma gamoavlina klimaturi parametrebis (saSualo wliuri, maqsimaluri da minimaluri temperaturebi, naleqTa

saSualo wliuri jami da naleqebis mosvlis reJimi) sagrZnobi cvlilebebi XX s. dasawyisidan ddRemde.Ees cvlilebebi aisaxeba sxvadasxva ekosistemebis maxasiaTeblebze, maT xarisxobriv degradaciaze, ekonomikuri efeqtianobis Semcirebaze. saqarTveloSic, rogorc msoflios sxva nawilebSi, aRiniSneba eqstremaluri klimaturi movlenebis gaxSireba (Stormebi, qariSxlebi, wyaldidobebi, zvavebi, mewyerebi, siTburi talRebi), rac didwilad ukavSirdeba klimatis cvlilebis process.

klimatis globaluri cvlilebis lokaluri Sedegebis Seswavlam gamoavlina gansakuTrebiT am movlenisadmi gansakuTrebiT mgrZnobiare regionebi qveyanaSi: Savi zRvis sanapiro zoli, dedofliswyaros regioni da qvemo svaneTi (lentexis raioni), romlebic saWiroeben dauyovnebel saadaptacio RonisZiebebs.

Gklimatis cvlilebis lokaluri Sedegebis simkveTrisa da sapasuxo qmedebebis gadaudeblobidan gamomdinare saqarTvelom prioritetul mimarTulebad klimatis cvlilebis politikis sferoSi aRiara klimatis cvlilebisadmi da misi Sedegebisadmi adaptaciis mimarTuleba. mimdinareobs seriozuli muSaoba erovnuli saadaptacio samoqmedo gegmis Seqmnis mimarTulebiT, rac qveyanas daexmareba gasatarebeli RonisZiebebis organizebasa da saxsrebis mozidvaSi. aseTi gegmis Seqmna Zalian Sromatevadi samuSaoa da moiTxovs mravalmxriv Zalisxmevas mecnieruli, ekonomikuri, finansuri da teqnikuri potencialis mobilizebisa da gamoyenebis TvalsazrisiT. paralelurad mimdinareobs saerTaSoriso (maT Soris, gkcC konvenciis farglebSi arsebuli) finansuri meqanizmebis (pirvel rigSi, kiotos protokolTan arsebuli adaptaciis fondi) gamoyenebis SesaZleblobebis Seswavla.

rac Seexeba klimatis cvlilebis Serbilebis mimarTulebas, miuxedavad saTburis gazebis mcire emisiisa, saqarTvelo, rogorc gkcCk da misi kiotos protokolis mxare-qveyana, apirebs gaataros RonisZiebebi am emisiebis Sesamcireblad. es gadawyvetileba aisaxa saqarTvelos mier 2009 wlis dekemberSi kopenhagenSi miRebul dokumentTan (e.w. “kopenhagenis akordi”) mierTebis oficialur ganacxadSic. saTburis gazebis emisiis Semcirebis mimarTulebiT saqarTvelo prioritetulad miiCnevs sufTa ganviTarebis meqanizmis sruli siZlieriT amoqmedebas uaxloes sam weliwadSi (2012 wlamde, roca iwureba kiotos protokoliT gaTvaliswinebuli pirveli savaldebulo periodi). amJamad saqarTveloSi registrirebulia 3 sgm proeqti, ramdenime ki damuSavebis procesSia. kidev erTi ZiriTadi mimarTuleba am kuTxiT aris sg Semcirebis erovnuli gegmis SemuSaveba, rac gegmiur CarCoebSi moaqcevs sg Semcirebis RoniZiebebs,

2010 wlis dekemberSi gkcC konvenciis mxareTa Sexvedram unda gadawyvitos saTburis gazebis emisiis Semcirebis mimarTulebiT konvenciis mxareTa raodenobrivi valdebulebebis da klimatis cvlilebis sferoSi gasatarebeli momavali msoflio politikis sakiTxebi. kiotos protokolis Semcvleli/memkvidre xelSekrulebis Sinaarsze didadaa damokidebuli mxare-qveynebis Semdgomi erovnuli politikis mimarTulebebic da es xelSekruleba safuZvlad daedeba saqarTvelos 2012 wlis Semdgom politikas klimatis cvlilebis sferoSi.