arcgis 9 teknolojisine genel bakis -...

Islem Sirketler Grubu 2004 © - 1 - ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Islem Cografi Bilgi Sistemleri ve Egitim Ltd.Sti. 13. cadde No:14 Beysukent 06530 ANKARA Tel:0 (312)235 64 90 Fax:0 (312)235 56 82

[email protected] Copyright © 2002

ArcGIS 9 Teknolojisine Genel Bakis


Içerik

BÖLÜM 1: ARCGIS SISTEMI.................................................................

BÖLÜM 2: COGRAFI BILGI SISTEMI NEDIR?.............................................

BÖLÜM 3: CBS VERI KONSEPTLERI VE GEODATABASE....................................

BÖLÜM 4: ARCGIS DESKTOP NEDIR? ......................................................

BÖLÜM 5: ARCSDE NEDIR?.............................................................................

BÖLÜM 6: ARCIMS AND GEOPUBLISHING NEDIR? ......................................

BÖLÜM 7: ARCGIS ENGINE NEDIR?.................................................................

BÖLÜM 8: ARCGIS SERVER NEDIR?.................................................................


ArcGIS 9.0 Nedir? ARCGIS™ 9.0 sistemi, entegre bir cografi bilgi sistemidir. CBS yazilim bilesenlerinin ortak kütüphanesi ArcObjects üzerine kurulmus bir sistemdir. ArcGIS 9.0 asagidaki anahtar bölümleri içerir: • ArcGIS Desktop: Ileri düzeyde CBS uygulamalarinin bütünüdür. • ArcGIS Engine : C++, COM, .NET ve Java programlama dilleri kullanarak uygulama yazilimlari

olusturmak için CBS gelistirici araçlari saglar. • ArcGIS Server : Ortak CBS yazilim objeleri kütüphanesidir. Sunucu tarafinda bütün CBS

uygulamalarini, SOAP tabanli web servislerini ve web uygulamalarini gerçeklestirmek için kullanilir. • ArcIMS : Internet üzerinden haritalarin, verilerin ve metaverilerin sunumu için kullanilan

CBS hizmetleridir. Bütün bu sistemler ayni zamanda, cografi bilgilerin birçok iliskisel veritabani yönetim sistemi (IVTYS) içerisinde yönetilebilmesini de ArcSDE teknolojisi ile saglar. ArcGIS, desktop ve server tarafinda, tek veya çok kullanicili ortamlarda Cografi Bilgi Sistemi uygulamalari için ölçeklendirilebilir bir altyapi saglar. Bu doküman ArcGIS sistemlerinin çesitli bölümlerini ve bu bölümlerin Cografi Bilgi Sistemi içerisindeki rollerini anlamaniza yardimci olmayi amaçlamaktadir. Ister ESRI yazilimiyla yeni tanisin, ister tecrübeli bir kullanici olun, bu doküman hem yazilimin çesitli bölümlerini hem de ArcGIS’in temelini olusturan kritik Cografi Bilgi Sistemi konseptlerini daha iyi anlamaniza yardimci olacaktir.

ArcGIS; ArcGIS Desktop, ArcGIS Engine, ArcGIS Server ve ArcIMS sistemleri içerisinde yeralabilmektedir. Bütün bu

sistemler, iliskisel veritabanlarina ArcSDE üzerinden erisebilir ve bu veritabanlarini kullanabilir.

ArcGIS Sistemi Bölüm 1


Cografi Bilgi Sistemi; cografi bilgileri yönetme, analiz etme ve görüntüleme sistemidir. Cografi bilgi, veri yapisini modelleyen cografi veritabanlari kullanilarak temsil edilir. Cografi veritabanlari, objeleri cografi konumlari ve içerikleriyle temsil edebildigi gibi, sözel verilerle de entegre edebilir. Cografi verisetleri çesitli sorgulamalari ve analiz metodlarini destekler.

Cografi bilgi sistemi, cografi bilgi ile çalismak için birçok yaklasimi destekler:

1. Geodatabase (cografi veritabani) yaklasimi: CBS, genel veri modelleri (feature, raster, topoloji, network...) çerçevesinde, cografi bilgileri temsil eden veri setleri içeren bir mekansal veritabanidir.

2. Geovisualization (cografi görüntüleme) yaklasimi: CBS, dünya yüzeyinde özellikleri (features) ve bu özelliklerin birbirleriyle olan iliskilerini gösteren akilli haritalar setidir. Cografi bilgileri vurgulayan çesitli haritalar, sorgulamalari, analizleri ve günleme islemlerini desteklemek amaciyla “veritabani içerisinde windows” mantigiyla yapilandirilir ve kullanilir.

3. Geoprocessing (cografi islemler) yaklasimi: Varolan veritabanlarindan yeni cografi verisetleri elde etmek ve dönüstürmek için kullanilan bir bilgi ve dönüsüm araçlari setidir. Bu geoprocessing fonksiyonlari, varolan verisetlerinden bilgi alir, analitik fonksiyonlar uygular ve sonuçlari yeni verisetlerine yazar.

Bu üç CBS yaklasim ArcGIS içerisinde; catalog (CBS bir cografi verisetleri koleksiyonudur), the map (CBS bir akilli harita görüntüsüdür) ve toolbox (CBS bir geoprocessing araçlari setidir) tarafindan temsil edilir. Cografi Bilgi Sisteminin bu kritik bölümleri sistem içerisindeki bütün uygulamalarda çesitli seviyelerde kullanilmaktadir.

Cografi Bilgi Sistemi Nedir? Bölüm 2


COGRAFI VERITABANLARI BILGIYI GÖSTERIR VE DEPOLAR

Temel olarak CBS, dünyayi cografi terimlerle ifade eden bir cografi veritabanidir, “Cografya için Bilgi Sistemidir”. Asagida cografi veritabanlari içerisindeki baslica önem tasiyan bazi anahtar noktalari bulacaksiniz: Mekansal Gösterimler Her CBS veriseti, dünyanin çesitli açilardan mekansal olarak gösterimini saglar:

o Vektör tabanli özelliklerin (nokta, çizgi, ve poligon setleri) düzenli bir koleksiyonu

o Sayisal yükseklik modelleri ve görüntüler gibi raster veri setleri

o Network (Ag)

o Diger yüzeyler

o Coordinate Geometry verisetleri

o Adresler, yer isimleri ve kartografik bilgi gibi diger veri tipleri

Kullanicilar CBS veritabani tasariminin bir parçasi olarak belirli özelliklerin nasil temsil edilecegini tanimlarlar. Örnegin, genellikle parseller alansal, yol orta hatlari çizgisel, kuyular noktasal veriler olarak tanimlanir. Bu özellikler (features), her biri için ortak bir mekansal tanimlamanin yapildigi özellik siniflari (feature classes) içerisinde toplanir.


Tanimlayici Öznitelikler (Attributes) Cografi verisetleri, mekansal sunumlara ek olarak objeleri tanimlayan tablosal öznitelik verileri de içerirler. Birçok tablo, cografi objelere ortak bir alan (field) yoluyla baglanabilir. Bu tablosal bilgi setleri ve iliskileri geleneksel veritabani uygulamalari içerisinde oldugu gibi CBS veri modelleri içerisinde de anahtar bir rol oynar.


Mekansal iliskiler: Topoloji ve Network Topoloji ve network gibi mekansal iliskiler CBS veritabani için de kritik noktalardir. Topoloji; özellikler (features) arasindaki ortak sinirlari yönetmek, veri bütünlük kurallarini tanimlamak ve topolojik sorgulamalar için kullanilir. Ayrica topoloji, sofistike editleme ve biçimlendirilmemis geometrik objelerden özellikler (ör:çizgilerden poligon) olusturma islemlerini desteklemek için de kullanilmaktadir.

Topoloji, özelligin geometriyi nasil paylastigina yönelik mekansal bütünlük kurallarini gerçeklestirmek için kullanilir. Yukaridaki örnekte görüldügü üzere, topoloji nüfus sayimini ele alan bölgenin cografyasi üzerinde oldukça kritik bir roldedir.

Network, dönüstürülebilir CBS objelerinin baglantili grafigini tanimlar. Bu özellik, yollarin modellenmesi, ulasim, boru hatlari, hidroloji ve diger bütün network tabanli uygulamalar için önemli bir rol oynamaktadir.

Yukaridaki network örneginde, cadde özellikleri, bitim noktalarindan birbirlerine baglanan kenarlari yani kavsaklari temsil etmektedir.


Tematik katmanlar ve verisetleri CBS, mekansal verileri tematik katman ve tablo dizileri içerisinde organize eder. CBS içerisindeki mekansal verisetleri cografi olarak referanslandirildiginda gerçek dünya konumlarina sahip olurlar.

Cografi objeler; parseller, kuyular, binalar, ortofoto görüntüler ve raster tabanli sayisal yükseklik modelleri (DEM) CBS içerisinde organize edilir. Iyi tanimlanmis cografi verisetleri, cografi bilgi sistemleri için kritik bir noktadir. Bununla beraber, bilginin tematik olarak toplanmasi da önemli bir CBS veriseti kavramidir.

Verisetleri:

o Ham ölçümleri (uydu görüntüleri gibi)

o Toplanmis ve yorumlanmis bilgileri

o Analizler ve modelleme için Geoprocessing islemlerinden geçirilerek elde edilmis verileri

temsil eder. Katmanlar arasindaki birçok mekansal iliski ortak cografi mekanlar üzerinden kolaylikla elde edilebilir. CBS, zengin araç koleksiyonuyla basit veri katmanlarini obje siniflari olarak yönetir ve bu veri katmanlariyla birçok iliski elde edebilir. CBS çesitli sunumlarla birçok organizasyondan birçok veriseti kullanacaktir. Bundan dolayi CBS verisetlerinin:

o Kullanimi basit ve anlasilmasi kolay olmali,

o Diger cografi verisetleriyle kolayca kullanilabilir durumda olmali,

o Etkin olarak toplanmis ve geçerliligi denetlenmis olmali,

o Açikça dokümante edilmis olmalidir.

Her CBS veritabani veya dosya tabani bu ortak prensiplere ve kavramlara baglidir. Her CBS, cografi verileri bu terimler içerisinde zengin bir araç seti üzerinden tanimlamak ve bu bilgiyi yönetmek için bir mekanizmaya ihtiyaç duyar.


HARITALARLA VE DIGER INTERAKTIF GÖRÜNTÜLERLE COGRAFI GÖRÜNTÜLEME CBS, interaktif haritalar ve cografi verisetleri üzerinde isleyen diger görüntüleri içerir. Haritalar, insanlarin cografi bilgiyi nasil kullandigini ve bu bilgi ile nasil etkilesim içerisinde olduklarini tanimlayan güçlü bir etmendir. Interaktif haritalar, mobil araçlardan Web haritalarina ve en üst düzeyde CBS masaüstü uygulamalarina kadar çesitli düzeylerde birçok CBS uygulamalari için ana kullanici arayüzü saglar. CBS haritalari daha çok statik, basilmis haritalar gibidir fakat siz bu haritalarla etkilesim içerisinde olabilirsiniz. Interaktif bir haritayi pan ve zoom yapabilir ve uygun ölçeklerde katmanlari açip kapatabilirsiniz. Harita katmaninin her bir özniteligine yönelik sembolojilendirme yapabilirsiniz. Örnegin, bölgelere göre parselleri gölgelendirebilir veya üretim düzeyine göre kuyu nokta sembollerinin boyutlarini belirleyebilirsiniz. Ek olarak, interaktif haritalar içerisindeki cografi objeleri isaretleyerek obje hakkinda daha fazla bilgi elde edebilir, mekansal sorgulamalar ve analizler yapabilirsiniz. Örnegin, okullarin 200 metre yakinindaki dükkanlari bulabilir veya seçili olan yollara 500 metre mesafedeki binalari belirleyebilirsiniz. Ayrica, birçok CBS kullanicilari veri günleme ve gösterim islemlerini interaktif haritalar üzerinden yapmaktadir. CBS, haritalar ve görüntülemeyl e ilgilidir. Haritalar, ileri düzeyde veri toplama, kartografi, analizler, sorgulama ve toplanan verileri düzenleme gibi birçok harita tabanli görevi yerine getirmek için kullanilmasinin yaninda, cografi bilgiyi iletmek için de kullanilmaktadir.


Haritalara ek olarak, diger Globe ve Schematics çizimler gibi interaktif görüntüler de CBS veritabanlari üzerinde kullanilmaktadir. Diger veri “görüntüleri” ile birlikte interaktif, akilli haritalar CBS içerisinde anahtar kullanici arayüzleri saglar. Interaktif haritalar sayesinde CBS kullanicilari, en çok kullanilan basit veya ileri düzey islemleri gerçeklestirebilirler. Bir organizasyon için cografi bilgiye erisimin temeli de budur.

Schematics Zamana bagli görüntüler

Yukaridaki grafikler Tracking Analyst, ArcGIS Schematics ve parsel sorgulama için MapControl kullanan uygulama örneklerini göstermektedir.

Özel uygulamalar üzerine yerlestirilmis haritalar


COGRAFI ISLEMLER (GEOPROCESSING) Cografi verisetleri, yollar, binalar ve toprak tipleri gibi toplanmis ve islenmis bilgileri, analizler sonucunda diger veri kaynaklarindan elde edilen bilgileri temsil eder. Cografi islemler, cografi verisetleri (geodatasets) olusturmak için kullanilan bir araç ve proses zinciridir. Cografi Bilgi Sistemlerinin bir diger önemli tarafi ise cografi bilgiyi islemek ve bu bilgilerle çalisabilmek için zengin bir operatör setine yani araçlara sahip olmasidir. Bu araçlar ile verisetleri, öznitelik alanlari ve kartografik elemanlar üzerinde islemler yapilabilmektedir. Bu çok kapsamli komutlar ve veri objeleri, zengin bir cografi islem yapisi için temel olusturmaktadir. Veri + Fonksiyon = Yeni Veri CBS’nin Fonksiyonlari, çok asamali islemleri biraraya getirmek için bir yapilandirma saglar. Bir fonksiyon, yeni veriler elde etmek için varolan veriler üzerinde islemler gerçeklestirir. Scriptler bu islemler dizisini biraraya getirmek amaciyla kullanilir. Islemler dizisini biraraya getirmek bir proses modeli olusturur. Bu model CBS içerisinde birçok cografi islemi otomatiklestirme ve bu islemleri kaydetme amaciyla kullanilmaktadir. Bu tip islemleri yapilandirma ve uygulama Geoprocessing olarak adlandirilmaktadir.

Etkin Cografi Islemler Geoprocessing, birçok ortak CBS islemini gerçeklestirmek için bir yapidan digerine veri akisinin modellenmesinde kullanilir. Örnegin, çesitli formatlardan veri aktarimi gibi, buna benzer is akislarinin otomatik hale getirilmesi ve tekrarlanabilmesi ArcGIS 9.’da Model Builder ile mümkün hale gelmisitir. CBS içerisinde güçlü bir yetenektir. Birçok CBS uygulamasi ve senaryosu içerisinde uygulanabilir. Komutlari belirli bir düzende çalistirmak, geoprocessing sirasinda kullanilan bir mekanizmadir. Kullanicilar, ArcGIS içerisindeki ModelBuilder arayüzünü kullanarak çesitli prosesleri grafik olarak biraraya getirebildikleri gibi Python, VBScripting ve JavaScript gibi modern scripting araçlarini kullanarak scriptleri de biraraya getirebilirler. CBS, geoprocessing islemlerinin içerisinde yer alan araçlari ve veri tiplerini içerir. Çok asamali islemler ArcGIS içerisinde olusturulabilir, çalistirilabilir ve paylasilabilir.


Geoprocessing, veri otomasyonu ve toplama, veri yönetimi, analizler ve modelleme, ileri düzeyde kartografi için CBS’nin her safhasinda kullanilir. ArcInfo Workstation kullanicilari, CBS dilinin ne kadar önemli bir role sahip oldugunu ve CBS yetenekleri içerisinde cografi isemlerin neden kritik oldugunu çoktandir bilmektedirler. Veri Toplama Geoprocessing kullanilarak otomatik hale getirilmis islemler, veri kalitesini ve entegrasyonunu saglamak ve tekrarlayan görevleri gerçeklestirmek için gereklidir. Bu sayede, proses dizileri paylasilabilir, çoklu islemler gerçeklestirilebilir ve elde edilen veri için anahtar islemler belgelenebilir. Analizler ve Modelleme Geoprocessing, modelleme ve analizler için anahtar bir yapidir. Bazi ortak modelleme uygulamalari asagidaki maddeleri içermektedir:

o Alternatif senaryolar için uygunluk, kapasite, tahmin ve degerlendirme modelleri

o Dis modellerin entegrasyonu

o Model paylasimi

Veri Yönetimi CBS veri akisini yönetmek bütün CBS uygulamalari için kritik bir noktadir. CBS kullanicilari, geoprocessing fonksiyonlarini veriyi veritabanlari içinde ve disinda hareket ettirmek, GML profili içinde olan birçok formatta yayinlastirmak, komsu verisetlerini birlestirmek, CBS veritabani semalarini güncellemek ve veritabanlari üzerinde çoklu islemleri gerçeklestirmek için uygularlar.


CBS’NIN SERVER VIZYONU ... CBS yazilimi, kullanicilarin verisetleri ve veritabanlarina baglanarak profesyonelce bilimsel çalismalar yürütebildikleri bir ortamdir. Bu da, gelismis CBS mantigi ve araçlariyla hemen hemen her çalismanin üstesinden gelinebilecek çok kapsamli bir sistem anlamina gelmektedir.

CBS yazilim konseptinin önemi ispatlanmis ve profesyonellerce birçok organizasyon içerisine adapte edilmistir. Gerçekte, bu istemci-sunucu modeli o kadar basarili olmustur ki, birçok kullanici sadece cografi bilgi sistemlerini bu içerikte düsünmüslerdir.

En son yenilikler: World Wide Web’in gelisimi, IVTYS teknolojisindeki ilerlemeler ve yazilimin büyük çapta kullanimi, cografi bilgi sistemlerine daha genis bir vizyon kazandirmistir. Bu sayede geleneksel CBS, server tabanli teknolojiyle genislemistir. CBS kullanicilari, ileri düzeyde CBS masaüstü uygulamalarini, web uygulamalarini, spesifik uygulamalari, mobil araçlari ve çesitli operatörleri kullanarak merkezi sunuculara erisebilir duruma gelmislerdir.

CBS server vizyonu hizla büyümektedir. ESRI’nin server ürünleri ArcSDE (ileri düzeyde mekansal veri sunucusu) ve ArcIMS (ölçeklendirilebilir Internet harita sunucusu), öncelikle geopublishing islemi (verilerin ve haritalarin read-only erisim yoluyla sunumu) olmak üzere simdiden onbinlerce uygulamada kullanilmistir. ArcGIS Server gibi CBS sunucu yazilimi, bütün CBS yetenekleri için merkezi ve genel uygulamalari gerçeklestirmek üzere sürekli gelismeye devam etmektedir. Haritalari ve verileri sunmaya ek olarak CBS sunucusu, workstation’in haritalama, mekansal analizler, mekansal sorgulamalar, ileri düzeyde veri derleme, veri yönetimi ve bütünlük kurallari gibi fonksiyonlarini saglayabilir. Ayrica CBS sunuculari, web serverlari ve IVTYS gibi diger yazilimlarla da gayet güzel çalisabilir, uyumlu bir yapiya sahiptir. Bu sayede CBS’nin diger birçok teknolojiyle entegrasyonu mümkün olmaktadir. Bu yeni konseptler CBS’nin tanimi ve rolünü önemli ölçüde genisletecektir. Varolan masaüstü uygulamalari ve Internet yayinciligi elbette ki büyümeye devam edecektir. Bununla birlikte, CBS zaman içerisinde birçok bilgi sistemi için anahtar olacaktir.


ÇOK KAPSAMLI CBS YAZILIM PLATFORMU NEDIR? Bütün bu CBS yaklasimlari, CBS yazilimin yapilandirilmasini ve kullanimini etkilemektedir. Diger bilgi teknolojileri gibi CBS de, her organizasyonun is akisini destekleyecek ve gerekliliklerini yerine getirecek sekilde uygulanmalidir. Bu uygulamalar; çesitli cografi veriseti tiplerini destekledigi gibi, veri yönetimi, günleme, analizler ve görüntüleme için çok kapsamli araçlari da destekleyen bir genel yazilim platformu saglanarak sonuçlandirilmaktadir. Bu baglamda CBS yazilimi, sofistike çok-kullanicili sistemlerin biraraya gelmesinde IT altyapisini giderek daha çok göz önünde bulundurmaktadir. CBS platformu, bu genis vizyonu desteklemek için gerekli tüm yetenekleri saglamalidir:

• Geospatial veritabani

• Desktop ve Server Uygulamalari:

o Veri Toplama o Bilgi Sorgulama

o Mekansal Analizler ve Cografi Islemler (Geoprocessing)

o Kartografik Üretim

o Görüntü Isleme ve Görüntüleme

o CBS veri yönetimi

• Cografi bilgi sistemlerini diger uygulamalar içerisine yerlestirmek için kullanilan Modüler

Yazilim Bilesenleri (Motorlari)

• N-tier ve merkezi CBS sistemleri için Cografi Bilgi Servisleri

• Dagitik Cografi Bilgi Yönetimi ve Paylasimi için Web tabanli Network


CBS BILGI YÖNETIMI

CBS bilgi yönetimi standart Bilgi Teknolojisi (IT) mimarisi ile birçok konsepti ve özelligi paylasmaktadir. Örnegin, CBS verisetleri iliskisel veritabanlari içerisinde yönetilebilir. Gelismis uygulama mantigi, IVTYS içerisinde depolanmis veriler üzerinde islem yapmak için kullanilir. CBS cografi veritabanlari içerisindeki degisiklikleri yönetebilir durumdadir. Diger taraftan, CBS bazi kritik noktalarda farklilasmaktadir. CBS verisi komplekstir CBS veri hacimleri oldukça genistir. Örnegin, basit bir sorgulama IVTYS’den birkaç satirlik veri elde ederken, bir harita çizim islemi yüzlerce hatta binlerce kayitla geri dönecek veritabani sorgulamasina ihtiyaç duyacaktir. Ek olarak, elde edilen her kayit megabytlar büyüklügünde olabilir. Ayrica, CBS verilerinin network, arazi ve topoloji gibi kompleks bir iliski sistemi ve yapisi vardir. CBS veri toplama islemi ileri düzeyde ve uzmanlik isteyen bir aktivitedir CBS verisetlerini grafik olarak olusturmak ve çalismalari sürdürmek için çok kapsamli veri üretim tekniklerine ihtiyaç duyulmaktadir. Mekandaki degisikliklerin gerçek zamanli sistemde depolanan veri setlerinede yansitilabilmesi için özel uygulamalar gelistirilmeli ve tüm islemler sistem üzerinden yönetilmelidir. Bu sebeple, CBS’de veri toplama islemi pahalidir. CBS kullanicilarinin verisetlerini genelde paylasmalarinin sebebi de budur. CBS dagitik bilgi sistemidir CBS verisi koordinat sistemleriyle cografi olarak referanslandirilmaktadir. Bu islem su anlama gelmektedir: CBS araçlari kullanilarak birbirinden bagimsiz verisetleri arasindaki cografi iliskiler her zaman kolaylikla bulunabilir. Buna bagli olarak kullanicilar en kisa zamanda CBS verisetleri içerisindeki bu özellikleri kesfedecekler ve veri paylasiminin önemli oldugu bir çok uygulama içerisinde kullanacaklardir. CBS uzun islemler gerektirir CBS kullanicilari, veri yönetimi için kompleks is akislarina gerek duymaktadirlar. Bir CBS’de veri üretim islemleri saatler hatta günler alabilir. Tipik bir veritabani uygulamasindan daha fazla bir süre içermektedir. Diger veritabani yönetim sistemlerinde de oldugu gibi, veri güncelleme CBS veritanbanina yapilmaktadir. Bundan dolayi CBS veritabanlari diger veritabanlari gibi güncelleme islemlerini desteklemektedir. Ancak, CBS kullanicilari bazi özel islemlere ihtiyaç duymaktadirlar. Bu çesitli disiplinlere yönelik, uzmanlasmis uygulamalari vurgulayan ana konsept long transaction olarak adlandirilmaktadir. CBS içerisinde tek bir editleme islemi, birçok tablo içerisindeki birçok satirda degisiklik gerektirebilir. Kullanicilar, sonuçlandirmadan önce yaptiklari degisiklikleri geri alabilmeli (undo) ve yeniden yapabilmelidirler. (redo). Yazilimin avantajlarindan biri de ortak olarak gerçeklestirilen islemlerin “working”, “proposed”, “accepted”, “under construction” ve “as built” gibi asamalari kapsiyor olmasidir. Islem aslinda bir döngüdür. Is düzeni baslangiçta olusturulmus ve belirlenmistir. Islem asama asama ilerledikçe niteligine kavusur ve sonunda degisiklikler yapilmis, ortak veritabanina tatbik edilmistir. CBS’de diger islemlere ait örnekler asagidaki maddelerde açiklanmakatadir. o Baglantisiz editleme: Bazi kullanicilar, CBS veritabani içerisinden bazi bölümleri alip bagimsiz olarak

baska bir konumda kullanmak isteyebilirler. Örnegin, bir alanin editleme islemi sirasinda birkaç veri alip islemleri baska bir konumda gerçeklestirebilir ve daha sonra degisiklikleri ana veritabanina yerlestirebilirler.

o Dagitik cografi veritabanlari: Bölgesel veritabani, ana CBS veritabaninin belirli bir bölgesinin kopyasi olabilir. Aralarindaki degisikliklerin gerekli düzenlemesi yapilarak iki veritabani periyodik olarak senkronize edilmelidir.

o Tarihsel yönetim: Bazi kullanicilar güncellemesi yapilmis olan özelliklerin eski versiyonlarini korumak isterler. Örnegin, 1 Ocak 2003 tarihinde parsellerin durumu neydi?


Yukarida bahsedilen birçok veri yönetimi gereksinimlerini çözümlemek için çesitli yaklasimlar kullanilabilir. Kullanicilar, veritabanini olusturabilir ve bireysel kullanim için hazir hale getirebilirler. Bu veritabaninin periyodik olarak güncellenmis ve ana veritabaniyla senkronize edilmis birçok kopyasi alinabilir. Ayrica kullanicilar, isakisi yönetiminde bazi kayit kilitleme yöntemleri kullanabilirler. Iliskisel veritabani teknolojisindeki ve oldukça büyük çaptaki CBS veritabanlarinin boyutlarindaki son gelismeler ve taleplerdeki artis, iliskisel veritabanlari içerisinde yönetilen çok büyük veri hacimleri üzerinde çalisabilen bir diger mekanizma gerekliligini ortaya çikarmistir. Bu isakislarinin yapilandirilmasinda ve yönetiminde en uygun mekanizma versiyon’lamadir.

Versiyonlama, özellik durumlarini veritabanina açikça kaydetme mekanizmasidir. Her durum, güncellenmis özellikleri ve güncellemeleri yapabilmek için kullanilan islemlerin ilgili niteliklerini temsil eder. Versiyonlama, CBS kullanicilarinin veri yönetimi islemlerini gerçeklestirmelerini saglar. ArcGIS ve Geodatabase için bir anahtar özelliktir. 3. Bölümde versiyonlama üzerine daha fazla bilgi bulabileceksiniz.

Dagitik CBS Birçok cografi bilgi sistemleri içerisindeki veri katmanlarinin ve tablolarin birçok organizasyondan geldigine dair çok genis bir tanimlama vardir. Her CBS organizasyonu kendi verilerinin içerigini belirli bir ölçüde gelistirebilir fakat tamamini gelistiremez. Sonuçta bazi katmanlar dis kaynaklardan gelir. Böylelikle CBS veri yönetimi birçok kullaniciya dagitilmis olur. Dolayisiyla kullanicilar, uygun cografi bilgilere erisebilme ve bu bilgileri açikça paylasabilme amaciyla bir sorgulama ve kataloglama mekanizmasina ihtiyaç duyarlar. CBS’nin dagitik yapisi, çesitli CBS organizasyonlari ve sistemleri arasindaki bütünlük üzerinde birçok etkiye sahiptir. Birlikte çalisabilirlik CBS içerisinde büyük önem tasimaktadir.

CBS dagitiktir. Modern CBS’nin ana özelligi verilerinizi diger kullanicilarla paylasabilme yetenegidir. Diger kullanicilarin verilerini de arastirabilir ve kendi CBS’nizde kullanabileceginiz verilere ulasabilirsiniz. Birçok kullanici birbirlerinin cografi verisetlerine erisim amaciyla World Wide Web üzerinde katalog portallari uygulayabilir. Bu dagitik yapi sonucunda cografi bilgi sistemleri veri paylasimi ve kullanimi açisindan World Wide Web üzerine gittikçe daha fazla baglanmaktadir.

Mekansal veri altyapisi Birçok cografi verisetleri genel bilgi kaynagi olarak derlenebilir, yönetilebilir ve birçok kullanici arasinda paylastirilabilir. CBS kullanicilari Web üzerinden bilgi paylasiminin nasil yapilacagini düsünmüslerdir. CBS katalog portallari, CBS kullanicilarinin gerekli cografi bilgiye ulasabilmelerini ve bu bilgiyi kullanabilmelerini saglamak amaciyla uygulanmaktadir.


Cografi iletisim için geleneksel olarak haritalar nasil bir tür dil sagliyorsa, CBS de cografi bilgiyi organize etme ve anlamada önemli bir altyapi saglar. CBS, sunum ve anlama açisindan cografyayi asagidaki temel özellikler ile ifade eder. Cografi Verisetleri Vektör veri tipleri, networkler, topolojiler, rasterlar, sayisal yükseklik verileri, ve öznitelikler’dir Veri Modelleri Verisetleri için sema, davranis, bütünlük kurallari bütünüdür. Isakisi modelleri

Birçok proseste kullanilmak üzere geoprocessing prosedürlerinin koleksiyonu Metaveri CBS verilerini, modellerini ve prosedürlerini dokümante eden kayitlaridir. Cografi bilginin çok kapsamli bir CBS yazilim mantigi ile koleksiyonu, akilli Cografi Bilgi Sistemlerinin temelini olusturur. Bu doküman içerisindeki diger bölümlerde, ArcGIS yazilim platformunu, ArcGIS yaziliminin bütün bu CBS konseptlerini nasil destekledigini ve bu CBS altyapisi içerisinde her bir ArcGIS ürününün rolünü tanitacagiz.


Bu bölümün amaci, yüksek düzeyde CBS veri konseptlerini, ArcGIS destegini ve bütün bunlarin geodatabase içerisindeki etkilerini tanimlamaktir. ArcGIS, IVTYS içerisinde CBS verilerini destekler. ArcGIS yaziliminin anahtar özelligi, her formattaki CBS verisine ulasabilir, birçok veritabanini ve dosya tabanini ayni zamanda kullanabilir olmasidir. ArcGIS yazilimi, mekansal bilgileri temsil etmek için yüksek düzeyde cografi veri modellerine sahiptir. Coverage, shapefile, grid, image ve TIN ( triangulated irregular network - düzensiz üçgenler agi) gibi birçok CBS verisetini destekler. Geodatabase modeli, IVTYS tarafindan sunulan birçok veri yönetim avantajlarini saglayarak ayni tipteki cografi bilgiyi iliskisel veritabani içerisinde yönetir.

ArcGIS içerisinde direk olarak kullanilan ortak CBS veri formatlarindan bazilari. Bu formatlara/formatlardan erisim, veri dönüsümü ve ek modüller araciligiyla desteklenmektedir. Ayrica CBS verilerine Geodatabase XML, ArcXML, SOAP, WMS ve WPS gibi çesitli XML ve Web semalari kullanilarak da erisilebilir.

Hem dosya tabanli hem de IVTYS tabanli verisetlerini cografi bilgi için genel bir model tanimlar. Bu model, çok çesitli CBS uygulamalarini tanimlamak ve bu uygulamalarla çalismak için kullanilabilir. Genel cografi veri modelini tanimlayarak ve uygulayarak, ArcGIS içerisindeki cografi bilgi çok amaçli, paylasilabilir ve standart tabanli hale gelebilir. En önemlisi, ArcGIS genel veri tipleriyle çalismaya uygun çok kapsamli araçlar içerir. Böylece ArcGIS, her CBS uygulamasi için çok kuvvetli bir platform hazirlar.

CBS Veri Konseptleri ve GeoDatabase Bölüm 3


COGRAFI VERITABANI (GEODATABASE) NEDIR? Geodatabase, standart iliskisel veritabani teknolojisini kullanarak cografi bilgiyi temsil eden bir veri modelidir. Geodatabase –cografi veritabani- standart iliskisel veritabani yönetim sistemi (IVTYS) tablolari içerisinde cografi bilginin depolanmasini ve yönetimini destekler. Cografi veritabanlari, IVTYS mimarisi üzerinde çalisir ve çesitli disiplinlerden birçok kullanicisi vardir. Microsoft Jet Engine üzerinde yapilandirilan daha küçük, tek kullanicili veritabanlarindan, birçok kullanici tarafindan erisilen daha büyük çalisma grubu, departman ve kurum veritabanlarina kadar ölçeklendirilebilir. Iki çesit geodatabase mimarisi kullanilmaktadir: Personal Geodatabase (tek kullanicili/kisiye özel cografi veritabani) ve Multi-user geodatabase ( çok kullanicili cografi veritabani). Personal Geodatabase, bütün ArcGIS kullanicilarinin rahatlikla kullanabildigi ve CBS verilerini daha küçük veritabanlari içerisinde tutmak için Microsoft Jet Engine dosya yapisini kullanan cografi veritabanidir. Personal Geodatabase daha çok dosya tabanli çalisma alanlarina benzer ve 2GB’a kadar veri depolayabilir. Personal Geodatabase içerisindeki öznitelik tablolari (attribute tables) ile çalismak için Microsoft Access kullanilmaktadir. Personal Geodatabase tek kullanicili editleme islemlerini destekler. Versiyonlama destegi bulunmamaktadir. Multi-user Geodatabase ArcSDE Gateway ve çesitli IVTYS depolama modellerinin (IBM DB2, Informix, Oracle -Oracle Spatial ve SQL Server) kullanimini gerektirir. Çok kullanicili cografi veritabanlari öncelikli olarak büyük çapli çalisma gruplarinda, departmanlarda ve kurumsal yorganizasyonlarda kullanilmaktadir. Asagidaki maddeleri desteklemek için IVTYS mimarisinin bütün avantajlarini kullanirlar:

o Son derece büyük, sürekli CBS veritabanlarini

o Birçok es zamanli kullaniciyi

o Uzun islemleri ve CBS içerisinde kritik olan versiyonlanmis is akislarini

Çok kullanicili cografi veritabanlari çok büyük boyutlari ve birçok kullaniciyi kolaylikla ölçeklendirebilir. Büyük geodatabase uygulamalari boyunca gördük ki, IVTYS’ler tablo içerisindeki veya disarisindaki CBS verileri için gereken çapta binary nesne tiplerini hareket ettirmekte çok etkilidir. Örnegin, çok kullanicili cografi veritabani kullanan görüntü veriseti performansi, benzer bir veri transferinde dosya tabanli verisetlerinden 10-100 kat daha hizlidir. Ayrica, görüntü veritabani hacimleri ve desteklenen kullanici miktari görüntü dosya tabanlarindan çok daha büyük olabilir.

Personal ve Multiuser geodatabase özeti

IVTYS


MEKANSAL SUNUMLAR Geodatabase, diger CBS modelleri gibi cografi verileri katmanlara ayrilmis verisetleri seklinde organize eder. Her veriseti; parsel poligonlari, yol orta hatlari, kuyu noktalari veya ortofoto, sayisal yükseklik modeli ve uydu görüntüsü içeren raster verisetleri gibi ortak mekansal sunumlara sahip, tematik olarak iliskili cografi objelerin homojen bir koleksiyonudur.

o Yerlesimler

o Yollar

o Hidroloji

o Sayisal yükseklik modeli (DEM)

o OrtoFoto

CBS veri modelleri cografi objeleri katmanlara ayirarak organize eder - örnegin: özellik siniflari (feature classes),

imagery(görüntü), sayisal arazi (digital terrain), vs...

Cografi veri modelleri ArcGIS; Vektor, Raster, ve diger veri tipleri gibi mekansal bilgileri sunmak için yüksek düzeyde bir cografi veri modeline sahiptir. ArcGIS, dosya sistemleri ve IVTYS için gerekli veri modeli özelligini destekler. Dosya tabanli modeller, coverages, shapefiles, grids, images ve triangulated irregular networks (TINs) gibi GIS veri gruplarini içerir. Geodatabase model, IVTYS içerisinde, ayni tipte cografi bilgileri yönetir ve IVTYS tarafindan desteklenen birçok veri yönetimi faydalarini da ek olarak saglar. Dosya tabanli veri yönetimi modelleri ve IVTYS-tabanli geodatabase modeli, cografi bilgi için bir genel model tanimlar. Bu genel model, genis çapli kullanici kitlesi ile çalisma ve tanimlama veya belirli modelleri uygulama olanagi saglar. ArcGIS, genel cografi veri modelinin islevini tanimlayarak ve gerçeklestirerek her türlü GIS uygulamalari için güçlü bir platform saglar.


Vektör geometriye sahip cografi nesneler, yani vektör özellikler çok yönlüdür ve cografi verinin temsil edilmesinde sikça kullanilir. Kuyular, sokaklar, nehirler, iller ve parseller gibi farkli özelliklerin temsil edilmesinde çok elverislidir. Özellik (feature) kisaca, konumu olan bir objedir ve objenin diger nitelikleri gibi bu konum bilgileri de bir satir içerisinde depolanmaktadir. Özellikler genellikle noktasal, çizgisel veya alansal olarak temsil edilir ve özellik siniflari içerisinde düzenlenir. Özellik siniflari, ortak mekansal gösterime ve özniteliklere (attribute) sahip ayni tür özelliklerin koleksiyonudur. (Örnegin, yol katmani için çizgisel (line feature class) gösterim)

Özellikler, CBS’de özellik siniflari içerisinde organize edilir. Her nekadar diger gösterimler de kullanilsa da en çok kullanilan

özellik tipleri noktalar (points), çizgiler (lines), poligonlardir. (polygons) Vektörel Veri, Formatinda konuma ait veriler; nokta, çizgi ve alan özellikleri x,y koordinat degerleriyle depolanirlar. Nokta özelligi tekbir x,y koordinat çifti ile temsil edilen verilerdir (Elektrik Direkleri, Yangin Musluklari, Kuyular gibi). Çizgi özelligi, bir baslangiç ve bir bitis noktasi olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler (Dereler, Yollar, Elektrik Hatlari gibi). Alan özelligi ise, baslangiç ve bitis noktasi ayni olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler. (Parseller, Binalar, Arazi Kullanimi gibi)


Raster Veri, Formatinda konuma ait veriler ise; hücrelere bagli olarak temsil edilir. Ayni boyuttaki hücrelerin bir araya gelmesi ile olusurlar. En küçük birim pixel olarak tanimlanir. Raster verilerde verinin hassasiyeti pixel buyutuna göre degisen çözünürlük (resolution) özelligi ile tanimlanir. Raster veride her pixel bir degere sahiptir. Bu deger bazen cografi bir özellige ait kod degeri olarak tanimlanabilir ve ESRI Grid formatinda bu kod degeri Value Attribute Table (Vat) yapisinda depolanir. Ya da o pixel 0-255 renk araliginda bir degeri tasir. Aralarindaki Farkliliklar Raster verilerin veri depolama hacmi vektör verilere göre oldukça büyüktür. Bazi konumsal analizler (Bindirme analizleri, Alan hesaplamalari ve yakinlik analizleri gibi) raster veri formatinda daha kolaydir. Verilerin hassasiyeti raster verilerde pixel size ile orantili oldugunda hassas çalismalarda veri kayiplarina neden olabilir. Vektörel veri formatinda grafik objeleri tanimlayan öznitelik bilgilerine ulasma, güncelleme ve günleme mümkün ve daha kolaydir. Vektör özelliklere ve raster verisetlere ek olarak diger mekansal veri tipleri de iliskisel tablolar içerisinde depolanabilir, yönetilebilir. Ayni zamanda bütün cografi verilerinizi IVTYS içerisinde yönetebilmenize olanak saglar.

Cografi veritabanlari, çesitli cografi bilgi tiiplerini depolamakta ve yönetmekte kullanilir. Örnegin kullanicilar, raster verileri, networkleri, arazi verilerini, haritalari, kartografik nesneleri, adresleri ve buna benzer birçok veriyi cografi veritabani içerisinde

depolayabilir ve yönetebilirler.

Raster

Vektor

Mekan


ArcGIS Desktop Nedir? ArcGIS Desktop, (ArcInfo, ArcView ve ArcEditor) içerisinde bütünlesik olarak gelen ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox, ArcGlobe ve Model Builder arayüzleri ile, haritalama, cografi analizler, veri editleme, veri yönetimi ve görüntüleme islemlerini gerçeklestirebileceginiz entegre bir cografi bilgi sistemi yazilimidir. ArcGIS Desktop çok çesitli kullanici tiplerinin gereksinimlerini yerine getirebilmek amaciyla ölçeklenebilir:

o ArcView çok kapsamli veri kullanimi, haritalama ve analizler üzerine odaklanir.

o ArcEditor, ArcView yazilim özelliklerine ek olarak, gelismis cografi editleme ve veri üretimi saglar.

o ArcInfo, çok kapsamli CBS fonksiyonlari ve çok zengin cografi islemler içeren

profesyonel bir yazilimdir.

.

ArcGIS Desktop Nedir ?

ArcCatalog, mekansal verilerinizin yönetimi ve veritabani tasarimi için kullanilabildigi gibi, depolama, görüntüleme ve metaveri yönetimi için de kullanilabilen bir arayüzdür.

ArcMap arayüzü, bütün haritalama ve editleme islemlerini yerine getirmek için kullanilabildigi gibi, harita tabanli analizler için de kullanilmaktadir.

Bölüm 4


ArcGIS Desktop Extensions (Modüller) kullanilarak bütün yazilimlara yeni yetenekler eklenebilir. Kullanicilar ArcObjects (ArcGIS yazilim bilesenleri kütüphanesi) kullanarak kendilerine özel modüller gelistirebilirler. Ayrica, Visual Basic, .NET, Java, Visual C++ gibi standart Windows programlama arayüzleri kullanilarak yeni modüller ve özel araçlar da gelistirilebilir.

ArcToolbox ve ModelBuilder, bütün ArcGIS Desktop ortamlarinda veri dönüsümü ve cografi islemler için kullanilmaktadir.

ArcToolbox ve ModelBuilder, bütün ArcGIS Desktop ortamlarinda veri dönüsümü ve cografi islemler için kullanilmaktadir.


ArcMap ArcMap’de mevcut grafik ve sözel verilerin görüntülenmesi, veri günleme, sorgulama ve analiz, grafikleme ve raporlama araçlari ile yüksek kalitede kartografik üretim fonksiyonlari bulunmaktadir. ArcGIS Desktop yazilimlarinin (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) içerisinde bütünlesik olarak gelen ArcMap uygulamasi, GIS verileri ile ilgili baslica su fonksiyonlari yerine getirir;

Haritalama (Mapping) Günleme (Editing) Sorgulama (Querying) Analiz (Analyzing) Grafikleme (Charting) Raporlama Reporting)

Veri Görüntüleme Fonksiyonlari

Projeksiyon Dönüsümleri

Cografi Analizler (ToolBox)

Cografi Sorgulamalar

Harita Çikti Olusturma Fonksiyonlari


ArcCatalog ArcCatalog, grafik ve sözel verileri tanimlama, gözden geçirme, yönetme, ve organize etme islemlerini üstlenmis olan uygulamadir. ArcGIS Desktop yazilimlarinin (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) içerisinde bütünlesik olarak gelen ArcCatalog uygulamasi, GIS verileri ile ilgili su fonksiyonlari yerine getirir;

ArcCatalog’da, iliskisel veri tabanlarina direk baglanti Windows Exploler’a benzer islevler Veri Tipleri,içerikleri ve icon Görüntüleme (Contents) Drag,Drop Özelligi (ArcMap ve ArcToolBox için) Projeksiyon sistemlerinin görüntülenmesi ve yönetilmesi Veri tabaninda yer alacak olan alanlarin (Field) yaratilmasi ve tüm özelliklerinin yönetimi ArcGIS veri formatlarinin yaratilmasi (Shape File, Coverages ve Feature Class) Veri Içerik Tablolarinin olusturulmasi ve görüntülenmesi (Metadata’larinin olusturulmasi) DataView ortaminda Ön gösterimlerinin saglanmasi UML (Unified Modeling Language) ile olusturulmus nesne modellerinden geodatabase yaratma Grafik ve Sözel veriler arasindaki islevlerin tanimlanmasi (Subtypes, Domain, RelationShips) Veri yönetimi (Copy, Rename, Delete) ArcGIS Server yönetimi Lokal aglar ve Web üzerinde CBS verileri arama ve bulma ve ArcToolbox (Geoprossesing) fonksiyonlarini içerir.

ArcCatalog içerisindeki Metaveri ArcCatalog kullanarak Globe verisi önizleme

ArcGIS Server ile ArcCatalog içerisinde harita önizleme ArcIMS Metadata Server içerisinde metaveri yönetimi


ArcCatalog içerisinde Geoprocessing

ArcCatalog içerisinde 3D veri önizleme


ArcToolbox ve ModelBuilder ile Geoprocessing (Cografi Islemler) Geoprocessing, CBS verileri üzerinde yapilan analizler sonucunda elde edilen bilgilerin yapilandirilmasidir ve bütün cografi bilgi sistemleri içerisinde kritik bir fonksiyondur. Geoprocessing birçok kritik CBS aktiviteleri ve bir CBS içerisindeki çoklu islemlerin, ayni zamanda metodlarin otomatik hale getirilmesi için kullanilmaktadir. Kullanicilar, yüksek kalitede veri olusturmak, veri kalitesi üzerinde kontrolleri yapmak, modelleme ve analizler gerçeklestirmek için geoprocessing fonksiyonlarina basvururlar. ArcGIS Desktop, geoprocessing modellerinin olusturulmasina, bu modellerin kullanilmasina, dokümante edilmesine ve paylasilmasina yönelik bir yapi saglar. ArcToolbox ve ModelBuilder, geoprocessing yapisinin iki ana bölümüdür. ArcToolbox geoprocessing araçlarinin organize bir koleksiyonu, ModelBuilder ise geoprocessing is akislarinin yapilandirilmasinda görsel bir modelleme dilidir. ArcToolbox Geoprocessing fonksiyonlarinin kapsamli bir koleksiyonu olan ArcToolbox, asagidaki islemler için araçlar içerir:

o Veri yönetimi o Veri dönüsümü o Coverage islemleri o Vektör analizler o Geocoding (Cografi kodlama)

ArcToolbox; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo içerisinde kullanilabilir durumdadir. Her seviye ek geoprocessing araçlari içerir. ArcView basit veri yükleme ve dönüsüm araçlari içerdigi gibi temel analiz araçlarini da içeren çekirdek bir sete sahiptir. ArcEditor, ArcView yaziliminin sagladigi araçlara ek olarak geodatabase olusturmaya ve yüklemeye yönelik ek araçlar saglar. ArcInfo ise, vektör analizler, veri dönüsümü, veri yükleme ve coverage islemleri için çok kapsamli geoprocessing araçlari saglar. Geoprocessing ArcView ve ArcEditor içerisinden erisilebilir olmasina ragmen, ArcInfo Cografi Bilgi Sistemi organizasyonlari içerisinde ana geoprocessing yazilimi olarak düsünülmelidir. Çünkü çok kapsamli geoprocessing araçlarini içermektedir. CBS verilerini yapilandiran ve anlizleri gerçeklestiren kullanicilar en az bir ArcInfo lisansina sahip olmalidir. Ek geoprocessing araç setleri, 200’e yakin raster modelleme araçlari içeren ArcGIS Spatial Analyst; TIN ve arazi analizleri için geoprocessing araçlari ekleyen 3D Analyst gibi birçok ArcGIS modülleriyle gelmektedir.

ArcToolbox, ArcCatalog ve ArcMap gibi bütün ArcGIS Desktop yazilimlari içerisinde kullanilabilir durumdadir.


ModelBuilder ModelBuilder arayüzü, geoprocessing is akislarinin ve scriptlerinin yapilandirilmasi için grafik modelleme saglar. Ayni zamanda kompleks geoprocessing modellerinin olusturulmasina ve tasarlanmasina yardimci olur. Modeller, ileri düzey islemleri ve is akislarini olusturmak için araç dizilerini, bununla birlikte verileri birbirine baglayan veri akis diyagramlaridir. Kompleks CBS islemlerini gerçeklestirmek için araçlari ve verisetlerini modeller üzerine sürükleyebilir, islem adimlarini belli bir siralama dahilinde birbirine baglayabilirsiniz. ModelBuilder, metodlari ve prosedürleri organizasyonunuz disindaki diger kullanicilarla da paylasabilmeniz için verimli bir mekanizmadir.

ModelBuilder, kompleks CBS islemlerinin yapilandirilmasi ve olusturulmasi için interaktif bir mekanizma saglar.


ArcGlobe ArcGIS Desktop 3D Analyst modülünün bir parçasi olan ArcGlobe, sürekli, multi-resolution, global görüntüleme saglar. ArcGlobe da ArcMap gibi CBS veri katmanlariyla çalisir. ArcGlobe katmanlari, ortak bir global yapi içerisine entegre edilerek tek bir küresel görüntüleme ortamina yerlestirilir. Veri setlerini ve detaylari uygun ölçeklerde görüntüleme ortami saglar. ArcGlobe’un cografi bilgi için interaktif görüntüleme ortami, CBS kullanicilarinin tamamen farkli veri setlerini entegre etme kabiliyetlerini önemli ölçüde gelistirmistir. Editleme, mekansal veri analizleri, haritalama ve görüntüleme gibi ortak CBS islemleri için ArcGlobe’un genis bir uygulama platformu olmasi beklenmektedir.

SARS virüsünden ölenlerin ve raporlanmis durumlarin küresel analizi

Chicago sehir merkezi görüntüsü

Insan popülasyonlarinin ve çesitli türlerin potansiyel çakisma alanlari


ArcView, ArcEditor ve ArcInfo Nedir? ArcGIS Desktop, CBS kullanicilari için meknasal verilerin yöetimi ve bilginin etkin kullaniminda bir koordinatördür. Üç farkli yazilim ürünü seklinde satin alinabilir ve her bir yazilim yüksek düzeyde islevsellik saglar.

• ArcView, çok kapsamli haritalama, veri kullanimi, analiz ve geoprocessing araçlari saglar.

• ArcEditor, bütün ArcView fonksiyonlarina ek olarak shapefile ve geodatabase için gelismis editleme içerir.

• ArcInfo, çok kapsamli CBS fonksiyonlari ve çok zengin cografi islemler içeren profesyonel bir

yazilimdir. Çok gelismis geoprocessing ile ArcView ve ArcEditor fonksiyonlarini genisletir. Ayni zamanda ArcInfo Workstation için gereken uygulamalari da (Arc, ArcPlot™, ArcEdit™, AML, vs.) içerir.

Çünkü, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ayni mimariyi paylasirlar. Dolayisiyla bunlardan herhangi birini kullanan kullanici uygulamalarini diger kullanicilarla paylasabilir. Haritalar, veri, semboloji, harita katmanlari, özel araçlar ve arayüzler, raporlar, metaveri ve digerleri bu üç ürün içerisinde etkilesimli olarak kullanilabilir. Bu demek oluyor ki, birçok degisik mimariye açilmak ve onlari ögrenmek yerine tek bir mimari kullanmanin faydalarina sahip oluyorsunuz. Ek olarak, ücretsiz ArcReader ürünü, özel ArcGIS Engine uygulamalari, ArcIMS ve ArcGIS Server kullanarak olusturulan ileri düzeyde CBS Web hizmetleriyle ArcGIS Desktop ortaminda üretilen harita, veri ve metaveri birçok kullaniciyla paylasilabilir. Bütün bu üç düzeyin yetenekleri istege bagli yazilim modülleri (ArcGIS Spatial Analyst, 3D Analyst, Geostatistical Analyst, ArcPress™ gibi) kullanilarak daha da ilerletilebilir. Daha fazla bilgi için ‘Lisansli ArcGIS modülleri’ konusuna bakabilirsiniz.

ArcGIS Desktop için üç yazilim da profesyonel CBS yetenekleri kazandirmaktadir.


ArcView Nedir? ArcView profesyonel CBS kullanicilari için anahtar bir veri kullanimidir. ArcGIS Desktop kullanabileceginiz üç fonksiyonel ürün düzeyinden ilkidir. ArcView 9.0, ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox ve ModelBuilder uygulamalarinin bir bütünüdür. ArcView; haritalama, raporlama ve harita-bazli analizler için güçlü bir toolkit olusturur.

ArcView içerisindeki bazi anahtar özelliklerin listesi. Ileri düzeyde harita sembolojilendirme ve editleme araçlari, metaveri yönetimi ve on-the-fly projeksiyon içererek birçok heyecan verici veri kullanim yetenekleri kazandiriyor.


ArcEditor Nedir? ArcEditor, geodatabase, shapefile ve diger cografi bilgi formatlarini yapilandirma için CBS veri otomasyonu ve derleme ortamidir. ArcEditor, topoloji, subtype, domain ve geometrik network gibi geodatabase davranislarini olusturma yeteneklerine sahiptir. Ayrica, metaveri olusumu, cografi veri inceleme, analiz ve haritalama araçlari da içermektedir. ArcView içinde bulunan bütün yeteneklere sahiptir. ArcSDE yoluyla IVTYS’e erisebildiginiz zaman, çok kullanicili cografi veri tabanlari, ArcEditor’deki tam kapsamli versiyon yönetimi ile güncellenebilir, korunabilir. Versiyon yönetimi için gelismis versiyon yönetim araçlari içerir. Örnegin, uyusmazliklari (conflicts) belirleyici ve çözücü versiyon birlestirme araçlari gibi. ArcSDE üzerine daha fazla bilgi edinmek için ‘ArcSDE Nedir?’ bölümüne bakabilirsiniz.

ArcEditor i çerisindeki bazi anahtar özelliklerin listesi. ArcView ile ayni yetenekleri önerir fakat ileri düzeyde editleme fonksiyonlari kazandirir.


ArcInfo Nedir? ArcInfo, ArcGIS’in fonksiyon olarak en zengin istemcisidir. ArcInfo, bütün ArcView ve ArcEditor yeteneklerini saglar. Tüm gelismis geoprocessing ve polygon processing destekleyici ArcToolbox uygulamalarina Arc, ArcPlot ve ArcEdit içerisinde bulunan klasik workstation uygulamalarini da ekler. ArcInfo, GIS veri üretimi, güncelleme, sorgulama, haritalama ve analiz sisteminin bütünüdür.

ArcInfo içerisindeki bazi anahtar özelliklerin listesi. ArcView ve ArcEditor içerisindeki bütün yetenekleri içerir ve ileri düzeyde geoprocessing fonksiyonlari kazandirir. ArcInfo versiyonu içerisindeki ArcToolbox mekansal veritabani olusumu ve yaratiminda

büyük önem tasimaktadir.


ArcGIS Desktop için istege bagli modüller

Birçok istege bagli ArcGIS modülü Desktop yazilimlari içerisinde yeralmaktadir. Modüller; raster, geoprocessing ve 3D analizler gibi islemleri yapmanizi saglar. Bütün ürünler, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ürünlerinin herbirinde kullanilabilir.


ArcGIS Spatial Analyst ArcGIS Spatial Analyst büyük ölçüde güçlü mekansal modelleme ve hücre bazli raster verilerini yaratmaniza, haritalamaniza, sorgulamaniza izin veren özellik analizi saglar. ArcGIS Spatial Analyst ayrica entegre bir vector-raster analizi yapmaniza da olanak verir. ArcGIS Spatial Analyst kullanarak, verileriniz hakkinda bilgi türetebilir, mekansal iliskileri tanimlayabilir, uygun alanlar bulabilir, bir noktadan diger bir noktaya geçislerde birikmis tutarlari hesaplayabilirsiniz.

ArcToolbox ve ModelBuilder kullanarakRaster geoprocessing ve modelleme


ArcGIS 3D Analyst 3D Analyst™ kullanicilara etkin bir yüzey veri görüntüleme ve analiz imkani tanir. 3D Analyst kullanarak, birçok baki noktasindan yüzey görünteleyebilir, yüzey sorgulayabilir, seçili konumdan yüzeyde ne görülebildigini saptayabilir, raster ve vector veri üzerinde yüzeyi kapsayan gerçekçi bir perspektif imaji yaratabilirsiniz. 3D Analyst modülünün ana noktasi, ArcGlobe uygulamasidir. ArcGlobe, üç boyutlu verinin birçok katmanini görüntülemek ve yüzey yaratimi ve analizi için arayüz saglar. 3D Analyst ayrica kazi-dolgu, görüs çizgisi ve arazi modelleme gibi üç boyutlu modelleme islemleri için ileri GIS araçlari saglar.

ArcGIS 3D Analyst, üç boyutlu görüntüleme ve arazi modelleme yetenekleri sunar. modelleme

Bir TIN geoprocessing örnegi


ArcGIS Geostatistical Analyst Geostatistical Analyst, sürekli verilerin analiz edilmesi ve haritalanmasina yönelik istatistiksel metodlar saglar. Yüzey yaratiminda Exploratory Spatial Data Analysis araçlari veri için farkli girdiler (dagilim orani, küresel ve yerel dis etkenler, global trendler, mekansal otokorelasyon ve birçok veriseti üzerinde çesitlilik) saglamaktadir. Geostatistical Analyst, belirli noktalarda seyrek ölçülerden alinmis sürekli yüzey yaratabilme tool’lari ile donatilmistir. “Belirli bir bölgede EPA standardini asan ozon degeri olasiligi nedir?” gibi sorular için Geostatistical Analyst, kesin olmayan hesaplamalari tahmini degerlerle biraraya getirerek çözümler sunmanizi saglar.

ArcGIS Geostatistical Analyst ile hizla ve kolayca özet istatistikler yapabilir, trendleri analiz edebilir ve yüzeysel yorumlama için istatistiksel veriyi grafik olarak temsil edebilirsiniz.


ArcGIS Survey Analyst Yillarca harita (survey) ve CBS kullanicilari, çok kapsamli harita bilgilerini (survey information) CBS uygulamalari içerisine entegre etmek ve CBS veritabanlarinin mekansal dogrulugunu belirlemek için arastirmalarini (surveyi) temel olarak kullanmak istemislerdir. ArcGIS Survey Analyst bunu basarmaktadir. ArcGIS Survey Analyst ile kullanicilar, zaman içerisinde güncellemeler yaparak ve gelistirerek çok kapsamli survey veritabanlarini CBSlerinin entegre bir parçasi olarak yönetebilirler. Her survey konumu için survey sistemi içerisindeki iliskili dogruluk ve hata oranlari görüntülenebilmektedir. Ek olarak kullanicilar, survey sistem içerisinde özellik konumlariyla survey noktalarini birlestirebilir ve survey konumlarini yakalamak için özellik geometrisini ayarlayabilirler. CBS endüstrisi içerisine ArcGIS Survey Analyst modülünün girisi çok önemlidir. Zaman içerisinde entegre survey ve GPS bilgilerinin kullanilarak mekansal dogruluk oraninin artirilmasi amaciyla bütün CBS organizasyonlarinca kullanilacaktir.

Mekansal dogrulugun aratirilmasi için cografi özellik geometrisi survey konumlarina baglanabilir.

Yukaridaki grafik, ölçüm bilgilerini ve survey network çapraz görüntüleme örnegi göstermektedir.


ArcGIS Tracking Analyst ArcGIS Tracking Analyst, kullanicilarin özellik hareketlerini ve konumlar için sistem degerlerini zaman içerisinde izlemek amaciyla geçici (temporal) verilerini görüntülemelerini ve analiz etmelerini saglar. ArcGIS Tracking Analyst:

• Nokta ve track verilerini görüntüleme (gerçek zamanli ve sabit zamanli) • Zamani renklerle sembolize etme (verinin yas gösterimi) • Interaktif playback • Aksiyonlar (özniteliklere veya mekansal sorgulamalara dayanan) • Highlight (Vurgulama) • Suppression (baski) • Çizgisel ve alansal veriler için destek • Playback içinde geçici histogram • Zamana bagli olarak harita katmanlarinin sembolize edilmesi • Birçok geçici katmanin yönetimi için katman tabanli zaman pencereleri • Geçici islemlerin karsilastirilmasinda geçici offset • Animasyon dosyalari • Ek analizler için veri saati (data clock)

ArcGIS Tracking Analyst içerisinde interaktif playback yöneticisi (Start, Stop, Pause, Rewind)gelecek zaman pencerelerini (misyon planlama için) veya geçmis zaman pencerelerini (tarihsel veri analizleri için) görüntülemek için eklenmistir.


ArcGIS için ArcScan ArcScan, taranmis görüntüleri vektör tabanli katmanlara dönüstürebilmeniz için araçlar saglarken ayni zamanda çalistiginiz görüntünün raster hücrelerini seçmenize ve editlemenize olanak tanir. Sonuç olarak bu araçlar, raster görüntülerden elde edilen özellikleri (features) cografi bilgi sisteminize (CBS) entegre etmek için ArcEditor ve ArcInfo yaziliminiz içerisine yeni teknikler ekler. ArcGIS için ArcScan kullanarak raster editleme, raster yakalama, manuel olarak raster veri izleme ve çoklu vektörizasyon içeren raster’dan vektöre dönüsüm islemlerini gerçeklestirebilirsiniz.


ArcGIS Schematics ArcGIS için Otomatik Sematik Olusum ArcGIS Shematics modülü, ArcGIS yazilimi üzerinde olusturulan ag yapilarini kullanarak, genis alanlar üzerindeki sebekelerin tek hat ve prensip semalarini olusturmaktadir. ArcGIS Shematics, ArcGIS üzerinde kurulmus olan elektrik, telekom, su ve kanalizasyon ve dogalgaz gibi altyapi uygulamalarinin yaninda lineer olan herhangi bir ag yapisi üzerinde de kullanilabilir. Sematik herhangi bir CBS ag yapisi görüntüsüdür. Bu araç, ag yapisina ait birçok grafik görüntüleme yapabilmenizi ayni zamanda haritalar ve dokümanlar içerisine yerlestirebilmenizi saglar.

Elektrik ve su ag yapilarina yönelik bazi ArcGIS Schematics örnekleri


ArcGIS için Maplex ArcGIS için Maplex, harita üretiminde kullanilan CBS tabanli kartografik tasarim yazilimidir. Sayisal ortamlarda üretilen haritalarda, otomatik yazi yerlestirilmesi ve ileri düzeyde etiketleme teknikleri ile Maplex günümüz bilgisayar destekli harita üretiminde büyük kolayliklar saglamaktadir. Maplex yazi ve etiketler arasinda çikabilecek yerlesim çakismalarini, kullanici tarafinda belirlenen "öncelik sirasi tanimlarini" kullanarak çözmektedir. Böylece kartografik kaliteyi öne çikartmak ve harita gösterim hizini arttirmak mümkün olmaktadir. Maplex öteleme, yigma, otomatik yazi tipi küçültme, egiklestirme ve kisaltma islemleri ile etiketlerin en uygun sekilde yerlestirilmesini saglar. Maplex kullanarak önemli ölçüde zaman kazanirsiniz. Ön çalismalar etiketlendirme islemlerinde %50 oraninda ve hatta daha fazla zaman kazanci oldugunu göstermektedir. Sagladigi kaliteden ve kazandirdigi zamandan dolayi yüksek kalitede harita üreten her CBS organizasyonu mutlaka bir tane Maplex yazilimina sahip olmayi düsünmelidir.


ArcGIS Publisher

ArcGIS Publisher modülü, ArcGIS Desktop yazilimlarinda olusturulmus standart haritalari yayinlamak

için kullanilmaktadir. ArcSDE (Konumsal Veri Sunucusu) veya internet üzerinden sunmak amaci ile her

ArcMap dokümani için yayimlanabilir harita dosyalarina (PMF) dönüstürmede kullanilir. Yayimlanan

PMF dosyalarini ESRI 'nin ücretsiz görüntüleme yazilimi ArcReader araciligi ile her sayida kullanici ile

paylasabilirsiniz. PMF format, ArcIMS için ArcMap Server araciligiyla haritalarinizi Web veya Intranet

üzerine yerlestirmek için de kullanilmaktadir.

ArcGIS Publisher programlanabilir API içermektedir. Bu sayede ArcReader Visual Basic, C++ veya Java kullanarak özellestirilebilir.

ArcPublisher, olusturdugunuz haritalara tasinabilirlik kazandirmanin yanisira yayinlacaginiz haritalarin

görüntülenme ayarlarini da kontrol etmenizi saglar. Bu sayede kullanicilarin ArcReader ile hangi

özellikleri kullanabilecegini belirlemis olursunuz.

ArcReader uygulamasinin ana hedefi organizasyonunuzun degisik departmanlarinda mevcut olan

haritalara daha kolay ulasimi saglamaktir. ArcReader uygulamasinin en son sürümü ArcGIS Desktop ile

üretilen yüksek kalite haritalari da gösterebilmektedir. ArcReader kullanicilari interaktif olarak bu haritalari kullanabilir ve çikti alabilirler.

PMF dosya formati, ArcGIS Publisher ile üretilir. ArcGIS publisher opsiyonel bir eklenti olarak ArcView,

ArcEditor, ve ArcInfo uygulamalarina entegre edilebilmektedir. ArcGIS Publisher MXD formatindaki çiktilari PMF formatina dönüstürerk ArcReader uygulamasinda görüntülenmesini saglar.

Haritalarinizi ArcMap ortaminda olusturur, ArcGISPublisher ile yayinlarsiniz. ArcReader, ArcGIS Server

ve ArcIMS ArcMap Server ile bu haritalarinizi birçok kullaniciyla paylasirsiniz.


ArcGIS için ArcPress ArcPress; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo için harita baski modülüdür. ESRI’nin raster imaj islemcisi (raster image processor (RIP)) gibi ArcPress standart grafik degisim formatlari ile sanayi tipi standart wide-format ve masaüstü yazicilari üzerinde baski yapabilmek için genel yazici dilinde baski dosyalari saglar. Genis formatli CBS haritalari, çok büyük veri hacimleri, kompleks semboloji ve off-the-shelf yazicilarda basimi çogunlukla zor veya zaman kaybi olan çok genis kapsamli imajlar içerebilir. ArcPress’in CBS ortamindaki rolü, herhangi ekstra yerlesik hafizaya veya donanima ihtiyaç duymadan yüksek kalitede ve hizli harita baskisi saglamaktir. ArcPres, yazicinizin pahali donanim yükselticilerine gerek duymadan sürekli baski yapmasina izin vererek, bilgisayarinizi bir baski islemcisine dönüstürür.


ArcGIS StreetMap USA ve StreetMap Europe ArcGIS StreetMap modülü cadde-bazinda haritalama ve adres bagdastirma saglar. StreetMap, katmanlari otomatik olarak yönetir, etiketlendirir ve önemli yerel noktalari, caddeleri, parklari, su kaynaklarini ve diger özellikleri çizer. StreetMap her ildeki hemen hemen her adresi bulabilir. Bu islemi, adres dosyasindaki tek bir adresi veya birçok adresi interaktif olarak bagdastirarak yapar.

ArcGIS StreetMap kullanilarak yapilmis büyük ve küçük ölçekli harita örnekleri ArcGIS için MrSID Encoder MrSID, yüksek kaliteli, yüksek performansli sikistirma yöntemidir. Çok genis görüntülerin boyutlarini küçültmeye yarar. MrSID Encoder modülü size 50-500 MB boyutundaki mozaik görüntülerin sikistirilmasi için ArcToolbox kullanimi saglar. ( 50 MB’tan küçük görüntüler bu modül olmadan da kodlanabilir.) Raster dosya boyut limiti, dosya depolama boyutuna bagli degildir ama pixel sayisina baglidir. 500 MB boyut kurali söyle hesaplanacaktir: 50 milyon<Görüntü genisligi*Görüntü Yüksekligi*Bant sayilari<500 Milyon MrSID Encoder LizardTech, Inc. Trafindan gelistirilmistir. Daha genis boyuttaki görüntüleri sikistirmanizi saglayan ek ürünler LizardTech’ten elde edilebilir.


ArcGIS INTEROPERABILITY EXTENSION (GIS verisi ve teknolojisinin birlikte islerligi) ArcGIS Interoperability Extension, yaygin olarak kullanilan 100’den fazla CBS veri formatina ve özelliklerine, gelismis veri arayüzü ekleme yetenegini saglar. Bu modülün ana özelligi, her bir CBS veri formatini direk erisilebilir veri kaynagi olarak ekleyebilmesidir. Örnegin, S57 gibi denizcilikle ilgili verisetleri, gelistirilmis öznitelikleriyle ileri düzeyde CAD verisetleri, MapInfo verisetleri, UK Ordnance Survey’s Master Map GML dosyalari ArcGIS içerisinde kullanilabilir. Ek olarak, ArcGIS kullanicilari verilerini 80’den fazla desteklenen veri formatina export edebilirler. Dis kaynakli verileri ArcGIS veri yapilarina (geodatabase feature class, shapefile, vs.) dönüstüren dönüsüm araçlari üzerinden veri kaynaklari tanimlanabilir. Her veri kaynagi, dis kaynakli bir dosyanin direk olarak nasil okunacagina ve daha sonra ArcGIS içerisinde nasil kullanilacagina dair özellikler sunar. Yeni veri kaynagi tanimlandiktan sonra, ArcGIS veri yapilari gibi, ArcCatalog, ArcMap, ArcGlobe, ArcToolbox ve Model builder içerisinde dogrudan kullanilabilir. ArcGIS Interoperability Extension ESRI ve Safe Software isbirligiyle yapilandirilmistir. Yazilim Safe Software’in popüler FME ürünü üzerine kurulmustur. ArcGIS Interoperability Extension ile kullanicilar:

o Standart FME formatlarini dogrudan okuyabilecekler (TAB, MIF, E00, GML, vs.)

o FME destekli veritabanlarina baglanabilecek ve bu veritabani baglantilarindan

okuyabilecekler (MySQL ve PostGIS gibi)

o FME birlesik veri kaynaklarini tanimlay abilir ve bu kaynaklardan okuyabilirler (

örnegin, FME kullanarak “query” olarak tanimlanan veri kaynaklari)

o Veritabani yönetim sistemlerinden shape dosyalarina öznitelik birlestirebilirler (join),

yeniden kodlandirma yapabilirler, vs.

o Her feature class’i her FME destekli veri formatina export edebilirler (örnegin GML

formatina export etme)

o ArcGIS destekli veriyi her FME formatli veya destekli veritabanina yüklemek, islemek

ve export etmek için geoprocessing yapisi içerisindeki FME ortamini kullanabilirler


Bölüm

ArcSDE, konumsal veritabani sunucusudur. IVTYS’niz içerisindeki cografi bilgiyi yönetmenizi, verilerinizi ArcGIS, ArcIMS ve diger uygulamalara açik olarak sunmanizi saglar. ArcSDE, çok kullanicili ArcGIS sistem içerisinde anahtar bilesendir. Iliskili veri tabanlari yönetim sistemlerine açik bir arayüz saglar ve Oracle, Oracle with Spatial, Microsoft SQL Server, IBM DB2 ve Informix gibi çesitli veri tabani platformlari üzerinde cografi bilgi yönetimi için etkindir. ArcSDE; ArcGIS ve iliskili veri tabanlariniz arasinda ag geçidi görevi yapar. Çok büyük ve birçok kullanici tarafindan ayni anda kullanilabilen, güncellenebilen bir veritabanina ihtiyaç duydugunuzda, ArcSDE bunu ana CBS yeteneklerini kullanarak gerçeklestirir. IVTYS içerisinde çok kullanicili ortak cografi veri tabaninizi yönetmenize imkan vererek ArcGIS sisteminize ekler. ArcSDE:

• Seçtiginiz IVTYS içinde cografi veri tabaninizi yönetmenizi ve korumanizi saglar.

• Birçok kullanici güncellemesine sahip olmanizi ve geodatabase onarimi yapmaniza olanak tanir. ArcSDE, IVTYS’niz için uzun süren islem ve versiyon destegi saglar.

• Geodatabase’inizi limitsiz olarak ölçeklendirir.

• Birçok ArcGIS kullanicilarina kendi aginiz üzerinden hizmet vermenizi saglar. Kendi IVTYS

sunucunuzu merkezilestirmek, çok kullanicili sistemlerde büyük ölçüde performans artisi saglar.

• ArcGIS geodatabase’inizi ArcReader, ArcGIS Engine, ArcIMS ve ArcGIS Server uygulamalari

üzerinden diger kullanicilara açmanizi saglar.

• Verilerinizi ArcIMS web hizmetleri kullanarak yayinlayabilmenizi saglar.

• Birçok IVTYS ve dosya sistemi arasinda etkin olarak veri hareketi saglar.

• Geodatabase içerisinde yer alan tablolar ve satirlarla çalisan SQL uygulamalarini kurmanizi saglar.

ArcSDE, ArcGIS ve iliskili veritabanlariniz arasinda ag geçidi görevi yapar. Yukaridaki grafik çesitli ArcSDE konfigürasyon yollarini göstermektedir.

ArcSDE Nedir ? Bölüm 5


Temel ArcSDE yetenekleri Açik IVTYS yönetimi

Iliskili veri tabanlari yönetim sistemlerine açik bir arayüz saglar ve Oracle, Oracle with Spatial, Microsoft SQL Server, IBM DB2 ve Informix gibi çesitli veri tabani platformlari üzerinde cografi bilgi yönetimi için etkindir.

Uzun islem destegi (Long transaction)

Birçok kullanici güncellemesine sahip olmanizi ve geodatabase onarimi yapmaniza olanak tanir. ArcSDE, IVTYS’niz için uzun süren islem ve versiyon destegi saglar.

Yüksek performans ve açik veri erisimi

ArcSDE, mekansal sorgulamalar ve özellik (feature) davranislarini optimize eden yüksek performansli uygulama sunucusu saglar

Mekansal veri entegrasyonu

ArcSDE, VTYS içerisinde özellik ve raster geometrisi entegrasyonu saglar. Örnegin, poligonlar, XY, XYZ ve XYZM destegi ve çok satirli rasterlar.

VTYS için yüksek performansli CBS ag geçidi

ArcSDE birçok IVTYS’yi desteklemek üzere yapilandirilmis bir ag geçididir. Sadece veritabani veya mekansal depolama modeli degildir. ArcSDE, VTYS depolama çesitlerinin avantajlarini kullanir. (örnegin, ikili objeler, mekansal veri tipleri, vs.)

Sürekli ölçeklendirilebilir veritabanlari

ArcSDE, rasterlar, topolojiler ve kompleks geometriler gibi karmasik CBS veri tipleri için VTYS’nizin destekleyebilecegi geodatabase’inizi limitsiz olarak ölçeklendirir.

ArcSDE, yukaridaki tabloda yer alan temel özellikleri saglar ve çok kullanicili CBS içerisinde önemli bir yere sahiptir.


Neden ArcSDE?

Cografi verisetlerinin yönetim sorumlulugu CBS yazilimi ve iliskisel veritabani yönetim sistemi (IVTYS) yazilimi arasinda paylasilmistir. Disk tabanli depolama, öznitelik tiplerinin tanimlanmasi, sorgulama islemleri ve çok kullanicili islemler IVTYS’ye aktarilmistir. Bazi IVTYS motorlari indeksleme ve arama fonksiyonlari eklenerek mekansal veri tipleri için gelistirilmistir. CBS uygulamasi, çesitli cografi verisetlerinin simgelemek amaciyla kullanilan bir IVTYS semasi ve temelde bulunan kayitlarin bütünlügünü saglayan domain için sorumluluk tasimaktadir. Aslinda IVTYS, cografi verisetleri için bir uygulama mekanizmasi gibi kullanilmaktadir. IVTY cografi verinin anlamini tam olarak tanimlamaz. ArcSDE; yüksek düzeyde veri entegrasyonu ve bilgi isleme fonksiyonlarinin bir uygulama ve domain yazilimi olan ArcGIS içerisinde tutulurken, veri depolama ve erisim uygulamalarinin IVTYS içerisinde gerçeklestirildigi çok katli bir mimari (uygulama ve depolama) üzerine kurulmustur ArcSDE, birçok IVTYS içerisinde geodatabase depolama fonksiyonlarini destekleyerek IVTYS teknolojisi saglamakta ve ArcGIS uygulamalarini da desteklemektedir. ArcSDE, depolama, indeksleme ve IVTYS içerisinde tutulan vektör, raster, survey, metaveri ayni sekilde diger mekansal verilerin erisiminde etkin olarak kullanilmaktadir. ArcSDE:

o Büyük, sürekli veri hacimlerini

o Çok kullanicili erisimi

o Hizli performansi

o Entegre uzun islem ve versiyon yönetimini

o Dogru olusturulmus geometri saglamak için mekansal entegrasyonu

o IBM, Microsoft ve Oracle destegi için esnekligi

desteklemektedir. ArcSDE ayni zamanda, IVTYS temelinde bulunan yeteneklere bakmadan bütün bir mekansal islevsellik saglar ve bu mantigi bütün IVTYS’ler üzerinde uygular. IVTYS teknolojisi, cografi veri kaynaklarinin yönetiminde yeterli olacaktir. ArcSDE, IVTYS içerisinde SQL üzerinden erisilebilir olan her veri tipini kullanarak, IVTYS tablolari içerisinde mekansal depolama yönetimi saglar. ArcSDE, özel uygulamalar için temelde bulunan mekansal tablolara tam erisim saglayarak açik olarak yayinlanan bir istemci kütüphanesine de olanak tanir. API, C ve Java için uygundur. Bu esneklik daha bütüncül, açik, ölçeklendirilebilir çözümler ve kullanicilar için daha fazla seçenek anlamina gelmektedir.


ArcSDE, her IVTYS üzerinde ayni yeteneklere sahiptir Her ne kadar bütün iliskisel veritabanlari SQL destegine sahip olsa da, detayda veritabani sunucusu uygulamalarinda çok belirgin farkliliklar vardir. Bu farkliliklar performans, indeksleme, desteklenen veri tipleri, entegrasyon yönetim araçlari ve kompleks sorgulama olusturulmasi ile iliskilidir. Ayni zamanda IVTYS içerisindeki mekansal veri tipleri için saglanan destekle de iliskilidir. ArcSDE, önde gelen veritabani konfigürasyonlari üzerinde çok yüksek performansta mekansal veri yönetimini destekler:

o Oracle

o Oracle (with spatial)

o DB2 (Spatial Extender ile)

o Informix (Spatial Extender ile)

o SQL Server

ArcSDE, temelde olan IVTYS dünyasinin çesitliligi ve karmasikligi ile ilgilenmek üzere vardir. ArcSDE mimarisi kullanicilarimiz için büyük ölçüde esneklik saglamaktadir. Açik bir veritabani seçnegi ve fiziksel sema sagladigi gibi her iliskisel veritabani üzerinde de yüksek performansli veri erisimini ve mekansal entegrasyonu desteklemektedir. IT stratejisi içerisine CBS yerlestirmek Birçok CBS kullanicisi, organizasyonlari için CBSlerinin IT (Bilgi Teknolojisi) stratejisi içinde yer almasini istiyor. Öncelikle, CBS’leri IT standartlarina uygun olmali, CBS verisi, organizasyon verilerinin bütünleyici bir parçasi olarak yönetilmeli ve bu veriye erisim açik ve kolay olmali. Bu özellikler CBS kullanicilarinin ihtiyaç duydugu IVTYS’nin standart avantajlaridir. ArcSDE ve geodatabase’in ana görevi CBS ve IVTYS arasindaki bütünlügü yönetmektir. CBS’nizi gelistirmek Geodatabaseler küçük, tek kullanicili veri tabanlarindan, çok genis, sirket kapsaminda çok kullanicili veri tabanlarina kadar ölçeklendirilebilir. ArcSDE’nin ana görevi, cografi veri tabaninizin, birçok kullanici tarafindan paylasilmasini saglamak ve ihtiyacinizi karsilayacak her sekilde ölçeklendirebilmektir.

ArcSDE Avantajlari § Yüksek performans § Son derece büyük veri hacimleri § Entegre uzun islemler (long transaction) ve versiyonlar § Bütün CBS veri tiplerine destek (vektör, raster, arazi, metaveri ve digerleri) § Önde gelen IVTYS’lere sürekli destek § Birçok kullaniciya ve veritabanina göre ölçeklendirilebilirlik


ArcSDE içerisinde Veri Bütünlügü ArcSDE, birçok VTYS için sagladigi esneklik ve standart SQL tiplerinin kullanimi destegiyle CBS veri bütünlügü açisindan önemli bir göreve sahiptir. Asagida veri birlikteligi ve islerlik ile ilgili bazi bilgiler bulacaksiniz: Mekansal Geometri Depolama ArcSDE VTYS içerisinde veri yönetimi için farkli birsey yapmaz. VTYS’nin bütün avantajlarini ve SQL veri tiplerini alir. ArcSDE birçok VTYS için esneklik saglar, her VTYS’de desteklenen standart SQL tipleri içerisinde veri yönetir ve bütün mekansal veri tiplerini (vektör, rasterlar, topolojiler, networkler, Grid, tablosal bilgiler, adresler gibi konumsal veriler, modeller ve metaveri) destekler. ArcSDE veri depolama islemi için SQL tiplerini kullanir ve bu tipler için gelistirilmis mekansal verileri tam olarak destekler. Binary large object (BLOB) tipleri, eger VTYS gelistirilmis mekansal veri tiplerini desteklemiyorsa kullanilir. Birçok CBS veri setine erisim

CBS içerisindeki ana gereksinim, birçok veritabanina ve çesitli formatlardaki dosyalara, VTYS’lere ve ag yapilarina es zamanli olarak erisimdir. Veri yönetimi ve derleme islemlerinin genis hacimli bir veritabanina ihtiyaç duymasindan dolayi ArcSDE, kullanicilari bir tek VTYS’ye veya veri yönetim çözümüne bagli kilmadan, esneklikler saglayarak bu CBS gereksinimini karsilamaya yardimci olur. Çok kullanicili cografi veritabanlari için temel teknoloji ArcSDE, iliskisel veritabanlari içerisindeki geodatabase’ler üzerinde islem yapabilmek için bir geodatabase mantigi gerçeklestirir. ArcSDE, etkin bir depolama ve erisime imkan verirken, geodatabase yazilimi ileri düzeyde davranis ve bütünlük saglar. IT ve CBS Bütünlügü için Açik Destek ArcSDE, ArcIMS ve ArcGIS çesitli düzeylerde birlikte islerlik (interoperability) saglamaktadir. Bazi odakli kullanimlarda veri bütünlügü SQL kullanan VTYS içerisinde görülebilir. Bununla beraber, ArcGIS, ArcSDE ve ArcIMS çesitli mekanizmalar ve arayüzler araciligiyla uygulama düzeyinde bütünlük saglar. Örnegin; API üzerinden erisim, web hizmetleri özellikleri (SOAP ve ArcXML), Geodatabase XML özelliklerini kullanarak veritabani erisimi ve çok genis çapta dönüstürücü ve veri formati için destek (GML, shapefile, image dosya formatlari,vs.)


ArcSDE BAGLANTI KONFIGÜRASYON SEÇENEKLERI ArcSDE, merkezi bir sunucu içerisinde CBS istemci uygulamasinin bir bölümü olarak çalisabilir. ArcSDE, istemci uygulamalari ve IVTYS arasinda direk baglanti kurabilmesi veya IVTYS yaninda uygulama sunucusu olarak çalisabilmesi amaciyla esnek bir sekilde yapilandirilabilmektedir. Ihtiyaçlariniza bagli olarak her konfigürasyonun avantajlari vardir. Dogrudan baglanti konfigürasyonu Istemci uygulamalari, herhangi bir uygulama sunucusu kullanmadan IVTYS’ye direk olarak baglanabilir. Her ArcGIS Desktop ürünü, ArcSDE’ye direk baglanti kabiliyetine sahiptir. ArcEditor ve ArcInfo güncelleme imkani ve merkezi geodatabase idaresi için ArcSDE keycode aramasi yapar. Bu yapilanma, ölçeklendirilebilirligi artirir. Uygulama sunucusu konfigürasyonu En yaygin ArcSDE konfigürasyonu, ArcSDE Application Server içerir. Uygulama sunucusu, uygun platform üzerinde, standart ag boyunca birçok kullaniciya merkezi geodatabase sunmanizi saglar. (UNIX, Linux® ve Windows sunuculari) ArcSDE Application Server, tipik olarak ayni donanim platformuna IVTYS’niz gibi yerlestirilmistir. Uygulama sunucusu konfigürasyonu birçok performans avantaji önerir ve akilli ArcSDE istemci/sunucu mimarisinden dolayi genel olarak hizlidir.

ArcSDE, yukaridaki grafikte de görüldügü üzere dogrudan baglanti ve uygulama sunucusu konfigürasyonlarina sahiptir.


NEDEN IVTYS KULLANACAKSINIZ?

Çok kullanicili CBS, IVTYS ve cografi verilerle birlikte çalisan güçlü CBS araçlarina ihtiyaç duyar. Organizasyonunuz gelistikçe, mekansal veri tabaniniz boyut ve kullanici sayisi olarak büyür. IVTYS kullanmak, veri yatirimlarinizi korumanin ve paylasmanin pratik anlamidir. Yillarca dosya formatlari (coverages, shapefiles, grids, TIN’s, CAD ve birçok raster format) bilgi yönetimi ve paylasiminda kullanilmistir. Bu kullanim çok açik avantajlar saglamisti. Herkes verilerini bu yolla güncelleyebiliyor ve yönetebiliyordu. IVTYS yetenekleri, kompleks veri objelerini destekleyen, daha genis sorgulamalari, daha güçlü islem desteklerini içeren çok daha güçlü bir teknolojiye geçtiginden beri cografi veri yönetiminde kullanimi çok daha pratik bir hale gelmistir. Çok kullanicili CBS’lerin büyük bir kismi bugün verilerini IVTYS içerisinde yönetiyor ve bazilari da cografi bilgilerini IVTYS içerisine tasimaya basladilar. Organizasyondaki diger bilgi kaynaklari gibi, CBS verisi de IVTYS kullanimindan fayda saglayabilir. CBS bilgi kaynaklarini, iliskisel verilerinizin bir parçasi olarak yönetmek iyi bir is anlayisi saglar. Iliskisel veri kullanmanin bazi nedenleri diger bilgiler için geçerli oldugu kadar CBS için de geçerlidir:

o Öznitelikler ve mekansal veriler için tek bir veri deposu

o Temel iliskisel model (Bu sayede CBS diger IT ile de uyumludur)

o Çok kullanicili ortamda uyumluluk yönetimi

o Yedekleme (backup), kurtarma (recovery) ve yenileme (replication) gibi standart veri

yönetimi fonksiyonlari.

o Her sayida kullanici için performans

o Yönetilmis ve organize edilmis veri ihtiyaci

o Boyut limiti olmadan ölçeklendirilebilir veri hacimleri

o Veri için merkezilestirilmis, sistem ve sirket kapsaminda erisilebilirlik

o Personel degisikliklerine ve donanim/yazilim yükseltimine yayilan uzun zaman dönemi üzerinde veri onarimi

o Sistem çökme/kurtarma mekanizmalari

o Istemci/sunucu ve Internet mimarisi (Web hizmetleri gibi)


ArcIMS Nedir? ArcIMS Internet tabanli CBS’dir ve CBS haritalarini, verileri, uygulamalari organizasyonunuz kullanicilarina ve organizasyonunuzun disinda, dünya çapindaki kullanicilara dagitmanizi ve merkezilestirmenizi saglar. ArcIMS hem istemci hem de sunucu teknolojilerini içerir. CBS veri ve uygulamalarini sunmak için Web sitesi gelistirir. Ücretsiz HTML ve Java™ ekranlari ArcIMS’le birliktedir fakat ArcIMS ayni zamanda genis ölçüde istemciyle (ArcGIS Desktop, ArcPad, kablosuz araçlar ve Java istemcileri için Map Objects gibi) çalisabilir. ArcIMS yaziliminin XML web hizmetleri dili, ArcXML olarak adlandirilmaktadir. ArcIMS yaziliminin özel uygulamalar için yapilandirilmasinda kullanilan çok kapsamli geopublishing fonksiyonlari saglar.

ArcIMS ve ‘GeoPublishing’ Nedir ? Bölüm 6


NEDEN ArcIMS?

CBS’nizi gelistirin. ArcIMS, kullanicilariniza ücretsiz dagitilabilen HTML ve Java ekran seti içerir. Bu ekranlar önemli GIS fonksiyonlari saglar. GIS veri ve servislerini Internet üzerinde yayinlamak , birçok GIS kullanicisinin ihtiyaçlariyla karsilasmanizi saglar. ArcIMS ileri düzey GIS kullanicilarina da fayda saglar. ArcIMS, herhangi bir ArcGIS Desktop ürünüyle çalisan kullanicilarin GIS tecrübelerini önemli ölçüde artirir. Güncelleme araçlari hariç, hemen hemen bütün ArcMap araçlari ArcIMS özellik katmanlariyla kullanilabilir. Birçok kaynaktan veri entegre edin ArcIMS, birçok ArcIMS Web sitesinden veri biraraya getirmeyi kullanicilar için mümkün kilar ve ArcIMS katmanlariyla yerel GIS verilerini entegre etmeyi saglar. Kullanicilar verilerinize ve hizmetlerinize erisebilir ve sonra çok basit bir sekilde onlari birçok diger Internet kaynaklari ve yerel kaynaklarla bütünlestirebilirler. Ihtiyaçlarinizi karsilamak için sisteminizi ölçeklendirin Sunucunuz 10 veya 10.000 harita talebi kabul etse de, ArcIMS ihtiyaçlarinizi karsilamak üzere ölçeklendirilebilir. Daha sonra, alaniniz büyüdükçe ve harita talebi düstükçe, ArcIMS kolaylikla yeni istekleri karsilamak üzere gelistirilebilir. GIS verisine ve Location Service’lere erisim saglayin ArcIMS, GIS veri ve hizmetlerinin nasil ve kim için dagitildigini belirlemenizi saglar. Böylelikle, verilerinizin hem Web üzerinde hem de local area network (LAN) üzerindeki organizasyonunuz dahilinde, herkes tarafindan ulasilabilirligini kontrol edebilirsiniz. ArcIMS Location Services dagitimlarina elverisli bir hale getirilmistir ve birçok anahtar islemde kullanilmistir. Örnegin, ArcIMS Location Services içerisinde en yakin ATM’leri ve lokantalari bulmak, seyahat planlari üretmek, yeni konut alanlari ve çevresini, okullari, parklari kesfetmek için kullanilmistir.


ArcIMS NASIL KULLANILIR? ArcIMS “Geo-publishing” islemleri için kullanilmaktadir. Geo-publishing, cografi verilerinizin, haritalarinizin ve metaverilerinizin Web üzerinden sunumu anlamina gelmektedir. Asagida ArcIMS kullanimina yönelik üç adet örnek bulacaksiniz: Focused Application Delivery ArcIMS kullanicilarinin çogu, cografi bilgi sistemlerini birçok iç ve dis kullanicilara Web üzerinden sunma ihtiyaci içerisindedirler. Veri erisimini ve basit veri kullanimi uygulamalarini kendi kullanicilarina web browser üzerinden saglamak isterler. Kullanicilar, her ArcIMS CBS uygulamasina çok uygun sekillerde basvurabilirler. Bu web uygulamalari içerisinde bütün kullanicilar ayni temel islemleri gerçeklestirirler. Örnegin ArcIMS, SARS gibi çok özel durumlarin ve salginlarin dagilimini gösteren haritalari yayinlamakta çok basarilidir. Ayrica, vatandaslar için parsel vergisi incelemeleri, suç oranlari, kent gelisim planlari, okul alanlari, oy kullanma alanlari ve bunun gibi birçok örnek gösterebilecegimiz devlete yönelik uygulamalari da ArcIMS ile kusursuz olarak yayinlayabilirsiniz. Benzer uygulamalar bazi ortak özellikleri paylasirlar. Küçük kullanimdan çok agirlikli kullanima kadar ölçeklendirebilme yetisine ihtiyaç duyan birçok kullanici ve uygulama vardir. Bu uygulamalarin arayüzleri çok spesifiktir. Uygulamalar CBS bilgilerini biraraya getirir ve birçok kullaniciya yayinlar. Bu veriler tipik olarak güncelleme veya ileri düzeyde analizler için kullanilmamaktadir. Profesyonel CBS kullanicilari için Yayinlama Birçok organizasyon, kendi CBS profesyonelleri ve uygulamalarinda bu verilere ihtiyaç duyan diger profesyoneller için CBS verileri yayinlar. Bu ArcIMS uygulamalarinin temel amaci CBS profesyonelleri için veri paylasimidir. Son kullanicilar ArcIMS hizmetlerini web üzerinden erisilebilen, kendi lokal verisetlerine ek veri kaynaklari olarak görmektedirler. Örnegin, ArcIMS web sitelerini bulmak için ArcCatalog, verileri ArcMap ortamina katman olarak aktarmak için harita hizmetlerini kullanmaktadirlar.


CBS Aglari için Teknoloji Birçok CBS kullanicisi CBS verilerinin ag yapilari üzerinden hareket ettigini kabul eder. CBS ortamindaki heyecan verici yeni trend ve vizyon birçok kullanicinin CBS verisetlerini, bilgilerini ve aktivitelerini ortak bir Catalog portalinda register edebildikleri National Continental ve Global Spatial Data Infrastructures (SDI) gelisimleridir. Spesifik kullanimlar için CBS verilerine erisim amaciyla CBS Catalog Portal içerisinde arama islemleri gerçeklestirilebilir. (World Wide Web çok benzer bir sekilde, www.google.com içerisinde yapilabilir) ArcIMS, CBS aginin bütün bölümlerinin yapilandirilmasinda anahtar CBS teknolojisidir ve metaveri katalogu, web için katalog arama-bulma hizmetleri, veri-metaveri toplama hizmetleri, cografi index hizmetleri, web haritalama uygulamalariyla bir CBS Portal yapilandirmak için araçlar içerir.

ArcIMS Enterprise CBS için ilk uygulama adimidir CBS organizasyonlari ilk olarak CBS verilerini birçok kullaniciya açarlar ve ulastirirlar. Sonrasinda, merkezi veri toplama ve yönetim islemleri, ayni zamanda sunucu tarafinda geoprocessing için ArcIMS teknolojisi ArcGIS Server teknolojisi ile tamamlanir.


ArcIMS HIZMETLERI ArcIMS istemcisi sunucuya talep gönderdiginde, ArcIMS sunucusu gerekli islemleri yaparak talebe karsilik verir. Tipik ArcIMS, harita olusturma, cografi veri erisimi veya metaveri arama taleplerinde bulunur. Büyük ölçüde CBS hizmetlerine ArcIMS üzerinden erisilebilir. En yaygin ArcIMS hizmetleri çok çesitli istemciye interaktif haritalar ulastirir. Web siteniz için bir harita olusturdugunuzda, veri katmanlarini belirler, semboloji tanimlar, etiket ekler, ölçek faktörlerini set eder ve bunlar gibi birçok islemi gerçeklestirirsiniz. Istemci harita için bir talepte bulundugunda, bu özelliklerinize dayali sunucu üzerinde gerçeklesir. Harita istemciye üç sekilde (görüntü, aktarilmis özellikler (features) ve ArcMap Service) iletilir. ArcMap Image Map Service, ArcIMS görüntü saglama eklerini, haritanizin aninda görüntüsünü, talep eden istemciye iletmekte kullanir. Bu hizmet ArcMap arayüzünün ileri düzeyde kartografik ve açik veri erisimi yeteneklerini kullanan haritalarin size ulasmasini saglar. ArcMap içerisinde yarattiginiz her bilgi ve grafik gösterimler ArcMap Server kullanilarak sunulabilir. Feature Service, talep eden istemciye sikistirilmis vector özellikleri aktarir. Özellik aktarimi, daha ileri düzeyde özellik etiketleme, özellik simgeleme, map tip yaratimi ve özelliklerin mekansal seçimi gibi islemlerin yapilmasini saglar. Bu fonksiyon kabiliyeti istemci tarafindaki kullanicinin harita görüntüsünü degistirmesini saglar. Image Service, ArcIMS görüntü saglama eklerini, haritanizin aninda görüntüsünü, talep eden istemciye iletmekte kullanir. Aninda görüntü, sikistirilmis JPEG, PNG veya GIF dosyasi olarak gönderilir. Yeni harita görüntüsü, istemci her yeni bilgi talep ettiginde üretilir. Image Map service bunlarin yanisira, istemciye sikistirilmis raster veri de iletir. Asagidaki maddelerde ArcIMS ile birlikte sahip olabileceginiz bazi kilit Geo-publishing yeteneklerini bulacaksiniz: Görüntü saglama Görüntü saglamak, haritanizi sundugunuzda ve istemciye sikistirilmis JPEG; PNG veya GIF dosyasi olarak aktardiginizda yarattiginiz görüntünün aninda fotografini çeker, ayrica kullanicilariniza raster veri setleri sunmak için de kullanilir. Özellik aktarimi Özellik aktarimi, istemcilere vektör özellik aktarimi içerir. Özellik etiketleme, map tip yaratimi, mekansal seçim ve daha fazlasini saglar. Özellik aktarimi, sadece ArcExplorer™(Java Edition), ArcMap, ve ArcIMS Java ekranlari içeren ArcIMS istemcileriyle kullanilabilir. Bir ArcIMS alanindan aktarilan özellikler, diger bir ArcIMS alanindan aktarilan özelliklerle ve yerel verilerle entegre olabilir, analizlerde birlikte kullanilabilir. Veri sorgulama Veri hakkinda özel bilgi türetmek için yeni sorgulamalar yapabilir veya ön tanimlamasi yapilmis sorgulari çalistirabilirsiniz. Istemci, sunucuya sorguyu aktarir ve sunucu, sorgu sonuçlarini istemciye iletir. Veri Seçimi Sunucudan, gerçek cografi veri talebinde bulunabilirsiniz. Sunucu, bu veri talebini, istemciye sikistirilmis shapefile yollayarak cevaplandirir. Veriyi alan kullanici, bundan sonra seçim yapabilir. Geocoding Geocoding fonksiyonu adres bagdastirma islemidir. Sunucu, verilerinize bagli olarak adrese kesin eslestirme yada istemci eslestirme listesi için döner.


Metaveri katalog hizmetleri Verilerinizi ve bilgilerinizi referanslandiran katalog, ArcGIS, ArcIMS ve ArcSDE kullanarak yapilandirilabilir. Bununla birlikte ArcIMS yazilimi kullanarak arama servisi olarak yayinlayabilirsiniz. Bu sayede kullanicilara web sitenizden CBS verileri bulma ve bu verilere erisim için bir açik arama mekanizmasi saglamis olursunuz. Metaveri katalog gözatim ve arama uygulamalari Web tabanli HTML uygulamalari, CBS verisetlerini ve hizmetlerini bulmak için, konum ve diger kriterlere dayanan metaveri kataloglarini aramak için kullanilmaktadir. Bu uygulama ayni zamanda özellestirilebilen bir cografi indeks de içerir. Bu uygulama, CBS katalog portali yapilandirma açisindan çok önemlidir. ArcMap Server Bu yazilim, zaman içerisinde ArcIMS Web sitenize birçok ArcGIS hizmeti eklenmesini saglar. Haritalarinizi ArcMap’te olusturun, daha sonra olusturdugunuz haritalari ArcIMS kullanarak birçok kullaniciya sunun. Web haritalama uygulamalari ArcIMS, browser-based CBS erisimi için bir dizi web-haritalama uygulamasi içerir. Route Server ArcIMS RouteServer, istege bagli hizmet modülüdür. En uygun yolu ve sürüs yönlerini belirler.


ArcXML: ArcIMS IÇIN ORTAK DIL ArcXML istemci ekranlari ve ArcIMS sunuculari arasinda iletisim kurmak için kullanilan bir dildir. ArcXML, bir XML özelligidir, yapisal mesajlar yaratmaniza izin verir. Bütün istemci talepleri ve sunucu cevaplari ArcXML içerisinde kodlanmistir. Birçok özel istemci uygulamasi, ArcGIS web siteleri ile birlikte isleyebilmek amaciyla ArcXML ile yazilmistir. Standart XML protokolu kullanilirsa, buna göre ArcXML ‘konusabilen’ her istemci, ArcIMS ile çalisacaktir. Zamanla yeni ArcIMS hizmetleri Web Services standartlarina dayanacak ve SOAP özelligi XML iletisim için kullanilacaktir.

CBS BIRLIKTE ISLERLIK (INTEROPERABILITY) ve ArcIMS Birçok bilgi teknolojisinde oldugu gibi, CBS bütünlügü (interoperability) web hizmetleri üzerinde de öncelikli olarak uygulanacaktir. IT ve CBS için birçok web hizmeti protokolünü desteklemesinden dolayi, ArcIMS önemli bir role sahiptir. ArcXML, SOAP, WMS, WFS, GML, Z39.50, OGC Catalog Services gibi çesitli özellikler yoluyla kullanicilara bütünlük seçenekleri sunulmasi çok önemlidir. www.esri.com/standarts adresinden en son bütünlük teknolojisine (interoperability technology) erisebilir ve ücretsiz olarak indirebilirsiniz.


ArcIMS UYGULAMALARINIZI GELISTIRMEK

Sofistike ArcIMS mimarisi, bütün düzeylerde direk uyarlama saglar. Istemci düzeyinde özel HTML ve JavaScript, ekranin görüntüsünü ve hissini degistirmek için kullanilabilir. Sunucu düzeyinde ArcXML, harita konfigürasyon dosyalarini degistirmek (veri projelendirme, harita özellikleri görüntüsünün degisimi, vs.) için kullanilabilir. Ayrica, özel ve ileri düzey hizmetler ve araçlarla isbirligi yapmak da mümkündür. ArcIMS, Microsoft gelistiriciler için Active Server Pages (ASP) ve Web uygulamalari yapilandirmak için JavaServer Pages™ (JSP™) Java 2 Platform, Enterprise Edition (J2EE™) ve Cold Fusion® kullanarak birçok Internet gelistirici araçlar içerir. ArcIMS uygulamalarinizi gelistirmek Sofistike ArcIMS mimarisi, bütün düzeylerde direk uyarlama saglar. Istemci düzeyinde özel HTML ve JavaScript, ekranin görüntüsünü ve hissini degistirmek için kullanilabilir. Sunucu düzeyinde ArcXML, harita konfigürasyon dosyalarini degistirmek (veri projelendirme, harita özellikleri görüntüsünün degisimi, vs.) için kullanilabilir. Ayrica, özel ve ileri düzey hizmetler ve araçlarla isbirligi yapmak da mümkündür. ArcIMS, Microsoft gelistiriciler için ASP, Java2 Platformu, J2EE™ ve ColdFusion™ kullanarak Web uygulamalari yapilandirmak için JSP™ araçlarini içerir. ArcIMS istemcileri Birçok farkli istemci ArcIMS hizmetlerine baglanabilir ve onlarla çalisabilir. Bazi islemciler ArcIMS ile tasinirken digerleri ArcIMS Web sitelerine baglanma ve onlari kullanma sansina sahiptirler. Olasi ArcIMS istemcileri asagidakileri içerir:

• ArcIMS ile dagitilan HTML ve Java ekranlari

• ArcGIS Desktop: ArcView, ArcEditor ve ArcInfo


• ArcExplorer (Java Edition)

• Metadata Explorer

• MapObjects-Java Standart Edition

• ArcPad • Hücresel telefonlar ve personal digita l asistants

(PDA) gibi telsiz araçlar.

• .NET ve Java Web uygulamalari


CBS AG YAPILARI: NSDI ve GSDI Çesitli CBS uygulamalari içerisinde yer alan veri katmanlarinin ve tablolarin birçok organizasyondan geldigine dair çok yaygin bir inanis vardir. Bir CBS organizasyonu veri içeriginin birazini gelistirebilir fakat tamamini gelistiremez. Mutlaka katmanlarin bazilari dis kaynaklardan elde edilecektir. Böylece, CBS veri yönetimi birçok kullanici arasinda paylastirilmis olacaktir. Çünkü CBS kullanicilarinin kaliteli cografi bilgiye ihtiyaçlari vardir. Çok büyük ölçüde kaynaklar saglanabilir fakat gerçek anlamda ihtiyaciniz olan veriyi bulmak ve bu verinin kalitesinden emin olmak zor olabilir. Dolayisiyla, verilerin etkin bir biçimde kataloglanmasi ve arastirilabilmesi için bir mekanizmaya ihtiyaç vardir. NSDI ve GSDI vizyonu National Spatial Data Infrastructure (NSDI) konsepti birçok ülke tarafindan gelistirilmistir. NSDI ve Global SDI (GSDI), cografi verilerin kullanicilar arasinda açik olarak paylasilmasini saglar. SDI (Spatial Data Infrastructure-Mekansal Veri Altyapisi) konsepti, cografi bilgi paylasiminin saglanmasinda ihtiyaç duyulan bilgisayar teknolojileri, metodlar ve insanlar için gereksinimleri tanimlar. CBS ag yapisi, Internet üzerinden veri paylasimi için kullanicilarin SDI içerisine nasil katildiklariyla ilgilidir.

ArcGIS, ArcSDE ve ArcIMS: ESRI’den SDI yapilandirma özellikleri ESRI kullanicilari, CBS teknoloji platformlarina bakmadan, birlikte bir CBS Network kuracaklardir. CBS Network; ArcGIS, ArcIMS, ArcSDE ve diger ESRI araçlarinin nasil kullanildigini tanimlayan bir konsepttir. Katilan her CBS organizasyonu bu teknolojilerden faydalanacaktir. CBS Network’ün üç temel yapi özelligi:

1. Faydali cografi bilgi CBS kullanicilari ve bilgi erisimi için CBS portallari

2. Cografi bilgiyi referanslandiran ve tanimlayan metaveri katalog sunuculari.

3. Cografi bilgiye erisim saglayan CBS portallari. Bilgi birçok sekilde elde edilebilir: FTP yüklemeleri, online haritalar, raporlar, Internet CBS hizmetleri ve veri hizmetleri gibi.


CBS Network, veriler ve hizmetler hakkinda metaveri tutan kataloglar üzerinden gerçeklestirilmistir. Katilimci organizasyonlar ve kullanici hacimleri büyüdükçe, metaveri kataloglarinin girdi sayilari ve karmasikligi da artacaktir. Metaveri sunucusu ve arama araçlarina daha kritik bir noktada ihtiyaç duyulacaktir. Yapilandirma özellikleri ArcGIS, ArcSDE ve ArcIMS teknolojileri kullanarak birçok sekilde biraraya gelebilir. Her CBS alani bu üç Network yeteneklerinden en az birini saglayacaktir. Örnegin bir sehir Web sitesi kullanilabilir veriler ve haritalama hizmetleri için katalog saglayabilir. Küçük bir CBS, Internet üzerinden ArcView lisansi içerisindeki hizmetlere erisebilme ve bu servisleri kullanabilme kabiliyetine sahip olacaktir. Diger bir örnekte ise, devlet yönetimi kullanilabilir ArcIMS hizmetlerini ve devlet içerisindeki diger CBS portallarini tanimlayan bir metaveri katalog hizmeti saglayabilir. Çesitli Internet Haritalari ve Veri Hizmetlerinin yayinlanmasinda HTML Web sayfalari da kullanilabilir.


ArcGIS Engine, düzenlenmis geleneksel uygulamalari gelistirmek için, CBS unsurlarina eklenebilir kapsamli bir kütüphanedir. ArcGIS Engine kullanarak yapilan gelistirmeler, bir çok kullaniciya CBS’ye odaklanmis olarak dagitilan geleneksel uygulamalarda oldugu kadar, Microsoft Word ve Excel gibi uygulamalarin içinde ArcGIS fonksiyonlari ile de birlestirilebilir.

ArcGIS Engine; Windows, UNIX ve Linux masa üstü ortamlarinda çalisir ve Visual Basic, Microsoft Developer Studio, Eclipse ve J Builder’i içeren çok sayidaki Java gelistirme ortamlari gibi uygulamalari da destekler.

Bu sekil, kullanici uygulamalarinda çalisacak olan, CD vasitasiyla bir çok kullaniciya nasil yüklenecegini göstermektedir.

ArcGIS Engine Nedir ? Bölüm 7


ARCGIS ENGINE DEVELOPER’S KIT

ArcGIS Engine arayüzü, kullanici uygulamalarinin yapilandirilmasina yönelik bir gelistirici kit olarak kullanilir. Programcilar developer’s kit’i kendi bilgisayarlarina yükler ve bunu seçilen programlama dili ve gelistirme ortami ile kullanir. ArcGIS Engine, kullanici uygulamalarinin içine CBS fonksiyonlarini ekleyen gelistirme ortamina, ilaveten kullanici arayüzü kontrollarini, aletleri ve yazilim kütüphanelerini ekler. Örnegin bir kullanici, ArcMap ile yazilan bir haritayi, ArcGIS Engine’den harita kullanimi için bazi aletleri ve diger kullanici fonksiyonlarini içeren bir uygulamayi yapilandirabilir.

Visual Basic ile gelistirilmis ArcGIS Engine uygulamasi örnegi. Bir haritanin kontrolu, içerik tablosunun kontrolu, menü ve aletler Visual Basic formuna eklenebilir. Haritanin kontrolu, çizmek ve haritalari etkilesimli olarak sorgulamada kullanilan bir ArcMap

dokümani (mxd.file) ile iliskilidir.

Programlama dilleri ve yapi için açik destek: ArcGIS Engine, sadece COM ortamini desteklemez. Keza o, bilgisayar isletim sisteminin bir alanina karsilik gelen kullanicinin seçdigi gelistirici yapi içinde, C++, .NET ve Java ile gelistirilenlere de destek saglar.

ArcGIS Engine, birçok sayidaki bilgisayar platformunu ve programlama dillerini destekler

ArcGIS Engine ile yapilandirilabilen geleneksel uygulamalari yaymak: Kullanici uygulamasi yapilandirildiginda, iki çesit ArcGIS oturumu üzerine yüklenebilir ve kullanilabilir.

• Herhangibir ArcGIS Engine uygulamasi icra eden runtime lisansi

• Masa üstü ArcGIS (ArcView, ArcEditor veya ArcInfo)

ArcGIS Engine Runtime lisansi, ArcGIS Engine paketini içerir. Her bir kullanicinin ArcGIS Engine kabiliyetinden istifade edebilmesi için, anahtar kodunu (keycode) içeren bir dosyaya sahip olmasi gerekir. Kabiliyetlerin seviyesini arttirmaya erismek için, seçime bagli uzantilar bulunmaktadir. Her bir seviye, seçilen keycode ile saglanir. ArcGIS Engine uzantilari asagidaki kisimda açiklanmistir.


ARCGIS ENGINE’IN KISIMLARI

ArcGIS Engine Developer’s kit, ArcGIS mantiginin 3 anahtarini içerir.

• Kontroller

• Alet barlari ve aletler

• Nesne kütüphaneleri

Kontroller:

Kontroller, kullanicinin ekledigi ve uygulamalarinda kullandigi ArcGIS’in kullanici arayüzü unsurlaridir. Örnegin, harita kontrolu ve içerik tablosunun kontrolu, etkilesimli olarak haritalari sunmak ve kullanmak için geleneksel uygulamaya eklenebilir.

Alet barlari: Alet barlari; kullanici uygulamalarinda haritalar ve cografik bilgi ile etkilesimli “Pan” (sürükleyerek kaydirma), “Zoom” (Büyültme ve küçültme), “Identify” (tanima), ve “Selection” (seçme) aletlerini içerir. Aletler uygulama arayüzünü kullanan alet barlari üzerinde bulunmaktadir. Basitlestirilmis kullanici uygulamalarina iliskin islemler, kullanilan aletler ve alet barlari tarafindan saglanir. Bu kullanim sürükleme ve seçme ile yöntemi ile yapilir.

Zoom, Pan, Full Extent ve Previous Extent, üzerine basilarak etkilesimli olarak harita üzerinde kullanilan aletlere örnektir.

Nesne Kütüphaneleri: Kütüphaneler; programlanabilen ArcObjects arayüzü unsurlarinin, iyi grenli nesnelerden, kaba grenli nesnelere kadar uzanan araliktaki mantiksal koleksiyonudur. Programcilar; COM, C++, Java ve NET’i içeren API tabanli standardi kullanir. Ayni kütüphaneler, masa üstü ve ArcGIS Server ile de kullanilir.

ArcGIS Engine; meydana getirilmis kullanici uygulamalari için kullanilan GIS mantigina eklenmis küçük setleri, bazi kullanici arayüzü unsurlarini (kontrollar ve aletler) ve programlanabilen nesne kütüphanelerini içerir.

ArcGIS Engine uzantilari:


ArcGIS Engine; ilave uygulama programlama olanagi saglayan 3 seçenekli uzantilara sahiptir. Bu fonksiyonlar, her bir ArcGIS Runtime kullanicisini destekler. Mekansal Seçenek: ArcGIS Engine, runtime ortamina çok amaçli raster cografik isleme fonksiyonu ekler. Bu ilave yeteneklere “mekansal seçenekli nesne kütüphanesi” vasitasiyla erisilir. 3 Boyutlu Seçenek: Bu seçenek, ArcGIS Engine runtime ortamina, 3 boyutlu cografik isleme ve görüntüleme fonksiyonunu ekler. Ilave edilen kabiliyetler, Ekran (Scene) ve yer küresi (Globe) için 3 boyutlu nesne kütüphane setinin yani sira, 3 boyutlu Ekran ve ArcGlobe kontrolunu saglayan ilave aletleri kapsar. Cografi Veri Tabanini Güncellestirme Seçenegi: ArcGIS Engine uygulamalari kullanilarak, herhangi bir cografi veri tabanina yazma ve güncellestirme olanagini ekler. Eklenen bu kabiliyetlere, “Girisim veri tabani nesne kütüphanesi” vasitasiyla erisilir.

ArcGIS Engine Developer’s kit uzantilarina iliskin bazi unsurlarin özet olarak ana hatlari


ARCGIS ENGINE ILE UYGULAMALARI YAPILANDIRMAK ArcGIS Engine uygulamalarinin yapilandirilmasi, onlarin içinden seçilen asagidaki gibi bütünlestirilmis gelistirme ortamlari IDF ile saglanir:

• Microsoft Visual Studio ve Delphi for Windows developers

• Eclipse, Sun ONE Studio, ve Borland’s Builder for Java developers.

Örnegin bir Java gelistirici; CBS harita uygulamasina eklenen harita kontrol, içerik tablosu kontrolu ve seçilen aletler ile yapilandirilir. Bunlar, ArcMap MXD dosyasi ile harita kontrolu ve programa eklenen dügmeler ve görevlere odakli diger fonksiyonlar ile iliskilidir. Bitirilen uygulama, herhangi bir ArcGIS Engine Runtime ve masa üstü ArcGIS kullanicisina yüklenebilir.

ArcGIS Engine Uygulamalarina Örnekler: ArcGIS Engine, yaygin CBS uygulamalarini yapilandirmak için ve herhangi bir uygulama içine eklenmis CBS için kullanilir. Bazi CBS kurumlari kendi uç kullanicilari için aletler ile, CBS görüntülerine odaklanmis yapilandirmayi isterler. Diger bir senaryo ise, CBS’nin bir parçasi olarak anahtar nitelikli görevlerin icrasi için diger alet bilgileri ve is akislari ile birlestirlmis olandir. ArcGIS Engine uygulamalari için birkaç örnek asagida belirtilmistir. Sehir yönetim kurumu, vergilendirme ve planlama kuruluslari ile bütünlesik CBS veri tabani bilgilerine erisen ve bir seri parselin gözden geçirilmesine yönelik yapilandirmayi arzu edebilir.


Bazi CBS kurumlari, ArcGIS Engine 3 D uzantisi ile etkilesimli küresel görüs için geleneksel uygulama yapisini ister

ArcGIS Engine elemanlari, Microsoft World dökümanlarina ve Microsoft Excel çizelgelerine eklenebilir.


ÖZET OLARAK ARCGIS ENGINE

Bir çok kullanici CBS’ye hizli erisimi arzu eder. Kullanicilar ArcView’in kabiliyetlerinden daha az seye ihtiyaç duyarlar ve halihazirda kendi uygulamalarindaki karmasik mantiga erismeyi isterler. Kullanicilar, CBS’nin geleneksel yapisina erismeyi arzu ettikleri takdirde, ArcGIS Engine düsük maliyet ve süratli erisim seçenegini saglar. ArcGIS Engine asagida belirtilen uygulamalarda kullanilir:

• Geleneksel uygulamalar içine eklenmis CBS mantigi

• Etkili yapilandirma ve yaygin CBS uygulamalari

• Basit uygulamalardan, gelismis CBS mantigina girisimi saglama

• Diger uygulamalara, CBS mantigini ve haritalari ekleme

• C++ veya Java ile, cross-platform uygulamalarini yapilandirma.


ArcGIS Server, merkezi olarak yönetilen, ileri düzeyde CBS fonksiyonelligi saglayan, çok kullanicili

ortamlari destekleyen ve endüstri standartlarini kullanan bütün cografi bilgi sistemi uygulamalarini ve

hizmetlerini kuran bir platformdur.

ArcGIS Server gelistiricilere, CBS Web uygulamalari yapilandirabildikleri bir ortamdir. Bununla birlikte,

istemciler tarafindan kullanilan Web browser tabanli uygulama, ArcGIS Desktop ürünleri ArcInfo,

ArcEditor ArcView ve ArcGIS Engine uygulama hizmetleri saglamaktadir.

Bütün ArcGIS Sistemi, yazilim bilesenleri “ArcObjects” üzerine kurulmus ve gelistirilmistir. ArcObjects

tarafsiz bir isletim platformudur ve .NET, Java, COM ve C++ gibi birçok programlama arayüzü

tarafindan kullanilabilir. ArcGIS Server iki ana bilesenden olusur: bir CBS sunucusu ve ADF (Application

Developer Framework).

Server Object Manager (SOM) içeren CBS Sunucusu Server Object Container (SOC) olarak

adlandirilmaktadir. SOC ArcObjects içerir ve CBS fonksiyonlarinin gerçeklestirildigi bir ortamdir.

SOC’den gelen yanitlar cevaplar istemci uygulamalarina dönüsür.

Web uygulama sunucularini kullanan Web tabanli uygulamalar ve hizmetler sadece Web sunucusu

üzerinde ArcGIS Server runtime kurulumuna ihtiyaç duyar. Bu kurulum SOM/SOC ve istemci

uygulamasi arasinda iletisim saglar. Web-browser istemcileri, CBS sunucusuna bagli hizmetlerden

faydalanabilmek için kendi üzerlerine kurulan ArcGIS teknolojisine ihtiyaç duymazlar.

ArcGIS Server, gelistiricilerin ve sistem tasarimcilarinin merkezi olarak yönetilen CBS

gerçeklestirmelerini saglar. Web uygulamasi gibi çok kullanicili ortami destekleyen CBS uygulamalari

üzerinden daha düsük maliyete sahip olma avantaji saglar ve desktop uygulamalarini her kullanicinin

makinesine yükleme maliyetinden tasarruf eder. ArcGIS Server, iliskisel veritabanlari, web sunuculari

ve bütün uygulama sunuculari gibi diger kritik IT sistemleri ile entegrasyon için idealdir.

ArcGIS Server, ESRI sunucu ürünleri ailesini tamamlar: ArcIMS, ArcSDE ve ArcGIS Server. ArcIMS;

haritalarin ve metaverilerin web üzerinden sunumunda yüksek performans saglar. ArcGIS Server; ileri

düzeyde CBS uygulamalari için merkezi olarak yönetilen bir cografi bilgi sistemdir. ArcSDE ise ArcGIS

Server ve ArcIMS için veri erisimini yönetir.

ArcGIS Server Nedir ? Bölüm 8


ArcGIS Server Anahtar Özellikleri

Standart CBS yapisi: ArcGIS Server, CBS sunucu uygulamalari gelistirmede standart bir yapi

saglar. Dünyanin en popüler CBS yazilimlari ArcView, ArcEditor ve ArcInfo bu yazilim objelerinden

olusmustur. ArcGIS Server hem güçlü hem de gelistirilebilir bir sunucudur. Zengin fonksiyonlari ile

gelistiricilerin organizasyonel problemleri çözmelerinde yardimci olur.

Uygun maliyet : ArcGIS Server web uygulamalari gibi sunucular üzerinde çalisan bütün uygulamalari

ve çok kullanicili ortamlari destekler. ADF runtime lisansli degildir. Bundan dolayi, CBS sunucusu lisans

maliyeti olmaksizin birçok sunucu uygulamasi birçok web sunucusu üzerinde çalisabilir.

Web Controlleri: ArcGIS Server web kontrol seti saglar. Bu web kontrolleri, web uygulamaniz

içerisine haritalama fonksiyonlarini da katabilmeniz için programlama modelini kolaylastirir ve

gelistiricilere uygulamalari için daha ileri düzeyde CBS fonksiyonelligi yaklasimlari üzerinde

odaklanmalarini saglar.


Web Uygulama Sablonlari: ArcGIS Server, web uygulama sablonlari web kontrolleri kullanarak

uygulamalar yapmak isteyen gelistiriciler için baslangiç saglar. Ayni zamanda web uygulamalari

yapilandirmak için web kontrollerinin nasil kullanilacagina dair örnek olarak sunar.

Çapraz platform fonksiyonelligi: Java için ArcGIS Server ADF UNIX platform çesitleri ve birçok

web sunucusu üzerinde çalisabilir. Java web uygulamalariniz ve web hizmetleriniz standart web

sunucusu ortamlariniza uyacaktir. . NET için CBS sunucusu ve ADF birçok Windows platformu üzerinde

kullanilabilir.

Çapraz programlama dili: ArcGIS Server birçok programlama dilini destekler: web uygulamalarini

ve web hizmetlerini yapilandirmak için .NET ve Java, özel bilesenlerle CBS sunucusunu gelistirmek için

COM ve .NET, desktop istemci uygulamalari yapilandirmak için COM, .NET, JAVA ve C++. Bu sayede

objeler rahatlikla programlanabilir ve programlama uzmanlarinizin yeni bir dil ögrenmelerine gerek

kalmaz.

ArcGIS Server Seçenekeleri: ArcGIS Server Developer Kit ArcGIS 3D Analyst, ArcGIS Spatial

Analyst ve ArcGIS StreetMap’in genisletilmis obje özelliklerini içerir.

Developer Resources: ArcGIS Server Developer Kit, gelistiricilere cisim model diagramlari, ag

uygulama örnekleri ve basit kod ile birlikte baslamalarina yardimci olmak için yardim sistemi saglar.

ArcGIS Server Yetenekleri:

ArcGIS Desktop kullanicisi olarak:

1. Yerel aginiz üstündeki CBS sunucunuza LAN üzerinden baglanabilir,

2. ArcGIS Server web servisleri kataloguna baglanabilir,

3. LAN veya internet baglantisi sirasinda

a. Önizleme, pan, zoom ve tanimlama islemleri için ArcCatalog kullanabilir,


b. Geocode sunucusu kullanarak geocode adreslerini gruplamak için ArcCatalog

kullanabilir,

c. Lokal harita dokümaniniza katman olarak harita sunucusunu eklemek için ArcMap

kullanabilir,

d. Harita sunucusu üzerinden pan ve zoom islemleri için ArcMap kullanabilir,

e. Harita sunucusu üzerinde özellikleri tanimlamak, arastirmak ve bulmak için ArcMap

kullanabilir,

f. Katmanlari etkilesimli olarak kapatip açmak için ArcMap kullanabilir,

g. Geocode sunucusu ile adresleri bulmak için ArcMap kullanabilirsiniz.

4. Gelistirici olarak ADF Developer Kit ile yapilandirilan web uygulamalarina ve web hizmetlerine

asagidaki maddeler gibi birçok fonksiyonu ekleyebilirsiniz.

a. Bir haritayi yol, akarsular ve sinirlar gibi çoklu harita katmanlariyla görüntüleme

b. Harita üzerinde pan ve zoomlama

c. Harita üzerindeki özellikleri onlari isaret ederek tanimlama

d. Özellikleri arama ve harita üzerinde bulma

e. Saha degerlerinden etiketleri yazi olarak görüntüleme

f. Hava fotograflarindan veya uydu görüntülerinden grafik özellikler çizme

g. Nokta, çizgi, daire ve poligon gibi grafik özellikleri çizme

h. Tanimlayici metin çizme

i. Çizgiler boyunca ve alanlar, daireler ve poligonlarin içinden özellik seçme

j. Baska özelliklerin tanimlanmis mesafesi içinden özellik seçme

k. SQL tanimlama ile özellik bulma ve seçme

l. Tematik metodlarla özellik tanimlama

m. Verileri dinamik olarak görüntüleme

n. Cadde adlarindan veya saglanilan kesisimden harita üzerinde lokasyon bulma

o. Harita verinizin koordinat sistemini dönüstürme

p. Buffer olusturma, farkliliklari hesaplama veya kesisimleri bulma, birlestirme gibi

geometrik islemleri gerçeklestirme

q. Ileri düzeyde mekansal ve öznitelik sorgulamalari

r. Network analizleri

s. Harita rotasyonunu veya sekillerini düzenleme

t. Cografi detaylari ve özniteliklerini olusturma, güncelleme

u. Versiyonlama ve topoloji kurma gibi cografi veritabani yönetim islemlerini gerçeklestirme

arcgis 9 teknolojisine genel bakis -...

Documents