architectonic - pedagogische dossier
DESCRIPTION
ARCHITECTONIC: en wat als beton dit doet ‘rijmen’: techniek en esthetiek, maatwerk en buitensporigheid, creativiteit en eenvoudigheid? Architectuur en sculptuur? ARCHITECTONIC nodigt uit om met een frisse blik te kijken naar het vaak verguisde materiaal beton en hoe het werd gebruikt in de architectuur, vaak op een originele en uitdagende manier. Tijdelijke tentoonstelling in het Atomium (Brussel). Tem 15.04.2012TRANSCRIPT
INTRODUCTION
De tentoonstelling gaat over gevels in architectonisch beton in België en meer in het bijzonder
in Brussel, van 1958 tot 1980.
Deze nieuwe bouwtechniek heeft de vormgeving van de stad veranderd en kon zich verder
ontwikkelen dankzij het idee van de « moderne stad » van de Wereldtentoonstelling van 1958.
Eerbetoon aan beeldhouwer jacques moeschal .
aT
oM
IUM
| A
RC
HIT
EC
TO
NIC
| p
Ed
ag
og
ISC
H d
oS
SIE
r _
1
BEGANE GROND
Het kruis, een origineel element van de gevel van het Marnixgebouw (fase 2, 1991), het
gebouw van de ING Bank, geeft ons de kans om op een eenvoudige en zeer visuele manier uit te
leggen wat beton is; de ijzeren wapening laat duidelijk zien hoe gewapend beton wordt gemaakt.
Het begrip pattern (herhaling van een zelfde motief).
thema en onderzoeksoriëntaties
Lijst met de verschillende architectuurstijlen in de stad.
> Staan er in de buurt van jullie school of jullie huis moderne gebouwen?
> Definitie van een moderne stad.
> Waarom moet beton gewapend zijn?
> Voordelen van prefabricatie (productie, opslag en bouw).
MOGELIJKHEDEN VAN BETON VANDAAG DE DAG
Om de verschillende technische mogelijkheden van beton te laten zien, stellen we een bank
tentoon bestaande uit een dunne laag beton van minder dan drie centimeter dik.
Dit beton is gewapend met vezels waardoor een ijzeren wapening niet nodig is en zeer dunne
lagen mogelijk zijn.
De mal maakt het mogelijk om het fabricageproces te begrijpen en hoe een object gegoten
en ontkist wordt.
thema en onderzoeksoriëntaties
> Begrip van het giet- en ontkistingsproces van het werkstuk.
> De ontwikkeling van hoogwaardig beton en vezelbeton.
> Studie van de weerstand ondanks de geringe dikte.
> Het imago van beton in de collectieve verbeelding, ten opzichte van vooroordelen (lelijk,
zwaar, één kleur).
aT
oM
IUM
| A
RC
HIT
EC
TO
NIC
| p
Ed
ag
og
ISC
H d
oS
SIE
r _
2
TIJDSLIJN
Op de tijdslijn zien we de verschillende betonnen gebouwen die werden gebouwd tussen
1890 en het begin van de jaren ‘80.
De tijdslijn geeft ook een overzicht van alle technieken op het gebied van betonconstructies,
bekisting en prefabricatie.
thema en onderzoeksoriëntaties
De tijdslijn geeft ons een beeld van de evolutie in het gebruik van beton in de verschillende bouw-
wijzen: particuliere woningen, burgerlijke bouwkunde, openbare gebouwen en kantoorgebouwen.
KENMERKEN VAN BETONBEWERKINGEN
De bezoekers wandelen door een betonbos waarin ze kennis maken met de verschillende
oppervlaktebewerkingen die mogelijk zijn voor een zelfde betonsamenstelling.
thema en onderzoeksoriëntaties
> Tactiele analyse (glad, ruw, schurend).
> Verschillende textuurresultaten.
> Kleurmogelijkheden.
aT
oM
IUM
| A
RC
HIT
EC
TO
NIC
| p
Ed
ag
og
ISC
H d
oS
SIE
r _
3
ANDRÉ JACQMAIN
België was pionier in de ontwikkeling van geprefabriceerde elementen in architectonisch
beton. Vanaf 1955 ontwikkelde de architect andré jacqmain al samen met de Nederlandse firma
Schokbeton de portiekelementen in dun beton voor het Foncolin-project (uitgevoerd in 1958 met
J. Wabbes en V. Mulpat). Een wereldpremière!
CONSTANTIN BRODZKI
We ontdekken een maquette van het cbr-gebouw uitgevoerd door de architect constantin
brodzki. Deze laatste ontwikkelde voor de firma CBR de mogelijkheid om van architectonisch
prefabbeton een commercieel product te maken. Hij rationaliseerde de verschillende element-
mogelijkheden en dat is duidelijk te zien in de constructie van het hoofdkantoor van CBR met zijn
756 geprefabriceerde gevelelementen.
Constantin Brodzki ging door met het ontwikkelen en perfectioneren van dit constructiesysteem
en vond een oplossing voor het voornaamste gebrek: het isolerende vermogen.
Voor het Project SWIFT 1 creëerde hij het systeem van de dubbele muur met daartussen
isolatiemateriaal (constructiemethode die vandaag de dag door iedereen wordt toegepast).
Met het SWIFT 2-gebouw dat hij uitvoerde in samenwerking met Ricardo Bofill, toonde hij aan
dat zijn constructiesysteem aan elke architectuurstijl kon worden aangepast.
thema en onderzoeksoriëntaties
> We zien dat België met André Jacqmain een voortrekkersrol vervulde op het gebied van
bouwen met gevels uit architectonisch beton.
> De ontwikkeling van het procedé is toe te schrijven aan Constantin Brodzki.
> CBR Cementbedrijven, dat toen nog een Belgische firma was, richtte een dochteronder-
neming op genaamd Ergon die volledig gewijd was aan het fabricageprocedé van archi-
tectonisch prefabbeton.
> Dankzij de maquette van CBR kunnen we de constructie-elementen van de gevel van
dichtbij bekijken. Ze lijken allemaal op elkaar, maar als je goed kijkt, zie je dat er 9 ver-
schillende elementen zijn.
aT
oM
IUM
| A
RC
HIT
EC
TO
NIC
| p
Ed
ag
og
ISC
H d
oS
SIE
r _
4
PATTERN
Het fenomeen pattern is terug te vinden op verschillende gebieden, zoals in designobjecten,
mode, meubels en behangpapier.
Een animatie gebaseerd op de gestileerde gevels van 5 gebouwen (rob, innovation, cbr,
swift 1 en het cultureel centrum van oudergem) laat dit fenomeen heel duidelijk zien: elk van
de gekleurde gevels lijkt zo weggelopen te zijn uit een collectie behangpapier uit de jaren ‘70.
ARCHITECTUUR BEELDHOUWKUNST
Boven ontdekken we losse gevelelementen op verschillende schalen (100 %, 70 % et 50 %).
De elementen worden behandeld als witte academische kunstwerken. Zo op zichzelf staand
krijgen ze een ware beeldhouwkundige dimensie.
We herontdekken elementen van gevels die we al niet meer opmerken, zoals die van warenhuis
innovation (Nieuwstraat en Waterloosesteenweg, Brussel), de gevel van warenhuis rob (Woluwe),
de hangende ster van de gevel van het aslk-gebouw (Brussel) en de 756 vensterelementen die
de gevel vormen van het Marnix-gebouw van ING en CBR.
thema en onderzoeksoriëntaties
> Doordat de elementen geïsoleerd zijn, begrijpen
we de beeldhouwkundige waarde ervan, maar
het is de herhaling van de elementen (pattern)
die ze tot architectuur maakt.
> Door de schaal van de modellen worden we
ons bewust van de afmetingen van de ge-
bouwen en het belang van de uitvoering ervan.
aT
oM
IUM
| A
RC
HIT
EC
TO
NIC
| p
Ed
ag
og
ISC
H d
oS
SIE
r _
5
MOESCHAL, BETONNEN BEELDHOUWWERKEN
Met de Pijl van de Burgerlijke Bouwkunde kunnen we een eerbetoon brengen aan jacques
moeschal, “de architectonische beeldhouwer”. De eerste foto laat de bouw zien met de stellage
en de voorbereiding van de bekisting waar het beton in wordt gegoten.
Daarna zien we Jacques Moeschal voor de pijl en de pijl bij nacht.
Ten slotte de vernietiging ervan in 1970.
PIJL VAN DE BURGERLIJKE BOUWKUNDE
De Wereldtentoonstelling van 1958 was dé gelegenheid om de knowhow van Belgische
kunstenaars, architecten en ingenieurs tentoon te stellen.
Let vooral op: de buitensporige afmetingen van de pijl, de ongelofelijke stellage die de bekisting
droeg voor het gieten van het beton, de kunstenaar voor zijn kunstwerk, en ten slotte het onbegrip
over de vernietiging van het kunstwerk, dat oorspronkelijk dan wel bedoeld was om van kortston-
dige aard te zijn, maar dat was het Atomium ook!
aT
oM
IUM
| A
RC
HIT
EC
TO
NIC
| p
Ed
ag
og
ISC
H d
oS
SIE
r _
6