Tarım Ürünleri Piyasaları

FINDIK

Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü

Ocak 2018, Ürün No:07

Dünya Fındık Verileri (bin ton)

2012 2013 2014 2015 2016 Değişim4 (%)

Alan (bin ha) 602 633 633 666 662 0,6

Verim (ton/ha) 1,5 1,4 1,1 1,4 1,1 -19,8

Üretim 924 869 708 933 743 -20,3

Tüketim2 358 433 381 436 - -

İthalat1 204 398 213 213 216 1,4

İhracat1 217 237 218 201 216 7,5

İhracat fiyatı ($/100 kg)3 792 581 740 1.287 913 -29,1

Kaynak: FAO, 1/UN Comtrade, 2/ INC, 3/KİB, 4/ verisi bulunan son iki yılın değişimini göstermektedir. (18.01.2018)

Fındık, bademden sonra dünyada yetiştiriciliği en yaygın

yapılan sert kabuklu meyvedir. Fındığın kültür çeşitleri

Türkiye, İtalya, İspanya, ABD, Çin, İran, Yunanistan, Fransa,

Azerbaycan, Rusya, Kırgızistan, Portekiz, Beyaz Rusya,

Moldova, Tacikistan, Gürcistan, Ukrayna, Tunus,

Macaristan, Kıbrıs ve Kamerun’da yetiştirilmektedir.

Bununla birlikte, FAO istatistiklerinde üretici olarak henüz

yer verilmeyen Arjantin, Avusturya, Avustralya, Estonya,

İran, Yeni Zelanda, Romanya, Slovenya, Suriye, Ukrayna,

İngiltere ve Yugoslavya gibi ülkelerde de az da olsa fındık

üretilmekte ve üretimin arttırılmasına yönelik önemli

çalışmalar yapılmaktadır.

2016 yılı itibariyle dünyada 743 bin ton fındık üretilmiştir.

Bir önceki yıla göre %20’lik bir düşüş gerçekleşmiştir. 2016

yılı itibariyle verim 1,1 ton/ha ’dur. Verim de bir önceki yıla

göre yaklaşık %20’lik bir düşüş meydana gelmiştir.

Verimdeki bu düşüş dolayısıyla üretimi de aynı oranda

etkilemiştir. Dış ticarette son iki yılın değişimi

incelendiğinde, ihracatta %7,5’lik bir artış gerçekleşirken,

ithalatta %1,4’lük bir artış gerçekleşmiştir.

Fındık ekim alanında önemli ülkeler (%)

Fındık üretiminde önemli ülkeler (%)

Ülkelere göre dünya fındık ihracatı (2016, %)

Ülkelere göre dünya fındık ithalatı (2016, %)

66

,9

65

,2

66

,0

11

,4

10

,8

11

,3

4,0 4,1 4,8

3,3 5,6

2,7

14

,5

14

,2

15

,1

2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6

Türkiye AB Azerbaycan ABD Diğer

63

,6

69

,3

56

,5

10

,7

10

,9 16

,2

4,6

3,0

4,6

4,2

3,5 4

,6

2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6

Türkiye İtalya ABD Azerbaycan

Türkiye 61,9

Azerbaycan 11,7

ABD 11,2

Hong kong 3,8

AB 3,0

Almanya 28,8

İtalya 20,1

Fransa 10,1Kanada 5,5

İsviçre 4,3

Diğer 31,1

BUĞDAY

Türkiye fındık üretiminde ve ihracatında dünyada ilk

sıradadır. Bu avantajlı konumuyla da dünya fındık

fiyatlarında belirleyici rol oynamaktadır. Ancak sahip

olduğu dünya fındık sektöründeki hâkimiyetinin

sürdürebilirliğinin sağlanması için ürün verimliliğinin

artırılması gerekmektedir. Önümüzdeki kısa zaman dilimi

içerisinde fındık verimliliği yüksek ülkelerin üretim

alanlarını artırmasıyla beraber Türkiye’nin dünya

sektöründeki üstünlüğünü sekteye uğratabilecek

çalışmaların gelişim gösterebileceği düşünülmektedir.

Türkiye Fındık Verileri (bin ton)

2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 Değişim1 (%)

Alan ( 1000 da) 7.014 7.021 7.011 7.026 7.054 0,4

Verim (kg/da) 61 94 78 64 92 43,8

Üretim 430 660 549 450 646 43,6

Tüketim 88 91 90 83 106 27,7

Stok değişimi (ton) -73 -80 -110 -125 7 -

İthalat 3 9 6 7 10 42,9

İhracat 412 649 567 493 534 8,3 Kaynak: TÜİK, 1 / verisi bulunan son iki yılın değişimini göstermektedir. (19.01.2018)

Fındık üretim alanı; Türkiye’de fındık tarımı yapılan bölgeler üç gruba ayrılmaktadır. Bunlar; 1., 2. ve 3. Standart Bölgelerdir. En önemli bölge olarak kabul edilen 1. Standart Bölge kapsamında Artvin, Giresun, Ordu, Rize ve Trabzon illeri bulunmaktadır. Türkiye’de 2016 yılında fındık üretim alanı 7 milyon da’dır. En fazla üretim alanı 2,2 milyon da ile Ordu’dur. Ordu’yu 1,2 milyon da ile Giresun ve 936 bin da ile de Samsun takip etmektedir.

Fındık üretimi; Türkiye’de 2016 yılı itibariyle fındık üretim miktarı 420 bin ton’dur. Türkiye’de fındık üretiminde Ordu 93 bin ton ile ilk sırada yer almaktadır. Ordu’yu 77 bin ton ile Sakarya ve 68 bin ton ile Samsun takip etmektedir. Türkiye'de fındık üretimi açısından en önemli on il; Ordu, Giresun Samsun, Sakarya, Düzce, Trabzon, Zonguldak, Kocaeli, Kastamonu ve Bartın’dır. 2017 TÜİK tahminlerine göre fındık üretim miktarı bir önceki yıla göre %43 artışla 600 bin ton olarak gerçekleşecektir.

Türkiye’de Fındık Destekleme Politikaları: Fındıkta alan bazlı gelir desteklemelerin yanı sıra alternatif ürüne geçen

üreticilere telafi edici ödemeler yapılmıştır. Telafi edici ödemeler 2009-2012 ve 2012-2014 yılları arasında sonbahar ve

ilkbahar ekim/dikim dönemlerinde; İl ve ilçelerdeki 1’inci, 2’nci ve %6’ dan daha az eğimli 3’üncü sınıf tarım arazilerinde

ve rakımı 750 metrenin üzerindeki ruhsatsız fındık bahçelerini sökerek yerine alternatif ürün ya da ürünlere geçen kamu

kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere gerçek ve tüzel kişi üreticilere yapılmıştır. Birinci yıl başvurularında; ilk yıl

300TL/da, ikinci ve üçüncü yıllar için 150TL/da olarak 3 yıl için toplam 600TL/da, İkinci yıl başvurularında; ilk yıl 300TL/da,

ikinci yıl için 150TL/da olmak üzere 2 yıl için toplam 450TL/da, Üçüncü yıl başvurularında; tek yıl 300 TL/da ödeme

yapılmıştır.

2017 yılında fındıkta alan bazlı destek olarak 170 TL/da destek verilmektedir. Aynı zamanda diğer ürünlerde de

verilmekte olan mazot ve gübre desteği toplamda 13 TL/da olarak verilmektedir.

FINDIK

Türkiye’nin fındık ihracatında önemli ülkeler (2017, %)

Türkiye’nin fındık ithalatı yaptığı ülkeler (2017, %)

İtalya30,8

Almanya14,7

Fransa 10,5

Kanada6,3

İsviçre5,6

Diğer32,2

Almanya24,3

İsviçre13,1

İtalya9,1Fransa

7,0

Polonya2,3

Diğer44,2

5,5

5,1

9,5

15

,6

10

,5

9,7

24

,3

23

,4

38

,2

60

,8

51

,0

51

,5

2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6 2 0 1 7

Üretici Fiyatı Tüketici Fiyatı

5,6 5,9

16

,5

12

,8

13

,6

9,8

9,6 1

0,6

35

,7

23

,6

28

,5

21

,1

2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6 2 0 1 7

Borsa Fiyatı (kabuklu-hms) Borsa Fiyatı (iç fındık- hts)

FINDIK

2017 Aralık ayında 9 TL/kg olan üretici fiyatı

bir önceki aya göre %0,6 azalırken, bir önceki

yılın aynı ayına göre %17,7 azalmıştır. 2017

Aralık ayında tüketici fiyatı 49,1 TL/kg olarak

gerçekleşmiştir. Tüketici fiyatı bir önceki aya

göre %0,2 artarken, bir önceki yılın aynı ayına

göre %8,1 azalmıştır. Son iki yılın değişimi

gözönünde bulundurulduğunda; üretici

fiyatları %7,8 azalırken, tüketici fiyatları %1

artmıştır. 2012 ile 2017 yılları arasındaki

değişim dikkate alındığında da, üretici

fiyatları %77 artarken, tüketici fiyatları da

%112 artmıştır. Fındıkta kısmi periyodisite

görülmesinden ötürü üretimde yıllar itibariyle

farklılar yaşanmakta, farklılığın yaşandığı

yıllarda da piyasa dengesinin sağlanabilmesi

için belirli bir stoğun bulundurulamaması ve

piyasanın da sürekli speküle edilmesinden

dolayı fiyatlar yüksek bir seyir izlemektedir.

TL/kg

Borsa fiyatında, tombul kabuklu fındık hazır

müstahsil satış fiyatları dikkate alınmış olup,

2017’nin ortalama fiyatı 9,8 TL/kg olarak

gerçekleşmiştir. Borsa fiyatı 2017 Aralık

ayında bir önceki aya göre %2,1 artmış, bir

önceki yılın aynı ayına göre %18,1 azalmıştır.

İç fındıkta (13/15 mm) 2017’nin ortalama

hazır tacir fiyatı 21,1 TL/kg olarak oluşmuştır.

Son iki yılın değişimi (2016-2017) gözönünde

bulundurulduğunda; tombul kabuklu fındık

(hms) fiyatları %27,9 azalırken, iç fındık (hts)

fiyatları da %26,1 azalmıştır. 2012 ile 2017

yılları arasındaki değişim dikkate alındığında

da, kabuklu fındık (hms) fiyatları %75,7

artarken, iç fındık (hts) fiyatları da %119,3

artmıştır.

TL/kg

Kaynak: GTHB, TÜİK, 2018.

GENEL DEĞERLENDİRME

Türkiye’nin fındık veriminde yıllara göre önemli dalgalanmalar görülmektedir. İklim şartları, gerekli kültürel işlemlerin yeterince yapılmaması ve fındık bitkisinde görülen periyodisite gibi etkenler verimdeki dalgalanmayı arttırmaktadır. Fındık bahçelerinin genelde yaşlı olması, ocakların ise sık dikili olmasından dolayı Trabzon, Giresun ve Ordu illerindeki verim seviyesi Kocaeli, Sakarya ve Düzce illerinin verim düzeyine göre daha düşüktür. Sakarya ve Düzce illerindeki üreticilerin işletme büyüklükleri ve verim düzeylerinin daha yüksek olması nedeniyle bu bölgedeki dikim alanları hızla artmaktadır.

Avrupa Birliği üye ülkelerindeki sert kabuklu meyve üreticilerine yaptığı destekler ile İtalya, İspanya, Yunanistan, Fransa ve Portekiz gibi ülkelerde fındık üretimini artırmaya çalışmaktadır. Ayrıca Almanya izlediği politikalarla Arjantin, Azerbaycan, Gürcistan gibi ülkelerde fındık üretimini sağladığı mali desteklerle teşvik etmekte olup, Türkiye’nin bu piyasadaki üstünlüğünü kırmaya çalışmaktadır. Dünyada fındık üreticisi olmadıkları halde

ihracatçı durumunda olan ülkelerin tamamı, Türkiye’den satın aldıkları fındığı işleyerek re-export (yeniden ihracat) yapmaktadırlar. Bu da Türkiye’nin fındık piyasasında yeterince etkin olmadığını göstermektedir. Re-export yolu ile fındık mamulleri satan ülkelerin başında Almanya gelmektedir. Almanya’nın fındık piyasasında söz sahibi olmasının en önemli nedeni fındık borsasının Hamburg’da olmasıdır.

Türkiye ekonomisinde önemli yeri olan Karadeniz Bölgesinin vazgeçilmez ürünü fındık desteklenmesi gereken, katma değer ve istihdam yaratan önemli bir üründür. Karadeniz Bölgesinde fındık üretimi devam ettirilmeli, fındık mamul ürünlerin üretimine yatırımlar arttırılmalı ve pazarlanmasına önem verilmelidir. Piyasanın kendi dinamikleriyle oluşacak istikrarlı bir fiyat seviyesi ile ülkemiz üretim miktarı avantajıyla piyasada düzenleyici ve belirleyici konumu korunmalıdır. Bu amaçla her yıl belirli bir miktar ürünün stok olarak tutulmasını sağlayacak bir mekanizma kurulmalıdır.

2013 2014 2015 2016 2017

Fındık Fiyatı (TL/kg) 5,06 9,45 15,48 10,56 9,73

Fındık Fiyatı + Destek (TL/kg) 7,26 12,30 17,47 13,64 12,81

Gübre Fiyatı (TL/kg) (a. sülfat) 0,55 0,57 0,64 0,53 0,71

Mazot Fiyatı (TL/lt) 4,34 4,40 3,85 3,85 3,85

1 kg fındık ile alınabilecek girdi miktarı (kg)

Fındık/Gübre 9,20 16,58 24,19 19,92 13,75

Fındık + destek/Gübre 13,20 21,58 27,30 25,73 18,09

Fındık/Mazot 1,17 2,15 4,02 2,74 2,53

Fındık + destek/Mazot 1,67 2,80 4,54 3,54 3,33

FINDIK

TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ (TEPGE)

Enstitümüz tarım, gıda, çevre ve kırsal kalkınma konularında ekonomik araştırmalar yaparak ve/veya yaptırarak

başta Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı olmak üzere, kamu ve özel sektörde karar alıcı birimleri

bilgilendirmeyi, böylece araştırma sonuçlarına dayalı politikalarla/kararlarla ülke tarımının gelişimine katkıda

bulunmayı amaçlamaktadır. Bilgi çağının gereklerini yerine getirebilen, konusunda üzerine düşen görevleri

yapmaya yetkin ve güçlü bir kurumsal yapıya ulaşmayı hedeflemektedir.

https://arastirma.tarim.gov.tr/tepge

Bilgi için: Türkay BARS, turkay.bars@tarim.gov.tr, +90 312 2875833

2013 yılında 1 kg fındık ile 9 kg gübre satın

alınırken, 2017 yılında yaklaşık 14 kg gübre

satın alınmaktadır. 2013 yılında fındık fiyatı

ve artı destek ile birlikte 13 kg gübre satın

alınırken, 2017 yılında 18 kg gübre satın

alınmaktadır.

2013 yılında 1 kg fındık ile yaklaşık 1,2 lt

mazot satın alınırken, 2017 yılında 2,5 lt

mazot satın alınmaktadır. 2013 yılında fındık

fiyatı ve artı destek ile birlikte 1,7 lt mazot

satın alınırken, 2017 yılında 3,3 lt mazot

satın alınmaktadır.

2013-2017 yılları arasında 1 kg fındık ile

alınabilecek en düşük girdi miktarları, 2013

yılında gerçekleşmiştir. Bu durum 2013

yılında hem fındık üretici fiyatlarının en

düşük olması hem de girdi fiyatlarının

yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.