atelbi gadaacead - dspace.nplg.gov.ge
TRANSCRIPT
qarTvelobis gadasarCenad
# 55 (1 16) 23 Tebervali 2010 s a x alxo mo Zr ao b a “ “s a m e gr elos “ org a no 5 0 T eTri
9
lavrenti
beria _
qarTuli
genia
7
gazeTi “ilori” uZRveba rubrikas “saukeTeso safexburTo klubebi”
2
am wignis avtoris, korneli borozdinis samsaxureobrivi kari-
era kavkasiaSi daiwyo. igi jer mTavarmarTeblis kancelariaSi
muSaobda, Semdeg ki (1854 wels) samegrelos dedofalTan miav-
lines miwer-moweris sawarmoeblad da misi Svilebis aRmzrde-
lad. 1858 wels dainiSna senakis olqis ufrosad, sadac 1867
wlamde imsaxura. swored aq gaecno igi samegrelos mosaxleo-
bis yofas, romelic sainteresod aRwera Tavis wignSi.
borozdinis mogonebebSi sakmaod vrclad aris gadmo-
cemuli osmaleTis jarebis mier samegrelos awiokeba,
romelic Semdeg rusma jariskacebma alagmes. Temur qoriZe
kidev
erTi
wigni
megruli
enis
fenomenze 12
“feienoordi”,
roterdami,
holandia
saqarTvelos
sagareo politika
da diplomatia
1918-1921 wlebSi
4
kidev
erTxel
afxazeTze
12
sofel latalis
zepirsityviereba
3
“yvelaze naTeli”, romelsac
bneli axlavs
Tengiz kublaSvili
10
2 ilori23 Tebervali 2010
(vagrZelebT werilebis
ciklis beWdvas)
swored am epoqidan, laz-Wanebic WeS-
mariti qristianebi gaxdnen.
cnobilia, rom qristianobis
msoflio krebas, qalaq nikeaSi (325
weli) egrisis samefodan ori
episkoposi eswreboda _ biWvinTis da
fazisis.
lazebi fazisis eparqiaSi Sediod-
nen.
marTalia, lazikis ZiriTadi nawili
1203 wels Camoyalibebul trapizonis
imperiaSi moeqca da darCa XV
saukunemde, magram lazebi sarwmunoe-
brivad daculi iyvnen da, am epoqaSi,
lazikaSi mravali eklesia da qris-
tianuli kompleqsi aigo.
osmaleTis mier trapizonis dapy-
robis Semdeg (XV) lazeTSi Semodis
islami.
rogorc mematianeebi gvamcnoben, is-
lamis gavrceleba lazikaSi didi
winaaRmdegobebiT aRiniSna, magram dro-
Ta ganmavlobaSi islami mainc myarad
damkvidrda; Tumca, lazebi dResac ar
iviwyeben mama-papaTa samlocveloebs _
“oxvameebs” (“oxvame” megrulad salo-
cavia).
“lazuri anTropologia” _ mar-
Talia, TiTqmis 8 saukunea, lazebi
mowyvetili arian mSobliur xalxs da,
bunebrivia, ucxo atmosferoSi cx-
ovrebam, maT anTropologiaSi
garkveuli cvlilebebi gamoiwvia, ma-
gram, rogorc cnobili anTropologi,
batoni g. abduSeliSvili amtkicebs,
anTropologiurad, dResac araviTari
gansxvaveba ar aris megrelebsa da
lazebs Soris.
lazebs (maT Soris Wanebsac) iseTive
tradiciebi, adaT-wesebi, zne-Cveulebe-
bi hqondaT, rogoric megrelebs. aseve
erTnairi hqondaT eTnografiuli
yofac.
bunebrivia, rom lazebisa da
megrelebis saukuneobrivma ganSorebam
ganapiroba garkveuli gansxvaveba maT
Soris, gansakuTrebiT zemoxsenebul
komponentSi, magram arc ise mniSvnelo-
vani, rom lazebis WeSmarit
qarTvelobaSi, megrelebisa da lazebis
identurobaSi dagvaeWvos.
amdenad, axali welTaRricxvis I-II
saukuneebSi, egrisis samefos samxreT
nawilSi warmoCinda axali adminis-
traciuli erTeuli, lazikis saeris-
Tavos saxiT, magram amas araviTari eT-
nikuri cvlileba ar mohyolia. Tu
Zveli welTaRricxvis epoqaSi am ter-
itoriaze cxovrobdnen sxvadasxva
wvril-wvrili megruli teritoriuli
jgufebi _ xalibebi, tibarenebi,
mosinikebi, drilebi, Tebalebi da a.S. am
droidan isini, faqtobrivad, lazebad
da Wanebad iwodebodnen; ufro sworad,
am epoqidan, lazikaSi da WaneTSi mcx-
ovreb mcxovreb megrelebs daerqvaT
lazebi da Wanebi. marTlac, arasodes
gamxdara sadavod, rom lazebi da
Wanebi qarTuli tomebia, faqtobrivad,
igive megrelebi arian, magram zogier-
Ti qarTveli mecnieris gavleniT,
megrelebis vinaobaze damkvidrda
mosazreba, romelic abnevs sazoga-
doebas, araswor warmodgenas uqmnis
maT vinaobaze _ “megrelebi da laze-
bi zanuri tomebia da megruli da
lazuri enebis dialeqtebia”.
me piradad, aseTi mosazreba kate-
goriulad miuReblad mimaCnia da, ai,
ratom: megrelebi da lazebi rom za-
nuri tomebi yofiliyvnen, maSin unda
arsebuliyo qveyana “zanaTi” da erovne-
ba “zani”, maSin, rodesac zustad dad-
genili ar aris, vin moiazreboda ter-
minis “zanis” qveS. varaudoben, TiTqos,
bizantielebi “Wanebs” moixseniebdnen
xan “zanebad”, da xan “sanebad”, rac Sei-
Zleboda enis barieriT yofiliyo
gamowveuli, magram gamoricxulia, er-
Tiani egrisis (kolxeTis) samefos
mosaxleobis saerTo saxeli “zani”
yofiliyo, Tundac “zanis” qveS, “Wani”
moiazrebodes. Zveli welTaRricxvis
epoqaSi arc “WaneTi” Canda da arc
“Wani”, xolo dasavleT saqarTvelos
uxsovari droidan “egrisis”, xolo mis
mkvidr mosaxleobas “egrebi” erqva.
rodidan ewoda dasavleT saqarTve-
los “egrisi”, sxva sakiTxia, magram
swored egrisis samefos daarqves
berZnebma “kolxeTi” da mis mkvidr
mosaxleobas “egrebs” _ “kolxebi”
(Zveli welTaRricxvis XV-XIV
saukuneebi).
dadgenilia, rom “egridan” aris
miRebuli dasavleT saqarTvelos Zir-
iTadi mosaxlis saxeli _ “megreli”.
mecnierTa varaudiT, es unda momx-
dariyo Soreul warsulSi, sadRac III-
II aTaswleulis mijnaze.
aqedan moyolebuli dasavleT
saqarTvelos erTiani kolxeTis (egri-
sis) samefos ZiriTadi mosaxleobis
saxeli iyo “megreli” da am saxelis
qveS moiazrebodnen Zveli welTaR-
ricxvis epoqaSi am samefoSi dasax-
elebuli wvril-wvrili tomebic.
amdenad, dResaviT naTelia, rom egri-
sis (kolxeTis) samefos mosaxleobis
saerTo saxeli mudam “megreli” iyo da,
I-II saukuneebidan, “megrelis” qveS
lazic moiazreboda, lazuri ena ki
megruli enis kilokavi iyo.
ufro meti, istoriis sxvadasxva
etapze, egrisis samefo iwodeboda
kolxeTis. lazikis da afxazTa same-
fod, magram qarTveli da somexi mema-
tianeebi mTel dasavleT saqarTvelos
mudam egrisis samefod, xolo mis
mosaxleobas megrelebad moixse-
niebdnen. bunebrivia, maT ucxoel
swavlulebze ukeT ecodinebodaT
egrisis samefoc da misi mkvidri
mosaxleobac.
yovel SemTxvevaSi, megrelebisa da
lazebis zanur tomebad, xolo megrul-
lazuri enebis e.w. zanuri enis di-
aleqtebad moxseniebas araviTari
gamarTleba ara aqvs. es faqtobrivad,
egrisis samefos da megrelebis Zveli
welTaRricxvis epoqis TiTqmis ori-
aTaswlovan istoriaze uaris Tqmis
tolfasia, rac Cveni Rirseuli winapre-
bis xsovnis Seuracxyofac aris.
mizanSewonilad mimaCnia, yuradReba
gavamaxvilo Semdeg garemoebaze: mi-
uxedavad imisa, rom dasavleT saqarTve-
los erTiani egrisis (kolxeTis) same-
fos mosaxleobis saerTo saxeli, uxso-
vari droidan, “megreli” iyo, adminis-
traciuli erTeulis, samTavros saxeli
“samegrelo” SedarebiT axalia, rac
Semdeg movlenebTanaa dakavSirebuli
_ axali welTaRricxvis, daaxloebiT,
III-IV saukuneebSi, egrisis samefos
“lazikis”, ufro sworad, “egris-
lazeTis” samefo, VIII-X saukuneebSi
“afxazTa”, anu “egris-afxazeTis” same-
fo ewoda... bunebrivia, egrisma, rogorc
samefom, arseboba Sewyvita.
saqarTvelos isev daSlis (XV sauk.)
momdevno epoqaSi, egrisis samefos
yofil teritoriaze, garkveuli
cvlilebebi moxda _ lazika trapi-
zonis imperiaSi aRmoCnda, egrisis
samefos aRmosavleT nawilSi imereTis
samefo Camoyalibda, romelic pirveli
qarTulerovani regioni iyo dasavleT
saqarTveloSi da, amis Semdeg, imereTSi
mcxovreb megrelebsac ewodaT “imer-
lebi”.
amave saukuneSi, im teritoriaze,
sadac sametyvelo enad isev megruli
darCa da mosaxleebi megrelebi iyvnen,
Camoyalibda administraciuli er-
Teuli samTavros saxiT da ewoda
“samegrelo”.
amdenad, dasavleT saqarTvelos Zir-
iTadi mosaxlis saxeli, uxsovari
droidan, iyo “megreli”, radgan samefos
erqva “egrisi”, magram XV saukuneSi
piriqiT moxda _ samTavros ewoda
“samegrelo” mxolod imitom, rom mis
mosaxleobas megrelebi warmoadgend-
nen.
marTalia, im epoqaSi samegrelos sam-
TavroSi darCa guriisa da afxazeTis
saerisTavoebi, magram samTavros egri-
sis saxeli ar daerqva, radganac is arc
samefo iyo da arc is teritoria hqon-
da, egrisis samefo rom moicavda.
ar ifiqroT, rom Cemi megrelobiT
vsargeblob da amitom, egrisis samefos
ZiriTad mosaxleebad megrelebs miviC-
nev da ara lazebs; amas imitom vamt-
kiceb, rom realobaa, WeSmaritebaa da
me tendenciuri sulac ar var...
rac Semexeba piradad me, CemTvis
lazuri sisxli ucxo rodia _
Soniebis gvari erT-erTi mravalricx-
ovani da uZvelesia saqarTvelos
sinamdvileSi. Soniebi, ZiriTadad,
glexebi arian. magram erTi Stos war-
momadgenlebi aznaurebic arian. am
Stos winapars, giorgi Sonias, XVIII
saukuneSi, samegrelos mTavar dadian-
isgan aznauroba eboZa da mamulad
mieca soflebi _ faxulani da oxaCqua.
dRes es orive sofeli walenjixis
raionSia, svaneTis sazRvarTan, mdinare
engurs gaRma.
giorgi Sonia vaJkacuri kaci yofi-
la, Zlieri da warmosadegi, Sinaurebi
moferebiT “Rejias” eZaxdnen. Turme,
misi dabadebis dros, samegreloSi
raRac seni mZvinvarebda, romelic
Rors ar emarTeboda da amitom dau-
rqmeviaT “Rejia” (megrulad Rori)
zedmet saxelad.
mas xSiri misvla-mosvla hqonia
TurqeTSi, maSin aWarac TurqeTSi Se-
dioda. swored im dros Sehyvarebia
aWaraSi, gonioSi mcxovrebi lamazi
qaliSvili, gvarad memiSiSi da colad
SeurTavs. saTanadod, giorgis STamo-
mavlebSi lazuri sisxlisacaa. es rac
Seexeba Cems gansakuTrebiT Tbil gan-
wyobas lazebisadmi, Torem, mecnierul
wreebSi erTmniSvnelovnadaa miRebuli,
rom Soreuli warsulidan dRemde,
dasavleT saqarTvelos ZiriTadi
mosaxleebi egrebi (megrelebi) iyvnen, mi-
uxedavad imisa, nawili megrelebisa, ax-
ali welTaRricxvis epoqaSi iwode-
bodnen margvelebad, lazebad (maT
Soris Wanebic) Tu afxazebad. swored
amiT iyo ganpirobebuli, rom dasavleT
saqarTvelos erTian egrisis samefos
kolxeTis, lazikis Tu afxazeTis same-
fo erqva, mis ZiriTad mosaxleebs _
megrelebs kolxebad moixseniebdnen.
rogorc zemoT aRvniSne, qarTul
wyaroebSi, dasavleT saqarTvelos erT-
ian samefos yovelTvis mxolod egri-
sis samefod moixseniebdnen da mis
mosaxleobas megrelebad, rac araviTar
gaugebrobas Tu uxerxulobas ar qm-
nida, vinaidan lazebic (maT Soris
Wanebic) da afxazebic darwmunebuli
iyvnen TavianT megrelobaSi.
darwmunebuli var, Tavmoyvareobis
Selaxvad ar miiRebT, rom dasavleT
saqarTvelos mosaxleobis saerTo
saxelad megreli iTvleboda, romlis
qveSac moiazreboda margvelic, lazic
da afxazic, miT umetes, rom samegrelo
ar mowyvetila qarTul sinamdviles da,
faqtobrivad, megrelebma myarad Seinar-
Cunes pirvandeli saxe, ena, sarwmunoe-
ba, kultura, adaT-wesebi, tradiciebi.
Tumca, Tqveni ar vici, magram, arc erTi
megreli araviTar mniSvnelobas ar
aZlevs, maT, Zvelad, megrelebad moixse-
niebdnen Tu lazebad, radgan myarad
aqvT gacnobierebuli, rom lazebi da
megrelebi erTni arian, rogorc zug-
dideli, senakeli Tu foTeli
megrelebi.
ise, RmerTma qnas, isev erTad viyoT
da Tu raime uxerxulobas Seqmnis
lazebis megrelebad moxsenieba, gpird-
ebiT, me viqnebi moTave, megrelebisa da
lazebis saerTo saxelad lazi iyos.
es iqneba udidesi movlena saqarTve-
los sinamdvileSi, rac dRes SeuZle-
blad gveCveneba, magram vin icis, xval
ra moxdeba? istoria savsea moulod-
nelobebiT, SeiZleba, qarTvel xalxsac
gaumarTlos da amas eRirsos.
yovel SemTxvevaSi, rogorc rigiTi
qarTveli, bunebrivia, darwmunebuli
var, lazika (maT Soris WaneTic) egri-
sis samefos erT-erTi adminis-
traciuli erTeulia da lazebi (maT
Soris Wanebic) megruli teritoriuli
jgufebia da maT arc erT sxva qar-
Tuli kuTxis mkvidrebze naklebi pre-
tenzia ar unda hqondeT WeSmarit
qarTvelobaze.
samwuxarod, raoden gasakviric ar
unda iyos, saTanadod ar aris
Seswavlili lazikis istoria, misi
raoba da roli saqarTvelos istori-
aSi, lazebis damsaxureba eris winaSe,
rasac gamarTleba ar aqvs. swored aman
ganapiroba, albaT, is garemoeba, rom
lazebs, garkveulad, eWvi eparebaT Ta-
vianT qarTvelobaSi.
marTalia, SedarebiT ukeTesi situa-
ciaa afxazeTis da afxazebis istori-
aSi, magram, samwuxarod, arc qarTveleb-
ma da arc afxazebma zustad ar ician
afxazeTis obieqturi istoria, ramac
erT-erTi gadamwyveti roli iTamaSa
afxazeTis saSinel movlenebSi.
10 welze metia gasuli afx-
azeTis tragediidan da dResac ar
aris Seqmnili afxazeTis sru-
lyofili da obieqturi istoria,
sadac erTmniSvnelovnad iqne-
boda dadgenili afxazeTis re-
aluri raoba, afxazebis vinaoba,
afxazeTSi saukuneebis gan-
mavlobaSi mimdinare procesis
arsi, qarTul-afxazur urTier-
TobaTa istoriuli fesvebi _ is,
rac erTmaneTs gvaaxloebs, da
ara piriqiT.
amas qarTveli mecnierebis mier
daSvebul erovnuli mniSvnelobis Sec-
domad vTvli.
miuxedavad imisa, rom specialobiT
inJineri var, TiTqmis 30 weli vx-
elmZRvanelobdi sxvadasxva obieqtebs
da viyavi gaerTianeba “borjomis” gen-
eraluri direqtoric (1986-1991 wlebi),
iZulebuli gavxdi, sazogadoebisaTvis
gamecno Cemi mosazreba afxazur sak-
iTxze.
1988 wels mzad mqonda narkvevi “eris
didi satkivari”, romelic, garkveuli
situaciebidan gamomdinare, mxolod 1995
wels gamoqveynda, Jurnal “poli-
tikaSi”...
...gamoqveynda wigni “didi saqarTve-
los tragedia” (1988 weli, Tbilisi),
romelSic Sevecade, sazogadoebisaTvis
gamecno afxazeTis roli saqarTvelos
istoriaSi, uZvelesi afxazebis vinao-
ba da maTi damsaxureba qarTveli da
afxazi erebis winaSe. SeZlebisdag-
varad, isic gavaanalize, Tu ram
ganapiroba afxazeTis samwuxaro
movlenebi.
anzor Sonia,
akademikosi
kidev erTxel afxazeTze
3ilori 23 Tebervali 2010
svanuri motivebi
miTi da sinamdvile
sityva “latali”, svanur enaze,
sadarajos niSnavs, radgan sofeli
latali bals zemoT ubatono svaneTis
da bals qvemo-sadadeSqeliano
svaneTis gamyofi, ubatono svaneTi-
saTvis aqtiurad mebrZoli sofelia.
dadeSqelianebi didi xani ibrZodnen
baalis (mTa soflebis latalsa da be-
Cos Sua) dasapyrobad. magram
latalelebma Tavdadebuli brZoliT
mSobliuri sofeli dainarCunes.
sofeli cxumari Walais Reles
dapyrobas lamobda. darCa simRera:
“latlari cxmral uSxvaar xaSge-
balax” _ “latalelebi da cxu-
marelebi erTmaneTs uvardebodnen”.
latalelebma sami cxumareli mokles.
cxumarSi maTTvis sami sakace gaukeTe-
biaT da sacalfexo gziT “kaaral-
laeqva” (qviani adgilia latalSi)
gadausvenebiaT meomrebi sofelSi.
Walais dapyrobas Turme
dadeSqelianebic lamobdnen. Tavda-
pirvelad maT mSvidobiani gza ucdi-
aT da latalSi morev mare _ Suakaci
gaugzavniaT. latalis “svimrasgan”
(sazogadoeba, romelic soflis
saWirboroto sakiTxebs wyvetda) uari
miuRiaT. maSin dadeSqelianebi saomrad
gamzadebulan, maT Sesaxvedrad latal-
Si qudze kaci amdgara, visac ki Tofis
xelSi aReba SeeZlo, yvela gamosula.
“mheeri” ulamazesi adgilia latalSi.
aq dgas “ilmheeris” eklesia. misken
saocari nabijiT mimavali TeTri xari
daunaxavT. xarma eklesiasTan samjer
daibRavla Turme. es rom latalis
“svimras” warmomadgenels, meSxe-beq-
murzas _ Sav beqmurzas daunaxavs, uTq-
vams: es xari Cveulebrivi araa. RvTis
mieraa mogzavnili da gamarjvebas
gviqadiso. Tu am brZolaSi gavimar-
jvebT, am xars davklav da RmerTs
SevwiravTo.
latalelebma brZolaSi gaimarjves.
dadeSqelianebma roca dainaxes, rom
latalelTa jari sWarbobda sim-
ravliT, ubrZolvelad danebebulan.
TaTaryan dadeSqelians ukiTxavs beq-
murzasTvis: “Setakeba rom momxdariyo,
Tofs mec damimiznebdio?” beqmurzas
upasuxnia: sanadirod wasulma monadi-
rem nadirobisas erTad mdgari arCvi
da jixvi rom dainaxos, romels dau-
miznebso?
_ ra Tqma unda, jixvso, _ ar dauy-
ovnebia pasuxi TaTaryans. maSin beq-
murzas uTqvams: _ Senc jixvi xaro.
dadeSqelianebi ukan gamobrunebu-
lan, magram ramdenime dRis Semdeg isev
midgomian Walais midamoebs. maT dasax-
mareblad SeerTebian cxumarelebic. im
adgils, sadac maTi meomrebi dabanake-
bulan, Semdeg “joodal” daerqva
(dadeSqelianTa jari gaizardao _ jar
qaaljodineli), latalelebma maTTvis
SeumCnevlad Semouares mowinaaRmdegis
jars da im adgils “namcaadra” daerq-
va. gamarjvebulT sofelSi TeTri
xari dauklavT da RmerTisTvis
SeuwiravT. gamarTula didi
dResaswauli lataloba. amgvari
dResaswauli dResac imarTeba. mTeli
sofeli ikribeba, klaven xars da cek-
va-TamaSs marTaven. didi da patara
_ yvela ebmis sasimRero ferxulSi
da ase simRera-ferxuliT samjer
uvlian gars eklesias.
aRdgomis mesame dRes tardeba
dResaswauli “macxvaarlatliS”. Zveli
gadmocemiT aRdgomis (Tanaf) _ mesame
dRes, samSabaTs, wminda macxovris ek-
lesiasTan dabmuli yofila xari,
romelic sofel ielis mcxovrebT
latalelTaTvis ZRvnad miuyvaniaT.
“Cven mulaxelebi gvaviwroeben da
gTxovT daxmareba gagviwioTo” _ ase
moumarTavT ielelebs. latalis
Tavkacebi Sekrebilan da mulaxSi wa-
sulan. SeukrebiaT mulaxis Tavkacebi
da mouxsenebiaT: ielelebma xari ZRv-
nad mogviyvanes da daxmareba gvTxoves.
Tqven Tu ar SeeSvebiT maT Seviwroe-
bas, Cven valdebuli varT davexmaro-
To. TemTa sabWos es sakiTxi mSvido-
bianad gadauwyvitavs. im dRidan mu-
laxelebi SeeSvnen ielelebis Sevi-
wrovebas. mas Semdeg, sabWoTa xelisu-
flebis damyarebamde ielidan yovel-
wliurad aRdgomis mesame dRes,
samSabaTs mohyavdaT xari latalSi,
mTeli sofeli ikribeboda da imarTe-
boda religiuri dResaswauli “macx-
vaarlatliS”. sabWoTa xelisuflebam
akrZala ielidan xaris moyvana, magram
latali Rrmad morwmune sofelia.
aqaurebma gadawyvites yovelwliu-
rad SeekribaT fuli, eyidaT xari,
SeewiraT igi eklesiisaTvis da
SeesrulebinaT ritualebi. miuxe-
davad bolSevikebis mier dawesebuli
didi SezRudvisa, es rituali dRemde
movida da dResac imarTeba latal-
Si.
TaTrebis Semoseva
latfaridan TanRilSi TaTrebis
jari Semosula xatebis mosaparavad
(daaxloebiT IV saukunes varaudoben).
axlo mcxovreblebs latalis svim-
rasTvis SeutyobinebiaT. Sekrebila
sofeli da saomrad wasula TanRil-
Si. latalelebs gauwyvetiaT TaTris
jari, didi saflavi amouTxriaT da Sig
mtris gvamebi erTad CauyriaT. Semdeg
lataleli meomrebi axlo sofelSi
Camosulan, gamarjvebis niSnad TeTri
xari dauklavT. qeifis dros meomrebi
erTmaneTs sasmels sTavazobdnen
sityvebiT: laxS, laxS (dalie, dalie).
aqedan warmosdga am soflis saxel-
wodeba laxuSdi.
TanRilSi, sadac TaTrebis Semoseva
momxdara, dgas mTavarangelozis ek-
lesia _ “TanRiTaarngzel”. am ekle-
siasTan omis dros darCenili isrebi
dResac inaxeba.
legenda Sargiaanze
Sargianebis sagvareulo Zlieri
yofila. sofel latalSi dgas macx-
ovris eklesia, sadac mTeli sofeli,
garda Sargianebisa, modioda da locu-
lobda. Sargianebs calke hqoniaT
macxovris eklesia da iq loculobd-
nen Turme.
Sargianebs gamorCeuli vaJkaci hy-
oliaT _ saxelad Sargiaan. didi da
Zlieri ojaxi hyolia Sargiaans. erTx-
el igi sanadirod wasula. gzaze devi
(daav) _ tyis kaci Sexvedria. Sargiaani
Sebmia devs, daumarcxebia da misTvis
frCxilebi wauWria, frCxilis moWriT
devs Zala daukargavs da Sargiaans
Sinamosamsaxured wauyvania saxlSi. de-
vis frCxilebi saxlSi miutania da
SuacecxlTan axlos miwaSi Caumarxavs.
erT dRes mTeli ojaxi samuSaod wa-
sula. Sin mxolod patara bavSvi da
devi dautovebiaT. Turme devi SeekiTxa
bavSvebs _ Cemi frCxilebi sad Seinaxa
mamaTqvenmao. biWi ver gamoutexavs, go-
gos ki uTqvams: SuacecxlTan miwaSi
marxiao. devs amouTxria frCxilebi da
Zalac dabrunebia. Suacecxlze qvabiT
xorci mdgara mosaxarSad. devs bavSve-
bi qvabSi Cauyria, TviTon ki tyeSi
gaqceula. tyidan xma mouwvdenia Sar-
giaanisaTvis da uTqvams: Sedi saxlSi,
xorci moixarSebodao. Sargiaani mimxv-
dara Tu ra gansacdelic daatyda Tavs
da aymuvlebula simwriT. devs
dauwyevlia Sargiaanebis sagvareulo
Semdegi sityvebiT: “gvarSi erTi
memkvidris meti ar gagCenodeTo”. amis
gamoa Tu ara, aravin icis, magram
dResac Sargiaanebidan mxolod erTi
mamakacia darCenili, qalebi ki sadac
gaTxovdnen, didi ojaxebi Seqmnes da
gvaric amravles.
miTi kaxaanze
gmiri kaxaani Camgelianebis sag-
vareulos warmomadgeneli yofila.
igi fizikuri siZlieriTa da golia-
Turi aRnagobiT yofila gamorCeuli.
anderiani, wiliid, laxvSdaald da
mubi saZovrebia latalSi. maT gvele-
Sapi dauflebis, misi SiSiT saqoneli
veravis mihyavda Turme saZovarze.
mTeli dReebi muherSi wolila gve-
leSapi. Sewuxebula latali, Sekrebi-
la mTeli sofeli da uTxoviaT kax-
aanisTvis daxmareba. kaxaans uTqvams:
gveleSaps movklav, Tu leTnierSi Savi
Zroxis rZes moduRebuls damaxve-
drebTo, mTis barjs sanadirod mom-
cemT da laxvSdalids saZovrebado, ha-
raSSic mJave wyalsac pirveli me
davlevo. xalxs misTvis danapirebis
Sesruleba aRuTqvams.
kaxaans Tan wauyvania erTi cxeni da
erTic jori. es jori lenwelas Zir-
Si dautovebia. Tavad cxeniT haraSSi
Sesula. gveleSaps im dros sZinebia.
kaxaans samsafexuriani kibe dasWirda
Turme gveleSapis yuramde asasvlelad.
sami isari daurtyams yurSi da ganug-
miravs. kaxaani cxenze Semjdara da
ukan gamoqceula. lenwelas ZirSi aR-
marTze jorze Semjdara, leTnierSi
rZe dauxvedrebiaT misTvis. gveleSapi
suls Rafavda da Sxams anTxevda
Turme. misgan SxamnaTxevi kaxaani rZe-
Si ganibana. sasikvdilod ganwiruli
gveleSapi simwriT iklakneboda Turme
da rasac misi kudi moxvedria, yve-
laferi gadauTelavs. im adgilas,
sadac kaxaanma gveli mokla, borcvia
darCenili. amboben, rom igi gveleSapis
samarxia da misi formac imitom aqvso.
imaze, Tu ramdenad SeiZleba es
miTi sinamdviles Seesabamebodes, is-
toriuli kvleva-Zieba mimdinareobs. am
miTs ukavSireben miTs argonavtebze.
latalelebi dResaswaulis dros
wminda giorgis sadRegrZelos Semdeg
ori WiqiT fexze adgomiT svamen kax-
aanis sadRegrZelos, Semdegi sityvebiT:
“RmerTs dideba, kaxaans Sendoba, mis
momxsenebel yvela svan kacs mSvido-
ba”. xalxma dRemde Semoinaxa simRera
kaxaanze.
irma gviCiani
Tekalis “miJe narhi”(ibeWdeba SemoklebiT)
Tekali qvemo svaneTis erTi patara,
lamazi sofelia _ gardafxaZeebiT, oni-
anebiT, babluanebiT da Wvelieridan
gadmosuli mukbanianebiT aris
dasaxlebuli.
sali kldis Tavze macxovris ek-
lesia dgas, xeelus mTidan Tekluras
Rele moedineba, Remaamolis da We-
nieris mTaTa ferdebs aprilidan
dawyebuli gvian Semodgomamde nair-
nairi yvavilebis farCa mosavs.
magram Tekals pirvel rigSi mainc
misi mkvidrni alamazeben _ maTi
lamazi saqmeebi, mravali lamazi
Canafiqri da am CanafiqrTa xorcSesxma.
aq damkvidrebul TiToeul gvars
gvarSi RirsebiT gamorCeuli kaci
hyavs saamayod. mukbanianebs _ uni-
Wieresi xelovani ioseb mukbaniani,
babluanebs _ babluanebSi pirveli
kaci, onianebs _ yvelaze Rirseuli oni-
ani, xolo gardafxaZeebs, albaT is
pirveli Tavadi gardafxaZe, vinc es
sofeli daikava.
“miJe narhi” _ Tekalis silamazea,
oRond is arc romelime mTis saxelia,
arc mdinarisa. is mzis sagalobelia,
simReraa, romelic ioseb mukbanianma Se-
qmna, Tekalelebma ki uxucesTa ansam-
bls Searqves es saxeli.
ansamblma uamravi, lamis uimedod
dakarguli svanuri simRera aRadgina
da msmenels daubruna. ansamblis
xelmZRvanelma, ioseb mukbanianis
ZmisSvilma batonma jumberma da ansam-
blis wevrebma 16-17 Zveli svanuri sim-
Rera aRadgines da daamuSaves, maT
Soris saferxulo cekvebic.
miJe narhi svanur enaze mzis sina-
Tles niSnavs
Svenis da Svelis es sinaTle patara
Tekals _ mTeli Coluris Tvals.
didgula da didbunebovan adamianTa
samkvidrebels.
xolo, roca uxucesTa gundis wevre-
bi bail-beTqils umRerian, an roca Wu-
nirze vicbils da macbils dastirian,
anda roca SgaridaSi ferxuls uvlian,
yofiTi wvrilmanebi ukvalod qreba
mexsierebidan, warmavalis adgils
waruvali ikavebs da maSin mTeli
gundic ukvdavebasTan xmaSewyobili
mReris TiTqos.
ela gurCiani
sofel latalis zepirsityviereba
4 ilori23 Tebervali 2010
stalinisaTvis ubralo ar gaxldaT
represiebis gatarebaze Sesabamisi
gadawyvetilebis miReba. rom ar mieRo,
esec ar SeiZleboda _ istoria ar ap-
atiebda.
lavrenti beria maRali talantis
mqone adamiani iyo. magram, stalinisagan
gansxvavebiT, igi ar iyo socialuri
analizis geniosi, magram mas beladisa
ar Surda. isini, amasTan, sxvadasxva
Taobis warmomadgenlebi iyvnen. asakSi
oci weli iyo gansxvaveba, msoflmxed-
velobaSi ki _ mTeli epoqa!
magram fsiqologiurad beria Zalian
axlos idga stalinTan _ oriveni
praqtikuli romantikosebi da ideal-
istebi iyvnen da dRemudam iRvwodnen
axali sazogadoebis Sesaqmnelad.
stalinma Tqva: „kadrebi wyveten
yvelafers!“ da im partiul-saxelmwifo
moRvaweTa Soris, romlebic rev-
oluciisa da samoqalaqo omis qar-
texilebma xelisuflebis saTaveSi
aiyvana, beria iyo is erT-erTi Tval-
saCino moRvawe, romelsac arafrad mi-
aCnda vaSlebSemowyobili Semwvari
bati da sxva fufuneba. magram igi xar-
bi iyo samuSaosadmi, da iyo erT-erTi
im kadrebs Soris, romlebic „yve-
lafers wyvetdnen“...
gadawyvito da iSromo! imitom rom,
Sroma saintereso procesia da imitom,
rom Seni SromiT erTi aguri Semato
saxelmwifos aRmSeneblobis saqmes.
beriasaTvis es iyo ara mxolod
lamazi fraza, aramed misi yoveldRi-
uri moraluri mrwamsi.
amitom ar SeeZlo stalins, rom
uaxloes periodSi ar CaerTo beria
Tavis uaxloes garemocvaSi. male mas
samuSaod miiwveven moskovSi _ ssr
kavSiris Sinagan saqmeTa saxalxo
komisariatSi.
berias daniSvna maRal Tanamde-
bobaze obieqturi mizezebiT iyo gan-
pirobebuli _ es epoqis moTxovna
gaxldaT.
saqmeebi samSobloSi,
saqmeebi TbilisSi...
plenumidan TbilisSi dabrunebis
Semdeg beria kvlav saqmeebSi CaiZira
da im sakiTxebis mogvarebas Seudga,
romlebic Zveli problemebis gadaWris
Semdeg kvlav iCendnen xolme Tavs.
1937 wlis agvistodan daiwyo Cek-
isturi „operacia“, romelic, bunebriv-
ia, saqarTvelosac Seexo. imdenad, ram-
denadac trockistebisa da mtrulad
ganwyobili elementebis winaaRmdeg
gamarTuli represiebis farTo aqcia
axal da uamrav sagamoZiebo masalebs
iZleoda, saqarTvelos kompartiis (b)
centraluri komitetis pirvel mdivans,
bunebrivia, am sakiTxTan Sexebac uwev-
da. beria didi xnis ganmavlobaSi iyo
Cekisti da gamoricxuli iyo, rom mas
es gamocdileba ar gamoeyenebina im
naxevari wlis ganmavlobaSi, vidre mim-
dinareobda “Casvrili” partiul-sax-
elmwifo “oficrobisa” da “gener-
alitetis” safuZvliani wmenda.
1937 wlis 8 ivliss saqarTvelos
Sinagan saqmeTa saxalxo komisari
gogliZe auwyebda saqarTvelos kom-
partiis cekas pirvel mdivans berias,
rom “kulakebisa da sisxlis
samarTlis damnaSaveebis” kategorias
mikuTvnebulTa Soris 1.419 adamians
miesaja sasjelis umaRlesi zoma,
romelTa Soris 338 kacis saqme gamoiZia
muSur-glexurma miliciam, 1.081 kacis
saqme ki uSiSroebis sammarTvelom.
Sesabamisad, miliciam gadaasaxla 463
adamiani, uSiSroebam ki 1.099 adamiani.
es konkretuli cifrebi metyveleben,
rom saqarTvelos Sinsaxkomi damnaSave-
Ta siebs adgenda konkretuli xalx-
isagan, maTi konkretuli danaSulis
gaTvaliswinebiT. amasTan, samasi ban-
ditis sasamarTlos gverdis avliT
sikvdiliT dasjam mkveTrad gamoas-
wora qveyanaSi kriminogenuli situa-
cia. aseve gamarTlebuli iyo repre-
siebi kontrrevolucionerTa winaaR-
mdegac. me ar Sevudgebi am cifrebis
gamowvlilviT analizs, magram aRvniS-
nav, rom, Tu sabWoTa kavSirSi wmenda
Seexo komunistTa 46 procents,
saqarTveloSi es cifri ar ascilebia
32 procents (daaxloebiT 18 aTasi
kaci). amasTan, beria araerTxel gamo-
sula presiT imis mowodebiT, rom
wmendisadmi meti sifaqize da obieq-
turoba gamoeCinaT Sesabamis orga-
noebs.
partiuli dokumentebis gadamowme-
bis procesSi apelacia Seitana 2.394
kacma, romelTa Soris 638 aRdgenili
iqna partiaSi, 424 kaci partiis wevro-
bidan gadayvanili iqna wevrobis kan-
didatad, 315 kaci ki aRdgenili iqna
kandidatad.
es cifrebi kargad metyveleben
imaze, iyo Tu ara lavrenti beria
“sadisti”. am cifrebis fonze, me mog-
vianebiT gavarCev berias winaaRmdeg
wamoyenebul seriozul braldebas
imis Taobaze, rom man TiTqos,
amierkavkasiis samxareo komitetis
pirvel mdivnad yofnis Jams, 1936 wels,
piradad mokla sakuTar kabinetSi
somxeTis kompartiis cekas pirveli
mdivani xanJiani.
formalurad xanJianTan incidenti
(igi tuberkulozis mZime formiT iyo
avad, rac misi, rogorc gauwonaswore-
beli adamianis TviTmkvlelobiT das-
rulda) warmoiqmna “maRal eSeloneb-
Si wmendis” dawyebamde erTi wliT
adre. magram “mxilebis” teqnologia,
romelic gansakuTrebuli saxiT Camoy-
alibda partiis XX yrilobaze, sul
sxvagvarad warmoaCenda amgvar faqtebs,
razedac me mogvianebiT gavamaxvileb
yuradRebas.
vubrundebi ra 1937 wlis dasas-
ruls, aRvniSnav, rom “wmendas” aravi-
Tari dezorganizacia ar Seutania
qveynis ekonomikaSi da rogorc
saqarTveloSi, aseve mTel sabWoTa
kavSirSi sapirispiro ram moxda. aqve
minda movixmo kaganoviCTan dakavSire-
buli erTi faqti.
konstantine zalesski Tavis bi-
ografiul leqsikonSi aRniSnavs, rom
ssrk rkinigzis saxalxo komisarma
kaganoviCma komisariatSi xelmZRvaneli
kadrebis ganadgureba jer kidev
“wmendis” kompaniis gaSlamde daiwyo.
man 3.000 xelmZRvaneli muSaki daapa-
timra da TiTqmis srulad gaanadgura
komisariatis saSualo da umaRlesi
rangis xelmZRvaneloba. Zneli dasad-
genia, Tu ras gulisxmobs zalesski mc-
nebaSi “rkinigzis saxalxo komis-
ariati” _ saubaria rkinigzis saxalxo
komisariatis centralur aparatze
Tu mTel sakavSiro sistemaze. Tu gav-
iTvaliswinebT im periodSi mesabota-
JeTa simravles, dapatimrebulTa
ricxvi mTel sistemaSi ar unda iyos
Zalze didi. xolo, Tu saubaria cen-
tralur aparatze, maSin es iqneboda
ara sistemis muSa aparati, aramed us-
aqmurTa xrova.
asea Tu ise, kaganoviCamde rkinigzis
sistemaSi wesrigi ar iyo. igi saxalxo
komisrad dainiSna 1935 wlis 26 ianvars
da zustad erT weliwadSi irkutski-
dan stalins Semdegi Setyobineba
gamougzavna:
“gavecani krasnoiarskis sarkinigzo
kvanZisa da orTqmavalSemkeTebeli
qarxnis muSaobas. sadgur CernoreCen-
skaias misadgomebTan da TviT sadgur-
Si gaCerebulia aTobiT matarebeli,
rac aferxebs eSelonebis moZraobas
aRmosavleTisaken. garda eqsploat-
aciis personalis uTavbolobisa, es
savalalo mdgomareoba ganpirobebu-
lia krasnoiarskis saorTqmavlo depos
cudi muSaobiTac. naxevarze meti
satvirTo orTqmavlebisa mwyobridanaa
gamosuli uxarisxo remontis gamo, rac
ufro danaSaulia, vidre upasuxismge-
bloba. depo da qarxana gadaWedilia
sabWoTa xelisuflebisadmi mtrulad
ganwyobili elementebiT… vai-komunis-
tebis wyalobiT maT sistemad aqcies
orTqlis qvabebis, inJeqtorebisa da
tumboebis mwyobridan gamoyvana. qarx-
anaSi gamovlenilia trockistTa jgu-
fi, romlebic Segnebulad uxarisxod
aremonteben danadgarebs, dascinian da
aviwroeben staxanovelebs, muSaoben
cudad, partorganizacia ignorirebu-
lia, muSebs cudi ganwyoba aqvT. miviRe
operatiuli zomebi...irkutskSi mdgari
rkinigzis saxkomis rezervidan gad-
movisrole 15 orTqmavali...” da a.S.
kaganoviCma adgilzeve monaxa deposa
da qarxnis uxeiro partorgebis Sem-
cvlelebi, krasnoarskis saorTqmavlo
qveganyofilebis ufrosad daniSna in-
Jineri sokolovi... amiT man mTel sis-
temaSi moixveWa didi avtoriteti.
manamde ki... magaliTad, kornei Cukovs-
ki, 1933 wels, baTumSi samsaaTnaxevris
ganmavlobaSi abarebda Semsaxvel sakan-
Si bargs. samwuxaroa, rom am rigSi ar
idga Tavad konstantine zalesski, da ar
iyo armaviris sadgurzec, sadac 1932
wels Cukovski sami dRe eloda
matarebels, romelic ganrigiT yovel-
dRe unda Camomdgariyo sadgurSi.
zalesski amtkicebs, rom Taname-
drove kritikosebi kaganoviCs moixse-
nieben rogorc uaRresad uxeS da pa-
tivmoyvare pirovnebas. magram me
wavikiTxe misi saqmiani werilebi, misi
memuarebi (amas mainc xom ar uwerdnen
referentebi) da maocebda, Tu es TviT-
ganaTlebuli adamiani rogor maR-
alostaturad flobda sityvas da
logikis kulturas. da kargad erkveo-
da im dargSi arsebul problemebSi,
romelsac xelmZRvanelobda.
sakuTar Tavze seriozuli muSao-
bisa da niWis gareSe aq araferi
gamovidoda. xolo, rac Seexeba
kaganoviCis uxeS xasiaTs, vixseneb ma-
maCemis erT-erTi megobris, Zveli
rkinigzelis monaTxrobs imis Taobaze,
rom roca kaganoviCi sadguris ufro-
sis pataks gaecno da boloSi ixila
misi Semdgenis gvari gaponi, dain-
teresda Tu “is gaponi” misi mogvare
iyo Tu naTesavi. roca gaigo, rom
sadguris ufrosi provokator mRvdel
gaponis RviZli Zma iyo, hkiTxa:
_ Tqven aq xom ar gaviwroveben? _ da
daumata: _ Tu rodisme Segaviwroveben,
uSualod me mommarTeT!
ase rom, yvelasTan namdvilad ar iyo
uxeSi lazar kaganoviCi.
rkinigzis uwyebaSi mis misvlamde,
1932 wels tvirTbrunvam Seadgina 169,3
miliardi tona-kilometric, 1937 wels
_ 354,8 miliardi tona-kilometri, 1940
wels ki 414 miliardi. es namdvilad ar
moxdeboda, kaganoviCs mTlianad rom
gaeJlita rkinigzis saxalxo komis-
ariatis xelmZRvanelTa Semadgenloba.
1938-1940 wlebSi aSenda 4,6 aTasi
kilometric sigrZis rkinigzis xazi
(meore xuTwledSi 3,4 aTasi). rkinigzis
ZiriTadi fondi sami wlis gan-
mavlobaSi 74 procentiT gaizarda,
mniSvnelovnad ganaxlda salokomoti-
vo depo. gamovida axali satvirTo or-
Tqmavlebi fd (feliqs ZerJinski), so
(sergo orjonikiZe), e da samgzavro or-
Tqmavali is (ioseb stalini). vagonebis
depo gaizarda 30 procentiT. da es mox-
da mas Semdeg, rac kaganoviCma “gaanadgu-
ra rkinigzis saxalxo komisariatis
sistemis inJiner-teqnikuri personali”.
griboedovis erT-erTi nawarmoebis
gmiri polkovniki skalozubi moskovis
Taobaze ambobda: “mas xanZari metad
mouxda...” samwuxarod, warsulis mware
ironia imiT ganmeorda, rom represiebma
mniSvnelovnad aamaRla Sromis nay-
ofiereba da ekonomikuri efeqtianoba.
da es amaRleba moxda ara SiSis sin-
dromis danergviT, aramed pasuxismge-
blobis grZnobis amaRlebiT, upirve-
lesad ki, ekonomikidan mesabotaJeebisa
da provokatorebis gamoZevebiT.
diax, represiebi sabWoTa kavSirSi
uamrav wesier sabWoTa adamiansac Se-
exo, romelTagan bevri daiRupa. Cems
mier naxsenebi generali cvetaevi (maSin
_ diviziis meTauri), romelic
gamoZiebam gaamarTla, wiTeli armiis
rigebSi aRdgenis Semdeg sakuTar av-
tobiografiaSi werda:
“...Cemi dapatimrebis mizezad miviCnev
kontrrevolucionerebis mtrul mo-
qmedebas, romelTa mizans sabWoTa
kavSirisa da sabWoTa SeiaraRebuli Za-
lebis Sesusteba warmoadgenda”.
Tavis Tavze gamoscada ra didi us-
amarTloba, cvetaevs kargad esmoda
drois moTxovnisa, magram avtori Ceru-
Sevi, romelmac es sityvebi Tavis
wignSi “gulagidan omSi” gamoiyena,
pirze qafmoreuli amtkicebs, rom jer
eJovi, Semdeg ki misi Semcvleli beria
mxolod imaze fiqrobdnen, rom, “rac
SeiZleba meti udanaSaulo xalxis
sisxli SeexvripaT...”
TviT CeruSevis wignis saxelwode-
ba gaxlavT cilismwamebluri, imitom,
rom masSi moTxrobilia im samxedro
meTaurebze, romlebic berias Ss sax-
alxo komisrad daniSvnis Semdeg gan-
Tavisufldnen ara Sroma-gasworebis
koloniebidan, aramed gamoZiebis Semdeg.
da rac mTavaria, isini moxvdnen ara
omSi, aramed daubrundnen wiTeli armi-
is rigebs.
magram samxedro xelmZRvanelobaSi
xom namdvilad arsebobda SeTqmuleba,
romlis gaxsna da romlis wvril-
manebSi garkveva sruliadac ar gaxl-
daT martivi saqme. me Semdeg mog-
iTxrobT, Tu rogor arTmevda Tavs am
rTul amocanas ssrk Sinagan saqmeTa
saxalxo komisrad axali daniSnuli
lavrenti beria.
1937 wlis 12 dekembers Catarda ssrk
umaRlesi sabWos arCevnebi. deputatad
lavrenti beriac airCies.
is, rom alternatiuli arCevnebis
idea Cavarda, mSromelTa farTo mase-
bisaTvis ar gaxda cnobili. magram am
Temam mainc gaiJRera stalinis
winasaarCevno moxsenebaSi mis
saarCevno ubanze moskovSi, 1937 wlis
11 dekembers, romelic meore dRes
gazeT “pravdaSi” gamoqveynda.
gagrZeleba iqneba
lavrenti beria _ qarTuli geniasergei kremliovi
beria _ XX saukunis saukeTeso
menejeri Targmani roland jalaRaniasi
5ilori 23 Tebervali 2010
“saqarTvelos amaRleba da droebiTi apokalifsi”mizanSewonilad migvaCnia mcirediT
mainc SevexoT im vai-politikas, ro-
melmac uxvad asxa wyali “mtris
wisqvilze”. diax! daverieT erTmaneTs,
Tumca musikas sxva ukravda, Cven mxo-
lod bans vaZlevdiT. didi konstan-
tinesi ar iyos, rogorc adre mra-
valgzis yofila: “vinme gamorCeuli Tu
gamogveria, unda davkortnoT”. da am
“kbena-dakbeCvam” qveyana siRaribis
zRvars miRma miiyvana; “mzis da var-
debis” qveyana gaanadgures da es, mer-
misSi, RmerTma nu qmnas, ganmeordes da
samSoblo sanatreli ar gagvixdes...
marTlac arsad ar aris sxva ca “uZi-
ro, lurji, xalasi”, magram es srulia-
dac ar niSnavs, rom saqarTvelos mxo-
lod Tbilisia, marto “karennoi” Tbi-
liselebi arian WeSmariti qarTvelebi,
sxvani ki “provincialebi”. magram, nu ity-
viT, da Turme Camosulebi, romlebic Sem-
degSi profesorebi, akademikosebi da
mwerlebi xdebian, verasodes eziarebian
im suls, Tbiliselebs rom aqvT. amdenad,
isini naklebad arian qarTvelebi. mavanTa
ukufilosofiiT didi ilia, akaki, vaJa,
cotne dadiani, galaqtioni, quji, fi-
rosmani, ilia vekua, iakob gogebaSvili
da sxva sasiqadulo mamuliSvilebi
WeSmariti qarTvelebi ar arian, imitom,
rom Tbiliselebi ar iyvnen.
rogorc batoni Tengiz kublaSvili
gangvimartavs (“ilori”, 2009, werilSi
“farajanirebisaTvis Sobilni”, fara-
janovi ki iyo sabWoTa somexi reJiso-
ri, Cven misi sawinaaRmdego araferi
gvaqvs) “farajanirebis” erTi Strixis
_ aqcentis, ufro sworad, Tbilisis kos-
mopolitur ubnebSi gaCenil, da mxolod
Tbiliseli somxebis qarTulze zegav-
leniT _ Taviseburi binZuri aromatis
Seqmnis da misi sxva komponentebis “to”-
s, yaraCoRluri Tu kintourobis cru
bohemuri romantizmis dasacavad, e.i. “ka-
rennoi”, Wreli Tbiliselebis dasaca-
vad. Turme periferiebidan kanoniere-
bisa da TviTon Tbilisis dasacavad,
“onwe” (akvanis) enis dasacavad, ufro ga-
sagebad: “ena, mamuli, sarwmunoebis” da-
sacavad _ periferiebidan mozRvavebu-
li “brbosagan”, ufro konkretulad, “su-
niani” megrelebisagan dasacavad (es Ta-
vad ramdenjerme msmenia im Soreul, av-
bediT, Savbnel dReebSi _ a.T.).
mokled, “Tbiliselebi” ebrZvian me-
grelebs,, ZirZvel qarTvelebs, an ara da,
Tu sxva araferi, megrelebis sisufTa-
ve da “pewi”, aseve Tavdadebac, saqveynod
qebulia.
aseve cnobilia _ sxvadasxva erov-
nebis bevri gamoCenili enaTmecnieri,
(niko marze rom araferi vTqvaT) mivi-
da im daskvnamde, rom warsulSi yvela
xalxisaTvis erTi saerTo ena unda ar-
sebuliyo da is megrul-svanur-
lazur-WanurSi moiZieba. isini amtki-
ceben, rom “megruli ena aris Ziri ena
qarTvelur enebs Soris.”
magaliTad, “vardna”, megrulad do-la-
fa, ufro sruli saxiT: do, re, mi, fa, sol,
la, si. msofliosaTvis es mxolod mu-
sikaluri bgerebia, romelic arafers
niSnavs. ra azricaa masSi kodirebuli,
iSifreba mxolod megrul enaze. amri-
gad, megruli ena kodis gasaRebs war-
moadgens (aviRoT Tundac sityva “a-R-
dgoma”).
aviRoT “festosis disko”, romelic
100 welia aRmoCenilia, magram mso-
flios udidesma lingvistebmac ki ver
gaSifres. saidumlo amoxsna axal-
gazrda enaTmecnierma gia kvaSilavam me-
grulis momarjvebiT. aRmoCnda, rom es
aris 4.000 wlis winaT dawerili himni
_ sagalobeli nanasadmi (dedisadmi), qu-
rumebisadmi (es ki Cveni enisaTvis bal-
Robis asakia). da samwuxaroa, rom main-
ca da mainc am preistoriul, albaT,
erTaderT cocxal enas, yovel SemTxve-
vaSi, qarTvelurebidan mainc _ me-
gruls, da am enis memkvidre megrelebs,
ZirZvel qarTvelebs Segnebulad ebrZ-
vian vai-qarTvelebi da maT ayolili
ujiSo, ubiri masebi.
Cveni didebuli winaprebis STamo-
mavlebi, romlebic naTxovari, nasesxe-
bi da sakuTari mciredi danazogiT Ca-
modiodnen provinciebidan, dRes Tav-
dadebulad ibrZvian Tbilisis gadar-
CenisaTvis, saqarTvelos gadarCenisaT-
vis, ra Tqma unda, WeSmarit Tbilise-
lebTan erTad. mavanni ki ibrZvian pi-
radi interesebis dasakmayofileblad,
Tanamdebobebis saSovrad, risTvisac
Tavis droze, danaSaulebrivi organi-
zacia “moqalaqeTa kavSiris” wiaRSi Ca-
moyalibda sazogadoeba “Tbiliseli”.
swored isini amJRavneben did siZul-
vils erovnuli moZraobisadmi, ramac
dangrevis pirad miiyvana sruliad sa-
qarTvelo. swored amazea naTqvami:
“siZulviliT binZur-binZur viareT,
ganvlil gzaze Suris qviSa eyara,
Cven raca gvWirs _ ZmaTa siZulvilia,
siZulviliT davangrieT qveyana!”
maT ar undaT damoukidebeli da Ta-
visufali saqarTvelo, maT ar surT zvi-
ad gamsaxurdias saqarTvelo, sZulT yo-
velive qarTuli erovnuli da tradi-
ciuli gandidebis maniiT Sepyrobilebs.
pirad ambiciebs Seswires samSoblo, da
rogorc ityvian, “naban wyals bavSvic
Tan gaayoles”.
rogorc zviadi brZanebda, “es gaake-
Ta SevardnaZis jibis inteligenciam”,
igive “wiTelma inteligenciam”. yove-
live amis aRsaqmelad xSirad unda mo-
vusminoT xolme amgvari inteligenci-
is udides eqsperts, baton elizbar ja-
veliZes, Tavad rafinirebul inteli-
gents, did eriskacs, romelic qed-
mouxrelad ezideba mZime jvars, rome-
lic yvelafers Tavis adgils miuCens
da samarcxvino boZze akravs im uRirs
da “uZReb” Svilebs, romelTa angarebas
“naWer-naWer” ewireba saqarTvelo. sa-
qarTvelo ujiSo gadamTielTa saaspa-
rezo arenad aris gadaqceuli, maSin,
roca samSoblodan ukrainaSi gavaqcieT
SesaniSnavi mwerali da adamiani guram
petriaSvili, aseve SesaniSnavi poeti da
gulmxurvale patrioti raul CilaCa-
va. am werilsac raul CilaCavas erT-
erTi SesaniSnavi leqsis bolo taepiT
davamTavreb:
“mesmis Civili didveziris _ dro
ufro waxda,
sanamde gaZlos unagirze raindma kax-
Ta,
male garsevan xels moawers samefo
traqtats,
gadavrCiT iqneb! Tu gadavrCiT, Sens
pirs Saqari!”
aleko Todua
cnobili qarTveli mwerlisa da pu-
blicistis leri alimonakis biogra-
fiuli romani “kviris wirvebi anu
cxovreba terenti granelisa” asaxavs
XX saukunis gamoCenili qarTveli
poetis terenti granelis cxovrebasa
da Semoqmedebas. eseistur-fsiqolo-
giuri Txrobis WrilSi gamokveTilia
poetis rTuli pirovneba, ociani wle-
bis winaaRmdegobebiT aRsavse tragi-
kuli movlenebi, terenti granelis
swrafva poeturi da erovnuli Tavi-
suflebisaken. Cvens mkiTxvels vTava-
zobT nawyvetebs aRniSnuli wignidan.
“movkvdebi RamiT, gaTenebisas, rodesac
gareT iqneba zamTris gacivebuli mTva-
re da yinva. sikvdilis win momagonde-
ba zamTris Rameebi da Cemi uzenaesi da:
es ori SeerTebuli koconi, romelic
mwvavda me yovelTvis... ase gaTavdeba si-
naTle, gaqrebian mogonebis wamebi. ga-
davecemi sikvdilis mdumare xelebs. Cemi
wamebuli sxeuli SeuerTdeba msoflio
elementebs, da me vigrZnob umaRles mos-
venebas. Cemi kubo iqneba sada da pro-
cesia ucremlo. me damasaflaveben Sua-
dRis or saaTze Tbilisis axlos. Cemi
dakrZalvis dRes aiSlebian feradi
Rrublebi da amovardeba Soreuli gri-
gali, baldaxini, romelic waiRebs Cems
cxedars, iqneba TeTri da moZvelebuli.
panaSvids gadamixdis vinme ubralo
mRvdeli, romelsac ar eqneba wakiTxu-
li Cemi sisxliani wigni “memento mori”.
ar Sevecodebi mRvdels, romelsac ar
ecodineba Cemi daferflili sulis
istoria. mxolod cxedarTan mdgom
poetebs moagondebaT Cems danislul
leqsebidan striqonebi. mova uimedoba.
panaSvidi gaTavdeba qarSi. Cems cxedars
nela CauSveben samareSi. da pirvel mi-
was saxeze momayris vinme uxeSi mesa-
flave. kubos ficarze Sewydeba ukanas-
kneli guguni miwis da qvebis. procesia
daiSleba. me da siCume davrCebiT mar-
to. gzaSi isaubreben Cemze. daRamdeba...
me SemeSindeba marto sasaflaoze, RamiT.
davtoveb kubos da tanSiSveli gamo-
viqcevi samaridan... da giJiviT vikivleb,
rom momeSvelon, rom damifaron. aravin
iqneba Cemi mxsneli, isev davecemi, _ Tavs
vigrZnob samareSi da kvlav mivecemi
Zils dausrulebels. nTeliviT Tavze
damadgeba Cemi ganuyreli da _ siCume.
TeTrad dasudruli iqneba mTeli qveya-
na. is sofeli, sadac me davibade, daems-
gavseba udabnos. gaivlis zamTari wvi-
miT da qarebiT. dadgebian gazafxulis
dReebi. SeifoTleba sasaflao. kvira di-
liT, rodesac yvela mlocvelisaTvis
gaiReba eklesiis kari, Cem saflavTan da-
fiqrebuli mova vinme qali, moigonebs
Cems damwvar saxes. ase gaivlian sauku-
neebi. Cem saflavs daadgeba mze Soreul
ricxvis. Cem mier uxilav saRamos bindi
dafaravs miviwyebul lodebs da Cemi sa-
flavi Seimoseba sibneliT. wamova wvi-
ma, qariSxali da mowyenil saflavze da-
mayris yviTel foTlebs. ase, droTa Savi
wveTebiT daxavsdeba Cemi samare, zed wa-
moizrdeba balaxi. zafxulSi, saRamo
dros, Cems saflavs Cauvlian TeTrad ga-
mowyobili qalebi, Sors sarkesTan uc-
nobi daukravs roials. dilaadrian ui-
medod ikivleben orTqmavlebi. mova
kviradRe da Cems axlo darekaven zarebs,
aanTeben sanTlebs. daiRlebian xelapy-
robili mlocvelebi. wirva gaTavdeba.
saydars daketaven, xatebi damwyvdeul
tusaRebiviT darCebian Sig, da sasa-
flaos CxaviliT gadaufrens yvavi.
gaqreba Tvalebi, romelzedac esvena Tbi-
lisis Rameebi mZime lodebiviT. da Cemi
samaris samudamo daraji iqneba Cemi uze-
naesi da _ siCume...”
dgas Sua saydarSi, suramidan ltol-
vili, da Caesmis es striqonebi, aTi wlis
winaT rom idumalma xmam ukarnaxa, Ca-
esmis da axsenebs misteriul dacemasa
da aRdgomas, Camqrali TvalebiT daJi-
nebiT umzers erT wertils da grZnobs
dasasrulis moaxloebas. gamoxsnilia
bedisweris yvela naskvi da mxolod er-
TiRa SerCenia xelT, mtkiced rom Seu-
kravs uxilav xelebs da uxilavi xe-
lebiTve mouweria sikvdilis mauwyebe-
li ricxvi: “1934”. dgas axla RmerTis
umaRles sinaTleSi danTqmuli, atria-
lebs xelSi am ukanasknel naskvs da sa-
kuTari xelebiT cdilobs mis ga-
moxsnas. mTeli Tavisi wuTisofeli be-
disweras ebrZoda, mis dafarul da ga-
mouTqmel Zalas, da rac ufro metad
ebrZoda, miT metad isadgurebda mis el-
vare TvalebSi bedisweris Soreuli
aCrdilebi. da cxovrobda ara momavlis
imediT, Seucnobel ufskrulad rom esa-
xeboda, aramed bedisweris imediT, RvTi-
sanabara, farul sixarulsa da mwuxa-
rebas rom aniWebda. mxolod am sixa-
ruliTa da mwuxarebiT Tu grZnobda,
rom cocxlobda, rom arsebobda. ise
mieltvoda bedisweras, rogorc suli _
usazRvroebas, suli maradi, biwierebi-
sagan ganwmendili da ganspetakebuli.
ise morCilebda bedisweris idumal xmas,
viT wuTisoflis amaoebas, viT gardau-
val xvedrs, im xvedrs, zeciuri sinaT-
le da sulis siwminde rom unaTebda. be-
diswera xom gardauvalobaa da isic
morwmune aRmsarebeliviT morCilebda
am gardauvalobas: “qveynis glova da wy-
evla Cems iRbals ukve miwvda. TiTqo ku-
boSi vwevar, TiTqo mayrian miwas...”
dgas Camqrali da elodeba anTebas, Ca-
mavali mzis anarekli, eklesiaSi sxive-
bad daRvrili, kvlav rom aunTebs sul-
Si sinaTles, kvlav rom ausxivosnebs Ca-
ferflil Tvalebs; dgas uZravad da da-
JinebiT umzers erT wertils, TiTqos iq
eZiebdes arsebobis Zirsa da fuZes, um-
zers da ixsenebs raRac dakarguls, ra-
Rac uxsovarsa da daviwyebuls. Camava-
li mzis anarekli ki ucxoferad acis-
krovnebs macxovris mwuxar saxes da
kvlav Caesmis saidanRac orRanis zemi-
wieri xmebi, Tovlis TeTri fantelebi-
viT rom cviva axla mis arsebaSi, da da-
nislul qveynebSi gadaxvewili misi max-
sovroba kvlav ubrundeba Tavis Camqral
keras. seqtembris fermkrTali dRe ki
ileva da mze mSvidad miesveneba sadRac,
mTavrdeba sinaTle da iwyeba Rame,
sikvdil-sicocxlis gzagasayari ga-
mouTqmel mwuxarebas amefebs da am ga-
mouTqmel mwuxarebaSi ibadeba locva
poeziisa, naxevrad dabindul da ga-
crecil sagnebidan moJonavs idumali
qrolva sulisa, raRac avismomaswave-
blad mdumarebs mTeli qalaqi, yovel-
dRiuri arsebobiT gadaRlil adamia-
nebs locvisa da vedrebis survili eu-
flebaT. Tavdeba saRamos wirva da say-
dari nel-nela carieldeba, gamodian
neli da mZime nabijebiT, mwuxare sa-
xeebiT da SiSCamdgari TvalebiT, magram
STagonebulni da rwmeniT aRvsilni. say-
darSi isev ikmeva sakmevlis nelsurne-
leba, daumqrali sanTlebi isev asxi-
vosnebs xatebs, aqa-iq isev daliclice-
ben eklesiis msaxurni, CaRvenTil sanT-
lebs agroveben. mRvdeli saxarebas ke-
cavs, Zvirfasi TvlebiT mooWvil yuT-
Si debs da moridebiT uaxlovdeba Sua
saydarSi uZravad mdgoms, Sexmianebas
ekrZaleba, iseTi elvare TvalebiT um-
zers TeTr raSze amxedrebul wminda
giorgis, Subapyrobili gveleSaps rom
gmiravs; da esmis _ uxmobs mxedari. ga-
fiTrebuli mzera qristeze gadaaqvs,
jvarze gakrul qristeze: dalursmuli
xel-fexidan sisxli sdis, uZiro sevdi-
Ta da tkiviliT aRbeWdili Tvalebi
jer kidev adastureben jvarcmulis si-
cocxles; da esmis _ uxmobs jvarcmu-
li. mere RvTismSobels miapyro mzera,
didxans, Zalian didxans umzira, TiTqos
raRac daviwyebulis gaxsenebas apireb-
so, viT yaribi vinme, udabnoebSi moxe-
tiale, mSobliur alags dabrunebuli...
terenti graneli wveTi poezia
ase TeTria es Cemi fiqri
(wuxel ocnebas cisken movyavdi).
me davdiodi Sen saxlis irgvliv
da Sen, Zvirfaso, sxvagan iyavi.
albaT gulidan sisxli mdioda
da guli Canda ufro striqonTan,
vwuxdi, es wami rom gadioda,
vwuxdi, es wami rom dros mihqonda.
da iyo baRi da TeTri skami,
me visvenebdi, qrodnen bindebi.
da iyo wami, cisferi wami
da iyo wami sxva garindebis.
terenti graneli
6 ilori23 Tebervali 2010
axali didmniSvnelovani aRmoCenebi Zveli
kolxeTis istoriis sakiTxebzegamovida da „ilorSi“ ibeWdeba is-
toriis mecnierebaTa doqtoris, pro-
fesoris, mecnierebis damsaxurebuli
moRvawis klimenti Selias wigni “ka-
cobriobis istoria kolxeTiT iwyeba”.
naSromi iwyeba Semdegi abzaciT:
“saqarTvelo msoflios pirveli
qveyanaa, qarTuli ena msoflios
pirveli enaa. saqarTvelos warRvnis
winandeli istoria aqvs, Tbilisis
damaarsebeli Tubalebi warRvnis-
droindeli tomebi iyvnen”, romelsac
epigrafad wamZRvarebuli aqvs cnobili
mecnieris, profesor levan sanikiZis
debuleba: “iberiada iwyeba kolxeTiT,
kolxeTSia qarTuli da msoflio civ-
ilizaciis saTave”.
am ZiriTadi debulebis dasamtkice-
blad avtors motanili aqvs mravali
masala da istoriuli dokumenti
Zveli msoflios gamoCenili
swavlulebis naazrevidan da Taname-
drove mecnierebis uaxlesi aR-
moCenebidan.
avtori samarTlianad miuTiTebs,
rom saqarTvelo uZvelesi droidan
erTi qveyana, erTi eTnosi iyo da
qveyanaSi erT enaze molaparake xalxi
cxovrobda. kolxeTis winare epoqaSi
erTian saqarTvelos iberia erqva.
atlantidis Sesaxeb msoflio lit-
eraturaSi aRmoCnda warRvnamdeli
(“wyar-Rvra”) qarTuli tomi, xalxi
“kolxua”, romelsac katastrofamdeli
atlantidis mosaxle xalxad miiCneven.
amis Sesaxeb masalebi gamoqveynebuli
aqvs irlandiuri warmoSobis amerikel
mecniersa da mwerals ignatios
donels wignSi “laTinuri enis war-
moSoba”, romelSic aRniSnavs, rom cen-
tralur amerikaSi, maias tomSi civi-
lizaciam atlantididan SemoaRwia.
gamodis, rom kolxuas tomma kolum-
bamde mravali saukuniT adre aR-
moaCina amerika da iq didi kulturuli
misia Seasrula, maias toms Tavisi al-
fabeti Seudgina. doneli, _ wers k.
Selia, _ eyrdnoba XVI saukunis es-
paneli misioneris diego de landas
xelnawer wigns “maias tomis istoria”,
romelSic aRwerilia warRvnamdeli ma-
ias tomis istoria, “maias ambani” da am
anbanis winasaxe “kolxuri anbani”.
yvela es masala Seiswavla da daadas-
tura frangma kaTolike misionerma
bode berbom.
albaT SemTxveviTi ar iyo is faqtic,
rom qristefore kolumbis ekipaJSi,
romelmac amerika aRmoaCina, Sedioda
sami kolxi mezRvauri _ Zmebi mo-
laSxiebi da lipiskua.
profesori klimenti Selia garkve-
viT miuTiTebs, rom aSS mecnierebma,
adamianis genetikis specialistebma
(xelmZRvaneli prof. braian saiqsi) aR-
moaCines, rom evropelTa didi nawilis
winaprebi kavkasiidan arian wamo-
sulebi (kavkasiaSi maSin kolxebi cx-
ovrobdnen). es didi aRmoCena, romel-
ic aRtacebiT miiRo msoflio samec-
niero sazogadoebam, amerikelebma
gaakeTes 2007 wels. manamde ki, 1999
wels, vladimer alfeniZem wamoayena de-
buleba, rom evropelebi CrdiloeT da
samxreT amerikaSi uZveles droSi
sazRvao gziT gadadiodnen. gansa-
kuTrebiT unda aRiniSnos, rom kavka-
siuri (kolxuri) geni aRmoaCnda
CrdiloeT amerikis zogierT indielTa
tomis warmomadgeniebs.
amerikel mecnierTa aRmoCeniT, kavka-
sia (kolxeTi) msoflioSi adamianTa
modgmis gavrcelebis mTavari kera
yofila, rom Tanamedrove evropelTa
rasa mutaciis gziT kavkasiaSi Camoy-
alibebula da Semdeg aqedan gavrcele-
bula mTel evropasa da amerikaSi (kl.
Selias naSromi, gv.14).
cnobilia, rom Tavdapirvelad kolx-
eTs erqva “enguri”, “inguri”, magram ro-
gorc profesori mixako wereTeli miu-
TiTebs, ebraelma arqeologma iulius
operetma (gardaicvala 1905 wels),
romelic samxreT saqarTveloSi ar-
qeologiur gaTxras awarmoebda, qvey-
nis saxelwodeba “enguri” Secvala
sityviT “Sumeri”, xolo qveynis mcx-
ovrebTa saxelwodeba “engureli”
sityviT “Sumeruli”. operetis mier
“Sumerad” wodebuli saxelmwifo aris
samegrelos samefo (n. fofxaZe, b.
sofia, z. qafianiZe da sxvebi) “enguri”,
“egari”, rogorc mdinaris, ise qveynis
saxelwodeba yofila. qveda mesopotami-
is qalaq ereduSi mdebare RvTaeba en-
qis taZari “inguri” protoSumeruli
periodisaa.
“kolxi”, “kolxa” Cveni qveynis uZve-
lesi dedaqalaqia, romelic daarsa
qveynis mefe anmarem (“zecis kaci”). misi
zeobis periodia Zveli welTaRricxvis
3.185-3.120 wlebi. mefis suraTi samefo
gvirgviniT da kverTxiT gamoqveynebu-
lia msoflios mravali qveynis isto-
riul wyaroebSi. anmare flobda
saqarTvelos da mis mimdebare
uzarmazar teritoriebs _ samxreTiT
megrelTa yuremde (amJamindeli
sparseTis yure), dasavleTiT nilosis
xeobis CaTvliT, sivrceebs mewamuli
zRvidan kaspiis zRvamde, kavkasiis,
iveriis an iberiis naxevarkunZuls,
xmelTaSua zRvis auzs mdinare ra-mde
(volgamde) da CrdiloeT indoeTis
teritoriebs.
naSromis avtori wers, rom
qarTvelTa _ kolxi mosaxleobis
monaTesave tomebad iTvlebian afrikis
vrcel teritoriaze mcxovrebi uZve-
lesi TeTrkaniani berberebi (amasve
amtkicebs didi rusi publicisti
vasil veliCko Tavis wignSi “kavkasia”
_ “ilori”). berberebi ZiriTadad cx-
ovrobdnen alJirSi (mosaxleobis erT
mexuTedze meti), marokoSi da sxva
qveynebSi. afrikaSi uZvelesi droidan
cxovroben agreTve megrulad mola-
parake Savkanianebi. amis Sesaxeb miu-
TiTebda Jurnali “moambe” XIX saukune-
Si da qarTuli presa XX saukunis 80-
ian wlebSi. “megrel zangebTan” Sexve-
dra alJirSi hqondaT qarTvel sab-
WoTa mezRvaur sioriZes da sxvebs.
garda amisa, uZvelesi kolxuri tome-
bi msoflios mraval qveyanaSi cx-
ovroben.
wyaroebiT garkveviT Cans, rom Zveli
welTaRricxvis XIV saukuneSi
CrdiloeT saqarTvelos samefo miTa-
nis mefe ratis asuli TaTu qimeTis
(egviptis) mefis _ faraon eqnatonis
(exnatonis) meuRle xdeba, xolo farao-
nis sikvdilis Semdeg egviptis faraoni
_ nefertitis saxeliT (am saxeliT ic-
nobs mas mTeli msoflio). nefertiti
egviptes 3 Tu 4 weli marTavda, romlis
Semdeg taxtze dasves 8-10 wlis tu-
tanhamoni, qveyanas ki marTavda farao-
nis mrCeveli _ premier-ministri, ratis
Zma, (nefertitis biZa) aia. tutanhamoni
18 Tu 19 wlis asakSi daiRupa, romlis
Semdeg aTi wlis ganmavlobaSi qveyanas
mSvidad marTavda aia (eia) _ neferti-
tis biZa. klimenti Selia askvnis:
“cnobilia, rom anmares Tavze ebura er-
Tiani qimeTis saxelmwifo gvirgvini,
romelic tradiciis mixedviT aTas-
wleulebis Semdeg eburaT iqaur
mefeebs. es gvirgvini ebura Cveni didi
winapris mefe ratis asuls TaTu ne-
fertits” (gv.44).
amerikeli ufologebis azriT, ka-
cobriobam “cxovreba iswavla” Zveli
Sumerebisgan, romlebic cxovrobdnen
Cvens welTaRricxvamde 5.500 wlis win,
rom maT Tixis firfitebze yvelaferi
ewera Cveni warmoSobisa da momavlis
Sesaxeb, rom Sumerebma yvelaferi “au-
nakis” kulturisagan iswavles, rom
“aun naki” cidan daSvebuls niSnavs, da
“marTlac”, Sumeris uZveles qalaq ere-
duSi cidan daeSva pirveli samefo
xelisufleba.
swored 5.500 wlis win da ufro
adrec, aRniSnul teritoriebze
megrul-lazur (qarTul) enaze _ ba-
nanur enaze molaparake xalxebi cx-
ovrobdnen.
profesori klimenti Selia uyu-
radRebod ar tovebs ucxoeli mec-
nierebis mier ukanasknel periodSi
mopovebul aRmoCenebs da axal
Sromebs. kerZod, ganxiluli aqvs cno-
bili mecnieris iuri mosenkinis naS-
romi “ucnobi qarTveluri ena da
mesopotamiaSi qarTuli dinastiis
mmarTvelobis 600 wlisTavi”. i. mosenk-
ini wers: “SeiZleba garkveviT viva-
raudoT, rom kasituri ena kidev erTi
uZvelesi enaa qarTveluri ojaxisa,
misi matarebelTa dinastia marTavda
babilons XVIII saukunis Sua wlebidan
XII saukunis Sua wlebamde Zveli
welTaRricxviT”.
“aqedan da sxva mravali masalidan,
wyaroebidan, _ wers kl. Selia, _
gamomdinare, keTdeba utyuari
logikuri daskvna: iseve, rogorc sxva
garkveuli teritoriebi, mesopotamia, ba-
biloni, oTxi aTasi da ufro didi
xniT adre kolxurad imarTeboda da
mmarTveloba xdeboda kolxur enaze”
(gv.17).
aseve msoflio mkvlevarebma,
gansakuTrebiT arqeologebma, ukanas-
knel periodSi moaxdines msoflio is-
toriuli mniSvnelobis aRmoCenebi. aq
aRsaniSnavia aleqsandre volkovis
naSromi “Wiplaris mTis samlocvelos
gamocanebi” da 1995 wels TurqeTis
samxreT-aRmosavleTiT, giobekli-tepe-
Si dawyebuli msoflioSi uZvelesi
samlocvelos gaTxrebi, romlebic age-
buli iyo neoliTis epoqaSi. veravin
warmoidgenda, rom monadireebi da
“velurebi velurebs” Soris _ aagebd-
nen taZrebs. gansakuTrebiT warmoud-
genelia iq aRmoCenili simboloebi,
romlebic aSkarad migvaniSneben damw-
erlobaze. magram mecnierebi gakvirve-
buli arian, rogor SeiZleboda 11
aTasi wlis win damwerloba yofil-
iyo?! es aris SiSveli borcvi, romel-
ic mdebareobs TurqeTisa da qurTebis
sazRvarze, mdinareebis tigrosisa da
evfratis (Zveli kolxuri mdinareebi)
saTaveebSi. germaniis arqeologiis in-
stitutis mier organizebuli (xelmZR-
vaneli klaus Smidti) gaTxrebis Sede-
gad aRmoCenili iqna oTxi wriuli
nageboba, romelTa kedlebis gaswvriv
da centrSi napovni TiTqmis oTxi
aTeuli monoliTuri sveti, romelic
iwonida 20 tonamde. kedlis relief-
Si gamosaxuli iyo T-sebri sveti da
aso-niSnebi H da sxva. aseve gamosaxuli
iyo cxovelebi _ iq Seiqmna qvis
saukunis mTeli “zooparki”. mecniere-
bi varaudoben, rom miwaSi Camarxulia
kidev ori aseuli qvis sveti (gaTxre-
bi Sewyvetilia, radgan TurqeTsa da
qurTebs Soris Setakebebi xdeba _ omi
mimdinareobs).
arqeologebi varaudoben, rom es iyo
neoliTis periodis msxvili sam-
locvelo, romelic mecnierebs
aiZulebs xelaxla gadaweron adreuli
istoriis mniSvnelovani Tavebi. es is
epoqaa, roca Cvens samyaroSi ar icod-
nen arc miwaTmoqmedebs da arc mesaqon-
leoba, Zveli kolxebi ki eklesia-
taZrebs aSenebdnen.
samecniero literaturaSi karga-
daa cnobili, rom dRevandeli Turqe-
Tis mTeli teritoria da mimdebare
vrceli sivrceebi, uZvelesi droidan
kolxuri tomebis samosaxlo iyo. aqe-
dan garkveviT gamomdinareobs, rom
giobekli-tepes _ Wiplaris (megrulad
“Cupas”) mTaze arsebuli eklesia-ta-
Zrebi da am eklesiaze arsebuli aso-
naxatebi da aso-niSnebi, _ rogorc a.
volkovi wers, _ “istoriul warsuls,
faqtebsa da movlenebs gadatrialebas
upirebs... rogorc arqeologebi va-
raudoben, gaTxrebi mecnierebs aiZu-
lebs xelaxla gadaweron civiliza-
ciis adreuli istoriis mniSvnelova-
ni Tavebi”.
rogorc Cans, saqme gvaqvs informa-
ciis kodirebis uZveles sistemasTan.
mecnierebi eridebian saubars damwer-
lobis Sesaxeb, radganac es amsxvrevs
adamianuri kulturis Camoyalibebis
Sesaxeb damkvidrebul warmodgenebs da
metyvelebs mxolod imaze, rom “gio-
bekli-tepes mSeneblebi Setyobinebis
Sesadgenad da sxva adamianebisaTvis ga-
dasacemad sargeblobdnen rTuli sim-
bolikiT” (klaus Smidti).
k. Smidtma kargad icis, rom zemoT
aRniSnuli eklesia-taZrebis svetze ga-
moxatuli simbolikebis, naxatebis, aso-
niSnebis gaSifvra-amokiTxva rTuli
saqmea. amitom ambobs: “Tumca, saeWvoa,
rom uaxloes momavalSi saimedod iq-
nas ganmartebuli giobekli-tepes sim-
bolika”.
yvelaferi es SesaZleblobas aZlevs
kl. Selias Tqvas: “magram dRes Tu
xval, erTi, xuTi Tu mravali wlis
Semdeg kacobriobas mouxdeba “civi-
lizaciis adreuli istoriis” gadaw-
era da imis aRiareba, rom kacobriobis
istoria kolxeTiT daiwyo, rom
msoflios pirveli ena kolxuri
(megruli) ena iyo da Semdeg war-
moiSvnen sxva qveynebi da sxva enebi.
kacobrioba mudmivad xom ar mo-
tyuvdeba... is rodesac kargad Caxedavs
istoriul wyaroebs da sabuTebs, aRi-
arebs WeSmaritebas”. (gv.51).
baton klimenti Selias sarecenzio
wignSi miTiTebulia masalebi imis
Sesaxeb, rom inJinerma SoTa xvedeliZem
gaSifra-amoikiTxa 4 aTasi wlis winan-
deli iberiuli tabula, romelic 1975
wels madrididan gamoagzavna cno-
bilma mecnierma manuel de drangim da
romelic gamoqveynda JurnalSi “teqni-
ka molodioJi” _ gaSifvris siswores
adasturebs akademikosi arnold
Ciqobava, rusi akademikosebi a. belo-
pliedevski, cnobili istorikosi i.
baraJkovi, kuibiSeveli mecnieri-
baskologi i. zicari da sxvebi. magram
rusma Sovinistebma dainaxes, rom qar-
Tuli damwerlobis sawyisma istori-
am SeiZleba gadaiwios 4 aTasi wliT,
amitom yvelaferi gaakeTes saqmis miC-
qmalvisaTvis. aseve, axalgazrda mec-
nierma gia kvaSilavam gaSifra 4 aTasi
wlis winandeli “festosis disko”,
romelic aRmoCenili iqna 1908 wels
kolxebis uZveles sacxovrisSi kunZul
kretaze, Tixis firfitaze orive mxares
oqros yalibiT amotvifrulia 244
niSani da sxva sityva-kompoziti.
2008 wlis 31 oqtombers _ 1 noembers
londonSi Catarebuli saerTaSoriso
samecniero konferencia mieZRvna “fes-
toris diskos” aRmoCenis 100 wlisTavs.
iubileze profesor gia kvaSilavas
moxseneba iyo msoflio konferenciia
gvirgvini da mSveneba, romelSic war-
werebiani disko ametyvelebul iqna
proqarTul _ kolxur enaze.
profesorebi: jemal jinjixaZe,
iakob axuaSvili,
ioseb kapanaZe
7ilori 23 Tebervali 2010
saqarTvelos sagareo politika da diplomatia 1918-1921 wlebSi1918 wlis 26 maiss TbilisSi, mefi-
snacvlis yofil sasaxleSi, gamar-
Tul erovnuli sabWos sxdomaze n.
Jordaniam waikiTxa saqarTvelos da-
mokideblobis aqti.
Turqebma isargebles amierkavkasiis
seimis mier brest-litovskis zavis ar-
cnobiT, ganaviTares samxedro Seteva
da daikaves saqarTvelosa da somxeTis
sagrZnobi nawili.
14 maiss saqarTvelos erovnulma sab-
Wom daxmarebisa da mfarvelobisaTvis
germanias mimarTa. germaniis xelisu-
fleba dadebiTad moekida am Txovnas:
feldmarSali ludendorfi igonebda,
rom saqarTvelos Txovnis meSveobiT
SesaZlebeli xdeboda kavkasiuri ne-
dleulisa da rkinigzebis gamoyeneba
Turqebisagan damoukideblad. ̀ ...amitom
me viSuamdgomle imperiis kancleris
winaSe saqarTvelos Txovnis dakmayo-
filebisaTvis,~ _ werda igi.
28 maiss foTSi germaniisa da sa-
qarTvelos warmomadgenlebma xeli
moaweres SeTanxmebaTa pakets. imave
dRes germaniis warmomadgenelma fon
losovma saidumlo weriliT aRuTqva
saqarTvelos xelisufalT, rom Seec-
deboda, daeyoliebina germaniis mTa-
vroba ruseT-saqarTvelos molapara-
kebebSi am ukanasknelisaTvis mxarda-
Weris aRmoCenaze, ruseTisagan gamoyo-
fis Semdgom ki saqarTvelos damou-
kideblobis aRiarebaze.
a. Cxenkeli germaniis delegacias
berlinSi gahyva. TurqeTTan sazavo mo-
laparakebis gagrZeleba iTava n. ra-
miSvilma, romelic 31 maiss Cavida ba-
TumSi. baTumSi sazavo molaparakeba
dasrulda 1918 wlis 4 ivniss. `zavis da
megobrobis~ xelSekruleba TurqeTs
akuTvnebda mTel mesxeTs, awyurisa da
abasTumnis gamoklebiT.
sainteresoa ruseTisa da antantis
qveynebis reaqcia saqarTvelo-germaniis
daaxloebis faqtze.
bolSevikur ruseTSi saqarTveloSi
am droisaTvis Seqmnili situacias ase
afasebdnen `saqarTvelos es damou-
kidebloba yovlad aSkara motyuebad
iqca _ sinamdvileSi es aris saqar-
Tvelos okupacia da sruli dapyroba
germaneli imperialistebis mier~.
antantis qveynebi, romelnic germa-
nias eomebodnen, aseve Tvlidnen, rom sa-
qarTvelos damoukidebloba ararea-
luri iyo. aSS-is saxelmwifo mdivnis
movaleobis Semsrulebeli frenk pol-
ki swerda 31 ivliss did britaneTSi
amerikis elCs peijs:
`doqtori kiulmanis 24 ivnisis ga-
mosvlidan Cans, rom germaniis mTa-
vrobam cno saqarTvelos `damoukide-
bloba~. kiulmanis gancxadeba, Turqu-
li presis toni da sxva faqtebi me-
tyvelebs imaze, rom centralurma sa-
xelmwifoebma saqarTvelo sruli kon-
trolis qveS moaqcies~.
1920 wlis 16 dekembers erTa ligis
saerTo krebaze ixileboda saqarTve-
los am organizaciaSi wevrad miRebis
sakiTxi. sakiTxis dayeneba erTa ligis
saerTo krebaze JenevaSi momzadda
erTa ligis mudmiv samdivnosTan mo-
laparakebebisa da mimoweris gziT
1920 wlis zafxulsa da Semodgomaze.
erTa liga, wesdebis Tanaxmad, miznad
isaxavda `TanamSromlobis ganviTare-
bas xalxTa Soris da maTi mSvidobi-
sa da usafrTxoebis garantias~.
saqarTvelos da sxva axalgazrda
qveynebs erTa ligisaken izidavda misi
wesdebis meaTe statia. am statiis Ta-
naxmad, erTa ligis wevrebi iRebdnen
valdebulebas, pativi ecaT da daecvaT
organizaciis yvela wevris saxelmwi-
foebrivi damoukidebloba. magram swo-
red es statia gaxda saqarTvelos
erTa ligaSi gawevrianebis xelisSem-
Sleli garemoeba. ganxilvaze sityviT
gamovidnen f. nanseni (norvegia) da r.
sesili (samxreT afrika). nansenma sa-
qarTvelos mxardamWeri sityva war-
mosTqva. sityvam didi STabeWdileba
moaxdina damswreebze.
sesilmac mxari dauWira saqarTve-
los miRebas erTa ligaSi. Semdgom ami-
sa, sityva moiTxova inglisis warmo-
madgenelma fiSerma. man ganacxada,
rom nansenisa da sesilis gancxadebe-
bi sworia, magram saqarTvelos dacva
sirTules warmoadgens. ar SeiZleba
saqarTvelos sakiTxis gancalkeveba
baltiispireTis respublikaTa sakiT-
xisagan (saqarTvelos sakiTxis gan-
xilvamde safrangeTis sagareo saqme-
Ta ministri viviani baltiis qveynebis
erTa ligaSi gawevrianebis winaaRmdeg
gamovida). `me viTxov dafiqrebas sa-
kiTxze, mzad varT Tu ara, vurCioT
Cvens mTavrobebs, aRmouCinon materia-
luri daxmareba am mamac patara sa-
xelmwifos, Tu amgvari aucilebloba
dadgeba,~ _ dasZina fiSerma.
kenWisyraSi 24 saxelmwifo monawi-
leobda. saWiro iyo 16 xmis miReba. sa-
qarTvelos erTa ligaSi gawevrebas
mxari dauWira 10-ma saxelmwifom. in-
glisisa da safrangeTis opoziciam sa-
qarTvelos erTa ligaSi miReba Seu-
Zlebeli gaxada.
imavdroulad saqarTvelos mTa-
vroba molaparakebas awarmoebda an-
goris mTavrobis diplomatiur war-
momadgenel kiazim-beisTan. igi cdi-
lobda, moepovebina TurqeTis dapire-
ba daxmarebis an neitralitetis Sesa-
xeb. 1921 wlis 11 ianvris Semdeg Tbi-
lissa da angoras Soris moxda depe-
Sebis gacvla. TurqeTi daTanxmda, ga-
ewvia samxedro daxmareba im pirobiT,
Tu saqarTvelo uars ityoda olTisis
dablobze da daTmobda ardaRanis
mxares.
Turqebs esmodaT, rom demokratiuli
saqarTvelo umZimes pirobebSi aRmoC-
nda. amitomac maTTvis mTavari iyo, moq-
medebaTa dawyebamde xelT egdoT mo-
menti, raTa movlenebisaTvis win ar
gaeswroT da arc daegvianebinaT. 17
Tebervals noe Jordaniam ganacxada sa-
qarTvelos mTavrobis Tanxmobis Se-
saxeb TurqeTis pirobebze, Tu `Turqe-
Ti dauyovnebliv gadmovidoda saqar-
Tvelos mxareze~. am sakiTxze mola-
parakebebi mimdinareobda 1921 wlis Te-
bervalSi ankaraSi Casul saqarTvelos
warmomadgenel s. mdivanTan, magram
TurqeTi saqmes aWianurebda da arc
daxmarebia saqarTvelos, ardaRansa da
arTvinSi ki Jordanias TanxmobiT Ta-
visi jarebi Seiyvana.
* * *
damoukideblobis dros tfilisi
mxiarulad scxovrobda. ar CamorCe-
boda provinciac. marTalia, gzebis mo-
Wris gamo, pirvel xanebSi xalxi bevr
nakls ganicdida, magram tfilisis sa-
zogadoeba mainc `gemozed~ icvamda.
sWarbobda samxedro Cacmuloba. did
samsaxurs uwevda xalxs zamTarSi _
omis monarCeni frenCi, zafxulSi _ nar-
mis xalaTi. Tu xalxs bevri ram
aklda, samagierod Rvinos hqonda am
wlebSi kargi mosavali. gatana Seu-
Zlebeli an Zneli iyo da Sin wyali-
viT iRvreboda. kacma marTali unda
sTqvas, Cveni `demokratia~ puradi iyo.
TiTonac Seeqcevoda, stumrebsac dros
atarebinebda, amdeni mxiaruloba tfi-
liss arasodes ar unaxavs, krebas ban-
keti mosdevda, bankets _ kreba, tfi-
lelobac Tavis xelisuflebas baZav-
da da restornebSi erTi varxalalo
da sityvebis raxaruxi idga.
maxsovs erTi aseTi banketic qar-
Tul klubSi gamarTa mTavrobam da
stumrebad germanuli da avstriuli
misiebi hyavda. me am banketzed ar vyo-
filvar, magram roca mTavroba da mi-
siis oficialuri pirni wavidnen, ge-
neralma vas. gabaSvilma, romelic ban-
kets daeswro, danarCen germanelebs
axali sufra gauSala da klubidgan
ramdenime kaci migvipatiJa. visxediT
didxans da germanelebi da avstrie-
lebi siamovnebiT svamdnen Cvenebur
Rvinos, magram banketi arc amiT ga-
Tavda. namdvili `axali sufra~ axla
klubis oficiantebma gauSales gene-
ral gabaSvils. gabaSvili tfilisSi
mudam didi vinme iyo. miT umetes mas
Semdeg, rac pirvel qarTul jars mTa-
varsardlobda. misi stumrebic xom na-
xevrad germanel-avstrielebi iyvnen.
Cveni friad gawvrTnili oficiantebi,
Zvels droSi amas ver gabedavdnen, ma-
gram dro iyo qarTuli, patriotuli
da `erovnuli sixaruli~ yovelive `sa-
zRvars~ laxavda. ra Tqma unda, ofi-
ciantebi CvenTan erTad sufrazed ara
msxdaran da mxolod maspinZlobas gvi-
wevdnen.
amave banketzed aseTi ambavic max-
sovs. roca yvelaferi gaTavda, grafi
Sulenbergi saxlSi me gavacile. di-
lis meSvide saaTi iyo, tfilisi axlad
iRviZebda. mxolod Tavisuflebis moe-
danzed SevniSne, rom kaizeris warmo-
madgenels da kuzens Tavzed qudi ara
hqonda da arc xelSi eWira. Sulen-
bergi Zveli ̀ tfiliseli~ iyo. omis win
CvenSi konsulad iyo da Cveneburi Rvi-
nis Zala kargad icoda, magram etyoba,
am Rvinos savsebiT ejobna dRes. dav-
brundiT qudis mosaZebnad da Semdeg
suraTs wavawydiT: `delegacias~, ra
Tqma unda, CvensaviT SezarxoSebuls, di-
dis mowiwebiT mihqonda es qudi, albaT,
grafis binazed.
osmaleTTan omma, axalcixis opera-
ciebma, somxebis Tavdasxmam, glexebis
ajanyebam _ xan aq, xan iq, gagris fron-
tma, osebis gandgomam, terorma qar-
TlSi, xan ki mTeli mazris `kanonga-
reSe~ dayenebam da miwis kanonma, ro-
melic, agreTve, qveyanazed Tavdasxmas
ufro hgavda, vidre saxelmwifo re-
formas, dRemdi iseTi STabeWdileba
dastoves Cemzed, TiTqos am sami wlis
ganmavlobaSi gamudmebul omSi viyaviT.
aqedgan iyo es gamudmebuli lxinic, Ta-
namavali yvela omebis, jer kidev ho-
merosis droidgan da CvenSi didi omi-
sagan gacxovelebuli.
tfilisi, erT dros mefeTa sajdo-
mi, Semdeg rusebisagan kavkasiis sana-
mestnikos centrad gamocxadebuli da
nair-mosaxleobaSi aTqvefili isev sa-
qarTvelos dedaqalaqad iqca. aq ijda
saqarTvelos mTavroba, aqave iyvnen
ucxo saxelmwifoTa warmomadgenelni
am mTavrobasTan.
im dros, rodesac qarTuli sazoga-
doeba im tradicias agrZelebda, rom-
lis fesvebi Zvel istoriul wiaRSi
iyvnen wasulni, Cveni demokratia Jor-
danias piriT acxadebda, rom `Zveli sa-
qarTvelo~ ise mokvda, arc erTi da-
wesebuleba ar dagvitovao~. Cveni oc-
saukunovani istoria qarTuli `demo-
kratiisaTvis~ dawesebuleba ar iyo.
aRorZinebis gzazed Semdgari eri am-
bobda, rom es warsuli mdidrad na-
weri etrati iyo. Jordania upasuxebda,
rom saqarTvelo ̀ tabula raza~ ariso.
ase gamoeyo respublika qarTul isto-
rias, `demokratia~ _ qarTvel ers, mTa-
vroba _ qarTul Semoqmedebas.
samagierod, mas surda, iseTi saqar-
Tvelo Seeqmna, romelic arc odesme am-
bad Tqmula, arc sadme wignad werebu-
la. Cven kurTxeul demokratiul sa-
qarTveloSi moxda ambavi, romelic qar-
Tul respublikas, SesaniSnavad axa-
siaTebs. tfilisSi arsebobda irakli
mefis saxelobis skola, erTaderTi Ze-
gli, romelic Cven SesaniSnav mefes,
jer kidev rusebis dros Tavis satax-
to qalaqSi hqonda. me exlac ar vici,
rogor moxda, rom tfilisis qalaqis
somxurma sabWom da rusis admini-
straciam amis neba darTo. samagierod
kargad vicnobdi am skolas, vinaidgan
gamged Cemi naTesavi hyavda, davdiodi
xSirad, vxedavdi qarTvel bavSvebs,
romlebic iq swavlobdnen da, rac mTa-
varia, yovelTvis vkiTxulobdi rusul
warweras, Zalian sadas da gangeb pa-
taras, rom skola irakli mefis saxe-
lobisa iyo. TiTqos patara ramea, ma-
gram sxva uCveno erSi patrioti qar-
Tvelebi Svilebs ganzrax am skolaSi
miiyvandnen da radgan es skola pata-
ra iyo, iq Sesvla sacilo sagnad gax-
deboda. ase iqmneba patara ramedgan
didi erovnuli tradicia. magram mdi-
dar da `ganaTlebul~ qarTvelebs Ta-
visi Svilebi iq ar mihyavdaT da ama-
zed arca vnanob. iq swavlobda Cveni
mdabio xalxis Sviloba, qalaqis ubra-
lo xalxi, romelsac Cveni didebuli
mefis xsovna ufro metad miaCnda da
miaCnia, vidre mdidar da `ganaTlebul~
qarTvelobas. me mgonia, saqmisaTvis es
saukeTeso iyo. Cvenma respublikam ai, am
skolazed gailaSqra.
erT dRes, gaqarTulebulma tfili-
sis qalaqis sabWom, arc meti arc na-
klebi, am skolas, rogorc demokra-
tiisaTvis Seuferebeli, irakli mefis
saxeli moxsna da rogorc `qarTuli
demokratiisaTvis~ friad Sesaferi,
rusuli saxeli miakera. vin iyo es
rusi, aRar maxsovs da arc sayura-
dReboa. roca qvas gesvrian, sulerTia,
marmariloa, Tu riyis qva! mTavari is
aris, rom es moxda qalaqis sabWos dar-
bazSi, rodesac yvela lamfebi enTo da
patiosani xalxi, romelmac es moimoq-
meda, erTmaneTs kidev pirSi uyurebda!
exla, roca am demokratiis `uwarCine-
bulesi~ nawili, erisa da qveynis sa-
saxelod parizis trotuarebs stkepnis
da Tavis bednieri TvaliT xedavs, rom
demokratiis qalaqSi cocxali prezi-
dentis gverdiT, gaqvavebul mefeTa Ze-
glebic bevria, iqneba vinme dagveTan-
xmos, rom safrangeTis demokratia arc
Tu iseTi CamorCenili yofila. magram
maSin tfilisSi, roca qalaqis moura-
vad gansvenebuli benia CxikviSvili iyo,
xolo qalaqis erT patara skolas ira-
kli mefis saxeli erqva, aseTi ram qar-
Tulma demokratiam iseT sircxvilad
da CamorCenilobad miiCnia, rom ara-
fris win ar daixia da mefe irakli
tfilisidgan `gadaasaxla~. patrio-
tebma protesti ganacxades, magram qa-
laqis sabWoSi isini cotani iyvnen. sa-
zogadoeba aRSfoTda. Tumca respu-
blikaSi vcxovrobdiT, Tumca `droni
mefoben da ara mefeni“-o, aris aseTi an-
dazac! magram irakli mefe mainc ira-
kli mefe iyo! petre didis Zegli bol-
Sevikebsac ar mouspiaT. aseTi Seu-
racxyofa im patara qarTvelebisa, rom-
lebsac jer kidev rusebis dros Tavi
imiTi mohqondaT, rom irakli mefis
skolaSi swavlobdnen.
Cvens protestebzed da sazogadoe-
bis ukmayofilebazed `demokratiam~ yu-
ric ar gaibertya. skolas iraklis sa-
xeli moxsnes da patara dafa, romel-
sac didi qarTuli saxeli ewera, sa-
dRac miagdes. erovnuli grZnobis ase-
Ti Selaxva da erovnul wesrigis ase-
Ti darRveva damoukidebel saqarTve-
loSi fexis yovel nabijzed xdeboda.
gana visTvis iyo saWiro, rom tfili-
sis erT umTavres quCas `plexanovis
prospeqti~ daarqves? mxolod ramde-
nime TuTiyuSisaTvis, romelic plexa-
novs saqarTveloSi hyavda! magram es
moxda da mravali sxvac. ar iyo sami-
nistro, sadac TiTo rusi mainc ar
mjdariyos _ Cveni erovnuli mTavro-
bis `partiuli~ amxanagi. gvardiis
Stabi, profesionaluri kavSirebi, par-
tiuli presa araqarTuli xalxiT iyo
savse. aseTi iyo `saqarTvelos~ so-
cial-demokratiuli partia. gana dRes
bevrs axsovs, rom `qarTuli~ miwis ka-
noni rusma neruCevma daswera?! am ka-
nons mere cota feri ucvales, xome-
rikis Txzulebad monaTles da cxo-
vrebaSiac SemoiRes. saqarTvelos min-
dvrebSi stepka razinis, pugaCovis da
leninis suli daTeses...
warsuli saqmea da msjeloba dam-
Svidebuli SeiZleba. iseTi ambavi, ro-
goric qarTuli skolisgan qarTveli
mefis saxelis moxsna aris, demokra-
tiuls arafers Seicavs da xalxs ara-
sodes ar moewoneba. qarTvelma mefe-
ebma saqarTvelo didebiT ganvles da
dRes mis panTeonSi ganisveneben. imaTi
aqedgan gamodevna gulidgan _ siyva-
rulis, sindisidgan _ madlobis da Ta-
vidgan _ Wkuis gandevnas niSnavs.
qarTulma `demokratiam~ am dRes
maRla SeafurTxa da mere saxe Seu-
Svira. es seiri mTelma saqarTvelom
naxa! im crumorwmuneobisagan, romelic
bednierebas ekonomikur da politikur
subordinaciaSi xedavda, iwyeba axali
xana erebis aRorZinebisa, romelTa in-
teresebi iseve Zvirfasia progresisa
da kulturisaTvis, rogorc interese-
bi yvela aqamde Tavisufal erebisa.
`saqarTvelo~ #8, ianvris 11, 1918 w.
Temur qoriZe
8 ilori23 Tebervali 2010
eri da meri anu teftis formula,
vasiliCi da matome ugakisaqarTvelo uaxlovdeba morig po-
litikur kriziss ise morCilad, ro-
gorc sikvdilmisjili eSafots. gark-
veuli Sinagani SfoTva, raRa Tqma unda
aris, Tumca sabediswero gezis Secvlis
survili da SesaZlebloba, namdvilad
ar SeiniSneba. xelisuflebis da opo-
ziciuri partiebis ganwyoba ukve dRes
cxadyofs, rom gazafxulze mwvave kon-
frontaciis garda verafers Se-
mogvTavazeben. arsebobs Tu ara Sansi,
rom mosalodneli krizisi gansaku-
TrebiT mZime Sedegebis gareSe das-
ruldes?
sicruis formula
gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad,
30 maisis ,,adgilobrivi arCevnebi metia
vidre ubralod arCevnebi”. ise, am
qveyanaSi ,,ubralod arCevnebi” didi xa-
nia aRar tardeba, sul gadamwyveti
brZola da titanebis Serkinebaa. mTa-
vari kiTxva ki sakmaod martivia: aris
Tu ara romelime politikuri Zala
sakmarisad Tavdajerebuli imisTvis,
rom xelisuflebis SecvlisTvis rea-
luri nabijebi gadadgas?
,,Statebis elCi jon tefti eubne-
boda saqarTveloSi pirvelad Camosu-
lebs, rom qarTveli politikosebis
upirvelesi wesi aris yvelafris gaz-
viadeba 25%-iT, Tu ara metiT”,- es ci-
tata ronald asmusis axali wignida-
naa ,,patara omi, romelmac SeZra mso-
flio”. misi xangrZlivi da mtkivneuli
citireba jer kidev win gvaqvs. amjerad,
mxolod is aRvniSvnoT, rom qarTul
politikaSi WeSmaritebis dadgenisas,
albaT, marTlac ajobebs ,,teftis
formula” (x=0,75y) gamoviyenoT.
swored es 25%, savaraudod qmnis
erTgvar sicruis vels, realobis
aRqmis mrude sarkes, romlis tyveoba-
Si upirvelesad Tavad pilitikosebi
eqcevian. nebismier situaciaSi, romlis
ganviTarebidan logikurad erTi Se-
degi unda dadges (magaliTad 2+2=4),
,,asmus-teftis koeficients” sruli
gaurkvevloba Seaqvs _ Sedegad jamSi
xan 5-s viRebT, xan 7-s, xanac (ga-
moTqmisTvis bodiSi) 3,14-s mzard pro-
gresiaSi.
yovelive es saxaliso iqneboda, rom
ara Sedegebis simZime: magaliTad, rea-
lobisgan erT-erTma bolo acdenam 2008
wlis agvistos omi warmoSva _ es azri
ronald asmusis Txzulebas erTgvar
refrenad gasdevs. amerikeli diplo-
matis wigni sulac ar warmoadgens WeS-
maritebas bolo (gnebavT boloswina)
instanciaSi, Tumca mis mier Segrove-
buli (rig SemTxvevaSi sakmaod osta-
turad interpretirebuli) faqtebi,
savsebiT sakmarisia imisTvis, rom
mkiTxvels saqarTvelos xelisuflebis
msubuqi araadekvaturobis STabeWdi-
leba darCes (absoluturis ara, ase
25%-ianis).
masSi kidev erTi saintereso qve-
teqstis daWera SeiZleba. am mxriv, wi-
gni ucnaurad hgavs sul sxva JanrSi da
gacilebiT maRali ostatobiT dawe-
ril barbara takmanis ,,agvistos zar-
baznebs”, romelic I msoflio omis
sawyis etapze mogviTxrobs. am wignis
wakiTxvis Semdeg, mkiTxvels SeiZleba
darCes STabeWdileba, metic, Rrma Si-
nagani rwmena imisa, rom did britaneTs
(asmusis SemTxvevaSi aSS-s) krizisis
formirebasa da omis gaCaRebaSi gan-
sakuTrebuli brali ar miuZRvis, da igi,
ubralod, garemoebaTa uiRblo kombi-
naciis msxverpli gaxda. am azris
Tavs moxveva, iribad, movlenebis Tav-
brudamxvevi aRweris miRma xdeba.
Tumca es niuansebia, _ isev ,,teftis
formulas” davubrundeT: swored
araadekvaturobis koeficientis wya-
lobiT, gazafxulis mosalodnelma
krizisma SeiZleba gamoiRos Sedegi, ro-
melic mocemulobidan logikurad ar
gamomdinareobs, iseTi rogorsac, sa-
zogadoeba da saerTaSoriso moTama-
Seebi naklebad elian. amas kidev erTi
faqtori emateba: gare Zalebis Careva
procesebSi SedarebiT Semcirebuli
iqneba. ukrainis magaliTi Tvalwin
gvaqvs. globaluri balansis Secvlis,
rigi sxva garemoebebis gamo vaSingtoni
iZulebulia, nawilobriv mainc, uari
Tqvas uSualo Carevaze post-sabWoTa
qveynebis saSinao saqmeebSi. amgvarad,
rig SemTxvevebSi qarTvel politiko-
sebs damoukidebeli gadawyvetilebebis
miReba mouwevT. kuratorebis kontro-
lis Sesusteba garkveul wilad ukve
daetyo xelisuflebas da igi sakmaod
mZime Secdomebs uSvebs (magaliTi:
igive ukrainis arCevnebSi Carevis mcde-
loba. rogoraa neta vasiliCi?).
oriode sityviT vasiliCze; rodesac
paraskevs saRamos ukrainelma Zalov-
nebma kievis centrSi 1968 wels daba-
debuli, trotiliT da pistoletiT
SeiaraRebuli qarTveli mamakacis da-
kavebis Sesaxeb gvamcnes, gulma avi
igrZno _ vasiliCic xom 68-Sia daba-
debuli, xom ar gaudga igi iaponeli
vice-admiralis, matome ugakis gzas, da
marcxis aRiarebas samurais Rirseba
arCia; ugulvebelyo ra brZaneba kapi-
tulaciis Sesaxeb da erTgul kamika-
ZeebTan erTad mainc aiWra caSi uka-
nasknel paemanze amomaval mzesTan.
mSfoTvare warmosaxva xatavda Sarfe-
biT Semoxveul givi vasiliCs (kievSi
civa), romelic meryevi nabijebiT (tro-
tuarebi moyinulia) xreSCatiks miuy-
veba. gayinuli TiTebi pistolets
ebRauWebian, xolo tuCebi imeoreben:
,,netav davece, spetaki rogorc sakuras
yvavili gazafxulze”... Tumca maleve
gairkva, rom dakavebuli sul sxva pi-
rovnebaa, xolo is, rom matome ugaki da
vasiliCi gansxvavebuli miswrafebebis
da gaqanebis adamianebi gaxldnen im-
TaviTve cnobili iyo.
ager Sen da ager germania
zogadad, qarTuli politikis Tan-
dadanobiTi, Tundac iZulebiTi, ga-
mosvla amerikelTa kontrolidan mi-
sasalmebelia, Tumca am medals meore
mxarec aqvs. warmovidginoT, rom Cveni
mezobeli, romelic bolo wlebis gan-
mavlobaSi warmatebiT kontroldebo-
da asaTianis quCaze TeTrxalaTiani
profesionalebis mier, uceb sadarba-
zoSi SemogvefeTa. TiTqosda yvela-
feri wesrigSia, adamiani gamoweres, igi
iRimis da keTilganwyobas afrqvevs, ma-
gram arc erTi Cvengani ar motrial-
deba ise, zurgs ukan rom datovos, mi-
Tumetes rom jibidan samarTebeli
uCans.
cvlilebebs saerTaSoriso arenaze,
qarveli politikosebis repertuarSi
sagulisxmo serenadebis gaCena moyva.
irakli alasania: ,,Cven realurad unda
gavxsnaT savaWro-ekonomikuri da sa-
komunikacio urTierTobebi ruseTis
federaciasTan, daviwyoT saxalxo di-
plomatiis resursis amoqmedeba. amav-
droulad, am procesSi unda CavrToT
seriozuli evropuli liderebi. es
SeiZleba iyos germaniis federaciuli
respublika an nebismieri sxva qveyana,
romelsac wona aqvs ruseTisTvis da
Suamavlis rols ikisrebs politiku-
ri dialogis aRdgenis mimarTulebiT”
(sainformacio saagento ,,pirveli”).
niSandoblivi iyo nino burjanaZis
gamosvlac telekompania ,,kavkasiis”
eTerSi (3 Tebervali), rodesac davosis
samitze (iq saakaSvili ar miuwveviaT)
gamarTul Sexvedrebze saubrisas, ram-
denjerme, TiTqmis xazgasmiT, axsena
azrTa gacvla swored germaniis war-
momadgenlebTan. man agreTve daadas-
tura mzadyofna kremlTan molapara-
kebebi gamarTos.
mokled, _ marlen ditrixi rom
ityoda 1965-Si: “Berlin, Berlin, wenn deine
Blumen spriessen...” -logikuria, procese-
bisgan aSS-s Semdgomi distancirebis
WrilSi ki, albaT, gardauvalic. ga-
sarkvevi mxolod is darCa, raSi sWir-
deba es germanelebs? am konteqstSi, in-
teresmoklebuli ar unda iyos, bode-
nis da Stainmaieris samSvidobo geg-
mebis gaxsenebac, romelTagan ukanas-
kneli, faqtobrivad, uSualod omis win
mowodebul, erTgvar samaSvelo rgols
warmoadgenda. idealuri namdvilad ar
yofila, Tumca, im momentSi albaT,
erTaderTi SesaZlebeli gaxldaT.
faqtia, dRes msgavs gegmas aravin Se-
mogvTavazebs. dRevandeli gadasaxe-
didan, sakmaod mkafiod Cans, rom ger-
manelebi kargad xedavdnen mosalod-
nel safrTxes da misi ganeitralebi-
saTvis SeZlebisdagvari nabijic (amao)
gadadges.
miunhenis konferenciaze (am Ronis-
Ziebamac raRacnairad saakaSvilis ga-
reSe Caiara) germaniis sagareo saqme-
Ta ministrma gido vestervelem Sem-
degi prioritetebi CamoTvala: evro-
kavSiris jarebis Seqmna, germaniis te-
ritoriidan aSS-s birTvuli iaraRis
gatana, ,,strategiuli partnioroba
ruseTTan evro-usafrTxoebis da glo-
baluri problemebis gadawyvetis uz-
runvelyofisTvis”. xatovnad rom
vTqvaT, adre msgavsi gancxadebebis
Semdeg, vaSingtonSi moiTxovdnen Wir-
veuli bundes-ministris skalpis Ca-
mokidebas Tavisuflebis qandaqebis
CiraRdanze, Tumca, rogorc Cans, tomo-
havkebi dauJangdaT an CingaCgukebi
dauberdaT.
Tres bien, germania da safrangeTi eko-
nomikuri kraxis piras mdgari saberZ-
neTis gadarCenis operacias Seudgnen.
zogadad, am ori saxelmwifos
ganmsazRvreli roli pan-evropuli
sivrcis samxedro-politikuri da eko-
nomikuri usafrTxoebis uzrunvelyo-
fis saqmeSi dRidan dRemde sul ufro
TvalsaCino xdeba; pasuxismgeblobis
areali farTovdeba, aqedan gamomdina-
re ruseTTan TanamSromlobac inten-
siur xasiaTs iZens. es realobaa _ mos-
wons igi vinmes Tu ara. sakuTriv ama-
Si mdgomareobs saerTaSoriso ur-
TierTobebis gansxvaveba mwvave Si-
zofreniisgan, romlis farglebSi ara-
sasurveli faqtori SeiZleba ararse-
bulad gamoacxado.
amgvarad, irakli alasanias varia-
ciebi evropul Temaze (arada, am po-
litikoss saqarTveloSi xSirad va-
Singtonis kreaturad aRiqvamen)
SemTxveviTi albaT ar aris. SesaZloa,
igi ubralod Zeitgeist-s, drois su-
liskveTebas grZnobs. moxerxdeba Tu
ara Cveni problemebis moqceva evro-
puli usafrTxoebis ganaxlebuli mod-
elis farglebSi (mTavaria, troas cxe-
nad ar CagvTvalon) momavali gviCve-
nebs. nebismier SemTxvevaSi, situaciis
ganxilva Sarikovis poziciidan: ,,пи-
шут, пишут... конгресс, немцы какие-то... Го-
лова пухнет. Взять всё, да и поделить...”, al-
baT aRar gamogviva.
eri da meri
30 maisis arCevnebis win, xelisu-
flebis Canafiqri opoziciis kandida-
tebs Soris xmebis gafantvis da amis
xarjze sakuTari favoritis gayvanis
Sesaxeb met-naklebad cxadi Seiqna. Tum-
ca, sainteresoa imis garkveva, Seuwyobs
Tu ara igi xels, erT-erTi kandidatis,
navTobkorporaciis yofili Tavmjdo-
maris gia Wanturias mier maqsimaluri
Sedegis miRwevas, radgan am nabijiT
SeiZleba ramdenime arcTu urigo sce-
nari aamoqmedos.
nebismier SemTxvevaSi, es figura ar
SeiZleba ganixilebodes, rogorc ri-
giTi teqnikuri kandidati, romlis
erTaderTi funqcia, arasaparlamento
opoziciis mTavari falavanisTvis
(alasania iqneba Tu sxva) xmebis gark-
veuli raodenobis warTmeva warmoad-
gens. ideaSi, mas gaaCnia sakmarisi po-
tenciali (kavSirebi, biografia, imiji,
resursebi) imisTvis, rom swori teqno-
logiuri uzrunvelyofis SemTxvevaSi,
saprizo adgili daikavos, metic, misi,
gasvla (Tu gayvana?) meore turSi SeiZ-
leba savsebiT bunebrivad da logi-
kurad warmoCindes.
arasaparlamento opoziciis kandi-
datis mdgomareoba friad garTulde-
ba im SemTxvevaSi, Tu arCevnebis Sede-
gebis eWvqveS dayeneba ara meore, ara-
med mesame dakavebuli adgilidan mou-
wevs. amasTanave, Wanturias wamoweva
,,mTavari konkurentis” poziciaze, xe-
lisuflebis kandidatis pozicioni-
rebas mniSvnelovanwilad gaaiolebs.
xolo im SemTxvevaSi Tu xelisu-
flebas operatiuli siTamame eyofa da
igi, sul ramdenime Tanagundelis (Tbi-
lisTan dakavSirebul) biznes-inter-
esebze maRla dadgeba, erTi strate-
giuli kombinaciis gaTamaSebasac SeZ-
lebs: im kandidatisTvis, romelic
misTvis uSualo safrTxes ar wamoad-
gens, principSi, postis daTmobac SeiZ-
leba. es mniSvnelovan wilad gaanei-
tralebs TbiliselTa 2/3-is protests,
romelsac meris savarZelSi ,,naciona-
luri moZraobis” warmomadgenlis xil-
va ar surs. saerTaSoriso damkvirve-
blebsac gauWirdebaT im arCevnebis ga-
kritikeba, romelsac opoziciis war-
momadgeneli moigebs. isini xom, iseve
rogorc maT ukan mdgomi qveynebi, Cve-
ni saprotesto eleqtoratisgan
gansxvavebiT, qarTveli qristian-de-
mokratebis opoziciurobis xarisxis
dadgenas gansakuTrebul mniSvnelobas
ar aniWeben. Sesabamisad, momxdari
mTlianobaSi, savaraudod Sefasdeba,
rogorc demokratiis didi gamarjveba.
imis garantia ki xelisuflebisaTvis,
rom axali meri momavalSi mkveTr na-
bijebs ar gadadgams, iqneba qalaqis
biujetis formirebis wesi, iniciati-
vebis dablokvisaTvis sakmarisi war-
momadgenloba sakrebuloSi, sxvadasxva
administraciuli berketebi da figu-
rantis mZime urTierTobebi arasapar-
lamento opoziciasTan, romelic ar-
Cevnebis winare periodSi aucileblad
Camoyalibdeba.
Tumca, es mxolod varaudebia, gaci-
lebiT didi albaTobiT, winasaarCevno
situacia uxeS konfrontacias warmo-
Sobs da ZalTa mkveTr polarizebas ga-
moiwvevs, radgan rogorc ukve avRniS-
neT, es isev iqneba ,,meti vidre ubra-
lod arCevnebi”, Sesabamisad meris da
sakrebulos arCevis nacvlad kvlav xe-
lisuflebis sakiTxis yovlismomcvel
gadawyvetasTan dakavSirebuli pro-
blemebis winaSe aRmovCndebiT.
dimitri moniava
ukrainul zamTars qarTuli gazafxuli mosdevs
meore dRes yifianis sadgomis pir-
dapir dids mindorze Seiyara xalxi da
mamasaxlisebis arCeva daiwyes; es isto-
ria mTeli dRe grZeldeboda da
saRamoze Cemma colma miTxra, rom Cveni
mzareuli, sadadiano glexi, mamasaxlisad
airCies da saxlTuxucesma ubrZana, Sens
saqmes Tavi daanebe da axlave CemTan
gamocxaddio. mzareuli TviTonve stiro-
da da ar undoda es arasasurveli da
moulodneli xarisxi, amitom rom kargi
jamagiri ekargeboda. aSkarad vxedavdi, es
yvelaferi Tavad Ciqovanis saqme iyo,
romelic guliT mondobili iyo rame
evno CemTvis da romelic, sabWos wevris-
agan zurg-momagrebuli, Zveleburad fr-
Tis gaSlas apirobs-meTqi. magram mainc
ra unda meqna. colsa vTxove, axlave gaus-
wore angariSi mzareuls da gauSvi-meTqi.
meore dilas, saaTis aTze, sabWos
wevrisa da mzrunvelisagan moweriloba
miviRe. mowerilobasTan erTad gamoegza-
vna sia arCeul pirTa, romelTac unda em-
saxurnaT mTavris mamulSi. es sia me
soflebSi unda gamecxadebina da am sax-
iT yvela axals Tanamdebobaze damemt-
kicebina. magram 11 saaTze generlis
gamogzavnili kaci movida CemTan da
gaWirvebul mdgomareobisagan mixsna.
generali naTlad da mkafiod mwerda:
`mzrunvelis brZanebiT moxdenili
arCevnebi gaauqme, xolo arCeulebs xel-
werili CamoarTvi da ise gamoucxade, rom
Tu gabedavs im Tanamdebobis asrulebas
romelic maT mzrunvelma miakuTvna, kano-
nis (ama da am muxlis ZliT dasjil
iqnebian, im wodebis daCemebisaTvis, romel-
ic maTTvis mTavrobas ar miukuTvnebia~.
kanonis muxli swored ar maxsovs, ma-
gram Sinaarsi aseTi iyo.
imave dros generalma mibrZana, meore
paketi, leCxumis olqis ufrosis, Tavad
miqelaZis, saxelobaze gamogzavnili,
daniSnulebisamebr gamegzavna dauy-
onebliv; im paketebSiac is ewera, rasac
me mwerda generali. misi brZaneba maSi-
naTve avasrule.
arCeuli mamasaxlisebi jer kidev ar
wasuliyvnen da mindorze yayanebden.
movixme, xelwerilis CamorTmeviT
gamovucxade generlis brZaneba da Ta-
vianTs saxlebSi gavuSvi, xolo yovelive
es yifians vacnobe oficialurad, Tan gen-
erlis mowerilobis kopioc gavugzavne.
advili warmosadgenia, rarig ewyine-
boda aseTi pasuxi im miss brZanebiTs Tx-
ovnaze, samis dRis winad, rogorc sabWos
wevrma, me rom gamomicxada. cota xans
Semdeg davinaxe. rom mis saxlis aivanTan
erTi faca-fuci SeudgaT, moiyvanes Sekaz-
muli da sabargo cxenebi da erTs saaTs
ukan dimitri yifianic gamovida gared.
wamosxmuli hqonda wiTel sarCuliani
palto (es SemoiRo insarskim samo-
qalaqo RenerlebisaTvis), iaxlnen saxl-
Tuxucesebi da leCxumSi wavida. aba ras
moifiqrebda, rom miqelaZec gafrTxile-
buli dauxvdeboda!..
d. yifiani mivida muxurSi, leCxumis
olqis ufrosis sacxovrebeli adgilSi.
gaigo, rom arc aq amisruldeba Cemi
brZanebao da gulmosuli meore dResve
raWis gziT quTaisSi wavida, rom kolu-
bianikisaTvis eCivlna erisTavTan.
raki aseTi ganxeTqileba Camovarda
Cems da mzrunvel Soris, amis Semdeg, ra
Tqma unda, gordSi ar mecxovreboda da
vadaze adre davbrundi senakSi, magram es
erTi Tvec sakmao iyo, rom ciebisagan
Tavi damefarna. im weliwads cieba ara
mqonia. mxolod osten-sakeni gagvixda
avad. amas cieba ganarjias-muxurSi Se-
hyoloda, sadac tyis mwarmoebel
frangebTan msaxurobda adre. es wyeuli
avadmyofoba ise Caacivda, rom mTeli ori
weliwadi Tavi ar gaaneba.
1859 wlis mariamobisTveSi didi is-
toriuli ambavi moxda kavkasiaSi: am Tvis
25-Si Tavadma a.i. bariatinskim daRestanSi
atexil oms bolo mouRo da gunibTan
Samili Sei pyro. am wamis damswre
kavkasielT, sanam cocxalni arian, ar
daaviwydebaT is aRtaceba da sixaruli,
ra aRtacebiTi da sixaruliT yvela mSvi-
dobismoyvare mcxovrebSi am ganapira adg-
ilisa am ambavs miegebnen. yvelas
caTafrena hqonda Semdgari, sacaa, mxare
damSviddeba da xalxis winsvlasa da
warmatebas araferi gadaeRobeba winao.
tfilisSi ganuwyveteli lxini iyo, mx-
olod erTi ram awuxebdaT _ avadmy-
ofoba TviT kavkasiis dampyrobelisa,
Tavadis bariatinskisa. oTxis Tvis gan-
mavlobaSi Tavadi sul omobda da una-
giris uzangidan fexebi ar gamouRia.
nekresis qarebi gaaCnda da avadmyofoba
ise saSinlad aRonebda, rom mTelis
kvirebis ganmavlobaSi loginidan veRara
dgeboda. tfilisSi dabrunebuli sul
avadmyofobda da mxolod ori Tvis
Semdeg SeiZlo saqmeebisaTvis xeli
mieyo.
noemberSi gavigeT, yifiani bariatin-
skisTan iyo da vrcelis moxsenebis
qaRaldi miarTva samegrelos mTavris ma-
mulis movlis Sesaxebao. am qaRaldSi yi-
fiani saSinlad Turme uCioda rogorc
mTelis administracias samegrelosas, ise
gansakuTrebiT m.p. kolubiakins. bariatin-
skim yifianis qaRaldi masTan myof sen-
ators muxran-batons gadasca da miando,
m. p. koliuiakinma moaxsena, yifiani usa-
fuZvlo rasme gTxovs, misi Txovna rom
avasruloT, mTavris mamulSi Zveli wes-
Cveuleba wamohyofs Tavsao, garda amisa,
iman iseTi xerxi moigona, rom glex-ka-
coba winandelze uares satanjvelSi
Cavardebao; koliubiakinma isic moaxse-
na, rom Tavi-da-Tavi usafuZvloba d. yi-
fianis Txovnisa _ TviTnebiTa gawera iyo
xarkisa da gadasaxadisa glexTa Soris;
mere yifianma es gadasaxadi fulad
moiTxova; raki rusis administraciam
mxari ar dauWira da azri ar ganaxor-
cielebina, mzrunvelma ganizraxa axali,
Taviseburi sasoflo mmarTveloba igive
iyo, rac saxlTuxucesis dros arsebuli
wesebi, romlebmac, rogorc vuwyiT, xalxi
aajanya kideca; yovelsave amas d. yifi-
ani imasac dasZenda, rom eqvsma aTasma
saaznauro glexebmac gadasaxadi unda ix-
adon, amitom rom amaT mTavari axdevineb-
da, rogorc saWiro xarjs samegrelos
marTva-gamgeobisaTviso. es sarCelic us-
afuZvlo iyo yifianis mxriv, amitom rom
samegrelos marTva-gamgeoba rusis
mTavrobasa hqonda Cabarebuli, maSasadame,
xalxisagan akrebili gadasaxadic rusis
mTavrobas unda Cahbareboda da ara
mTavris samzrunvelos, xolo rusis ad-
ministracia aramcTu ara sTxovda xalxs
am gadasaxads, arasmed savsebiT saWirod
sTvlida ramdenisame wliT yovelgvar
gadasaxadisagan gaenTavisuflebina
samegrelos mkvidrni, rogorc gaWirve-
buls mdgomareobaSi myofni. aqauri ru-
sis administracia Taviss jamagirs
mTavarmarTeblis gankargulebiT im Tanx-
idan iRebda, romelic ikribeboda foTi-
sa da yulevis sabaJoebidan, xolo rac
rusis administracia Semovida,
samegreloSi daubaJav saqonlis Se-
motana ise Semcirda rom yovelwliur-
ma Semosavalma am sabaJoebisam samoc
aTas maneTiT imata.
koliubiakinma ganucxada bariatin-
skis, Tu yifianis moTxovnilebani
Sewynarebul iqnen da Cemdami rwmunebul
mxareSi mSvidobianoba dairRva, Cemi
brali ar iyoso.
ra Tqma unda, bariatinskim roca aseTi
sabuTiani azri moismina, kolubiakinis
mxare daiWira; maSin yifianma sTxova, neba
gviboZeT peterburgs wavide da yovelive
ekaterine dedofals movaxsenovo.
bariatinskimac neba darTo da yifiani pe-
terburgs wavida. am saxiT mTavris ma-
mulebis saqme kavkasiidan umaRles
mTavrobas Cauvarda gansaxilvelad da,
rogorc davinaxavT, didi miTqma-moTqma
gamoiwvia.
qristeSobiaTvis gasuls m.p. kolubi-
akini tfilisidan dabrunda da Zalian
gaxarebuli iyo, _ saqme, rogorc me min-
doda, ise gavaTaveo.
1860 wlis damdegs, samegrelos marT-
va-gamgeobas svaneTic SemouerTda da
svaneTis boqauli, Tavadi iliko amira-
jibi, mix. kolubakinTan movida. amirejibi
qarTleli iyo, Zvelad samxedro samsax-
urSi imyofeboda da kapitnoba mieRo. maR-
alis tanisa iyo, WaRara Sereuli, xmel-
xmeli, jer isev mxned gamoiyureboda.
svaneTSi sul erTi weliwadi cxovrob-
da, magram am mokle xanSiac ise daayena
saqme, rom usazRvro ndoba daimsaxura
iqaur mkvidrTa. martod-marto cx-
ovrobda aq, ukancelariod da mxolod
erTi Tu ori yazaxrusi axlda Tan da
mainc axarebda yvelaferi gaekeTebina aq
da am mTis xalxisaTvis mamasaviT Seey-
varebina Tavi. roca generals davTari
warudgina Tavis sasamarTlo ganCinebi-
Ta da gadawyvetilebaTa, kolubiakinma
sasacilod erTi maTgani maCvena. samo-
qalaqo saqmeebi sasisxlissamarTlo
saqmeebTan iyo erTmaneTSi areuli, rac
saqme atydeboda, yvelafers TviTona
swyvetda sabolood. sxvaTa Soris, aseTi
saqmeebic eria: `erTma svanma esa da es
svani mohkla. davadgine: mkvlels
gadaxdes sami Tumani da mieces mok-
lulis ojaxobas~. ganaCeni aesrulebinaT
da moklulis ojaxobas jvaris saxed
xeli mouwernia niSnad kmayofilebisa.
amirejibsa swamda, kanonierad viqcevio.
amitom rom sabuTad aqauri adaTi da
Cveuleba maqvso, xolo svanebs Cemi mo-
qmedeba sruliad samarTlianad miaCnia-
To. sxvanairad, ese igi, rusis kanonmde-
blobis Tanaxmad rom moqceuliyo, ver-
afers gaxdeboda; mkvleli daimaleboda,
boqauls misi daWera veRar SeeZlo,
radgan saSualeba ar hqonda da, bolos,
saqme imiT gaTavdeboda, rom moklulis
naTesavebs sisxli unda eZiaT: unda
moeklaT mkvleli. ra Tqma unda, aseT
garemoebaSi Cavardnili, rva Tvis gan-
mavlobaSi Tovlisagan xel-fex Sekru-
eli da mTel qveyanas mowyvetili ami-
rajibi marTali iyo, kaci ver ukiJineb-
da, ratom sxvanairad ar iqcevio; mis ms-
gavs boqaulis naxva adgilic ar iyo. aq
saWiro iyo gansakuTrebuli niWi, unari,
Tavis ganwirva da erTguleba Tavis
saqmisa; moxuci amirajibi TiTonac gas-
vanda mTlad, maTi zne-Cveuleba SeiTvisa
da amnairadve cxovrobda, rogorc es
mTiulebi cxovrobden. roca svaneTidan
zugdidSi wamovidoda, TiTqmis naxevari
gza fexiT unda earna mTis bilikze. da
aseTs kacs sul mcire jamagirs aZlevd-
nen, wliurad raRac asoc Tumans!...
maisSi gardaicvala Teofane Wyon-
dideli, gansvenebuli sikvdilamde didx-
ans avadmyofobda, ase rom mis sic-
ocxleSive amorCeuli iyo mis moadgiled
arqimandriti martvilis taZrisa tarasi.
netarxsenebuli didis ambiT gaasvenes.
martvilSi Tavi moiyares didZalma
Tavadebma da maT Soris aznaurebma
gabuniebma, romlebic Teofane epikoposs,
rogorc gabunias gvarisas, Tavisianad
sTvliden.
mariamobis TveSi general-guberna-
tori m. kolubikinTan erTad svaneTSi
gaemgzavra samxedro ekzekuciisaTvis.
ekzekucia imitom iyo saWiro, rom dava
astyda saTavado, sadadiano, Tavisufal
svanebsa da yaraCaelebs Soris. am dros
generalTan mividen sami Zmani dasjil
murzayan dadiSqelianisa_islam, Tengizi
da cioxi da Tavis nebiT morCileba
gamoucxades; generalma poruCiki princi
gaayola da samive tfilisSi gagzavna,
xolo Semdegi Tav-gadasavali maTi Cven
ukve gagebuli gvaqvs.
1861 wlis aprilis TveSi me gadayvanil
viqmen Telavis mazris ufrosad. amave
dros didi cvlileba moxda mTels
quTaisis sageneral-gubernatorSi: Tavad-
ma g. erisTavma avadmyofobis gamo sam-
saxurs Tavi daaneba, mis adgilze
erevnidan gadmoiyvanes nik. petresZe
kolubiakini, da radgan misTvis uxerxuli
iyo Tavis Zmis, samegrelos mmarTvelis,
ufrosad yofiliyo, amitom mixeil kol-
ubiakini tfilisSi gadaiyvanes sasoflo
sammarTvelos ufrosad, xolo mis
alagze daniSnes WilaSvili. yovelive es
moaxerxa Tavad a. iv. bariatinskim ram-
denisame dRiT adre, sanam sazRvar-gared
wavidoda, sadac eqimebi gzavniden
mosarCenad.
swored am dros, roca Tavadi
bariatinski foTSi gemSi unda CaesvaT,
misi momavali coli, xolo maSin meuRle
v. p. davidovisa, elisabed dimitri or-
belianis qali, fostis cxenebs odesidan,
sadac qmars Tavi daaneba, xarkovSi mi-
aqrolebda. Tan mihyveboda bariatinskis
siZe gvaTua. xarkovSi bariatinskis
sacoles Sexvda inglisis pastori
palmeri da inglisSi waiyvana. aq iman
icxovra ori weliwadi, manam qmarTan gan-
qorwinebis saqme gaTavda, da elisabedi
Tavads al. bariatinskis misTxovda.
samegrelos Tavi vanebe, magram Sori-
dan Tvals vadevnebdi am mxaris ambebs.
peterburgSi yifiani da samegrelos
dedofali cdilobden mTavris samzrun-
velos saqme, rogorc TviTon swaddaT, ise
daebrunebinaT da xma mogvdioda _ ime-
di aqvT gamarjvebiso. am dros erT-erT
rusul gazeTSi, romelic sazRvargared
ibeWdeboda da romelsac kavkasiaSi
xSirad Sexvdeboda kaci, 1861 w. 1 oq-
tombris nomerSi Semdegi werili daibeW-
da.
`kavkasiaSi rusebis Semosvlamde
batonymoba ar arsebobda. glexebi Ralas
aZlevdnen memamuleT, magram ufleba
hqondaT erT memamulisaTvis Tavi
daenebebinaT da meoresTan gadasuliyv-
nen. samarTals maT mier arCeulni pirni
swyvetden da sxva.; sakuTari miwa ara
hqondaT; yvela mamulebi, rac saeklesio
da saTavad-aznauro ar iyo, mTavris
kuTvnilebad iTvleboda _ aseT mdgo-
mareobaSi iyo samegreloca, roca es sam-
Tavro ruseTs SeuerTda 1801 wels, gr.
dadianis dros. aleqsandre I-ma dadians
SearCina ufleba Tavis qveynisaTvis
Zvelebur CveulebaTa Tanaxmad moevlo,
mxolod waarTva ufleba kaci Camoexr-
Co, damnaSavisaTvis xelebi daeWira,
cxviri moeWra, Tvalebi daeTxara da sxv.
samegrelos glexebma dadianebis xelSi
1853 wlamde, ese igi, daviT dadianis
sikvdilamde, ar icoden, ra iyo ruseTis
baton-ymoba. daviTis Svili nikolozi
manam srulwlovani gaxdeboda, manamde
rusis mTavrobam samegrelos marTva
dedofals, kneina ekateine aleqsandre
WavWavaZis asuls dadianisas, Caabara.
kneina aRmosavleT saqarTveloSi iyo
aRzrdili, SeeCvia rusebis mier SemoRe-
bul baton-ymur wes-wyobilebas da Tavis
Tavs ise uyurebda, rogorc samegrelos
batons. rogorc xarbma da fulis
flangvis moyvare qalma, dedofalma ram-
densame weliwadSi mTeli mxare ise
gaaRataka da cxovreba gaumwara, rom
glexebma, miuxedavad maTis morCiluris
xasiaTisa, veRar moiTmines da ajanydnen,
rogorc erTi kaci.
9ilori 23 Tebervali 2010
samegrelo da svaneTi
korneli borozdini
am wignis avtoris, korneli
borozdinis samsaxureobrivi kariera
kavkasiaSi daiwyo. igi jer mTavarmar-
Teblis kancelariaSi muSaobda,
Semdeg ki (1854 wels) samegrelos
dedofalTan miavlines miwer-moweris
sawarmoeblad da misi Svilebis aR-
mzrdelad. 1858 wels dainiSna senakis
olqis ufrosad, sadac 1867 wlamde
imsaxura. swored aq gaecno igi
samegrelos mosaxleobis yofas,
romelic sainteresod aRwera Tavis
wignSi.
borozdinis mogonebebSi sakmaod
vrclad aris gadmocemuli os-
maleTis jarebis mier samegre-
los awiokeba, romelic Semdeg
rusma jariskacebma alagmes.
10 ilori23 Tebervali 2010
“yvelaze naTeli”, romelsac bneli axlavs“aha, Tavs vesxmi
winaswarmetyvelebs, cru
sizmrebs rom xedaven, am-
bobs ufali. yvebian maT
da acTuneben Cems ers
TavianTi tyuilebiT da
trabaxiT”.
(ieremia. 23,31)
gazeTma “svobodnaia gruziam” 1992
wlis 23 ianvars (#8) gamoaqveyna
saubari baton Wabua amirejibTan: sa-
TauriT “народ не шутит...”
mas Semdeg 18 weli gavida... vici,
ityvian: raRa dros Zveli ambebis qe-
qvaa, cxovreba win midiso!
cxovrebis winsvla Tu ukusvla,
ganviTareba Tu degeneracia mTlianad
damokidebulia qveynis warsulis
memkvidreobaze, riTac awmyo da mo-
mavali iqmneba. es kanonzomiereba
brZenma kacma, didma iliam lakonu-
rad Tqva:“awmyo, Sobili warsulis-
agan, aris mSobeli momavalisa”!
Cveni winaprebi rudunebiT qmnidnen
im sulier memkvidreobas, romlis xel-
Tuqmneli saunjidan momdevno Taobe-
bi sazrdoobda. am sulierma mem-
kvidreobam SeaZlebina qarTvel ers
mterze gamarjveba didi gansacdelebis
Jams, SeaZlebina qarTuli sulieri
wyobis, kulturis, tradiciebis,
fizikuri ier-saxis SenarCuneba da mo-
mavali TaobebisaTvis gadacema...
sulieri memkvidreobis Secvla-
damaxinjeba aucileblad gamoiwvevs
momdevno TaobaTa zneobriv gadag-
varebas, sazogadod eris kvdomas, asim-
ilacias...
mravali WeSmariti mamuliSvili
SeSfoTebulia saqarTvelos dRevan-
deli mdgomareobiT, cru winaswarme-
tyvelTa, mucliTmezRapreTa, motra-
baxeTa usaSvelo zakviT... magram SeS-
foTeba da saprotesto ganwyobileba
waxdenil saqmes veras uSvelis Tu da-
viviwyebT im arc Tu Soreul warsuls,
roca Zaladobrivad daiwyo eris
sulieri memkvidreobis ngreva, ramac
dRes apogeas miaRwia.
damaxinjebulma sulierma memkvid-
reobam Sva damaxinjebuli awmyo
erovnuli nihilizmiT, “jeobaruli”
suliT, uvicobiT, uzneobiT, kuTxuri da
religiuri gaTiSulobiT, SiSveli
pragmatizmiT, sodomiT da gomoriT...
waxdenil saqmes ver vuSveliT Tu
ar vecdebiT aRvadginoT is sulieri
memkvidreoba, romelmac 90-ian wlebSi
eri erT muStad Sekra, romelmac
erovnuli energia mimarTa qarTuli
saxelmwifoebriobis aRdgenisaken, ga-
Zlierebisken, garsmojaruli mter-
moyvaris alagmvisaken, Tavisi adgilis
miCenisaken...
gamoCnda “didi moazrovne” kos-
mopoliti filosofosi merab ma-
mardaSvili, romelic 1990 wlis
mravalpartiul arCevnebamde adre
aqtiurad alaparakda qarTul na-
cionalizmze da Sovinizmze, diq-
taturaze, provinciul faSizmze,
eris CamorCenilobaze... anu daiwyo
im sulieri memkvidreobis ngreva,
romliTac iyo damuxtuli erovnul-
ganmanTavisuflebeli moZraoba.
“did moazrovnes” xma Seuwyes “in-
teleqtualebma”... mamardaSvilma Sva
dRevandeli TevzaZeebi, lomaiebi, dar-
CiaSvilebi, TargamaZeebi, paiWaZeebi,
TevzaZeebi, jgerenaiebi, ramiSvilebi...
amitom, gasakviri ar unda iyos is,
rom gadagvarebuli memkvidreobiT So-
bilni dRes ase daundoblad uteven
qarTul enas, qarTul cnobierebas,
ilia WavWavaZes, universitets, marTl-
madideblobas...
“Tanamedroveobis udidesi
filosofosis” (ase moixseniebdnen
da moixsenieben merab mamardaSvils)
ara mxolod kosmopolitur-
antierovnuli, aramed zogadad misi
“filosofiuri” nabodvari im WeS-
maritebad aRiares, romelic
saqarTvelos “provinciuli fa-
Sizmis” Wirisgan ixsnida...
batoni Wabua amirejibi gazeT “svo-
bodnaia gruziasTan” saubarSi mk-
iTxvels auwyebs ara mxolod pirad
mosazrebebs, aramed inteligenciis im
nawilis politikur Sexedulebebs, mr-
wamss, guneba-ganwyobilebas, romelic
erovnul-ganmanTavisuflebeli moZrao-
bis aRmavlobas ratomRac imTaviTve
skeptikurad uyurebda, qirqilebda,
arCevnebis Semdeg kanonier xelisu-
flebas daupirispirda da saxelmwifo
gadatrialebas ideologiuri sa-
fuZvlebi moumzada.
Tavs uflebas vaZlev, Cems sayvarel
mwerals, baton Wabua amirejibs mokrZa-
lebiT vuTxra is, rom igi nebsiT Tu
uneblied imeorebs putCist in-
teligentTa Soris moarul Sexed-
ulebebs. “svobodnaia gruziasTan”
saubarSi gacxadebuli yoveli argu-
menti rioSia! anu putCisti in-
teligentebis mier atexili maSin-
deli vai-uSvelebeli siyalbe iyo da
emsaxureboda xalxis cTunebas!
batoni Wabua samxedro-krimi-
nalur gadatrialebas “revolucias”
uwodebs. am “revoluciis” gardau-
valoba ki Turme iman gamoiwvia, rom
“yvela mokavSire respublikaSi, dRes
suverenul saxelmwifoebSi, xelisu-
flebaSi kompartiis funqcionerebi
movidnen, romlebmac tyavi saswra-
fod gamoicvales da demokratiis
ZonZebi gadaicves”.
rogor moxda is, rom xelisufle-
baSi mosulma kompartiis funq-
cionerebma kompartiis wevr depu-
tatebs undobloba gamoucxades, ufle-
bamosileba CamoarTves, uzenaesi sab-
Wodan daiTxoves?
am movlenas mokvdavi adamianis
logikiT ver axsni. mokvdavi adamian-
is logika ki gveubneba, rom xelisu-
flebaSi mosuli kompartiis funq-
cionerebi kompartiis wevr deputatebs
uzenaesi sabWodan ar daiTxovdnen! ar
garekavdnen!
“tyavgamocvlili” da “demokratiis
ZonZebSi gaxveuli kompartiis funq-
cionerebi” gasakviri ar aris bolSe-
vikebi yofiliyvnen, magram gasaocari
is aris, rom “inteligencia”
erovnul moZraobas neobolSevizms
uwodebs!
“Tavis droze, moZraoba romelsac
zviad gamsaxurdia meTaurobda, pro-
fesorma Tengiz buaCiZem gansazRvra
rogorc neobolSevizmi...”_ brZanebs
batoni Wabua.
rogorc vxedavT, am SemTxvevaSi
“profesoroba” da “mwerloba” sulac
ar yofila inteleqtis kriteriumi.
sicrue, ciliswameba, bezRoba!
ai, ra yofila maSindeli in-
teligenciis erTi nawilis azrovnebis
produqti!
ai, ra dros da rogor iwyeboda qar-
Tuli erovnuli sulis veraguli
ngreva!
ai, rogori meTodebiT xdeboda
saqarTvelos erovnul-gamaTavisu-
flebeli moZraobisaTvis saxelis Se-
laxva da misi sruli diskreditacia!
“saqarTveloSi zviad gamsaxurdias
xelisuflebaSi mosvlis Semdeg Tu
rame Seicvala, moxda socialisturi
sistemis gamkacreba. profesor buaCiZis
termini, rogorc vxedavT, marTebu-
lia.” _ brZanebs batoni Wabua.
cru sizmris moyolas hgavs
msjeloba imis Sesaxeb, rom mraval-
partiuli arCevnebis Catarebis Semd-
gom erovnuli xelisuflebis mier
komunisturi sistemis oficialuri
uaryofa socialisturi sistemis
ganmtkiceba-gamyareba yofila!
“qarTvelebi sxvebze adre mixvdnen,
rasTan aqvT saqme da neobolSevizmi
uaryves... revolucia 22 dekember-7 ian-
vars moxda. daemxo diqtatura”. _
brZanebs batoni Wabua.
mainc ra mixvedrilebi vyofil-
varT qarTvelebi!
“xom ar gamoricxavT imas, rom am
gzas sxvebic daadgebian?” _ ekiTxeba
Taflad qceuli korespondenti.
mwerali pasuxobs: “Rrmad var dar-
wmunebuli, es procesi gardauvalia
“esengeSi” Sesuli yvela qveynisaTvis...
dro gviCvenebs marTali var Tu ara”.
drom gviCvena, rom marTali ar
aris. raRa darCa “Rrma darwmunebis-
agan”?
is, rac saqarTveloSi moaxdines
moRalate qarTvelebma ucxoeTis
qveynebis specsamsaxurebis dakveTiT da
daxmarebiT, “esengeSi” Semaval sxva
qveynebSi namdvilad ar momxdara.
“esengeSi” Semavali qveynebis in-
teligencia qarTvelebze adre mixvda,
Tu “rasTan aqvT saqme”, gamoiCina
politikuri gamWriaxoba da sakuTari
samSoblo da xalxi saxelmwifo ga-
datrialebebiT, samoqalaqo omebiT,
SeiaraRebuli kriminaluri bandebis
TareSiT, ZirZveli teritoriebis
dakargviT dasaRupad ar gauwiravs. am
qveynebSi revoluciad monaTluli
saxelmwifo gadatrialebebi ar momx-
dara.
batoni Wabua amirejibi ki bolSe-
vizmis erT-erTi Semoqmedisa da ma-
mamTavar lev trockiviT permanentul
msoflio revoluciebs moeloda...
aris Tu ara es cru winaswarme-
tyveleba?
“yovelgvar revolucias Tan mosdevs
kontrrevolucia...” _ brZanebs mwerali,
_ “dasavleT saqarTvelos zogierT
raionSi kontrrevolucias socialuri
safuZveli ar aqvs. ukmayofilebas mx-
olod separatistebi aRviveben zviad
gamsaxurdias pirovnebis kultis
fonze”.
Zneli misaxvedri sulac ar aris:
“dasavleT saqarTvelos zogierT
raionSi” “kontrrevolucias” megre-
li separatistebi aRviveben!
ai, ra dros da rogor iwyeboda
erovnuli sulis veraguli rRveva!
megruli separatizmi... igi dResac
modaSia qarTul gvarebs TavS-
esaferebul ucxo TeslisaTvis...
“revoluciis” gamarjvebiT gabrue-
buli saubari, cxadia, naTel ferebSi
unda damTavrebuliyo... asec moxda...
kiTxvaze, Tu rogori prognozi aqvs mo-
mavalze, batonma Wabuam upasuxa: “yve-
laze naTeli!”
cxovrebam maleve dagvanaxa, rom
“naTeli mimavali” sapnis buStiviT
gaskda, xelSi ki viris Tav-fexi Segvr-
Ca!
SegvrCa SevardnaZe-siguas xelisu-
flebis mier gapartaxebuli qveyana...
prixvatizacia... mosaxleobis arnaxuli
Zarcva... sisxli da cremli...
SeiaraRebuli bandebis dausjeli
TareSi... dakarguli teritoriebi...
aseul aTasobiT devnili sakuTar
samSobloSi... uzneobis apologia...
“uxseneblis” ujiSo memkvidreebi...
Tu am saSinelebaTa aRqma da anal-
izi ar SeuZlia inteligenciis Tval-
sa da gonebas, maSin inteligencia ro-
gorRaa? da Tu xedavda da guls
uklavda samSoblos tragedia, maSin win
ratom ar aRudga misTvis saZulveli
kompartiis funqcioneris tipiuri war-
momadgenlis eduard SevardnaZis
moRalatur politikas iseTive rev-
oluciuri mgznebarebiT, rogoric iyo
igi “neobolSevik” da “diqtator” zvi-
ad gamsaxurdias xelisuflebis “mx-
ilebisa” da damxobis dros?
“народ не шутит...” _ am sityvebiT
iwyebs saubars batoni Wabua amirejibi,
magram kvlav cdeba: amdeni “Sutebisa”
da Souebis Semyure xalxi kidec “шу-
тит” da kidec aRamebs da aTenebs toto
kutunios koncertebze...
“Так вот: грузинский народ в борьбе за де-
мократию шутить не собирается!” _ am
sityvebiT amTavrebs saubars batoni
Wabua gazeT “svobodnaia gruziasTan”.
WeSmaritad! “revoluciebiT” mopove-
buli demokratiis xelyofas ki namdvi-
lad aravis vapatiebT, im demokratiisa,
romelic sul male lesboselobasa da
da geiobas dagvikanonebs!
gixaroden!
yovelive es Tqveni damsaxurebaa,
winaswarmetyvelo batonebo!
Tengiz kublaSvili
cxovrebis winsvla Tu ukusvla, ganviTareba
Tu degeneracia mTlianad damokidebulia war-
sulis memkvidreobaze, riTac awmyo da momavali
iqmneba. es kanonzomiereba brZenma kacma
lakonurad gamoTqva: “awmyo, Sobili war-
sulisagan, aris mSobeli momavalisa”!
“yovelgvar revolucias Tan mosdevs kontr-
revolucia...” _ brZanebs mwerali, _ “dasavleT
saqarTvelos zogierT raionSi kontrrevolucias
socialuri safuZveli ar aqvs. ukmayofilebas mx-
olod separatistebi aRviveben zviad gamsaxurdias
pirovnebis kultis fonze”.
11ilori 23 Tebervali 2010
merabiSvilis Savi sia
saqarTvelo ukve SeeCvia videokamere-
bisa da Jurnalistebis TanxlebiT, xmau-
riani, gapiarebul specoperaciebsa da
daWerebs. iWeren yvelas, maRalCinos-
nebidan dawyebuli JurnalistebiT
damTavrebuli.
holivudis varskvlavebi ar Canan
ise xSirad ekranze, rogorc Sss kon-
stituciuri usafrTxoebis departamen-
tis Tavjdomaris moadgile soso To-
furiZe. ar aris gamoricxuli, rom To-
furiZe oskarzec waradgino daWerebis
saukeTeso SesrulebisTvis.
bevri Cinovniki daiWires sxvadasxva
korufciuli braldebebisTvis, visTanac
gauvidaT didi odenobiT fulic `Sea-
weres~, vinc ar gadaixada, cixeSi
gamoamwyvdies. `vardebis revoluciis~
Semdeg nadirobis sezoni SevardnaZis im
CinovnikTa daWeriT gaixsna, romlebic
saakaSvils TavlSi eCxireboda. es Savi
sia jer kidev ar aris gadaxazuli,
radgan zogierTi Cinovniki an ar dai-
Wires, an mizezTa da mizezTa gamo ver
daiWires.
vesaubrebiT imereTis yofil guber-
nators Temur SaSiaSvils:
_ SaSiaSvils veravin daiWers, radgan
dasaWeri TviTon arian. isini kargad
micnoben. vici, rom Cemi daWera undaT, ma-
gram ver damiWeren. me sxvanairad vicx-
ovre, aranair korufciaSi ar gavreul-
var. Cemi gubernatorobis dros sx-
vadasxva cnobili profesorebi quTais-
Si Camodiodnen da leqciebs kiTxu-
lobdnen. quTaisSi viTardeboda
ganaTleba da kultura da bednieri var,
rom es Cemi gubernatorobis dros xde-
boda.
_ ratom xarT aseTi darwmunebuli,
rom es xelisufleba ver dagiWers?
_ saakaSvilma rogor unda damiWiros,
TviTonaa dasaWeri. saqarTveloSi fuli
im xalxis xelSi aRmoCnda, romelsac
sikeTis motana ar SeuZlia. fuls maSin
aqvs Zala, roca is zneobrivi da wesieri
adamianebis xelSia. saqarTveloSi ki
piriqiTaa. vis daiWers saakaSvili, man
vis unda mosTxovos pasuxi, rodesac
misi Zmis xelSia benzinis monopolia. es
xelisufleba rom ar iyos, benzinis fasi
ganaxevrdeboda. ras flobdnen saa-
kaSvilis gaprezidentebamde misi ojax-
is wevrebi? sadac ar unda Caxvide yve-
laferi saakaSvilis dedis, Zmis, mamis da
naTesavebis kuTvnilebaa.
_ SevardnaZis prezidentobis dros
ar iyo korufcia?
_ me SevardnaZis prezidentobis
drosac vambobdi, rom korumpirebuli
iyo mTeli sistema da `moqkavSirs~ ko-
rumpirebuli sistemis SeqmnaSi vdebdi
brals. saakaSvils dResac igives veub-
nebi, parlamentic da xelisuflebac ko-
rumpirebilia. `moqalaqeTa kavSiris~ da
`aRorZinebis~ ideuri memkvidrea `na-
cionaluri moZraoba~ da opozicia.
_ romel opoziciaze ambobT?
_ ra Tqma unda, saparlamentoze,
TargamaZe da sxvebi. ra situacia Se-
vardnaZis prezidentobisas iyo, igive
situaciaa dResac. axlac `nacionaluri
moZraoba~ da saparlamento opozicia
erTad aris. saqarTveloSi 1992 wlidan
politikuri xelisufleba ar Secvlila.
swored maSin movidnen maWavariani,
wereTeli da dResac isini arian. eseni
iyvnen `moqalaqeTa kavSiris~ `fa-
farayrili~ warmoamdgenlebi. dRes is
adamianebi, romlebic SevardnaZes
aginebdnen, ramdenime wlis winaT masze
loculobdnen da mis saxels ise
axsenebdnen, rogorc RmerTisas.
_ Tqvenc xom iyaviT SevardnaZesTan
daaxloebuli?
_ ki, magram masze arasodes ar
vloculobdi. piriqiT, Cems erT ga-
monaTqvamsac ver ipoviT, sadac me Se-
vardnaZes vaqeb. bevrjer miTqvams Se-
vardnaZisTvis, iprezidente Tu SegiZlia,
magram am xalxs Tavze nu daijen daRu-
pav qveyanas-meTqi.
_ SevardnaZis mTavrobaSi bevrma im-
deni fuli iSova, rom axla sasaxleeb-
Si cxovroben. ra qonebas flobs Temur
SaSiaSvili?
_ dedamiwis zurgze mamapapiseuli
saxlis garda araferi gamaCnia. quTai-
sis merobis da imereTis gubernatoro-
bis dros mTavrobam ori bina gadmomca.
mamapapiseul saxlSi vcxovrobdiT oTxi
ojaxi da swored amitom gadmogvces
bina. imis gamo, rom vicodi ganaTleba
iyo upirvelesi, arCil kostavas, did
mecniers, romelsac quTaisSi bina ar
hqonda Cemi bina vaCuqe. meore bina ki 1993
wels, rodesac qalaqis meri gavxdi, ga-
daveci veeberTela mecniers, msoflioSi
aRiarebul iranist magali Toduas. es
bumberazi pirovneba sastumros erT
patara oTaxSi cxovrobda.
rodesac imereTis gubernatori viyavi,
quTaisSi awyobili manqaniT davdiodi,
davfrinavdi quTaisSi gamoSvebuli
TviTmfrinaviT da mecva saqarTveloSi
Sekerili Tansacmeli. amas imitom ki ar
vakeTebdi, rom vtrabaxobdi an vinme Tavs
vawonebdi. Zalian kargad vicodi, rom
ukeTesi iyo mersedesi, cnobili bren-
debis tansacmeli, magram amiT Cemi qvey-
nis produqcias vuWerdi mxars.
_ Cveni ministrebi da parlamentare-
bi ZviradRirebili manqanebiT dadian da
sxvadsxva cnobili brendis tansacmeli
acviaT.
_ dRes saqarTveloSi beJuaSvilia
milioneri, imitom rom saakaSvilis
megobaria. saqarTveloSi milioneri
unda iyos, Wabua amirejibi, muxran
maWavariani, merab berZeniSvili, otia
ioseliani, robert sturua, giga
lorTqifaniZe, magram es bumberazi
adamianebi dRes suls Rafaven,
saakaSvilma ki milionerebad Zmebi ko-
duebi, axalaiebi, beJuaSvilebi,
kublaSvilebi aqcia. kublaSvils,
romelsac araferi ar ebada, dRes
samasarTuliani saxli aqvs da iciT
deklaraciaSi ra uweria? TiTqos es
saxli misma 22 wlis colisdam aCuqa.
naxeT sad cxovrobs ekonomikis yofili
ministri arvelaZe. rodesac SiaT
akademikosebs, reJisorebs, kulturis
sferos warmomadgenlebs da parla-
mentarebi gaxdnen milionerebi, Sen ra
prezidenti xar, Sen xalxis prezidenti
ki ara, milioneri parlamentarebis ban-
dis prezidenti xar. saqarTveloSi
saakaSvilis gaprezidentebis Semdeg
mdidari kidev ufro gamdidrda, Raribi
ki ufro gaRaribda. batonma Wabua
amirejibis gamonaTqvamia, rom sikeTea
gaTiTokacebuli da boroteba erT muS-
tad Sekrulio. erT muStad Sekruli
saqarTveloSi aris xelisufleba da
Tavisuflebis instituti. Tavisuflebis
institutis warmomadgeneli rom gyavs
qalaqis merad, dabeCavebuli prezidenti
xar, aba vin xar.
aleqsandre akobia
gvisamZimreben Cveni
germaneli megobrebi
didi mwuxareba mogvgvara
Tavzardamcemma cnobam imis
Taobaze, rom kanadis qalaq
vankuverSi tragikulad daiRu-
pa olimpiuri TamaSebis mon-
awile qarTveli sportsmeni
nodar qumaritaSvili. es
gaxlavT aunazRaurebeli
danaklisi da ara mxolod
saqarTvelos, aramed mTeli
msoflios sportuli samyaros
tragedia.
Cven wlebis ganmavlobaSi
vmuSaobdiT qarTvel
fexburTelebTan da kargad
vicnobT rogorc Tqveni
sporstmenebis, aseve mTeli
qarTveli xalxis gmirul
suliskveTebas da vaJkacur Se-
marTebas. miT ufro sawyenia,
rom daiRupa axalgazrda, per-
speqtiuli sportsmeni, romelic
mSvidobiani gamarjvebisaTvis
Cavida olimpiur qalaqSi.
samwuxaroa, rom am tragediis
mizezad iqca viRacis ugunure-
ba da gulgriloba.
RmerTma maradis naTelSi
amyofos lamaz sicocxlesa
da did gamarjvebebs mowyure-
buli nodar qumaritaSvilis
suli.
Cven, rogorc mTeli
msoflios progresuli sazo-
gadoeba, TanavugrZnobT sru-
liad saqarTvelos da
vusurvebT, rom mis wiaRSi
kvlavac gamozrdiliyvnen
sportsmenebi, romlebic
msoflio sportis mSvenebad
iqnebian aRiarebulebi.
Cven gvaxsovxarT, Zalian
gviyvarxarT, did pativs gcemT
da mudam Tqvendami Tana-
grZnobiT viqnebiT gamsWval-
ulebi.
marad saqarTvelos megob-
rebi da keTilismsurvelebi,
klaus topmioleri, hainc
topmioleri, herbert
cankeri, ralf minge,
piter sergti
gamovida kidev erTi wigni megruli enis
fenomenze, romlis avtoria SesaniSnavi
mkvlevari da enaTmecnieri batoni murTaz
janjRava. wignis recenzentis, akademikos
klimenti Selias miaCnia, rom aRniSnuli
wigni qarTveluri enebis, kerZod ki
megruli enis mecnierulad Seswavla-
ganviTarebis saqmisaTvis kargi SenaZenia.
Sesaval werilSi batoni murTaz jan-
jRava aRniSnavs, rom igi sakmaod gvian _
ormocdaaTi wlis asakSi Sedgomia
megrul leqsikaze muSaobas. “megruli
enis sakiTxze muSaobam ukidegano samyaro
momagona Tavisi uTvalavi varskvlavebiT,
planetebiT da sxva patara ciuri
sxeulebiT. Seuracxmyofelia megruli
enisaTvis misi kuTxur enad moxsenieba. es
ena medicinis, metalurgiisa da karti-
grafiis Semoqmedi kolxi xalxis enis
memkvidrea”, _ aRniSnavs avtori. da marT-
lac, saeWvoa, rom megrul zmnas prece-
denti moeZebnebodes enaTa Soris.
garkveuli kategoriis megruli sityvebi
fonemur-struqturuli agebulebiT uaR-
resad daxvewilia.
avtoris yuradReba miipyro megrul
sityvebSi Tanxmovan bgeraTa idumalma
metyvelebam. am enis zmnebi Sinaarsobri-
vad mravalmxrivad farTo tevadobisaa, es
ena, utyuarad gviCvenebs misi ganviTarebis
Zalze xangrZliv periods. janjRavas
wignSi mravali sityva sizustiT ar aris
gadaTargmnili misi Sinaarsis fo-
tografiuli tevadobis gamo. TviT
xalxSic ki ama Tu im sityvas gansxvave-
bulad xsnian, radgan ubadlo megrulis
mcodne pirovnebebi dRes samegreloSic ki
TiTqmis sanTliT arian saZebni.
swored batonma murTaz janjRavam aR-
moaCina, rom garkveuli kategoriis sityve-
bis fonemur-struqturuli agebuleba em-
yareba kanonzomierebis sistemur
principebs. wignSi naCvenebia adamianTa
fizikuri garegnobis aRmweri sityve-
bidan rogor xdeba amave fuZeebSi arse-
bul Tanxmovan bgerebiT gadasvla adami-
anTa gansxvavebuli xmaTa tembrebis aRmw-
er sityvebSi.
uRmerTobidan RmerTebamde, anu po-
liTeizmidan monoTeizmamde kacobriobam
ganviTarebis didi gza gaiara. adamianis
azrovneba RmerTamde rom mivida, misi, ro-
gorc adamianis adamianad Camoyalibebac
aqedan iwyeba umniSvnelovanes wilad.
swored rwmena gaxlavT adamianis
sulierebis arqiteqtonika, realuri Zala,
romelic lokomotivs warmoadgens pro-
gresisaTvis. am udidesi rwmeniT gam-
sWvalulma murTaz janjRavam Seqmna
moculobiT patara, magram SinaarsiT vee-
berTela wigni, romlis mecnieruli Rirse-
bac mkiTxvelma unda Seafasos.
mas Semdeg, rac cnobili qarTveli
politologisa da mecnieris aleqsandre
WaWias iniciativiT Seiqmna saxalxo moZrao-
ba “samegrelo”, es organizacia yvelafers
akeTebs saimisod, rom saTanado codniTa da
yuradRebiT movepyroT megrul enas, ro-
gorc zogadqarTuli kulturis xelTuqm-
nel Zegls. megrul da svanur enebs sax-
elmwifom unda Seuqmnas ganviTarebis Tan-
abari pirobebi. 2001 wlis 12 oqtombers, zug-
didSi gamarTul saxalxo moZraoba
“samegrelos” meore yrilobaze batonma
aleqsandrem xazgasmiT aRniSna, rom “wlebis
ganmavlobaSi ena, romelzec qarTvelTa
erTi mesamedi laparakobs, uZvelesi ena, rom-
lis leqsikuri maragi erT-erTi umdidresia
mTel msoflioSi, qarTvelebis mierve xan
kiloTi, xan dialeqtiT, xan damaxinjebul
qarTul enad iwodeboda” da iqve Seg-
vaxsenebs didi akakis sityvebs: “megruli
dRes salaroa namdvili qarTuli sityve-
bisa. aRmosavleT saqarTvelos dahkargvia
namdvili qarTuli sityvebi, maT nacvlad
somxur-TaTrul-sparsuli SemouRia, romel-
ic qarTvelis yurs cudad eCxireba da gul-
sa swyens. da megrul enaSi ki Senaxulia
margalitebad is Zveli sityvebi. Cven
vurCevT Cvens mweral mwignobrebs, meti yu-
radReba miaqcion megruls, rom iqidan
amokrebili sityvebiT Seivsos dRes maTi Se-
laxuli qarTuli leqsikoni...”
am azris gansamtkiceblad mxolod
imas vityviT, rom SoTa rusTavels Tavis
ukvdav “vefxistyaosanSi” uamravi megruli
sityva aqvs gamoyenebuli. dRes ki, mavanT,
ukuagdebuli aqvT SesaniSnavi sityva
“mafSalia” da kvlavac iyeneben sparsul
sityva “bulbuls”.
profesor klimenti Selias wignSi
“kolxeTi _ Cveni samyaros karibWe” aR-
niSnulia “ ... civilizebuli samyaros arc
erT enaTmecniers sakamaTod ar miaCnia, rom
megruli ena aris msoflios erT-erTi uZve-
lesi, erT-erTi pirveli ena”. amave wignSi
vkiTxulobT 1926 wels kowia kapanelis
mier Tavis wignSi (“suli da idea, biof-
siqizmi da kosmizmi”) moyvanil citatebs
profesor niko maris sityvebidan: “...magram,
bevrjer ufro sayuradReboa megruli
enis verbaluri simdidre iSviaTi
fsiqologiuri siRrmiT da iseTi niuanse-
bis aRniSvniT, romelTa garkveul cnebaSi
gadatana did mecniersac gauWirdeba”.
dedamiwis zurgze ar moiZebneba sxva
qveyana, garda saqarTvelosi, sadac cx-
ovrobdnen qaldeuri modgmis STamo-
mavali xalxebi. karduxebi (qarTebi),
svanebi da megrelebi swored rom
qaldeur modgmas ganekuTvnebian. yoveli
qarTvelisaTvis didad saamayo unda iyos,
rom saqarTveloSi qarTul enasTan erTad
cocxloben da metyveleben megruli da
svanuri enebi.
es enebi qarTuli enisaTvis uSret
masazrdoebel wyaros warmoadgenen.
avtori aseve did madlobas uxdis
akademikos fridon Toduas wignis gamo-
cemaSi gaweuli garkveuli finansuri
daxmarebisaTvis. Cven ki, Cvenis mxridan, did
madlobas vuxdiT wignis avtors baton
murTaz janjRavas, romelmac rudunebiT
Seqmna es wigni asfurcela.
roland jalaRania
kidev erTi wigni megruli enis fenomenze
12 ilori23 Tebervali 2010
iumori
gazeTSi gamoqveynebuli
publikaciis avtorebs
ekisrebaT
pasuxismgebloba
faqtebisa da
monacemebis sizusteze
redaqciis misamarTia:
Tbilisi,
zandukelis quCa #1
sareg.#01018002930
[email protected]:[email protected]
reklamis ganTavseba
8 9 9 - 5 7 - 3 3 - 2 2
8 9 3 - 5 1 - 0 1 - 7 1
8 9 9 - 3 4 - 3 7 - 2 7
mTavari redaqtori: roland jalaRania
mT. redaqtoris moadgile: daviT qobalia
teqnikuri redaqtori: mixeil CodriSvili
gazeTis menejeri: zurab qobalia
gazeTi “ilori” uZRveba rubrikas “saukeTeso safexburTo klubebi” gazeTi “ilori” uZRveba rubrikas “saukeTeso safexburTo klubebi”
vagrZelebT nawyvetebis beWdvas „efrem verdis“ wignis
im monakveTidan, sadac Sekrebilia sizmrebis axsna da-
niel winaswarmetyvelis mier:
_ Widan wylis amoReba _ keTili niSania da Semateba;
_ WaSi Cavarde _ metismeti SeWirvebisa da mowyenilobisaa;
_ WianWvelebis naxva _ kargia da keTili, mxolod daxocva _ cudia;
_ xatva naxo raimesi _ keTils daamxob;
_ xidi Cagitydes anu Catexili naxo _ sikvdilis niSania;
_ xelgaxsnili Seni Tavi naxo _ simdidres male moewevi;
_ xorcis mWameli frinveli Tu naxe _ cudi ambavia;
_ xma tkbili gesmodes _ sasixarulo dReebs moewevi;
_ xaris naxva _ xan keTilia da xanac avi saqme;
_ xes foToli scvivodes _ omianobis da Cxubis niSania;
_ xe nayofis momcemi _ kargia, sarCo da sacxovrebeli Segematos;
_ xis waqceva _ kacis sikvdils moaswavebs.
sizmrebis axsna daniel winaswarmetyvelis mier
daarsebulia 1908 wels,
stadioni: de keipi (52.000 mayure-
beli).
holandiis 14-gzis Cempioni,
aTjer daeufla qveynis Tass,
1970 wels daeufla sakontinentaT-
Soris Tass,
1970 wels gaxda evropis CempionTa
Tasis mflobeli,
uefas Tass daeufla 1974 wels.
sakmaod STambeWdavi sportuli
istoriis mqone safexburTo klubi,
holandiis qalaq roterdamis “feie-
noordi” daafuZna holandiis samTo-
mompovebel sferoSi moRvawe biz-
nesmenma, sportis didma moyvarulma
da sponsorma k.r. kiboomma.
meoce saukunis ocdaaTian wlebSi
evropulma fexburTma gansakuTre-
buli aRmavloba ganicada da am
mxriv holandiuri fexburTic ga-
morCeuli iyo. imdroindeli gundis
kaSkaSa varskvlavi gaxldaT marcxena
flangze moTamaSe naxevarmcveli pak
van heeli, romelic holandiis sa-
fexburTi nakrebis SemadgenlobaSi
monawileobda 1934 da 1938 wlebis
msoflio CempionatSi. mis mier da-
myarebuli rekordi (man 64 matCi Caa-
tara holandiis erovnuli nakrebis
SemadgenlobaSi) sakmaod did xans
iyo xelSeuxebeli. meore msoflio
omisSemdgomi wlebi krizisuli pe-
riodi iyo mTeli msofliosaTvis,
rac uaryofiTad aisaxa roterdamis
“feienoordis” TamaSis klaszec.
SeiZleba iTqvas, rom fexburTelebi
maSin SimSilobdnen kidec. magram,
sayovelTao krizisi male gadai-
laxa. gundis cxovrebaSi ki yvela-
feri Seicvala 1950 wlis dasasru-
lidan, roca holandia cxovrebis
Cveul ritms daubrunda da aq sabo-
loo damkvidrda profesiuli fex-
burTi.
klubis aRmavloba gamoixata imaSi,
rom man moipova qveynis yvela umaR-
lesi tituli da male holandiis
farglebs gareT gaitana am qveynis
sportuli dideba. 13 wlis ganmav-
lobaSi “feienoordi” eqvsjer gaxda
holandiis Cempioni, 1965 da 1969
wlebSi Seasrula “oqros dubli”,
roca Cempionic gaxda da holandiis
Tassac daeufla. maSin klubis Rir-
sebas icavdnen fexburTis iseTi di-
dostatebi, rogorebic iyvnen mekare
edi piters-graaflandi, romelic ro-
terdamis gundma “aiaqsisagan” SeiZina,
im droisaTvis zRaprul Tanxad _
20.000 funt sterlingad, aseve, naxe-
varmcvelebi rainer kraiermaati, hans
kraai da ian klasensi, aseve msoflio
fexburTis varskvlavi, marcxena
flangze moTamaSe Tavdamsxmeli kun
muleini.
gundis “triumvirati” _ kun mu-
leini, legioneri, Svedi bombardiri
uve kindvali da fizikurad Zlieri
da ganumeorebeli safexburTo teq-
nikis mqone naxevarmcveli vin vam ha-
negemi warmoadgenda holandiuri
gundis damkvrel Zalas, romelTa da-
wolas Znelad Tu uZlebdnen evropis
gamoCenili gundebic ki. swored
“feienoordis” am birTvis wyalobiT
daeufla gundi 1970 wels evropis
qveynebis CempionTa Tass. gaTamaSebis
finalSi, romelic italiis qalaq mi-
lanSi gaimarTa, “feienoordma” dama-
tebiT droSi daamarcxa glazgos
“seltiki”.
am droisaTvis gundis mwvrTneli
gaxldaT fexburTis didi specia-
listi, avstriis safexburTo nakre-
bis yofili moTamaSe ernest hapeli,
romelmac gundSi mosvlisTanave daa-
tyo xeli koleqtivs. amrigad, swored
“feienoordi”, da ara “aiaqsi” gaxda
pirveli holandiuri safexburTo
gundi, romelic daeufla uaRresad
prestiJul evropul trofeis.
magram “feienoordi” am jildos
ar dasjerda _ man sakontinentaT-
Soriso Tasis finalSi damajere-
blad daamarcxa argentinuli gundi
“estudiantes dela plata” da mso-
flio saklubo gundebis CempionTa
Tassac daeufla.
1974 wels roterdamis “feie-
noordma” Tavisi sportuli koleqcia
kidev erTi umaRlesi jildoTi gaam-
didra _ igi uefas Tasis mflobeli
gaxda swored van hanegemis brwyin-
vale TamaSiT, romlis wyalobiTac
“feienoordi” myarad flobda moed-
nis Suaxazs. Semdeg Tavi iCina kri-
zisma da gundma poziciebi daTmo
TviT holandiur fexburTSi. finan-
suri problemebis gamo roterda-
melTa gundi iZulebuli Seiqmna, rom
uZlieresi fexburTelebi gaeyida.
ase wavida gundidan ruud guliti,
romelic Tavis droze “feienoordma”
aRmoaCina “harlemSi” da wamoiyvana.
guliti “eindhovenma” SeiZina, magram
igi, aseve moulodnelad warmoqm-
nili finansuri krizisis gamo, male
mihyida italiis gund “milans”.
“feienoords” sadagi dReebi
daudga, roca mas mwvrTnelad dau-
brunda warsulSi amave gundis yo-
fili warmatebuli moTamaSe vim ian-
seni. igi, amave dros, holandiis sa-
fexburTo nakrebis wevri gaxldaT
da monawileobda 1974 wlis safex-
burTo CempionatSi, sadac holandie-
lebma iansenisa da sxva cnobili fex-
burTelebis SesaniSnavi TamaSis wya-
lobiT moaRwies msoflio Cempiona-
tis finals.
axali mwvrTnelis damsaxureba
gaxldaT is, rom roterdamis “feie-
noorma” moaxerxa Zalebis koncen-
tracia da 1993 wels igi holandiis
Cempioni gaxda.
giorgi jalaRania
msoflios saukeTeso safexburTo klubebi
“feienoordi”, roterdami, holandia
* * *
“axali qarTveli” fsiqia-
trTan aris miRebaze:
_ ese igi, Tqven amtkicebT,
rom gadasaxadebs yovelTvis
sixaruliT ixdidiT? da didi
xania, dagewyoT es?
* * *
_ kolega, rogoraa Tqveni
pacienti, axirebuli rom
hqonda, mosaklavad damdeveno?
_ mkurnalobis kursma Se-
saniSnavi Sedegi mogvca, magram
saavadmyofodan gavida Tu ara,
viRacam mokla...
* * *
Tu Tqven gindaT, iqorwinoT
Wkvian, lamaz da mdidar qalze,
samjer daqorwineba mogiwevT...
* * *
_ ara xar marTali, waqceu-
lisTvis aRar unda dagertya!
_ waqceulisTvis, Torem, Sen
wamiqcie...
* * *
_ icode, rom miRalato, sa-
flavSi gadavbrundebi!.. _ dau-
bara momakvdavma seroJam
cols.
gamoxda xani, seroJas co-
lic mokvda. gadawyvita qmari
moeZebna saiqioSi.
_ seroJasTan ver mimaswav-
liT? _ hkiTxa man pirvelsave
Semxvedrs.
_ romel seroJasTan, “ven-
tilatorad” rom muSaobs?
ra uceb gasula dro, Cemo vaxtang. sakuTari asakisaTvis
yuradReba arasodes mimiqcevia, magram, roca Sevitye, rom
Sen (Cemze 8 wliT umcrosi) 25 Tebervals 60 wlis gax-
debi, maSin mivxvdi, rom dro mogvZalebia...
magram asaki yovelTvis ar niSnavs siZabunes, miT umetes
Semoqmedi adamianisaTvis, romelic yalamsa da saWreTels
ar uSvebs xelidan da dRedaRam, sicivesa Tu sicxeSi, Sim-
Silisas Tu avadmyofobisas qmnis naxat-Sedevrebs, raTa
naTeli kvali dautovos momaval Taobebs.
TiTqmis ymawvili biWebi viyaviT, “xelovnebaSi” rom da-
viwyeT muSaoba. auuuh, ra dro gasula!
Seni kargi biWoba imiTac daamtkice, rom totaluri
Zarcva-glejis miuxedavad, romelic saqarTveloSi mZvin-
varebda da mZvinvarebs, maSin, roca udidesi gamomcem-
lobebi gaiyida, gasaCuqrda an gakotrebis gamo gauqmda,
Sen SeinarCune gamomcemloba “xelovneba” da igi dResac
funqcionirebs.
didi madloba Sen, amisaTvis!
didi madloba gamomcemloba “xelovnebis” yofili di-
reqtorebis oTar egaZis, nikoloz jaSis, eduard sixa-
ruliZis, gamomcemlobis yvela im TanamSromlis saxeliT,
vinc dRes cocxali ar aris, magram sicocxleSi gark-
veuli sikeTe SesZines gamomcemloba “xelovnebas”.
didi madloba Sens dedikos, qalbaton vera grigolaias,
SesaniSnav moqalaqes da Rvawlmosil pedagogs, Sennairi
vaJkaci Svilis aRzrdisaTvis. naTqvamia, vaSli vaSlis
xidan Sors ar ecemao, amitomac vemadlierebiT Sens de-
dikos, romelic, martod myofi, mamiseul keras ar gici-
vebs senakis raionis sofel uSafaTSi. didi madloba im
pedagogebs, vinc samSoblosa da mSobeli eris siyvaruli
daganaTla da gza gagixsna sazogadoebriv asparezze!
WeSmaritad devkaci xar, amiranis garegnobisa, magram
Sengan daCagruli WianWvelac ar daiareba dedamiwis
zurgze, kolxuri siqvele da zrdiloba gamSvenebs, Cemo
vaxtang, amitomac gTvlian lamaz kacad.
vaSli da vaSlis xe vaxsene, da isic unda davamato _
erTi ukmarobis grZnoba mawuxebs. miniSnebiT getyvi _ vi-
dre jer kidev jani mosdgams Cemi asakis xalxs da qor-
wilSi simRera ZaluZs, iqneb erT karg qorwilsac gva-
Rirso.
sxvamxriv yvelaferi kargadaa!
Seni ufrosi megobari,
roland jalaRania
vaxtang gabelia iubilaria