bbiiuulleettyynn rrzzeecczznniikkóóww … · ochrona konsumenta a usługi medyczne ochrona...

Strona | 1

BBiiuulleettyynn RRzzeecczznniikkóóww KKoonnssuummeennttóóww Nr 2, 2014 r.

Publikacja współfinansowana ze środków

Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Strona | 2

S p i s t r e ś c i

1. Koleżanki i koledzy 3

2. Ochrona konsumenta a usługi medyczne 4

3. Sprzedaż sprzętu medycznego – uprawnienia konsumentów 9

4. Jak to jest z tymi usługami telewizji – podlegają czy nie podlegają pod reżim

ustawy Prawo telekomunikacyjne? 17

5. Rekomendacja U. Zmiany na lepsze 20

6. Wybrana działalność Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 23

7. Wybrane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 29

8. Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego 30

9. Wybrane orzecznictwo sądów powszechnych 31

10. Z prac Komisji Europejskiej 53

11. Z działalności Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce 55

12. Z działalności Urzędu Komunikacji Elektronicznej 57

13. Rada reklamy - wybrane uchwały 58

SSTTOOWWAARRZZYYSSZZEENNIIEE RRZZEECCZZNNIIKKÓÓWW KKOONNSSUUMMEENNTTÓÓWW ul. Goldhammera 3, 33-100 Tarnów

tel. +48 726020010, fax. +48 14 6216133 e-mail: [email protected]

www.rzecznicy.konsumentow.eu

ZZEESSPPÓÓŁŁ WWYYDDAAJJĄĄCCYY BBIIUULLEETTYYNN::

Wojciech Krogulec – redaktor naczelny Elżbieta Sługocka-Krupa

Kinga Czarnota Katarzyna Marczyńska

Cezary Orłowski Lidia Baran-Ćwirta Krzysztof Majcher Marek Radwański

Robert Kwiatkowski Renata Piwowarska Krzysztof Podgórski

Biuletyn jest współfinansowany ze środków

Urzędu Ochrony Konkurencji

i Konsumentów

http://www.rzecznicy.konsumentow.eu/

Strona | 3

Koleżanki i Koledzy Rzecznicy!

Oddajemy do Waszych rąk drugi numer Biuletynu Rzeczników Konsumentów,

który redagowany jest dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Cieszymy się, że możemy po raz kolejny przedstawiać artykuły autorstwa Waszych kolegów i koleżanek oraz ciekawe, a przede wszystkim przydatne orzeczenia sądowe.

Zachęcamy Was nie tylko do lektury Biuletynu, ale także do przesyłania własnych publikacji, interesujących orzeczeń sądów oraz sygnalizowania ciekawych problemów, które warte są omówienia na łamach naszego wydawnictwa.

Liczymy, że i ta publikacja spotka się z Waszym zainteresowaniem.

Życzymy Wam interesującej lektury.

Zespół Redakcyjny

Strona | 4

Ochrona konsumenta a usługi medyczne

Ochrona konsumenta należy do zagadnień, które ze względu na swój specjalistyczny charakter i zakres jaki obejmuje, może rodzić liczne problemy w zakresie interpretacji przepisów prawnych jak i występujących procedur. Dotyczy bowiem nie tylko sprzedaży konsumenckiej, ale i szeroko pojętych usług, ewoluujących w zależności od zapotrzebowania rynku. Do takich usług z pewnością można zaliczyć usługi medyczne, świadczone coraz częściej w partnerstwie publiczno-prywatnym lub całkowicie przez sektor prywatny. Usługi medyczne ze względu na swoją specyfikę nie zawsze są utożsamiane z konsumentem i jego prawami. Od lat funkcjonuje pojęcie pacjenta, które stosuje się niezależnie od charakteru świadczonej usługi, gdy tymczasem należałoby zwrócić uwagę na jego status prawny. Jest to zasadne, ponieważ pacjent, w rozumieniu obowiązującego prawa może być również konsumentem.

Rynek usług medycznych rozwija się dość szybko, stąd istnieje potrzeba zwrócenia uwagi na pojawiające się zagrożenia. Umiejętność identyfikacji charakteru tych usług może pomóc konsumentowi w dochodzeniu swoich praw, tym bardziej, że liczba podmiotów wykonujących działalność leczniczą wciąż rośnie.

Ze względu na obszerność i złożoność tematu, artykuł ma na celu jedynie przybliżenie problematyki dotyczącej usług medycznych i możliwości dochodzenia roszczeń przez konsumenta.

Podstawowe pojęcia w usługach medycznych.

Definicja pacjenta mimo, że jest dość powszechnie używana może budzić pewne problemy z interpretacją, zwłaszcza w przypadku wskazania, kiedy pacjent będzie konsumentem w rozumieniu przepisów prawa.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta1, pacjentem jest osoba zwracająca się o udzielnie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Według D. Karkowskiej, pojęcie to odnosi się wyłącznie do osoby fizycznej, co oznacza, że pacjentem jest „każda osoba” „każdy człowiek”, który zwraca się o możliwość skorzystania lub już korzysta ze świadczeń zdrowotnych, bez względu na tytuł, tzn. bez względu na posiadanie lub nie, uprawnień do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Pojęcie pacjenta odnosi się do osoby pozostającej z tytułu oczekiwanego lub udzielanego świadczenia zdrowotnego w relacji do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub osoby wykonującej zawód medyczny2. D. Karkowska interpretując definicję pacjenta uważa, że jest to osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, przy czym ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie wskazuje wprost źródła finansowania tej opieki. Nie do końca można sie zatem zgodzić z taką interpretacją. Samo bowiem świadczenie zdrowotne jest rozumiane jako działanie służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz jako inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania3. Nie jest ono różnicowane pod kątem finansowania. Dlatego świadczenie zdrowotne może być finansowane zarówno ze środków publicznych jak i ze środków prywatnych. Warto jednak dodać, że sposób finansowania będzie miał znaczenie wtedy, gdy pacjent nabywa uprawnienia przewidziane dla konsumenta. Ze względu na art. 221 Kodeksu cywilnego4, pacjent będzie konsumentem jeżeli dokona czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. Oczywiście z samej definicji pacjenta wynika, że dokonuje on czynności prawnej poprzez zwrócenie się o udzielenia świadczenia zdrowotnego. Najważniejszy wydaje się być jednak adresat

1 Dz. U. z 2012 r. poz. 159 z późn. zm. 2 D. Karkowska, Komentarz do art. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, System Informacji Prawnej Lex 14/2014. 3 Art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, Dz. U. z 2013 r. poz. 217 z późn. zm. 4 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Dz. U. z 2014 r., poz. 121.

Strona | 5

oświadczenia woli, którym winien być przedsiębiorca. W przypadku zachowania tego warunku pacjent będzie jednocześnie z konsumentem. Potwierdza to T. Sokołowski, który uważa, że umowa pomiędzy pacjentem a lekarzem jest umową konsumencką, jeżeli lekarz prowadzi we własnym imieniu działalność zawodową a zatem jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431, Kodeksu cywilnego5. Najprościej rzecz ujmując, pacjent jest konsumentem, gdy płaci za udzielone świadczenie zdrowotne. Każdy konsument będzie pacjentem, ale nie każdy pacjent będzie konsumentem.

Rozważając kwestię sytuacji prawnej lekarza i innych podmiotów świadczących usługi medyczne, należałoby sięgnąć do ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej6. Ustawa rozróżnia bowiem podmiot leczniczy niebędący przedsiębiorcą oraz podmiot wykonujący działalność leczniczą, przy czym sama działalność lecznicza jest rozumiana dość szeroko ze względu na możliwość jej wykonywania zarówno przez przedsiębiorców jak i podmioty niebędące przedsiębiorcą. Ustawa w art. 4 ust.1 pkt 2 i 3 do podmiotów niebędących przedsiębiorcą zalicza samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, oraz jednostki budżetowe w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Pozostałe podmioty, które mogą wykonywać działalność leczniczą to przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej7, instytuty badawcze, fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej, oraz inne wskazane w art. 4 ust. 1 ustawy. Działalność leczniczą zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy, może wykonywać także lekarz lub pielęgniarka w ramach praktyki zawodowej. Działalność ta może być prowadzona w formie jednoosobowej działalności gospodarczej (indywidualna praktyka), indywidualnej praktyki wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualnej specjalistycznej praktyki, indywidualnej specjalistycznej praktyki wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualnej praktyki wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem lub indywidualnej specjalistycznej praktyki wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem. Lekarze i pielęgniarki mogą wykonywać działalność leczniczą także w formie spółki cywilnej, jawnej lub partnerskiej jako praktyka grupowa. T. Rak wyjaśniając znaczenie praktyki zawodowej nawiązuje do uzasadnienia projektu ustawy o działalności leczniczej. Określa ją jako działalność gospodarczą wykonywaną indywidualnie lub jako grupowa praktyka lekarska albo praktyka pielęgniarki lub położnej. Takie bowiem zróżnicowanie jak twierdzi, oznacza odejście od koncepcji zakładu opieki zdrowotnej. Lekarze i pielęgniarki winni zatem spełniać wymogi, które przewiduje ustawa o działalności gospodarczej8. Należy przy tym podkreślić, że podmioty, które mają zamiar wykonywać działalność leczniczą w oparciu o art. 100 ustawy, zobowiązani są do złożenia odpowiedniego wniosku do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą.

Na rynku usług medycznych działa jeszcze jedna grupa podmiotów. Są nimi osoby wykonujące zawody medyczne a więc takie osoby, które zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej są uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoby legitymujące się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Do tej grupy będą zliczani: fizjoterapeuci, logopedzi, technicy dentystyczni, felczerzy, optometryści i inne grupy zawodowe, świadczące usługi zdrowotne. Warto dodać, że do dnia dzisiejszego nie została przyjęta ustawa o niektórych zawodach medycznych i zasadach uzyskiwania tytułów specjalistów w innych dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia, która zgodnie z projektem miała za zadanie zapewnienie

5 T. Sokołowski, Komentarz do art. 221 Kodeksu cywilnego, System Informacji Prawnej Lex 18/2014. 6 Dz.U. z 2013 r. poz. 217 z późn. zm. 7 Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm. 8 T. Rak, Komentarz do art. 5 ustawy o działalności leczniczej, System Informacji Prawnej Lex, 18/2014.

Strona | 6

bezpieczeństwa pacjentów korzystających z takich usług9. Z powodu braku konkretnych regulacji, osoby te mogą świadczyć usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej po nabyciu odpowiednich kwalifikacji. Niestety zdarza się, że świadczone przez nie usługi budzą zastrzeżenia. Przykładem może być badanie wzroku w salonach optycznych przez optometrystów. Wykonywane przez nich pomiary i zalecenia co do szkieł okularowych, często odbiegają od zaleceń lekarskich, powodując niekiedy dość istotne szkody w postaci poniesionych przez konsumentów kosztów.

Reasumując, pacjent będzie korzystał z uprawnień konsumenckich, o ile świadczeniodawcą usługi medycznej był przedsiębiorca w opisanym powyżej znaczeniu.

Prawa konsumenta/pacjenta w usługach medycznych.

Dzisiejszy rynek usług medycznych umożliwia większy dostęp do świadczeń zdrowotnych oraz specjalistów pod warunkiem jednak, że będzie on nie tylko świadczeniobiorcą ale i płatnikiem. Mimo to, przeciętny konsument wciąż nie potrafi wskazać swoich praw w relacjach z lekarzem lub innym podmiotem działającym na rynku. Wynika to prawdopodobnie z przyjęcia i akceptowania ryzyka z jakim wiąże się działalność lecznicza a co za tym zbyt niska rozpoznawalność błędów w sztuce lekarskiej, czy też nienależytego wykonania usługi medycznej. Ustawodawca wskazuje prawa pacjenta w wielu aktach prawnych regulujących służbę zdrowia10, ale tym najistotniejszym jest ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Warto dodać, że ustawa reguluje także zasady udostępniania dokumentacji medycznej, obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związanych z prawami pacjenta, tryb postępowania przez Rzecznikiem Praw Pacjenta, postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta jak również zasady i tryb ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych. Zgodnie z ustawą do podstawowych praw pacjenta należą: -prawo do świadczeń zdrowotnych, -prawo do informacji, -prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych, -prawo do tajemnicy informacji z nim związanych, -prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych, -prawo do poszanowania intymności i godności, -prawo do dokumentacji medycznej, -prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza, -prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, -prawo do opieki duszpasterskiej, -prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Ustawa, jak twierdzi D. Karkowska, nie podejmuje problematyki regulacji praw o charakterze społecznym rozpatrywanych w relacji pacjent państwo ale obejmuje prawa o charakterze podmiotowym, postrzegane jako uszczegółowienia obywatelskich praw człowieka. Skonstruowany katalog indywidualnych praw pacjenta odnosi się do pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych zarówno w podmiotach leczniczych, jak i w praktykach zawodowych. Ustawa rozróżnia prawa indywidualne i zbiorowe, chociaż w drugim przypadku tych praw nie definiuje11. Mówiąc o prawach wskazanych w ustawie warto zwrócić uwagę na fakt, że niektóre z nich będą miały zastosowanie jedynie w przypadku, gdy pacjent korzysta ze świadczeń zdrowotnych świadczonych stacjonarnie i całodobowo12, a więc nie zawsze będą miały zastosowanie. Należy dodać, że ustawa13, nakłada obowiązek przestrzegania tych praw zarówno przez organy władzy publicznej właściwej w

9 Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów stanowiskiem z dnia 17 września 2008 r. przesłanym do Marszałka Sejmu RP, procedowanie nad projektem ustawy nie jest zasadne ze względu na konieczność wprowadzenia całego pakietu reform służby zdrowia, który miałby przewidywać również regulację zawodów medycznych 10 Np. ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Dz. U z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm. 11 D. Karkowska, Komentarz do art. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, System Informacji Prawnej Lex, 18/2014. 12 Np. prawo do opieki duszpasterskiej lub prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. 13 Patrz: art. 2 ustawy.

Strona | 7

zakresie ochrony zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, jak i podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych, osoby wykonujące zawód medyczny oraz inne osoby uczestniczące w udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Oznacza to, że pacjent ma prawo żądać respektowania swych praw przez każdy podmiot, który świadczenie wykonuje i nie jest istotne czy świadczenie jest odpłatne czy też nie. Pacjent może zatem domagać się poszanowania swoich praw zarówno od lekarza działającego w ramach prywatnej praktyki lekarskiej, jak również od szpitala - podmiotu niebędącego przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej.

Mówiąc o prawach pacjenta należy zwrócić uwagę na ich zbieżność z podstawowymi prawami konsumenta określonymi przez Wspólnotę Europejską w Pierwszym Programie Ochrony Konsumentów i Polityki Informacyjnej z 1975 roku14. Będą to: prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, prawo do ochrony interesów ekonomicznych, prawo do informacji i edukacji, prawo do reprezentacji (w przypadku pacjentów będzie to Rzecznik Praw Pacjenta lub Powiatowy/Miejski Rzecznik Konsumentów.).

Wskazane uprawnienia pacjenta/konsumenta potwierdzają prawdziwość tezy, że usługi medyczne stanowią część prawa konsumenckiego.

Dochodzenie roszczeń w usługach medycznych.

Odpłatne usługi medyczne, w których pacjent staje się konsumentem, niosą za sobą duże ryzyka. Uznanie zdrowia a więc wartość bezcennej jako przedmiotu podlegającego prawom rynku, wiąże się z licznymi nadużyciami a więc działaniami bezprawnymi, narażającymi konsumenta nie tylko na straty materialne. Słusznie twierdzi A. Kunkiel-Kryńska, że ekonomizacja relacji, której nadrzędnym celem jest zawsze dobro niematerialne - zdrowie, może doprowadzić do jej deprecjacji. Może także pociągnąć za sobą konsekwencje prawne, wynikające ze stosunku umownego między pacjentem a lekarzem (np. lekarzem świadczącym usługi medyczne w ramach prywatnej praktyki lub zakładu opieki zdrowotnej)15.

Konsument, który korzysta z usług medycznych ma prawo dochodzić swoich roszczeń. W przypadku, gdy usługa wykonana jest nienależycie np. źle wykonana plomba, lub proteza, zastosowanie będą miały przepisy kodeksu cywilnego16 dotyczące umów o dzieło17. Artykuł 637 k.c. uprawnia konsumenta do żądania usunięcia wad we wskazanym terminie. Gdy jednak wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że nie dadzą się usunąć w odpowiednim czasie, konsument może od umowy odstąpić jeżeli wady są istotne, jeżeli nie są istotne, konsument może żądać obniżenia ceny.

Inaczej jednak wygląda sytuacja konsumenta, któremu postawiono błędną diagnozę. Diagnoza wiążę się często z koniecznością wykupienia określonych produktów leczniczych18 czy też wyrobów medycznych19, bez których nie da się przywrócić konsumenta do zdrowia lub zmniejszyć dolegliwości

14 http://www.eu-go.gov.pl/pl/dla-konsumenta/zarys-ogolny-praw-konsumenta/1700-historia-praw-konsumenta-w-ue/ 15 A. Kunkiel-Kryńska, Nieuczciwe klauzule umowach o świadczenie usług medycznych, Służba Zdrowia, 2007 r. http://www.eversheds.pl/articlesFiles/167_Nieuczciwe%20klauzule%20(...)%20A.Kunkiel-Krynska.pdf 16 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. –Kodeks cywilny, Dz. U. z 2014 r. poz. 121. 17 Patrz: Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 lipca 2010 r., sygn. akt I ACa 655/10 w : Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości – z upoważnienia ministra- na interpelację nr 8246 w sprawie gwarancji na usługi stomatologiczne w świetle praw i obowiązków nabywcy oraz sprzedawcy z 2 października 2012 r. http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=356E0BDC 18Produktem leczniczym jest substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne –patrz: ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne. 19Wyrobem medycznym jest narzędzie, przyrząd, urządzenie, oprogramowanie, materiał lub inny artykuł, stosowany samodzielnie lub w połączeniu, w tym z oprogramowaniem przeznaczonym przez jego wytwórcę do używania specjalnie w celach diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbędnym do jego właściwego stosowania, przeznaczony przez wytwórcę do stosowania u ludzi w celu: a)diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu choroby, b)diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania skutków urazu lub upośledzenia, c)badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub procesu fizjologicznego,

Strona | 8

związanych ze skutkami choroby. Jeżeli poniesione przez konsumenta koszty okazały się bezcelowe, w takim przypadku, może on dochodzić odszkodowania w oparciu o art. 471 k.c. Lekarz bowiem zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. p zawodach lekarza i lekarza dentysty20 ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, a także zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością. Należy przy tym podkreślić, że lekarz winien wykonywać swoje zadania z należytą starannością, jednak nie odpowiada za wynik leczenia. Z tego względu będą do niego miały zastosowanie przepisy dotyczące zlecenia. Oczywiście ocena działań lekarza jest dość trudna. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 lutego 2013 r., o zawinieniu lekarza zdecydować może nie tylko zarzucenie mu braku wystarczającej wiedzy i umiejętności praktycznych, odpowiadających aprobowanemu wzorcowi należytej staranności, ale także niezręczność i nieuwaga przeprowadzanego zabiegu, jeżeli w obiektywnej ocenie nie powinny one wystąpić w konkretnych okolicznościach. Nie chodzi zatem o staranność wyższą od przeciętnej wymaganą wobec lekarza lecz o wysoki poziom przeciętnej staranności każdego lekarza jako staranności zawodowej 21. Błędna diagnoza może wiązać się nie tylko ze szkodą materialną ale również z krzywdą niematerialną taką jak ból i cierpienie. Jeżeli na skutek błędnej diagnozy konsument był narażony np. na bolesne badania lub nie rozpoznano choroby i nie udzielono pomocy, a jego cierpienie się zwiększyło, może dochodzić zadośćuczynienie za doznana krzywdę w oparciu o art. 445 § 1 k.c. w związku z art. 444 k.c. Warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 30 marca 2009 r., który orzekł, że podstawą prawną roszczenia o zadośćuczynienie stanowi 445 § 1 k.c. Na podstawie tego przepisu w przypadku uszkodzenia ciała lub wywołaniu rozstroju zdrowia, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przy czym krzywdę należy rozumieć jako cierpienie fizyczne (ból i inne dolegliwości) oraz cierpienie psychiczne (ujemne uczucia przezywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwem uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia)22. Oczywiście dochodzenie roszczeń z tego tytułu może być trudne ze względu na konieczność ustalenia odpowiedniej proporcji żądanego świadczenia pieniężnego w stosunku do doznanej krzywdy. Orzecznictwo sądowe bowiem wskazuje na konieczność ustalenia rozmiaru doznanej krzywdy. Ze względu na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia, jego wysokość winna być rozważana indywidualnie i przedstawiać aktualną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej23. Mówiąc o zadośćuczynieniu warto podkreślić, że to właśnie prawa konsumenta stanowią podstawę dochodzenia roszczeń w przypadku ich naruszania. Przykładem jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.01.2013 r., który uznał dopuszczalność roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w razie naruszenia przez lekarza obowiązku udzielenia pacjentowi informacji o jego stanie zdrowia24.

Rynek usług medycznych to obszar, w którym działa wiele podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych. Sposób działania prywatnych gabinetów, przychodni i klinik określają opracowane przez nie zasady działania, umowy oraz cenniki, które mogą zawierać postanowienia abuzywne takie jak np. wyłączenie możliwości zwrotu opłaty za niewykonaną usługę, wyłączenie odpowiedzialności podmiotu wykonującego świadczenie, czy też nałożenia kary umownej w przypadku odstąpienia od umowy. W każdym takim przypadku, konsument może domagać się przestrzegania jego praw w tym prawa do ochrony jego interesów ekonomicznych. Jak podkreśla UOKiK, branża usług medycznych ma specyficzny charakter, ponieważ pacjent podejmując decyzję o skorzystaniu z usług u danego

d)regulacji poczęć - których zasadnicze zamierzone działanie w ciele lub na ciele ludzkim nie jest osiągane w wyniku zastosowania środków farmakologicznych, immunologicznych lub metabolicznych, lecz których działanie może być wspomagane takimi środkami - patrz: ustawa z 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych. 20 Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz.1634 z późn. zm. 21 Sygn. akt I A Ca 970/12. 22 Sygn. akt I C 773/08. 23 Patrz: Wyrok SN dnia 14 stycznia 2011 r., sygn. akt I PK 145/10, Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 29 października 2009 r., sygn. akt II Ca 758/09, http://www.rzu.gov.pl/orzecznictwo/art-445-zadoscuczynienie/Zadoscuczynienie__588 24 Sygn. akt IV CSK 431/12.

Strona | 9

przedsiębiorcy ma tak naprawdę niewielką możliwość obiektywnego porównania jej z innymi dostępnymi na rynku. Wobec czego bardzo często podejmuje decyzję w oparciu o tak nieprecyzyjne kryteria jak zaufanie do danej kliniki lub też lekarza. Postanowienia umów o świadczenie usług medycznych nie powinny zatem zawierać klauzul blokujących pacjentom możliwość rezygnacji z usług danego podmiotu25. Dostępność usług medycznych może również wiązać się z występowaniem na rynku podmiotów działających nieuczciwie, które wykorzystując sytuacje konsumenta, będą liczyć na określone zyski. Z tego powodu umiejętność rozpoznawania swoich praw oraz dochodzenia roszczeń samodzielnie lub przy pomocy odpowiednich instytucji wydaje się niezbędne.

Podsumowanie i wnioski.

Rynek usług medycznych ze względu na swoją specyfikę, bywa często pomijany w problematyce konsumenckiej i uważany jako przedmiot odrębnego badania. Jest to całkowicie niezrozumiałe, ze względu na skalę istniejących problemów konsumenckich. Powodem takiego stanu rzeczy może być trudność w określeniu statusu podmiotu świadczącego usługi medyczne i jego uprawnień ale także w identyfikacji praw pacjenta/konsumenta. Świadczone usługi medyczne wymagają stałego monitorowania nie tylko w zakresie występujących zagrożeń ale i w zakresie przestrzegania praw. Jest to konieczne, biorąc pod uwagę najwyższe wartości jakimi bezwzględnie są życie i zdrowie każdego człowieka.

Ze względu na wskazane problemy, konieczna jest szczególna wrażliwość wszystkich instytucji, których zadaniem jest ochrona konsumentów, aby ochrona ta nie tylko była możliwa ale i skuteczna.

Elżbieta Sługocka-Krupa Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Krośnie

Sprzedaż sprzętu medycznego – uprawnienia konsumentów

Wprowadzenie

Nie od dzisiaj wiadomo, że konsumenci bardzo dbają o zdrowie swoje i swoich bliskich. Stąd są skłonni wydawać pieniądze na wyroby medyczne. Szczególnie starsi konsumenci korzystają z wszelkiego rodzaju pokazów zwabieni możliwością „bezpłatnego” badania, postawienia diagnozy czy też zwykłym „atrakcyjnym upominkiem”. Ta grupa konsumentów jest szczególnie podatna „na informacje o cudownych produktach mogących poprawić ich stan zdrowia, które mogą prowadzić do podejmowania niekorzystnych decyzji gospodarczych.”26 Wszyscy (oprócz zainteresowanych seniorów) wiedzą, że głównym celem spotkań jest promocja i sprzedaż urządzeń, sprzętów itp.27 Jednym ze sprzedawanych w ten sposób urządzeń jest „harmonizer”, „biostymulator” czy też np. „rezonator biofotonowy do harmonizacji energetycznej organizmu”. Urządzenia te produkują różni przedsiębiorcy, pod różnymi nazwami. Urządzenie te są wyposażone w dwie diody LED emitujące promieniowanie o długości fali 875 nm. Działanie urządzenia ma opierać się na połączeniu światła i

25 Patrz: UOKiK, Raport z kontroli wzorców umownych stosowanych przez niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, Warszawa, lipiec 2006 r. 26 M. Namysłowska, Fałszywe twierdzenie o leczeniu chorób przez produkt, [w:] Czarna lista nieuczciwych praktyk handlowych a granice prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji w Unii Europejskiej, 2.17.1., LEX. 27 „– Przyszłam, bo pani powiedziała przez telefon, że to badania, które organizuje fundusz zdrowia i Unia Europejska – mówi gdańszczanka Elżbieta Wieczorek (62 l.). – Nie miałam pojęcia, że to pokaz.” - http://nasygnale.pl/kat,1025341,title,Uwazaj-Rezonator-biofotonowy-to-sciema,wid,14427016,wiadomosc.html?ticaid=612d76; dostęp do strony z dnia 03.06.2014 r.

Strona | 10

rezonansu falowego dla pozyskania efektów energetycznych w organizmie człowieka28. Konsumenci nierzadko nabywają takie sprzęty i urządzenia wierząc, że będą one przydatne i pomogą im w podreperowaniu zdrowia. Umowy zawierane z konsumentami pod względem miejsca ich można co do zasady podzielić na umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa i w lokalu przedsiębiorstwa29.

Konsumenci zgłaszają się do rzeczników z pytaniem w jaki sposób zrezygnować z zakupionego urządzenia. Odpowiedzi może być kilka. Odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa

Najbardziej z punktu widzenia konsumenta komfortowa sytuacja, to okoliczność, iż umowę zawarto poza lokalem przedsiębiorstwa, a od zawarcia umowy nie upłynęło jeszcze 10 dni. Wtedy konsument może odstąpić od tak zawartej umowy w terminie 10 dni30 (art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny – Dz. U. z 2012 r., poz. 1225). Jednak także ten prosty stan faktyczny może rodzić problemy dla konsumentów. W szczególności mogą oni niewłaściwe dokonać aktu odstąpienia. Odstąpienia dokonuje się na piśmie, przy czym jest to zastrzeżenie formy pisemnej dla celów dowodowych31. Tak więc konsument teoretycznie może dokonać aktu odstąpienia nawet ustnie, telefonicznie czy też w innej formie – np. wiadomości e-mailowej. Ustna (telefoniczna) forma czynności może okazać się nieskuteczna. Z praktyki wynika, że konsumenci często dzwonią lub spotykają się z osobą, która im sprzedała produkt na pokazie. Jeśli ta osoba nie jest przedsiębiorcą jednoosobowym lub organem przedsiębiorcy umocowanym do odbierania oświadczeń woli, to z ostrożności przyjąć należy, że oświadczenie woli złożone przez konsumenta w ten sposób nie zostało złożone skutecznie. Tylko w wypadku określonym w art. 97 KC osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa. Jeżeli sprzedawca nie jest „osobą czynną w lokalu przedsiębiorstwa” w tym rozumieniu, to nie występuje domniemanie, iż jest on umocowany do przyjmowania oświadczeń woli o odstąpieniu od umowy. Konsument musiałby potrafić udowodnić, że sprzedawca takie umocowanie posiadał. Podobnie nieskuteczna może okazać się czynność odstąpienia od umowy składana telefonicznie wobec (najczęściej) pracownika przedsiębiorcy zatrudnionego w biurze przedsiębiorcy czy na infolinii. Biuro (miejsce gdzie jest zlokalizowana infolinia) nie jest zasadniczo miejscem „przeznaczonym do obsługiwania publiczności”. Stąd i telefoniczne złożenie przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy osobom tam wykonującym swoje obowiązki nie będzie skuteczne (o ile nie zostanie przekazane przedsiębiorcy lub jego organowi w terminie 10 dni). Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 61 § 1 KC oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Skoro zaś sprzedawca, pracownik biura, pracownik infolinii nie mieli umocowania do odebrania oświadczenia woli, to nie zostało ono złożone skutecznie. Teoretycznie może zdarzyć się, że sprzedawca przekaże oświadczenie woli konsumenta przedsiębiorcy (organowi przedsiębiorcy) w zakreślonym terminie 10 dni. Jednak przy złej woli sprzedawcy (przedsiębiorcy) konsument może mieć trudności dowodowe z wykazaniem tego faktu.

Także wykorzystanie przez konsumenta wiadomości e-mailowej może nie być właściwym rozwiązaniem. Zgodnie z treścią przepisu art. 78 § 2. KC tylko oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Typowy, e-mail nie jest jeszcze przez konsumentów opatrywany bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Tylko e-mail

28 RAPORT Z OCENY KLINICZNEJ DLA URZĄDZANIA: BioHarmonizer Fotonowy V-V, str. 6 - http://bioharmonizerfotonowy.pl/public/images/opinia3.pdf; dostęp do strony z dnia 05.06.2014 r. 29 Konsumenci raczej nie zgłaszają prób sprzedaży tego typu urządzeń na odległość. 30 Art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny – Dz. U. z 2012 r., poz. 1225 - dalej: ustawa. 31 Art. 2 ust. 1 ww. ustawy w zw. z art. 74 ust. 1 KC.

Strona | 11

opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu będzie równoważny z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Ważnym jest, aby konsument wysyłając tak podpisany dokument wysłał go na adres email przedsiębiorcy wynikający już to z umowy już to na adres email przedsiębiorcy wskazany w Krajowym Rejestrze Sądowym lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a nie na inny adres. Zaś „podpis elektroniczny niemający szczególnych cech bezpiecznego i weryfikowanego podpisu elektronicznego nie jest wprawdzie pozbawiony doniosłości prawnej, a w tym i dowodowej, jednakże nie może być uznany za ekwiwalent formy pisemnej.”32 Wynika z tego, że konsument z ostrożności nie powinien składać tak doniosłego oświadczenia woli w formie zwykłego e-maila.

Następny stan faktyczny, różni się od poprzedniego tym, że konsument nie został poinformowany na piśmie o prawie odstąpienia od umowy. W takiej sytuacji konsument może odstąpić od umowy w terminie dziesięciu dni od uzyskania informacji o prawie odstąpienia. Konsument nie może jednak z tego powodu odstąpić od umowy po upływie trzech miesięcy od jej wykonania33. Przepis ten nie ma odpowiednika wprost w dyrektywie Rady z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa nr 85/577/EWG34. Wydany on został na podstawie przepisu art. 4 ust. 3 tej dyrektywy, zgodnie z którym Państwa Członkowskie zapewnią ustanowienie właściwych środków ochrony konsumentów w krajowym ustawodawstwie, w przypadku gdy informacje określone w niniejszym artykule (tj. 4) nie zostaną dostarczone. Skoro polski ustawodawca zdecydował się na odwołanie do „wykonania umowy” to zwrot ten należy rozumieć zgodnie z polskim prawem. Wykonanie umowy sprzedaży polega ze strony sprzedawcy na wydaniu rzeczy i przeniesieniu jej własności, a ze strony kupującego – na zapłacie ceny. Tylko gdy obie strony wykonają swoje świadczenie umowa sprzedaży jest uznana za wykonaną. Stąd 3 - miesięczny termin, o jakim mową wyżej należy liczyć od dnia spełnienia świadczenia późniejszego – wydania rzeczy lub zapłaty ceny przez konsumenta, w zależności od tego. który z nich był późniejszy. Sytuacje jednak, w których ten przepis może znaleźć zastosowanie są stosunkowo rzadkie. Przedsiębiorcy dbają o to, by mieć dowód udzielenia stosownych informacji konsumentowi.35 Powyższe stany faktyczne nie wyczerpują występujących w praktyce sytuacji. Bywa bowiem i tak, że konsument nie wykorzysta ani terminu 10 dni, ani też terminu 3 miesięcy, a dzieje się tak z różnych przyczyn. W takich sytuacjach wydaje się, ze konsument nie jest także bezsilny. Może wykorzystać albo przepisy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową i złożyć reklamację z tego tytułu, albo wykorzystać przepisy ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym36. Niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową

Na jakiej podstawie można złożyć reklamacje z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową? Otóż dwoma produktami tego typu zajął się Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Badał on produkt przedsiębiorcy Bio ENERGY Sp. z o.o., Porażyn 68a, 64 – 330 Opalenica, pod nazwą: HARMONIZER oraz przedsiębiorcy Instytut HenMed Sp. z o.o. w organizacji Sp. k., ul. Przepilińskiego 68, 43 – 400 Cieszyn, pod nazwą: BIOSTYMULATOR BS – 1, APLIKATOR PEN. W obu przypadkach Prezes wydał decyzje o wycofaniu z obrotu i używania tych urządzeń, nadając decyzjom rygor natychmiastowej wykonalności3738. Uzasadnienie obu tych decyzji jest podobne. „Prezes Urzędu,

32 Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna Tom 2, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2008, str. 169. 33 Art. 4 ustawy. 34 Dz.U.UE.L.1985.372.31; Dz.U.UE-sp.15-1-262. 35 Nie oznacza to wszakże, że takiej informacji faktycznie udzielili. 36 Dz. U. z 2007 r., Nr 171, poz. 1206, dalej jako UPNPR. 37 Decyzja Prezesa z dnia 19.02.2014 r. nr UR.D.WM.DNB.27.2014 - http://www.urpl.gov.pl/article/decyzja-w-sprawie-wycofania-z-obrotu-i-z-uzywania-wyrobu-medycznego-harmonizer-ktorego-wytworca-jest-bio-energy-sp-z-o-o-porazyn-68a-64-330-opalenica; dostęp do strony z dnia 05.06.2014 r. 38 Decyzja Prezesa z dnia 01.04.2014 r. nr UR.D.WM.DNB.40.2014 - http://www.urpl.gov.pl/article/decyzja-w-sprawie-wycofania-z-obrotu-i-uzywania-biostymulatora-bs-1-sprzedawanego-takze-pod-nazwa-bs-1-ktorego-wytworca-jest-instytut-henmed-sp-z-o-o-; dostęp do strony z dnia 05.06.2014 r.

Strona | 12

mając wątpliwości co do skuteczności działania takich urządzeń we wskazaniach określonych przez wytwórców w instrukcjach używania, podjął działania mające na celu zweryfikowanie ich skuteczności. Oceny kliniczne wszystkich tego typu wyrobów, o których Prezes Urzędu powziął informację, że są w wprowadzane do obrotu i do używania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zostały przedłożone do zaopiniowania Komisji do Spraw Wyrobów Medycznych, o której mowa w ustawie z dnia 18 marca 2011 r. o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Ponieważ Komisja do Spraw Wyrobów Medycznych w uchwale nr 2/2013 z dnia 28.06.2013 r. stwierdziła, że ocena kliniczna nie potwierdza skuteczności i bezpieczeństwa stosowania wyrobu HARMONIZER we wskazaniach określonych przez wytwórcę, Prezes Urzędu wszczął postępowanie w sprawie wydania decyzji, na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych39, o wycofaniu z obrotu i używania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ww. wyrobu”40. Prezes Urzędu wskazał też, „że dostępne piśmiennictwo opisujące wykorzystanie urządzeń emitujących promieniowanie podczerwone w terapii przeciwbólowej dotyczą urządzeń o znacznie większej mocy źródeł światła podczerwonego i powierzchni promienników niż zastosowane w wyrobie HARMONIZER. Natomiast nie są znane wyniki badań i strona również nie przedstawiła takich wyników badań, które dotyczyłyby skuteczności źródeł światła podczerwonego o parametrach takich jak zastosowane w wyrobie HARMONIZER, w przewidzianym dla tego wyrobu zastosowaniu”41. W związku z tym Prezes skonstatował, że „Brak potwierdzenia skuteczności wyrobu HARMONIZER w przewidzianym zastosowaniu określonym przez jego wytwórcę w instrukcji używania i materiałach promocyjnych, stanowi naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych. Zgodnie z tym przepisem zabrania się wprowadzania do obrotu, wprowadzania do używania, dystrybuowania, dostarczania i udostępniania wyrobów, których nazwy, oznakowania lub instrukcje używania mogą wprowadzać w błąd co do właściwości i działania wyrobu przez przypisanie wyrobowi właściwości, funkcji i działań, których nie posiada. Naruszenie obowiązujących przepisów prawnych jest działaniem przeciwko porządkowi publicznemu, a Prezes Urzędu, jako organ administracji rządowej, działa m.in. w celu zapewnienia porządku publicznego, w zakresie swoich kompetencji”42. W rezultacie Prezes wskazaną decyzją wycofał z obrotu i używania wyrób medyczny HARMONIZER, którego wytwórcą jest Bio ENERGY Sp. z o.o.

Podobnie Prezes stwierdził, że „ocena kliniczna oraz „sprawozdanie z oceny klinicznej dla urządzenia: Biostymulator BS-1" nie mogą stanowić potwierdzenia skuteczności i bezpieczeństwa ww. wyrobu we wskazaniach zamieszczonych w instrukcji używania, ponieważ opis działania wyrobu stoi w sprzeczności z powszechnie przyjętą wiedzą medyczną i fizyczną a dane kliniczne, jakimi posłużył się autor oceny klinicznej, nie spełniają wymagań ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych ani rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 marca 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać ocena kliniczna wyrobów medycznych lub aktywnych wyrobów medycznych do implantacji43.”44 I dalej Prezes zaznaczył, iż „Brak potwierdzenia skuteczności biostymulatora BS-1 w przewidzianym zastosowaniu określonym przez jego wytwórcę stanowi naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych. Zgodnie z tym przepisem zabrania się wprowadzania do obrotu, wprowadzania do używania, dystrybuowania, dostarczania i udostępniania wyrobów, których nazwy, oznakowania lub instrukcje używania mogą wprowadzać w błąd co do właściwości i działania wyrobu przez przypisanie wyrobowi właściwości, funkcji i działań, których nie posiada. Naruszenie obowiązujących przepisów prawnych jest działaniem przeciwko porządkowi publicznemu, a Prezes Urzędu, jako organ administracji rządowej, działa m.in. w celu zapewnienia porządku publicznego, w zakresie swoich kompetencji. Brak potwierdzenia skuteczności i bezpieczeństwa ww. wyrobu we wskazaniach zamieszczonych w

39 Dz. U. z 2010 r., Nr 107, poz. 697. 40 Decyzja Prezesa z dnia 19.02.2014 r. nr UR.D.WM.DNB.27.2014, str. 4, tamże. 41 Decyzja Prezesa z dnia 19.02.2014 r. nr UR.D.WM.DNB.27.2014, str. 4 - 5, tamże. 42 Decyzja Prezesa z dnia 19.02.2014 r. nr UR.D.WM.DNB.27.2014, str. 5, tamże. 43 Dz. U. z 2011 r., Nr 63, poz. 331. 44 Decyzja Prezesa z dnia 01.04.2014 r. nr UR.D.WM.DNB.40.2014, str. 6 - 7, tamże.

Strona | 13

instrukcji używania, nieuwzględnienie przeciwwskazań do stosowania typowych dla naświetleń z użyciem podczerwieni, oraz instrukcje i zalecenia do jego dalszego stosowania w przypadkach pogorszenia się stanu zdrowia podczas jego używania może stanowić zagrożenie dla zdrowia a nawet życia pacjentów i użytkowników. W szczególności stosowanie biostymulatora BS-1 może skutkować zaniechaniem lub opóźnieniem leczenia przyczynowego, a w efekcie prowadzić do znacznego pogorszenia stanu zdrowia i zagrożenia życia użytkownika. Na przykład podane w instrukcji jako wskazania do stosowania ww. wyrobu ból brzucha, ucisk w klatce piersiowej lub zaburzenia w oddawaniu moczu mogą być objawami chorób, które nieleczone prawidłowo stanowią poważne zagrożenie dla życia pacjenta. Ponadto na podstawie zawartych w instrukcji używania informacji istnieje ryzyko zastosowanie biostymulatora BS-1 w przypadku chorób, które ulegają zaostrzeniu w wyniku naświetlania światłem podczerwonym (min. ostre stany zapalne, czynne infekcje, choroby nowotworowe, choroby, w przebiegu których występuje gorączka, stany zwiększonego ryzyka krwawień, świeże urazy, zaburzenia ukrwienia kończyn, ból o nieznanej przyczynie), co także może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.”45 W związku z tym Prezes wycofał z obrotu i używania wyrób medyczny BIOSTYMULATOR BS-1, (sprzedawany także pod nazwą BS-1), którego wytwórcą jest Instytut HenMed Sp. z o.o. w organizacji Sp. k.

W jaki sposób konsument może wykorzystać te dwie decyzje administracyjne w postępowaniu reklamacyjnym z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową? Odpowiedź może być dwojaka. Jeśli konsument chciałaby zareklamować jedno z tych dwu konkretnych urządzeń, których wytwórcami jest tych dwu przedsiębiorców, to uważam, że wystarczy w reklamacji powołać się na brak właściwości leczniczych, o jakich zapewnił sprzedawca w instrukcji (opisie urządzenia), wskazując na stosowną decyzję Prezesa URPLWMiPB. Z ostrożności jednak należałoby reklamować w pierwszej i drugiej sekwencji uprawnień. W pierwszej – wzywać do naprawy lub wymiany urządzenia na takie, które bez cienia wątpliwości ma wszystkie właściwości lecznicze na wszystkie choroby i schorzenia, a dopiero w drugiej – odstąpić od umowy. Uważam, że przesłanka do odstąpienia od umowy z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umowa występuje. Niewątpliwie brak chociażby jednej z zachwalanych właściwości leczniczych urządzenia stanowi „istotną niezgodność towaru z umową” w rozumieniu przepisu art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego46. O ile sprzedawca nie zechce reklamacji uwzględnić – konsumentowi pozostaje droga sądowa. Powstaje wtedy pytanie czy należałoby wykazywać dowodem z opinii biegłego sądowego brak właściwości leczniczych i terapeutycznych urządzeń. Wydaje się, ze nie jest to potrzebne. „Powszechnie przyjmuje się zasadę uwzględniania przez sądy powszechne skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych, która ma swoje źródło w prawnym rozgraniczeniu drogi sądowej i drogi administracyjnej, czego wyrazem są art. 2 § 3 i art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. oraz art. 16 i 97 § 1 pkt 4 k.p.a., a pod rządami Konstytucji także w idei podziału władz (art. 10) oraz działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa (art. 7).”47 Tak więc sąd powszechny rozpatrując sprawę powinien uwzględnić bez potrzeby przeprowadzania czasochłonnej i kosztownej opinii biegłego sądowego, że urządzenie nie ma potwierdzonych właściwości leczniczych, o jakich zapewnił kupującego konsumenta sprzedawca. Ponadto można powołać się na przepis art. 244 § 1 KPC, zgodnie z którym dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Decyzja administracyjna niewątpliwie jest dokumentem urzędowym48, stąd w postępowaniu sądowym to na sprzedawcy urządzenia ciążyłby dowód, że urządzenie nie ma przypisywanych mu właściwości, bowiem „dokument urzędowy, korzystający z mocy art. 244 k.p.c. z domniemania prawdziwości i zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone, nie stanowi dowodu niepodważalnego. Określone w art. 244 domniemanie może zostać wzruszone za pomocą wszelkich środków dowodowych, co wynika chociażby z art. 252

45 Decyzja Prezesa z dnia 01.04.2014 r. nr UR.D.WM.DNB.40.2014, str. 7, tamże. 46 Dz. U. z 2002 r., Nr 141, poz. 1176 ze zm. 47 Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 9 października 2007 r., III CZP 46/07, opubl.: OSNC 2008/3/30. 48 Por. np. ostanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 213/10, opubl.: LEX nr 936474.

Strona | 14

k.p.c. (określającego rozkład ciężaru dowodu, przy obalaniu tego domniemania).”49 Innymi słowy konsument w ewentualnym procesie powinien wykazać istnienie niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową powołując się na treść stosownej decyzji Prezesa URPLWMiPB. To dopiero sprzedawca chcąc podjąć skuteczną obronę powinien wykazać przy pomocy opinii biegłego sądowego, że urządzenie przezeń sprzedawane ma stosowne właściwości. W stanie faktycznym, w którym sprzedawcą będzie inny podmiot, niż podmioty występujące we wskazanych decyzjach sytuacja konsumenta będzie inna. Będzie on musiał udowodnić, również przy pomocy opinii biegłego sądowego, że zakupione urządzenie nie ma właściwości leczniczych i terapeutycznych wskazanych przez sprzedawcę. W takim procesie ww. decyzje administracyjne nie będą miały decydującego znaczenia, aczkolwiek mogą zostać wskazane jako materiał dowodowy, stanowiąc swoistą wskazówkę dla biegłego. Wykorzystanie przez konsumenta przepisów o niezgodności towaru z umową jest o tyle dla niego atrakcyjne, że odpowiedzialność sprzedawcy jest odpowiedzialnością obiektywną niezależną od winy sprzedawcy. Ten nie może się bronić, że nie wiedział, iż towar w istocie nie posiadał przypisywanych mu cech i właściwości. W dniu składania tego artykułu do druku (6.06.2014 r.) decyzja Prezesa dotycząca BIOSTYMULATORA BS -1 była ostateczna, ponieważ strona nie złożyła odwołania, a decyzja dotycząca HARMONIZERA została zaskarżona odwołaniem, stąd nie jest wiadomym jaki będzie ostateczny wynik sprawy.50 Nieuczciwe praktyki rynkowe

Konsument ma też inną drogę dochodzenia roszczeń. W szczególności może ją wykorzystać, jeśli upłynęły już terminy do dochodzenia roszczeń z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Może wykorzystać wtedy przepisy wspomnianej wyżej UPNPR. Dzieje się tak, ponieważ przedawnienie roszczeń odszkodowawczych konsumenta wynosi aż 10 lat, przy roszczeniach kontraktowych51. „Przy interpretacji pojęcia nieuczciwej praktyki rynkowej ustawodawca nakazał stosować dwa kryteria: ogólną definicję praktyki oraz szczególne jej postaci.”52 Ogólna definicja zawarta jest w art. 4 ust. 1 UPNPR. Zgodnie z nią praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Egzemplifikacja nieuczciwych praktyk rynkowych obejmuje w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd (art. 4 ust. 2 UPNPR). Wprowadzenie w błąd może polegać zaś na informacji co do cech produktu, w szczególności jego pochodzenia geograficznego lub handlowego, ilości, jakości, sposobu wykonania, składników, daty produkcji, przydatności, możliwości i spodziewanych wyników zastosowania produktu, wyposażenia dodatkowego, testów i wyników badań lub kontroli przeprowadzanych na produkcie, zezwoleń, nagród lub wyróżnień uzyskanych przez produkt, ryzyka i korzyści związanych z produktem (art. 5 ust. 3 pkt 2 UPNPR). Należy wskazać, że wyroby medyczne takie jak omawiane urządzenia są „produktami” w rozumieniu przepisów UPNPR. Zgodnie bowiem z przepisem art. 2 pkt 3 za produkt rozumie się każdy towar lub usługę, w tym nieruchomości, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych. W rozumieniu UPNPR „produktem są jakiekolwiek dobra materialne i niematerialne oferowane konsumentowi. Produkt materialny obejmuje zatem wszystkie towary (rzeczy ruchome i nieruchomości) bez względu na ich charakter, rodzaj lub przeznaczenie (…)”53.

Dla konsumenta najatrakcyjniejszym uprawnieniem wynikającym z UPNPR jest powództwo z art. 12 ust. 1 pkt 4 o naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu. Skorzystanie z tego powództwa

49 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 stycznia 2013 r., I ACa 760/12, opubl.: LEX nr 1306047. 50 Informacja telefoniczna uzyskana w URPLWMiPB, 6.06.2014 r. 51 Art. 14 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. 52 M. Sieradzka, Komentarz do art. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, LEX, stan prawny: 30.09.2008. 53 A. Michałek, Przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym Komentarz, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2008, str. 57.

Strona | 15

uzależnione jest od spełnienia przesłanek takich jak: „1) dokonanie nieuczciwej praktyki rynkowej (tj. praktyki rynkowej, która jest sprzeczna z prawem lub dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta); 2) wystąpienie szkody o charakterze majątkowym lub niemajątkowym; 3) zdarzenie, którego wystąpienie warunkuje odpowiedzialność (zdarzeniem warunkującym odpowiedzialność za powstałą szkodę jest stosowana przez pozwanego przedsiębiorcę nieuczciwa praktyka rynkowa); 4) związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem wyrządzającym szkodę a zaistnieniem szkody; 5) wina po stronie sprawcy nieuczciwej praktyki rynkowej.”54 Aby móc dochodzić odszkodowania konsument stosunkowo łatwo wykaże istnienie tych przesłanek. Dokonanie nieuczciwej praktyki rynkowej wykaże przeprowadzając dowód zawarcia umowy sprzedaży ww. wyrobu medycznego. Aby wykazać wprowadzenie w błąd należałoby posłużyć się uwagami poczynionymi wyżej na udowodnienie niezgodności towaru z umową; skoro bowiem towar nie miała zachwalanych właściwości, a konsument został przekonany nierzetelnymi informacjami o produkcie, że te właściwości istnieją, to została niewątpliwie w błąd wprowadzony. Należy wskazać na korzystne dla konsumenta domniemanie z art. 13 UPNPR, z godnie z którym ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej. W związku z tym „(…) podmiot domagający się ochrony na gruncie UPNPR ma wykazać istnienie i stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej, wskazując, jakie przepisy UPNPR zdaniem tego podmiotu narusza dana praktyka. Przedsiębiorca zaś zobligowany jest do wykazania, że zarzucona w pozwie praktyka nie wprowadza w błąd.”55 Ponadto ułatwieniem sytuacji procesowej konsumenta może być przepis art. 7 pkt 17, UPNPR, zgodnie z którym nieuczciwą praktyką rynkową w każdych okolicznościach jest praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd, polegająca na twierdzenie, że produkt jest w stanie leczyć choroby, zaburzenia lub wady rozwojowe, jeżeli jest to niezgodne z prawdą56. Jako szkodę majątkową konsument może wskazać zapłaconą za produkt cenę. Zdarzeniem powodującym szkodę jest udział w spotkaniu, na którym zawarto umowę sprzedaży produktu. Związek przyczynowy również jest łatwy do wykazania; gdyby konsument nie był przekonany o leczniczych zaletach urządzenia, to nie kupiłby go i nie zapłacił ceny. Co do winy przedsiębiorcy, z uwagi na istnienie jej domniemania57, to przedsiębiorca będzie musiał wykazywać jej brak. Jednakże przedsiębiorca jest profesjonalistą. Stąd stosuje się do niego podwyższone mierniki staranności58. Omawiane urządzenia są wyrobami medycznymi. Zgodnie z treścią przepisu art. 58 ust 1 ww. ustawy o wyrobach medycznych wytwórca i autoryzowany przedstawiciel mający miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokonują zgłoszenia wyrobu do Prezesa Urzędu, co najmniej na 14 dni przed pierwszym wprowadzeniem do obrotu albo przekazaniem do oceny działania. Zgodnie zaś z ust. 3 tego przepisu dystrybutor i importer mający miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy wprowadzili na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyrób przeznaczony do używania na tym terytorium, niezwłocznie powiadamiają o tym Prezesa Urzędu, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia wprowadzenia pierwszego wyrobu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. „Każdy wyrób medyczny powinien spełniać łącznie wszelkie wymagania przewidziane prawem (…), ale jego wprowadzenie do obrotu i wprowadzenie do używania wymaga wcześniejszego przekazania informacji o takim fakcie do kompetentnego organu w danym

54 M. Sieradzka, Komentarz do art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, LEX, stan prawny: 30.09.2008. 55 A. Michałek, op. cit., str. 125. 56 Dla porównania wskazać można decyzję Prezesa UOKiK nr RPZ 2/2012 z dnia 13 marca 2012 r., zgodnie z którą Prezes UOKiK uznał praktykę handlową polegają na informowaniu w ulotkach reklamowych, że zestaw do masażu jest pomocny w leczeniu określonych schorzeń oraz wskazywaniu w instrukcji obsługi tego urządzenia, że masaż nim łagodzi lub likwiduje bóle i wspomaga przywracanie funkcji mięśni w następstwie m.in. chorób mięśni i stawów, podczas gdy produkt ten był urządzeniem relaksacyjnym i nie posiadał wymienionych właściwości, za nieuczciwą praktykę rynkową określoną w art. 7 pkt 17 UPNPR. 57 Art. 471 i nast. KC. 58 Art. 355 § 2 KC - należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

Strona | 16

państwie członkowskim, uprawnionym i zarazem zobowiązanym do nadzoru w tym zakresie. Komentowany artykuł nakłada obowiązek zgłoszenia albo powiadomienia Prezesa Urzędu Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych o wprowadzeniu wyrobu do obrotu albo do używania. (…). Wytwórca i jego autoryzowany przedstawiciel mający miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP są zobowiązani do zgłoszenia wyrobu Prezesowi Urzędu co najmniej na 14 dni przed pierwszym jego wprowadzeniem do obrotu albo przekazaniem go do oceny jego działania. Przepis zawarty w ust. 1 artykułu używa ogólnego pojęcia "wyrób", co oznacza, że wymagane jest zgłoszenie przed pierwszym wprowadzeniem do obrotu jakiegokolwiek wyrobu medycznego (…). Spoczywa na nich ten sam obowiązek zgłoszenia wyrobu przed pierwszym jego przekazaniem do oceny działania (…), w celu jego weryfikacji poza przedsiębiorstwem wytwórcy (…). Użycie określenie "przed pierwszym" oznacza, że żaden egzemplarz wyrobu nie był dotąd wprowadzony na rynek (do obrotu). (…) Dystrybutor i importer mający miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP, którzy wprowadzili na jej obszar wyrób przeznaczony do używania w Polsce, są obowiązani niezwłocznie o tym powiadomić Prezesa Urzędu, nie później jednak niż w terminie 7 dni od wprowadzenia pierwszego wyrobu tego rodzaju lub kategorii. W tym przypadku chodzi o inną sytuację. Wyrób był już bowiem zgłoszony przed wprowadzeniem go do obrotu, właściwemu organowi, przez jego wytwórcę w innym kraju. Jest on już legalnie dostępny na rynku produktów. Natomiast dystrybutor lub importer wprowadza go po raz pierwszy do Polski do używania przez odbiorców, którymi są świadczeniodawcy świadczeń zdrowotnych.”59 Biorąc pod uwagę te wywody należałoby rozpatrzeć trzy sytuacje. Gdy sprzedawca jest jednocześnie wytwórcą urządzenia (autoryzowanym przedstawicielem wytwórcy) to jego wina mogłaby polegać na sprzedaży urządzenia, które nie zostało zgłoszone Prezesowi, względnie zostało zgłoszone, Prezes wycofał z obrotu urządzenie, a przedsiębiorca i tak je dalej sprzedaje. Gdy sprzedawca jest dystrybutorem lub importerem i nie dokonał powiadomienia Prezesowi, względnie dokonał powiadomienia, Prezes wycofał z obrotu urządzenie, a przedsiębiorca i tak je dalej sprzedaje, wtedy wina przedsiębiorcy także nie budziłaby wątpliwości. Wreszcie, gdyby przedsiębiorca był którymś z kolei podmiotem w łańcuchu sprzedawców, to wina jego mogłaby polegać co najmniej na lekkim niedbalstwie polegającym na tym, że sprzedaje produkt, co do którego nie dokonał ustaleń u Prezesa, iż produkt medyczny został Prezesowi zgłoszony lub powiadomiony. Konsument występuje z roszczeniem z art. 12 ust. 1 pkt 4 UPNPR samodzielnie. Rzecznik konsumentów nie ma legitymacji do występowania z tym roszczeniem.60 Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby rzecznik konsumentów sporządził konsumentowi projekt stosownego pozwu. Błąd co do treści czynności prawnej

Wreszcie konsument może także próbować uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli – zawarcia umowy, złożonego pod wpływem błędu.61 Podsumowanie

Zakupy wyrobów medycznych w rodzaju harmonizerów, biostymulatorów, rezonatorów biofotonowych, itp. stanowią poważany problem dla starszych konsumentów. Grupa ta jest szczególnie narażona na wszelkie oszukańcze i wprowadzające w błąd praktyki. Jednakże okazuje się, że konsument ma kilka różnych dróg prawnych do uwolnienia się od niechcianej umowy.

Marek Radwański radca prawny

Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Poznaniu

59 S. Poździoch, Komentarz do art. 58 ustawy o wyrobach medycznych, LEX, stan prawny: 01.09.2012. 60 Art. 12 ust. 2 pkt 2 lit. a UPNPR. 61 Art. 84 i nast. KC.

Strona | 17

Jak to jest z tymi usługami telewizji – podlegają czy nie podlegają pod reżim ustawy Prawo telekomunikacyjne?

Jak było?

Do niedawna zarówno Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (Prezes UKE) jak i tzw. „rynek”, w szczególności dostawcy usług telewizyjnych przyjmowali stanowisko, że usługi telewizji (oprócz przesyłu sygnału) nie podlegają pod reżim ustawy z dnia 16 lipca 2004r. Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz.U. z 2014r., poz. 234). Skąd wzięło się takie podejście? Otóż działalność telekomunikacyjną można podzielić - zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne - na trzy podstawowe kategorie: - świadczenie usług telekomunikacyjnych - dostarczanie sieci telekomunikacyjnych - dostarczanie udogodnień towarzyszących.

W zależności od kategorii wykonywanej działalności telekomunikacyjnej przedsiębiorca telekomunikacyjny jest dostawcą usług (podmiot świadczący usługi telekomunikacyjne) lub operatorem (podmiot dostarczający sieci telekomunikacyjne lub udogodnienia towarzyszące).

W świetle przepisów Prawa telekomunikacyjnego usługa telekomunikacyjna polega głównie na przekazywaniu sygnałów w sieci telekomunikacyjnej (definicja zawarta w art. 2 pkt 48 Prawa telekomunikacyjnego). Może ona być świadczona za pomocą własnej sieci telekomunikacyjnej lub sieci telekomunikacyjnej innego operatora a także w ramach sprzedaży we własnym imieniu i na własny rachunek usługi telekomunikacyjnej wykonywanej przez innego dostawce usług (tzw. odsprzedaż).

Biorąc pod uwagę definicję samego pojęcia telekomunikacji, sygnał jest jedynie nośnikiem określonych informacji przekazywanych w sieci telekomunikacyjnej za pomocą przewodów, fal radiowych, optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elekromagnetyczną (przy czym bez znaczenia jest treść nadawanej, odbieranej lub transmitowanej informacji).

Z definicji usługi telekomunikacyjnej wynika zatem, iż kluczowym aspektem przy ocenie czy dana usługę należy zakwalifikować jako usługę telekomunikacyjną jest przekazywanie sygnałów w sieci telekomunikacyjnej. Analiza powyższej definicji doprowadziła do wniosku, iż usługa była uznawana za usługę telekomunikacyjną wówczas, gdy przeważającym jej komponentem jest transmisja sygnału. Postać i zawartość sygnału nie ma zatem znaczenia przy weryfikacji czy dana usługa jest usługą telekomunikacyjną. Przekazywanie sygnałów oznacza przekazywanie informacji za pomocą energii elektromagnetycznej62. Definicja usługi telekomunikacyjnej uwzględnia fakt, iż niektóre usługi polegające na transmisjach telekomunikacyjnych zawierają w sobie również świadczenia innego rodzaju.[…] np. o charakterze informacyjnym, finansowym lub handlowym. Świadczenie o takim kompleksowym charakterze jest przedmiotem jednej transakcji i jest wykonywane w ramach jednego stosunku prawnego63.

A zatem dokonując oceny czy dana usługa jest usługą telekomunikacyjną należało zbadać czy jej świadczenie polega głównie na przekazywaniu sygnałów w sieci telekomunikacyjnej. Jeżeli głównym elementem usługi było świadczenie transmisyjne, to taką usługę uznawano za usługę telekomunikacyjną, natomiast, gdy w usłudze przeważały komponenty innego rodzaju (informacyjne, finansowe, handlowe) wówczas usługa taka była wyłączana z zakresu stosowania ustawy Prawo telekomunikacyjne64.

62 Stanisław Piątek „Prawo telekomunikacyjne. Komentarz” C.H. Beck, Warszawa 2013 r., str. 104. 63 Stanisław Piątek „Prawo telekomunikacyjne. Komentarz” C.H. Beck, Warszawa 2013r., str. 105. 64 Por. Stanisław Piątek „Prawo telekomunikacyjne. Komentarz” C.H. Beck, Warszawa 2013r., str. 105.

Strona | 18

Głównym przedmiotem działalności operatorów platform cyfrowych oraz telewizji kablowych w stosunkach z użytkownikami jest transmisja programów telewizyjnych, innymi słowy przesyłanie w sieci telekomunikacyjne sygnału zawierającego programy telewizyjne. Usługi świadczone przez operatorów telewizji składają się z komponentów transmisyjnych oraz komponentów programowych, przy czym komponenty programowe stanowią przeważający element usługi, gdyż z punktu widzenia użytkownika takiej usługi, jest ona nabywana przez niego ze względu na zawartość programową.

Mając powyższe na uwadze, uznawano, że materia związana z dostępnością w ofercie operatorów telewizji (cyfrowej i kablowej) określonych kanałów telewizyjnych, czy też konkretnej oferty programowej, w kontekście ich zawartości i treści oraz reklamacje i zastrzeżenia w tym przedmiocie nie są objęte regulacją Prawa telekomunikacyjnego i tym samym usługi świadczone przez operatorów telewizji nie były kwalifikowane, jako usługi telekomunikacyjne.

Przedmiotem umowy pomiędzy abonentem operatora telewizji kablowej lub cyfrowej a tymi operatorami jest dostarczanie treści. Treść ta jest dostarczana za pomocą usługi telekomunikacyjnej (przekazywanie sygnału w sieci telekomunikacyjnej). Mając powyższe na uwadze, w świetle zajmowanego dotychczas stanowiska w tym zakresie, uznawano, że umowa pomiędzy abonentem a operatorem telewizji kablowej lub cyfrowej jest regulowana w zakresie dotyczącym przedmiotu umowy (dostarczania treści) przez przepisy kodeksu cywilnego. Prawo telekomunikacyjne, w świetle dotychczasowego stanowiska, odnosiło się jedynie w sposób pośredni do przedmiotu umowy w zakresie usługi telekomunikacyjnej (przekazywanie sygnału w sieci telekomunikacyjnej).

W świetle takich rozważań funkcjonowało stanowisko, że we wzajemnych relacjach nawiązywanych na podstawie umowy pomiędzy abonentem a przedsiębiorcą telekomunikacyjnym zastosowanie znajdują: - w zakresie dotyczącym dostarczania treści (określonych programów telewizyjnych) – przepisy ustawy Kodeks cywilny, natomiast - w zakresie usługi telekomunikacyjnej (w tym sygnału telewizyjnego) przepisy ustawy Prawo telekomunikacyjne i odpowiednie akty wykonawcze do Prawa telekomunikacyjnego. Jak jest?

Konieczność zmiany przyjętej wykładni przepisów prawa wynikła z dwóch wyroków, jakie zapadły w listopadzie ubiegłego roku.

Na wstępie przypomnę, iż zgodnie z art. 2 lit. C) Dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa), usługa łączności elektronicznej – oznacza usługę zazwyczaj świadczoną za wynagrodzeniem, polegającą całkowicie lub częściowo na przekazywaniu sygnałów w sieciach łączności elektronicznej, w tym usługi telekomunikacyjne i usługi transmisyjne świadczone poprzez sieci nadawcze; nie obejmuje jednak usług związanych z zapewnianiem albo wykonywaniem kontroli treści przekazywanych przy wykorzystaniu sieci lub usług łączności elektronicznej. Spod zakresu niniejszej definicji wyłączone są usługi społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu art. 1 dyrektywy 98/34/WE, jeżeli nie polegają one całkowicie lub częściowo na przekazywaniu sygnałów w sieciach łączności elektronicznej.

W dniu 7 listopada 2013 r. zapadł wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Sprawa C-518/11 UPC Nederland BV v. Gemeente Hilversum) zmieniający podejście do dotychczasowej regulacji usług telewizyjnych stosowanej w naszym kraju. W sprawie tej Trybunał został poproszony65 o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy usługa UPC, polegająca na dostarczaniu drogą kablową podstawowego pakietu programów telewizyjnych mieszkańcom jednej z holenderskich gmin, jest usługą łączności elektronicznej w rozumieniu dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej). Trybunał uznał, że usługa telewizji kablowej zarówno w warstwie dostarczania sygnału jak i

65 w ramach sporu pomiędzy UPC Nederland BV a Gemeente Hilversum w przedmiocie umowy dotyczącej sprzedaży przez te gminę posiadanego przez nią przedsiębiorstwa zarządzającego siecią telewizji kablowej

Strona | 19

przewidzianego w umowie pakietu programów, stanowi usługę łączności elektronicznej. W wyroku tym Trybunał orzekł, że: „Artykuł 2 lit. c) dyrektywy ramowej powinien być

interpretowany w ten sposób, że usługa polegająca na dostarczaniu pakietu podstawowego programów radiowych i telewizyjnych dostępnego drogą kablową, za którą wystawiany jest rachunek obejmujący zarówno koszty transmisji jak i wynagrodzenie stacji nadawczych oraz opłaty na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w związku z rozpowszechnieniem treści utworów, wchodzi w zakres pojęcia „usługi łączności elektronicznej”, a zatem należy do przedmiotowego zakresu stosowania zarówno tej dyrektywy jak i dyrektywy dotyczącej danych osobowych66, dyrektywy o dostępie67, dyrektywy o zezwoleniach68 i dyrektywy o usłudze powszechnej69, stanowiących nowe ramy prawne dotyczące usług łączności elektronicznej, pod warunkiem, że usługa ta obejmuje głównie przekaz treści telewizyjnych w sieci telewizji kablowej do odbiornika konsumenta końcowego.

Trybunał podniósł też, że z motywu 5 dyrektywy ramowej wynika, że konwergencja sektorów telekomunikacji, mediów i technologii informacyjnych oznacza, że wszelkie sieci i usługi związane z przekazywaniem informacji powinny zostać objęte jednolitymi unormowaniami prawnymi oraz że przy tworzeniu tych ram konieczne jest oddzielenie unormowań dotyczących sposobów przekazywania informacji od unormowań dotyczących ich treści. Również motyw 7 dyrektywy o konkurencji wskazuje, że pojęcia usług i sieci łączności elektronicznej zastąpiły pojęcia sieci i usług telekomunikacyjnych właśnie po to, aby uwzględnić zjawisko zbieżności. Definicje te obejmują wszystkie usługi lub sieci łączności elektronicznej związane z przekazywaniem sygnałów drogą telegraficzną, radiową, optyczną lub za pomocą innych środków elektromagnetycznych, w celu objęcia nimi sieci stałych, bezprzewodowych, telewizji kablowej i sieci satelitarnych. Ten sam motyw wyjaśnia, że transmisje i nadawanie programów radiowych i telewizyjnych należy uznać za usługę łączności elektronicznej.

Następnie do powyższych kwestii odniósł się również nasz sąd krajowy - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) w wyroku z dnia 8 listopada 2013r.70 SOKiK także uznał świadczenie usługi telewizji kablowej za usługę telekomunikacyjną.

Jak wynika z uzasadnienia wyroku, SOKiK poniósł, że z przepisów ustawy Prawo telekomunikacyjne nie wynika, że usługa polegająca na transmisji programów telewizyjnych w sieci telekomunikacyjnej jest usługą telekomunikacyjną a udostępnianie w ofercie zawartości poszczególnych kanałów telewizyjnych (treści programowych) już nie i w konsekwencji nie podzielił stanowiska Prezesa UKE, na które powołała się jedna ze stron postępowania.

W uzasadnieniu SOKiK wskazał, iż dla uznania usługi za telekomunikacyjną istotnym jest, aby odbiór lub transmisja sygnałów następował za pomocą fal radiowych, optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną, natomiast to, jakie treści są przekazywane we wspomniany sposób jest nieistotne. Jak podkreślił Sąd, istotą świadczenia usług telekomunikacyjnych jest techniczny sposób udostępnienia sygnału, a nie jego zawartość.

W ocenie SOKiK, nie ma żadnych racjonalnych powodów, aby przyjąć, że świadczenie usług telewizji kablowej nie jest świadczeniem usług telekomunikacyjnych w rozumieniu ustawy Prawo telekomunikacyjne.

Powyższe wyroki spowodowały konieczność zmiany podejścia do usług telewizji i zakresu stosowania do niej przepisów ustawy Prawo telekomunikacyjne. Należało zmienić stosowane dotychczas podejście, gdzie kontrola m.in. prawidłowego informowania abonentów o propozycji zmian była przeprowadzana przez Prezesa UOKiK na podstawie kodeksu cywilnego, Prezes UKE zaś

66 Dyrektywy 97/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997r. dotyczącej przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej 67 Dyrektywa 20012/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002r. w sprawie dostępu do sieci łączności elektronicznej i urządzeń towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywa o dostępie) 68 Dyrektywa 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002r. w sprawie zezwoleń na udostępnianie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa o zezwoleniach) 69 Dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej) 70 sygn. Akt XVII AmA 5/12

Strona | 20

nadzorował działania telewizji kablowych jedynie w zakresie przesyłu sygnału. W dniu 6 marca 2014 Prezes UKE wydał komunikat71, w którym poinformował, że do usługi

telewizji świadczonej drogą kablową lub satelitarną będą stosowane przepisy Prawa telekomunikacyjnego, w szczególności w zakresie zawierania lub zmiany warunków umowy oraz obowiązków informacyjnych względem użytkowników końcowych.

Renata Piwowarska Urząd Komunikacji Elektronicznej

Rekomendacja U. Zmiany na lepsze

Wstęp

W dniu 27 grudnia 2013 r. światło dzienne ujrzał projekt Rekomendacji U opracowanej przez Komisję Nadzoru Finansowego, dotyczącej dobrych praktyk w zakresie bancassurance. Projekt ten został następnie przesłany podmiotom rynku finansowego celem dalszej konsultacji. Już na tym etapie prac projekt Rekomendacji U spotkał się z krytyką środowiska bankowego i ubezpieczeniowego. Czy rzeczywiście jest się czego obawiać? Czy wejście w życie Rekomendacji U spowoduje przeregulowanie rynku? Czy nadmiar praw konsumentów odwróci się na ich niekorzyść? Zdaniem autora nic nie zapowiada ziszczenia się obaw przedstawicieli tandemu bankowo – ubezpieczeniowego, a wręcz przeciwnie, wydaje się, że Rekomendacja U uzdrowi i ucywilizuje relacje klient – bank – ubezpieczyciel.

Ogólnie rzecz ujmując ocena dokonana wypada pozytywnie. Generalnie rzecz ujmując projekt Rekomendacji U, choć spóźniony o co najmniej kilka lat, uznać należy za pozytywny krok w kierunku eliminowania nieprawidłowości występujących w trakcie zawierania umów ubezpieczeń indywidualnych albo przystępowania do umów ubezpieczenia grupowego. Projekt Rekomendacji U nie zaskakuje, jeśli weźmie się pod uwagę wszystko to, co wydarzyło się w obszarze bancassurance na przełomie ostatnich 7 lat. Dla przykładu, szczególnie widoczna jest w tym zakresie aktywność Rzecznika Ubezpieczonych, który począwszy od 2004 r. bacznie obserwuje sytuację konsumentów na tle umów ubezpieczeń dystrybuowanych przez banki oraz dokonuje bieżącej analizy obserwowanych problemów. Co pewien czas Rzecznik Ubezpieczonych podejmuje również działania o charakterze ogólnym mające na celu poprawę sytuacji i wyeliminowanie niekorzystnych dla konsumentów rozwiązań wynikających zarówno z treści umów jak i przyjętego przez ubezpieczycieli i banki modelu sprzedaży ubezpieczeń. Przykładem takich działań były m. in.: Raport Rzecznika Ubezpieczonych z 13 grudnia 2007 r. pt. „Podstawowe problemy bancassurance w Polsce” oraz wystąpienie Rzecznika Ubezpieczonych do Prezes UOKiK z dnia 21 kwietnia 2011 r., dotyczące praktyk banków i ubezpieczycieli naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Oba ww. opracowania, podane do publicznej wiadomości, zawierają kompleksowy zbiór zdiagnozowanych problemów, które już dawno powinny zostać rozwiązane. Kolejnym opracowaniem, które w sposób najbardziej widoczny odcisnęło piętno na dotychczasowej praktyce postępowań ubezpieczycieli i banków był Raport dotyczący umów ubezpieczenia na życie z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi, po części Raport ten zwracał także uwagę na problem złej sprzedaży - missellingu oraz łączenia przez banki roli ubezpieczającego i pośrednika ubezpieczeniowego i wiążącej się z tym kwestii naruszenia lojalności wobec klienta oraz działania z narażeniem interesu klienta. Przykro więc stwierdzić, ale dopiero publiczna debata jaka miała miejsce w 2013 r. spowodowała zmiany, które można obecnie obserwować na rynku finansowym. Powyższe spostrzeżenie dotyczy nie tylko samoregulacji tj. rekomendacji bankowych oraz PIU z 2013 r. lecz także spraw sądowych oraz

71 http://www.uke.gov.pl/telewizja-jako-usluga-telekomunikacyjna-13470

Strona | 21

decyzji UOKiK związanych z produktami ubezpieczeniowo-finansowymi występującym na rynku związanym z bancassurance. Niestety, skala problemów i wypaczeń związanych z funkcjonowaniem bancassurance w Polsce w ostatnich dwóch latach przybrała tak niepokojące rozmiary, iż nie tylko pogłębiła kryzys zaufania do instytucji i rynków finansowych, co już samo w sobie jest sytuacją wysoko niepokojącą, lecz także spowodowała wzrost spraw spornych (pozwy zbiorowe, kary nakładane przez UOKiK), których konsekwencje dla rynku są już widoczne i na pewno odcisną piętno na branży w niedalekiej przyszłości. Ocena Rekomendacji.

Rekomendacja U składająca się z 22 rekomendacji, określa wytyczne o szerokim zakresie podzieloną na 6 obszarów. Przede wszystkim za doniosłe uznać należy postanowienie Rekomendacji nr 7, która nakłada na bank obowiązek prowadzenia działalności w warunkach, które nie powodują wystąpienia konfliktu interesów (w szczególności jednoczesnego, faktycznego wystąpienia jako ubezpieczającego i pośrednika ubezpieczeniowego). Już w piśmie przewodnim do Rekomendacji U, Przewodniczący KNF wskazuje na nieprawidłową praktykę łączenia przez banki funkcji ubezpieczającego i pośrednika ubezpieczeniowego, tu cyt.: „(…) banki pobierają jednak wynagrodzenie charakterystyczne dla pośrednika ubezpieczeniowego i wykonując inne czynności z zakresu obsługi umowy, pełnią de facto rolę pośrednika ubezpieczeniowego, pozostając formalnie wyłącznie ubezpieczającym” (podkreślenie czcionki własne). Oznacza to więc, że bank nie może występować „na zewnątrz” – erga omnes, jako ubezpieczający i jednocześnie, jakoby „w ukryciu”, wykonywać czynności przynależne pośrednikowi ubezpieczeniowego, za które oficjalnie otrzymuje wynagrodzenie w formie prowizji. Stąd też jednoznaczne wskazanie w Rekomendacji U, że bank może otrzymywać wynagrodzenie od ubezpieczyciela tylko wówczas, gdy bank występuje jako pośrednik ubezpieczeniowy (ubezpieczenie indywidualne). Rekomendacja oczywiście nie pozbawia banku działającego jako ubezpieczający uprawnienia do zwrotu kosztów za czynności związane z obsługą umowy ubezpieczenia (ubezpieczenie grupowe). Jednakże Rekomendacja wyraźnie wskazuje na brak znaku równości pomiędzy zwrotem kosztów a wynagrodzeniem, co oznacza, że koszty te muszą być rzeczywiste, a zatem ujęcie ich w formułę ryczałtowego (prowizyjnego) wynagrodzenia nie będzie w ogóle możliwe. W przypadku, gdy bank będzie działał, jako pośrednik ubezpieczeniowy, Rekomendacja zaleca aby prowizja pozostawała w odpowiedniej proporcji do wysokości ponoszonych przez bank kosztów.

System prowizyjny w obecnym kształcie nie może się więc ostać, gdyż jest on przyczyną większości nieprawidłowości występujących w bancassurance. Skoro, według danych KNF, rzeczywista składka ubezpieczeniowa, która trafia do ubezpieczycieli wynosi 5 – 10% opłaty ubezpieczeniowej, a prowizja banku stanowi 90 – 95 % tejże opłaty72, to wynagrodzenie banku tak naprawdę jest wielokrotnie wyższe niż rzeczywisty koszt ubezpieczenia. Wszystko to w konsekwencji prowadzi do sytuacji, w której konsument ma wyjątkowo wąski zakres ochrony ubezpieczeniowej (adekwatny do 5-10 % składki), zaś bank praktycznie nie posiada zabezpieczenia spłaty zobowiązania. Natomiast ubezpieczyciel traci, co dla niego chyba jest najcenniejsze, wizerunek związany z brakiem realizacji funkcji społecznej ubezpieczenia, czego wynikiem jest właśnie marginalny zakres ochrony ubezpieczeniowej. Patrząc z perspektywy konsumenta, trudno się z tym pogodzić, gdyż ubezpieczenie powinno dawać realną ochronę ubezpieczeniową, a de facto prowadzi do wypaczenia istoty ubezpieczenia, które staje się wyłącznie sposobem generowania dodatkowego dochodu po stronie banku. Niestety, w znacznej części przypadków, analizując skargi konsumenckie, odnosi się nieodparte wrażenie, że głównym celem umowy jest zysk przedsiębiorcy wyraźnym kosztem konsumenta, który ponosi ciężar finansowy funkcjonowania bankowo-ubezpieczeniowego aliansu. Wrażenie to dodatkowo potęguje wysokość kosztów związanych z ochroną ubezpieczeniową, która za pośrednictwem banków jest jedną z najdroższych na rynku, oferując przy tym wyjątkowo wąski zakres ochronny. Tak wysoka cena za ubezpieczenie grupowe powinna szczególnie dziwić zarówno z uwagi

72 Według analiz przeprowadzonych przez UKNF wynagrodzenia banków za czynności związane z „obsługą” umów ubezpieczenia dochodziły niekiedy do 95% wartości składki opłacanej przez klienta, źródło: http://www.knf.gov.pl/Images/V_Kongres_bancassurance_2013_10_30_tcm75-37222.pdf

Strona | 22

na zdolności negocjacyjne banku jak i znaczące rozproszenie ryzyka ubezpieczeniowego, wysokiej liczebnie wspólnoty ryzyka – ubezpieczanych kredytobiorców, użytkowników kart kredytowych etc. Tym samym model sprzedaży ubezpieczeń teoretycznie doskonały – dedykowany asekuracji zobowiązań finansowych – stał się z punktu widzenia konsumentów modelem praktycznie nieakceptowanym, skutkującym pozorną ochroną ubezpieczeniową, za wyjątkowo wysoką cenę. Wysokie prowizje, w szczególności w powiązaniu z klauzulą szkodowości tzw. non claim bonus spowodowały niechęć banków do realizacji umów ubezpieczenia, a więc skorzystania z ochrony ubezpieczeniowej oraz, w konsekwencji, wygenerowały zjawisko missellingu. Dlatego też „ucywilizowanie” prowizji w ubezpieczeniach indywidualnych i jej całkowite wyeliminowanie z ubezpieczeń grupowych jest tak bardzo istotne dla poprawy sytuacji konsumentów. Kolejną bardzo ważną wytyczną dla banków, zawiera postanowienie rekomendacji nr 10 stanowiące, iż klient banku lub jego spadkobiercy powinni mieć zapewnioną możliwość bezpośredniego dochodzenia roszczeń w sytuacji, kiedy bank jest podmiotem uprawnionym do dochodzenia wypłaty świadczenia od zakładu ubezpieczeń i podejmie decyzję o nieskorzystaniu z tego uprawnienia. Bank w takiej sytuacji powinien umożliwić klientowi samodzielne dochodzenie roszczenia.

Skargi wnoszone do Rzecznika Ubezpieczonych z zakresu bancassurance, niestety potwierdzają problemy członków rodziny zmarłych klientów banku oraz samych ubezpieczonych z realizacją umów ubezpieczenia, a które to miały stanowić sposób zabezpieczenia zobowiązań finansowych na rzecz banku. Nie powinno budzić żadnych wątpliwości, że firmy pośrednictwa finansowego czy też banki w ubezpieczeniu grupowym mają działać w interesie ubezpieczonych (kredytobiorców). To przede wszystkim w interesie banków jest łagodzenie ujemnych konsekwencji finansowych zdarzeń losowych świadczeniem ubezpieczeniowym, a tym samym bezpieczeństwo spłaty zaciągniętych przez konsumentów zobowiązań kredytowych. Niestety praktyka banków polegająca na czerpaniu korzyści od ubezpieczycieli z tytułu obsługi umów, nadto uzależnienie wysokości wynagrodzenia od poziomu szkodowości, to założenie wypaczyła prowadząc do komplikacji sytuacji konsumentów. Drastycznym, a zarazem skrajnym przykładem nieetycznego postępowania banków są przypadki, w których ubezpieczeni bądź ich spadkobiercy nie mogą „uruchomić” ubezpieczenia, gdyż bank nie chce z niego skorzystać. Dlatego też treść ww. Rekomendacji 10 ocenić należy jako niezmiernie pożyteczną, pozwalającą wykluczyć wszystkie te niekorzystne sytuacje związane z brakiem reakcji ubezpieczającego (banku) na możliwość skorzystania z umowy ubezpieczenia. Rekomendacja U wprowadza także istotne dla konsumentów uprawnienie wyboru ubezpieczenia, odnoszące się nie tylko do kwestii przedmiotowej, tj. konkretnego ubezpieczenia, ale także podmiotowej, tj. związanej z wyborem ubezpieczyciela. Dodatkowo, zgodnie z wytycznymi KNF, bank nie powinien ograniczać możliwości zawarcia przez klienta indywidualnej umowy ubezpieczenia w celu zabezpieczenia kredytu. Bank nie może narzucać wymogu przystąpienia przez klienta do umowy ubezpieczenia grupowego, w którym bank występuje jako ubezpieczający.

Wytyczne w powyższym zakresie należy ocenić pozytywnie. Konsument powinien mieć bowiem prawo wyboru najlepszego ubezpieczenia, spełniającego jego oczekiwania pod względem ochrony ubezpieczeniowej, a także godzić interes banku. Jednakże kwestią wymagającą ewentualnego doprecyzowania i wyjaśnienia są kryteria ochrony, które bank uważa za istotne. Niestety, obecnie dość częstą sytuacją jest kwestionowanie przez banki zawartych w trybie indywidualnym umów ubezpieczenia tylko z tej racji, iż nie spełniają one zakresu ochrony ubezpieczeniowej, jakiej oczekiwał bank. Rekomendacja w tym zakresie zdaje się rozwiązywać ten problem poprzez stwierdzenie, że bank powinien przedstawić klientowi, jeszcze przed zawarciem umowy o kredyt, akceptowany przez siebie minimalny zakres ochrony ubezpieczeniowej (Rekomendacja 13.2). Projekt Rekomendacji U zakłada również szereg obowiązków informacyjnych po stronie banków związanych z charakterem umów ubezpieczeń ochronnych, inwestycyjnych. Istotne novum dotyczy ubezpieczeń chroniących wyłącznie interes majątkowy banku i zawieranych przez bank. Chodzi tu przede wszystkim o ubezpieczenia niskiego wkładu bądź pomostowe. Bank wówczas powinien poinformować klienta o możliwości wystąpienia ubezpieczyciela z roszczeniem regresowym do klienta banku. W przypadku ubezpieczeń chroniących tylko interes banku, w których bank jest beneficjentem świadczenia ubezpieczeniowego, bank nie będzie mógł, jak do tej pory powszechnie

Strona | 23

było i jest wciąż praktykowane, obciążyć klienta kosztami składki ubezpieczeniowej. W Rekomendacji U nie zabrakło także postanowień odnoszących się do ubezpieczeń na życie

z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (UFK). W tym przypadku KNF zaleca aby bank posiadał procedury postępowania w odniesieniu do opłat likwidacyjnych w przypadku wcześniejszego wygaśnięcia umowy ubezpieczenia o charakterze inwestycyjnym. Co zaś się tyczy obecnie kontrowersyjnych wysokości tych opłat, to KNF zaleca aby ich wysokość nie była nadmierna. Biorąc pod uwagę obecną tendencję w orzecznictwie sądów powszechnych prowadzącą do zakwestionowania przyjętej przez rynek ryczałtowej metody ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej, a nawet w niektórych przypadkach orzeczeń, sugerowanie braku legalności tej opłaty, wskazać należy że Rekomendacja w tym przypadku nie spełnia pokładanych w niej oczekiwań. Zabrakło bowiem w niej zdecydowanego wskazania, iż opłata likwidacyjna powinna odpowiadać rzeczywistym kosztom rozwiązania umowy. Zakończenie

Dystrybucja ubezpieczeń kanałem bankowym przysparza konsumentom wielu problemów, a ubezpieczenia oferowane konsumentom za pośrednictwem banków i innych zbliżonych podmiotów, stosunkowo często nie spełniają przewidzianych dla nich funkcji. Patrząc na praktykę obrotu, niestety ten kanał dystrybucji ubezpieczeń obecnie należy uznać za jeden z najbardziej ryzykownych dla konsumentów. Rekomendacja U, o ile, przejdzie przez proces konsultacji w niezmienionej bądź z lekkim liftingiem, powinna w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy sytuacji osób reprezentowanych przez Rzecznika Ubezpieczonych. Dlatego też Rekomendacja U, pomimo nielicznych aspektów wymagających poprawy, powinna pozytywnie wpłynąć na poprawę sytuacji prawnej konsumentów w bancassurance.

Cezary Orłowski Biuro Rzecznika Ubezpieczonych

Wybrana działalność Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

1. SZYBKO, TANIO, SMACZNIE? – KONTROLA FAST FOOD Jaka jest jakość potraw w barach typu fast food? Jak wynika z najnowszej kontroli Inspekcji Handlowej, najwięcej zastrzeżeń dotyczy sposobu informowania o cenach i oznakowania produktów Na zlecenie UOKiK Inspekcja Handlowa stale kontroluje lokale gastronomiczne o różnym profilu. W I kwartale br. sprawdzono placówki typu fast food oferujące swoim klientom zapiekanki, burgery, pizze, kebaby, czy dania kuchni orientalnej. Inspektorzy sprawdzili łącznie 85 barów szybkiej obsługi i 1663 partie żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z nią. Placówki zostały wytypowane na podstawie otrzymanych skarg, wyników poprzednich inspekcji, a także losowo. Zbadano zarówno lokale działające w ramach dużych sieci, jak i samodzielne przedsięwzięcia. Dokładność informacji

Strona | 24

Nieprawidłowości stwierdzono w 74 proc. punktów gastronomicznych. Najwięcej zastrzeżeń wzbudził sposób informowania o cenach i oznakowanie produktów. W blisko co drugiej placówce (45,9 proc.) informacje te były niepełne lub niedokładne. W cennikach brakowało bowiem danych o masie oferowanych porcji lub głównego składnika, objętości napojów, liczby sztuk potrawy. Przykładem może być „pizza mięsna”, przy której nie wskazano masy mięsa lub sałatka z łososiem oferowana bez podania masy ryby. W skrajnym przypadku cennik mógł być całkowicie niezrozumiały dla konsumentów, ponieważ nazwy wyrobów kulinarnych były w języku obcym. Kontrola produktów, ocena usługi Jedną z podstawowych metod pracy Inspekcji Handlowej jest zakup kontrolny. Polega on na tym, że inspektorzy występują anonimowo w roli konsumentów i dokonują zakupów. Metoda ta pozwala sprawdzić zarówno poziom obsługi, jak i jakość potraw. Odwiedzili oni w tym celu 80 lokali stwierdzając nieprawidłowości w co dziesiątym (10,6 proc.). Należało do nich m.in. wydanie potrawy z innym składnikiem niż w menu (jak w przypadku potrawy sprzedanej jako „cielęcina curry z ryżem i surówką”, w której znajdowało się mięso wieprzowe zamiast cielęciny) lub w mniejszej ilości niż zamówiona (porcja frytek, która ważyła mniej niż podano w menu). Stwierdzono też pojedyncze przypadki nieprawidłowości w wydawanych paragonach, co stanowiło naruszenie przepisów podatkowych i pozbawiało konsumentów możliwości skutecznej reklamacji. W jednym barze orientalnym na dowodach zakupu nie podano nazwy podatnika, numeru identyfikacji podatkowej, czasu transakcji, a sama sprzedaż została zarejestrowana jako „jajko 1 szt.”, podczas gdy faktycznie sprzedano frytki. W innym barze obsługujący zupełnie nie zarejestrował sprzedaży w kasie. Inną metodą pracy inspektorów jest sprawdzenie, czy na zapleczu znajdują się składniki niezbędne do przygotowania oferowanych potraw. W ten sposób można stwierdzić, czy dania są rzeczywiście przygotowane ze składników podanych w menu, a nie np. z ich tańszych substytutów. W ten sposób skontrolowano 72 punkty. Nieprawidłowości wykryto w 7 proc. z nich, m. in. w oferującej kebab cielęco-barani placówce, która nie posiadała deklarowanych składników, a jedynie wołowinę i mięso z indyka. Inna proponowała dania z serem, a zamiast niego kupowała od dostawców duże ilości wytwarzanego z dodatkiem tłuszczów roślinnych produktu seropodobnego. Nieoczekiwana zmiana składników Do badań w laboratoriach Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pobrano próbki z 88 partii produktów środków spożywczych i napojów, które oceniono w stosunku do obowiązujących przepisów prawa oraz deklaracji zawartych w ich oznakowaniu (np. w cenniku). Zastrzeżenia wzbudziło 19,3 proc. próbek. Nieprawidłowości to m.in. obecność niezadeklarowanego składnika („burger 100 % wołowiny” zawierał prawie 10 proc. wieprzowiny), jego brak (jak w przypadku „extra kebabu z baraniny”, który w rzeczywistości był wołowo – drobiowy) lub ilość mniejsza od oferowanej (np. mniej bekonu w maxi zapiekance z bekonem), używanie wytworzonego z tłuszczów roślinnych produktu seropodobnego zamiast sera, a w pojedynczych przypadkach nawet nieświeżych składników. Działania po kontroli W wyniku kontroli organy Inspekcji Handlowej wszczęły postępowania administracyjne w sprawie wymierzenia kar pieniężnych, nałożyły 44 mandaty i skierowały 1 wniosek do sądu oraz 15 do innych organów, takich jak Państwowa Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych, Urzędy Skarbowe, Urzędy Miar. - Należy podkreślić, ze wyniki kontroli nie są alarmujące - żywienie w barach szybkiej obsługi jest na ogół zgodne z wymaganiami. Jednak rzetelność obsługi pozostawia nieco do życzenia, a niedokładne informowanie klientów, używanie tańszych składników potraw stanowi niechlubny standard wśród niektórych przedsiębiorców. Tymczasem konsumenci mają prawo oczekiwać rzetelnej obsługi i produktów o odpowiedniej jakości nie tylko udając się do droższej restauracji, ale także zamawiając danie w barze szybkiej obsługi– komentuje wyniki kontroli Dariusz Łomowski z Departamentu Inspekcji Handlowej UOKiK. – Poza kontrolami, które stale będą prowadzone, równie ważne są rosnąca konkurencja i świadomość konsumentów – to mechanizmy, które prowadzą do stałego podnoszenia jakości na tym rynku – dodaje. Podsumowanie wyników kontroli oraz praktyczne wskazówki dla konsumentów korzystających z placówek gastronomicznych można znaleźć na stronie internetowej UOKiK.

Strona | 25

Warto pamiętać o: Zamawiając posiłek w restauracji, zawieramy umowę. Klient jest zobowiązany do zapłaty, a restauracja do wykonania usługi zgodnie z umową. Jeśli niewłaściwie ją wykonano (np. brak oliwek w pizzy, niska temperatura posiłku, długie oczekiwanie, zawyżony rachunek, doliczony serwis bez naszej zgody), mamy prawo do reklamacji. Nieprawidłowości zgłaszamy od razu obsłudze. Możemy żądać posiłku zgodnego z zamówieniem lub obniżenia ceny. Jeżeli kelner dolicza serwis do rachunku, musi o tym wcześniej poinformować konsumenta. Poznajmy ceny przez złożeniem zamówienia, a nie dopiero przy płaceniu rachunku. Cennik musimy znaleźć w miejscu ogólnodostępnym. Co musi zawierać? Przede wszystkim datę jego wystawienia, nazwę potrawy, jej ilość oraz zawartość głównego składnika (np. pierogi – 7 sztuk, sok – 350 ml, sałatka z kurczakiem – mięso 100 g, drink – 20 ml alkoholu). Wszelkie zastrzeżenia do sposobu prowadzenia placówki gastronomicznej lub obawy dotyczące jakości serwowanych potraw można zgłaszać bezpośrednio do UOKiK lub wojewódzkich inspektoratów Inspekcji Handlowej. Skargi konsumentów są zawsze weryfikowane w pierwszej kolejności i nawet w przypadku kontroli planowych inspektorzy Inspekcji Handlowej sprawdzają przede wszystkim placówki, na które wpłynęły skargi.

2. WODOCIĄGI I KANALIZACJA - DZIAŁANIA UOKIK UOKiK na bieżąco monitoruje lokalne rynki usług wodociągowo-kanalizacyjnych. Od początku roku wydanych zostało dziewięć decyzji dotyczących niedozwolonych działań gmin lub spółek komunalnych. Działania Urzędu pomagają wyeliminować praktyki uciążliwe dla lokalnych społeczności Dzięki istnieniu dziewięciu delegatur terenowych, UOKiK może skutecznie reagować na nieprawidłowości na mniejszych rynkach i eliminować praktyki uciążliwe dla lokalnych mieszkańców. Jednym z sektorów obserwowanych na bieżąco przez Urząd są usługi wodociągowo-kanalizacyjne. UOKiK co roku wydaje kilkadziesiąt decyzji, w których stwierdza naruszenie przepisów przez podmioty działające na tym rynku – przede wszystkim spółki komunalne i gminy. Od początku roku zapadło dziewięć rozstrzygnięć. W ostatnich tygodniach Prezes Urzędu wydał pięć decyzji, dotyczących naruszenia zbiorowych interesów konsumentów przez Zakład Gospodarki Komunalnej Janów (woj. śląskie), Przedsiębiorstwo Komunalne Nadarzyn (woj. mazowieckie) oraz nadużycia pozycji dominującej przez gminy: Krzanowice (woj. śląskie) i Lisia Góra (woj. małopolskie) Ile wody przepłynęło? Od lat jedną z najczęściej kwestionowanych przez UOKiK praktyk na rynku wodociągowo-kanalizacyjnym jest ustalanie należności za pobraną wodę na maksymalnym możliwym poziomie w przypadku utraty lub uszkodzenia wodomierza z winy odbiorcy. Taka praktykę stosowała gmina Krzanowice. Zgodnie z prawem przedsiębiorca powinien w takim wypadku domagać się uiszczenia opłaty za wodę, która faktycznie została pobrana. Gdy nie można tego dokładnie zmierzyć, ilość pobranej wody powinna zostać ustalona na podstawie średniego zużycia w okresie ostatnich trzech miesięcy sprawnego działania wodomierza lub na podstawie średniej z podobnego okresu rok wcześniej. Do kiedy trzeba zapłacić? Zgodnie z przepisami, termin płatności za dostawę wody i odbiór ścieków wynosi 14 dni od dnia wysłania faktury lub dostarczenia jej w inny sposób. Tymczasem Przedsiębiorstwo Komunalne Nadarzyn żądało od swoich klientów opłacania rachunków w ciągu 14 dni od dnia ich wystawienia. Tym samym, mogło dojść do sytuacji, w której konsument otrzymał rachunek już po terminie płatności. Z kolei Zakład Gospodarki Komunalnej Janów (woj. śląskie) nie określał w ogóle terminu płatności w umowach, a jedynie na fakturze. Taka praktyka może spowodować, że termin na zapłatę należności będzie krótszy niż wynikający z przepisów.

Strona | 26

Kiedy płacić mniej? Inną, niezgodną z prawem praktyką jest bezprawne pobieranie niektórych opłat. Przykładem jest gmina Krzanowice, obciążająca odbiorców, którzy nie są podłączeni do sieci kanalizacyjnej i we własnym zakresie dostarczają nieczystości kosztami jej eksploatacji i utrzymania. W efekcie ponosili oni taką sama opłatę za odprowadzenie ścieków jak podmioty podłączone do sieci kanalizacyjnej. W opinii Urzędu, powinni być oni obciążani mniejszymi opłatami. Natomiast gmina Lisia Góra obciążała wszystkich klientów, którzy chcieli przyłączyć się do jej sieci kanalizacyjnej taką samą, zryczałtowaną kwotą za budowę przyłącza. Tymczasem taka opłata powinna zostać ustalona indywidualnie, w oparciu o długość przyłącza oraz koszty poniesione przez samorząd. Cieszy fakt, że w trzech przypadkach – gmin: Lisia Góra i Krzanowice, a także Przedsiębiorstwa Komunalnego Nadarzyn podmioty dobrowolnie zadeklarowały zmianę zakwestionowanych działań. Prezes UOKiK nałożył na nich obowiązek wykonania tego zobowiązania i odstąpił od sankcji finansowych. Natomiast na Zakład Gospodarki Komunalnej Janów została nałożona kara w wysokości 5 716 zł oraz nakazano zmianę niedozwolonych praktyk. Decyzje nie są prawomocne, przysługuje od nich odwołanie do sądu.

3. PRZED WAKACJAMI – CO WARTO WIEDZIEĆ? Większość konsumentów twierdzi, że czyta umowy przed wyborem oferty biura podróży. Jednak wciąż niewielu wie ile ma czasu na reklamację nieudanej wycieczki – wynika z badań* społecznych przeprowadzonych na zlecenie UOKiK. O czym warto pamiętać wybierając się na urlop przypomina dzisiaj 35 instytucji biorących udział we wspólnej akcji Przed wakacjami – co warto wiedzieć? Polacy coraz częściej decydują się na wykupienie wycieczki. W ubiegłym roku blisko połowa respondentów przepytanych przez UOKiK (48 proc.) deklarowała, że nie korzysta z usług biur podróży. Tegoroczne badania przeprowadzone na zlecenie UOKiK pokazują, że ten odsetek spadł do niespełna 40 proc. Wybierając się na wczasy z touroperatorem najbardziej obawiamy się upadłości biura podróży, co zadeklarowała ponad jedna trzecia konsumentów (34,9 proc.). Natomiast co piąty z nas (20,9 proc.) obawia się, że warunki na miejscu wypoczynku będą się różnić od opisanych w folderze organizatora wycieczki. Z drugiej strony wyniki ankiet pokazują, że polscy konsumenci coraz lepiej dbają o swoje prawa. Czytamy umowy przed podpisaniem Blisko dwie trzecie respondentów (64 proc.) czyta umowy przed wyborem biura podróży i sprawdza, czy ich warunki są zgodne z prawem. Rok temu czytanie kontraktu przed wykupieniem wycieczki deklarowała niespełna połowa (46,1 proc.) a dwa lata temu jedna trzecia (29 proc.) badanych. Chociaż obecnie co trzeci respondent (32 proc.) przyznaje, że umów nie czyta wcale, takich osób jest znacznie mniej niż przed rokiem (50,8 proc.). Zgodnie z prawem, każda umowa o świadczenie usług turystycznych powinna określać m.in. miejsce pobytu, termin rozpoczęcia i zakończenia wycieczki, standard hotelu, posiłków oraz rodzaj środka transportu. Reklamacja nieudanych wczasów Poprawił się także stan naszej wiedzy na temat możliwości składania reklamacji w przypadku zastrzeżeń co do jakości usług organizatora wypoczynku. Ponad połowa badanych (52,7 proc.) wiedziała, że wycieczkę kupioną w tzw. ofercie last minute i first minute można reklamować na takich samych zasadach jak w przypadku oferty w normalnej cenie. W poprzednim roku o prawidłową odpowiedź wskazała niespełna jedna czwarta ankietowanych (24,8 proc.). Nadal niewielu konsumentów wie jaki jest termin na złożenie reklamacji wadliwej usługi turystycznej. Zaledwie co ósmy badany (12 proc.) był świadomy, że na reklamację nieudanej wycieczki ma 30 dni od dnia jej zakończenia. Jednak nasza wiedza w tym zakresie wygląda nieco lepiej niż przed rokiem kiedy

Strona | 27

poprawnej odpowiedzi udzielił co dziesiąty respondent (9,7 proc.). Nienależyte wykonanie umowy przez biuro podróży jest podstawą do złożenia reklamacji i żądania obniżenia ceny wycieczki. Podstawami do zgłoszenia zastrzeżeń mogą być m.in. zgubiony bagaż, brak obiecanego widoku na morze, gorszy niż w umowie standard hotelu, a nawet hałas w nocy. W oszacowaniu wysokości roszczenia konsumenta pomocna jest tabela frankfurcka. Nie ma ona wprawdzie mocy wiążącej, ale jest zwyczajowo uznawana przez wielu przedsiębiorców turystycznych. Klauzule niedozwolone w umowach Nieco ponad jedna czwarta badanych (26,4 proc.) wiedziała, że rejestr klauzul niedozwolonych to lista postanowień, które nie powinny znaleźć się w umowie o świadczenie usług turystycznych. Rok wcześniej prawidłowej odpowiedzi udzieliła blisko jedna trzecia konsumentów (30,8 proc.). Z kontroli UOKiK wynika, że najwięcej nieprawidłowości we wzorcach umownych biur podróży wiąże się właśnie ze stosowaniem postanowień niedozwolonych. Najczęściej kwestionowane jest ograniczanie odpowiedzialności touroperatora w sytuacjach takich jak opóźnienie samolotu czy zmiana hotelu. Warto pamiętać, że klauzule niedozwolone, które są stosowane przez przedsiębiorców we wzorcach umownych nie wiążą stron kontraktu z mocy prawa. Już po raz piąty radzimy wspólnie W tym roku w ramach wspólnej akcji Przed wakacjami – co warto wiedzieć? już po raz piąty radzimy o czym pamiętać, wybierając się na urlop. W przedsięwzięciu bierze udział 35 instytucji, które na swoich stronach internetowych właśnie dziś wspólnie informują m.in. o bezpieczeństwie, prawach i obowiązkach ważnych do zapamiętania przed długim urlopem wypoczynkowym. Bez względu gdzie i jak spędzasz urlop - powinieneś znać swoje prawa. Dzięki wspólnej akcji wszystkich uczestników projektu znajdziesz potrzebne informacje, o których nie można zapomnieć przed wakacjami. Planujesz wakacyjny wypoczynek - poznaj swoje prawa. Informacji szukaj na głównych stronach internetowych uczestników wspólnego projektu:

Czego nie wiedzą turyści? – wyniki najnowszych badań oraz porady prawne dotyczące umów o świadczenie usług turystycznych – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Bezpieczeństwo dziecka podczas wakacji - Rzecznik Praw Dziecka. Należyte przygotowanie się do wyjazdu za granicę - Ministerstwo Spraw Zagranicznych Wypoczynek dziecka na koloniach lub obozie - Ministerstwo Edukacji Narodowej. O letniej edycji akcji Bezpieczna Woda oraz o tym Jak korzystać z Centralnej Ewidencji

Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych? – Ministerstwo Sportu i Turystyki O kąpieliskach w Polsce – Główny Inspektorat Sanitarny. O tym jak sprawdzić czy autobus, którym podróżujemy jest sprawny technicznie -Komenda

Główna Policji Jak młodzi mają chronić dane osobowe w czasie wakacji - Generalny Inspektor Ochrony

Danych Osobowych. Jak wybrać odpowiednie ubezpieczenie turystyczne - Rzecznik Ubezpieczonych. Numery alarmowe i społeczne na terenie całej Unii Europejskiej, usługi o podwyższonej

płatności i roaming - Urząd Komunikacji Elektronicznej. O towarach spoza Unii Europejskiej zwolnionych z cła oraz o obowiązku podatkowym osób

pracujących w czasie wakacji za granicą Ministerstwo Finansów. Wakacyjne podróże samolotem – prawa przysługujące pasażerom linii lotniczych oraz co

można, a czego nie można przewieźć samolotem - Urząd Lotnictwa Cywilnego. Co warto wiedzieć przed i w trakcie podróży koleją, jakie prawa przysługują pasażerowi oraz

czego może oczekiwać od przewoźnika - Urząd Transportu Kolejowego. Jak sprawnie dotrzeć do celu i nie utknąć w korkach - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i

Autostrad Procedury zmiany dostawcy energii i porównywania ofert - Urząd Regulacji Energetyki. O pożarach i innych zagrożeniach - Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej. O dobrych praktykach mających wpływ na środowisko, o których należy pamiętać również w

wakacje - Ministerstwo Środowiska.

Strona | 28

O Europejskiej Karcie Ubezpieczenia Zdrowotnego- Narodowy Fundusz Zdrowia. O prawach konsumentów na terenie Unii Europejskiej – Europejskie Centrum Konsumenckie.

W akcji biorą także udział Wojewódzkie Inspektoraty Inspekcji Handlowej: Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Gorzów Wielkopolski, Katowice, Kielce Kraków, Lublin Łódź, Olsztyn, Opole, Poznań, Rzeszów, Warszawa, Wrocław, Szczecin

* Badanie Konsument na wakacjach, Instytutu Badawczego IPC przeprowadzone na reprezentatywnej próbie 1075 Polaków, w dniach 5 – 12 maja 2014 r.

4. UCZCIWOŚĆ KUPIECKA W BRANŻY FINANSOWEJ

Czym powinien kierować się bank w kontaktach z klientami? Uczciwością kupiecką. – Słowo finansisty kiedyś było na wagę złota. Warto, aby branża powróciła do dawnych zasad rzetelności, czegoś co nazwałbym uczciwością kupiecką. Niepokoi nas asymetria informacji na linii bank-konsument – powiedział Prezes UOKiK podczas dyskusji zorganizowanej przez Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych

9 czerwca na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego odbyło się wręczenie nagród za wybitne osiągnięcia naukowe związane z prawem ochrony konkurencji. Nagroda jest przyznawana przez Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych. Wydarzeniu towarzyszyła dyskusja poświęcona ochronie konsumentów na rynku usług finansowych. Wzięli w niej udział: Adam Jasser - Prezes UOKiK, Zbigniew Jagiełło – Prezes PKO BP, dr hab. Marcin Olszak – Dyrektor Działu Prawnego w KNF, Anna Cudna-Wagner – mecenas w kancelarii Linklaters. Dyskusję prowadziła dr Monika Namysłowska z Wydziału Prawa Uniwersytetu Łódzkiego.

Prezes UOKiK podkreślił wagę rzetelności przekazywanych klientom informacji, w tym zwłaszcza przez reklamę. Większość konsumentów podejmuje decyzje o zaciągnięciu kredytu po obejrzeniu materiałów marketingowych. – Reklamy powinny być na tyle przejrzyste, aby przeciętny konsument nie musiał przeglądać ustaw, by sprawdzić, czy oferta jest dla niego korzystna. Odpowiedzią na przekaz, który może wprowadzać w błąd będzie szybka reakcja UOKiK. Przykładem jest niedawno wszczęte postępowanie wyjaśniające, w którym Urząd analizuje reklamy telewizyjne trzech banków. Prezes Urzędu zaznaczył również, że coraz częściej to dziennikarze zajmują się porządkowaniem rynku finansowego, pełniąc rolę profesjonalnego doradcy klienta. W swoich publikacjach przestrzegają konsumentów, opisują wady i zalety produktów finansowych, wskazują na zyski i straty. Robią to, co powinna zrobić profesjonalna instytucja, czyli bank: rzetelnie poinformować o cechach produktu.

W wydarzeniu wzięli także udział przedstawiciele utworzonej przy Prezesie UOKiK Rady Doradczej. Głównym zadaniem Rady jest systemowe doradztwo w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów. Rada - oprócz opiniowania aktów prawnych, projektów rządowych dokumentów strategicznych czy wytycznych i rekomendowania propozycji zmian - będzie inicjować współpracę Prezesa UOKiK z ekspertami zewnętrznymi, szczególnie ze środowiskami naukowymi. Ma to na celu jeszcze bardziej usprawnić dialog między Urzędem a otoczeniem. Członkowie Rady wykonują swoje obowiązki społecznie. 9 czerwca w siedzibie UOKiK odbyło się pierwsze posiedzenie Rady.

Źródło: www.uokik.gov.pl

Strona | 29

Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 7 listopada 2013 r.

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Gerechtshof te Amsterdam — Niderlandy) — UPC Nederland BV przeciwko Gemeente Hilversum

(Sprawa C-518/11) ( 1 ) (Sieci i usługi łączności elektronicznej — Dyrektywy 97/66/WE, 2002/19/WE, 2002/20/WE, 2002/21/WE i 2002/22/WE — Zakres zastosowania ratione materiae — Dostarczanie pakietu podstawowego programów radiowych i telewizyjnych dostępnych drogą kablową — Sprzedaż przez gminę sieci kablowej prywatnemu przedsiębiorstwu — Klauzula umowna dotycząca cen — Kompetencje krajowych organów regulacyjnych — Zasada lojalnej współpracy) (2014/C 9/05)

Język postępowania: niderlandzki Sąd odsyłający Gerechtshof te Amsterdam Strony w postępowaniu głównym Strona skarżąca: UPC Nederland BV Strona pozwana: Gemeente Hilversum Przedmiot Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym — Gerechtshof te Amsterdam — Wykładnia art. 8 ust. 4 dyrektywy 2002/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie dostępu do sieci łączności elektronicznej i urządzeń towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywy o dostępie) (Dz. U. L 108, s. 7), dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej) (Dz. U. L 108, s. 33), a także dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywy o usłudze powszechnej) (Dz. U. L 108, s. 51) — Dostarczanie ogółu wolnodostępnych programów telewizyjnych i radiowych za pośrednictwem sieci kablowej — Gmina, która sprzedała należące do niej przedsiębiorstwo zarządzające siecią kablową — Ograniczenie cen detalicznych — Reguły konkurencji — Stosowanie przez sądy krajowe Sentencja 1) Artykuł 2 lit. c) dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w

sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej) powinien być interpretowany w ten sposób, że usługa polegająca na dostarczaniu pakietu podstawowego programów radiowych i telewizyjnych dostępnego drogą kablową, za którą wystawiany jest rachunek obejmujący zarówno koszty transmisji jak i wynagrodzenie stacji nadawczych oraz opłaty na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w związku z rozpowszechnieniem treści utworów, wchodzi w zakres pojęcia „usługa łączności elektronicznej”, a zatem należy do przedmiotowego zakresu stosowania zarówno tej dyrektywy jak i dyrektywy 97/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. dotyczącej przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej, dyrektywy 2002/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie dostępu do sieci łączności elektronicznej i urządzeń towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywy o dostępie), dyrektywy 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy o zezwoleniach)

Wybrane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Strona | 30

i dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywy o usłudze powszechnej), stanowiących nowe ramy prawne dotyczące usług łączności elektronicznej, pod warunkiem że usługa ta obejmuje głównie przekaz treści telewizyjnych w sieci telewizji kablowej do odbiornika konsumenta końcowego.

2) Dyrektywy te powinny być interpretowane w ten sposób, że od

momentu upływu terminu ich transpozycji nie pozwalają one, aby jednostka taka jak będąca stroną w postępowaniu głównym ingerowała w stosowane wobec konsumentów końcowych opłaty za dostarczanie pakietu podstawowego programów radiowych i telewizyjnych dostępnego drogą kablową.

3) Owe dyrektywy powinny być interpretowane w ten sposób, że nie pozwalają — w okolicznościach takich jak te, których dotyczy postępowanie główne, i w świetle zasady lojalnej współpracy — aby jednostka niebędąca krajowym organem regulacyjnym powoływała się wobec dostawcy pakietu podstawowego programów radiowych i telewizyjnych dostępnego drogą kablową na klauzulę pochodzącą z umowy zawartej przed wydaniem nowych ram prawnych dotyczących usług łączności elektronicznej i ograniczającą swobodę ustalania opłat przez tego dostawcę.

(1 ) Dz.U. C 25 z 28.1.2012.

III CZP 26/14 Skład 3 sędziów Data orzeczenia: 6 czerwca 2014 r. 1. Czy w świetle art. 30 ust. 2 w zw. z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.) aplikant komorniczy w sprawie o świadczenie pieniężne, nieprzekraczające kwoty stanowiącej równowartość stukrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, w rozumieniu art. 33 ust. 1 ustawy, do skutecznego dokonania czynności egzekucyjnych, w tym wydania postanowienia o ustaleniu kosztów i zakończeniu postępowania, powinien legitymować się upoważnieniem komornika do dokonania konkretnej czynności egzekucyjnej czy też wystarczy upoważnienie ogólne do czynności egzekucyjnych w danej sprawie? 2. W sytuacji gdy ogólne upoważnienie jest niewystarczające, czy czynność dokonana na podstawie takiego upoważnienia jest czynnością istniejącą, czy też wadliwą podlegającą uchyleniu? Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r. Upoważnienie aplikanta komorniczego przez komornika sądowego na podstawie art. 30 ust. 2 w związku z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.) do samodzielnego wykonywania określonych czynności egzekucyjnych nie obejmuje wydania postanowienia o ustaleniu kosztów egzekucji i zakończeniu egzekucji. Takie postanowienie podpisane przez aplikanta komorniczego jest nieistniejące. Źródło: www.sn.pl

Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego

Strona | 31

1. Sygn. akt: I ACa 695/12 Dnia 12 grudnia 2012 r.

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący: SSA Małgorzata Idasiak – Grodzińska Sędziowie: SA Marek Machnij (spr.) SO (del.) Przemysław Banasik po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2012 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy z powództwa M. W. przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 17 lutego 2012 r. sygn. akt I C 1046/09 prostuje błąd pisarski w nazwie pozwanego w punkcie I (pierwszym) sentencji zaskarżonego wyroku przez zastąpienie błędnego słowa (...) prawidłowym słowem (...), zmienia zaskarżony wyrok: w punkcie II (drugim) jedynie o tyle, że zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki M. W. kwotę 2.280,85 zł (dwa tysiące dwieście osiemdziesiąt złotych i osiemdziesiąt pięć groszy) z odsetkami ustawowymi od dnia 18 lutego 2012 r., w punkcie III (trzecim) w ten sposób, że zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2.309,46 zł (dwa tysiące trzysta dziewięć złotych i czterdzieści sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję, w punkcie IV (czwartym) w ten sposób, że podlegającą ściągnięciu od powódki z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych kwotę obniża z 5.252 zł do 5.158,31 zł (pięć tysięcy sto pięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści jeden groszy), w punkcie V (piątym) w ten sposób, że podlegającą ściągnięciu od pozwanego z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych kwotę podwyższa z 2.251 zł do 2.317,50 zł (dwa tysiące trzysta siedemnaście złotych i pięćdziesiąt groszy), 3) oddala obie apelacje w pozostałym zakresie, 4) zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.020 (jeden tysiąc dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE Powódka M. W. domagała się zasądzenia od pozwanego Banku (...) S.A. w W. kwoty

200.051,64 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia odpisu pozwu z tytułu naprawienia szkody za nienależyte wykonanie zawartej między stronami umowy kredytowej (...) z dnia 31 marca 2006 r. Na dochodzoną należność składały się kwoty: 189.250,42 zł – różnica między ustaloną w umowie z deweloperem ceną bliżej wskazanego mieszkania, które powódka miała nabyć ze środków pochodzących z udzielonego jej przez pozwanego kredytu a ceną tego samego mieszkania w okresie po odstąpieniu od umowy przez dewelopera; 8.250,37 zł – kara umowna naliczona przez dewelopera za odstąpienie od umowy i 2.280,85 zł – zwrot odsetek i składek ubezpieczeniowych opłaconych od kredytu po odstąpieniu przez dewelopera od umowy. Powódka twierdziła, że pozwany nie wykonał złożonej przez nią w dniu 27 marca 2007 r. i przyjętej przez jego pracownika dyspozycji przelania bezpośrednio na rachunek dewelopera piątej transzy kredytu w terminie do dnia 30 marca 2007 r., o czym dowiedziała się ona dopiero półtora miesiąca później po otrzymaniu od dewelopera oświadczenia o odstąpieniu od umowy z powodu niewpłacenia piątej transzy należności za mieszkanie i pomimo

Wybrane orzecznictwo sądów powszechnych

Strona | 32

prośby pozwanego do dewelopera o cofnięcie oświadczenia o odstąpieniu od umowy nie wyraził on na to zgody, natomiast pozwany odmówił naprawienia wyrządzonej jej szkody, chociaż we wcześniejszych pismach do powódki i dewelopera przyznawał, że z niewyjaśnionych przyczyn złożona przez nią dyspozycja nie została przez niego zrealizowana.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, zaprzeczając, aby nie wywiązał się należycie z zawartej między stronami umowy kredytowej. Twierdził, że powódka nie złożyła dyspozycji niezbędnej do uruchomienia piątej transzy kredytu, ponieważ z tą dyspozycją, która była niepodpisana przez powódkę i błędnie wypełniona, zgłosił się do placówki banku jej ojciec, w związku z czym dokument został mu niezwłocznie zwrócony, a dyspozycja nie została przyjęta; ponadto dyspozycja ta byłaby spóźniona, gdyż powinna być złożona na dziesięć dni przed wskazaną datą przelewu ostatniej raty kredytu. Niezależnie od tego pozwany kwestionował powstanie szkody po stronie powódki i jej wysokość, a także istnienie adekwatnego związku przyczynowego między jej szkodą a wskazywanym zaniechaniem z jego strony. Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 17 lutego 2012 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60.019,95 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 51.499,58 zł od dnia 18 lutego 2012 r. i od kwoty 8.520,37 zł od dnia 31 października 2009 r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie, zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu oraz nakazał ściągnąć od stron nieuiszczone koszty sądowe: od powódki w kwocie 5.252 zł z zasądzonego na jej rzecz roszczenia i od pozwanego w kwocie 2.251 zł. Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych wynika, że powódka zamierzała nabyć lokal mieszkalny w ramach inwestycji prowadzonej przez Grupę (...) S.A. w G. (zwaną dalej „deweloperem”). W tym celu zawarła ona z deweloperem w dniu 17 marca 2006 r. umowę, na podstawie której deweloper zobowiązał się do wybudowania bliżej określonego lokalu i następnie przeniesienia jego odrębnej własności na rzecz powódki na mocy kolejnej umowy.

Powódka zamierzała sfinansować zakup tego lokalu w całości z kredytu bankowego, udzielonego jej przez pozwanego na mocy umowy kredytu hipotecznego z dnia 31 marca 2006 r. w kwocie 170.407,32 zł. Całkowity koszt kredytu został ustalony na kwotę 95.123,10 zł. Zgodnie z umową kredytową i Regulaminem kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. kredyt miał być wypłacany w transzach na podstawie dyspozycji składanych przez kredytobiorcę bezpośrednio na rachunek dewelopera w terminach wskazanych w dyspozycji, o ile była ona złożona na trzy dni robocze przed planowaną datą uruchomienia środków, a w razie konieczności zlecenia przez bank kontroli inwestycji – na dziesięć dni przez tą datą.

Powódka zawarła umowę kredytową w oddziale pozwanego banku w G. – W.. W załatwianiu formalności kredytowych pomagał jej ojciec J. W. (1). Z jego pomocy powódka korzystała również przy uruchamianiu kolejnych transz kredytu, ponieważ wykonuje ona zawód stewardessy i z tego powodu często przebywa poza miejscem zamieszkania. Jej ojciec składał w oddziale banku w G. – W. wypełnione przez nią dyspozycje wypłaty kredytu. Był on znany pracownicy tego oddziału, która zajmowała się obsługą kredytu powódki i przyjmowała przynoszone przez niego dyspozycje.

Zgodnie z umową zawartą przez powódkę z deweloperem piąta rata należności za lokal mieszkalny miała zostać przez nią wpłacona do dnia 30 marca 2007 r. Ponieważ w tym czasie przebywała ona za granicą, skorzystała z pomocy ojca przy uruchomieniu piątej transzy kredytu. W dniu 27 marca 2007 r. jej ojciec przyszedł do oddziału pozwanego banku w G. – W. z pisemną dyspozycją wypłaty piątej transzy kredytu w kwocie 17.040,76 zł. Dyspozycja ta nie była podpisana przez powódkę.

W tym dniu w powyższym oddziale nie było pracownicy pozwanego, która przyjmowała od niego poprzednie dyspozycje wypłaty kredytu, w związku z czym powiedziano mu, aby udał się do oddziału pozwanego banku w G. – Z. i tam złożył dyspozycję wypłaty piątej transzy kredytu. W tym oddziale był on obsługiwany przez pracownika pozwanego P. Ż. (1), który nie posiadał wystarczającego doświadczenia w obsłudze kredytów hipotecznych. Ojciec powódki zgodnie z jego sugestią skreślił na dyspozycji datę realizacji przelewu „27.03.2007r.”, a także „28.03” i wpisał obok datę „30.03.2007r.” P. Ż. przyjął przedstawioną przez ojca powódki dyspozycję wypłaty, opatrując ją datą oraz składając na niej swój podpis i odcisk pieczęci służbowej. Następnie oryginał dyspozycji wypłaty piątej transzy

Strona | 33

kredytu zwrócił ojcu powódki, który z kolei powiadomił powódkę, że złożona przez niego dyspozycja wypłaty piątej transzy kredytu została przez bank przyjęta.

Pozwany bank nie zrealizował powyższej dyspozycji wypłaty i nie przelał na rachunek bankowy dewelopera piątej raty kredytu. W następstwie tego deweloper pismem z dnia 15 maja 2007 r. odstąpił od umowy zawartej z powódką, powołując się na § 11 ust. 5 tej umowy, a ponadto obciążył ją karą umowną w kwocie 8.520,37 zł, którą potrącił ze zwróconych jej środków pieniężnych. Pomimo próśb powódki oraz pozwanego deweloper podtrzymał decyzję o odstąpieniu od umowy. W piśmie do dewelopera z dnia 21 maja 2007 r. pozwany stwierdził, że powódka złożyła w dniu 27 marca 2007 r. w jego placówce dyspozycję wypłaty środków z tytułu kredytu, ale dyspozycja ta nie wpłynęła do jednostki merytorycznej odpowiedzialnej za uruchomienie środków z kredytu i dlatego nie została przez niego zrealizowana. Pozwany oświadczył jednocześnie, że nie jest w stanie ustalić powodów nieprzekazania powyższej dyspozycji od centrali banku. Pismo o podobnej treści pozwany wysłał również do powódki.

Następnie odpowiadając na reklamację powódki z dnia 24 maja 2007 r., pozwany w piśmie z dnia 21 czerwca 2007 r. wyjaśnił, że dyspozycja wypłaty piątej transzy kredytu nie została przez niego przyjęta, ponieważ została złożona przez jej ojca, który, nie będąc kredytobiorcą ani pełnomocnikiem posiadającym pełnomocnictwo do obsługi kredytu, nie był uprawniony do złożenia dyspozycji wypłaty ani do wprowadzania ewentualnych korekt na składanej dokumentacji, a poza tym dyspozycja wypłaty okazała się błędna.

Pismem z dnia 17 sierpnia 2007r. deweloper poinformował powódkę, że lokal mieszkalny, jaki zamierzała ona nabyć, został wyceniony na kwotę 359.658 zł brutto. Natomiast według opinii biegłego sądowego aktualna wartość rynkowa takiego lokalu wynosi 317.030 zł.

Sąd Okręgowy ustalił powyższe okoliczności na podstawie dokumentów przedstawionych przez strony, zeznań świadków E. K. (1), P. Ż. (1) i I. M. (1) oraz pisemnych opinii biegłego z zakresu badania dokumentów J. B. i do spraw szacowania nieruchomości J. F.. Sąd ten wziął pod uwagę także zeznania powódki i świadka J. W. (1), którym odmówił jednak wiarygodności i mocy dowodowej co do tego, że powódka złożyła swój podpis na dyspozycji wypłaty piątej transzy kredytu z dnia 27 marca 2007 r., ponieważ z opinii biegłego do spraw badania dokumentów wynika przeciwny wniosek. Sąd Okręgowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione, gdyż z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że pozwany – nie realizując dyspozycji wypłaty piątej transzy kredytu – naruszył postanowienia umowy kredytowej, zawartej z powódką, narażając się na odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 471 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) Sąd ten uwzględnił jedynie zarzuty pozwanego dotyczące wysokości szkody doznanej przez powódkę. Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany nadmierną wagę przykładał do tego, że powódka nie złożyła podpisu na dyspozycji wypłaty z dnia 27 marca 2007 r. Z zeznań powódki i świadka J. W. wynika, że pozwany niezależnie od swoich procedur przyjmował i realizował dyspozycje wypłaty transz kredytu na podstawie pisemnych dyspozycji składanych przez ojca powódki, działającego w takiej sytuacji w charakterze posłańca. W takiej roli występował on również w dniu 27 marca 2007 r., składając dyspozycję wypłaty kredytu w oddziale pozwanego banku w G. – Z.. Pracownik pozwanego przyjął tą dyspozycję do realizacji i zapewne wskutek braku doświadczenia zawodowego zwrócił oryginał dyspozycji ojcu powódki, który był przekonany, że złożona dyspozycja zostanie zrealizowana. Zakwestionowanie autentyczności podpisu powódki na tej dyspozycji powinno nastąpić już na etapie jej przyjmowania lub niezwłocznie potem w celu umożliwienia powódce wywiązania się ze swych zobowiązań finansowych wobec dewelopera. Powódka słusznie twierdziła bowiem, że w razie nieprzyjęcia dyspozycji do realizacji podjęłaby niezwłocznie starania celem dokonania zapłaty kolejnej raty należności dla dewelopera.

Nie zasługuje na aprobatę to, że pozwany, jako instytucja zaufania publicznego, dopuszcza sytuacje, w których przyjmowane są, a następnie realizowane dyspozycje wypłaty składane przez posłańca, ale w razie zaniedbań w ich realizacji usiłuje wywodzić korzystne dla siebie skutki prawne, twierdząc, że takie dyspozycje w ogóle nie powinny być przyjmowane i realizowane. Zasądzenie odszkodowania na rzecz powódki, pomimo posłużenia się dyspozycją z jej nieautentycznym podpisem, nie stanowi zatem nadużycia prawa jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Strona | 34

Pozwany bezpodstawnie usiłuje wyprowadzić korzystne dla siebie skutki prawne z ustalonego w sprawie faktu zwrócenia ojcu powódki oryginału dyspozycji wypłaty środków z kredytu. Skoro bowiem pozwany sam dopuścił do złamania procedur, to nie może konsekwencji swojego zachowania przerzucać na powódkę jako konsumenta. Klient banku może uważać, że do dokonania czynności bankowej wystarczy jedynie wprowadzenie odpowiednich poleceń do systemu informatycznego banku bez konieczności pozostawienia oryginału zlecenia. Pracownik pozwanego banku miał możliwość zapoznania się z oryginałem dyspozycji wypłaty. Kwestia jego nieprofesjonalnego podejścia nie może obciążać powódki.

Pozwany gołosłownie twierdzi, że jego pracownicy odmówili realizacji dyspozycji i zwrócili dokument ojcu powódki. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika, aby podczas wizyty ojca powódki w oddziale banku doszło do odmowy przyjęcia do realizacji złożonej przez niego dyspozycji wypłaty środków z kredytu bankowego.

Za nieuzasadniony został uznany zarzut pozwanego, że powódka opóźniła się ze złożeniem dyspozycji wypłaty piątej transzy kredytu z uwagi na to, że przed wypłatą tej transzy kredytu zgodnie z umową i regulaminem powinna nastąpić kontrola stanu zaawansowania inwestycji przez rzeczoznawcę majątkowego akceptowanego przez pozwanego. Z ustalonego stanu faktycznego wynika bowiem, że pozwany przyjął do realizacji dyspozycję wypłaty złożoną przez ojca powódki. Wobec tego utracił on prawo powoływania się na fakt złożenia tej dyspozycji z opóźnieniem. Sąd Okręgowy nie uwzględnił również zarzutu pozwanego, że nie może on ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej wobec powódki za skutki odstąpienia przez dewelopera od zawartej z nią umowy, ponieważ postanowienie umowne, zezwalające mu na takie odstąpienie, stanowiło niedozwoloną klauzulę umowną sprzeczną z przepisami kodeksu cywilnego (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093). Okoliczność taka nie może przekreślać odpowiedzialności pozwanego banku za skutki niewykonania dyspozycji wypłaty transzy kredytu. Pozwany znał treść umowy powódki z deweloperem i uznając jej postanowienia za niezgodne z prawem oraz krzywdzące powódkę jako konsumenta, działając lojalnie wobec swego klienta, nie powinien był udzielić jej kredytu na sfinansowanie inwestycji wątpliwej prawnie z jego punktu widzenia. Podnoszenie aktualnie tego zarzutu jest nielojalne i nie może korzystać z ochrony prawnej z uwagi na słuszne interesy powódki jako konsumenta.

Wskutek niezrealizowania przez pozwany bank dyspozycji wypłaty piątej transzy kredytu deweloper odstąpił od umowy z powódką. W konsekwencji nie zawarła ona z deweloperem umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego i miejsca postojowego w hali garażowej. Pozwany ma rację, że do majątku powódki nie weszło jeszcze prawo własności lokalu mieszkalnego wraz z udziałem w nieruchomości budynkowej i w hali garażowej, ale niezasadnie twierdził on, że wobec tego powódka nie doznała szkody na skutek niewykonania dyspozycji wypłaty kredytu oraz że nie istnieje adekwatny związek przyczynowy między tym zdarzeniem a szkodą. W normalnym przebiegu zdarzeń powódka zawarłaby bowiem z deweloperem umowę ostateczną ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego, przeniesienia własności tego lokalu oraz udziału w prawie własności nieruchomości wspólnej i w hali garażowej (miejsce postojowe). Jej majątek uległby powiększeniu o te prawa majątkowe. Nie można zatem uznać, że wskutek odstąpienia przez dewelopera od umowy majątek powódki nie uległ zmniejszeniu, a jej roszczenia mogą ograniczać się najwyżej do tzw. ujemnego interesu umownego.

Nie można także uznać, że szkoda powódki ma charakter jedynie ewentualny i nie podlega naprawieniu. Sąd Okręgowy uznał, że do odpowiedzialności pozwanego w niniejszej sprawie zastosowanie może mieć pogląd przyjęty w orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do odpowiedzialności dewelopera za niewykonanie zobowiązania z umowy deweloperskiej, zgodnie z którym wysokość szkody jest wyznaczona przez wartość mieszkania przeznaczonego dla zamawiającego, pomniejszoną o wysokość wpłat, do których uiszczenia na rzecz dewelopera zobowiązany był zamawiający. Na mocy umowy zawartej z deweloperem do majątku powódki weszła ekspektatywa nabycia prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego wraz z miejscem postojowym. Wskutek zaniechania przez pozwanego realizacji dyspozycji wypłaty środków pieniężnych powódka utraciła możliwość nabycia tego prawa.

Strona | 35

Przysługujące powódce na podstawie art. 471 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) odszkodowanie obejmuje karę umowną w kwocie 8.520,37 zł, którą deweloper obciążył ją na skutek odstąpienia od umowy oraz wartość rynkową utraconych praw po pomniejszeniu o koszt ich nabycia. Wartość rynkową lokalu mieszkalnego, komórki lokatorskiej oraz udziałów w nieruchomości wspólnej i w hali garażowej Sąd Okręgowy ustalił na podstawie opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości i według cen z daty ustalenia odszkodowania (art. 363 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093)), nie podzielając stanowiska powódki, że w sprawie istniały szczególne okoliczności uzasadniające ustalenie wysokości odszkodowania na podstawie cen spornego lokalu z okresu odstąpienia dewelopera od umowy, ponieważ prowadziłoby to do jej nieuzasadnionego wzbogacenia.

W konsekwencji Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki odszkodowanie w kwocie 60.019,95 zł wraz z odsetkami ustawowymi, a dalej idące powództwo oddalił. Zasądzone na rzecz powódki odszkodowanie obejmuje potrąconą przez dewelopera karę umowną w kwocie 8.520,37 zł oraz wartość rynkową utraconych praw w kwocie 51.499,58 zł, ustaloną po potrąceniu kosztów ich uzyskania, a mianowicie od wartości rynkowej tych praw 317.030 zł odjęta została wysokość kredytu udzielonego powódce w kwocie 170.407,32 zł oraz koszty tego kredytu w wysokości 95.123,10 zł. Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił żądania zasądzenia kwoty 2.280,85 zł z tytułu odsetek od kredytu i kosztów jego ubezpieczenia zapłaconych od dnia 19 maja 2007 r., ponieważ należności te wchodzą w skład kosztów kredytu obciążających powódkę w związku z nabyciem lokalu mieszkalnego.

O odsetkach ustawowych z tytułu opóźnienia Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093), zasądzając je od kwoty 51.499,58 zł od następnego dnia po wydaniu wyroku, od którego pozwany popadł dopiero w opóźnienie co do tej należności z uwagi na ustalenie wysokości odszkodowania według cen z daty orzekania. Natomiast od kwoty 8.520,37 zł odsetki ustawowe zostały zasądzone od dnia 31 października 2009 r., przyjmując, że w okolicznościach sprawy funkcję wezwania do zapłaty pełnił pozew, którego odpis został doręczony pozwanemu w dniu 23 października 2009 r.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 i art. 108 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) w oparciu o zasadę wzajemnego zniesienia tych kosztów. Natomiast nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył strony odpowiednio do zakresu, w jakim każda z nich przegrała sprawę. Powyższy wyrok został zaskarżony apelacjami przez obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 79.907,35 zł, a mianowicie odnośnie do oddalenia żądania zwrotu kwoty 2.280,85 zł z tytułu odsetek i składek ubezpieczeniowych opłaconych od kredytu po odstąpieniu przez dewelopera od umowy oraz odnośnie do oddalenia żądania zasądzenia pozostałej części odszkodowania za wartość utraconych praw, a także co do oddalenia żądania zasądzenia odsetek za wcześniejszy okres i w części obciążającej ją nieuiszczonymi kosztami sądowymi. Powódka zarzuciła Sądowi pierwszej instancji: - naruszenie prawa materialnego, tj. art. 363 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) przez jego niewłaściwą wykładnię i zastosowanie, a jednocześnie błąd w ustaleniach faktycznych, mający istotny wpływ na wynik sprawy, wskutek uznania, że od wartości utraconych praw należy odliczyć koszt uzyskania kredytu, wyliczony w oparciu o odsetki kredytowe za cały okres kredytowania i w konsekwencji zasądzenia bezpodstawnie zaniżonego odszkodowania, pomimo że koszt uzyskania kredytu powinien być wyliczony zgodnie z art. 363 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) w oparciu o odsetki kredytowe naliczone za okres kredytowania od kwietnia 2006 r. do dnia wyrokowania, - błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na wynik sprawy, przez ustalenie, że nie przysługuje jej zwrot należności uiszczonych na rzecz pozwanego w kwocie 2.280,85 zł, które następnie zaliczono do kosztów kredytu, powodując ich podwójne naliczenie, - naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 328 § 2 (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) przez brak wskazania w uzasadnieniu

Strona | 36

zaskarżonego wyroku dowodów i twierdzeń, na których Sąd Okręgowy oparł się przy ustaleniu, że odsetki kredytowe, wchodzące w skład kosztów uzyskania kredytu, powinny być naliczone za cały okres kredytowania, czyli za 420 miesięcy, licząc od kwietnia 2006 r.

Na tych podstawach powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez zasądzenie na jej rzecz dodatkowo kwoty 79.907,35 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 31 października 2009 r., ewentualnie uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Wnosiła także o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany zaskarżył wyrok w części uwzględniającej powództwo oraz orzekającej o kosztach procesu i kosztach sądowych. Pozwany zarzucił Sądowi pierwszej instancji: 1) naruszenie prawa materialnego: - art. 471 (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) w zw. z art. 361 § 2, art. 385 1 i art. 385 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) przez ich niezastosowanie prowadzące do błędnego przyjęcia, że jest on zobowiązany do zapłaty na rzecz powódki jakichkolwiek kwot wynikających z postanowień umowy nr (...) z dnia 17 marca 2006 r., które są sprzeczne z przepisami kodeksu cywilnego (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093), a także z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powódki jako konsumenta, w związku z czym powinny być uznane za niedozwolone klauzule umowne, - art. 361 § 2 (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) w zw. z art. 471 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) przez ich błędną wykładnię, skutkującą przyjęciem, że ponosi on odpowiedzialność za szkodę ewentualną, poniesioną przez powódkę wskutek odstąpienia przez dewelopera od zawartej z nią umowy, - art. 471 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) przez jego błędne zastosowanie i błędne przyjęcie, że pozwany, nie realizując dyspozycji wypłaty piątej transzy kredytu, naruszył postanowienia umowy kredytowej między stronami, podczas gdy dyspozycja wypłaty nie została złożona przez osobę uprawnioną, 2) naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy: - art. 233 (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) w zw. z art. 232 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) i art. 6 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) przez błędne przyjęcie, wykraczające poza ustalony w sprawie stan faktyczny i zebrany materiał dowodowy, że powódka zawarłaby z deweloperem umowę przenoszącą odrębną własność bliżej wskazanego lokalu, pomimo że taka okoliczność nie została wykazana, - art. 233 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) przez błędną i sprzeczną z zasadami logiki ocenę dowodów, w szczególności zeznań świadka J. W., zeznań powódki i opinii biegłego z zakresu badania dokumentów, wskutek czego wadliwie przyjęto, że powódka skutecznie, za pośrednictwem posłańca, złożyła w dniu 27 marca 2007 r. dyspozycję wypłaty piątej transzy kredytu oraz że pozwany przyjął dyspozycję wypłaty, pomimo że nie znajduje to potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym.

Na tych podstawach pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez oddalenie powództwa w tym zakresie oraz zmianę rozstrzygnięć o kosztach procesu i kosztach sądowych. Ewentualnie wnosił o uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. Strony nawzajem wniosły o oddalenie apelacji przeciwnika i zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki jest częściowo uzasadniona, natomiast apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie tylko co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

W istotnym dla rozstrzygnięcia zakresie Sąd Apelacyjny aprobował ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji i przyjął je za własne. Wbrew zarzutom skarżących, ustalenia te są zgodne z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, którego ocena także nie budzi istotnych zastrzeżeń. Ponadto wystarczają one do oceny zasadności obu apelacji. Podkreślić można, że okoliczności związane z zawarciem przez powódkę umów z pozwanym i deweloperem oraz ich treści

Strona | 37

nie wywoływały żadnych wątpliwości. Kwestionowane są natomiast jedynie okoliczności dotyczące tego, czy pozwany należycie wywiązał się z umowy stron oraz ustalenia wysokości należnego powódce odszkodowania. Dalej idący charakter ma apelacja pozwanego, który kwestionuje żądanie powódki zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Nieuzasadniony jest podniesiony przez pozwanego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) w zakresie odnoszącym się do oceny dowodów z zeznań świadka J. W., zeznań powódki oraz opinii biegłego do spraw badania dokumentów. Można przyznać pozwanemu rację jedynie co do tego, że nie ma podstaw do przyjęcia, iż ojciec powódki złożył w dniu 27 marca 2007 r. dyspozycję wypłaty piątej transzy kredytu w charakterze jej posłańca. Skoro bowiem Sąd Okręgowy – czego powódka w swojej apelacji już wyraźnie nie kwestionuje, ograniczając się tylko do ogólnikowego podtrzymywania swojego twierdzenia o złożeniu przez nią podpisu pod dyspozycją z dnia 27 marca 2007 r. – trafnie stwierdził z powołaniem się na opinię biegłego z zakresu badania dokumentów, że ta dyspozycja nie zawierała podpisu powódki, to nie można jednocześnie przyjmować, że ojciec powódki mógł działać w charakterze jej posłańca. Byłoby to możliwe tylko wtedy, gdyby powódka złożyła swoje oświadczenie woli w formie pisemnej, a jej ojciec jedynie dostarczył do pozwanego banku gotowy dokument z jej oświadczeniem woli. Z zebranego materiału dowodowego wynika jednak, że taka sytuacja w rzeczywistości nie mogła mieć miejsca, ponieważ powódka nie podpisała powyższej dyspozycji.

Zauważyć przy tym należy, że z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika jednoznacznie, czy Sąd Okręgowy przypisał ojcu powódki rolę posłańca także w odniesieniu do dyspozycji z dnia 27 marca 2007 r., skoro jednocześnie Sąd ten przyjął przecież, iż ta dyspozycja nie była w ogóle podpisana przez powódkę, czy też miał na myśli jego działanie w takim charakterze jedynie w innych sytuacjach, w których załatwiał on w pozwanym banku za powódkę, pod jej nieobecność, różne sprawy związane z przedmiotowym kredytem. Wątpliwość ta nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia, wobec czego nie wymaga stanowczego wyjaśnienia.

Pozwany bezpodstawnie podważa bowiem inne ustalenie Sądu Okręgowego, które odnosi się do przyjęcia przez niego dyspozycji wypłaty piątej transzy, dostarczonej przez ojca powódki w dniu 27 marca 2007 r. Wbrew twierdzeniom pozwanego, z zebranego materiału dowodowego nie wynika, aby jego pracownicy, zatrudnieni w oddziale w G.-ńsku – Z., niezwłocznie odmówili przyjęcia tej dyspozycji. Twierdzenia te są sprzeczne zarówno z adnotacjami pracownika pozwanego P. Ż., umieszczonymi na tej dyspozycji, z których wprost i jednoznacznie wynika, że przyjął on ją do realizacji, jak i dowodu z nagrania wideo, na którym utrwalono przebieg wizyty ojca powódki w w/w oddziale pozwanego banku, z którego to dowodu – jak trafnie uznał Sąd pierwszej instancji – nie wynika, aby ojciec powódki spotkał się z odmownym załatwieniem swojej sprawy, z którą przybył wówczas do tego oddziału.

Ustalenia tego nie podważają zeznania pracowników pozwanego banku w charakterze świadków E. K. (obecnie F.), P. Ż. i I. M., ponieważ w gruncie rzeczy w ogóle nie pamiętali oni okoliczności i przebiegu wizyty ojca powódki w tym oddziale pozwanego banku, a tym bardziej nie potwierdzili oni, aby doszło do odmowy przyjęcia dostarczonej przez niego dyspozycji, i to ze względu na brak autentycznego podpisu powódki zgodnego ze wzorem złożonym w tym banku. Wobec tego twierdzenia pozwanego przedstawiane w toku procesu idą nawet dalej niż zeznania zgłoszonych przez niego świadków, a tym samym są gołosłowne, ponieważ nie znajdują żadnego potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Jedyna wątpliwość może wynikać z faktu, że powódka dysponuje oryginałem dyspozycji z dnia 27 marca 2007 r., gdyż mogłoby to wskazywać na jej zwrócenie ojcu powódki. Okoliczność taka znajduje jednak rozsądne wyjaśnienie w ustalonym w sprawie nieprofesjonalnym zachowaniu pracownika pozwanego banku, P. Ż., podczas obsługi ojca powódki. W związku z tym podzielić można pogląd Sądu pierwszej instancji, że zwrócenie oryginału dyspozycji ojcu powódki nie wynikało wcale z odmowy jej przyjęcia do realizacji, ale z wadliwego zachowania tego pracownika, wynikającego z braku u niego dostatecznego doświadczenia zawodowego. Nie można zresztą wykluczyć nawet pomyłki tego pracownika.

Strona | 38

Zauważyć należy, że ojciec powódki był przekonany o pozytywnym załatwieniu sprawy, z którą przyszedł do banku i niezwłocznie zawiadomił o tym powódkę. Biorąc zaś pod uwagę jego zaangażowanie w załatwienie tej sprawy oraz posiadaną przez niego świadomość jej dużego znaczenia, zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego można przyjąć, że w przeciwnym razie poinformowałby on córkę o odmowie przyjęcia tej dyspozycji. Podkreślić należy, że niewątpliwie działał on na korzyść powódki, w związku z czym nie pominąłby ani nie przemilczał takiego faktu. Zupełnie inaczej rzecz przedstawia się z zachowaniem pracowników pozwanego, dla których – bez najmniejszego sugerowania ich umyślnego działania na niekorzyść powódki – sprawa ta bezsprzecznie była tylko jedną z wielu spraw załatwianych codziennie w ramach ich obowiązków zawodowych, w związku z czym mogli oni nie zwrócić uwagi na nieprawidłowość swoich czynności. Moc dowodowa zeznań ojca powódki, potwierdzającego fakt przyjęcia tej dyspozycji, jest zatem większa niż zeznań świadków, którzy w ogóle nie pamiętają przebiegu jego wizyty. Można wprawdzie zauważyć, że ojciec powódki jest zainteresowany rozstrzygnięciem sprawy na korzyść powódki, ale nie pozbawia to jego zeznań wiarygodności, ponieważ to samo można odnieść do zeznań pracowników pozwanego, którzy także są zainteresowani rozstrzygnięciem sprawy na korzyść swojego pracodawcy, zwłaszcza że wiąże się to z oceną prawidłowości ich czynności.

Nie można także pominąć tego, że początkowo pozwany w ogóle nie powoływał się na okoliczności, związane z odmową przyjęcia dyspozycji dostarczonej przez ojca powódki, lecz zaczął to czynić dopiero wtedy, kiedy okazało się, że deweloper odmówił cofnięcia oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej z powódką, a ona z kolei zwróciła się do pozwanego z żądaniem naprawienia szkody. Pozwala to – w powiązaniu z pozostałymi ustalonymi w sprawie okolicznościami – przyjąć, że pozwany nie tylko w dniu 27 marca 2007 r., czyli w chwili przyjęcia od ojca dyspozycji wypłaty piątej transzy kredytu, ale i kiedykolwiek indziej w ogóle nie analizował prawidłowości tej dyspozycji, w tym autentyczności podpisu powódki, i nie podjął z tej przyczyny decyzji o odmowie jej realizacji, lecz w rzeczywistości wcale nie przystąpił do oceny tej dyspozycji w celu jej wykonania. Znajduje to logiczne wyjaśnienie w zachowaniu jego pracownika P. Ż., który błędnie zwrócił ojcu powódki oryginał dyspozycji, wskutek czego pozwany bank w ogóle nie posiadał tej dyspozycji, a tym samym nie mógł jej wykonać, a nawet nie wiedział – tzn. nie wiedzieli o tym inni pracownicy pozwanego odpowiedzialni za wykonanie takiej dyspozycji – że została ona złożona. Taki wniosek koresponduje z treścią pisma pozwanego do dewelopera z dnia 21 maja 2007 r., w którym pozwany stwierdził, że złożona przez powódkę dyspozycja nie wpłynęła do jego jednostki merytorycznej odpowiedzialnej za uruchomienie środków z kredytu i dlatego nie została zrealizowana (k. 35).

Prawdziwą przyczyną niewykonania tej dyspozycji nie była zatem ani odmowa jej przyjęcia bezpośrednio w dniu 27 marca 2007 r., ani odmowa jej realizacji dokonana dopiero później przy ocenie jej prawidłowości, lecz opisane wyżej wadliwe zachowanie pracownika pozwanego banku. Wobec tego nawet jeżeli dostarczona przez ojca powódki w dniu 27 marca 2007 r. dyspozycja obiektywnie nie odpowiadała – z uwagi na to, że, jak okazało się znacznie później, nie zawierała ona podpisu powódki, co jednoznacznie zostało ustalone dopiero w toku obecnego procesu – wymogom wynikającym z umowy stron, to jej przyjęcie przez pracownika pozwanego bez jakichkolwiek zastrzeżeń powodowało, że pozwany nie może obecnie uchylić się od odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy. Jako dłużnik powódki był on w pierwszej kolejności uprawniony do odmowy przyjęcia niezgodnej z umową dyspozycji wierzyciela, ale skoro tego nie uczynił, to w zasadzie powinien ją wykonać, nawet jeśli nie odpowiadała ona w pełni ustalonym wymogom. Wymogi co do podstawy wypłaty kolejnych transzy kredytu wynikały bowiem z postanowień o charakterze umownym, a zatem wiązały tylko między stronami. Tym samym strony były władne od nich odstąpić. Sąd Okręgowy słusznie uznał zatem, że pozwany utracił możliwość powoływania się na taką okoliczność, skoro nie uczynił tego w odpowiednim czasie.

W dalszej kolejności można byłoby ewentualnie rozważać dopuszczalność późniejszego zweryfikowania dyspozycji przez pozwanego także już po jej przyjęciu w dniu 27 marca 2007 r. W takim wypadku jednak, wbrew odmiennym twierdzeniom pozwanego, następcze stwierdzenie, że pomimo przyjęcia dyspozycji do realizacji, faktycznie z jakiejkolwiek przyczyny, w tym z powodu braku autentycznego podpisu powódki, nie może jednak zostać ona wykonana, aktualizowało po jego stronie

Strona | 39

co najmniej obowiązek poinformowania powódki o takiej okoliczności, jeżeli stwierdzone nieprawidłowości dyspozycji miały taki charakter, że nie pozwalały na wykonanie tej dyspozycji. Z § 3 umowy kredytowej zawartej między stronami wynikał po stronie pozwanego banku obowiązek wypłaty kredytu, który był realizowany na podstawie pisemnych dyspozycji kredytobiorcy. Pozwany ma wprawdzie rację, że złożenie takiej dyspozycji było niezbędne do powstania powyższego obowiązku, ale jednocześnie próbuje on pominąć ustaloną w sprawie okoliczność, że faktycznie przyjął on taką dyspozycję, ale jej nie wykonał. Przyczyną niedokonania przelewu ostatniej transzy kredytu nie był brak dyspozycji, lecz jej niewykonanie. Podstawę odpowiedzialności pozwanego stanowi zatem jego nieprawidłowe zachowanie związane ze składaniem, przyjmowaniem i wykonaniem przedmiotowej dyspozycji. Nie chodzi o to, że miał on w każdej sytuacji obowiązek wykonania dyspozycji, nawet jeśli pochodziła od nieuprawnionej osoby, lecz o to, że konkretną dyspozycję przyjął bez żadnych zastrzeżeń, pomimo że znajdowały się od niej poprawki, dokonane nota bene w obecności pracownika banku i na jego sugestię, i nie dokonał jej weryfikacji w chwili przyjmowania, lecz potwierdził – przez swojego pracownika – jej przyjęcie do realizacji, ale pomimo tego jej nie wykonał, a co więcej zwrócił klientowi oryginał przyjętej dyspozycji.

Pozwany odpowiada więc nie tyle za brak przelania piątej transzy kredytu na rzecz dewelopera, lecz za to, że nie podjął żadnych czynności w celu wykonania przyjętej dyspozycji, w toku których to czynności mógłby zdecydować, czy zrealizować dyspozycję pomimo jej ewentualnych wad, czy odmówić jej wykonania. Skoro bowiem przyjął on dostarczoną przez ojca powódki dyspozycję, to powinien albo ją wykonać, albo poinformować powódkę, jako swojego kontrahenta, o odmowie jej wykonania i przyczynach takiej decyzji.

Pozwany bezzasadnie neguje istnienie po jego stronie obowiązku poinformowania powódki o odmowie wykonania dostarczonej do niego przez jej ojca dyspozycji. Nie można podzielić jego poglądu, że jego obowiązki umowne nie sięgały tak daleko, aby powinien on poinformować powódkę także o tym, że nie wykona dyspozycji złożonej w jej imieniu przez nieuprawnioną osobę. Uwzględnić trzeba wynikający z art. 355 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) podwyższony stopień należytej staranności, mający zastosowanie do pozwanego jako podmiotu profesjonalnego, który zawodowo zajmuje się działalnością polegającą na wykonywaniu czynności bankowych, i to podwyższonej staranności o szczególnym charakterze, wyrażającym się w traktowaniu banków jako podmiotów zaufania publicznego. Wiąże się to nie tylko z szczególnym, niekiedy wręcz uprzywilejowanym, traktowaniem banków w obrocie prawnym, ale także ze szczególnymi wymaganiami co do ich profesjonalizmu, staranności i uczciwości. Z tych względów nie zasługuje na aprobatę kwestionowanie przez pozwanego obowiązku lojalnego zachowania się wobec swojego klienta w sytuacji związanej z nieprawidłowym zachowaniem banku przy przyjmowaniu i wykonywaniu dyspozycji klienta. Pozwany bank nie powinien przerzucać na powódkę skutków przyjęcia dyspozycji, która według jego twierdzeń w ogóle nie powinna zostać przez niego przyjęta. Skoro zatem przyjął taką dyspozycję, to po stwierdzeniu jej wadliwości powinien poinformować powódkę, że jej nie wykona. Wziąć trzeba bowiem pod uwagę, że w takim wypadku miałaby ona jeszcze dość czasu, aby ponownie złożyć prawidłową dyspozycję lub w inny sposób wywiązać się ze swojego zobowiązania wobec dewelopera. Odpowiedzialność pozwanego wynika więc nie tylko z braku wykonania dyspozycji powódki, ale także z pozbawienia jej możliwości wywiązania się ze zobowiązania wobec dewelopera w razie powiadomienia jej przez bank w odpowiednim terminie o odmowie wykonania przyjętej dyspozycji.

W tych okolicznościach nie można jednocześnie podzielić stanowiska pozwanego, że żądanie powódki było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w związku z czym nie zasługiwało na uwzględnienie na podstawie art. 5 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) Decydujące znaczenie dla odpowiedzialności pozwanego ma bowiem brak podjęcia przez niego jakichkolwiek czynności w celu oceny, czy w ogóle wykonać przyjętą od ojca powódki dyspozycję wypłaty piątej transzy kredytu. Wobec tego pozwany nie może powoływać się na to, że tej dyspozycji nie mógł wykonać z powodu braku wymaganego podpisu powódki, skoro brak tego podpisu w rzeczywistości nie stanowił podstawy niewykonania dyspozycji, lecz doszło do tego z powodu nieprawidłowego zachowania pracownika banku przy przyjmowaniu dyspozycji. Można stwierdzić, że powołanie się przez bank na nieprawdziwe powody niewykonania tej dyspozycji jest sprzeczne z

Strona | 40

zasadami współżycia społecznego, a tym samym nie zasługuje on na ochronę na podstawie art. 5 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) z uwagi na naruszenie przez powódkę zasad współżycia społecznego, skoro on sam także narusza te zasady.

W konsekwencji nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 471 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) przez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnego przyjęcia, że pozwany naruszył postanowienia umowy zawartej miedzy stronami przez to, iż nie zrealizował dyspozycji, która została złożona przez nieuprawnioną osobę. Z przedstawionych wyżej rozważań wynika, że nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwanego nie polegało na tym, że odmówił on wykonania dyspozycji złożonej przez ojca powódki bez jej oryginalnego podpisu, ale na tym, że nie podjął żadnych czynności związanych z przyjętą faktycznie dyspozycją, wskutek czego ani nie przelał piątej transzy kredytu na rzecz dewelopera, ani nie powiadomił powódki, że tego nie uczynił, pomimo że w konkretnej sytuacji miała ona prawo oczekiwać od niego takiego zachowania, skoro przyjął on dyspozycję dostarczoną mu przez jej ojca.

Pozwany próbuje w nieprawdziwy sposób przedstawić rzeczywiste przyczyny niewykonania tej dyspozycji, twierdząc, że nie przelał na rzecz dewelopera piątej transzy kredytu z powodu braku dyspozycji pochodzącej od uprawnionej osoby, podczas gdy faktycznie wynikało to z nieprawidłowego zachowania jego pracownika, który najprawdopodobniej w ogóle nie przekazał przyjętej dyspozycji do realizacji, błędnie zwracając jej oryginał ojcu powódki. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika bowiem, aby pozwany weryfikował prawidłowość przyjętej dyspozycji i żeby odmówił jej wykonania po stwierdzeniu braku oryginalnego podpisu powódki. W rzeczywistości nie podejmował on żadnych czynności związanych z tą dyspozycją i sam był zaskoczony tym, że deweloper odstąpił od umowy z powódką ze względu na nieprzelanie ostatniej transzy kredytu. Nie może zatem obecnie wykorzystywać tego, że następnie okazało się, iż w gruncie rzeczy mógłby odmówić wykonania złożonej przez powódkę dyspozycji z uwagi na brak jej podpisu.

Nieuzasadnione było także powoływanie się przez pozwanego na spóźnione złożenie dyspozycji z dnia 27 marca 2007 r. z uwagi na to, że zgodnie z § 3 ust. 4 umowy kredytowej z dnia 31 marca 2006 r. powinna ona zostać złożona na 10 dni przed planowana data uruchomienia środków. Z § 5 ust. 9 pkt 2 regulaminu kredytowania, mającego zastosowanie do tej umowy, wynika bowiem, że spóźnione złożenie dyspozycji nie uprawniało banku do odmowy jej realizacji, lecz w takim wypadku termin dziesięciodniowy mógł być przez bank liczony od daty złożenia dyspozycji przez klienta, a co więcej nie wymagało to zmiany daty dyspozycji (k. 91). Wynika z tego jednocześnie, że pracownik pozwanego P. Ż. błędnie domagał się od ojca powódki zmiany daty wykonania dyspozycji, a tym samym pozwany nie mógł podnosić, że dokonanie poprawek daty na dyspozycji uprawniało go do odmowy jej przyjęcia lub wykonania.

Chybiony jest także zarzut naruszenia przepisów art. 233 (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) w zw. z art. 232 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) i art. 6 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) Pozwany bezzasadnie twierdzi, że powódka nie wykazała, iż zawarłaby z deweloperem umowę przenoszącą na jej rzecz własność odrębnego lokalu, o jaki chodziło w sprawie. Można oczywiście zgodzić się z pozwanym, że do zawarcia takiej umowy mogło nie dojść z bardzo różnych przyczyn, tak zależnych, jak i niezależnych od powódki oraz dewelopera. Decydujące znaczenie ma jednak ustalenie, że jedyną przyczyną, która w konkretnych okolicznościach doprowadziła do tego, że nie nastąpiło zawarcie tej umowy, było odstąpienie przez dewelopera od umowy z powódką ze względu na nieuiszczenie przez nią ostatniej raty należności za przedmiotowy lokal mieszkalny. W połączeniu z przyczyną braku tej wpłaty, związaną z nieprzelaniem przez pozwanego ostatniej transzy kredytu udzielonego powódce w celu sfinansowania kosztów nabycia tego lokalu, niewątpliwie zachodzi normalny związek przyczynowy między zachowaniem pozwanego a skutkiem w postaci utraty przez powódkę możliwości nabycia tego lokalu w oparciu o umowę zawartą przez nią z deweloperem.

Nie ma znaczenia to, że nawet w razie przelania przez bank ostatniej transzy kredytu ostatecznie i tak, z różnych innych przyczyn, mogłoby nie dojść do nabycia odrębnej własności lokalu przez powódkę. Istotne jest, że właśnie zachowanie pozwanego, a nie inne hipotetycznie prawdopodobne okoliczności, bezpośrednio doprowadziło do tego, że powódka definitywnie utraciła możliwość

Strona | 41

domagania się od dewelopera zawarcia powyższej umowy. Inne przyczyny mogłyby zostać wzięte pod uwagę tylko w razie wykazania, że ich prawdopodobieństwo było na tyle wysokie, że nawet w razie wykonania umowy przez pozwanego spowodowałyby skutek w postaci niezawarcia tej umowy przez powódkę. Skoro pozwany powołuje się na możliwość wystąpienia takich przyczyn, to zgodnie ze wskazanym przez niego art. 6 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) właśnie on powinien udowodnić, że mogłyby one rzeczywiście wystąpić i w ramach normalnego związku przyczynowego przeszkodzić w nabyciu lokalu przez powódkę od dewelopera. Nie wystarczy tylko ogólnikowe powołanie się na hipotetyczną możliwość wystąpienia takich przyczyn. Nie można także wymagać od powódki, aby wykazała ona niemożliwość ich wystąpienia, ponieważ przedmiotem dowodu mogą być tylko fakty, czyli okoliczności pozytywne. Nie można zaś żądać wykazania okoliczności negatywnych, czyli niewystąpienia jakichś zdarzeń.

W konsekwencji bezpodstawny jest jednocześnie zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 361 § 2 w zw. z art. 471 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) Wbrew pozwanemu, w sprawie nie chodzi o jego odpowiedzialność za wskazywaną przez niego szkodę ewentualną, lecz za szkodę w postaci utraconych przez powódkę korzyści, polegających na pozbawieniu jej możliwości nabycia określonych składników majątkowych. Sąd Okręgowy trafnie przyznał pozwanemu rację, że w tym wypadku nie można jeszcze mówić o utracie przez powódkę składników majątkowych w postaci prawa własności odrębnego lokalu mieszkalnych i związanych z nim praw we współwłasności nieruchomości wspólnej oraz własności miejsca postojowego.

Nie można jednak zgodzić się z dalej idącym twierdzeniem skarżącego, że powódka w ogóle nie poniosła jakiejkolwiek szkody majątkowej. Jak już bowiem wyżej stwierdzono, gdyby nie doszło do przedmiotowego zachowania ze strony pozwanego, to wysoce prawdopodobne, w stopniu graniczącym z pewnością, było nabycie przez nią powyższych składników majątkowych. Jej majątek uległby zatem powiększeniu o wartość nabytych składników majątkowych. Ich uzyskanie byłoby z jednej strony konsekwencją wykonania umowy zawartej z deweloperem, a z drugiej strony konsekwencją wykonania przez pozwanego zawartej z nią umowy kredytowej, która miała umożliwić jej sfinansowanie ich nabycia. Ponieważ wartość tych składników byłaby wyższa od wartości udzielonego na ich nabycie kredytu, doszło do pogorszenia sytuacji majątkowej powódki. Utraciła ona bowiem składniki majątkowe, które mogłaby nabyć, gdyby pozwany należycie wykonał swoje zobowiązanie wobec niej. Jest to wystarczające do stwierdzenia, że powódka poniosła szkodę w postaci utraconych korzyści, do których uzyskania nie doszło jedynie z przyczyn leżących po stronie pozwanego.

Nieuzasadniony jest ponadto podniesiony przez pozwanego zarzut naruszenia art. 471 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) w zw. z art. 361 § 2, art. 385 1 i art. 385 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) Pozwany błędnie twierdzi, że został on zobowiązany do zapłaty odszkodowania obejmującego kwoty wynikające z umowy nr (...) z dnia 17 marca 2006 r. Umowa ta została bowiem zawarta między powódką a deweloperem. Pozwany nie ponosi więc odpowiedzialności za jej niewykonanie. Zobowiązanie wynikające z tej umowy, podobnie zresztą jak i zobowiązanie wynikające z umowy zawartej między powódką a pozwanym, było wiążące jedynie między stronami każdej z tych umów (inter partes ). Dla treści zobowiązania między powódką a pozwanym nie ma znaczenia treść zobowiązania istniejącego między nią a deweloperem.

Pozwany nie może zatem powoływać się na to, że z uwagi na sprzeczność umowy między powódką a deweloperem z powołanymi wyżej przepisami kodeksu cywilnego (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) ten ostatni nie był uprawniony do odstąpienia od zawartej z nią umowy. Na taką okoliczność mogłaby powołać się jedynie powódka jako druga strona tamtej umowy. Ponadto powódce, jako podmiotowi związanemu odrębnymi umowami jednocześnie z dwoma kontrahentami, przysługiwało uprawnienie do wyboru, wobec którego z nich wystąpi z roszczeniami odszkodowawczymi. Pozwany nie może narzucać jej, aby w pierwszej kolejności wystąpiła z roszczeniami odszkodowawczymi wobec dewelopera. Istotne jest co najwyżej dostrzeżenie faktycznego związku między roszczeniami odszkodowawczymi powódki wobec każdego z jej kontrahentów, polegającego na tym, że ich przedmiotem było naprawienie tej samej szkody. W związku z tym uzyskanie przez powódkę naprawienia szkody od któregokolwiek z kontrahentów odnosiłoby skutek także wobec drugiego kontrahenta, ponieważ nie mogłaby ona dwukrotnie domagać się naprawienia tej samej szkody.

Strona | 42

Dla odpowiedzialności pozwanego decydujące jest zatem stwierdzenie, że opisanym wcześniej zachowaniem doprowadził do nienależytego wykonania zobowiązania z jego strony, a skutkiem tego zachowania było powstanie szkody po stronie powódki. Inaczej mówiąc, pozwany nie odpowiada za to, że deweloper odstąpił od umowy na podstawie postanowień umownych, stanowiących niedozwolone klauzule umowne (tzw. klauzule abuzywne), lecz za to, że nie wykonał swojego zobowiązania. Odrębną kwestią jest to, że w ten sposób pozwany w ogóle otworzył deweloperowi możliwość skorzystania z uprawnienia do odstąpienia od umowy. Gdyby więc pozwany wywiązał się należycie ze swoich obowiązków, to bez względu na zgodność lub sprzeczność umowy deweloperskiej z w/w przepisami, nie mogłoby dojść do odstąpienia przez dewelopera od umowy zawartej z powódką z powołaniem się na brak wymaganej wpłaty ostatniej raty należności za mieszkanie. Z tych wszystkich przyczyn apelacja pozwanego co do istoty okazała się nieuzasadniona.

Także powódka bezpodstawnie kwestionowała prawidłowość ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji. Chybiony jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 i art. 233 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) Nie zasługuje na uwzględnienie argumentacja powódki, że koszty kredytu powinny być uwzględnione jedynie do dnia orzekania, a nie za cały okres kredytowania, wynoszący zgodnie z umową stron 420 miesięcy. Podobnie jak w wypadku apelacji pozwanego, wziąć trzeba pod uwagę normalny (typowy) przebieg zdarzeń, jaki miałby miejsce, gdyby każda ze stron należycie wywiązała się ze swoich obowiązków umownych. Skoro zatem pozwany odpowiada w sprawie za to, że swoim zachowaniem uniemożliwił powódce uzyskanie korzyści w postaci nabycia prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego wraz z pozostałymi prawami określonymi w umowie z deweloperem, do którego doszłoby w razie normalnego przebiegu zdarzeń, to także z punktu widzenia powódki uwzględnić należy takie koszty nabycia tych praw, jakie poniosłaby ona, gdyby nie doszło do nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwanego.

Nieuzasadnione jest powoływanie się przez nią na różne hipotetycznie możliwe sytuacje, wpływające faktycznie na ostateczną wysokość tych kosztów. W sprawie chodzi bowiem o ustalenie hipotetycznej różnicy między wartością praw, które powódka miała uzyskać a wysokością kosztów, jakie musiałaby ponieść w celu ich uzyskania. Z uwagi na taki charakter jej szkody uwzględnić można jedynie prawdopodobne, a nie faktycznie poniesione koszty uzyskania tych praw, gdyż takie koszty można byłoby ustalić tylko następczo (ex post ) po wykonaniu umowy kredytowej zgodnie z jej treścią, do czego w tym wypadku niewątpliwie nie doszło i już nigdy nie dojdzie.

Nietrafny jest zatem również podniesiony przez powódkę zarzut naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 363 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093), ponieważ bezpodstawnie domaga się ona odliczenia tylko tych kosztów, jakie poniosłaby ona do dnia wyrokowania przez Sąd pierwszej instancji. Na uwzględnienie zasługiwał jedynie zarzut popełnienia przez Sąd Okręgowy błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na przyjęciu, że powódce nie przysługuje zwrot kwoty 2.280,85 zł, obejmującej należności zapłacone przez nią na rzecz pozwanego już po odstąpieniu od umowy przez dewelopera do chwili zwrotu przez niego na rzecz pozwanego banku (jako cesjonariusza) pozostałej części należności, pomniejszonej o potrąconą karę umowną, która to należność została uwzględniona przy rozliczaniu kredytu między pozwanym a powódką. Skoro bowiem Sąd Okręgowy ustalił, że wszystkie koszty tego kredytu, podlegające odliczeniu od przysługującego powódce odszkodowania, wynosiły zgodnie z umową kredytową 95.123,10 zł, to Sąd ten powinien zauważyć, że koszty te obejmowały należności za cały okres kredytowania, a więc również za okres od maja do września 2007 r., którego dotyczy kwota 2.280,85 zł. Ponieważ okoliczność ta nie została uwzględniona, powódka trafnie zarzuciła, że ta kwota została podwójnie odliczona od należnego jej odszkodowania. W konsekwencji w tym zakresie jej apelacja okazała się skuteczna, co powodowało konieczność zmiany zaskarżonego wyroku przez dodatkowe zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 2.280,85 zł z odsetkami od dnia 18 lutego 2012 r., tj. od tej samej daty, która została przyjęta przez Sąd Okręgowy, ponieważ nie była ona kwestionowana przez żadną ze stron.

Zmianie podlegało także orzeczenie o kosztach procesu za pierwszą instancję, ponieważ dokonane przez Sąd pierwszej instancji rozliczenie tych kosztów w oparciu o przepis art. 100 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) nie odpowiada ostatecznie, nie tylko z

Strona | 43

powodu częściowej zmiany zaskarżonego wyroku, wynikowi sprawy co do istoty. Powódka wygrała bowiem sprawę w 31%, a przegrała – w 69%. Poniesione przez nią kosztu procesu wynosiły łącznie 10.717 zł (17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa k. 13; 2.500 zł – uiszczona przez nią część opłaty od pozwu k. 62; 1.000 zł – zaliczka na opinię biegłego k. 290 oraz 7.200 zł – wynagrodzenie pełnomocnika procesowego). Przysługuje jej zatem od pozwanego zwrot kwoty 3.222,27 zł. Pozwany poniósł koszty procesu w kwocie 8.017 zł (17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa k. 113; 800 zł – zaliczka na opinię biegłego k. 187 oraz 7.200 zł – wynagrodzenie pełnomocnika procesowego). Przysługuje mu więc od powódki zwrot kwoty 5.531,73 zł. Po wzajemnym obrachunku tych kosztów pozostaje nadwyżka na korzyść pozwanego w kwocie 2.309,46 zł. Uzasadniało to dokonanie zmiany punktu III zaskarżonego wyroku. Według tych samych zasad dokonano zmiany rozstrzygnięć o obciążeniu stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi, zawartych w punktach IV i V zaskarżonego wyroku. Nieuiszczona część opłaty od pozwu wynosi 7.503 zł. Zaliczeniu na jej poczet podlega niewykorzystana część zaliczek w kwocie 27,19 zł, ponieważ suma zaliczek wyniosła 1.800 zł, a zostały one wykorzystane tylko do kwoty 1.792,81 zł (k. 240, k. 335 i k. 369). Do zapłaty pozostaje zatem kwota 7.475,81 zł, która do kwoty 2.317,50 zł (31%) obciąża pozwanego, a do kwoty 5.158,31 zł (69%) – powódkę.

Apelacja pozwanego była więc uzasadniona jedynie w niewielkiej części co do kosztów procesu. Natomiast apelacja powódki została częściowo uwzględniona co do istoty, co skutkowało także nieznaczną korektą rozstrzygnięcia o kosztach sądowych. W pozostałym zakresie obie apelacje było nieuzasadnione. Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku w oparciu o przepisy art. 386 § 1 i art. 385 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296)

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 108 § 1 (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) w zw. z art. 109 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) i art. 100 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) odpowiednio do wyniku sporu w tej instancji. Łączna wartości przedmiotu zaskarżenia w ramach obu apelacji wynosiła 139.928 zł (79.908 zł apelacja powódki i 60.020 zł apelacja pozwanego), z czego powódka wygrała co do kwoty 62.301 zł (czyli w 45%), a pozwany – co do kwoty 77.627 zł (w 55%). Powódka poniosła w tym postępowaniu koszty w kwocie 4.700 zł, a zatem przysługuje jej zwrot kwoty 2.115 zł, a pozwany – w kwocie 5.701 zł, wobec czego przysługuje mu zwrot kwoty 3.135 zł. Różnica na jego korzyść wynosi w tym wypadku 1.020 zł.

Ponadto na mocy art. 350 § 1 i 3 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) Sąd Apelacyjny sprostował nazwę pozwanego w punkcie I sentencji zaskarżonego wyroku.

Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości

Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu

2. Sygn. akt I C 787/12 Dnia 20 listopada 2012 roku


Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny w składzie następującym: Przewodniczący: SSR Eliza Skotnicka Po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2012 roku w Kłodzku sprawy z powództwa A. B. przeciwko (...) S.A. z siedzibą w P. Oddział w Polsce z siedzibą w W. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności I. pozbawia w całości wykonalności tytuł wykonawczy stanowiący bankowy tytuł egzekucyjny numer (...) wystawiony przez (...) S.A. z siedzibą w P. Oddział w Polsce z siedzibą w W. przeciwko A. B.,

Strona | 44

któremu Sąd Rejonowy w Kłodzku postanowieniem z dnia 27 lutego 2012 roku w sprawie sygn. akt I Co 729/12 nadał klauzulę wykonalności; II. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę (...),- złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód A. B. domagał się pozbawienia w całości wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 25 stycznia 2012r. nr (...)zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 27 lutego 2012r. w sprawie I Co 729/12 oraz zasądzenia kosztów postępowania. W uzasadnieniu podano, że w dniu 7 stycznia 2010r. powód zawał ze stroną pozwaną umowę o kredyt na kwotę 5000,- zł. Zgodnie § 2 ust. 5 umowy powód jako kredytobiorca był uprawniony, by "nie ponieść kosztów kredytu, jeżeli w terminie płatności 6 wymaganej raty dokona spłaty kwoty równej cenie detalicznej towaru nabytego z użyciem kredytu, wskazanej w § 1 pkt A pomniejszonej o kwotę udziału własnego kredytobiorcy wskazaną w § 1 pkt A" umowy. Powód nie chcąc ponosić kosztów kredytu w dniu 19 czerwca 2010r. zgłosił się do (...)- net w K., gdzie zawierał umowę, w celu spłacenia pozostałej do zapłaty kwoty kredytu. Pracownik reprezentujący pozwany Bank poinformował powoda, że całość kwoty brakującej do spłaty stanowi kwotę 3265,50 zł i powód ją zapłacił pozostając w przekonaniu, że spłaca całość zadłużenia z tytułu kredytu. Po upływie niespełna roku od dokonania spłaty, powodowi doręczone zostało ponaglenie, w którym pozwany wezwał powoda do spłaty wymagalnego zadłużenia na dzień 4 maja 2011r. w kwocie 570,40 zł. Powód w odpowiedzi na to pismo odwołał się i wskazał, że w dniu 19 czerwca 2010r. dokonał spłaty w całości kwoty wskazanej mu przez pracownika sklepu (...)- net. Powód mimo odwołania w dniu 17 maja 2011r. zapłacił kwotę 570,40 zł. W odpowiedzi pozwany powiadomił powoda, że jego zadłużenie z tytułu umowy kredytowej wynosi na dzień 24 maja 2011r. 2165,90 zł, a płatności zaległe to kwota 351,90 zł. W dalszej korespondencji pozwana wskazywała aktualne kwoty zadłużenia powoda. Wobec powoda zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku H.S. na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...)zaopatrzonego w klauzule wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 27 lutego 2012r. Powód stoi na stanowisku, że roszczenie pozwanej jest nienależne, gdyż po stronie powoda nie istniej obowiązek zapłaty kwoty egzekwowanej obecnie przez pozwanego.

Strona pozwana S. A.(Spółka Akcyjna) z siedzibą w P., Oddział w Polsce z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa na koszt powoda. Strona pozwana wskazała, że przedmiotem łączącej strony umowy było skredytowanie przez pozwanego zakupów o wartości 8786,- zł. Udział własny powoda wyniósł 3786,- zł, zatem kwota kredytu wyniosła 5000,- zł. W okresie od 20 lutego 2010r. (data wymagalności pierwszej raty) do dnia 20 lipca 2010r. powód dokonał 5 wpłat w łącznej wysokości 4653,10 zł. Ponieważ powód wpłacił kwotę o 346,90 zł mniejszą niż kwota kredytu, tym samym nie skorzystał z oferowanego przez pozwanego bezodsetkowego rozliczenia zobowiązania. Wpłaty dokonane przez powoda zostały zaliczone na poczet rat kredytowych w określonych harmonogramem dniach spłaty. Powstanie przedpłaty na rachunku kredytu spowodowało, że zgodnie z harmonogramem co miesiąc zapadały raty oraz przeliczały się na koszty kredytu. Wobec niedopełnienia wymogów w opcji bezodsetkowej powód zobligowany jest do regulacji kosztów kredytu wynikających z umowy tj. 24 miesięcznego harmonogramu. Pozwana zarzuciła, że pracownik sklepu (...)-net nie jest upoważniony do podawania salda zadłużenia i nie ma możliwości technicznych sprawdzenia salda. Pracownik sklepu (...)- net jest przedstawicielem Banku tylko w zakresie zawierania umów o kredyt i kartę.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny: Powód A. B. zawarł w dniu 7 stycznia 2010r. z S. A.(Spółka Akcyjna) z siedzibą w P., Oddział w

Polsce z siedzibą w W. umowę o kredyt oraz o Limit i Kartę M. E. oraz o świadczenie usług (...), której przedmiotem zgodnie z § 1 A umowy były towary o wartości 8786,- zł nabyte przez kredytobiorcę z użyciem kredytu. Udział własny powoda wynosił 3786,- zł. Kwota kredytu 5000,- zł, roczna stopa oprocentowania 8,34%, odsetki za okres kredytowania 445,60 zł, rozłożona na 24 raty, wysokość raty 346,90 zł, płatna w terminie do 20. dnia miesiąca poczynając od 20. lutego 2010r. Rzeczywista roczna

Strona | 45

stopa oprocentowania kredytu z ubezpieczeniem 67,4%. Całkowity koszt kredytu z ubezpieczeniem 3325,60 zł. Zgodnie z § 2 ust. 5 umowy powód jako kredytobiorca nie poniesie kosztów kredytu wskazanych w § 1 A, jeżeli w terminie płatności 6 wymaganej raty dokona spłaty kwoty równej cenie detalicznej towaru nabytego z użyciem kredytu, wskazanej w § 1 pkt A pomniejszonej o kwotę udziału własnego kredytobiorcy wskazaną w § 1 pkt A.

Umowę w imieniu Banku zawarła A. Ś.- pracownik sklepu posługujący się pieczątką o treści(...). w W., Sklep (...). Dowód: Umowa kredytowa z dnia 07.01.2010r. k. 64 - 66.

Powód dokonał w terminie płatności 4 rat po 346,90 zł w okresie od lutego do maja 2010r. Powód w dniu 19 czerwca 2010r. udał się do sklepu (...) - net w K., gdzie zawierał umowę, w celu spłacenia pozostałej do zapłaty kwoty kredytu. Powód zabrał ze sobą wszystkie dokumenty. Pracownik reprezentujący pozwany bank poinformował powoda, że całość kwoty brakującej do spłaty stanowi kwotę 3265,50 zł. Powód dokonał wpłaty tej kwoty na rzecz strony pozwanej bezpośrednio w sklepie. Pracownik reprezentujący bank zapewniał powoda, że uiszczona kwota w całości pokrywa kwotę udzielonego kredytu.

Powód w dniu 19 czerwca 2012. dysponował środkami finansowymi, gdyż za wykonane prace budowlane otrzymał wynagrodzenie w wysokości ok. 28 000,- zł.

Pismem z dnia 4 maja 2011r. strona pozwana wysłała powodowi ponaglenie wzywające do uregulowania wymagalnego zadłużenia w kwocie 570,40 zł. Pismem z dnia 16 maja 2011r. powód zakwestionował istnienie zadłużenia wskazując, że dokonał spłaty kredytu w wysokości wskazanej mu przez pracownika, ponadto podał, że w związku z nieporozumieniem skłonny jest zapłacić kwotę 570,40 zł. Ponadto powód wskazał, że w październiku 2010r. również w sklepie (...) - net kupił na raty telewizor i wówczas sprawdzono, że nie ma zadłużeń wobec banku i pozwana ponownie udzieliła powodowi kredytu. W dniu 17 maja 2011r. powód dokonał wpłaty na rzecz strony pozwanej kwoty 570,40 zł. Strona pozwana w piśmie z dnia 24 maja 2011r. oraz z dnia 16 czerwca 2011r. poinformowała powoda, że nie dopełnił warunków bezodsetkowej spłaty w ciągu 6. miesięcy oraz, że Bank nie odnajduje podstaw do odstąpienia od wymaganej należności. Stanowisko to pozwana podtrzymała także w dalszych pismach kierowanych do powoda. Pismem z dnia 12 września 2011r. strona pozwana powiadomiła powoda o wszczęciu postępowania windykacyjnego. Pismem z dnia 15 listopada 2011r. pozwana wypowiedziała powodowi umowę kredytu. Dowód: przesłuchanie powoda k. 88 - odwrót - 89; dowód wpłaty z dnia 19.06.2010r. k. 87; historia rachunku powoda k. 67; korespondencja między stronami k. 16 - 25, k. 36 - 41; dowód wpłaty z dnia 17.05.2011r. k. 18; wypowiedzenie umowy k. 68.

Strona pozwana w dniu 2 maja 2012r. złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...)wystawionego w dniu 25 stycznia 2012r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 27 lutego 2012r. , w sprawie sygn. akt I Co 729/12. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku H.S. zawiadomił powoda o wszczęciu postępowania egzekucyjnego obejmującego należność główną 2040,46 zł, odsetki do 15 maja 2012r. w kwocie 140,51 zł oraz koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego. Dowód: zawiadomienie o wszczęciu egzekucji k., 8 akt egzekucyjnych KM 3684/12. Sąd zważył, co następuje: Powództwo podlegało uwzględnieniu.

Okoliczności sprawy, w szczególności fakt, że strony łączyła umowa kredytu oraz okoliczności jej zawarcia, warunki umowy, a także terminy i wysokość wpłat dokonanych przez powoda, były między stronami bezsporne. Spór między stronami dotyczył wyłącznie oceny skutków prawnych wpłaty powoda dokonanej w dniu 19 czerwca 2010r. w sklepie, w którym powód zawierał umowę kredytową.

Poza sporem było, że powód zawarł umowę kredytową w sklepie (...) - net, gdzie kupował sprzęt AGD. Kredytodawcę - stronę pozwaną - reprezentował upoważniony pracownik sklepu, który w

Strona | 46

imieniu banku podpisał umowę. Zgodnie z § 2 ust. 5 umowy powód jako kredytobiorca mógł skorzystać z bezodsetkowej spłaty kredytu, jeżeli w terminie płatności 6 wymaganej raty dokona spłaty całej kwoty kredytu. W ocenie Sądu w okolicznościach sprawy nie może być wątpliwości, że powód w dniu 19 czerwca 2010r. zamierzał spłacić w całości resztę kredytu. Dotychczas bowiem raty kredytu wpłacał on przelewem na rachunek pozwanej, w wysokości zgodnej z umową tj. w kwotach po 346,90 zł miesięcznie. Natomiast w dniu 19 czerwca 2010r. chcąc dokonać całkowitej spłaty kredytu powód udał się w miejsce, gdzie zawierał umowę. Osoba uprawniona do reprezentowania pozwanego Banku udzieliła powodowi informacji o wysokości zadłużenia, a także przyjęła wpłatę na rzecz Banku. Powód w tym dniu był przygotowany finansowo na pokrycie całego zobowiązania wobec strony pozwanej i taki był jego zamiar. Zdaniem Sądu nie można powoda obciążać skutkami nierzetelnej i nieprawidłowej informacji udzielonej mu przez przedstawiciela Banku w sklepie (...) - net. Zarzuty strony pozwanej, wskazujące że pracownik w sklepie (...) - net w K. nie miał uprawnienia do podawania informacji klientom banku o saldzie zadłużenia, gdyż pracownik nie miał dostępu do konta klienta oraz, że pracownik sklepu jest jedynie przedstawicielem banku w zakresie zawierania umów o kredyt, są zdaniem Sądu chybione. Powód był konsumentem nabywającym towary w sklepie ze sprzętem AGD i RTV w systemie ratalnym, gdzie jednocześnie skorzystał z kredytu udzielonego przez stronę pozwaną. Z punktu widzenia powoda wszelkie czynności związane z zawarciem i wykonaniem łączącej strony umowy kredytowej podejmowane były w sklepie (...) - net. Pracownicy tego sklepu reprezentujący Bank przedstawili powodowi ofertę, warunki umowy kredytowej oraz warunki bezodsetkowej spłaty kredytu. Stąd zrozumiałym i uzasadnionym jest przekonanie powoda, że w tym sklepie uzyska rzetelną informację co do wysokości zadłużenia oraz warunków całkowitej spłaty kredytu, zwłaszcza że pracownicy sklepu byli upoważnieni także do pobierania wpłat na rzecz pozwanego Banku. Skoro powód uzyskał informację od osoby uprawnionej przez Bank do jego reprezentowania o wysokości zadłużenia i jednocześnie zgodnie z uzyskaną informacją dokonał wpłaty, należy przyjąć że wywiązał się on należycie z umowy i warunków bezodsetkowej spłaty. Błąd w jaki powód został wprowadzony przez pracownika - przedstawiciela Banku - nie może wywoływać tak daleko idących negatywnych skutków dla powoda. Zarzuty strony pozwanej, że pracownik nie był uprawniony do informowania o saldzie zadłużenia jest chybiony, bowiem to pracownik powinien znać zakres swoich uprawnień i obowiązków, a w razie braku uprawnienia w tym zakresie powinien powoda o tym poinformować, pouczając jednocześnie gdzie powód winien się zwrócić o informację. Skoro powód uzyskał w sklepie informację o saldzie zadłużenia i dokonał tam również jego spłaty w wysokości zgodnej z informacją, należało przyjąć, że spłacił on w całości zadłużenie w dniu 19 czerwca 2010r. Powód powinien jedynie dopłacić brakująca kwotę 346,90 zł, co uczynił niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty w dniu 17 maja 2011r. i to w kwocie wyższej bo 570,40 zł. Powód po otrzymaniu wezwania do zapłaty, chcąc wyjaśnić nieporozumienie, podjął próbę skontaktowania się z pracownikiem, który wprowadził go w błąd i trzykrotnie w tym celu jeździł do sklepu (...), lecz tego pracownika nie spotkał. Powód prowadził ze stroną pozwaną liczną korespondencję, wyjaśniając okoliczności pomyłki. Wszystkie działania powoda oraz próby pozasądowego wyjaśnienia sprawy okazały się bezskutecznie. Tymczasem Bank po wpłacie dokonanej w dniu 19 czerwca 2010r. obejmującej prawie całkowitą (bez równowartości jednej raty w kwocie 346,90 zł) spłatę kredytu, nie kontaktując się z powodem do dnia 4 maja 2011r., zaksięgował tę wpłatę jako przedpłatę. Zdaniem Sądu nie ulega wątpliwości, że gdyby powód nie zamierzał spłacić w całości kredytu to z pewnością nie dokonałby tak znacznej, jednorazowej wpłaty i to jeszcze w sklepie gdzie zawierał umowę kredytu i do rąk przedstawiciela strony pozwanej. Gdyby powód miał świadomość, że do całkowitej spłaty kredytu brakuje jeszcze kwota 346,90 zł to z pewnością zapłaciłby ją w dniu 19 czerwca 2010r., gdyż miał na ten cel środki finansowe, ponadto mógł to jeszcze uczynić w dacie wymagalności 6 raty tj. do dnia 20 lipca 2010r. Nie bez znaczenia bowiem jest, że powód należycie wywiązywał się z łączącej strony umowy, wcześniejsze raty wpłacał terminowo i w wysokości zgodnej z umową, zaś spłaty chciał dokonać w dacie wymagalności 5 raty, a mógł to uczynić najpóźniej z 6 ratą. Bezspornym jest, że powód skorzystał także z kolejnej umowy kredytowej zawartej ze stroną pozwaną w sklepie (...) - net i z umowy tej wywiązał się należycie, bez żadnych problemów. Okoliczność ta nie ma co prawda większego znaczenia dla oceny skuteczności dokonanej przez powoda spłaty kredytu, którego dotyczy niniejsza sprawa, ale świadczy o tym, że powód był rzetelnym kredytobiorcą i należycie wywiązywał się z umów kredytowych.

Strona | 47

Zgodnie z art. 840§ 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

W ocenie Sądu zobowiązanie powoda wygasło w dniu dokonania zamierzonej spłaty całej należności tj. w dniu 19 czerwca 2010r. po wpłacie kwoty 3265,50 zł dokonanej do rąk osoby uprawnionej przez stronę pozwaną. Skoro wskutek błędu pracownika reprezentującego stronę pozwaną powód wpłacił niepełną kwotę, winien być o tym fakcie poinformowany w taki sposób, by nie utracić prawa skorzystania z oferty bezodsetkowej spłaty kredytu. Ostatecznie powód dopłacił brakującą kwotę w dniu 17 maja 2011r. po otrzymaniu ponaglenia. Strona pozwana, mimo tych okoliczności i licznych wyjaśnień powoda, wystawiła bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) w dniu 25 stycznia 2012r., a więc już po wygaśnięciu zobowiązania. Tytułowi temu Sąd Rejonowy w Kłodzku w dniu 27 lutego 2012r., w sprawie sygn. akt I Co 729/12 nadał klauzulę wykonalności.

Mając na uwadze powyższą analizę skutków dokonanej spłaty należało uwzględnić powództwo i pozbawić w całości opisany wyżej tytuł wykonawczy wykonalności.

O kosztach orzeczono po myśl art. 98 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id= WDU19640430296) zasądzając od strony pozwanej na rzecz powoda poniesione przez niego koszty postępowania w tym 152 zł z tytułu opłaty sądowej od pozwu oraz 1200,- zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego i 17,- zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa. Sąd przyznał pełnomocnikowi powoda wynagrodzenie z podwójnej wysokości, gdyż pełnomocnik poczynił znaczy nakład pracy na wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym także w postępowaniu przesądowym. Z tego względu Sąd przyznał pełnomocnikowi powoda na podstawie §2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu z dnia 28 września 2002r. (Dz.U. Nr 167, poz. 1349 ze zm., dalej jako rozporządzenie) wynagrodzenie w wysokości 1200,- zł stanowiącej podwójną stawkę minimalną w kwocie 600,- zł, ustalonej zgodnie z §6 pkt 3 rozporządzenia od wartości przedmiotu sporu tj. od kwoty 3022,- zł wskazanej w pozwie.

Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu

3. Sygn. akt I Cz 4/14 Dnia 13 stycznia 2O14 roku

POSTANOWIENIE Sąd Okręgowy w Tarnowie Wydział I Cywilny w składzie następującym: Przewodniczący: SSO Mariusz Sadecki (sprawozdawca) Sędziowie: SO Edward Panek, SO Marek Syrek po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2014 roku w Tarnowie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów Powiatu Tarnowskiego działającego na rzecz … przeciwko … o zapłatę na skutek zażalenia pozwanego od postanowienia Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 18 listopada 2013 roku, sygn. akt I C 1642/13 postanawia, oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Tarnowie umorzył postępowanie i zasądził od Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie na rzecz pozwanego kwotę 617 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Strona | 48

Uzasadniając orzeczenie w zakresie kosztów procesu Sąd I instancji wskazał, że orzeczenie zostało oparte ta zawartej w art. 102 k.p.c. zasadzie słuszności. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny, w wypadku umorzenia postępowania ustalenie strony wygrywającej i przegrywającej uzależnione jest od przyczyny, która spowodowała potrzebę wydania tego rodzaju postanowienia. Według stanowiska doktryny, umorzenie postępowania stawia stronę powodową w roli strony przegrywającej spór, jeżeli cofnęła pozew, zrzekając się niezaspokojonego roszczenia, albo jeżeli cofnięcie pozwu nastąpiło wskutek niewywołanej przez strony zmiany stanu faktycznego, która doprowadziła do bezprzedmiotowości roszczenia. W przedmiotowej sprawie powód cofnął pozew, jednak bez zrzeczenia się roszczenia. W ocenie Sadu Rejonowego zasadnym jest w oparciu o art. 102 k.p.c. zasądzenie od strony przegrywającej tylko część kosztów, procesu skoro pozwany wyraził zgodę na takie cofnięcie pozwu. Ponadto Sąd I instancji podkreślił, że sprawa ta została wytoczona przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie na rzecz konsumenta, a dodatkowo po wytoczeniu powództwa doszło do zmiany osoby Rzecznika. W tej sytuacji Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że obciążanie Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie kosztami zastępstwa procesowego wynikającymi z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1348 z późn. zm.), byłoby niezasadne. W ocenie Sądu Rejonowego słusznym było zasądzenie kwoty 600 zł tytułem częściowego, zwrotu kosztów zastępstwa oraz kwoty 17 zł wydatkowanej tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Wedle Sądu Rejonowego taka suma wynagrodzi pozwanemu poniesione z tytułu przygotowania się do obrony w sprawie. Od powyższego postanowienia zażalenie wniósł pozwany, zaskarżając je w części dotyczącej orzeczenia o kosztach procesu w zakresie w jakim nie przyznano pozwanemu kosztów procesu ponad kwotę 617 zł do kwoty 2.417 zł. Pozwany podniósł zarzut naruszenia art. 102 k.p.c., wskazując, iż Sąd I Instancji bezpodstawnie uznał, że w sprawie powinna być zastosowana zasada słuszności czyli, że doszło do wypadku szczególnie uzasadnionego, podczas gdy sama okoliczność wytoczenia sprawy przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie na rzecz konsumenta i zmiany osoby Rzecznika nie uzasadnia zasądzenia od strony przegrywającej tylko części kosztów procesu, a zastosowanie w niniejszej sprawie powinna znaleźć w całej rozciągłości zasada odpowiedzialności za wynik procesu określona w art. 98 § 1 k.p.c. Mając na względzie tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o zmianę punktu drugiego zaskarżonego postanowienia i zasądzenie od Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie w miejsce kwoty 617 zł właściwej kwoty. 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz zasądzenie od Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego. W uzasadnieniu zażalenia skarżący wskazał, że Sąd I instancji błędnie, oparł się na zasadzie słuszności z art. 102 k.p.c., upatrując szczególnie uzasadnionego wypadku, o jakim mowa w tym przepisie, w oko1icznościach absolutnie obojętnych konieczności i zakresu celowej obrony podjętej przez pozwanego przy pomocy profesjonalnego pełnomocnika przed zgłoszonym roszczeniem. Wedle skarżącego nie sposób uznać, aby wytoczenie powództwa przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie na rzecz konsumenta i zmiany osoby Rzecznika mogły być uznane za wyjątek szczególnie uzasadniony, tym bardziej, że w sprawie doszło do ewidentnego przedawnienia roszczenia, a pozwany od samego początku interwencji Rzecznika podnosił, ze konsument na rzecz którego doszło do wytoczenia powództwa nie zapłacił wynagrodzenia za wykonane dzieło, pokrywając jedynie częściowo wcześniejszymi zaliczkami koszty nabycia koniecznych materiałów budowlanych. W orzecznictwie i doktrynie utrwalone jest stanowisko, według którego strona powodowa, która cofnęła pozew (za wyjątkiem cofnięcia pozwu na skutek wywołanej przez strony zmiany stanu faktycznego, która doprowadziła do bezprzedmiotowości roszczenia) musi być potraktowana jak strona przegrywająca spór, co rodzi obowiązek zwrotu kosztów procesu na rzecz strony przeciwnej, bez względu na przyczynę cofnięcia. Wedle skarżącego nie można również ograniczać zasady odpowiedzialności za wynik sprawy poprzez odwołanie się do kosztów poniesionych ż tytułu przygotowywania się do obrony, skoro sam fakt przegrania sprawy (nawet tylko formalnie) kwalifikuje stronę powodową do obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, a pozwany zlecając prowadzenie sprawy profesjonalnemu pełnomocnikowi musiał ponieść koszty zastępstwa procesowego dla podjęcia skutecznej obrony swoich praw, w związku z

Strona | 49

rygorami nałożonymi nań przez Przewodniczącego w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy (m.in. 14 dni do złożenia odpowiedzi na pozew oraz konieczności koncentracji wniosków dowodowych pod rygorem ich pominięcia, a poniesione przez niego w tym celu wydatki wyznacza stawka minimalna określona w § 6 pkt 5 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 roku.

W odpowiedzi na zażalenie pozwanego Powiatowy Rzecznik Konsumentów wniósł o oddalenie zażalenia i odstąpienie od obciążania powoda kosztami postępowania zażaleniowego. Na uzasadnienie wskazał, że istotnie doszło do przedawnienia roszczenia, jednakże z uwagi na art. 117 k.p.c., przedawnienie brane jest pod uwagę dopiero na zarzut pozwanego, a zatem w chwili składania pozwu roszczenie mogło być dochodzone. W momencie, gdy pozwany zarzut taki wyraził Rzecznik złożył oświadczenie o cofnięciu pozwu jednocześnie wnosząc o nieobciążanie go kosztami procesu przy zastosowaniu zasady słuszności. Pozwany wyraził zgodę na takie cofnięcie. W ocenie Rzecznika niniejsza sprawa nosi zatem, cechy szczególnych okoliczności o jakich mowa w art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy zważył, co następuje: Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Odwoławczy nie podziela argumentacji wyrażonej w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, jednakże za nietrafne uznać również należy zarzuty podniesione w zażaleniu. Zgodnie z art. 63(3) k.p.c. w sprawach o ochronę konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium. W sprawach takich do powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze, (art. 63(4) k.p.c.) Zastosowanie takie znajduje m.in. istotny w kontekście niniejszej sprawy przepis art. 106 k.p.c., zgodnie z którym udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa, ani od Skarbu Państwa. Zastosowanie tego przepisu odpowiednio do powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów oznacza, że w przypadku wytoczenia przez rzecznika powództwa na rzecz oznaczonej osoby pomimo przegrania sprawy - co może mieć miejsce również przy cofnięciu pozwu - sąd nie będzie mógł zasądzić kosztów procesu od rzecznika na rzecz strony wygrywającej sprawę. Takie stanowisko prezentowane jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 17 kwietnia 2013 roku, V CZ 124/12 LEX 1341727) i stanowisko to Sąd Okręgowy w pełni podziela. Rozróżniając sytuację kiedy powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów wytacza powództwo na rzecz oznaczonej osoby, od sytuacji kiedy rzecznik działa w ramach samodzielnego uprawnienia, w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 roku wskazano, iż „zgodnie z odesłaniem z mi, 63(4) k.p.c., mają do niego odpowiednie zastosowanie przepisy o prokuratorze, w tym również art. 106 k.p.c., który przewiduje, że udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa. Uregulowanie to nie ma jednak zastosowania w razie wytoczenia przez prokuratora powództwa na podstawie art. 7 i 57 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1989 r., II CR 155/89, niepubl.), a zatem w wypadkach realizowania przez prokuratora samodzielnego uprawnienia do inicjowania postępowań sądowych. Odpowiednie zatem stosowanie do rzecznika konsumentów tego przepisu może dotyczyć jedynie jego udziału w sprawie cywilnej związanej z działaniem na rzecz oznaczonej osoby”(uzasadnienie postanowienia SN z dnia 17 kwietnia 2013 roku, V CZ 124/12, LEX nr 1341727). Trafny jest również pogląd, który przez analogię znajdzie zastosowanie w niniejszej sprawie, według którego zasądzenie kosztów procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. od strony, na rzecz której prokurator wystąpił z powództwem mogłoby nastąpić, jeśliby ta osoba zrealizowała swoje prawa wynikające z art. 56 § 1 k.p.c. i wstąpiła do sprawy w charakterze powoda. Jeżeli w sprawie po stronie powodowej występował jedynie prokurator, od którego zasądzenie kosztów w myśl art. 106 k.p.c. nic wchodzi w rachubę, stronę pozwaną obciążają poniesione przez nią koszty (por. postanowienie SN z dnia 23 października 1973 r. II CZ 173/73, LEX 7324). Ponieważ w niniejszej sprawie Powiatowy Rzecznik Konsumentów Powiatu Tarnowskiego wytoczył powództwo na rzecz konkretnej osoby, która nie przystąpiła do sprawy w charakterze powoda, zgodnie z powyższym brak było podstawy prawnej do obciążania go kosztami procesu w jakimkolwiek wymiarze - nawet pomimo tego, że pozwany wygrał sprawę. W tej sytuacji bezprzedmiotowym jest rozważanie zarzutów skarżącego, wskazujących na nieprawidłowe zastosowanie przez Sąd I instancji reguły wyrażonej w art. 102 k.p.c. Skoro Powiatowy Rzecznik

Strona | 50

Konsumentów w ogóle nie mógł ponosić kosztów procesu w niniejszej sprawie, to tym bardziej nie jest możliwe uwzględnienie zażalenia zmierzającego do podwyższenia tych kosztów. Mając na uwadze powyższe względy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Postanowienie otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pani Magdaleny Kras-Pyzik - PRK w Tarnowie

4. Sygn. akt. III Ca 104/14 Dnia 25 lutego 2014 r.


Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym: Przewodniczący: SSO Aleksandra Janas po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 lutego 2014r. sprawy z powództwa M. K. przeciwko A. S. o wydanie na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z dnia 9 października 2013r., sygn. akt I C40/13 1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że: a. oddala powództwo, b. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 77zł (siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu; 2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 90zł (dziewięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE Powód M. K. wniósł o nakazanie pozwanemu A. S. złożenia oświadczenia woli, którego treścią

było nieodpłatne przeniesienie na powoda własności fabrycznie nowego telewizora Samsung (...) poprzez jego wydanie wraz z dokumentem gwarancji jakości producenta w miejscu zamieszkania powoda. Nadto domagał się zasądzenia od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu podał, że pozwany prowadzi sklep internetowy, w którym sprzedaje elektryczne artykuły użytku domowego. W dniu 6 listopada 2012 r. w wyniku przyjęcia oferty sprzedaży pozwanego powód zakupił fabrycznie nowy telewizor Samsung (...) za cenę 55 zł z dostawą do domu za pośrednictwem kuriera (...) za 50zł. Łączna wartość sprzedaży wyniosła 105 zł. Pozwany potwierdził dokonanie zakupu pod numerem zamówienia (...), prosząc o dokonanie przelewu 105 zł na wskazany rachunek bankowy, co powód uczynił. Jednakże po zawarciu umowy pozwany odrzucił zamówienie powoda z uwagi na rzekomą niedostępność towaru, co w ocenie powoda było nieskuteczne z powodu pozorności czynności, a rzeczywistej przyczyny odmowy wykonania umowy powód upatrywał w złożeniu oferty kupna telewizora za zaniżoną cenę. Zgodnie bowiem z aktualna ofertą cena takiego modelu telewizora wyniosła 5499zł. Powód domagał się wykonania umowy i wskazywał na zawodowy charakter działalności pozwanego, zobowiązujący go do zachowania szczególnej staranności w sporządzaniu oferty sprzedaży kierowanej do konsumenta. Twierdził też, że błąd sprzedawcy nie może odbywać się kosztem naruszenia jego interesu powoda.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu. Zarzucił, że zamieszczenie ceny wskazywanej przez powoda nastąpiło na skutek pomyłki pracownika pozwanego polegającej na pominięciu dwóch zer, a rzeczywista cena telewizora winna wynieść 5.500 zł. Po zauważeniu pomyłki zamówienie zostało odrzucone, a kwotę 105 zł zwrócono powodowi. Ponieważ

Strona | 51

oświadczenie woli pozwanego obejmujące cenę telewizora zostało złożone pod wpływem błędu, w piśmie z dnia 14 lutego 2013r. pozwany uchylił się od jego skutków.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim uwzględnił powództwo i nakazał pozwanemu, aby wydał powodowi fabrycznie nowy telewizor Samsung (...) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda 107 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Orzeczenie to zapadło przy ustaleniu, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży hurtowej elektrycznych artykułów użytku domowego w formie sklepu internetowego pod swym adresem poczty elektronicznej. W dniu 6 listopada 2012r. zamieścił na swej stronie internetowej ofertę sprzedaży przedmiotowego telewizora za cenę 55 zł. W tym samym dniu powód ofertę przyjął, a pozwany potwierdził zamówienie (o godz. 21.54), dziękując za dokonanie zakupu w sklepie, podał także numer zamówienia oraz rachunek bankowy, na który należało uiścił opłatę, co powód uczynił w dniu 15 listopada 2012 r. W dniu zakupu o godz. 22.07 pozwany wysłał do powoda mail z informacją, że zamówienie zostało odrzucone z uwagi na niedostępność towaru. Sąd Rejonowy ustalił też, że w późniejszym czasie pozwany oferował taki sam telewizor za cenę 5.499 zł oraz 5.715,59 zł. W tym samym czasie inni sprzedawcy taki telewizor wystawili do sprzedaży za kwoty 5.499 zł, 5.715,59 zł, 5.899 zł i 5.944 zł. W odpowiedzi na wezwanie powoda pozwany odmówił wydania telewizora, a następnie w skierowanym do powoda piśmie z 14 lutego 2013r. złożył oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli dotkniętego wadą w postaci błędu. Nie było przedmiotem sporu, że uiszczona przez powoda kwota 105 zł została mu zwrócona.

Powyższe okoliczności doprowadziły Sąd Rejonowy do przekonania, że roszczenie powoda jest uzasadnione. Wskazał, że strony zawarły umowę sprzedaży przedmiotowego telewizora, a powód wykonał wszystkie ciążące na nim obowiązki. Odrzucenie zamówienia z uwagi na rzekomą niedostępność towaru Sąd ocenił jako czynność bezskuteczną podkreślając, że konsekwencje zaoferowania do sprzedaży towaru aktualnie niedostępnego w sklepie winny obciążać pozwanego, zważywszy na zawodowy charakter jego działalności (art. 355 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093)), miał też na uwadze regulację zawartą w art. 12 ust.3 „ustawy konsumenckiej”. Ostatecznie Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że w sprawie nie wykazano by zawarta przez strony umowa była nieskuteczna, a błąd pozwanego nie może odbywać się kosztem powoda. Rozstrzygnięcie zapadło na mocy art. 535 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) w związku z art. 155 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) i art. 354 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093), a o kosztach procesu na art. 98 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296)

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. Zarzucił naruszenie prawa procesowego, a to art. 222 zdanie 2 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) w związku z art. 25§2 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) poprzez nieodniesienie się przez Sąd do zarzutu strony pozwanej w zakresie niewłaściwego określenia wartości przedmiotu sporu. Zarzucił również naruszenie prawa materialnego, a to art. 84 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/Details Servlet?id=WDU19640160093), w związku z art. 88 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640160093) poprzez ich błędną wykładnie i zastosowanie co doprowadziło do błędnego przyjęcia przez Sąd, iż pozwany nie uchylił się od skutków prawnych oświadczenia woli.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego. Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie. Ustalenia faktyczne, jakie poczynił Sąd Rejonowy wymagają uzupełnienia o tyle, że – jak wynika

z zeznań pozwanego – w cenie spornego telewizora umieszczonej przez pracownika pozwanego w ofercie sklepu pominięto dwa zera. Z powyższym uzupełnieniem Sąd Okręgowy akceptuje powyższe ustalenia i czyni je własnymi, nie podzielając jednak wywiedzionych z tych ustaleń wniosków.

Strona | 52

Na wstępie dla porządku trzeba stwierdzić, że zarzut naruszenia prawa procesowego nie mógł odnieść skutku ponieważ skarżący nie uzasadnił wpływu powyższego naruszenia na treść zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy podziela natomiast stanowisko skarżącego, iż w rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia prawa materialnego, to jest art. 85 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) w związku z art. 84 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093)

Pozwany odmówił wykonania zawartej przez strony umowy sprzedaży, powołując się na złożenie oświadczenia woli pod wpływem błędu. Jak wynika z akt sprawy, przedstawiona w sklepie internetowym pozwanego cena spornego telewizora wyniosła 55 zł, natomiast oferty składane przez innych sprzedających oraz samego pozwanego wahały się w granicach od 5.499 zł do 5.944 zł, które to kwoty odpowiadały rzeczywistej wartości towaru. Tak znacząca różnica pomiędzy ceną oferowanego towaru, a jego faktyczną wartością poddaje w wątpliwość zgodność oferty z intencjami oferenta.

Ponieważ pozwany nigdy nie twierdził, że zamierzał zbyć przedmiotowy telewizor za 55 zł, lecz podnosił, że w cenie umieszczonej na stronie internetowej pomięto dwa zera, należy uznać, że doszło do zniekształcenia oświadczenia woli pozwanego przez osobę użytą do jego przekazania, to jest pracownika pozwanego. Zgodnie z art. 85 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093), zniekształcenie to ma takie same skutki jak błąd przy złożeniu oświadczenia woli. Art. 84 § 1 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) przewiduje z kolei, że w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć. Przedstawione wyżej okoliczności w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości wskazują na błąd (zniekształcenie oświadczenia woli) i to na tyle oczywisty, że powód z łatwością mógł go zauważyć porównując ofertę złożoną przez pozwanego z ofertami innych sprzedających, a nawet bez dalszego sprawdzania kierując się jedynie zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Korzystał on bowiem uprzednio z tej formy zakupów i dysponował niezbędnym doświadczeniem, wobec czego nie mógł – oceniając sprawę racjonalnie – uznać za inną niż tylko obarczoną błędem cenę odpowiadającą setnej części wartości towaru nowego i luksusowego, jakim był przedmiotowy telewizor.

Omawiane zniekształcenie miało także charakter istotny w rozumieniu art. 84 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093). Według powszechnie przyjętego określenia obiektywna istotność błędu (tu: zniekształcenia) oznacza, iż błąd jest tego rodzaju, że żaden rozsądny człowiek, znający prawdziwy stan rzeczy, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści. Oświadczenie woli w konfrontacji z rzeczywistością przedstawia się jako nieracjonalne, pozbawione uzasadnienia z punktu widzenia życiowego lub prawnego. Tak właśnie należy ocenić ofertę sprzedaży towaru za cenę odpowiadającą setnej części jego wartości. Tym samym oświadczenie pozwanego zawarte w piśmie wysłanym powodowi w dniu 14 lutego 2013 r., a zatem z zachowaniem terminu przewidzianego w art. 88 § 2 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093), doprowadziło do upadku skutków prawnych zawartej przez strony umowy.

Podsumowując – w ocenie Sądu Okręgowego nie budzi żadnych wątpliwości, że w rozpoznawanym wypadku doszło do zamieszczenia na stronie internetowej sklepu pozwanego ceny przedmiotowego telewizora, która w istotny i łatwo zauważalny sposób nie odpowiadała faktycznej intencji sprzedawcy. W tych okolicznościach żądanie wydania telewizora wartego około 5.500 zł za cenę 55 zł należy ocenić jako nadużycie prawa. Ochrona interesów konsumenta przewidziana w ustawie z dnia 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20000220271) (tekst. jedn. Dz. U. z 2012 r., poz.1225) oraz w innych ustawach nie uzasadnia bowiem rażącego naruszenia praw sprzedających, do czego doprowadziłoby uwzględnienie żądania pozwu. Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl /DetailsServlet?id=WDU19640430296) Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok poprzez oddalenie

Strona | 53

powództwa. O kosztach postępowania za pierwszą, jaki za drugą instancję orzeczono w oparciu o art. 98 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id= WDU19640430296) w związku z art. 108 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/ DetailsServlet?id=WDU19640430296) oraz § 6 ust. 1 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20021631348) (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 461). Na koszty postępowania przez Sądem Rejonowym składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego (60 zł) wraz z opłatą skarbową za pełnomocnictwo (17 zł), natomiast na koszty postępowania odwoławczego – opłata za apelację (30 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego (60 zł).

Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu

1. Przepisy UE mają być mniej liczne, prostsze i tańsze Komisja ocenia postępy w kierunku ograniczenia biurokracji i ogłasza nowe plany uproszczenia przepisów UE na rzecz pobudzenia wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Komisyjny program sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) został uruchomiony w grudniu 2012 r. Ma on na celu uproszczenie unijnych ram regulacyjnych, aby stworzyć jak najlepsze warunki dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia z zachowaniem minimum obciążeń administracyjnych. Obecnie zasięg programu REFIT jest rozszerzany, tak aby zmaksymalizować jego korzyści dla przedsiębiorstw i obywateli poprzez ukierunkowanie przepisów UE na kwestie, które można najwłaściwiej regulować na poziomie unijnym. W ramach programu analizowane są obciążenia regulacyjne, niespójności i nieskuteczne środki oraz działania naprawcze. Sprawozdanie z postępów prac Na pierwszej rocznej tablicy wyników można prześledzić postęp osiągnięty odkąd Komisja opublikowała w październiku 2013 r. swój ambitny plan działań na rzecz ograniczenia obciążeń regulacyjnych. Większość wniosków ustawodawczych dotyczących uproszczenia i ograniczania obciążeń została już przyjęta lub będzie przyjęta w tym roku. Ponadto wycofano około 53 wnioski oczekujące na rozpatrzenie, trwa uchylenie już obowiązujących przepisów, jak również rozpoczęto prace w obszarach wymagających oceny. Przedstawiono także najistotniejsze propozycje dla sektora działalności gospodarczej: wprowadzenie standardowej deklaracji VAT i poprawę skuteczności europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń. Dalsze działania Zadaniem UE jest zagwarantowanie, że prawodawstwo zawsze jest dostosowane do potrzeb. Po przeanalizowaniu wyników najnowszych analiz przepisów UE i po wysłuchaniu zainteresowanych stron, Komisja określiła kilka nowych obszarów, które wymagają podjęcia działań. Są to m.in.:

uproszczenie przepisów UE dotyczących dokumentów tożsamości i podróży nowy system statystyki przedsiębiorstw

Z prac Komisji Europejskiej

Strona | 54

uproszczenie przepisów dotyczących wymogów wizowych dla obywateli spoza UE portal internetowy poświęcony podatkowi VAT.

Istnieją także plany związane z uchyleniem przepisów w sprawie etykietowania energetycznego, stawek i warunków transportu, wspólnej polityki rolnej i sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska. Wspólne przedsięwzięcie Komisja pragnie, aby wszystkie instytucje UE zaangażowały się w zwiększanie sprawności regulacyjnej tak, aby wpływ decyzji politycznych był oceniany w trakcie całego procesu legislacyjnego. Szacuje się, że jedna trzecia obciążeń administracyjnych wynika z krajowych środków wykonawczych, dlatego też rządy państw UE powinny skorzystać z możliwości uproszczeń dostępnych na mocy prawa UE. Komisja będzie kontynuować monitorowanie wdrażania przez państwa członkowskie i w 2015 r. opublikuje nową tablicę wyników, przedstawiającą ocenę poczynionych postępów. Źródło: http://ec.europa.eu/news/eu_explained/140619_pl.htm

2. Zbadanie korzyści dla zdrowia oferowanych przez aplikacje na urządzenia mobilne UE rozpoczyna konsultacje w celu zgromadzenia opinii na temat tego, jak technologie mobilne mogą zostać wykorzystane w celu poprawy usług zdrowotnych w Europie i przyczynić się do potencjalnych oszczędności sięgających 99 mld euro. Program „m-Zdrowie” zakłada możliwości wykorzystania mobilnych aplikacji w smartfonach i tabletach do:

pomiaru ciśnienia krwi przypominania o konieczności zażycia leków dostarczania insuliny cukrzykom poprzez przesyłanie odpowiednich sygnałów do pomp

insulinowych. UE uważa, że dzięki tym aplikacjom można by w Europie oszczędzić do 99 mld euro, zmniejszając koszty służby zdrowia dzięki:

umożliwieniu postawienia wczesnej diagnozy położeniu nacisku na zapobieganie, nie zaś na leczenie skróceniu o 30 proc. czasu oczekiwania pracowników służby zdrowia na dostęp do danych i ich

analizę. Dzięki programowi m-Zdrowie pacjenci uzyskają większą kontrolę nad swoim własnym zdrowiem i samopoczuciem. Inwestycje w innowacje Szacuje się, że do 2017 r. 3,4 miliarda ludzi na całym świecie będzie właścicielem smartfona, a połowa z nich będzie korzystać z aplikacji m-Zdrowie. Obecnie dostępnych jest niemal 100 tys. aplikacji tego rodzaju. 20 najpopularniejszych, bezpłatnych aplikacji z dziedziny sportu, fitnessu i zdrowia pobrano ponad 230 milionów razy na całym świecie. Do tej pory UE zainwestowała 100 mln euro w badania naukowe w zakresie m-Zdrowia, finansując w ich ramach duże projekty innowacyjne. Przykładowo:

pacjenci z niewydolnością nerek będą wkrótce mogli monitorować ich dializę na swoich smartfonach

istnieją już aplikacje obniżające poziom stresu dzięki stworzeniu wirtualnego środowiska, w którym ich użytkownicy mogą nauczyć się technik relaksacyjnych

personel medyczny w Grazu znacznie zwiększył poziom skuteczności wewnętrznego systemu zarządzania dzięki nowemu systemowi na urządzenia mobilne.

Strona | 55

W ciągu najbliższych dwóch lat na dalsze inwestycje w tym zakresie przeznaczone zostanie niemal 95 mln euro. Konsultacje społeczne Pomimo oczywistych korzyści płynących z programu m-Zdrowie, w dalszym ciągu istnieją związane z nim obawy, dotyczące np. ochrony danych gromadzonych przez aplikacje na urządzenia mobilne oraz zasad dotyczących certyfikowania ich jako urządzeń medycznych. Dlatego UE zwraca się do obywateli, pracowników służby zdrowia, przedstawicieli władz publicznych i producentów telefonów komórkowych i innych zainteresowanych stron do wyrażenia swoich opinii na temat programu m-Zdrowie, w tym na temat wymogów w zakresie bezpieczeństwa oraz sposobów pobudzania przedsiębiorczości wokół programu w Europie. W konsultacjach dotyczących programu m-Zdrowie można wziąć udział do 3 lipca. Podsumowanie odpowiedzi zostanie opublikowane pod koniec roku. Źródło: http://ec.europa.eu/news/environment/140410_pl.htm

Porady przed wakacjami w Europie Zarezerwowałeś przez Internet apartament w Barcelonie, ale nie możesz pojechać? Lądujesz na egzotycznej wyspie bez bagażu? Pokój hotelowy nie spełnia oczekiwanych wymagań? ECK podpowiada, jak uniknąć wakacyjnych problemów i pułapek. Przemyśl decyzje Jeśli surfując w internecie pochopnie klikniesz „rezerwuj”, a potem zmienisz zdanie, hotel może zażądać od ciebie zapłaty odstępnego. Prawo do odstąpienia od umowy zawartej przez internet bez konsekwencji nie przysługuje m.in. w przypadku dokonywania rezerwacji pokoju hotelowego, wycieczki, zakupu biletów lotniczych, biletów na koncert). Sprawdź na mapie położenie miejscowości i adres hotelu Upewnij się, nawet przy użyciu Google Maps, gdzie znajduje się twój hotel. Określenie „w pobliżu miasta/plaży” może oznaczać dystans 2 km, a do najbliższego przystanku autobusowego, będziesz musiał podjechać taksówką. Zwróć uwagę na standaryzację Liczba gwiazdek nie zawsze odzwierciedla jakość hotelu, ponieważ w poszczególnych krajach Europy gwiazdki przyznawane są przez różne podmioty. W Irlandii czy Włoszech kwestia ta jest regulowana przez państwo, a w Niemczech stowarzyszenie branżowe. Wobec tego hotel 2-gwiazdkowy w danym kraju może mieć swój 3-gwiazdkowy odpowiednik w innym państwie. Dlatego ofertę warto zweryfikować z opiniami poprzednich gości np. na formach internetowych, czy w mediach społecznościowych. Zadbaj o ubezpieczenie Sprawdź zasady i zakres ubezpieczenia (np. do jakiej wysokości świadczeń upoważnia). Pamiętaj o wyrobieniu w wojewódzkim oddziale NFZ Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), Każdy posiadacz tej karty ma gwarantowaną podstawową pomoc w szpitalu.

Z działalności Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce

Strona | 56

Telefony kontaktowe miej zawsze pod ręką Numery telefonów i adresy do ambasady lub konsulatu mogą okazać się przydatne np. jeżeli staniesz się ofiarą kradzieży lub zgubisz swoje dokumenty. Miej przy sobie również nazwisko i kontakt do rezydenta twojego biura podróży. Pytaj o prawa pasażera Jeżeli twój lot się opóźnił o co najmniej dwie godziny masz prawo do bezpłatnych posiłków i napoi oraz bieżących informacji o czasie opóźnienia. Dodatkowo gdy opóźnienie wynosi co najmniej 5 godzin przewoźnik jest zobowiązany do zaproponowania alternatywy: zwrot kosztów biletu lub podróż do miejsca docelowego według zmienionego połączenia. Za odwołany lub opóźniony lot można też domagać się odszkodowania od linii lotniczych (250 EUR do 600 EUR w zależności od zasięgu podróży). Wyjątek: problemy nastąpiły z powodu siły wyższej, np. złych warunków atmosferycznych czy strajku. Spakuj rozsądnie i oznacz bagaż Do podręcznego bagażu nie pakuj m.in. ostrych przedmiotów, płynów powyżej 100 ml, żeli, aerozoli. Sprawdź w regulaminie przewoźnika, za jakie przedmioty nie ponosi odpowiedzialności (np. aparaty, perfumy). Na torbach i walizkach umieść przywieszki z nazwiskiem i adresem. Zachowaj paragony Gdy bagaż nie przyleciał z tobą lub walizka uległa zniszczeniu jeszcze znajdując się na lotnisku wypełnij protokół nieprawidłowości bagażowej (tzw. PIR - Property Irregularity Report), a następnie złóż reklamację do przewoźnika w terminie: 7 dni od odbioru uszkodzonego bagażu i 21 dni od momentu odbioru opóźnionego bagażu. Za zniszczenie walizki lub zagubienie bagażu linie lotnicze powinny wypłacić ci odszkodowanie (maksymalnie ok. 5000 zł). Wycena zwykle odbywa się w oparciu o rachunki za rzeczy, które znajdowały się w walizce. Jeśli nie dostarczysz paragonów, przewoźnik może wycenić wartość zaginionego bagażu na podstawie jego wagi. Wypożyczaj samochód, nie problem Sprawdź, czy auto jest objęte pełnym ubezpieczeniem. Przy promocyjnej ofercie wynajmu z najtańszym ubezpieczeniem może się okazać, że w razie kolizji ubezpieczyciel nie pokrywa 100 proc. kosztów powstałej szkody, a jedynie ich część. Zdarza się też, że polisa nie obejmuje niektórych części auta, np. gdy złodziej stłucze szyby, zapłacisz z własnej kieszeni. Przed odjazdem sprawdź też stan samochodu. Jeśli na karoserii są zarysowania lub wgniecenia, należy domagaj się potwierdzenia tego stanu na piśmie, możesz też zrobić zdjęcia. Konsument po wakacjach - gdzie się zgłosić z problemem? W razie nieprzewidzianych sytuacji i problemów turysta-konsument, może zwrócić się do odpowiednich instytucji zajmujących się ochroną jego praw:

- gdy zagraniczne biuro podróży nie odpowie na reklamację, gdy reklamacja zagubionego lub zniszczonego przez linie lotnicze bagażu nie przyniosła skutku lub zagraniczny przedsiębiorca nie wywiązał się z umowy wynajmu samochodu – w dochodzeniu roszczeń konsumentów wspiera Europejskie Centrum Konsumenckie, www.konsument.gov.pl;

- gdy lot jest opóźniony, odwołany lub odmówiono przyjęcia na pokład – poszkodowanym pasażerom pomocy udzieli Komisja Ochrony Praw Pasażerów przy Urzędzie Lotnictwa Cywilnego, www.ulc.gov.pl;

- gdy działające w Polsce biuro podróży nie odpowiada na reklamację dłużej niż 30 dni – o skontrolowanie przedsiębiorcy można zwrócić się do wojewódzkiego urzędu marszałkowskiego właściwego dla miejsca siedziby przedsiębiorcy;

Strona | 57

- gdy spór dotyczy krajowego biura podróży – porady i pomocy prawnej udzieli powiatowy lub miejski Rzecznik Konsumentów i organizacje konsumenckie. Źródło: www.konsument.gov.pl

UFAJ, ALE SPRAWDZAJ O czym nie wolno zapominać przy zawieraniu umów? Jak bronić się przed nieuczciwymi praktykami na rynku telekomunikacyjnym? Abonenci, a zwłaszcza osoby starsze cyklicznie kierują do Urzędu Komunikacji Elektronicznej wnioski o interwencję, których powodem są nieetyczne działania przedstawicieli dostawców usług telekomunikacyjnych. Scenariusz zazwyczaj jest podobny - abonent nie do końca świadomie zgadza się na zmianę zakresu usług lub na zmianę operatora - a w efekcie zamiast obiecanej promocji otrzymuje wyższe rachunki. Niestety, o tym, że dokonał niekorzystnej dla siebie zmiany dowiaduje się przeważnie dopiero po kolejnym ok Urząd Komunikacji Elektronicznej w celu przeciwdziałania nieuczciwym praktykom kontynuuje zainicjowaną w grudniu 2012 roku ogólnopolską kampanię informacyjną „Ufaj, ale sprawdzaj”. Kampania skierowana jest zwłaszcza do konsumentów powyżej 50 roku życia, a jej założenia to zwiększenie świadomości konsumentów w zakresie ich praw w kontaktach z przedstawicielami handlowymi oraz wyczulenie na nieuczciwe działania marketingowe. W ramach kampanii na terenie całego kraju cyklicznie odbywają się spotkania informacyjne, prowadzone przez ekspertów UKE (od grudnia 2012 roku odbyło się ich już niemal 40). Uczestnicy spotkania dowiedzą się m.in. jakie nieuczciwe „chwyty” marketingowe stosują reprezentanci firm telekomunikacyjnych w celu nakłonienia abonentów do zmiany umowy z dotychczasowym operatorem, jakich środków ostrożności należy przestrzegać podczas rozmów z przedstawicielami handlowymi oraz co zrobić, kiedy umowa została zmieniona wbrew naszej woli w okresie rozliczeniowym - kiedy jest już za późno na bezpłatne wycofanie się z nowej i „lepszej” umowy. Podczas rozmowy z przedstawicielem handlowym:

Jeżeli na umowie widnieje logo innego przedsiębiorcy, a jesteś przekonywany, że zawierasz umowę z dotychczasowym dostawca usług, NIE PODPISUJ UMOWY.

BĄDŹ CZUJNY, jeśli przedstawiciel handlowy/kurier zjawił się w domu z gotową umową, bez wcześniejszego umawiania się na spotkanie i bez Twojego wnioskowania o zmianę usług lub operatora.

Jeżeli masz wątpliwości jaką firmę reprezentuje przedstawiciel handlowy, który Cię odwiedził – ZAŻĄDAJ OKAZANIA LEGITYMACJI SŁUŻBOWEJ.

Jeżeli już podpisałeś umowę zadbaj, aby przedstawiciel handlowy/kurier pozostawił Ci kopię zawartej umowy, jej regulamin, cennik oraz formularz odstąpienia od umowy. NIE DAJ SIĘ PRZEKONAĆ, ŻE TE DOKUMENTY ZOSTANĄ DOSTARCZONE PÓŹNIEJ.

Jeżeli padłeś ofiarą nieuczciwego działania – MASZ PRAWO ODSTĄPIĆ OD UMOWY w ciągu 10 dni od daty jej zawarcia, bez ponoszenia żadnych kosztów.

Źródło: na podstawie - uke.gov.pl

Z działalności Urzędu Komunikacji Elektronicznej

Strona | 58

1. Uchwała Nr ZO 44/14 z dnia 13 maja 2014 roku Zespołu Orzekającego w sprawie sygn. akt: K/16/14 1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w składzie: 1) Wojciech Piwocki – przewodniczący, 2) Małgorzata Ołdak – członek, 3) Olgierd Cygan – członek, na posiedzeniu w dniu 13 maja 2014 roku, po rozpatrzeniu skargi o sygnaturze akt K/16/14 złożonej, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumenta (bliższe dane w aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko reklamie telewizyjnej firmy KRKA-POLSKA Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej: Skarżony) postanawia oddalić skargę. 2. Zespół Orzekający ustalił, co następuje: Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęła skarga o sygn. K/16/14. Przedmiotem skargi była reklama telewizyjna produktu leczniczego o nazwie Bilobil intense. Skarżący w prawidłowo złożonej skardze podniósł, iż: „opis reklamy: Reklama pokazuje opakowanie preparatu o zastrzeżonej nazwie BILOBIL Treść skargi: W reklamie ukazują się teksty pisane, posiadające formę ostrzeżeń dla nabywcy, które nie są możliwe do jakiegokolwiek odczytania."- pisownia oryginalna. W czasie posiedzenia skargę przedstawiał i popierał arbiter-referent. Arbiter-referent wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z dobrymi obyczajami (art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy) oraz zarzucił, że reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji. Wniósł także o uznanie reklamy za niezgodną z art. 8 Kodeksu Etyki Reklamy, w myśl którego, „reklama nie może nadużywać zaufania odbiorcy, ani też wykorzystywać jego braku doświadczenia lub wiedzy". Skarżony uczestniczył w posiedzeniu. Skarżony złożył pisemną odpowiedź na skargę o następującej treści: „Niniejszym, działając w imieniu spółki pod firmą: KRKA - POLSKA, z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej jako „Spółka"), w odpowiedzi na pismo datowane na dzień 18 lutego 2014 r. poniżej przedstawiamy stanowisko Spółki w odniesieniu do postawionych w skardze konsumenckiej zarzutów. Treść skargi: „w reklamie ukazują się teksty pisane, posiadające formę ostrzeżeń dla nabywcy, które nie są możliwe do jakiegokolwiek odczytania". Przedmiotowa skarga konsumencka dotyczy telewizyjnego spotu reklamowego produktu leczniczego OTC o nazwie Bilobil Intense wyemitowanego w dniu 23.01.2014 r., dalej „spot reklamowy". Spółka wskazuje, że działania Spółki w zakresie kampanii reklamowej, której częścią jest spot reklamowy prowadzone są z należytą starannością, zgodnie z dobrymi obyczajami oraz w poczuciu odpowiedzialności społecznej i zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji. W ocenie Spółki brak jest jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia, że doszło do naruszenia przepisu art. 2 oraz 8 Kodeksu Etyki Reklamy. Spot reklamowy został przygotowany na zlecenie Spółki przez agencję reklamową, która jako profesjonalista w dziedzinie reklamy realizuje zlecone projekty zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Niezależnie od powyższego Spółka zarówno na etapie opracowywania koncepcji

Wybrane uchwały

Strona | 59

kampanii reklamowej, jak i nadzoru jej wykonania oraz wdrożenia działa z należytą starannością przyjętą dla profesjonalisty, oraz kierowała się zasadami uczciwej konkurencji, prawami konsumenta i dobrymi obyczajami. Nadto, Spółka pragnie podkreślić, że emitowany spot reklamowy zarówno w swej treści jak i formie zawiera wszystkie elementy jakie konieczne są dla prowadzenia reklamy produktów leczniczych kierowanych do publicznej wiadomości zgodnie z §7 Rozporządzenia ministra Zdrowia z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie reklamy produktów leczniczych (Dz. U. 2008, Nr 210, oz. 1327), dalej „Rozporządzenie". Zgodnie z ww. przepisem Rozporządzenia reklama produktu leczniczego kierowana do publicznej wiadomości w formie audiowizualnej, powinna zawierać m.in. ostrzeżenie o treści: „Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania bądź skonsultuj się lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu Ostrzeżenie to powinno być umieszczone w dolnej części reklamy, na płaszczyźnie stanowiącej nie mniej niż 20 % jej powierzchni w taki sposób, aby tekst wyróżniał się od tła płaszczyzny, był widoczny, czytelny, nieruchomy, umieszczony poziomo, przy czym odległość liter od dolnej i górnej krawędzi tła płaszczyzny reklamy nie może być większa niż 1/2 wysokości liter, a odległość między wierszami napisu nie może być większa niż wysokość liter. Ponadto, ostrzeżenie musi być odczytane w sposób wyraźny w języku polskim i ukazywać się na ekranie nie krócej niż 8 sekund. W świetle tego wskazane w treści skargi konsumenckiej zarzuty stawiane Spółce są bezpodstawne i zdaniem Spółki nie zasługują na uwzględnienie. W odniesieniu do powyższego, Spółka pragnie wskazać, że zarzuty postawione w skardze konsumenckiej są całkowicie bezzasadne. Nie może bowiem być mowy, że treści zawarte w spocie reklamowym zawierające ostrzeżenie „nie są możliwie do jakiegokolwiek odczytania", w sytuacji gdy (1) treści te umieszczone są na białym tle w sposób wyraźny odróżniający się od tła pozostałej zawartości spotu reklamowego, (2) litery jakimi napisana jest treść zawierająca ostrzeżenie są na tyle duże aby przeciętny widz mógł je z łatwością odczytać. Agencja przygotowując finalną wersję spotu telewizyjnego do emisji, pod ciągłym nadzorem strony KRKA- POLSKA Sp. z o. o., kierowała się wytycznymi zawartymi w przytoczonym wyżej rozporządzeniu przy zachowaniu najwyższej staranności wykonania dzieła. Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. Zatem w świetle powyższego przekazany do emisji telewizyjnej spot reklamowy produktu „Bilobil Intense" spełnia wszystkie wymogi formalne dotyczące emisji reklamy produktowej kierowanej do publicznej wiadomości w formie audiowizualnej w tym również przygotowane zgodnie z wytycznymi ostrzeżenie jak w klatce poniżej: Biorąc powyższe pod uwagę, Spółka nie tylko nie naruszyła przepisu art. 2 i 8 Kodeksu Etyki Reklamy ale żadnego innego przepisu ww. kodeksu. Z ostrożności Spółka pragnie wskazać (choć rozpatrywanie tego było by niedorzeczne), że najmniejszym napisem w całym spocie reklamowym jest odesłanie do strony internetowej Urzędu Rejestracji Leków www.urpl.gov.pl i do znajdujących się na tej stronie Charakterystyk Produktów Leczniczych. Z nich bowiem wynika, że produkt Bilobil Intense w trakcie kampanii był/jest jedynym lekiem o najwyższej dawce miłorzębu japońskiego. Treść ta nie ma charakteru ostrzeżenia, co więcej - umieszczanie na stronie Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych Charakterystyk Produktów Leczniczych wynika z ogólnie obowiązujących przepisów prawa (art. 6 ust 1 ustawy z dnia 18 marca 201 1 r. o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, (Dz.U. 2011, nr 82, poz. 451). Pomimo jednak zasady ignorantia iuris nocet Spółka wskazuje odbiorcom, gdzie informacje na ten temat się znajdują. Absurdalnym byłoby uznanie, że wskazanie przez Spółkę ogólnie znanego i umocowanego ustawowo źródła na podstawie której sformułowane zostało hasło reklamowe nadużywa zaufanie odbiorcy, czy też może wykorzystywać jego brak wiedzy lub doświadczenia. W ocenie Spółki takie działanie wskazuje na dokładnie odwrotny zamiar niż sugerować może skarga konsumencka. Mianowicie, że działania Spółki wykonywane były z należytą starannością, zgodnie z dobrymi obyczajami, w poczuciu odpowiedzialności społecznej i zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji. Zaś spot reklamowy nie nadużywa zaufania odbiorcy ani nie

Strona | 60

wykorzystuje jego braku doświadczenia lub wiedzy, wręcz przeciwnie przewiduje to i wskazuje źródło powszechnie znane. W związku z powyższym, zarzuty sformułowane na podstawie skargi przez arbitra-referenta nie zasługują na uwzględnienie, a skarga powinna zostać w całości oddalona." - pisownia oryginalna. 3. Zespół Orzekający zważył co następuje: Zespół Orzekający nie podzielił zarzutów Skarżącego, uznając, że w przedmiotowej reklamie obowiązkowe ostrzeżenie o zapoznaniu się z ulotką bądź konsultacji z lekarzem lub farmaceutą było czytelne. Zespół Orzekający uznał, że przedmiotowa reklama była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z dobrymi obyczajami. Zespół Orzekający nie dopatrzył się również w przedmiotowej reklamie nadużywania zaufania odbiorców lub wykorzystywania ich braku doświadczenia lub wiedzy. W związku z powyższym, na podstawie pkt 37 ust. 1) lit b) Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół Orzekający orzekł jak w pkt 1 uchwały. Zgodnie z pkt.50 Regulaminu Rozpatrywania Skarg z dnia 30 października 2013r., stronom przysługuje prawo do odwołania się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie 10 dni od daty doręczenia uchwały. Podstawę odwołania mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół Orzekający uchwały. 2. Uchwała Nr ZO 43/14 z dnia 13 maja 2014 roku Zespołu Orzekającego w sprawie sygn. Akt: K/15/14

1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w składzie: 1) Wojciech Piwocki – przewodniczący, 2) Małgorzata Ołdak – członek, 3) Olgierd Cygan – członek, na posiedzeniu w dniu 13 maja 2014 roku, po rozpatrzeniu skargi o sygnaturze akt K/15/14 złożonej, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumenta (bliższe dane w aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko reklamie internetowej Przedsiębiorstwa Prywatnego IMPEX P.Grabowski, M.Szpakowski s.c. z siedzibą w Radomiu (dalej: Skarżony) postanawia oddalić skargę. 2. Zespół Orzekający ustalił, co następuje: Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęła skarga o sygn. K/15/14. Przedmiotem skargi była reklama internetowa w formie emailingu kosmetyków marki BingoSpa zawierających czekoladę. Skarżący w prawidłowo złożonej skardze podniósł, iż: „miejsce emisji: mailing produkt: BingoSpa opis reklamy: Mailing przedstawia czarnoskórą kobietę z podpisem "Poczuj chęć na seksowną czekoladę" Treść skargi: Mailing ma jednoznaczne podłoże seksualne i rasistowskie, szczególnie, że zdjęcie przedstawia czarnoskórą kobietę. Nie jest to może reklama na dużą skalę, a myślę, że takie też powinno się zgłaszać."- pisownia oryginalna. W czasie posiedzenia skargę przedstawiał i popierał arbiter-referent. Arbiter-referent wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z dobrymi obyczajami (art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy) oraz zarzucił, że reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji.

Strona | 61

Wniósł również o uznanie reklamy za niezgodną z art. 4 Kodeksu Etyki Reklamy, w myśl którego „reklamy nie mogą zawierać elementów, które zawierają treści dyskryminujące, w szczególności ze względu na rasę, przekonania religijne, płeć lub narodowość.". Skarżony nie uczestniczył w posiedzeniu. Skarżony nie złożył pisemnej odpowiedzi na skargę w wyznaczonym terminie. Skarżony przedstawił pisemnie swoje stanowisko po upływie wyznaczonego terminu, dlatego nie mogło być ono uwzględnione w toku prowadzonego postępowania. 3. Zespół Orzekający zważył co następuje: Zespół Orzekający oddalił zarzuty Skarżącego, uznając, że przedmiotowa reklama nie przekracza dopuszczalnych granic obyczajowości. Zespół Orzekający uznał, że przedmiotowa reklama była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej. W opinii Zespołu Orzekającego, przedmiotowa reklama nie zawiera treści dyskryminujących kobiety czy też treści rasistowskich. W związku z powyższym, na podstawie pkt 37 ust. 1) lit b) Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół Orzekający orzekł jak w pkt 1 uchwały. Zgodnie z pkt.50 Regulaminu Rozpatrywania Skarg z dnia 30 października 2013r., stronom przysługuje prawo do odwołania się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie 10 dni od daty doręczenia uchwały. Podstawę odwołania mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół Orzekający uchwały.

Zdanie odrębne do Uchwały Nr ZO 43/14

z dnia 13 maja 2014 roku Zespołu Orzekającego w sprawie sygn. Akt: K/15/14

Członek Zespołu Orzekającego Pani Małgorzata Ołdak, która zgłosiła votum separatum, stwierdziła, że przedmiotowa reklama narusza art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy, w zakresie niezgodności z dobrymi obyczajami poprzez bezpośrednie zestawienie w reklamie hasła "Poczuj chęć na seksowną czekoladę" ze zdjęciem atrakcyjnej ciemnoskórej dziewczyny, bez wskazania w tekście, że chodzi o kosmetyki, bez pokazania jakiegokolwiek produktu z linii BingoSpa czy nawet samej czekolady, co może prowadzić do skrótu myślowego, że "chęć" ma dotyczyć nie tyle czekolady, co samej dziewczyny. Przekaz może być więc odebrany jako mający jednoznaczne podłoże seksualne. Warto dodać, że na samej stronie internetowej reklamodawcy, wśród zalet czekolady jako składnika kosmetyków BingoSpa, nie wymienia się jej "seksowności", do której odwołuje się przedmiotowa reklama. Dlatego posłużenie się wizerunkiem dziewczyny w roli "seksownej czekolady" było jedynie sposobem na przyciągnięcie jak największej liczby użytkowników do strony produktowej reklamodawcy, bez dbałości o zachowanie dobrych obyczajów.

3. Uchwała Nr ZO 42/14 z dnia 13 maja 2014 roku Zespołu Orzekającego w sprawie sygn. Akt: K/13/14

1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w składzie: 1) Wojciech Piwocki – przewodniczący, 2) Małgorzata Ołdak – członek, 3) Olgierd Cygan – członek, na posiedzeniu w dniu 13 maja 2014 roku, po rozpatrzeniu skargi o sygnaturze akt K/13/14 złożonej, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumenta (bliższe dane w aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko reklamie internetowej filmu którego dystrybutorem jest Gutek Film Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej: Skarżony)

Strona | 62

postanawia uznać, że reklama narusza normy Kodeksu Etyki Reklamy. 2. Zespół Orzekający ustalił, co następuje: Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęła skarga o sygn. K/13/14. Przedmiotem skargi była reklama internetowa filmu dla widzów dorosłych pt. Nimfomanka, wyświetlana na stronie iplex.pl obok zapowiedzi filmów dla dzieci. Skarżący w prawidłowo złożonej skardze podniósł, iż: „miejsce emisji: iplex.pl produkt: film nimfomanka opis reklamy: Reklama filmu Nimfomanka była prezentowana w serwisie dla dzieci. Treść skargi: Reklamowania filmu od 18 lat wśród filmów dla dzieci od 7 lat wydaje mi się dużym nadużyciem etycznym. To już drugi raz gdy film dla dorosłych prezentowany jest na iplex.pl na stronach dziecięcych (wcześniejszy film dotyczył księdza) Iplex.pl zapewniało mnie że to się więcej nie powtórzy i widać że sami nie wierzą we własne słowa."- pisownia oryginalna. W czasie posiedzenia skargę przedstawiał i popierał arbiter-referent. Arbiter-referent wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z dobrymi obyczajami (art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy) oraz zarzucił, że reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji. Wniósł także o uznanie reklamy za sprzeczną z artykułem 25 Kodeksu Etyki Reklamy, z uwagi na to, że „reklamy muszą uwzględniać stopień rozwoju dzieci lub młodzieży oraz nie mogą zagrażać ich fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu dalszemu rozwojowi. Arbiter-referent poinformował również, że zgodnie z art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy „Przepisy zawarte w art. 22-31 stosuje się odpowiednio również do reklam, które nie są bezpośrednio skierowane do dzieci, jednak dzieci są ich odbiorcami ze względu na formę oraz miejsce i sposób prezentowania reklam. Dotyczy to w szczególności reklam emitowanych w telewizji w sąsiedztwie audycji dla dzieci, reklam wyświetlanych w kinach przed seansami filmów dla dzieci oraz reklamy zewnętrznej.". Skarżony uczestniczył w posiedzeniu. Skarżony złożył pisemną odpowiedź na skargę o następującej treści: „Działając w imieniu Gutek Film sp. z o.o., pełnomocnictwo w załączeniu, w odpowiedzi na pismo z dnia 18 lutego 2014 r. dot. skarg konsumenckich na reklamy filmu „Nimfomanka", wnoszę o oddalenie obu skarg w całości.

UZASADNIENIE Zarzuty arbitra-referenta naruszenia przez Gutek Film sp. z o.o. art. 2, art. 25 oraz art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy formułowane na podstawie skarg konsumenckich o sygn. akt K/11/14 i K/13/14 należy uznać za całkowicie bezzasadne. Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia przez Gutek Film sp. z o.o. art. 25 oraz art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy, odpowiedź na powyższe zarzuty znajduje się poniżej, przy czym odniesiono się do każdej ze skarg osobno. Należy jednak już w tym miejscu wskazać, że art. 25 mówi o reklamach skierowanych do dzieci lub młodzieży. Reklamy zaskarżone skargami konsumenckimi oznaczonymi sygn. akt K/11/14 oraz K/l3/14 w sposób oczywisty i bezsporny nie są skierowane do dzieci lub młodzieży, należy zatem przypuszczać, że zarzut arbitra-referenta dotyczy naruszenia art. 25 w związku z art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy. Przy czym art. 32 określono, że art. 25 należy stosować odpowiednio również do reklam, które nie są bezpośrednio skierowane do dzieci, jednak dzieci są ich odbiorcami ze względu na formę oraz miejsce i sposób prezentowania reklam. Tym samym należy pamiętać, że przepis art. 32, w przeciwieństwie do art. 25, odnosi się jedynie do dzieci, a nie dzieci i młodzieży. Jeśli zaś chodzi o naruszenie przez mojego Mocodawcę art. 2 Kodeksu Etyki Reklamy, to wskazać należy, iż nie sposób polemizować z takim stanowiskiem arbitra-referenta, gdyż nie wskazał on na czym polega naruszenie owego przepisu przez Gutek Film sp. z o.o. Przepis ten ma charakter ogólny i aby stwierdzić, iż zaskarżone przez konsumentów reklamy filmu „Nimfomanka" były sprzeczne z art. 2, musiałyby one naruszać także inny przepis Kodeksu Etyki Reklamy. Stąd poniżej odniesiono się jedynie do zarzutów naruszenia przez Gutek Film sp. z o.o. w reklamach filmu „Nimfomanka"' art. 25 w związku z art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy.

Strona | 63

I. Skarga oznaczona sygn. akt K/11/14 W skardze konsumenckiej oznaczonej sygn. akt K/11/14 skarżący wskazuje, iż w dniu 11 stycznia 2014 r. o godzinie 20 w kinie Kinoteka PKiN na ekranach telewizorów znajdujących się w kawiarni przy kasach biletowych wyświetlono zwiastun filmu „Nimfomanka". Skarżący podniósł, iż jest to miejsce w którym przebywają rodzice wraz z dziećmi. Skutkiem tego, dzieci są narażone na oglądanie, w jego ocenie „obscenicznych" fragmentów filmu. Odnosząc się do powyższych zarzutów pragnę wskazać co następuje. Zwiastuny filmów, których Gutek Film sp. z o.o. jest dystrybutorem są wyświetlane w kinie Kinoteka na podstawie Umowy Ramowej z dnia 22 kwietnia 2008 r. zawartej pomiędzy spółką Kinoteka Multiplex sp. z o.o. a Gutek Film sp. z o.o. Dowód: Umowa Ramowa z dn.22.04.2008. Przedmiotowa umowa wskazuje w § 11 ust. 2, że Kinoteka Multiplex sp. z o.o. zobowiązuje się do prezentacji zwiastunów dostarczonych przez Gutek Film sp. z o.o. W umowie tej nie zastrzeżono jednak, aby to Gutek Film sp. z o.o. decydował o miejscu, czasie i sposobie wyświetlania zwiastunów filmów. Kwestia ta pozostaje w gestii spółki Kinoteka Multiplex sp. zo.o., a Gutek Film sp. z o.o. nie ma na nią żadnego wpływu. W konsekwencji Gutek Film sp. zo.o. nie może odpowiadać za wyświetlenie zwiastunów filmu w miejscu, które skarżący opisuje jako miejsce, w którym przebywają rodzice wraz z dziećmi. Gutek Film sp. z o.o. sklasyfikował film „Nimfomanka" jako film przeznaczony dla widzów dorosłych, mając na uwadze, że jego treść może się okazać nieodpowiednia dla nieletnich. Poza jego kontrolą jest jednak czy zwiastun filmu mogą obejrzeć osoby poniżej osiemnastego roku życia, jeżeli są one udostępniane publicznie przez inne podmioty w zakresie ich działalności. Dodatkowo, należy w tym miejscu wskazać, że skarżący nie wykazał, że opisana w skardze sytuacja w ogóle miała miejsce. Do skargi nie załączono bowiem żadnego dowodu. Nie wiadomo zatem czy zwiastun filmu „Nimfomanka"' był prezentowany w miejscu i czasie, w którym mogły obejrzeć go dzieci. Tym samym na mocy pkt 37 podpunkt 10 lit. b) Regulaminu rozpatrywania skarg przez Radę Reklamy - skarga oznaczona sygn. akt K/l 1/14 winna zostać oddalona przez Zespół Orzekający z uwagi na brak dowodów. Na marginesie pragnę jednak wskazać, że jeżeli zwiastun filmu „Nimfomanka" był, jak skarżący wskazał, wyświetlany o godzinie 20, to dzieci nie powinny być odbiorcami tej reklamy z uwagi na prezentację reklamy w czasie, gdy dzieci nie powinny przebywać w kinie. Kodeks Etyki Reklamy w art. 3 lit. ł) definiuje dzieci jako osoby, które nie ukończyły lat dwunastu. Wydaje się, iż żaden odpowiedzialny rodzic nie zabierze dziecka, które nie ukończyło lat dwunastu do kina o tak (stosunkowo - dla dziecka) późnej porze, ani nie pozwoli dziecku w takim wieku udać się do kina samodzielnie. Tym bardziej, że wieczorem, w okolicach godziny 20 w kinach nie są co do zasady wyświetlane filmy przeznaczone dla dzieci. W konsekwencji, wbrew twierdzeniom skarżącego nie został naruszony art. 25 w związku z art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy. II. Skarga oznaczona sygn. akt K/13/14 W odpowiedzi na skargę oznaczoną sygn. akt K/13/14 dot. reklamy filmu „Nimfomanka" na stronie internetowej www.iplex.pl, pragnę wskazać, że reklama, o której mowa w ww. skardze jest wyświetlana na podstawie Umowy o współpracy (barterowej) z dnia 5 grudnia 2013 r. zawartej pomiędzy IPLEX S.A. a Gutek Film sp. z o.o. Dowód: Umowa o współpracy (barterowa). Powyższa reklama jest reklamą w formie „rectangle przy opisach filmów", o jakiej mowa w § 2 ust. 2 lit. e) umowy z dnia 5 grudnia 2013 r. - jest to miniatura plakatu filmu. W wyżej wskazanej umowie, podobnie jak w Umowie Ramowej z dnia 22 kwietnia 2008 r. zawartej pomiędzy spółką Kinoteka Multiplex sp. z o.o. a Gutek Film sp. z o.o. nie zastrzeżono, aby Gutek Film sp. z o.o. decydował o czasie i sposobie prezentacji reklam filmu „Nimfomanka". Strony umowy nie ustalały też ani w formie pisemnej, ani ustnej, przy opisie których filmów ma zostać umieszczony rectangle filmu „Nimfomanka". Tym samym, spółka Gutek Film sp. z o.o. nie może odpowiadać za prezentację reklamy w sytuacji opisanej w skardze oznaczonej sygn. akt K/13/14. Warto jednak w tym miejscu wskazać, że strona internetowa, na której wyświetlono reklamę filmu nie jest, jak twierdzi skarżący serwisem dla dzieci, lecz portalem internetowym o tematyce filmowej. Portal ten umożliwia użytkownikom oglądanie filmów za pomocą usługi VOD. Reklama filmu

Strona | 64

„Nimfomanka" została umieszczona na stronie pozwalającej na obejrzenie filmu „Igor', przy opisie tego filmu. Jednocześnie, nawet jeśli dzieci były odbiorcami reklamy filmu „Nimfomanka" w rozumieniu art. 25 w zw. z art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy z uwagi na jej prezentację na stronie internetowej www.iplex.pl, to reklama ta po pierwsze prezentowana była bez wiedzy i zgody Gutek Film sp. z o.o. Po drugie zaś, reklama nie zagrażała ich fizycznemu, psychicznemu, czy moralnemu dalszemu rozwojowi. Jak już wskazano wyżej, Kodeks Etyki Reklamy definiuje dzieci jako osoby, które nie ukończyły lat dwunastu. Dzieci w takim wieku nie rozumieją jeszcze wielu aspektów seksualności i z pewnością nie są w stanie zrozumieć co przedstawia reklama w postaci miniatury plakatu oraz co oznacza tytuł filmu. Nie potrafią też powiązać tytułu filmu z obrazem, który przedstawia reklama. Reklamie wyświetlanej na stronie iplex.pl nie towarzyszył też żaden tekst, który umożliwiłby dzieciom zrozumienie co przedstawia reklama, ani co znaczy tytuł filmu. Biorąc pod uwagę powyższe, a także pkt 37 podpunkt 10 lit. b) Regulaminu rozpatrywania skarg - skarga oznaczona sygn. akt K/13/14 winna zostać oddalona przez Zespół Orzekający z uwagi na brak naruszenia norm Kodeksu Etyki Reklamy. Zważywszy na powyższe, wnoszę o oddalenie skarg konsumenckich oznaczonych sygn. akt K/11/14 i K/13/14 w całości."- pisownia oryginalna. 3. Zespół Orzekający zważył co następuje: Zespół Orzekający podzielił zarzuty Skarżącego, uznając, że przedmiotowa reklama narusza Kodeks Etyki Reklamy. W szczególności uznał, że reklama może zagrażać fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich. Zespół Orzekający wziął pod uwagę, że reklamowany film jest przeznaczony wyłącznie dla widzów dorosłych. Reklama nie jest więc bezpośrednio skierowana do dzieci, ale ze względu na jej formę oraz miejsce i sposób prezentowania, dzieci - chcąc nie chcąc - są jednak jej odbiorcami. Zdaniem Zespołu Orzekającego, na reklamodawcach kierujących swoje reklamy do masowego odbiorcy — poprzez umieszczenie ich na nośnikach reklamy internetowej wśród repertuaru dziecięcego — spoczywa szczególna odpowiedzialność za staranny, prowadzony w poczuciu odpowiedzialności społecznej i niegodzący w powszechne odczucie dobrych obyczajów, wybór treści i formy reklamy. Zespół Orzekający zaapelował do reklamodawców o zachowanie szczególnej wrażliwości w przypadku korzystania z form reklamy internetowej, ponieważ przy prezentacjach filmów dla dzieci nie powinny być reklamowane filmy dla widzów dorosłych. W związku z powyższym, na podstawie pkt 37 ust. 1) lit c) Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół Orzekający orzekł jak w pkt 1 uchwały. Zgodnie z pkt.50 Regulaminu Rozpatrywania Skarg z dnia 30 października 2013r., stronom przysługuje prawo do odwołania się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie 10 dni od daty doręczenia uchwały. Podstawę odwołania mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół Orzekający uchwały. Źródło: www.radareklamy.org/uchwaly.htm

Biuletyn jest współfinansowany ze środków

Urzędu Ochrony Konkurencji

i Konsumentów

Strona | 65

bbiiuulleettyynn rrzzeecczznniikkóóww … · ochrona konsumenta a usługi medyczne ochrona...

Documents