bİldİrİler i - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d233663/2013/2013_karadenizh... · 2015. 9....

EDİTÖRMEHMET FATSA

GİRESUN İL ÖZEL İDARESİ KÜLTÜR SERİSİ-2

BİLDİRİLERI

(SALON-A/B)

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZEGİRESUN’DA DİNÎ VE KÜLTÜREL HAYAT

SEMPOZYUMU-I(25-27 Ekim 2013)

609

Geçmişten Günümüze

Dinî ve Kültürel Hayatiresun’da

GİRESUN MERKEZDE HALKIN DİNÎ TUTUMLARIYLA İLGİLİ NİCEL BİR ÇALIŞMA

HayrettinKARADENİZ*

Cemalettin AYDINOĞLU**

Giriş

Bu çalışmadaki amacımız, Giresun şehir merkezinde yaşayan halkın dini eğilimlerini öğrenebilmek ve dini pratikleri ne sıklıkta yaptıklarını tespit edebilmektir. Ayrıca konuyla ilgili önceden yapılan araştır-malarla çalışmamızın bir mukayesesini yapabilmektir. Giresun şehri ile ilgili Giresun halkının öznel dindarlık algısı olumsuzdur. Sıradan halk kitlesinden entelektüeline kadar çoğu kimselerde Giresun’da dindarlığın zayıf yaşandığı, en çok içki tüketilen yer olduğu, modanın çok sıkı takip edildiği ve dini kökeninin heretik bir takım inançlarla ilgili olduğu gibi bir takım algılar mevcuttur. Giresun insanının önemli bir kısmı kendini dindar olarak tanımlama eğiliminde iken, diğerlerinin aksini söylemesi bir çe-lişkiyi doğurmaktadır. Gerçekte durum böyle midir? Yoksa bu bir algı yanılması mıdır? Algının, gerçekliğin önüne geçtiğini söylemek doğrudur kanaatindeyiz. İşte bu çalışma bilimin ışığında gerçeği net bir şekilde ortaya koymayı hedeflemektedir.

Günümüz İslam aleminde dini hayat öylesine kompleks bir yapıya sahiptir ki, sanki İslam milletleri bir-birinden farklı ritimler tutturan farklı enstrümanların olduğu bir senfoni konserini andırmaktadır. İçinde bulunduğumuz zaman diliminde, Türkiye’de olduğu gibi Giresun ilinde de, dindar olan Müslümanlar1 ile dindar olmayan Müslümanlar, aralarında kaos ya da şiddete kaçacak herhangi bir sıkıntı oluşmadan birbirleriyle kaynaşmış, kendilerini serbestçe ifade etmekte ve birlikte yaşamaktadır. Ülkemizde dini ce-maatler / tarikatlar, itikadî ve amelî mezheplerin dini hayata yön verdiği su götürmez bir gerçektir. Hem düşünsel alanda bir kısım anlayışlar hem de pratikte dini ritüeller farklı olmasına rağmen, özde birleş-mektedir. Farklı düşünceler ve pratikteki çeşitlilikler, dinin özünden sapmadığı sürece İslam medeniyeti için bir zenginliktir. Ancak farklı anlayışlar ve ritüellerdeki zenginlikler; bir ideolojinin, bir siyasetin, ya da yurt dışı bağlantılı art niyetli kurumların güdümüne girmesi ya da onların istismar malzemesi olması durumunda, bu uysal yaşam yerini kaba bir itiş-kakışa, şiddet ve kaosa bırakacağı olasıdır.

Giresun halkının önemli bir kısmı; genç kuşağın, yanlış alışkanlıkları devam ettirme ve dini ritüellerden uzak durma sürecinin geçici bir durum olduğunu düşünür ve bu dönemin hoşgörü ile karşılanması ge-rektiği kanaatindedir. Gençlik hevesi olarak gördüğü bu dönemin, otuzlu yaşlarda hala sürdürülmesini ya da evlilikle bu kötü alışkanlıkların sona erdirilmemesini asla hoş karşılamaz.

Batılı sosyal bilimcilerden Jean Chevalier’in tespitine göre asrımızda, dünyanın nüfus artışı inananların sayısı ile mukayese edildiğinde, İslam dini dışında diğer dinlere inananlarda nispi bir azalma söz ko-

* Yrd. Doç. Dr. / GRÜ, Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi

** Giresun - Aksu Anadolu Lisesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni

1 Dindar Müslüman, genel manada, başlangıç iman edilmesi gereken şeylere (altı şarta) inandıktan sonra, ibadetlerini aksatmadan yerine getiren, nafilelere özen gösteren, haram ve helallere azami ölçüde dikkat edebilen Müminlerdir. Dindar olmayanlar ise imanın altı şartına inanmakla birlikte dini pratikleri çok önem vermeyen Müminlerdir.

610



nusudur (Chevalier, 1995:4). Aynı bilgiyi ABD kökenli PEW Araştırma Merkezi’nin “The Future of the Global Muslim Population” (Küresel Müslüman Nüfusun Geleceği) isimli raporu da desteklemektedir. Bu rapora göre Müslüman nüfusun yıllık ortalama artış oranı Müslüman olmayan nüfusun iki katı dü-zeyinde beklenmektedir (PEW, 2011:13). Chevalier ayrıca, İslam dininin şimdiye kadar, medeniyet, şehirleşme özellikle endüstri olaylarının darbesine karşı direndiğini, ancak gelecekte bu durumun dini pratiklerin gerilemesine neden olacağı iddiasındadır (Chevalier, a.y.). Müslümanlar için yapılan bu tah-minin tutup tutmayacağını zaman gösterecektir. O nedenle Giresun kent merkezinde dini pratiklerin yapılma sıklığı, şimdi nasıldır ve gelecekte nasıl olacaktır? Biz bu bağlamda, şehirleşme sürecinde Gi-resun kent merkezinde özellikle dini pratiklerin hangi sıklıkta yapıldığını ve yüzdeliklerini objektif bir şekilde tespit etmeye çalıştık. Gelecekte böyle bir çalışma yapıldığında bizim bulgularımızla mukayese edileceğini düşünmekteyiz.

Belli Başlı Hipotezlerimiz Şunlardır:

1- Yaş arttıkça dini pratikleri yapabilme sıklığı artar. 2- Eğitim seviyesi arttıkça dini pratikleri yapabilme sıklığı azalır. 3- Giresun şehir merkezinde yaşayan halkın dindarlığı zayıf değildir.

İrdelemeye Çalıştığımız Belli Başlı Problemler Şunlardır:

1- Farz ve nafile ibadetler cinsiyet, eğitim düzeyi, yaş aralıkları, aylık gelir düzeylerine göre hangi sık-lıkta yapılmaktadır? 2- Dini bilgiler en çok nereden / kimlerden öğrenilmektedir? 3- Bir derecelendirme yapıldığında Giresun halkının dindarlığı nasıldır? 4- Giresun toplumun düşünce yapısına göre dini ce-maatlerin amacı nedir? 5- Giresun’da alkol tüketme alışkanlığı diğer illerden fazla mıdır.

Araştırmanın Kapsamı Kullanılan Yöntem ve Teknikler:

Araştırmanın teorik kısmını literatür taraması, uygulamalı kısmı ise anket tekniği oluşturmaktadır. Anket tekniğini seçmemizdeki neden, nicel/kantitatif araştırma yöntemleriyle elde edilen verilerin, araştırılan evrenin tamamı hakkında daha isabetli bilgi verdiği noktasında yaygın kanaatinin olmasıdır. Çünkü po-zitivist araştırmacılar için parçalar bütünü oluşturur veya bir başka ifadeyle bütün, parçaların toplamıdır.

Toplumumuzda, ibadet yapma sıklığı, dini cemaatlere katılım, dini bilgilerin en çok nereden öğrenildiği ile ilgili bir düzenin/ bir kültürün mevcudiyetini ve bunun yüzdelik büyüklülüğünü ancak, anket tekniği bizi daha isabetli sonuca ulaştırabilir. Anket formu, hem Likert derecelendirme ölçeği, hem çoktan seç-meli ve hem de olgusal/demografik soru formatında kapalı uçlu sorularla düzenlendi.

Anket uygulaması aşamasında da, Giresun merkezinde yaşayan halkın tamamını yansıtabilmesi için orantılı ve dengeli örneklem alındı. Nicel bir araştırma özelliği taşıyan bu çalışmadaki bulgularımız, araştırma evrenine bir genelleme amacı taşıyacağından, hem okullardaki personel ve öğrenci velileri, hem de diğer mekânlardan, olasılığa dayalı örneklem türlerinden basit tesadüfü örneklem tekniği ile örneklem alındı. Temsili örneklem alınırken cinsiyet ayrımı yapılmaksızın anket herkese uygulandı.

Bu bağlamda Giresun merkezindeki ilkokul, ortaokul ve liselerde çalışan personellerden; yine bu okulların öğrencileri vasıtasıyla velilerinden, dedelerinden, nenelerinden; Sanayi Sitesi, Atapark, Halk Pazarları, Giresun Tarım İl Müdürlüğü, Giresun İl Özel İdaresinden temsili örnekler alındı. Anket uy-gulamasının yapıldığı okullar; Abacıbükü İlkokulu, Abdullah Bozbağ İlkokulu, Aksu Seka Ortaokulu, Giresun Lisesi, Aksu Anadolu Lisesi, 19 Eylül İlkokulu, Giresun Teknik Endüstri Meslek Lisesi, Giresun Hurşit Bozbağ İmam-Hatip Ortaokulu, 23 Nisan İlkokulu, Giresun Fen Lisesi, Özel Çağrı İlkokulu. Anketin bir kısmı yüz yüze görüşmeyle, bir kısmı da öğrenciler eliyle aile bireylerine ulaştırmalarıyla gerçekleştirildi. Böylece daha sağlıklı veri derlendi. Formların tasnifi yapılarak Giresunlu olmayanların anketleri ayıklandı.

Araştırma evrenimiz, Giresun il merkezidir. Hem Giresun genelinin hem de Giresun merkezinin nü-fusu hakkında kısa bir bilgi olarak; Adrese Dayalı Kayıt Sistemi (ADKS) verilerine göre 2012 yılı Gire-sun genelinin toplam nüfusu 419.555’dir (TÜİK, Temmuz 2013:12). Giresun merkez ilçesi ve merkeze

611



bağlı köylerin toplam nüfusu 122.597, sadece belediye sınırları içindeki kent merkezinin nüfusu ise 101.107’dir (www.tuik.gov.tr).

Araştırma sınırlılığı Giresun şehir merkezinde oturan ve doğma büyüme Giresunlu on sekiz yaş ve üzeri kadın erkek herkestir. Evren büyüklüğü ise Giresun merkez ilçedeki mahalli idareler seçmen sayısı ka-dardır. Ancak, ADKS verileri baz alındığı için bu nüfusa, Giresunlu olmayıp da Giresun merkezinde ya-şayanlar da dahildir. 2009 mahalli idareler seçimine göre Giresun merkez ilçe seçmen sayısı 63.971’dir (www.yerelnet.org.tr/). Bu durumda Giresun belediyesi sınırları dahilindeki seçmen sayısı araştırmamı-zın evren büyüklüğünü oluşturmaktadır. Dolayısıyla araştırmanın yapıldığı evren büyüklüğü 2013 yılı için tahmini 64.000 olabilir.

Anket çalışmasında evrenden dört yüz yetmiş sekiz adet temsili örneklem alındı. Hülya ÇINGI’nın örneklem kuramı ile ilgili oluşturduğu tabloya2 göre (Çıngı, 1994:337), bizim kite genişliğimiz 50.000-100.000 aralığında olup hata payımızın da %5 olacağını tahmin ediyoruz. Veri toplama işlemleri 3 Haziran 2013-10 Ağustos 2013 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Elde edilen bulguların çözümleme-sinde SPSS 17.0 paket programı kullanılarak yüzde ve frekans dağılımları yapıldı. Bu dağılımlara göre de konuyla alakalı çıkarsamalar yapıldı.

Temsili Örneklemin Demografik Durumu

Yaş Aralıklarına Göre Dağılım

Tablo 1: Ankete Katılanların Yaş Aralıklarına Göre Dağılımı

Ankete Katılanlar

Yaş Aralıkları

18-25 26-35 36-45 46-55 56 ve üzeri Toplam Cevapsız G. Toplam

Sayı 70 96 114 103 91 474 4 478

Yüzdesi %14,6 %20,1 %23,8 %21,5 %19,0 %99,2 %0,8 %100

Tablo 1’de görüldüğü üzere yaş aralıklarına göre dağılım evreni yansıtabilecek yeterliktedir. Dört katı-lımcı ise yaşını belirtmemiştir.

Cinsiyete Göre Dağılım

Tablo 2: Ankete Katılanların Cinsiyete Göre Dağılımı

Cinsiyet Ankete Katılanların Sayısı YüzdesiErkek 276 %57,7

Kadın 202 %42,3

Toplam 478 %100,0

Cinsiyete göre de dağılım yeterli ölçüdedir. Ankete katılma hususunda bayanlar, erkeklere göre daha çekimser davranmaları nedeniyle onların sayıları daha az çıkmıştır.

2 “%95 güven düzeyi, belli özeliğe sahip birim oranı 0,30 ya da 0,70 için çeşitli kitle genişlikleri ve hoş görü miktarlarına göre örneklem genişlikleri” (Çıngı, 1994:337),

612



Eğitim Düzeyine Göre Dağılım

Tablo 3: Ankete Katılanların Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı

Ankete Katılanlar

Eğitim DüzeyiOkula

Gitmemiş İlkokul Ortaokul Lise Üniversite Toplam

Sayı 64 105 96 102 111 478

Yüzdesi %13,4 %22,0 %20,1 %21,3 %23,2 %100,0

Eğitim düzeyi bakımından, “okula gitmemiş” guruba, okur-yazar olmayanlar ile okula gitmediği halde okur-yazar olanlar dâhildir. Şehir merkezinde bu kategoriye dâhil kişilere ulaşmak ve anket uygulamak diğerlerine göre biraz daha zor olması nedeniyle örneklem daha az çıkmıştır. Ancak evreni yansıtması bakımından yeterli bir sayıdır.

Ortalama Aylık Gelire Göre Dağılım

Tablo 4: Ankete Katılanların Ortalama Aylık Gelire Göre Dağılımı

Ankete Katılanlar

Ortalama Aylık Gelir750 TL ve Daha Az

751-1.500 TL

1.501-2.250 TL

2.251-3.000 TL

3.001 TL ve Üzeri Toplam Cevapsız G.Toplam

Sayı 29 202 127 62 52 472 6 478

Yüzdesi %6,1 %42,3 %26,6 %13,0 %10,9 %98,7 %1,3 %100

Tablo 4, ankete katılanların ekonomik durumunu yansıtmaktadır. En küçük dilimi 750 TL ve daha az olan grup oluşturmaktadır ki, bu da analiz yapmak için yeterli bir sayıdır.

Meslek Gruplarına Göre Dağılım

Tablo 5: Ankete Katılanların Meslek Dağılımı

Meslek Grupları

Çift

çi

Ev H

anım

ı

Esna

f

Mem

ur

İşçi

Emek

li

Serb

est M

esle

k

İşsi

z

Öğr

enci

Diğ

er

Topl

am

Cev

apsı

z

Gen

el T

opla

m

Sayı 9 103 34 128 59 45 30 6 32 31 477 1 478

Yüzdesi %1,9 %21,5 %7,1 %26,8 %12,3 %9,4 %6,3 %1,3 %6,7 %6,5 %99,8 %0,2 %100

Meslek grupları açısından dağılıma baktığımızda memur ile ev hanımlarının daha fazla ankete katıl-dıkları görülmektedir. Örneklem sayısı yirminin altında olanların evreni yansıtamayacağını düşünerek değerlendirmeye almayacağız.

Araştırmanın Bulguları Ve Analizi

Giresun il merkezinde halkın dini tutumuna yönelik yaptığımız ve yirmi sekiz dini içerikli, altı adet de demografik içerikli sorudan ibaret anket (survey) araştırmasından elde ettiğimiz verilerin dökümü ve analizleri aşağıdaki şekildedir:

Giresun Halkının İmanla İlgili Tutumu:Bir toplumda dinin önemli olup olmadığını, kişinin kutsal bir varlığa/Tanrıya inanıp inanmadığını tespit edebilmek için, öncelikle imana dair soru sorulması gerek-mektedir. Bu yüzden anketimizin ilk beş sorusu dinin önemi ve imanla ilgili olup, Giresun toplumunun

613



dini tutumunu/eğilimini öğrenmeye yöneliktir.

Dinin Önemi:Genel manada bir toplumda dinin önemsenip önemsenmediği hep merak edilir. Giresun halkının din konusundaki algısını yaklaşık olarak aşağıdaki tablo göstermektedir:

Tablo 6: Dinin Önemi

Sayı ve YüzdeDin Önemli midir?

Evet Hayır Kısmen Yerine Göre Toplam

Sayı 459 2 5 12 478

Yüzdesi %96,0 %0,4 %1,0 %2,6 %100,0

Tabloda görüldüğü üzere Giresun il merkezinde ankete katılanların /deneklerin %96’sı dini önemsemek-tedir. “Yerine göre” ve “kısmen” diyenlerle beraber dinin önemli olduğuna inananlar %99,6 iken, dine olumsuz bakanların oranı ise sadece %0,4 civarındadır. ABD’li PEW Araştırma Merkezi “The World’s Mus-lims: Unity and Diversity” raporuna göre din, “çok önemli” (%67), “biraz önemli” (%21) ve “çok önemli değil” (%6) diyenlerin toplamı %94; “hiç önemli değildir” diyenlerin Türkiye ortalaması ise %3’dür (PEW, 2012:131).3 KAB (Kur’an’ın Anlamıyla Buluşmak) Platformunun 2007 yılında Türkiye’de yaptığı ankete göre de deneklerin %92,6’sı dinin hayatta önemli bir yer tuttuğuna inanmaktadır (KAB, 2007).4

Tüm bu veriler aynı yıla ait olmasa da, 2013 yılı itibariyle Giresun şehir merkezinde dinin daha fazla önemsendiğini ve önceki yıllara ait Türkiye ortalamasından daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz.

Allah’a İman: Halkının tamamına yakını Müslüman olan bir topluma, “Allah’ın varlığına ve birliğine inanıyor musunuz?” tarzındaki bir soru şekli tepkiye yol açabileceğini tahmin ederek bunun yerine aynı şeyi ölçecek başka bir soru tipi tercih ettik. Giresun halkının Allah’a imanla ilgili algısı şöyledir:

Tablo 7: Allah’a İmanla İlgili Gerekçe

Sayı ve Yüzde

Allah’a İnanma Gerekçeniz Nedir?

Büyükler İnandığı İçin İnanıyorum

Akıl ve Mantığım İle Düşünerek İnanıyorum

İnanmıyorum Toplam

Sayı 9 466 3 478

Yüzdesi %1,9 %97,5 %0,6 %100,0

Bir önceki tabloda dini önemsemeyenlerin oranı binde dört iken burada binde altı gibi görülmektedir. Dolayısıyla bundan, ankete katılanların bilinçli cevap verdiklerini ve hata payının da çok düşük olduğu-nu çıkarabiliriz. Bu verilere göre Allah’a inanmayanların oranı %0,6 dır (binde 6). PEW 2012 raporuna göre, Allah’a ve Peygamber’e (Hz. Muhammed) inanmayanların oranı Türkiye geneli için %2’dir (PEW, 2012:150). Yine, Türkiye’de Aile Yapısı Araştırmasında da “inançsızım” diyenlerin Türkiye ortalaması %0,7’dir (Uslu, 2011:293). Bunlara ilaveten 2009 yılında yapılan bir başka ankete göre de inanmayan-ların Türkiye ortalaması %1,7’dir (Çarkoğlu-Kalaycıoğlu, 2009:8).

Allah’a inanma ile ilgili tüm bu sonuçlara baktığımızda, Giresun ortalaması Türkiye ortalamasının üs-tündedir. Deneklerden “akıl ve mantığım ile düşünerek inanıyorum” diyenler (%97,5) oldukça yüksek-tir. Çarkoğlu-Kalaycıoğlu anketinde ise “Allah’tan hiç şüphem” yok diyenlerin oranı %95’dir (Çarkoğ-lu-Kalaycıoğlu, 2009:8). Sorular birebir aynı olmasa da aynı muradı hâsıl edecek yakınlıktadır. Özetle, bu veri ile de mukayese ettiğimizde Giresun ortalaması ile Türkiye ortalaması birbirine çok yakındır.

3 PEW Araştırma Merkezi bu anketi Türkiye’de 18 kasım-19 aralık 2011 tarihleri arasında yapmış ve 9 Ağustos 2012’de yayınlamıştır.

4 “KAB” ismi bazı kaynaklarda “KAP” şeklinde hatalı olarak verilmiştir. Doğru olanı KAB (Kur’an’ın Anlamıyla Buluşmak) Platformu şeklindedir. İnternet adresi için kaynak kısmına bkz.

614



Öldükten Sonra Dirilme

Tablo 8: Öldükten Sonra Dirilmeye İnanma Sıklığı

Sayı ve Yüzde

Öldükten Sonra Dirilmeye İnanıyor musunuz?Kesin

İnanıyorum İnanıyorum Kararsızım İnanmıyorum Kesinlikle İnanmıyorum Toplam

Sayı 398 63 8 5 2 476

Yüzdesi %83,6 %13,2 %1,7 %1,1 %0,4 %100

Ahiret inancıyla ilgili soruda “kesin inanıyorum” ve “inanıyorum” cevaplarının toplamı %96’8’dir. Gö-rüldüğü üzere “akıl ve mantığım ile düşünerek inanıyorum” cevabına yakın bir sonuç çıkmıştır. Çarkoğ-lu-Kalaycıoğlu’nun anketine göre ahirete inanma oranı Türkiye için %90 civarındadır (Çarkoğlu-Kalay-cıoğlu, 2009:18). PEW’in 2012 yılındaki araştırmasına göre de Cennete (%92) ve Cehenneme inanma (%87) ortalaması yaklaşık %89,5’dir (PEW, 2012:62-63). Bu iki araştırmanın sonuçlarıyla karşılaştırıl-dığında Giresun ilinin öbür hayata inanma eğilimi, Türkiye ortalamasından daha yüksek seviyededir.

Kaza ve Kadere İman

Tablo 9: Kaza ve Kadere İman

Cinsiyet Sayı ve YüzdeKaza ve Kadere İnanıyor musunuz?

Kesin İnanıyorum İnanıyorum Kararsızım İnanmıyorum Kesin

İnanmıyorum Toplam

ErkekS 217 56 2 1 0 276% %78,6 %20,3 %0,7 %0,4 %0,0 %100,0

KadınS 146 47 7 2 0 202% %72,3 %23,3 %3,5 %1,0 %0,0 :100,0

ToplamS 363 103 9 3 0 478% %75,9 %21,5 %1,9 %0,6 %0,0 %100,0

Ki-Kare = 6,484 SD = 3 P = 0,045 P < 0,05 H0 reddedilir; H1 kabul edilir.5

Ankete katılanların kaza ve kadere “kesin inanıyorum” ve “inanıyorum” cevaplarının toplamı %97,4’dür. Kader konusunda kadınların kaderci olduğu tahmin edilmektedir. Oysa Giresunlu kadınların bu önyargının aksine görüş bildirdiği görülmektedir. “Kararsızım” ve “inanmıyorum” diyenlerin toplamına bakıldığında kadınlarda bu oran %4,5, erkeklerde ise %1,1’dir. Bu yönü ile bayanlarda, anlamlı bir farklılaşma görülmektedir. Ki-Kare testine göre de istatistiksel olarak cinsiyet ile kaza ve kadere iman arasında anlamlı bir ilişki vardır. PEW’in araştırmasına göre Türkiye ortalaması %92’dir (PEW, 2012:61). Anketimizdeki ortalamaya göre Giresun halkının Türkiye ortalamasına oranla daha kaderci/fatalist olduğu söylenebilir.

Giresun Halkının İbadet Yapma Sıklığı

Bir mümin Allah ile irtibatını sürekli diri tutabilmek, şükrünü de yaratıcısına sunabilmek için ibadet eder. İbadetlerin bir kısmı zorunlu (farz) olarak yapılanlar bir kısmı da gönülden gelerek yapılan/nafi-le ibadetlerdir. İbadet yapmanın dindarlığı kuvvetlendirdiği, insanı kötü alışkanlıklardan uzaklaştırdığı bilinmektedir. İşte Giresun halkının ibadet yapma sıklığı nedir ve ibadet yapanların yüzde kaçı kötü alışkanlıklarını terk etmiş veya kötü alışkanlıklara devam etmektedir. Bunun için çaprazlama tablo oluş-turarak bu sonuçları görmeye çalıştık.

5 Ki-Kare testinde; P <0,05 olursa “H0” hipotezi reddedilir, “H1” hipotezi kabul edilir. Bu durumda değişkenler arasında anlamlı bir ilişki yahut bir farklılaşma vardır. Şayet P>0,05 olursa “H0” hipotezi reddedilmez, “H1” hipotezi reddedilir. Bu durumda da değişkenler arasında anlamlı bir ilişki yahut bir farklılaşma yoktur. Geniş bilgi için bkz. Beril Durmuş-E. Serra Yurtkoru-Murat Çinko (2013). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi, 5. Baskı, s. 184-187, İstanbul: Beta.

615



Namaz Kılma Sıklığı

Tablo 10: Cinsiyete Göre Namaz Kılma Sıklığı

Cinsiyet Sayı ve Yüzde

Namaz Kılıyor musunuz?

Beş Vakit Beş Vakit-ten Az Ara Sıra Ramazanda Emekli

Olunca K.Yaşlanınca

K.Hiç

Kılmam Toplam

ErkekS 139 37 73 13 2 3 9 276% %50,4 %13.4 %26,4 %4,7 %0,7 %1,1 %3,3 %100

KadınS 98 23 58 2 2 0 17 200% %49,0 %11,5 %29,0 %1,0 %1,0 %0,0 %8,5 %100

ToplamS 237 60 131 15 4 3 26 476% %49,8 %12,6 %27,5 %3,2 %0,8 %0,6 %5,5 %100

Ki-Kare = 13,823 S = 6 P = 0,015 P < 0,05

İstatistiksel olarak cinsiyet ile namaz kılma sıklığı arasında anlamlı bir ilişki vardır. Anket çalışması öncesi kadınlarda namaz kılma oranının daha yüksek olacağı kanaatine sahiptik. Çünkü bu sahada yapılmış çalış-malar (Çarkoğlu- Kalaycıoğlu, (2009:24) bunu imliyordu. Fakat tahminlerin aksine erkeklerde şaşırtıcı yüksek bir oranla karşılaştık. Bu yükselişin nedeni iki şekilde izah edilebilir. (1) Ya toplumun bu siyasi zeminde muhafazakârlaştığı iddiasını destekler bir durumla karşı karşıyayız.(2) Ya da erkeklerin reel politik bir tutum izleyerek yanıltıcı bilgi verme olasılığı söz konusu olabilir. Giresun merkezde beş vakit namaz kılma ortala-ması, Bakırcı’nın tespit ettiği (%43,6) orana yakındır (%49,8). Burada şaşırtıcı olan kadınlardaki namaz kılma oranının Bakırcı’da %48,3, bizim ankette ise %49,0 olup neredeyse birebir aynı çıkmasıdır. Erkeklerde ise şok bir artış gözlemlenmektedir (%50,4). Oysa bu durum 2009 yılında yapılan ankette, erkeklerde %38,7 olarak görülmektedir (Bakırcı, 2010:194).

“Türkiye’de Aile Yapısı Araştırması”nda beş vakit namaz kılma alışkanlığı yerine aynı şeyi çağrıştıracak “inançlıyım, dini gerekleri yerine getiriyorum” şeklinde bir seçenek sunulmuştur. Adı geçen araştırmada-ki Türkiye ortalaması (%50,1) ile bizim çalışmamızdaki Giresun ortalaması (%49,8) hemen hemen ay-nıdır. Ancak bu ankette (2011) Giresun açısından en ilginç sonuç Doğu Karadeniz ortalamasının %63,5 olmasıdır (Uslu, 2011:293). Giresun bu sonuçla Karadeniz’de farklı bir il olduğunu göstermektedir. Tar-han Erdem’in 2011 yılında yaptığı ankete göre Türkiye geneli için “her zaman namaz kılma” ortalaması %27’dir. (http://www.radikal.com.tr/)6 PEW’in 2011 yılı sonunda yaptığı ve 2012’de yayınladığı anket sonucuna göre Türkiye’de beş vakit namaz kılma sıklığı da %27’dir (PEW, 2012:43). Ancak Erdem ve PEW’in birebir aynı verilere ulaşmaları ilginçtir.

Beş vakit namazı hiç kılmayanların Giresun ortalaması %5,5 iken, Türkiye ortalaması ise %4 civarındadır (PEW, 2012:153). Toplum psikolojisinde, insanlar olumsuz bilgilere daha çok güvenirler/prim verirler. Bu psikolojiye göre Giresun’da düzenli namaz kılma düzeyinin yüksek olması önemli değil, kılmayanların oranı önemlidir; böyle bir algı da Giresun’la ilgili bir önyargıyı oluşturabilir. Hem bizim anket çalışmamız ve hem de karşılaştırma yapılan diğer anketlere göre, Türkiye ortalamasının altına düşmeyen namaz kıl-maya bağlı bir dindarlığın Giresun’da var olduğu söylenebilir.

6 İnternet adresin devamı için kaynak kısmına bkz.

616



Yaş Aralıklarına göre Namaz Kılma Sıklığı

Tablo 11:Yaş Aralıklarına Göre Beş Vakit Namaz Kılma Sıklığı

Yaş Aralıkları

Sayı ve Yüzde

Beş Vakit Namaz Kılıyor musunuz?



K.Hiç

Kılmam Toplam

18-25S 21 9 34 0 1 1 4 70% %30,0 %12,9 %48,6 %0,0 %1,4 %1,4 %5,7 %100

26-35S 36 16 26 2 2 1 12 95% %37,9 %16,8 %27,4 %2,1 %2,1 %1,1 %12,6 %100

36-45S 59 11 35 6 1 0 2 114% %51,8 %9,6 %30,7 %5,3 %0,9 %0,0 %1,8 %100

46-55S 60 14 21 6 0 1 1 103% %58,3 %13,6 %20,4 %5,8 %0,0 %1,0 %1,0 %100

56 ve Üzeri

S 59 10 14 1 0 0 7 91% %64,8 %11,0 %15,4 %1,1 %0,0 %0,0 %7,7 %100

ToplamS 235 60 130 15 4 3 26 473% %49,7 %12,7 %27,5 %3,2 %0,8 %0,6 %5,5 %100

Hipotez testinin kriterlerine uygun olmadığı için Ki-Kare testi yapılmamıştır.

Ancak yaş aralıkları ile namaz değişkenleri arasında bir ilişkinin olduğunu bu tablo yansıtmaktadır. Beklendiği gibi yaş aralıkları arttıkça buna bağlı olarak namaz kılma oranı da artmaktadır. Bakırcı’nın doktora tezinde Giresun ile ilgili bulgular; I. nesil %67,3, II. nesil %45,4 ve III. nesil %18,0 şeklindedir (Bakırcı, 2010:193).

Bizim yaptığımız çalışmadaki yaş aralıklarını üç nesle göre düzenlediğimizde sonuç şöyle çıkmaktadır. I. nesil7* (56 ve üzeri) %64,8, II. nesil (36-55) %55, III. nesil (18-35) %34. Bu tabloda III. nesilde gözle görülür bir artış görülmekte, I. nesilde ise hissedilir düşüş olduğu anlaşılmaktadır. Daha önceki ankette kuşaklar arasındaki uçurum dikkate değer bir tarzdadır. Bu ankette ise kuşaklar birbirine oldukça yak-laşmış, dolayısıyla sosyolojik olarak olması gereken bir seviyeye ulaşmıştır.

Eğitim Düzeyine Göre Beş Vakit Namaz Kılma Sıklığı

Tablo 12: Eğitim Düzeyine Göre Namaz Kılma Sıklığı

Eğitim Düzeyi

Sayı ve Yüzde

Beş Vakit Namaz Kılıyor musunuz?



K.Hiç

Kılmam Toplam

Okula Gitmemiş

S 40 7 13 2 0 0 2 64% %62,5 %10,9 %20,3 %3,1 %0,0 %0,0 %3,1 100,0

İlkokulS 48 14 31 4 1 1 5 104% %46,2 %13,5 %29,8 %3,8 %1,0 %1,0 %4,8 %100,0

OrtaokulS 41 13 29 3 1 0 9 96% %42,7 %13,5 %30,2 %3,1 %1,0 %0,0 %9,4 %100,0

LiseS 49 10 31 4 2 1 5 102% %48,0 %9,8 %30,4 %3,9 %2,0 %1,00 %4,9 %100,0

ÜniversiteS 59 16 27 2 0 1 5 110% %53,6 %14,5 %24,5 %1,8 %0,0 %0,9 %4,5 %100,0

ToplamS 237 60 131 15 4 3 26 476% %49,8 %12,6 %27,5 %3,2 %0,8 %0,6 %5,5 %100,0


7 * Not: Mustafa Bakırcı’nın nesil yaş aralıklarının üst sınırı bizimkinden 1 yaş daha azdır. (Bakırcı:18-34; 35-54; 55 yaş ve üzeri)

617



Beş vakit namazı düzenli olarak kılma sıklığına baktığımızda %62,5’lik bir oranla “okula gitmemiş” kesim birinci sırada, “üniversite mezunları” da %53,6’lık bir oranla ikinci sıradadır. En son sırada da “ortaokul” mezunları yer almaktadır. Buna göre eğitim düzeyi ile beş vakit namaz kılma sıklığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Dolayısıyla eğitim düzeyi yükseldikçe dini pratikleri yerine getirebilme sıklığı azalır tarzındaki hipotezimiz, Giresun merkezinde tutmamıştır. Ancak üniversite mezunlarının ikinci sırada olması bu ibadetin daha bilinçli olarak yapıldığını göstermektedir.

Trabzon il merkezinde 2004 yılında yapılan bir araştırmaya göre üniversite mezunları beş vakit namaz kılma sıklığında üçüncü sırada yer almaktadır (Akdoğan, 2004:202). Aradan yaklaşık on yıl geçtiğini göz önünde bulundurmakla birlikte bu hususta iki il arasında bir paralellik görülmektedir.

Cuma Namazı Kılma Sıklığı: Genel olarak Giresun toplumu cemaatle kılınması zorunlu olan namazları (Cuma, bayram) ve bunların kılındığı mekanları/camileri önemsemektedirler. Giresun ili, camii sayısı bakımından Türkiye genelinde 18. sıraya, camii başına düşen kişi sayısı bakımından da 10. sıraya yer-leşmiştir. (http://wowturkey.com/). Giresun şehir merkezinde Cuma namazına erkeklerin katılım oranı şu şekilde yansımaktadır:

Tablo 13: Yaş Aralıklarına Göre Erkeklerin Cuma Namazı Kılma Sıklığı

Cuma Namazı Kılıyor musunuz?

Sayı ve Yüzde

Yaş Aralıkları18-25 26-35 36-45 46-55 56 ve Üzeri Toplam

Her HaftaS 5 30 59 67 57 218% %26,3 %68,2 %83,1 %82,5 %95,0 %79,2

BazenS 12 12 11 14 3 52% %63,2 %27,3 %15,5 %17,5 %5,0 %19,0

Hiç KılmamS 2 2 1 0 0 5% %10,5 %4,5 %1,4 %0,0 %0,0 %1,8

ToplamS 19 44 71 81 60 275% %100 %100 %100 %100 %100 %100,0

Ki-Kare = 49,672 S= 8 P = 0,000 P < 0,05

Deneklerde Cuma namazı hiç kılmayanların genel ortalaması %1,8’dir. Cuma namazı kılanların oranı 18-25 yaş aralığında diğer yaşlara göre bir düşüş (%26,3) görülmektedir.8

Giresun’da genel ortalama %79,2’dir. Yine 26-35 yaş aralığından itibaren düzenli Cuma namazı kılanlarda anormal bir artış görülür (%68,2). Bu durum gençliğin delikanlılık dönemini atlatılıp hoşgörü sınırının aşıl-dığı döneme girildiğini de gösterir. Elli beş yaş ve üzerinde bu rakam %95’dir. Ayrıca Ki-Kare testine göre yaş aralıkları ile Cuma namaz değişkenleri arasında istatistiksel bir ilişki vardır.

KONDA araştırma şirketinin 2007’de yaptığı ankete göre, Türkiye genelinde erkek deneklerin %56,1’i düzenli olarak Cuma namazına gitmektedir (KONDA, 2007). Çarkoğlu-Kalaycıoğlu’nun 2009 yılında yaptığı ankete göre de Türkiye genelinde erkeklerin yaklaşık %74’ü haftada bir veya daha fazla camiye giderek namaz kılmaktadırlar (Çarkoğlu- Kalaycıoğlu, (2009:24). Cuma namazı camilerde/mescitlerde kılındığına göre %74’lük oran Türkiye geneli için erkeklerin Cuma namazı kılma yüzdesi olarak da dü-şünülebilir. Bu verilere göre Türkiye genelinde erkeklerin düzenli olarak Cuma namazına gitme sıklığı her geçen gün arttığı söylenebilir. Giresun’da 2009 yılında yapılan ankete göre Cuma namazına gitme ortalaması %57,8’dir (Bakırcı,195). 2013 yılında yaptığımız ankete göre de bu ortalama %79,2’dir.

Burada Giresun il merkezi için yaklaşık 20 puanlık bir artışı görülmektedir. Bu artışın nedeni olarak

8 “Cuma namazı” ile ilgili olan bu tablo, “beş vakit namaz”la ilgili olan önceki verilerle çelişmez. Çünkü bu soruya verilen evet (%30) cevabının içinde bayanlar da mevcuttur. 18-25 yaş aralığında ankete katılan 51 bayanın beş vakit namaz kılma oranı %39,2 iken erkeklerde ise %5,3 seviyelerindedir.

618



muhafazakârlaşma ya da mevcut siyasi konjonktürün Cuma namazı önündeki psikolojik engelleri kal-dırması şeklinde izah edebiliriz.9

Yine Bakırcı’nın 2009 yılında yaptığı araştırma ile kuşaklar karşılaştırıldığında da Cuma namazı kılma ora-nında büyük bir yükselme trendi görülür. Buna göre de 3.nesil: %34,6 - %47,3; 2.nesil: %61,9 - %82,8; 3.nesil: %75 - %95’dir. (İlk rakamlar Bakırcı’ya aittir.) Ayrıca Giresun merkezinde kadınların Cuma namazı kılabilmeleri için Giresun Müftülüğü Seyyid Vakkas Camii’nin üst katını bayanlara tahsis etmiştir.

Eğitim Düzeyine Göre /Erkeklerin Cuma Namazı Kılma Sıklığı

Tablo 14: Eğitim Düzeyine Göre Erkeklerin Cuma Namazı Kılma Sıklığı


Sayı ve Yüzde

Eğitim DüzeyiOkula


Her HaftaS 27 38 32 51 70 218% %90,0 %74,5 %72,7 %72,9 %87,5 %79,2

BazenS 3 12 12 16 9 52% %10,0 %23,5 %27,3 %22,9 %11,2 %19,0

Hiç KılmamS 0 1 0 3 1 5% %0,0 %2,2 %0,0 %4,3 %1,3 %1,8

ToplamS 30 51 44 70 80 275% %100 %100 %100 %100 %100,0 %100

Ki-Kare = 12,225 S=8 P = 0,07 P > 0,05

Bu grupta cevaplar arasında ciddi bir farklılaşma yoktur. Üniversite mezunlarındaki yüksek oran (%87’5) dikkat çekicidir. Toplumun en tahsilli kesiminin her hafta Cuma namazı kılma oranı (%87,5) ile en eği-timsiz kesiminin Cuma namazı kılma oranlarının (%90) birbirine çok yakın olması ilginçtir. Görüldüğü üzere eğitim düzeyi ile Cuma namazı kılma değişkeni arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Zaten Ki-Kare testinde de bu ilişkinin olmadığı gözükmektedir.

Trabzon il merkezinde yapılan bir ankete göre de Cuma namazı kılma ile eğitim düzeyi arasında an-lamlı bir ilişki çıkmamıştır. (Akdoğan, 2004:205). Dolayısıyla bu noktada Giresun ile Trabzon arasında bir benzerlik söz konusudur.

Mesleklere Göre /Erkeklerin Cuma Namazı Kılma Sıklığı

Tablo 15: Mesleklere Göre /Erkeklerin Cuma Namazı Kılma Sıklığı


Sayı ve Yüzde

MesleklerÇiftçi Esnaf Memur İşçi Emekli İşsiz Öğrenci Diğer Emekli Toplam

Her HaftaS 6 31 79 28 36 23 0 2 13 218% %85,7 %91,2 %84,0 %62,2 %97,3 %79,2 %0,0 %18,2 %81,3 %79,2

BazenS 1 3 13 17 1 5 1 8 3 52% %14,3 %8,8 %13,8 %37,8 %2,7 %17,2 %50,0 %72,7 %18,8 %18,9

Hiç KılmamS 0 0 2 0 0 1 1 1 0 5% %0,0 %0,0 %2,1 %0,0 %0,0 %3,4 %50,0 %9,1 %0,0 %1,8

ToplamS 7 34 94 45 37 29 2 11 16 275% 100 %100 %100 %100 %100 %100 %100 %100 %100 %100


9 PEW’in anketini Cuma namazı noktasında değerlendirmeye alamıyoruz. Çünkü PEW, veri analizini hem cinsiyete göre yapmamış, hem de müstakil olarak Cuma namazına gitme sıklığını araştırmamıştır.

619



Cuma namazını düzenli kılma oranı emeklide %97,3, Esnafta %91,2 ve Memur’da %84’dür. İşçide bu oran %62,2’ye düşer. Cuma namazına gitmeyen işçilerin çoğu elbiselerinin camiye gitmeye müsait olmadığını ileri sürmektedir. Özellikle de inşaat sektöründe çalışan ustalar da haftalık izinlerini Cuma günü kullananlara rastlanmaktadır. Tablodan da anlaşıldığı üzere meslek gruplarına ile Cuma namazı kılma sıklığı arasında anlamlı bir ilişki söz konusudur.

Cinsiyete Göre Teravih Namazı Kılma Sıklığı

Tablo 16:Cinsiyete Göre Teravih Namazı Kılma Sıklığı


Teravih Namazı Kılıyor musunuz?Her Zaman Bazı Akşamlar Bazı Yıllar Hiç Toplam

ErkekS 101 131 14 29 275% %36,7 %47,6 %5,1 %10,5 %100,0

KadınS 31 110 24 34 199% %15,6 %55,3 %12,1 %17,1 %100,0

ToplamS 132 241 38 63 474% %27,8 %50,8 %8,0 %13,3 %100,0

Ki-Kare = 30,580 S=3 P = 0,000 P < 0,05

Teravih namazı kılma arzusu kadınlarda daha ağır basmakla birlikte misafir ağırlama ve onların özel du-rumları nedeniyle düzenli bir şekilde teravih namazı kılma konusunda kadınlar erkeklerin gerisinde kal-maktadırlar. Erkeklerde düzenli kılma oranı %36,7, kadınlarda ise %15,6’dır. Toplamda “bazı akşamlar kılarım” diyenlerin oranının yüzdelik olarak (%50,8) fazla çıkması, yukarıda ifade ettiğimiz gerekçeleri haklılaştırmaktadır. Bu şıkta oran; erkeklerde %47,6, kadınlarda ise %55,3’ü bulur.

Erkeklerde “hiç kılmam” diyenler %10,5’te kalmıştır. Çünkü yatsı kılmayıp teravih kılanın bile bulun-duğu bu şehirde (muhtemelen birçok ilde) teravih milli bir ibadet gibi algılanmaktadır. Ayrıca anketin yapıldığı aylarda teravih namazının yaz mevsimine denk gelmiş olması oranın düşük çıkmış olma ihti-malini de hatıra getirmektedir.

Cinsiyete Göre Nafile Namaz Kılma Sıklığı

Tablo 17: Cinsiyete Göre Nafile Namaz Kılma Sıklığı


Nafile Namaz Kılıyor musunuz?Her Zaman Bazen Hiç Toplam

ErkekS 30 182 64 276% %10,9 %65,9 %23,2 %100,0

KadınS 15 146 40 201% %7,5 %72,6 %19,9 %100,0

ToplamS 45 328 104 477% %9,4 %68,8 %21,8 %100,0

Ki-Kare = 2,766 S = 2 P = 0,125 P > 0,05

Kadınların nafile ibadetlere düşkünlüğü bilinmekle beraber “her zaman” nafile namaz kılma durumu ankete yansımamıştır. Tersinden bir okuma yaparsak, kadınların “hiç nafile kılmam” diyenlerin oranı %19,9, erkeklerde ise %23,2 olarak tespit edilmiştir. Bu da baştaki iddiamızı doğrular niteliktedir. Dü-zenli ve ara sıra nafile namaz kılanların toplamı erkeklerde %76,8, kadınlarda ise %80,1’dir. Ki-Kare testine göre cinsiyet ile nafile namaz kılma sıklığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

620



Cinsiyete Göre Oruç Tutma Sıklığı

Tablo 18: Oruç Tutma Sıklığı


Ramazanda Oruç Tutuyor musunuz?Her Gün Çoğunu Bazı Günler Hiç Tutmam Toplam

ErkekS 245 13 10 8 276% %88,8 %4,7 %3,6 %2,9 %100,0

KadınS 162 27 5 8 202% %80,2 %13,4 %2,5 %4,0 %100,0

ToplamS 407 40 15 16 478% %85,1 %8,4 %3,1 %3,3 %100,0

Ki-Kare = 12,332 S = 3 P = 0,003 P < 0,05

Oruç tutma kadın ve erkeklerde birbirine oldukça yakındır. Özellikle de hiç tutmam diyenlerin oranı yaklaşık aynıdır. Erkeklerde %2,9, kadınlarda ise %4’tür. Bakırcı’nın 2010 yılındaki araştırmasında oruç tutma oranı %86 çıkmıştır (Bakırcı, 2010:196). Bizim çalışmamızda çıkan sonuçla neredeyse aynıdır (%85,1). Cinsiyet ile oruç tutma arasında istatistiksel olarak bir ilişki vardır. ABD’li PEW Araştırma Mer-kezinin anketine göre ise Türkiye’de oruç tutma ortalaması %84’tür (PEW, 2012:54).

Tarhan Erdem’in 2011 yılında yaptığı bir ankette de Türkiye genelinde oruç tutma sıklığı %61 olarak gösterilmiştir (http://www.radikal.com.tr/). Bu oran oldukça düşük görülmektedir. Söz konusu anketin oruç konusunda Türkiye gerçeğini tam yansıttığını söylemek biraz zordur.

2013 yılı Ramazan ayının yaz mevsimine rastlaması dolayısıyla fındığın hasat zamanı olması nedeniyle oruç tutma oranında görece bir azalmanın olduğu görülmektedir. Kimi zaman şehir merkezinde oruç tutmayanlara rastlanmaktadır. Bunların içinde daha çok gurbetçiler ve oruç tutamayan hastalar yer al-maktadır. Bilhassa yerli halkın yayla ve köylere çekilmesi ile şehirde kalan gurbetçi kesim, toplumsal baskı oluşturabilecek kişilerden uzak oldukları için çok rahat hareket ederler ve oruç tutmamakta bir beis görmezler. Nitekim ilçe ve köylere doğru gidildikçe görünür alanda oruç yeme durumu seyrekleşmektedir. Sıcaklardan bunalan ve fındık toplamanın güçlüğüne dayanamayan bazı insanların, dinin kolaylaştırıcılık ilkesinin devreye girmesi gerektiği düşüncesiyle oruçlarını kazaya bıraktıklarına - yediklerine şahit olun-maktadır.Hem bu araştırmamızda hem PEW’in ve hem de Bakırcı’nın araştırmasında ortaya çıkan oranlar yaklaşık olarak aynıdır. Giresun’daki oruç tutma oranı, Erdem’in Türkiye ortalamasından çok daha fazladır. Dolayısıyla Giresun ile ilgili üretilen ‘dindar değil’ yargısı somut verilere dayanmamaktadır.

Tablo 19: Eğitim seviyesine göre oruç tutma sıklığı

Ramazanda Oruç Tutuyor musunuz?

Sayı ve Yüzde

Ramazanda Oruç Tutuyor musunuz?Okula


Her GünS 53 95 78 83 98 407% %82,8 %90,5 %81,3 %81,4 %88,3 %85,1

Çoğunu Tutarım

S 6 7 10 8 9 40% %9,4 %6,7 %10,4 %7,8 %8,1 %8,4

Bazı Günler Tutarım

S 0 2 6 6 1 15% %0,0 %1,9 %6,3 %5,9 %0,9 %3,1

Hiç TutmamS 5 1 2 5 3 16% %7,8 %1,0 %2,1 %4,9 %2,7 %3,3

ToplamS 64 105 96 102 111 478% %100,0 %100,0 %100,0 %100,0 %100,0 %100,0

Ki-Kare = 18,468 S = 12 P = 0,051 P > 0,05

621



Deneklerin verdiği cevaplara göre ilkokul mezunları %90,5’lik bir oranla Ramazan ayında en çok oruç tutan kesimini oluşturmaktadır. İkinci sırada yine üniversite mezunları %88,3’lük bir oranla yer almak-tadır. Buna göre Giresun’da eğitim seviyesi ile oruç tutma arasında anlamlı bir ilişki yoktur diyebiliriz. Ki-Kare bağımsızlık testi de aynı sonucu yansıtmaktadır.

Hacca Gitme

Tablo 20: Hacca Gitme Düşüncesi


Hac İbadeti İle İlgili Düşünceleriniz Nedir?Hac Yerine Fakirlere

Yardım EdilsinZengin Müslümanlara

Şarttır Fuzuli Masraftır Toplam

ErkekS 33 240 2 275% %12,0 %87,3 %0,7 %100,0

KadınS 40 153 5 198% %20,2 %77,3 %2,5 %100,0

ToplamS 73 393 7 473% %15,4 %83,1 %1,5 %100,0

Ki-Kare = 8,918 S = 2 P = 0,006 P < 0,05

Hac konusunda Giresunlu kadınlar erkeklerden oldukça farklı düşünmektedir. “Hac yerine fakirlere yardım edilsin” ve “fuzuli masraftır” diyen kadınların oranı %22,7’dir. Erkeklerde ise bu oran %12,7’dir. Bu ciddi bir farklılaşmadır. Bunun nedeni kadınların bilgi kaynağının erkeklere göre daha sınırlı olması ve muhtemelen medyatik söylemlerden daha çok etkilenmiş olmalarıdır. PEW araştırmasında Türkiye genelinde hacca gidenlerin oranı % 5 olduğu görülmektedir (PEW, 2012:157). Giresun’dan her yıl hacca gitmek üzere 360 kişilik kontenjana izin verilirken sadece 2013 hac sezonu için başvuranlar 7000 civarındadır. Bu sayıya daha önceki kuralarda hacca gidememiş kişilerin başvurusu da dahildir. Bunların sadece 297 kişisi 2013 hac sezonunda hacca gidebilmiştir. Hacca gitmek için ilk kez baş-vuranların sayısı 1000 kişinin üzerindedir. Giresun müftülüğü hac bürosu memuru Zafer Atalardin’in verdiği bilgiye göre, umre için başvuranların sayısı 2013 yılında 900 civarındadır. Bu sayı 2012 yılında 700 kişi, 2011 yılında ise 1200 kişidir. Bu rakamlara acenteler aracılığıyla gidenler dahil değildir. (Zafer Atalardin, kişisel görüşme,14 Ekim 2013). Ayrıca bu rakamlar aynı nüfusa sahip diğer illere göre olduk-ça yüksektir. Müftü Necati Akkuş10* farklı mahfillerde, umreye gitme hususunda Giresun’un önde gelen şehirlerden olduğunu ifade etmiştir.

Kurban Kesme

Tablo 21: Kurban Kesme Sıklığı

Sayı ve YüzdeKurban Keser misiniz?

Her Yıl Bazı Yıllar Hiç Kesmem Toplam

S 229 155 84 468% %48,9 %33,2 %17,9 %100,0

Tablodan da anlaşıldığı gibi ankete katılan 478 kişiden 10 tanesi bu soruya cevap vermemiştir. Denek-lere göre kurban kesme sıklığı %48,9 düzeyindedir. Bakırcı’nın anketinde (2010’de) bu oran %42,7’dir (Bakırcı,2010:199). Aradaki artış genel bir muhafazakârlaşma ile izah edilebileceği gibi, ekonomik alım gücünün nispeten iyileşmesi ile de izah edilebilir. Kurbanı “hiç kesmem” diyenlerin oranı %17,9’dur. Bu oran 2009’da %15,4’dür (Bakırcı, 2010:199). Dolayısıyla Giresun’da son dört yılda kurbanı hiç kesmeyenler kategorisinde büyük bir farklılaşma gözükmemektedir. Son yıllarda Avrupa Birliği uyum

10 * Giresun’da 2004- 2013 yılları arasında görev yapan il müftüsü.

622



yasaları çerçevesinde kurbanların gelişi güzel yerlerde kesilmesinin önüne geçecek tedbirler ve yasal mevzuatlar çıkarılmıştır. Halkımızın önemli bir kısmı gerek ülke içinde gerekse ülke dışında kurban ke-silmesi için vekâlet yoluyla kurban kesimini tercih etmektedir. Böylece Kurban ibadeti görünürlülükten çıkmakta ve bu ibadetten rahatsız olanlara steril bir alan/imkan sunmaktadır.

Kur’an-ı Kerim Okuma Oranı

Tablo 22: Yaş Aralıklarına Göre K. Kerim Okuma Oranı

Yaş Sayı ve Yüzde

Kur-an’ı Kerimi Arapça Metninden Okuyabiliyor musunuz?Evet, İyi Orta Derece Biraz Hayır Toplam

18 – 25S 27 10 8 25 70% %38,6 %14,3 %11,4 %35,7 %100,0

26 - 35S 30 22 10 33 95% %31,6 %23,2 %10,5 %34,7 %100,0

36 - 45S 43 27 11 33 114% %37,7 %23,7 %9,6 %28,9 %100,0

46 - 55S 40 18 7 38 103% %38,8 %17,5 %6,8 %36,9 %100,0

56 ve üzeriS 31 13 9 36 89% %34,8 %14,6 %10,1 %40,4 %100,0

ToplamS 171 90 45 165 471% %36,3 %19,1 %9,6 %35,0 %100,0

Ki-Kare = 8,251 S= 12 P = 0,382 P > 0,05

K. Kerimi Arapça metninden okuma oranı Giresun kent merkezinde %65’dir. Bu rakama “biraz biliyo-rum” diyenler de dahildir. PEW’e göre K. Kerim’i hiç okumayanların oranı %23’dür (PEW, 2012:164). Tersinden söylenirse K. Kerim okuma oranı Türkiye geneli için %77’dir. Dolayısıyla Giresun, K. Kerim okuma noktasında Türkiye ortalamasının altındadır.

Ki-Kare bağımsızlık testine göre de yaş aralıklarına bağlı olarak K. Kerim okuyabilme arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Yaşları elli altı ve üzeri olan grup, diğerlerine göre daha düşük düzeyde kalmaktadır. Giresun İHL kurucu müdürü Nedim Urhan, “Giresun’da 1960 yılında tek bir Kur’an kursunun bulundu-ğunu ve bu kursun da öğrencisinin olmadığını” ifade etmiştir (Nedim Urhan, kişisel görüşme, 1 Ocak 2013). Adnan Menderes öncesi Türkiye genelindeki o malum psikolojik baskının tesirlerinin, 1960’lı yıllarda da Giresun merkezde halen devam ettiğini söylemek mümkündür. Kur’an Kursu Öğreticisi Gü-ler Aydınoğlu, (Müftü Necati Akkuş’tan naklen), Giresun ilinde Kur’an Kurslarına devam etme noktasın-da kadınların %3,75 oranla Türkiye’de 7. sırada bulunduğunu ifade etmiştir. (Güler Aydınoğlu, kişisel görüşme, 14 Ekim 2013).

Günümüzde ise il merkezinde Erkek Yatılı Bölge Hafızlık Merkezi ve Batlama vadisinde bulunan Mer-kez Yatılı Kız Kur’an Kursu’nda hafızlık çalışması yapılmaktadır. 5 Ekim 2013 tarihinde Giresun Kapalı Spor Salonu’nda yapılan hafızlık icazet töreninde 28 hafız icazetnamelerini almışlardır. Yapılan bu ica-zet törenlerde de görüldüğü gibi yetişen hafız sayısı her yıl artmaktadır.

623



Dini Merasimler

Tablo 23: Vefat Eden için 7. , 40. ve 52. Gece Düzenleme Gerekçesi

Sayı ve Yüzde

Vefat Eden İçin 7, 40 ve 52. Gece Neden Düzenlenir?

Vasiyet Etti İçin

Ata/Babadan Gördüğü İçin

Dinimizin Emri Olduğu

İçin

Cemaate Mahcup

Olmamak İçin

Ölenin Affı İçin Gereksizdir Toplam

S 2 196 69 10 171 22 470% %0,4 %41,7 %14,7 %2,1 %36,4 %4,7 %100,0

Toplumun en dindarından dine karşı en ilgisizine kadar, herkesin üzerinde en fazla uzlaştıkları ender dini ritüellerden birisi de ölünün ardından yapılan cenaze törenleridir. Bu törenler farklı gerekçelerle de olsa %95 seviyelerinde bir yaygınlığa sahiptir. Bunun geleneksel bir uygulama olduğunu belirtenle-rin oranı (%41,7) diğerlerine göre daha yüksektir. Cemaate mahcup olmamak için düşünenlerin oranı %2,1’dir. Cenaze merasimlerine katılımın hem Giresun merkezde hem de ilçelerde ve köylerde diğer illere göre daha yoğun olduğunu zaman zaman il ve ilçe müftülerinin ifade ettiklerine şahit olmaktayız. Esasında ölenin hatırlanması, Allah’tan affının dilenmesi, hatıralarının yad edilmesi, bıraktığı servetten hayrına tasaddukta/ikramda bulunmak hem dini hem de sosyolojik bakımından hoş bir uygulama iken, bunları sanki dinin bir emriymiş gibi sadece belli günlere (7, 40 ve 52.gece) tahsis etmek din açısından bir problem oluşturmaktadır.

Öznel Dindarlık Algısı

Tablo 24: Dindarlık Algısı


Dini Tutumunuz Nasıldır?

Çok Dindar Dindar Biraz Dindar Dini Bakım-dan Zayıf

Dine Karşı Çok İlgisiz Toplam

ErkekS 26 180 60 7 1 274% %9,5 %65,7 %21,9 %2,6 %0,4 %100

KadınS 19 123 38 12 5 197% %9,6 %62,4 %19,3 %6,1 %2,5 %100

ToplamS 45 303 98 19 6 471% %9,6 %64,3 %20,8 %4,0 %1,3 %100

Ki-Kare = 8,368 S = 4 P = 0,004 P < 0,05

Kadınların kendi dini tutumlarını izah ederken “dini bakımdan zayıf” ve “dine karşı çok ilgisiz” seçe-neklerine verdikleri cevaplarla, erkeklere göre bir farklılaşma dikkat çekmektedir. Kadınlarda bu oran %8,6 iken erkeklerde ise %3’tür. Kadınların dindarlığa yükledikleri öznel anlamın erkeklerden farklı olması gibi bir tutumun anket sonucunu bu yönde şekillendirdiğini düşünüyoruz. Yine bu ankette ken-dilerini “çok dindar” ve “dindar” olarak görenlerin toplamı %73,9’dır. DİB tarafından Şubat 2013 tarihli Vatandaş Memnuniyet Anketinde de aynı sorunun cevabı, Türkiye genelinde %72’1 düzeyindedir. Gö-rüldüğü üzere sonuçlar hemen hemen aynıdır. (http://t24.com.tr/haber/)

624



Öznel Dindarlık Algısına Göre Namaz Kılma Sıklığı

Tablo 25:Dindarlık Algısına Göre Namaz Kılma Sıklığı

Dini tutumunuz nasıldır?

Sayı ve Yüzde


Beş vakit Beş vakit-ten az Ara sıra Ramazan-

daEmekli olunca Yaşlanınca Hiç Toplam

Çok dindarS 36 3 3 1 0 1 1 45% %80,0 %6,7 %6,7 %2,2 %0,0 %2,2 %2,2 %100

DindarS 160 46 80 8 2 1 5 303% %53,0 %15,2 %26,5 %2,6 %0,7 %0,3 %1,7 %100

Biraz dindarS 31 10 37 6 2 1 11 98% %31,6 %10,2 %37,8 %6,1 %2,0 %1,0 11,2 %100

Dini bakımdan zayıf

6 1 8 0 0 0 3 18

%33,3 %5,6 %44,4 %0,0 %0,0 %0,0 %16,7 %100

Dine karşı çok ilgisiz

0 0 1 0 0 0 5 6%0,0 %0,0 %16,7 %0,0 %0,0 %0,0 %83,3 %100

Toplam233 60 129 15 4 3 25 469

%49,7 %12,8 %27,5 %3,2 %0,9 %0,6 %5,3 %100


Bu tabloya göre kendilerini “çok dindar” olarak görenlerin %80’i, yine kendilerini “dindar” olarak görenlerin de %53’ü beş vakit namazını düzenli bir şekilde kılmaktadır. KONDA’nın 2007 yılında Türkiye’de Dindarlık Anketine göre kendilerini “sofu” olarak görenlerin %85,4’ü, yine kendilerini “dindar” olarak görenlerin de %60,1’i düzenli olarak namazlarını kılmaktadır. KONDA’nın anketindeki “sofu” kavramı, bu çalışmadaki “çok dindar” anlamını karşılayabilir. Dindarlık algısına göre namaz kılma sıklığına baktığımızda, Giresun or-talaması ile Türkiye ortalaması arasında yaklaşık 6-7 puanlık bir fark görülmektedir. Dindarlık algısı sübjektif bir algı olması hasebiyle ortaya farklı sonuçlar çıkabilmektedir. Her ne kadar Ki-Kare testi uygulanmasa da tablodaki verilerden anlaşıldığına göre dindarlık algısı ile namaz kılma arasında bir ilişki vardır.

Öznel Dindarlık Algısına Göre Alkollü İçki Kullanma Sıklığı

Tablo 26: Dindarlık Algısına Göre İçki Kullanım Alışkanlığı

Dini Tutumunuz Nasıldır?

Sayı ve Yüzde

Alkollü İçki Kullanıyor musunuz?

HayırDüğünlerde

Özel Günlerde

Ayda Bir Haftada Bir Her Gün Toplam

Çok Dindar

S 43 0 1 1 0 45% %95,6 %0,0 %2,2 %2,2 %0,0 %100

DindarS 280 14 6 3 0 303% %92,4 %4,6 %2,0 %1,0 %0,0 %100

Biraz Dindar

S 68 20 6 3 1 98% %69,4 %20,4 %6,1 %3,1 %1,0 %100

Dini Bakımdan Zayıf

S 14 4 0 1 0 19

% %73,7 %21,1 %0,0 %5,3 %0,0 %100,0

Dine Karşı Çok İlgisiz

S 0 3 0 2 1 6% %0,0% %50,0 %,%0 %33,3 %16,7 %100,0

ToplamS 405 41 13 10 2 471% %86,0 %8,7 %2,8 %2,1 %0,4% %100,0


625



Deneklerde kendilerini “çok dindar” olarak görenlerin alkollü içki kullanım oranı %4,4’tür. Bu oran kendileri-ni “dindar” olarak görenlerde %7,6, “biraz dindar” olarak görenlerde ise %30,6’dır. Kendilerini dindar olarak görmeyenlerde içki tüketimi artmaktadır. Tablo 26’dan da anlaşıldığı üzere aralarında dindarlık algısına göre alkollü içki tüketimi arasında bir ilişki olduğu görülmektedir. Hakikatte “çok dindar ve “dindar” olanların dü-zenli namaz kılma sıklığı da çok yüksektir. Ayrıca bu grubun alkollü içki kullanma alışkanlığı da yok denecek oranda azdır. Esasında içki gibi İslam’ın yasakladığı bir alışkanlığın dindarlarda bu oranda ortaya çıkmasını dindarlık algısında bir yanılgının var oluşuyla açıklayabiliriz.

Ötekilerin Dindarlık Algısı

Tablo 27:Başkasına Göre Giresun Halkının Dindarlığı


Sizce Giresun Halkının Dini Tutumu Nasıldır?

Çok Dindar Dindar Biraz Dindar Dini Bakım-dan Zayıf

Dine Karşı Çok İlgisiz Toplam

ErkekS 1 28 110 119 14 272% %0,4 %10,3 %40,4 %43,8 %5,1 %100

KadınS 1 27 81 65 20 194% %0,5 %13,9 %41,8 %33,5 %10,3 %100

ToplamS 2 55 191 184 34 466% %0,4 %11,8 %41,0 %39,5 %7,3 %100

Ki-Kare = 8,510 S = 4 P = 0,018 P < 0,05

“Giresun halkının dini tutumu nasıldır?” sorusunun cevabı bir önceki tablodan oldukça farklı çıkmıştır. Giresun halkının “dini bakımdan zayıf” ve “dine karşı çok ilgisiz” olduğunu düşünenlerin oranı er-keklerde %48,9, kadınlarda ise %43,8’dir. Ayrıca, “çok dindar”, “dindar” ve “biraz dindar” diyenlerin toplamı %53,2 mertebesindedir. Bir önceki tabloda “kendinizin dini tutumu nasıldır?” sorusuna “çok dindar” ve “dindar” cevabını verenlerin oranı %73,9’dur. Bu durum Giresunlunun kendini tanımlarken dindar, başkasını tanımlarken ise dine karşı mesafeli, öznel bir tutumu benimsediğini göstermektedir. Arada bariz bir farklılaşma görülmektedir. Bunda Giresun insanının günlük konuşmalarına sıkça yansı-yan olumsuz dindarlık algısının bu sonucu ürettiğini düşünüyoruz. Çünkü inanç ve dini ritüellerle ilgili tutumları ölçmeyi hedefleyen sorulardan çıkan sonuçlar Türkiye ortalamasının üzerindedir. Burada bir başka sonuç da Giresun halkının yarısına yakını birbirlerine olumsuz bakmaktadır. Bu durum ise Gire-sun’un, komşu illerin niçin gerisinde kaldığının ipuçlarını vermektedir.

Dine Uygun Yaşayışı En Çok Etkileyen Unsurlar

Tablo 28: Dini Yaşayışın Şekillenmesinde En Çok Etkisi Olanlar


Dini Uygun Yaşayışınızda En Fazla Etkili Olan Kimdir?Dedem

ve Büyük Annem

Annem Babam Kardeşim Yakın

AkrabaBir Cemaat

Tarikat Diğer Toplam

ErkekS 26 154 2 10 24 57 273% %9,5 %56,4 %0,7 %3,7 %8,8 %20,9 %100

KadınS 18 140 1 3 6 30 198% %9,1 %70,7 %0,5 %1,5 %3,0 %15,2 %100

ToplamS 44 294 3 13 30 87 471% %9,3 %62,4 %0,6 %2,8 %6,4 %18,5 %100

Ki-Kare = 133,811 S = 5 P = 0,009 P < 0,05

626



Deneklere göre dini kanaatin oluşmasında anne babanın etkisi diğer tüm şıklardan daha fazladır (%62,4). Bir tarikat veya cemaat aracılığıyla dindarlaşma erkeklerde %8,8, kadınlarda ise %3 ola-rak yansıdığı anlaşılmaktadır. Erkeklerde bir cemaat bağının daha fazla olduğu görülmektedir. Aile Yapısı Araştırmalarında, Türkiye geneli için akrabaların etkisi %54,9’dur (Uslu, 2011:295). Bizim araştırmamızda ise bu oran %75,1 olarak bulunmuştur. Hem Türkiye hem de Giresun’da dini ha-yatın şekillenmesinde ailenin etkisi diğer unsurlardan daha fazladır. Ancak Giresun İl merkezinde bu oran Türkiye ortalamasından yaklaşık 20 puan daha fazla olduğu anlaşılmaktadır.

Müftülük Harici Dini Sohbetlere Katılım

Tablo 29: Cinsiyete Göre Müftülük Harici Dini Sohbetlere Katılma Sıklığı


Müftülük Harici Dini Sohbetlere Katılır mısınız?

Evet Katılıyorum BazenKatılıyorum

Hayır Katılmıyorum Diğer Toplam

ErkekS 48 106 114 8 276% %17,4 %38,4 %41,3 %2,9 %100,0

KadınS 29 70 97 2 198% %14,6 %35,4 %49,0 %1,0 %100,0

ToplamS 77 176 211 10 474% %16,2 %37,1 %44,5 %2,1 %100,0

Ki-Kare = 4,303 S = 3 P = 0,115 P > 0,05

Din sadece tinsel (spiritual) bir olgu olmayıp, aynı zamanda örgütlü bir toplumsal guruplaşma ve yaşam biçimidir de. Giresun şehir merkezinde bunun yansımalarını görmekteyiz. Tablodan anla-şıldığına göre ankete katılan kadınların yarısı dini sohbetlere iştirak etmektedir (%50). Erkelerde bu oran daha yüksektir (%58,8). Cemaatler genellikle erkek merkezli bir özelliğe sahiptir. Bununla birlikte, kadının bazı uygulamalarının erkeğin iznine bağlı olması, kimi zaman karar vermedeki yetersizliği ve resmi yapılar dışındaki örgütlenmelere güvenlik endişesi ile mesafeli oluşları bayan-ların cemaatlere karşı ilgisini azaltan etkenlerdir. İstatistiksel anlamda cinsiyet ile dini sohbetlere katılma arasında kuvvetli bir ilişki yoktur.

Çarkoğlu-Kalaycıoğlu anketine göre Türkiye genelinde dini cemaatlere katılma oranı %34’dir (Çar-koğlu-Kalaycıoğlu, 2009:25). Bizim araştırmamızda ise Giresun ortalaması %53,3’dir. Bu verilere göre Giresun kent merkezinde halkın dini sohbetlere katılımının Türkiye ortalamasından çok oldu-ğu görülmektedir. Dini sohbetlerin ve cemaatlerin halkın dindarlaşmasına büyük bir katkı sağladığı yadsınamaz. Hatta din kardeşliği, cemaat kardeşliğine/taassuba dönüşmediği sürece bu tür yapılar topluma birçok yönden faydalı hizmetler sunabilir. Din kardeşliği yerini cemaat/tarikat kardeşli-ğine bırakırsa toplumun birçok mekanizmasında sıkıntılar yaşanabilir. Bu durum dini taassubun kapılarını zorlar. Son zamanlarda Giresun merkezde dini cemaatlerin kanaat önderlerinin ara sıra bir araya gelerek, aynı dine ve aynı topluma hizmet ettiklerini vurguladıklarını görmekteyiz. Böy-lece hizipleşmenin azaldığı, dayanışmanın arttığı görülmektedir. Dolayısıyla yukarıda belirttiğimiz endişeler noktasında şimdiden önlem alınmak isteniyor olabilir.

627



Eğitim Düzeyine Göre Müftülük Harici Dini Sohbetlere Katılım

Tablo 30: Eğitim Düzeyine Göre Müftülük Harici Dini Sohbetlere Katılma Sıklığı

Sayı ve Yüzde

Eğitim Düzeyine Göre Müftülük Harici Sohbete KatılanlarEğitim Düzeyi

Bir Okul Mezunu Değil İlkokul Ortaokul Lise Üniversite Toplam

Deneklerin Sayısı 61 104 96 102 111 474Sohbete Katılanların Sayısı 31 55 51 49 67 253Sohbete Katılanların Yüzdesi %50,8 %52,8 %53,1 %48,0 %60,3 53,3

Cemaatlere katılım ve sohbetlere devam oranı üniversite mezunlarında diğer eğitim düzeyleri grubuna göre daha fazladır. Bu durum cemaatlerin geleneksel görünümlü modern yapılar olduğunu söyleyebil-memize imkân tanır.

Dini Cemaatlerin Amacı

Tablo 31: Dini Cemaatlerin Amacı

Sayı ve Yüzde

Dini Cemaatlerin Amacı Nedir?

Allah Rızası İçin Kendi Menfaatleri İçin Fikrim Yok Cemaatlere

Karşıyım Toplam

S 241 49 129 49 468% %51,5 %10,5 %27,5 %10,5 %100,0

Cemaatlere olumsuz anlam yükleyenlerin oranı %21’dir. Bu rakama “cemaatlere karşıyım” ve “kendi menfaatleri için çalışıyorlar” seçenekleri de dâhildir.

Dini Bilgilerin En Çok Öğrenildiği Kaynak

Tablo 32: Cinsiyete Göre Dini Bilgilerin En Çok Öğrenildiği Kaynak

Dini En Çok Nereden Öğrendiniz?

Cinsiyet

Sayı

ve

Yüz

de

TV D

ini

Prog

ram

dan

Rad

yoda

n

İnte

rnet

ten

Vaa

z ve

H

utbe

lerd

en

Bir

eyse

l G

ayre

t K

itapt

an

Düz

enli

Din

i So

hbet

lerd

en

Müt

fülü

k Ku

r’an

Ku

rsun

dan

MEB

O

kulla

rınd

an

Diğ

er

Topl

am

ErkekS 28 0 6 35 66 33 56 25 25 274

% %10,2 %0,0 %2,2 %12,8 %24,1 %12,0 %20,4 %9,1 %9,1 %100,0

KadınS 35 1 4 9 44 14 66 17 9 199

% %17,6 %0,5 %2,0 %4,5 %22,1 %7,0 %33,2 %8,5 %4,5 %100,0

ToplamS 63 1 10 44 110 47 122 42 34 473

% %13,3 %0,2 %2,1 %9,3 %23,3 %9,9 %25,8 %8,9 %7,2 %100,0

Ki-Kare = 28,315 S = 8 P = 0,000 P < 0,05

Dini bilgilerin devletin örgün kurumlarından ziyade (MEB Okul-%8,9), Müftülük ve Kur’an Kursları aracılığıyla edinildiği görülmektedir (%25,8). Dini bilginin kaynağı olarak okulu gösterenlerin 2011 yılı

628



Türkiye ortalaması ile (%8,2), bizim tespit ettiğimiz sonuç (%8,9) nerdeyse aynıdır (Uslu, 2011:296).

Son yıllarda Kız Kur’an Kurslarının çoğalması ve kadınların da bu yapıya teveccüh etmeleri, dini bilginin kaynağı olarak Kur’an Kursunun da önemini göstermektedir. Kadınlarda bu oran % 33,2 iken erkeklerde ise % 20,4’tür. Bu alandaki Türkiye ortalaması %11’dir (Uslu, 2011:196). Başından beri kadınların med-yatik söylemden etkilendiği ile ilgili tezimizi destekler bir oranla karşı karşıyayız. Dini bilginin kaynağı olarak televizyondaki dini programları gösterenlerin oranı kadınlarda %17,6, erkeklerde ise %10,2’dir. Her ikisinin ortalaması %13,9’dur. Bu oran Türkiye genelinde ise %0,8’dir (Uslu, 2011:296). Türkiye geneli ile Giresun kent merkezi arasındaki bu büyük farklılığın izahını yapmak bizim açımızdan şimdi-lik güçtür. Ancak Giresun özelinde medyanın insanlar üzerindeki etkisinin büyük olduğu söylenebilir. Vaaz ve hutbelerin dini irşattaki yerinin beklenilenden çok düşük seviyede (%9,3) görülmesi şaşırtıcıdır.

Türkiye genelinde dini bilginin kaynağı olarak tarikat /cemaatleri gösterenlerin oranı % 0,8, Giresun’da ise bu oran %9,5’dir. Burada, küçük yerleşim birimlerinde bu tür yapıların etkinliğini çok kolay hisset-tirdikleri ve yarattıkları farkındalıklarla tercih edildiklerini söylemek mümkündür. Aynı zamanda sayısal olarak tam bir yüzde veremesek de dini cemaatlerin etkinlik anlamında Giresun’da başarılı olduklarını söylemek imkân dâhilindedir.

Alkollü İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 33: Alkollü İçki Kullanma Sıklığı



HayırDüğünlerde

ve Özel Günlerde


ErkekS 224 31 12 7 2 276% %81,2 %11,2 %4,3 %2,5 %,7 %100,0

KadınS 184 10 2 3 0 199% %92,5 %5,0 %1,0 %1,5 %0,0 %100,0

ToplamS 408 41 14 10 2 475% %85,9 %8,6 %2,9 %2,1 %0,4 %100,0

Ki-Kare = 13,288 S = 4 P = 0,005 P < 0,05

Alkol kullanma alışkanlığıyla ilgili analizler, “alkollü içki kullanır mısınız?” sorusuna “hayır” diyenler üzerinden yapılmaya çalışıldı. Tablo 33’de Ki-Kare testine göre cinsiyet ile içki tüketimi arasında anlamlı bir ilişki vardır. Erkeklerin bayanlara göre daha çok içki kullandıkları görülmektedir.

KONDA /Şubat Barometresi verilerine göre 2011 yılı Türkiye genelinde alkol kullanma alışkanlığı Gi-resun ortalamasından yaklaşık on puan yukarıdadır. Alkol kullanmayanların Giresun ortalaması %85,9 iken, adı geçen araştırmaya göre ise Türkiye ortalaması %77’dir ( KONDA, 2011:10).

Yine aynı yılda yapılan Türkiye’de Aile Yapısı Araştırması verilerine göre ise içki içmeyenlerin Türkiye ortalaması %86,5’dir. Bu sonuç Giresun ortalamasına çok yakındır (Uslu, 2011:327). Kısaca aynı yıla ait iki araştırmanın ortalaması alınırsa Türkiye genelinde içki içmeyenlerin yüzdesi (%81,7), Giresun yüz-desinden (%85,9) daha düşüktür. Tersinden söylersek içki içenlerin Türkiye ortalaması (%18,3), Giresun ortalamasından (%14,1) yaklaşık 4 puan daha yüksektir. Bakırcı’nın 2009 yılında yaptığı araştırmaya göre Giresun merkezde içki içmeyenlerin oranı %78,6’dır. Fakat 2006 yılı TÜİK verilerine göre Türkiye genelinde içki içmeyenlerin ortalaması %84,5’dur. Buna göre Türkiye genelinde alkol tüketimi yıllar geçtikçe artarken, Giresun ilinde ise azalmaktadır.

Farklı mahfillerde Giresun halkının Türkiye ortalamasının üzerinde alkol kullanımının olduğu ifade edilir. Oysa bilimsel gerçekler bu kanaati doğrulamamaktadır. İnternette herhangi bir arama motoruna “Gi-

629



resun’da alkol tüketimi” diye yazdığımızda, karşımıza Giresun’un en çok alkol tüketilen şehir olduğu hususunda bilimsel olmayan birçok ifadeye rastlayabiliriz. Giresun folklorunda alkolü aklayan unsurlara rastlamak mümkündür. Meşhur Giresun türkülerinden olan Mican türküsünde “fincana rakı koymak”tan bahsedilir. Kolbastı oyununda da oturak alemi yapanların kolluk kuvvetlerinden gizlenmeleri konu edilir. Bütün bu veriler alkol kullanımının zirve yaptığı sonucunu da doğurmaz. TÜİK, 2010 yılında yaptığı bir araştırmada aylık gelire göre alkol tüketim yüzdelerini tespit etmiştir. Bu araştırmaya göre Giresun %3,5’lik bir oranla toplam yirmi altı grubun bulunduğu şehirler sıralamasında yirmi birinci grupta yer almaktadır. (http://www.medyafaresi.com/)11.

İstatistikî bilgilere bakıldığında alkol tüketiminde ciddi bir farklılaşma olmamasına rağmen Giresun’da alkol kullanımı ile ilgili bu yanlış kanaat nasıl oluşmuştur? Bunun tarihsel arka planına bakmak gere-kir.1800’li yıllarda Giresun, yabancı tüccarlar aracılığıyla alkolün açıkça tüketildiği bir yerdir. Fındık, meyve, tütün çubuğu ve özellikle şarap ticareti için Giresun’un bir pazar/liman şehri olduğunu 1818’de ziyaret eden seyyah Rottiers de Kinner yazmaktadır (Emecen,1998:27). 1871 yılından itibaren ise Gire-sun’da Rusya, İtalya, Fransa ve Avusturya-Macaristan’a ait konsoloslar teşekkül ettiğini Salname kayıtları göstermektedir (Kılıç-Topal, 2011:65-66) Bu konsoloslar aracılığı ile yöredeki madenler işletildiği gibi ayrıca bunların pazarlanması için Alman ve Yunanlıların da dahil olduğu toplam yedi tane vapur acen-tesinin varlığı dikkat çekicidir. (a.g.m. 2011:66-67). İşte bu konsolosların, yabancı tüccarların ve bun-ların etrafında şekillenen yaşam biçiminin, ayrıca şehirde var olan Rum etnisitesinin Giresun’da alkol tüketimini bir dönem sıradanlaştırdığını söyleyebiliriz.

Nitekim Giresun’da Cumhuriyet öncesinde gayri Müslimlerce aleni alkol tüketiminin, Cumhuriyetle birlikte bir kısım Müslümanlar tarafından da taklit edilerek sürdürüldüğü anlaşılmaktadır (Sarısaman, 1998:70). Osmanlıda kamusal alanda alkol tüketiminin yasak olması ve bu fiilin işlenmesinin ayıp ve günah bağlamında değerlendirilmesi sebebiyle, bazı şehirlerde alkol gizli tüketilen bir metaya dönüşür-ken, Giresun’da ise alkol tüketimi aleniyet kazanmıştır. Buna bağlı olarak merkezde meyhane, bar gibi işletmelere rastlamak mümkün olmuştur. Kanaatimizce tüm bunlar alkol tüketiminin görünürlülüğünü artırdığı için Giresun’da alkolün çok tüketildiği algısını beslemiş olabilir.

Eğitim Düzeyine Alkollü İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 34: Eğitim Düzeyine Göre Alkollü İçki Kullanma Sıklığı

Sayı ve Yüzde

Eğitim Düzeyine Göre İçki KullanımıEğitim Düzeyi

Bir Okul Mezunu Değil İlkokul Ortaokul Lise Üniversite Toplam

Deneklerin Sayısı 62 104 96 102 111 475İçki Kullananların Sayısı 5 11 15 21 15 67İçki Kullananların Yüzdesi %8,1 %10,6 %15,6 %20,6 %13,5 14,1

Okula gitmeyenlerde alkol kullanımı diğerlerine göre en az düzeydedir (%8,1). Bunun en başta gelen sebebi okula gidemeyenlerin yaşlı olmaları ve dindarlığı daha çok önemsemeleridir. En yüksek alkol kullanımı lise mezunlarında görülmektedir (%20,6).

11 İnternet adresin devamı kaynak bölümündedir. Adı geçen sıralamanın birinci grubunda Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan (%6,4); sonuncu grupta ise Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye (%3,1) yer almaktadır.

630



Aylık Gelire Göre Alkollü İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 35: Aylık Gelire Göre Alkollü İçki Kullanma Sıklığı

Sayı ve Yüzde

Aylık Gelire Göre İçki Kullanma SıklığıAylık Gelir Seviyesi

750’den Az 751 - 1.500 1.501-2.250

2.251-3.000

3.001 ve Üzeri Toplam

Deneklerin Sayısı 29 199 127 62 52 469İçki Kullananların Sayısı 4 23 22 10 8 67İçki Kullananların Yüzdesi %13,8 %11,6 %17,3 %16,1 %15,4 14,2

Aylık gelire göre dağılıma baktığımızda orta gelir grubu (1501-2250) ile bir üst gelir grubundaki (2251-3000) kitlede alkol kullanma oranı en yüksek grupları oluşturmaktadır. Orta gelir grubunda içki tüketimi %17,3 iken bir üst grupta ise bu oran %16,1’dir. Bu tabloya göre Giresun merkezinde gelir ile içki tüke-timi arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

Mesleğe Göre Alkollü İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 36: Mesleğe Göre Alkollü İçki Kullanma Sıklığı

Sayı ve Yüzde

Mesleklere Göre Alkollü İçki KullanımıMeslekler

Ev Hanımı Esnaf Memur İşçi Emekli Serbest

Meslek Öğrenci Diğer Toplam

Deneklerin Sayısı 103 34 128 59 45 30 32 46 477İçki İçenlerin Sayısı 4 7 17 10 7 6 8 8 67

İçki İçenlerin Yüzdesi %3,9 %20,6 %13,3 %16,9 %15,6 %20,0 %25,0 %17,3 %14,1

Deneklere göre geleceğimiz olan öğrencilerin alkol kullanımı (%25) hem Giresun hem de Türkiye orta-lamasının üzerindedir. Kısaca çok enteresan bir tablonun ortaya çıktığını söylemek mümkündür. Türkiye genelinde alkole başlama yaşının 12-13’lere kadar indiğini ve alkol kullanım oranında ciddi bir yaygın-laşmanın söz konusu olduğunu görmekteyiz ( http://www.des.org.tr/). Öğrencileri ise esnaf (%20,6) ve serbest meslek sahipleri (%20) takip etmektedir. Bu tablodan alkollü içkiyi en az kullananların (%3,9) ev hanımlarının olduğu anlaşılmaktadır. Mesleği “çiftçi” ve “işsiz” olanların sayısı da yetersiz olduğundan bunlar “diğer” grubu adı altında gösterilmiştir.

631



Beş Vakit Namaz Kılanların İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 37: Namaz Kılanların İçki Kullanım Alışkanlığı


Sayı ve Yüzde


HayırDüğünlerde

ve Özel Günlerde


Beş VakitS 232 1 1 0 0 234% %99,1 %0,4 %0,4 %0,0 %0,0 %100,0

Beş Vakitten Az Kılarım

S 54 4 2 0 0 60% %90,0 %6,7 %3,3 %0,0 %0,0 %100,0

Ara Sıra KılarımS 99 19 5 6 2 131

%75,6 %14,5 %3,8 %4,6 %1,5 %100,0

Ramazanda Kılarım

8 6 1 0 0 15%53,3 %40,0 %6,7 %0,0 %0,0 %100,0

Hiç Kılmıyorum11 9 2 4 0 26

% %42,3 %34,6 %7,7 %15,4 %0,0 %100,0

Hipotez testinin ölçütlerine uygun olmadığı için Ki-Kare testi yapılmamıştır.

Ankete katılanlarda “beş vakit namazı düzenli bir şekilde kılanların” alkollü içki kullanma alışkanlığı sadece binde dokuz (%0,9) mertebesindedir. Bu oran, “beş vakitten az kılanlarda” %10, “ara sıra kı-lanlarda” %24,4 düzeyindedir. Diğer grupların örneklem sayısı az olduğu için değerlendirmeye alamı-yoruz. Namaz kılma sıklığı azalınca içki kullanma alışkanlığında gözle görülür bir artış izlenmektedir. Bu nedenle içki kullanımını yasaklayıcı tedbirlerden ziyade içki tüketimini azaltmak için namaz kılma alışkanlığının topluma kazandırılması gerekir diye düşünmekteyiz.

Cuma Namazı Kılan Erkeklerin Alkollü İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 38: Cuma namazı kılan erkeklerin / içki kullanma alışkanlığı


Sayı ve Yüzde


HayırDüğünlerde

ve Özel Günlerde


Her HaftaS 196 15 4 3 0 218% %89,9 %6,9 %1,8 %1,4 %0,0 100,0

BazenS 24 15 7 4 2 52% %46,2 %28,8 %13,5 %7,7 %3,8 %100,0

Hiç KılmamS 3 1 1 0 0 5% %60,0 %20,0 %20,0 %0,0 %0,0 %100,0

ToplamS 223 31 12 7 2 275% %81,1 %11,3 %4,4 %2,5 %0,7 %100,0

Ki-Kare = 59,652 S = 8 P = 0,000 P < 0,05

Ankete katılanlarda cuma namazını her hafta kılan erkeklerin yaklaşık %10’u “düğünlerde-özel günler-de”, “ayda bir” ya da “haftada bir” alkollü içki kullandığı görülmektedir. “Bazen” cuma namazı kılanla-rın ise yaklaşık % 54’ü alkollü içki kullanmaktadır. Cuma namazı hiç kılmayanların sayısı değerlendir-mek için yetersiz olduğundan değerlendirmeye alınmamıştır. Bu tabloya göre içki kullanımı ile Cuma namazına düzenli gidenlerle bazen gidenler arasında anlamlı bir ilişki vardır. İbadet yapmayı önem-

632



seyenlerde içki kullanımı azalmaktadır. Ancak her hafta Cuma namazlarını kıldıkları halde %10’lük bir bölümünün içki kullanma durumundaki ters orantı, bu ibadeti dini emirden ziyade toplumsal bir gelenek olarak algılamalarıyla açıklanabilir.

Oruç Tutanların Alkollü İçki Kullanma Sıklığı

Tablo 39: Oruç Tutanların İçki Kullanma Sıklığı

Ramazanda Oruç Tutar mısınız?

Sayı ve Yüzde


HayırDüğünlerde

ve Özel Günlerde


Her GünS 363 29 7 4 1 404% %89,9 %7,2 %1,7 %1,0 %0,2 %100,0

Çoğunu TutarımS 29 7 3 1 0 40% %72,5 %17,5 %7,5 %2,5 %0,0 %100,0

Bazen TutarımS 10 2 1 2 0 15% %66,7 %13,3 %6,7 %13,3 %0,0 %100,0

Hiç TutmamS 6 3 3 3 1 16% %37,4 %18,8 %18,8 %18,8 %6,2 %100,0

ToplamS 408 41 14 10 2 475% %85,9 %8,6 %2,9 %2,1 %0,4 %100,0

Ki-Kare = 78,477 S = 12 P = 0,000 P < 0,05

Deneklere göre Ramazan ayında her gün oruç tutanların Ramazan ayı dışında alkollü içki kullanım ora-nı yaklaşık %10’dur. Orucunun çoğunu tutanların içki kullanım oranı ise %27,5’dir. Oruca duyarlıkları çok olanlarda içki kullanma alışkanlığının az olduğu dikkat çekmektedir. Diğer grupların sayısı yetersiz olduğundan değerlendirmeye alınmamıştır.

3.9.7. Dini Cemaat Algısına Göre Alkollü İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 40 :Dini Cemaat Algısına Göre İçki Kullanma Alışkanlığı

Dini Cemaatlerin Amacı Nedir?

Sayı ve Yüzde


HayırDüğünlerde

ve Özel Günlerde


Allah Rızası İçin Çalışırlar

S 224 10 4 2 1 241% %92,9 %4,1 %1,7 %0,8 %0,4 %100,0

Kendi Menfaatleri İçin Çalışırlar

S 35 9 2 3 0 49% %71,4 %18,4 %4,1 %6,1 %0,0 %100,0

Fikrim YokS 109 12 5 3 0 129% %84,5 %9,3 %3,9 %2,3 %0,0 %100,0

Cemaatlere Karşıyım

S 33 10 3 2 1 49% %67,3 %20,4 %6,1 %4,1 %2,0 %100,0

ToplamS 401 41 14 10 2 468% %85,7 %8,8 %3,0 %2,1 %0,4 %100,0

Ki-Kare = 37,003 S = 12 P = 0,000 P < 0,05

Tablodan da görüldüğü üzere dini cemaatlere negatif bakanların alkollü içki kullanım oranı diğer grup-

633



lara göre daha yüksektir. “Cemaatlere karşıyım” diyenlerin yaklaşık %32,5’i alkollü içki kullanmaktadır. “Cemaatler kendi menfaatleri için çalışıyorlar” diyenlerin %28,5’i içki kullanmaktadır. “Cemaatler Al-lah rızası için çalışıyorlar diyenlerin içki kullanma oranı %7 civarındadır.

Dini Sohbetlere Katılanların İçki Kullanma Alışkanlığı

Tablo 41: Müftülük Harici Dini Sohbetlere Katılanların İçki Kullanma Sıklığı

Dini Sohbetlere Katılıyor musunuz?

Sayı ve Yüzde


HayırDüğünlerde

ve Özel Günlerde


Evet KatılıyorumS 76 1 0 0 0 77% %98,7 %1,3 %0,0 %0,0 %0,0 %100,0

Bazen Katılıyorum

S 160 10 4 2 0 176% %90,9 %5,7 %2,3 %1,1 %0,0 %100,0

Hayır Katılmıyorum

S 162 29 10 8 2 211% %76,8 %13,7 %4,7 %3,8 %0,9 %100,0

DiğerS 9 1 0 0 0 10% %90,0 %10,0 %0,0 %0,0 %0,0 %100,0

ToplamS 407 41 14 10 2 474% %85,9 %8,6 %3,0 %2,1 %0,4 %100,0

Ki-Kare = 30,074 S = 12 P = 0,0015 P < 0,05

Müftülük harici dini sohbetlere düzenli şekilde katılanların içki kullanım oranı %1,3; bazen katılanların %9,9; katılmayanların ise %23,2’dir. Buna göre özel dini sohbetlere katılanlar ile içki kullanımı arasında anlamlı bir ilişki vardır. Bu tür sohbetlere katılım sıklığı arttıkça buna bağlı olarak içki kullanım alışkan-lığında da bir azalma olduğu belirgin bir şekilde görülmektedir.

Küfürlü Söz Söyleme Alışkanlığı

Tablo 42: Küfürlü Söz Söyleme Sıklığı

Cinsiyet Sayı ve YüzdeKüfürlü Söz Söyler misiniz?

Evet Hayır Bazen Toplam

ErkekS 22 151 101 274% %8,0 %55,1 %36,9 %100,0

KadınS 3 161 35 199% %1,5 %80,9 %17,6 %100,0

ToplamS 25 312 136 473% %5,3 %66,0 %28,8 %100,0

Ki-Kare = 35,798 S = 2 P = 0,000 P < 0,05

Deneklerde hiç küfürlü söz söylemediğini beyan edenlerin oranı %66’dır. 2009’da buna benzer soruya verilen cevabın oranı ise %59’dur (Bakırcı,199). Buna göre Giresun merkezde küfürlü söz kullanımında son dört yılda %7 kadar bir azalma vardır. Küfürlü söz söylemede kadınların daha çekingen olduklarını bu araştırmada görmekteyiz (%80,9).

Okul bahçesinde oynarken konuşan çocukların küfürlü söz söyleme alışkanlığını duydukça araştır-madaki sonucun daha yüksek çıkmasını bekliyorduk. Öğrenciye “niçin küfürlü konuşuyorsun?” diye sorduğumuzda, bunun küfür değil ağız alışkanlığı olduğunu, küfrün ancak kasıtlı söylenen, düşmanca

634



hislerle ifade edilen sözlerde aranması gerektiğini beyan etmektedirler. Dolayısıyla küfür algısındaki farklılık anket sonucuna yansımıştır. Esasında pek tasvip edilmeyen sokak ağzı konuşmaları, genellikle büyüklerden çocuklara aktarıla gelen bir kültürdür.

Sonuç

M.Ö. 2000’li yıllara kadar uzanan kadim bir tarihe sahip olan bu şehir, güney kesiminden itibaren erken dönemlerde Türkleşmiş ve İslamlaşmıştır. Şebinkarahisar’ın Müslümanlarca fethi 1054’de gerçekleşmiş-tir. Giresun merkezi de içinde bulunduğu sahil kesimi ise 1397 yılında Hacıemiroğlu Beyliğinin bölgeye hakimiyeti ile İslam’la tanışmıştır. Şehirde uzun süre farklı kültürler ve dinler iç içe yaşamış, ancak bu birliktelik günümüze kadar ulaşamamıştır.

Giresun geçmiş tarihte Cenevizlere, Venediklere; yakın tarihte de başta Ortodoks Rum Hristiyanlara ve Gregoryen Ermeni kilisesine bağlı olanlar olmak üzere, farklı din mensuplarının yaşadığı bir coğrafya olmuştur. Dolayısıyla tarihsel süreçte bu il, hem dinsel hem de etnik olarak çok değişim geçirmiştir. Cumhuriyetle birlikte bu toprakların milleti hakimesi yalnızca Türkler olmuştur.

Giresun’da bir kısım insanlar kendi etnik aidiyeti olan Çepniliğe folklorik olarak hem olumsuz (Çepnilik yapma!), hem de olumlu (düşmanlara karşı savaşan, cesur, yiğit) bir anlam yüklemektedirler. Pek ciddi-ye alınmasa da az bir topluluk Çepnilerin Sünni olmadığını iddia etmektedir. Büyük bir kesim ise bu-nun aksine onların Anadolu’ya geldiklerinden beri Sünni olduklarını söylemektedir. İslam dinini milli/geleneksel bir din olarak algılayan, dindarlık meselesini çok sorun etmeyen, alkol tüketiminin çokluğu ile övünen, modanın yaygın takip edilmesinden de haz duyan Giresunlu bir kısım insanların mevcudi-yetine de rastlanmaktadır. Bütün bu veriler ışığında objektif bir şekilde şu sonuçlara ulaşılmıştır:

1- Allah’ın varlığı, öldükten sonra dirilme, kadere inanma, dini değerleri önemseme, ibadet yapma ve dini sohbetlere katılım sıklığı Türkiye geneli ile mukayese edildiğinde Giresun (şehir merkezi) ortala-ması, Türkiye ortalamasıyla ya aynı ya da bir miktar üzerinde olduğu görülmektedir. Sadece Kur’an-ı Kerim’i Arapça metninden okumayabilme oranı Türkiye ortalamasının altındadır.

2- Deneklerde yaş aralıkları arttıkça dini pratikleri yapabilme sıklığında bir artış gözlenmiştir. Dolayısıy-la “yaş arttıkça dini pratikleri yapabilme sıklığı artar” tarzındaki hipotezimiz doğrulanmıştır.

3- “Eğitim seviyesi arttıkça dini pratikleri yapabilme sıklığı azalır” şeklindeki hipotezimiz bu araştırma özelinde doğrulanmamıştır. Çoğu dini pratikleri yerine getirmede üniversite mezunları ikinci sırada yer almaktadır. Buna göre Giresun merkezde daha bilinçli olarak dini pratiklerin yapıldığı anlaşılmaktadır.

4- Hac ve Umre’ye gitme konusunda yaklaşık aynı nüfusa sahip diğer illere göre Giresun’da daha fazla talep alınmaktadır.

5- Kur’an Kurslarına gitme oranı %3,75 ile Türkiye’de 7. sıradadır.

6- Giresun’un tüm ilçelerinde İmam Hatip Ortaokulu; Çanakçı, Çamoluk ve Güce hariç her ilçede de İHL bulunmaktadır.

7- Giresun ili, camii sayısı bakımından Türkiye genelinde 18. sıradadır. Camii başına düşen kişi bakı-mından da 10. sıraya denk gelmektedir. Ayrıca Ek 1’deki tablodan da görüldüğü gibi Giresun merkezde-ki bazı camilerin cemaat yoğunluğu bu gerçeği teyit eder niteliktedir.

8- 2010 yılı TÜİK verilerine bakıldığında, gelire göre içki tüketimi sıralamasında Giresun %3,5 ile Tür-kiye sıralamasında sonlara denk gelmektedir. (Bkz. Ek 2). Bir başka ilginç sonuç da Türkiye genelinde alkol tüketimi yıllar geçtikçe artarken Giresun ilinde ise azalmaktadır.

9- Beş vakit namazı düzenli bir şekilde kılan deneklerde alkollü içki kullanma alışkanlığı çok azdır. Dolayısıyla ilimizde ve ülkemizde içki kullanmayı önleyebilmek için toplumu düzenli bir şekilde beş vakit namaz kılmaya alıştırmak önerilebilir.

635



10- Giresun halkının, müftülük harici dini sohbetlere katılımı, Türkiye ortalamasının yirmi puan daha üzerindedir. Dini bilgileri öğrenme ve pratiğe geçirmede bu sosyal gurupların takviyesini toplum önem-semektedir. Ayrıca bu tür sohbetlere düzenli bir şekilde katılanlarda içki kullanma alışkanlığı yok dene-cek kadar azdır.

Tüm bu sonuçlar göstermektedir ki, Giresun halkı dindarlık noktasında Türkiye ortalamasının altında değildir. Dolayısıyla “Giresun şehir merkezinde yaşayan halkın dindarlığı zayıf değildir” şeklindeki hi-potezimiz doğrulanmış olmaktadır.

KAYNAKLAR

Akdoğan, A. (2004). Sosyal Değişme ve Din Trabzon İl merkezi Örneği. İstanbul: Rağbet.

Bakırcı, M. (2010). Dini ve Kültürel Değerlerin Taşıyıcısı Olarak Üç Nesil (Giresun Örneği). (Yayımlan-mamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Chevalier, J. (1995). Din Fenomeni. “Les Religions” (orijinali: ss. 498-548) içinde (Çev. Mehmet Aydın), Konya: Damla Ofset, ( çevirisi: ss. 3-48).

Çarkoğlu, A., Kalaycıoğlu, E.,(2009). Türkiye’de Dindarlık: Uluslararası Bir Karşılaştırma, SabancıUni-versitesi-Tübitak. İnternet adresi: [http://research.sabanciuniv.edu/13119/1/Rapor_Kamu-dindarlık.pdf] (05.10.2013)

Durmuş, B.- Yurtkoru, E. S., - Çinko, M. (2013). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi 5. Baskı. İstanbul: Beta.

Emecen, F.M. (1998).“Clavijo’dan Fallmerayer’e Giresun’da Seyyahlar (1404–1840)”, Giresun Kültür Sempozyumu Bildirileri (30–31 Mayıs 1998) (ss. 23–29) içinde İstanbul: Giresun Belediyesi.

KAB (Kur’an’ın Anlamıyla Buluşmak) Platformu. İnternet adresi: [http://m.friendfeed-media.com/883d-2b4fa04320526d940cc463d3a921f50f02cc] (05.10.2013).

Kılıç, D.- Topal, İ.(2011). “Salnamelerde Giresun’un Sosyal ve Dini Yapısı 1869-1905”, Karadeniz (Black Sea- ), Yıl 3, Sayı 12, (30 Aralık 2011), ss. 63-79.

İnternet adresi: [http://www.ardahan.edu.tr/karadenizdergi/]

KONDA (2007). Gündelik Yaşamda Din, Laiklik ve Türban Araştırması. İnternet adresi: [http://www.konda.com.tr/download.php?tok=7534cd83b98878d62d9e195efccb4d19&ln=tr] (04.10.2013).

KONDA (2011). Konda Şubat11 Barometresi Siyasal ve Toplumsal Araştırmalar Dizisi İçki ve Sigara Kullanımı. İnternet adresi: [http://konda.com.tr/icki_sigara.pdf] (04.10.2013).

Sarısaman, S. (1998). “Giresun Basınına Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında Giresun’da Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Hayat”, Giresun Kültür Sempozyumu Bildirileri (30–31 Mayıs 1998) (ss. 53-108) içinde İstanbul: Giresun Belediyesi Yayınları.

Stencel, S. (Ed.). (PEW, 2011). “ The Future of the Global Muslim Population Projections for 2010-2030”. Pew Forum on Religion & Public Life. Washington: The Pew Research Center. İnternet adre-si: [http://www.pewforum.org/files/2011/01/FutureGlobalMuslimPopulation-WebPDF-Feb10.pdf] (01.10.2013).

Stencel, S. (Ed.). (PEW, (2012). “The World’s Muslims: Unity and Diversity”. Pew Forum on Religion & Public Life. Washington: The Pew Research Center. İnternet adresi: [http://www.pewforum.org/fi-les/2012/08/the-worlds-muslims-full-report.pdf] (01.10.2013).

Uslu, İ. (Koordinatör.) (2011). Türkiye’de Aile Yapısı Araştırması, Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Afşaroğlu. İnternet adresi: [http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/

636



taya_kitap_butun.pdf]

TÜİK, (Temmuz 2013). İstatistiklerle Türkiye 2012, Ankara: TÜİK.

TÜİK, (Ekim 2012). Seçilmiş Göstergelerle Giresun 2011, Ankara: TÜİK.

Vatandaş Memnuniyet Anketi (Şubat 2103), DİB. İnternet adresi: [http://t24.com.tr/haber/diyane-tin-kim-kime-gore-daha-dindar-anketi/223604] (01.10.2013).

http://www.radikal.com.tr/yazarlar/tarhan_erdem/ramazan_ayina_ait_ilk_bilgiler-1058335 (04.10.2013).

Türkiye’de alkole başlama yaşı için internet adresi: [http://www.des.org.tr/icerikoku.asp?id=388] (05.10.2013).

Cami sayısı ve kişi başına düşen camii ortalaması için internet adresi: [http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?p=1066445] (05.10.2013).

https://sonuc.ysk.gov.tr/module/sonuc.jsf (26.09.2013).

http://www.ysk.gov.tr/ysk/docs/2009MahalliIdareler/SecmenSayilari/Koy.htm (26.09.2013).

http://www.nufusu.com/il/giresun-nufusu (16.09.2013)

http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul (16.09.2013).

http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye.php?belediyeid=128724 (05.10.2013).

http://www.medyafaresi.com/haber/49723/yasam-en-cok-alkol-tuketilen-sehir-hangisi-iste-il-il-icki-ra-poru.html (01.10.2013).

EKLER

Ek -1: Giresun Merkezde 2013 Eylül 13-22 tarihleri arasında Bazı Camilerin Cemaat Yoğunluğu

Ek Tablo 43:Vakit namazlarında cemaate katılanların ortalaması

Sıra No Camiler

Eylül 13-22 / 2013 tarihleri arasında camii cemaatine katılanların ortalaması (kişi)

Sabah Namazı

Öğle Namazı

İkindi Namazı

Akşam Namazı

Yatsı Namazı

1 Çınarlar Camii 20 155 115 48 38

2 Şeyh Kerameddin Camii 3 77 66 42 25

3 Kapu Camii 10 60 49 37 25

4 Kale Camii 10 38 32 16 15

5 Hacı Miktat Camii 19 462 307 135 95

6 Müftüoğlu Camii (Malpazarı) 23 139 110 71 54

7 Hoca Ahmet Yesevi Camii (Sanayi)

5 61 32 18 19

8 Soğuksu Camii 9 30 20 18 15

Bu camilerin etrafında çok sayıda iş yeri mevcuttur. Sabit cemaat yapısını daha çok esnaf ve emekli oluşturmaktadır. Gündüzleri iş yerinde olan esnaf namazını camide kılmakta, sabah namazına ise ika-met ettiği yerde gitmektedir.

637



Ek-2: TÜİK, Yıl 2010: Mevcut Gelire Göre Alkol Tüketimi

Ek Tablo 44:Türkiye geneli /gelire göre içki kullanma oranı (TÜİK 2010)

TÜİK 2010 Yılı: Alkol Tüketimi Aylık Gelirlere Göre En Fazla Yüzdeyi Alan İllerimiz

SıraNo İller Yüzde

%SıraNo İller Yüzde

%1 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 6,4 14 Adana, Mersin 4,4

2 Balıkesir, Çanakkale 5,7 15 Gaziantep, Adıyaman, Kilis 4,3

3 Şanlıurfa, Diyarbakır 5,7 16 Ankara 4

4 Kayseri, Sivas, Yozgat 5,2 17 Erzurum, Erzincan, Bayburt 4

5 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir 5,1 18 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 4

6 Zonguldak, Karabük, Bartın 5 19 Konya, Karaman 3,9

7 Aydın, Denizli, Muğla 4,9 20 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 3,8

8 Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak 4,8 21 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize,

Artvin, Gümüşhane 3,5

9 Bursa, Eskişehir, Bilecik 4,6 22 Antalya, Isparta, Burdur 3,4

10 İzmir 4,5 23 Kastamonu, Çankırı, Sinop 3,4

11 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 4,5 24 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 3,4

12 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 4,5 25 İstanbul 3,3

13 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 4,4 26 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 3,1

Bkz. internet adresi:http://www.medyafaresi.com/haber/49723/yasam-en-cok-alkol-tuketilen-sehir-han-gisi-iste-il-il-icki-raporu.html (01.10.2013)

bİldİrİler i - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d233663/2013/2013_karadenizh... · 2015. 9....

Documents