BOTANIKABOTANIKA

Prof. dr. sc. Nada BezićProf. dr. sc. Nada Bezić

LITERATURALITERATURA

BOTANIKA BOTANIKA

Morfologija i fiziologijaMorfologija i fiziologija

D. Denffer, H. ZieglerD. Denffer, H. Ziegler

Školska knjigaŠkolska knjiga

Zagreb1982.Zagreb1982.

PODJELA BOTANIKEPODJELA BOTANIKE

OPĆA BOTANIKAOPĆA BOTANIKA ANATOMIJA - unutarnja građa (citologija, histologija i organografije)ANATOMIJA - unutarnja građa (citologija, histologija i organografije) MORFOLOGIJA - vanjska građa MORFOLOGIJA - vanjska građa

FIZIOLOGIJA - procesi u biljkama do nivoa molekularne biologijeFIZIOLOGIJA - procesi u biljkama do nivoa molekularne biologije EKOLOGIJA - odnos građe, funkcije i okolineEKOLOGIJA - odnos građe, funkcije i okoline

SPECIJALNE BOTANIKESPECIJALNE BOTANIKE SISTEMATIKA - biljke prema srodstvenim odnosimaSISTEMATIKA - biljke prema srodstvenim odnosima GEOBOTANIKA - rasprostranjenost na površini ZemljeGEOBOTANIKA - rasprostranjenost na površini Zemlje

PRIMJENJENA BOTANIKAPRIMJENJENA BOTANIKA - šumarska, farmaceutska, prehrambena, - šumarska, farmaceutska, prehrambena, fitopatologija fitopatologija

KARAKTERISTIKE ŽIVIH KARAKTERISTIKE ŽIVIH

ORGANIZAMAORGANIZAMA JEDINKAJEDINKA - određeno obličje - određeno obličje IZMJENAIZMJENA  TVARITVARI    asimilacijaasimilacija disimilacijadisimilacija

PRODUKTIVNOST PRODUKTIVNOST  rastrast

razmnožavanjerazmnožavanje   PODRAŽLJIVOSTPODRAŽLJIVOST MUTABILNOST - EVOLUCIJAMUTABILNOST - EVOLUCIJA (važnost (važnost

protoplazme odnosno bjelančevina i nukleinskih protoplazme odnosno bjelančevina i nukleinskih kiselina)kiselina)

dinamička ravnoteža

PRVA STANICAPRVA STANICA Predhodi Predhodi kemijska ev.kemijska ev. - -

nastanak organskih nastanak organskih molekule (amino kiselina, molekule (amino kiselina, nukleotidi, šećeri,masne nukleotidi, šećeri,masne kis.) te naknadna kis.) te naknadna polimerizacija monomernih polimerizacija monomernih jedinica jedinica

Zatim slijedi Zatim slijedi biološka evbiološka ev. . replikativna RNAreplikativna RNA

Evolucija staniceEvolucija stanice kroz kroz različite genetičke različite genetičke informacije (selekcija informacije (selekcija genetičkog materijala za genetičkog materijala za preživljavanje)preživljavanje)

VREMENSKA SKALA EVOLUCIJEVREMENSKA SKALA EVOLUCIJE

PRVA ŽIVA BIĆAPRVA ŽIVA BIĆA

Prvi život nastaje prije Prvi život nastaje prije 3,8 milijarde g, oko 750 3,8 milijarde g, oko 750 miljuna g. nakon što se miljuna g. nakon što se Zemlja formiralaZemlja formirala

DANASDANAS370 000 biljaka 370 000 biljaka

2 000 000 životinja2 000 000 životinja

EVOLUCIJA EVOLUCIJA 

OTKRIĆE STANICEOTKRIĆE STANICE

započima nakon otkrića započima nakon otkrića mikroskopa (17. st.)mikroskopa (17. st.)

Robert Hooke (1667) proučavao Robert Hooke (1667) proučavao pluto- naziv pluto- naziv STANICA (CELL)STANICA (CELL)

M. Malpighi (1675) i N. Grew M. Malpighi (1675) i N. Grew (1682) - bile su to mrtve stanične (1682) - bile su to mrtve stanične stijenkestijenke

Robert Brown (1831)- Robert Brown (1831)- st. jezgrast. jezgra

OBLIK STANICEOBLIK STANICE  

kugla (rijetko), elipsoidni, vretenastkugla (rijetko), elipsoidni, vretenastparenhimskiparenhimski (svi smjerovi isti)- izodijametrični, kubični, poliedrični (svi smjerovi isti)- izodijametrični, kubični, poliedričniprozenhimskiprozenhimski (krajevi zašiljeni)- prizmatični do vlaknatih oblika   (krajevi zašiljeni)- prizmatični do vlaknatih oblika      

VELIČINA VELIČINA - najmanja   (bakterije - mikrokoki  0,2 - najmanja   (bakterije - mikrokoki  0,2 µµ m)m)                                         - prosječna vel.  (10-100 - prosječna vel.  (10-100 µµ m)m)                                         - najveće  (više m - cijevi mlječike s više jezgara)- najveće  (više m - cijevi mlječike s više jezgara)     mikroskopsko područje  mikroskopsko područje  do 400 nmdo 400 nm   UV mikr.  UV mikr.  240 nm240 nm   submikroskopsko  submikroskopsko  ~ 0,2 nm~ 0,2 nm   organske molekule  (organske molekule  (6,4 nm 6,4 nm hemoglobin, hemoglobin, 0,1 nm 0,1 nm H atom)H atom)

NASTANAK VIŠESTANIČNOG OBLIKANASTANAK VIŠESTANIČNOG OBLIKA

Stanična teorijaStanična teorija (organizam izgrađen iz mnogo neovisnih st.) (organizam izgrađen iz mnogo neovisnih st.)

(Schleiden,(Schleiden, Schwann i Purkinje otkrio stanično tijelo - Schwann i Purkinje otkrio stanično tijelo - protoplazmaprotoplazma

Organizmička teorijaOrganizmička teorija (pojedine stanice vrše posebne (pojedine stanice vrše posebne funkcije u organizmu kao funkcije u organizmu kao cjelini)cjelini)

Tangl (1879) postojanje protoplazmatskih niti kao veza pojedinih st.Tangl (1879) postojanje protoplazmatskih niti kao veza pojedinih st.

Strasburger (1876) mitozaStrasburger (1876) mitoza

posljedicaposljedica je razvoj od jednostaničnih do višestaničnih je razvoj od jednostaničnih do višestaničnih organizamaorganizama

TIPOVI BILJNIH STANICATIPOVI BILJNIH STANICA

Biljna stanicaBiljna stanica

SVOJSTVA PLAZMESVOJSTVA PLAZME

netopiva u vodi, bubri, stvaranje niti, netopiva u vodi, bubri, stvaranje niti, dvolom,dvolom, plastičnostplastičnost ne prolazi kroz filter ne prolazi kroz filter

koloidnostkoloidnost (dijaliza), (dijaliza),

      hidrofilni koloidhidrofilni koloid privlačenje zasnovano na privlačenje zasnovano na dipolnosti molekuladipolnosti molekula

KEMIJSKO FIZIČKA SVOJSTVA PLAZMEKEMIJSKO FIZIČKA SVOJSTVA PLAZME

plazma sol (tekućije) plazma sol (tekućije) elastičnost          elastičnost          plazmoliza (hipertonična plazmoliza (hipertonična

otopina)otopina)

deplazmoliza (hipotonična otopina)deplazmoliza (hipotonična otopina) plazma gel - gušći sjemenke koje koagulirajuplazma gel - gušći sjemenke koje koaguliraju

koloidna otopina (čija su svojstva žitkost i elastičnost) čija svojstva ovise o koloidna otopina (čija su svojstva žitkost i elastičnost) čija svojstva ovise o veličini otopljenih molekula.veličini otopljenih molekula.

smjesa tvari u stalnom pretvaranjusmjesa tvari u stalnom pretvaranju je tekućina sa stalnim strujanjem plazmeje tekućina sa stalnim strujanjem plazme

Sastav plazmeSastav plazme elementielementi (C,O,H,N,S,P,K,Ca,Mg,Fe) (C,O,H,N,S,P,K,Ca,Mg,Fe)

molekulemolekule H H22O 80%O 80% - proteini 10%- proteini 10%         suha tvarsuha tvar informacijske molekule informacijske molekule 1) konstitucione tvari čine 1) konstitucione tvari čine heteropolimeriheteropolimeri - nukleinske kis - nukleinske kis

3,4%. 3,4%. 2) elektroliti 2) elektroliti homopolimerihomopolimeri - nisu - polisaharidi 2% - nisu - polisaharidi 2% 3) fizički aktivne tvari informacijski, a obično - lipidi 2%3) fizički aktivne tvari informacijski, a obično - lipidi 2% 4) sekundarne tvari čine skeletne ili - drugi molek. sp. 1,3%4) sekundarne tvari čine skeletne ili - drugi molek. sp. 1,3% rezervne tvari - anorg. sp. 1,3% rezervne tvari - anorg. sp. 1,3%

PLAZMODEZMIJEPLAZMODEZMIJE predstavljaju vezu protoplasta pojedinih stanicapredstavljaju vezu protoplasta pojedinih stanica prolaze kroz st. stjenku i to su živi elementi u mrtvoj (celuloznoj) staničnoj prolaze kroz st. stjenku i to su živi elementi u mrtvoj (celuloznoj) staničnoj

stjencistjenci predstavlja kontinuitet žive supstance u organizmupredstavlja kontinuitet žive supstance u organizmu elektronsko mikroskopski utvrđene su pore na stjenci kroz koje prolaze elektronsko mikroskopski utvrđene su pore na stjenci kroz koje prolaze

plazmodezmiji tako da st. postaju SIMPLASTplazmodezmiji tako da st. postaju SIMPLAST najčešći su na mjestu utanjene stijenke (jažicama)najčešći su na mjestu utanjene stijenke (jažicama) omogućuju transport hrane i podražajaomogućuju transport hrane i podražaja

JAŽICE JAŽICE mjesta ne zadebljale sekundarne stjenke ali s nataloženu mjesta ne zadebljale sekundarne stjenke ali s nataloženu

primarnom stjenku (TORUS) - koja se može pomicati i tako zatvori otvor primarnom stjenku (TORUS) - koja se može pomicati i tako zatvori otvor posebno su izražene u drvu golosjemenače posebno su izražene u drvu golosjemenače

VAKUOLAVAKUOLA odjeljena od citoplazme odjeljena od citoplazme TONOPLASTOMTONOPLASTOM najprije (u embrionalnim st.) veliki broj malih, da se u najprije (u embrionalnim st.) veliki broj malih, da se u

toku razvoja st. toku razvoja st. udružuju u jednu veliku vakuolu (u parenhimskim st.)udružuju u jednu veliku vakuolu (u parenhimskim st.) ima funkciju ima funkciju ekskretornogekskretornog dijela st. jer se u njoj dijela st. jer se u njoj

nakupljaju krajnji nakupljaju krajnji produkti tvarne izmjeneprodukti tvarne izmjene kontraktilne (pulsirajuće) kod jednostaničnih biljakakontraktilne (pulsirajuće) kod jednostaničnih biljaka diastolom - usisavaju Hdiastolom - usisavaju H22OO sistolom - izbacuju Hsistolom - izbacuju H22OO

VAKUOLNE BOJEVAKUOLNE BOJE   kemijski su FLAVONI i ANTOCIJANI u vodi topivi glikozidikemijski su FLAVONI i ANTOCIJANI u vodi topivi glikozidi žutižuti cvjetovi (pamučika cvjetovi (pamučika crveni, modri i ljubičasticrveni, modri i ljubičasti cvjetovi cvjetovi jaglaca) plodovi listovi (pelargonija, plućnjak)jaglaca) plodovi listovi (pelargonija, plućnjak) plodovi (Prunus)plodovi (Prunus) antocijanoforiantocijanofori - tjelešca u vakuoli - tjelešca u vakuoli uz koje je vezan antocijanuz koje je vezan antocijan - H- H22

ANTOCIJANIDIN FLAVONOLANTOCIJANIDIN FLAVONOL (živo obojeni) +H(živo obojeni) +H22 (blijedi do bijeli) (blijedi do bijeli)

promjenu boje uvjetuje promjenu boje uvjetuje promjena pHpromjena pH

crveno violetno modrocrveno violetno modro

i temperaturei temperature (Erodium) - više od 20oC (Erodium) - više od 20oC i starenjem i starenjem (Pulmonata) - mladi i stari (Pulmonata) - mladi i stari i šećerii šećeri (povećavaju nivo antocijana - listovi loze u jesen) (povećavaju nivo antocijana - listovi loze u jesen) totalna refleksija (latice)totalna refleksija (latice) - bijela boja - bijela boja ili je boje pigmenta BETULINA (breze)ili je boje pigmenta BETULINA (breze)

GRAĐA I FUNKCIJA ORGANELAGRAĐA I FUNKCIJA ORGANELA

JEZGRA (nukleus) JEZGRA (nukleus) nukleoplazma s prevladavajučim nukleoplazma s prevladavajučim kromatinskim skeletom – hetero i kromatinskim skeletom – hetero i eukromatin u interfazi, a eukromatin u interfazi, a kromosomi u diobi st.kromosomi u diobi st.

JEZGRICA (nukleolusJEZGRICA (nukleolus)) geni za ribosomnu RNA te geni za ribosomnu RNA te

organizacija jezgrice u formiranju organizacija jezgrice u formiranju rRNA i ribosomalnih podjedinica rRNA i ribosomalnih podjedinica

Dvostruka jezgrinaDvostruka jezgrina ovojnica, ovojnica, jezgrina lamina, kompleks jezgrina lamina, kompleks jezgrine porejezgrine pore

KLOROPLASTI KLOROPLASTI 

fotosintetski organel (generator fotosintetski organel (generator metaboličke energije)metaboličke energije)

u stanici sami jedan pa i do 100u stanici sami jedan pa i do 100 endosimbioza (bakterije i endosimbioza (bakterije i

modrozelene alge)modrozelene alge) sastav: bjelančevina, lipidi, sastav: bjelančevina, lipidi,

klorofil (5-10%), drugi pigmenti klorofil (5-10%), drugi pigmenti vlastiti genetski sustav DNA i vlastiti genetski sustav DNA i

RNA (1%)RNA (1%) replicira se diobomreplicira se diobom veličina 5-10 veličina 5-10 µµm dvostruka m dvostruka

membranamembrana sinteza glukozesinteza glukoze

StrukturaStruktura

plastidi su organeli s različitom plastidi su organeli s različitom ulogom kod biljaka ulogom kod biljaka

vanjskavanjska (porin- restriktivna veza s (porin- restriktivna veza s citosolom) i citosolom) i unutrašnja membranaunutrašnja membrana (nepropusna za ione i nije uključena u (nepropusna za ione i nije uključena u fotosintezu) između kojih je fotosintezu) između kojih je intermembranski                                intermembranski                                                      prostor prostor

unutrašnjosti jeunutrašnjosti je stroma (matriks)  stroma (matriks) koja sadrži genom i u njoj se odvija koja sadrži genom i u njoj se odvija Calvin ciklus  Calvin ciklus  

tilakoidna membrana - tilakoidna membrana - transport transport elektrona, a čine ga elektrona, a čine ga

          tilakoidne grane tilakoidne grane (diskovi) s (diskovi) s lumenom lumenom (transport protona)(transport protona)

FOTOSINTEZAFOTOSINTEZA

I I svjetlo: tilakoidi - svjetlo: tilakoidi - ATP, NADPH, ATP, NADPH, OO22 (H (H22O)O)

(aktivacija pigmenata - sunč. E - (aktivacija pigmenata - sunč. E - elektroni - mol. akceptori)elektroni - mol. akceptori)

ciklične reakcije ADP, ATPciklične reakcije ADP, ATP neciklične reakcije neciklične reakcije

II II tama : stroma - tama : stroma - Calvinov ciklus Calvinov ciklus 

(pohranjen ATP)(pohranjen ATP)

drugi plastidi - drugi plastidi - nastaju iz proplastidanastaju iz proplastida - mogu prelaziti iz jednog oblika u - mogu prelaziti iz jednog oblika u

drugi - formiranjedrugi - formiranje KROMOPLASTI KROMOPLASTI LEUKOPLASTILEUKOPLASTI AMILOPLASTIAMILOPLASTI

FOTOSINTETSKI AKTIVNI FOTOSINTETSKI AKTIVNI

KROMATOFORIKROMATOFORI najčešće u listovimanajčešće u listovima - otapa se (u alkoholu, acetonu i benzolu)- otapa se (u alkoholu, acetonu i benzolu) - apsorbira u crvenom i modrom dijelu spektra- apsorbira u crvenom i modrom dijelu spektra - KLOROPLAST klorofil- KLOROPLAST klorofil - FEOPLASTI klorofil + fukoksantin- FEOPLASTI klorofil + fukoksantin - RODOPLASTI klorofil + fikoeritrin + fikocijan- RODOPLASTI klorofil + fikoeritrin + fikocijan

klorofil a Cklorofil a C3434HH3333OO33NN44MgCOOCMgCOOC2020HH3939 (modrozeleni) (modrozeleni) klorofil b Cklorofil b C3434HH3131OO44NN44MgCOOCMgCOOC2020HH3939 (žutozeleni) (žutozeleni) klorofil c (smeđe alge, dinoflagelate i dijatomeje)klorofil c (smeđe alge, dinoflagelate i dijatomeje) klorofil d (crvene alge)klorofil d (crvene alge)

FOTOSINTETSKI NEAKTIVNI FOTOSINTETSKI NEAKTIVNI KROMATOFORI KROMATOFORI

KROMOPLASTI - najčešći u plodovima i cvjetovimaKROMOPLASTI - najčešći u plodovima i cvjetovima (mrkva, naranča, limun, rajčica, žabnjak, mak)(mrkva, naranča, limun, rajčica, žabnjak, mak)

- mogu nastati iz kloroplasta- mogu nastati iz kloroplasta - nose karotinoidne boje (70 različitih)- nose karotinoidne boje (70 različitih)

- KAROTEN - - KAROTEN - αα i i ββ karoten - mrkva karoten - mrkva - likopin - rajčica- likopin - rajčica - KSANTOFIL srodnici fukoksantinu- KSANTOFIL srodnici fukoksantinu - lutein- lutein - zeksantin- zeksantin - kemizam karotinoidnih boja- kemizam karotinoidnih boja

IZOPREN (CIZOPREN (C55HH88) - TERPEN (C) - TERPEN (C1010HH1616) - TETRATERPEN) - TETRATERPEN

CC4040HH5656 C C4040HH5454(OH)(OH)22

karoten ksantofilkaroten ksantofil - lipofilne boje topive u mastima- lipofilne boje topive u mastima - apsorpcija u modrom i violentnom dijelu spektra - apsorpcija u modrom i violentnom dijelu spektra

FOTOSINTETSKI NEAKTIVNI FOTOSINTETSKI NEAKTIVNI LEUKOPLASTI LEUKOPLASTI

bezbojni plastidibezbojni plastidi - nema asimilacije - nema asimilacije dolaze kod: dolaze kod: - heterotrofnih saprofita- heterotrofnih saprofita - u panaširanim listovima - u panaširanim listovima (bijela boja posljedica loma svjetla)(bijela boja posljedica loma svjetla) - u bezbojnim organima- u bezbojnim organima (u podzemnim dijelovima stabljike ili korijena)(u podzemnim dijelovima stabljike ili korijena) mogu prelaziti mogu prelaziti kloroplaste (gomolj krumpira ili u epidermi zakržljali kloroplaste (gomolj krumpira ili u epidermi zakržljali

kloroplasti)kloroplasti) u njima u njima nastaje nastaje i taloži se škrobi taloži se škrob

MITOHONDRIJIMITOHONDRIJI

energetski organelenergetski organel- izvor ATP za st. - izvor ATP za st. funkcijefunkcije

1-2 1-2 µµm duljine - s vlastitim genomom m duljine - s vlastitim genomom DNA, tRNAs, rRNAsDNA, tRNAs, rRNAs

0.5 0.5 µµm promjera m promjera proteini - iz mitohondrija 10%proteini - iz mitohondrija 10% - iz citoplazme 90% - iz citoplazme 90% dvostruka membranadvostruka membrana - vanjska- vanjska porin - prolaz malih porin - prolaz malih

molekulamolekula intermembranski prostorintermembranski prostor - ioni + - ioni +

male mol. male mol. protonski gradijentprotonski gradijent - unutrašnja- unutrašnja (kriste – oksidativna (kriste – oksidativna

fosforilacijafosforilacija matriks – matriks – metabolitammetabolitam - razgradnja - razgradnja

hranjivih tvarihranjivih tvari

MITOHONDRIJI - FUNKCIJAMITOHONDRIJI - FUNKCIJA

ciklus limunske kiselineciklus limunske kiseline (nužan O(nužan O2 2 i i različiti enzimi)različiti enzimi)

- je proces gdje piruvat i m. kiselina - je proces gdje piruvat i m. kiselina prelaze u acetil CoA, a koji se prelaze u acetil CoA, a koji se oksiduraju do COoksiduraju do CO2 2 uz oslobađanje uz oslobađanje NADH i FADHNADH i FADH22

oksidacijska fosforilacijaoksidacijska fosforilacija se odvija se odvija na unutrašnjoj membrani (kriste) na unutrašnjoj membrani (kriste)

je proces prenosa elektrona s je proces prenosa elektrona s NADHNADH ili ili FADHFADH22 na molekulski na molekulski OO22 putem putem

serije nosača elektrona uz nastanak serije nosača elektrona uz nastanak ATPATP (32 od njih 36 koji (32 od njih 36 koji

nastaju kod razgradnje glukoze)nastaju kod razgradnje glukoze)

DRUGI STANIČNI ORGANELIDRUGI STANIČNI ORGANELI

GOLGIJEVO GOLGIJEVO TIJELO TIJELO

ENDOPLAZMATSKI ENDOPLAZMATSKI RETIKULURETIKULU

RIBOSOMIRIBOSOMI

ERGASTIČNE TVOREVINEERGASTIČNE TVOREVINE

škrobškrob REZERVNE REZERVNE aleuron aleuron TVARITVARI hemicelulaza hemicelulaza uljne kapiuljne kapi polisaharidipolisaharidi

celulozaceluloza GRAĐEVNI GRAĐEVNI suberin suberin MATERIJAL MATERIJAL kutin kutin silicijev dioksidsilicijev dioksid

kristali oksalata kristali oksalata OTPADNI OTPADNI alkaloidi alkaloidi PRODUKTIPRODUKTI tanini tanini METABOLIZMA glikozidiMETABOLIZMA glikozidi

ŠKROBŠKROB

nastaje u stromi kloroplasta (leukoplasta) a dokazuje se nastaje u stromi kloroplasta (leukoplasta) a dokazuje se otopinom J-K-J (Lugolova otopina)otopinom J-K-J (Lugolova otopina)

polisaharid je polisaharid je αα - - glukoze, a dolazi u listu, stabljici (nadzemnoj glukoze, a dolazi u listu, stabljici (nadzemnoj i podzemnoj) i korijeni podzemnoj) i korijen

šećeri u biljci nastaju nakon asimilacije COšećeri u biljci nastaju nakon asimilacije CO22 s tim da su s tim da su sunčevu energiju pretvorili u kemijsku vezesunčevu energiju pretvorili u kemijsku veze

ββ - glukoza i - glukoza i αα - glukoza su dva stereoizomera a razlikuju se - glukoza su dva stereoizomera a razlikuju se po položaju OH skupina na 1 i 4 C atomupo položaju OH skupina na 1 i 4 C atomu

zbog pohranjene kem. energije to je energetski vrlo bogat spojzbog pohranjene kem. energije to je energetski vrlo bogat spoj

ŠKROBŠKROB sinteza škroba procesom POLIMERIZACIJAsinteza škroba procesom POLIMERIZACIJA

n Cn C66HH1212OO6 6 n H n H22O + (CO + (C66HH1010OO55) n) n

glukoza škrobglukoza škrob

AMILOZA forma lančastog škroba s glikozidnim vezom 1 i 4 C AMILOZA forma lančastog škroba s glikozidnim vezom 1 i 4 C atoma glukoze atoma glukoze s J-KJ daju modru bojus J-KJ daju modru boju AMILOPEKTIN forma razgranjenog škroba s dvije vrste glikozidnog AMILOPEKTIN forma razgranjenog škroba s dvije vrste glikozidnog

veza 1 i 4 te 1 i 6 Cveza 1 i 4 te 1 i 6 C s J-KJ daje violetnu boju škrobno ljepilos J-KJ daje violetnu boju škrobno ljepilo

ŠKROBŠKROB ASIMILACIJSKI ŠKROBASIMILACIJSKI ŠKROB (primarni) (primarni) - nastaje u kloroplastima još u toku asimilacije- nastaje u kloroplastima još u toku asimilacije REZERVNI ŠKROBREZERVNI ŠKROB (pričuvni) (pričuvni) - nakuplja se u leukoplastima kao rezervna hrana- nakuplja se u leukoplastima kao rezervna hrana - nastaje na sljedeći način:- nastaje na sljedeći način: 1. glukoza1. glukoza 2. polimerizacija u asimilacijski škrob (mali listići škrobnih 2. polimerizacija u asimilacijski škrob (mali listići škrobnih zrnaca)zrnaca) 3. hidroliza (noću provodni putevi za asimilate slobodni)3. hidroliza (noću provodni putevi za asimilate slobodni) 4. ponovna polimerizacija u leukoplastima (znatno veća zrnca 4. ponovna polimerizacija u leukoplastima (znatno veća zrnca od asimilacijskog)od asimilacijskog) - različite veličine- različite veličine - različiti oblici karakteristični za pojedine vrste- različiti oblici karakteristični za pojedine vrste - različiti oblici unutar jedne vrste- različiti oblici unutar jedne vrste (pojedinačna, polusastavljena i sastavljena)(pojedinačna, polusastavljena i sastavljena) - slojanja posljedica pakovanja škrobnih zrnaca radijalno u - slojanja posljedica pakovanja škrobnih zrnaca radijalno u odnosu na početak slojanja SFEROKRISTAL (DVOLOM)odnosu na početak slojanja SFEROKRISTAL (DVOLOM)

HIDROLIZA (razgradnja HIDROLIZA (razgradnja škroba)škroba)

(C(C66HH1010OO5)5)n + Hn + H22O n CO n C66HH1212OO66

postrane ogranke amilopektina razlaže postrane ogranke amilopektina razlaže R-fermentR-ferment veće dijelove škroba do 10 jedinica (dekstrina) kida veće dijelove škroba do 10 jedinica (dekstrina) kida DIJASTAZADIJASTAZA αα - amilaza - - amilaza - cijepa svaku desetu vezucijepa svaku desetu vezu ββ - amilaza - - amilaza - cijepa svaku drugu vezucijepa svaku drugu vezu

maltaza maltaza otkida maltozu (disaharid) do krajnjeg otkida maltozu (disaharid) do krajnjeg produkta GLUKOZEprodukta GLUKOZE

REZERVNEREZERVNE TVARITVARI UGLJIKOHIDRATIUGLJIKOHIDRATI - u obliku - u obliku monosaharida, disaharida i polisaharidamonosaharida, disaharida i polisaharida - daju slatkoću - daju slatkoću plodovaplodova (jabuke, trešnje, ...) (jabuke, trešnje, ...) korijenakorijena (šećerna repa, mrkva, ...) (šećerna repa, mrkva, ...) stabljikestabljike PROTEINSKI KRISTALIPROTEINSKI KRISTALI aleuronska zrncaaleuronska zrnca - rezervne tvari u čvrstom stanju koje se javlja u zrelim - rezervne tvari u čvrstom stanju koje se javlja u zrelim

sjemenkama (ricinus, orah...)sjemenkama (ricinus, orah...) ili u posebnom sloju (pšeno endosperm samo vanjski dio)ili u posebnom sloju (pšeno endosperm samo vanjski dio) čine ga globoid, albumin i globulinčine ga globoid, albumin i globulin

MASNE KAPLJICEMASNE KAPLJICE nastaju u nastaju u citoplazmicitoplazmi kao ergastične tvorevine u obliku masnih kao ergastične tvorevine u obliku masnih vakuola vakuola u u

sjemenkama (soje, pamuka, orašac, maslina)sjemenkama (soje, pamuka, orašac, maslina) kod kod dijatomea dijatomea ulje produkt fotosintezeulje produkt fotosinteze

EKSKRETORNE TVARIEKSKRETORNE TVARI

ANORGANSKE SOLIANORGANSKE SOLI - K, Mg, Ca soli (kod algi u moru konc. soli - K, Mg, Ca soli (kod algi u moru konc. soli KNOKNO3 3 i do 100X veća)i do 100X veća)

ORGANSKE KISELINEORGANSKE KISELINE - jabučna, vinska, limunska, oksalna- jabučna, vinska, limunska, oksalna - ove kiseline dolaze u obliku - ove kiseline dolaze u obliku soli soli KALIJEV OKSALATKALIJEV OKSALAT (KOOC - COOH) (KOOC - COOH) je topiv u Hje topiv u H22O i izaziva kiselost (O i izaziva kiselost (Rumex Rumex i i OxalisOxalis))

KALCIJEV OKSALAT - KALCIJEV OKSALAT - Ca(COO)Ca(COO)22 . . 2H2H22O, Ca(COO)O, Ca(COO)22 .. H H22OO

- netopivi u vodi- netopivi u vodi - topivi u solnoj kiseli (kukanci, druze…)- topivi u solnoj kiseli (kukanci, druze…)

EKSKRETORNE TVARIEKSKRETORNE TVARI ALKALOIDIALKALOIDI

spojevi s spojevi s NN, kemijski različiti, , kemijski različiti, gorka okusagorka okusa i i alkalične reakcijealkalične reakcije (koriste se u farmaciji, a u većim koncentracijama često otrovni)(koriste se u farmaciji, a u većim koncentracijama često otrovni)

ATROPIN (velebilju), MORFIN+KODEIN+NARKOTIN+... ATROPIN (velebilju), MORFIN+KODEIN+NARKOTIN+... (mak), KININ (kininovac), STRIHNIN (strihninovac), NIKOTIN (mak), KININ (kininovac), STRIHNIN (strihninovac), NIKOTIN (duhan), KOFEIN (kava), TEOFILIN (čaju - ima i kofein), (duhan), KOFEIN (kava), TEOFILIN (čaju - ima i kofein), TEOBROMIN (kakao- ima i kofein), KOLHICIN (mrazovcu - TEOBROMIN (kakao- ima i kofein), KOLHICIN (mrazovcu - sprečava mitozu - netipičan alkaloid), LSD - dietilamid- lizergna kis. sprečava mitozu - netipičan alkaloid), LSD - dietilamid- lizergna kis.

EKSKRETORNE TVARIEKSKRETORNE TVARI GLIKOZIDIGLIKOZIDI - koriste se u - koriste se u ljekarstvuljekarstvu, a sastoje se od , a sastoje se od šećernogšećernog (glukona) + (glukona) + nene šećernogšećernog (aglukona) (aglukona) - GLIKOZID GORUŠIĆINOG ULJA - glukoza + gorušićino ulje- GLIKOZID GORUŠIĆINOG ULJA - glukoza + gorušićino ulje (dolazi kod krucifera) MIROZIN(dolazi kod krucifera) MIROZIN AMIGDALIN - glukoza + cijanovodična kis. + benzaldehidAMIGDALIN - glukoza + cijanovodična kis. + benzaldehid (dolazi u sjemenkama bajama, šljive, marelice) EMULZIN(dolazi u sjemenkama bajama, šljive, marelice) EMULZIN

TANINITANINI (treslovine) - ako su u plodovima u čvrstom stanju - (treslovine) - ako su u plodovima u čvrstom stanju - INKLUZIJEINKLUZIJE - spojevi - spojevi bez dušikabez dušika, , štaveštave životinjsku kožu (uništavaju mikroorganizme) životinjsku kožu (uništavaju mikroorganizme) GLIKOZIDNI TANINI - glukoza + galna kiselinaGLIKOZIDNI TANINI - glukoza + galna kiselina KATEHINSKI TANINI (katehini prelaze u KATEHINSKI TANINI (katehini prelaze u FLOBAFENEFLOBAFENE nakon nakon ugibanja st. i ulaze u stjenku bojeći je ugibanja st. i ulaze u stjenku bojeći je smeđesmeđe)) - na isti način osim listova boju mijenjaju plodovi, sjemenke, drvo - - na isti način osim listova boju mijenjaju plodovi, sjemenke, drvo - gdje sprečavaju truljenje, ako nema flobafena nastaju duplje (lipa)gdje sprečavaju truljenje, ako nema flobafena nastaju duplje (lipa)

TERPENSKI DERIVATITERPENSKI DERIVATI

polimeri izoprena polimeri izoprena CC55HH88, koji se sintetiziraju u plastidu , koji se sintetiziraju u plastidu i onda u st. dijelove nastaje i onda u st. dijelove nastaje politerpenpoliterpen (izoprena u (izoprena u biljaka nema)biljaka nema)

eterična uljaeterična ulja u žljezdanim dlakama, u stanicama ili u u žljezdanim dlakama, u stanicama ili u lizigenim šupljinama (izlučine epiderme - cvjetni lizigenim šupljinama (izlučine epiderme - cvjetni mirisi), u podancima (đumbir), u kori (cimet), u mirisi), u podancima (đumbir), u kori (cimet), u listovima (lovor), u sjemenkama (papar)listovima (lovor), u sjemenkama (papar)

smolesmole - sadrže i eterična ulja (smole četinjača) ili u - sadrže i eterična ulja (smole četinjača) ili u mliječnom soku - kaučuk (mliječnom soku - kaučuk (Havea brasiliensisHavea brasiliensis))

smole bora - terpentinsko ulje + kolofonjasmole bora - terpentinsko ulje + kolofonja balzambalzam - polutekuče smole - polutekuče smole

STANIČNA STIJENKASTANIČNA STIJENKA

gole st. kod biljaka su gole st. kod biljaka su rijetke (spolne st.)rijetke (spolne st.)

gotovo sve st. biljaka gotovo sve st. biljaka imaju st. stijenkuimaju st. stijenku

sve tvari st. stijenke su sve tvari st. stijenke su nežive osim nežive osim plazmodezmijaplazmodezmija koji koji predstavljaju živi predstavljaju živi protoplast u st. stijenciprotoplast u st. stijenci

Kemijska građaKemijska građa uglavnom građena iz uglavnom građena iz celulozeceluloze celuloza - polisaharidceluloza - polisaharid ββ – glukoze– glukoze (C(C66HH1010OO55)n n = 500 - 3000)n n = 500 - 3000 to su nerazgranjene nitito su nerazgranjene niti razgradnja uz pomoć fermenatarazgradnja uz pomoć fermenata celulaza - celulozu u celobiozu (disaharid)celulaza - celulozu u celobiozu (disaharid) celobiaza - celobiozu u celobiaza - celobiozu u ββ - glukozu (2)- glukozu (2) teško se otapa, ali se otapa u Hteško se otapa, ali se otapa u H22SOSO44

otapalo specifično za celulozu SCHWEIZEROV reagens (otopina Cu hidroksida)otapalo specifično za celulozu SCHWEIZEROV reagens (otopina Cu hidroksida) boji se jodom modro, ako se predhodno otopi NHboji se jodom modro, ako se predhodno otopi NH33 s H s H22SOSO44

pored celuloze u stijenkama dolaze:pored celuloze u stijenkama dolaze: a) PEKTINa) PEKTIN b) HEMICELULOZAb) HEMICELULOZA c) HITINc) HITIN

PEKTINPEKTIN

obično izgrađuje središnju lamelu (time su povezane obično izgrađuje središnju lamelu (time su povezane susjedne st.)susjedne st.)

može se oksidirati (i tako odstrani) pa dolazi do može se oksidirati (i tako odstrani) pa dolazi do odvajanja st. (maceracije)odvajanja st. (maceracije)

polimer je galakturonske kiselinepolimer je galakturonske kiseline PEKTINATI su soli koje prave divovske PEKTINATI su soli koje prave divovske

protopektinske lamele u koje se mogu ulagati i metali protopektinske lamele u koje se mogu ulagati i metali (Ca(Ca2+2+, Mg, Mg2+2+) pa prelaze u oblik soli (kalcijev pektinat ) pa prelaze u oblik soli (kalcijev pektinat ili magnezijev)ili magnezijev)

dokazuje se rutenijskim crvenilomdokazuje se rutenijskim crvenilom

HEMICELULOZA I HITINHEMICELULOZA I HITIN

HEMICELULOZAHEMICELULOZA "rezervna celuloza" (u stijenkama sjemenki datulje, "rezervna celuloza" (u stijenkama sjemenki datulje,

strihninovca) - koristi je kod klijanjastrihninovca) - koristi je kod klijanja sastoji se od heksoza ili pentoza (HEKSOZANI- glukani, sastoji se od heksoza ili pentoza (HEKSOZANI- glukani,

galaktani i manani, fruktani ILI PENTOZANI - ksilani)galaktani i manani, fruktani ILI PENTOZANI - ksilani) koji se J-K-J modro bez Hkoji se J-K-J modro bez H22SOSO44 (sličnost s škrobom) (sličnost s škrobom)

HITINHITIN izgrađuje stijenke gljivaizgrađuje stijenke gljiva polimer acetilglukozaminapolimer acetilglukozamina gljive (heterotrofi) imaju dosta N pa je ušao u sastav stijenke gljive (heterotrofi) imaju dosta N pa je ušao u sastav stijenke

Fina građa stjenke Fina građa stjenke nitaste, nerazgranjene celulozne molekule (po 100) udružene su u nitaste, nerazgranjene celulozne molekule (po 100) udružene su u

MICELE. Između su intermicelarni prostori (ispunjeni HMICELE. Između su intermicelarni prostori (ispunjeni H 22O ili drugim O ili drugim tvarima)tvarima)

celulozne niti nisu vezane samo za jedan micel nego prelaze iz jednog u celulozne niti nisu vezane samo za jedan micel nego prelaze iz jednog u drugi i tako čine drugi i tako čine kontinuiranost micelarnog sistemakontinuiranost micelarnog sistema..

po 20-tak micela udruženo je u MIKROFIBRILE. I mikrofibrili imaju po 20-tak micela udruženo je u MIKROFIBRILE. I mikrofibrili imaju međuprostore ispunjene Hmeđuprostore ispunjene H22O ili nekom drugom tvari.O ili nekom drugom tvari.

ova ova kristalinična kristalinična građa stijenke dokazana je ogibom rentgenskih zraka, građa stijenke dokazana je ogibom rentgenskih zraka, svjetljenjem u unakriženim polarizacijskim prizmama i uz pomoć svjetljenjem u unakriženim polarizacijskim prizmama i uz pomoć elektronskog mikroskopaelektronskog mikroskopa

orjentacija micela i mikrofibrila može u jednoj stanici biti različita, ali je ta orjentacija micela i mikrofibrila može u jednoj stanici biti različita, ali je ta orjentacija uvijek u plohamaorjentacija uvijek u plohama

Forme rasporeda su:Forme rasporeda su: VLAKNASTA - miceli paralelni s glavnom osiVLAKNASTA - miceli paralelni s glavnom osi PRSTENASTA - miceli tangencijalni u odnosu na glavnu osPRSTENASTA - miceli tangencijalni u odnosu na glavnu os SPIRALNA - miceli su koso postavljeni u odnosu na glavnu osSPIRALNA - miceli su koso postavljeni u odnosu na glavnu os

Formiranje stijenkeFormiranje stijenke

1. SREDIŠNJA LAMELA – pektinska1. SREDIŠNJA LAMELA – pektinska

2. PRIMARNA STIJENKA - pektin + celuloza2. PRIMARNA STIJENKA - pektin + celuloza (1 + 2 - sastavljena središnja lamela)(1 + 2 - sastavljena središnja lamela)

3. SEKUNDARNA STIJENKA - više prislonjenih 3. SEKUNDARNA STIJENKA - više prislonjenih apozicijskih slojeva sastavljena iz prijelaznog i apozicijskih slojeva sastavljena iz prijelaznog i centralnog slojacentralnog sloja

Kemijske promjene u celuloznoj Kemijske promjene u celuloznoj stijenci stijenci

u toku života stijenka može doživjeti u toku života stijenka može doživjeti promjene:promjene:

a) LIGNIZIRANJEa) LIGNIZIRANJE b) SUBERINIZIRANJEb) SUBERINIZIRANJE c) KUTINIZIRANJEc) KUTINIZIRANJE d) MINERALIZIRANJEd) MINERALIZIRANJE

LIGNIZIRANJELIGNIZIRANJE

lignin se umeće među celulozne čestice i prati ih - INKRUSTA (armirani lignin se umeće među celulozne čestice i prati ih - INKRUSTA (armirani beton)beton)

lignin je polimerizirani produkt FENILPROPANSKOG DERIVATA - u lignin je polimerizirani produkt FENILPROPANSKOG DERIVATA - u razgranjenom obliku (celuloza u jednom smjeru)razgranjenom obliku (celuloza u jednom smjeru)

usporedba s armiranim betonom (celuloza - željezo, lignin - beton)usporedba s armiranim betonom (celuloza - željezo, lignin - beton) mjenjaju se svojstva stijenke od elastične u čvrste (odrvenjele)mjenjaju se svojstva stijenke od elastične u čvrste (odrvenjele) svojstva ligniziranja (odrvljavanja) imaju samo više biljke od papratnjačasvojstva ligniziranja (odrvljavanja) imaju samo više biljke od papratnjača drvene biljke koriste se za dobivanje drvene biljke koriste se za dobivanje papira papira tako da se stijenke otope u tako da se stijenke otope u

JAVELLEOVOM lužini, kuha pod pritiskom u otopini Ca - hidrogensulfitaJAVELLEOVOM lužini, kuha pod pritiskom u otopini Ca - hidrogensulfita dokazuje se smjesom alkohol + floroglucin + konc. HCl kao i safraninom dokazuje se smjesom alkohol + floroglucin + konc. HCl kao i safraninom

kada lignin pocrvenikada lignin pocrveni

SUBERINIZIRANJESUBERINIZIRANJE

dolazi u PLUTU (kožno tkivo) koje štiti starije dolazi u PLUTU (kožno tkivo) koje štiti starije dijelove biljke od isušenja (ne propušta vodu)dijelove biljke od isušenja (ne propušta vodu)

suberin je polimer masnih kis. pa je to masna suberin je polimer masnih kis. pa je to masna tvar koja se dokazuje sudanom III - crveno se tvar koja se dokazuje sudanom III - crveno se bojiboji

zaštićuje st. (ne propušta vodu), te stanice zaštićuje st. (ne propušta vodu), te stanice ugibajuugibaju

razlikuje se od lignina jer on razlikuje se od lignina jer on nije inkrustanije inkrusta već već suberin čini zasebne membranske lamelesuberin čini zasebne membranske lamele

KUTINIZIRANJE I MINERALIZACIJAKUTINIZIRANJE I MINERALIZACIJA

KUTIKULA – zasebni sloj iznad celuluzne stijenke, kao mehanička KUTIKULA – zasebni sloj iznad celuluzne stijenke, kao mehanička

zaštita, ali propusan za vodu i druge tvarizaštita, ali propusan za vodu i druge tvari KUTINIZIRANJE - inkrusta između celulozne stijenke pa nastaje KUTINIZIRANJE - inkrusta između celulozne stijenke pa nastaje

kutinizirani sloj na površini biljnih stijenki - epidermikutinizirani sloj na površini biljnih stijenki - epidermi masna tvar s manje nezasićenih masnih kis. od suberinamasna tvar s manje nezasićenih masnih kis. od suberina

MINERALIZACIJAMINERALIZACIJA

inkrusta CaCOinkrusta CaCO33 i SiO i SiO22

crvene alge s vapnenim stijenkama trave, preslice (oštre biljke)crvene alge s vapnenim stijenkama trave, preslice (oštre biljke) ostaju kao fosili ostaju kao fosili DiatomeaeDiatomeae - skelet iz pektina, CaCO - skelet iz pektina, CaCO3 3 i SiOi SiO22

Morfološki organizacijski stupnjevi Morfološki organizacijski stupnjevi kod biljaka kod biljaka

od jednostaničnih do razvijenih biljaka tkiva od jednostaničnih do razvijenih biljaka tkiva se pojavljuju kasno u filogenezi s obzirom na se pojavljuju kasno u filogenezi s obzirom na visinu organizacije visinu organizacije

razlikujemo tri tipa:razlikujemo tri tipa:

I PROTOFITEI PROTOFITE

II TALOFITEII TALOFITE

III KORMOFITEIII KORMOFITE

PROTOFITI PROTOFITI

najniži stupanj koji obuhvaća sve jednostanične najniži stupanj koji obuhvaća sve jednostanične organizme te oblike izgrađene od međusobno vrlo organizme te oblike izgrađene od međusobno vrlo labavo povezanih skupova stanica.labavo povezanih skupova stanica.

jednostaničnijednostanični, sa ili bez stijenke (, sa ili bez stijenke (EuglenaEuglena) - ) - kuglastog oblikakuglastog oblika

nitastenitaste bakterije i modrozelene alge (labave veze bakterije i modrozelene alge (labave veze među st. gdje st. zadržavaju samostalnost) - među st. gdje st. zadržavaju samostalnost) - CENOBIJICENOBIJI

stapanje st.stapanje st. s većim brojem jezgara - PLAZMODIJI s većim brojem jezgara - PLAZMODIJI sluzavih gljiva (sluzavih gljiva (Myksomycetes)Myksomycetes)

TALOFITI TALOFITI prvi višestanični organizmi gdje su stanice čvrsto povezane (povezanost prvi višestanični organizmi gdje su stanice čvrsto povezane (povezanost

plazmodezmijima i pojava razdioba rada među stanicama)plazmodezmijima i pojava razdioba rada među stanicama) agregacijski skupoviagregacijski skupovi stanice su u početku slobodne, tek kasnije stanice su u početku slobodne, tek kasnije

povezivanjem st. nastaju odrasli oblici - povezivanjem st. nastaju odrasli oblici - PediastrumPediastrum stanične kolonijestanične kolonije - višestanične alge s podjeljenom funkcijom; jedne su za - višestanične alge s podjeljenom funkcijom; jedne su za

pokretanje i ishranu, a druge su za razmnožavanje pokretanje i ishranu, a druge su za razmnožavanje - Volvox- Volvox sifonalne polienrgidne steljke sifonalne polienrgidne steljke - tijelo raščlanjeno na puzajuću osnovu i - tijelo raščlanjeno na puzajuću osnovu i

perasto razgranjeno tijelo - perasto razgranjeno tijelo - CaulerpaCaulerpa talofiti nitaste građe talofiti nitaste građe - longitudinalno nanizane st. nastale iz vršne tjemenice - longitudinalno nanizane st. nastale iz vršne tjemenice

- - UlotrixUlotrix (ponekad niti međusobno bočno srastu u pseudoparenhim - (ponekad niti međusobno bočno srastu u pseudoparenhim - sklerocij gljiva)sklerocij gljiva)

talofiti izgrađeni iz pravih tkivatalofiti izgrađeni iz pravih tkiva - ostaju spojene sve st. nastale iz - ostaju spojene sve st. nastale iz tjemenice. Ima i takvih s bočnim ograncima koje uz uzdužne diobe tjemenice. Ima i takvih s bočnim ograncima koje uz uzdužne diobe (INEKVALNE) u tjemenici imaju i poprečne diobe (EKVALNE) pa (INEKVALNE) u tjemenici imaju i poprečne diobe (EKVALNE) pa nastaju bočni ogranci s tkivimanastaju bočni ogranci s tkivima

KORMOFITI KORMOFITI najviši organizacijski stupanj kojemu pripadaju najviši organizacijski stupanj kojemu pripadaju

papratnjače i cvjetnjače s izdiferenciranim tkivima za papratnjače i cvjetnjače s izdiferenciranim tkivima za život na kopnu.život na kopnu.

Tijelo je raščlanjeno na vegetativne organe korjen, Tijelo je raščlanjeno na vegetativne organe korjen, stabljiku i liststabljiku i list

Vrste tkiva kod kormofitaVrste tkiva kod kormofita stanice s specijalnom funkcijom nisu pojedinačne stanice s specijalnom funkcijom nisu pojedinačne

nego su obično združenenego su obično združene razlikujemo:razlikujemo: 1. TVORNA TKIVA1. TVORNA TKIVA 2. TRAJNA TKIVA2. TRAJNA TKIVA

TVORNO TKIVO ILI MERISTEMTVORNO TKIVO ILI MERISTEM

embrionalne stanice iz kojih se diferenciraju trajna tkivaembrionalne stanice iz kojih se diferenciraju trajna tkiva nalaze se u vegetacijskim točkama nalaze se u vegetacijskim točkama izdankaizdanka i i korjenakorjena (apikalno ili (apikalno ili

terminalno) (bazalni pol + interkalarno) tako da na tim mjestima biljka terminalno) (bazalni pol + interkalarno) tako da na tim mjestima biljka raste u duljinuraste u duljinu

stanice meristema imaju iste osobine kao i embrionske stanice (tanka stanice meristema imaju iste osobine kao i embrionske stanice (tanka stijenka, puno protoplazme i sposobnost dijeljenja)stijenka, puno protoplazme i sposobnost dijeljenja)

razvojem klice pojedini dijelovi prelaze u trajna stanjarazvojem klice pojedini dijelovi prelaze u trajna stanja Podjela meristema:Podjela meristema: PRIMARNI ILI PRAMERISTEMIPRIMARNI ILI PRAMERISTEMI - od početka imaju karakter - od početka imaju karakter

meristema meristema ZAOSTALI MERISTEMIZAOSTALI MERISTEMI - u trajnom tkivu zaostaju embrionalne stanice - u trajnom tkivu zaostaju embrionalne stanice SEKUNDARNI MERISTEMISEKUNDARNI MERISTEMI - neke st. nakon mirovanja poćimaju se - neke st. nakon mirovanja poćimaju se

dijelitidijeliti

PRIMARNI MERISTEMI PRIMARNI MERISTEMI apikalne ili terminalne vegetacijske točkeapikalne ili terminalne vegetacijske točke inicijalne st. (ili kompleks)inicijalne st. (ili kompleks) se nalaze na samom vrhu, stalno se nalaze na samom vrhu, stalno

se dijele i one obnavljaju vršakse dijele i one obnavljaju vršak periklinskim diobamaperiklinskim diobama (usporedno s površinom) dalje od (usporedno s površinom) dalje od

inicijalnih st. formira se KORPUS (CORPUS)inicijalnih st. formira se KORPUS (CORPUS) antiklinskim diobamaantiklinskim diobama (okomito na površinu) formira se (okomito na površinu) formira se

TUNIKA koja obavija korpusTUNIKA koja obavija korpus tjemenište korjena zaštićeno je KORJENOVOM KAPOM ili tjemenište korjena zaštićeno je KORJENOVOM KAPOM ili

KALIPTROM, koja obavija vegetacijski vršak. Vanjske se st. KALIPTROM, koja obavija vegetacijski vršak. Vanjske se st. stalno ljuštestalno ljušte

na udaljenosti od tjemena vrška stvaraju se intercelulari na udaljenosti od tjemena vrška stvaraju se intercelulari (determinacijska zona), a već susjedna zona (diferencijacije) (determinacijska zona), a već susjedna zona (diferencijacije) predstavlja mjesta gdje nastaju trajna tkivapredstavlja mjesta gdje nastaju trajna tkiva

ZAOSTALI MERISTEMI ZAOSTALI MERISTEMI

zaostaju st. iz promeristema i stalno imaju diobenu zaostaju st. iz promeristema i stalno imaju diobenu sposobnostsposobnost

1. UMETNUTE (INTERKALARNE) zone rasta - 1. UMETNUTE (INTERKALARNE) zone rasta - kod monokotiledona bazalni dijelovi članaka stabljikekod monokotiledona bazalni dijelovi članaka stabljike

2. FASCIKULARNI KAMBIJ - kod dikotiledona 2. FASCIKULARNI KAMBIJ - kod dikotiledona baza za rast u debljinubaza za rast u debljinu

kambijske se stanice neprestano tangencijalno dijele. kambijske se stanice neprestano tangencijalno dijele. Stvaraju elemente i prema vani i unutraStvaraju elemente i prema vani i unutra

3. PERIKAMBIJ (PERICIKAL) - za razvitak 3. PERIKAMBIJ (PERICIKAL) - za razvitak postranog korijenja postranog korijenja

SEKUNDARNI MERISTEMI SEKUNDARNI MERISTEMI

nastaju od trajnih st. koje su stekle sposobnost nastaju od trajnih st. koje su stekle sposobnost djeljenja. Sliče primarnim meristemima ali u pravilu djeljenja. Sliče primarnim meristemima ali u pravilu produžene (prozenhimske) s velikim vakuolamaprodužene (prozenhimske) s velikim vakuolama

1. PLUTNI KAMBIJ (FELOGEN)1. PLUTNI KAMBIJ (FELOGEN) 2. INTERFASCIKULARNI KAMBIJ (nastaje iz 2. INTERFASCIKULARNI KAMBIJ (nastaje iz

parenhima traka srčike)parenhima traka srčike) MERISTEMOIDI - mali broj st. u diobi iz kojih MERISTEMOIDI - mali broj st. u diobi iz kojih

diferencijacijom nastaju puči, dlake, zameci listovadiferencijacijom nastaju puči, dlake, zameci listova

OSNOVNO TKIVO OSNOVNO TKIVO

izgrađeno iz parenhimskih st.izgrađeno iz parenhimskih st. st. su izodijametrične, tankih stijenki, st. su izodijametrične, tankih stijenki,

protoplast je uz stijenku, dominira vakuolaprotoplast je uz stijenku, dominira vakuola služe za razne funkcije: izgrađivanje org. tvari, služe za razne funkcije: izgrađivanje org. tvari,

za proizvodnju i spremanje org. tvari, za proizvodnju i spremanje org. tvari, spremanje vode (turgor), disanje, napetošću spremanje vode (turgor), disanje, napetošću stijenki povećava čvrstoćustijenki povećava čvrstoću

KOŽNO TKIVOKOŽNO TKIVO

1. PRIMARNO jednoslojno – EPIDERMA1. PRIMARNO jednoslojno – EPIDERMA višeslojna VANJSKO - EPIDERMA +HIPODERMAvišeslojna VANJSKO - EPIDERMA +HIPODERMA

2. UNUTRAŠNJE - ENDODERMA (u korijenu)2. UNUTRAŠNJE - ENDODERMA (u korijenu) 3. SEKUNDARNO - PLUTENI OVOJI 3. SEKUNDARNO - PLUTENI OVOJI 4. TERCIJARNO - LILA (lup ili ritidoma)4. TERCIJARNO - LILA (lup ili ritidoma)

PUČIPUČI

aparat za izmjenu plinova i transpiraciju povezan s aparat za izmjenu plinova i transpiraciju povezan s intercelularimaintercelularima

porus + zapornice = puč (stoma)porus + zapornice = puč (stoma) puč + st. susjedice = stomatalni aparatpuč + st. susjedice = stomatalni aparat zapornica - posebno građena ep. st. s kloroplastima, zapornica - posebno građena ep. st. s kloroplastima,

zadebljalim stijenkama i utanjenom stijenkomzadebljalim stijenkama i utanjenom stijenkom porus je mjesto spajanja dviju zapornicaporus je mjesto spajanja dviju zapornica otvaranje i zatvaranje puči u vezi je s promjenom turgora:otvaranje i zatvaranje puči u vezi je s promjenom turgora: a) turgor malen (malo osmotski aktivnih tvari) = puči a) turgor malen (malo osmotski aktivnih tvari) = puči

zatvorenezatvorene b) turgor velik (puno osmotski aktivnih tvari) = puči otvoreneb) turgor velik (puno osmotski aktivnih tvari) = puči otvorene

MEHANIČKA TKIVAMEHANIČKA TKIVA javljaju se kod kopnenih biljakajavljaju se kod kopnenih biljaka čvrstoću daju i čvrstoću daju i napete parenhimskenapete parenhimske stanica - stanica - visoki turgorvisoki turgor napetostnapetost među tkivima postoji i zbog različite potrebe za među tkivima postoji i zbog različite potrebe za rastezanjemrastezanjem različitih različitih

tkivatkiva napetost i turgor imaju mehaničku ulogu jedino kad ima dovoljno Hnapetost i turgor imaju mehaničku ulogu jedino kad ima dovoljno H22OO mehanička tkiva su:mehanička tkiva su: uglovniuglovni 1. KOLENHIM1. KOLENHIM

(žive stanice)(žive stanice) pločastipločasti

sklerenhimske st. (SKLEREIDE)sklerenhimske st. (SKLEREIDE) 2. SKLERENHIM2. SKLERENHIM (mrtve stanice) (mrtve stanice) sklerenhimska vlaknasklerenhimska vlakna građena po tehničkim principima s udruženim st. koje služe za učvršćenjegrađena po tehničkim principima s udruženim st. koje služe za učvršćenje stabljika - otpornost na savijanje (meh. elem. ispod epiderme)stabljika - otpornost na savijanje (meh. elem. ispod epiderme) korjen - otpornost na poteg (meh. elem. u sredini)korjen - otpornost na poteg (meh. elem. u sredini)

PROVODNA TKIVAPROVODNA TKIVA

čine ih elementi slični cijevima koji su se razvili iz čine ih elementi slični cijevima koji su se razvili iz parenhimskih st. Ti produženi elementi čine kontinuirani parenhimskih st. Ti produženi elementi čine kontinuirani sistem koji osigurava hranjive tvari svim dijelovima biljkesistem koji osigurava hranjive tvari svim dijelovima biljke

sastavljena su iz:sastavljena su iz:SITASTIH CIJEVI (FLOEM) asimilateSITASTIH CIJEVI (FLOEM) asimilate

ii TRAHEA i TRAHEIDA (KSILEM) HTRAHEA i TRAHEIDA (KSILEM) H22O + mineralne tvariO + mineralne tvari

FLOEMSKI ELEMENTIFLOEMSKI ELEMENTI SITASTE CIJEVI, STANICE PRATILICE I PARENHIMSITASTE CIJEVI, STANICE PRATILICE I PARENHIM uzdužno nanizane, žive st. s poprečno prošupljenom uzdužno nanizane, žive st. s poprečno prošupljenom

membranom, celulozne stijenkemembranom, celulozne stijenke okomito postavljena poprečna stijenka ima samo 1 sitastu okomito postavljena poprečna stijenka ima samo 1 sitastu

ploču, a koso više sitastih pločaploču, a koso više sitastih ploča kako stanice zbog fuzije ipak gube individualnost onda kako stanice zbog fuzije ipak gube individualnost onda

dijelove sitastih cijevi zovemodijelove sitastih cijevi zovemo člancima člancima pore ploče začepe se KALOZOM (ponekad se otapaju pomoću pore ploče začepe se KALOZOM (ponekad se otapaju pomoću

kalaze)kalaze) uz uz sitaste cijevisitaste cijevi kod kritosjemenjača diobom iste matične kod kritosjemenjača diobom iste matične

stanice uz sitastu cijev nastaje i ST. PRATILICA, koja ostaje u stanice uz sitastu cijev nastaje i ST. PRATILICA, koja ostaje u stalnoj plazmatskoj vezi s pratilicama (nemaju plastide ali stalnoj plazmatskoj vezi s pratilicama (nemaju plastide ali bogati mitohondrijima)bogati mitohondrijima)

KSILEMSKI ELEMENTIKSILEMSKI ELEMENTI

TRAHEJE ,TRAHEIDE I PARENHIMTRAHEJE ,TRAHEIDE I PARENHIM produžene st. gube potpuno poprečne produžene st. gube potpuno poprečne

membrane (ili djelomično) pa nastaju duge membrane (ili djelomično) pa nastaju duge nepregrađene cijevi. Mrtve st., zadebljalih nepregrađene cijevi. Mrtve st., zadebljalih ligniziranih stijenki (time se odupiru turgoru), ligniziranih stijenki (time se odupiru turgoru), različitog oblikarazličitog oblika

prstenasta, spiralna, mrežasta (poprečno spojna prstenasta, spiralna, mrežasta (poprečno spojna spiralna), jažičasta, ljestvičasta (jažice pravilno spiralna), jažičasta, ljestvičasta (jažice pravilno jedna iznad druge)jedna iznad druge)

LISTLIST

STABLJIKASTABLJIKA

KorijenKorijen funkcijafunkcija:- upija vodu + mineralne tvari, učvršćuje biljku i provodi hranjive sokove:- upija vodu + mineralne tvari, učvršćuje biljku i provodi hranjive sokove

Zone korijena:Zone korijena:

1. Vegetacijska točka1. Vegetacijska točka

kod dikotiledonakod dikotiledona protodermaprotoderma embrionske staniceembrionske stanice primarna koraprimarna kora centralni cilindarcentralni cilindar

kod monokotiledonakod monokotiledona je za protodermu i primarnu koru ista inicijalna st. je za protodermu i primarnu koru ista inicijalna st. kod papratnjačakod papratnjača je trorezna tjemenica pa su sva tri sloja iz iste st. je trorezna tjemenica pa su sva tri sloja iz iste st. korijenova kapa (kaliptra)korijenova kapa (kaliptra) - zaštićuje; zašiljena oko embrionskih st. (sluz iz centralnih lamela, - zaštićuje; zašiljena oko embrionskih st. (sluz iz centralnih lamela,

st. kaliptre koje se ljušte maceriraju) st. kaliptre koje se ljušte maceriraju) kod monokotiledonakod monokotiledona nastaje iz kaliptrogena nastaje iz kaliptrogena kod dikotiledonakod dikotiledona nastaje iz protoderme (dermatogena) - dermokaliptrogen nastaje iz protoderme (dermatogena) - dermokaliptrogen

KorijenKorijen 2. Zona produženog rasta 2. Zona produženog rasta (5-10 mm) - rast u dužinu (kod zračnog korijenja 7-10 (5-10 mm) - rast u dužinu (kod zračnog korijenja 7-10

cm) gdje st. izgube svojstvo dijeljenjacm) gdje st. izgube svojstvo dijeljenja kod podzemnog korijena kratka zona da ne dođe do savijanja, a i sila pritiska se kod podzemnog korijena kratka zona da ne dođe do savijanja, a i sila pritiska se

povećapoveća volumen st. se povećava na račun vakuolarnog sistemavolumen st. se povećava na račun vakuolarnog sistema 3. Zona korijenovih dlačica3. Zona korijenovih dlačica - formiraju se korjenove dlačice iz st. rizoderme (ili iz - formiraju se korjenove dlačice iz st. rizoderme (ili iz

posebnih trihoblastnih st.)posebnih trihoblastnih st.) dlačice se formiraju ovisno o vanjskim uvijetima (grah, grašak, bundeva - ne dlačice se formiraju ovisno o vanjskim uvijetima (grah, grašak, bundeva - ne

razvija se ako su u vodi)razvija se ako su u vodi) to su jednostanične tvorevine 0,15 - 8 mm nepravilnog oblika zbog prodiranja kroz to su jednostanične tvorevine 0,15 - 8 mm nepravilnog oblika zbog prodiranja kroz

zemlju. Vijek dlačica je samo nekoliko dana.zemlju. Vijek dlačica je samo nekoliko dana. upijaju vodu i učvršćuju biljkuupijaju vodu i učvršćuju biljku 4. Stariji dijelovi korijena4. Stariji dijelovi korijena formiranje bočnih ogranaka s iste tri zoneformiranje bočnih ogranaka s iste tri zone nastaju endogeno (ne eksogeno) iz st. pericikla ispred ksilema ili ispred provodnog nastaju endogeno (ne eksogeno) iz st. pericikla ispred ksilema ili ispred provodnog

parenhimaparenhima

Primarna građa korijena Primarna građa korijena (poprečni prerez) (poprečni prerez)

1. RIZODERMA 1. RIZODERMA (bez kutikule i puči)(bez kutikule i puči)

2. PRIMARNA KORA2. PRIMARNA KORA

a) eksodermaa) eksoderma - ispod rizoderme, pa kad se rizoderma ljušti preuzima njenu funkciju - ispod rizoderme, pa kad se rizoderma ljušti preuzima njenu funkciju obično od jednog sl. stanicaobično od jednog sl. stanica sa suberinskim stijenkamasa suberinskim stijenkama b)b) parenhim primarne koreparenhim primarne kore - spremišna funkcija (nekad imaju - spremišna funkcija (nekad imaju

kloroplaste) kloroplaste) c) endodermac) endoderma s s UU zadebljalim stijenkama zadebljalim stijenkama - kod M - tercijarna zadebljanja prstena stanica endoderme sa stanicama - kod M - tercijarna zadebljanja prstena stanica endoderme sa stanicama

propusnicama propusnicama - kod D samo Casparyjeve točke - propusne za vodu ali ne i za otopljene tvari- kod D samo Casparyjeve točke - propusne za vodu ali ne i za otopljene tvari

3. CENTRALNI CILINDAR3. CENTRALNI CILINDAR a) pericikal a) pericikal - 1 sl. st. (nekad ga i nema) stvara nova tkiva- 1 sl. st. (nekad ga i nema) stvara nova tkiva b) radijalna žila b) radijalna žila kod M - poliarhna, kod D - diarhna (repasto kod M - poliarhna, kod D - diarhna (repasto korijenje mrkve)korijenje mrkve)

SEKUNDARNA GRAĐA KORIJENA- kod D i GSEKUNDARNA GRAĐA KORIJENA- kod D i G i kod M – i kod M – DracaenaDracaena

- - i kod radijalne žile kambij nastaje uz ksileme i floemei kod radijalne žile kambij nastaje uz ksileme i floeme

unutar kambija izvan kambijaunutar kambija izvan kambija - - kambij kambij nastaje iz parenhimskih st. između ksilema i floema (sekundarni karakter)nastaje iz parenhimskih st. između ksilema i floema (sekundarni karakter) 1.1. - uz primarne floeme (tu naglo stvara sek. ksileme)- uz primarne floeme (tu naglo stvara sek. ksileme) - zato - zato kambij kambij ide prema vani (tim više što je više sek. ksilema)ide prema vani (tim više što je više sek. ksilema) - ispuni prostor između prim. ksilema i od zvjezdastog prelazi u - ispuni prostor između prim. ksilema i od zvjezdastog prelazi u prstenastu formuprstenastu formu 2.2. - - kambijkambij prema vani stvara sek. floeme (prislanja se uz prim. floeme) prema vani stvara sek. floeme (prislanja se uz prim. floeme) 3. 3. - kambij u području pericikla ispred ksilema stvara primarne trakove srčike- kambij u području pericikla ispred ksilema stvara primarne trakove srčike - kasnije stvara sek. trakove srčike- kasnije stvara sek. trakove srčike - kod mrkve - umjesto ksilema, parenhim, nema lignizacije sudova, a broj drvenih sudova je malen- kod mrkve - umjesto ksilema, parenhim, nema lignizacije sudova, a broj drvenih sudova je malen

Posljedice sek. rasta u debljinu korijenaPosljedice sek. rasta u debljinu korijena - korijen višegodišnjih biljaka ima istu formu kao i stablo- korijen višegodišnjih biljaka ima istu formu kao i stablo - stvara se sek. kožno tkivo - PLUTO djelatnošću pericikla pa pojavom pluta otpadaju primarna - stvara se sek. kožno tkivo - PLUTO djelatnošću pericikla pa pojavom pluta otpadaju primarna

kora i rizodermakora i rizoderma