chuong 4- hoa nhiệt luyện - vật liệu học
TRANSCRIPT
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
1/52
Chng 4 nhit luyn thp
- chng ny s nghin cu nhng bin i v t chc
v c tnh tng ng ca thp khi nung nng ri lm ngui
tip theo khi nhit luyn.
- Thp l vt liu rt thng dng v l hp kim nhy cm
nht vi nhit luyn v cng ngh ny rt ph bin trong
ch to c kh
4.1.Khi nim v nhit luyn thp
4.1.1.S lc v nhit luyn
a./n
- Nhit luyn l cng ngh nung nng kim loi, hp kim
n nhit xc nh, gi nhit ti mt thi gian
thch hp ri sau lm ngui vi tc nht nh lmthay i t chc bin i c tnh v cc tnh cht
khc theo phng hng chn trc
- Nhit luyn l phng php gia cng (treatment) c nhng
c im ring khc vi cc nguyn cng gia cng c kh
khc:+ c, hn nung nng n trng thi lng, nhit luyn
lun trng thi rn (nhit nung thp hn ng rn).
+ khc vi ct gt, bin dng do (rn, dp) khi nhit luyn
(tr c - nhit luyn) hnh dng v kch thc sn phm
khng thay i hay thay i khng ng k.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
2/52
+ kt qu ca nhit luyn c nh gi bng bin i
ca t chc t vi v c tnh, khng th kim tra bng v
ngoi bng mt thng.
b.Cc yu t c trng cho nhit luyn- t nht cng c c trng bng ba thng
+ Nhit nung nng 0nT : nhit cao nht m qu trnh
phi t n.
+ Thi gian gi nhit tgn: thi gian ngng nhit nung
nng.
+ Tc ngui Vngui sau khi gi nhit.
c trng tng ng vi ba giai on ni tip nhau ca
qu trnh nhit luyn: nung nng, gi nhit v lm ngui.
- Kt qu nhit luyn c nh gi bng cc ch tiu sau:
+ T chc t vi bao gm cu to pha, kch thc ht, chiu
su lp ha bn... y l ch tiu gc, c bn nht
+ cng l ch tiu c tnh d xc nh v cng c lin
quan n cc ch tiu khc nh bn, do, dai,
thng thng c kim tra theo t l (quan trng c th
phi kim tra c 100%), nht thit phi thc hin
+ cong vnh, bin dng: trng hp quan trng yu cu
ny rt kht khe, nu vt qu phm vi cho php cng
khng th s dng c.
c.Phn loi nhit luyn thp
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
3/52
S b c th phn loi cc phng php nhit luyn thp
vi nhng c im ch yu nh sau:
Nhit luyn, thng gp nht: ch dng cch thay i
nhit (khng c bin i thnh phn v bin dngdo) bin i t chc trn ton tit dingm nhiu
phng php:
Nhit luyn s b :mc ch l lm mm thp d gia
cng ct v dp ngui, gm v thng ho
Nhit luyn kt thc: to c tnh ph hp vi yu cu lmvic c th, gm ti ( th tch hoc b mt) v raml
hai nguyn cng i km nhau
Ha - nhit luyn: dng cch thay i nhit v bin
i thnh phn ha hc b mt lm vng ny c bin
i t chc v c tnh mnh hn.thng tin hnh bng cch thm, khuch tn mt hay
nhiu nguyn t nht nh.
Thm n nguyn t c: thm cacbon, thm nit...
Thm a nguyn t c: thm cacbon - nit, thm cacbon
- nit - lu hunh...
C - nhit luyn: dng cch thay i nhit v bin
dng do bin i t chc v c tnh trn ton tit
din mnh hn khi nhit luyn n thun.
3.1.2.Tc dng ca nhit luyn i vi sn xut c
kh
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
4/52
- Nhit luyn l khu quan trng v khng th thiu c
i vi ch to c kh v :
a.Tng cng, tnh chng mi mn v bn ca
thp- Mc tiu ca sn xut c kh l sn xut ra cc c cu v
my bn hn, nh hn, khe hn vi cc tnh nng tt
hn.
Sau ti + ram, ti b mt, thm cacbon, thm cacbon -
nit... bn v cng ca thp c th tng ln t 3n 6 ln my hay kt cu c th nh i tit kim
kim loi (h gi thnh), nng lng (nhin liu) khi vn hnh.
- Cht lng ca my, thit b cng nh ph tng thay th ph
thuc rt nhiu vo cch s dng vt liu ng v nhit
luyn bo m.
b.Ci thin tnh cng ngh
- cn mm d ct hoc do d bin dng ngui.
c.Nhit luyn trong nh my c kh
- cc nh my c kh vi quy m nh v trung bnh, bphn nhit luyn khng ln v thng t tp trung.
- cc nh my c kh c quy m ln v rt ln, cc chi tit
my c gia cng hon chnh t khu u n khu
cui trn dy chuyn c kh ha hoc t ng ha trong
bao gm c nguyn cng nhit luyn.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
5/52
4.2.Cc t chc t c khi nung nng v lm ngui
thp
- Bn cht ca nhit luyn l bin i t chc, chuyn
pha, vy phi xt xem nung nng thp, lm ngui....- C s l thp tng ng vi gin pha Fe -C, i t loi
thp c t chc n gin nht - P ( thp cng tch) vi
0,80%C ri m rng ra cho cc loi thp cn li (trc v sau
cng tch).
4.2.1.Cc chuyn bin xy ra khi nung nng thp -S to thnh austenit
a.C s xc nh chuyn bin khi nung
- L gin pha Fe C (gii hn khu vc thp v trng
thi rn )
- T chc ca thp cng tch: P ( hn hp c hc ca F vXe)
- Cc thp trc v sau cng tch c t chc phc tp hn:
P+F hoc P+XeII.
T chc c bn ca mi thp l F v Xe
Khi T< Ac1 trong mi thp vn cha c chuyn bin sau
lm ngui khng c bin i g.
Khi T= Ac1, P trong mi loi thp chuyn bin thnh Fe
(As) theo phn ng:
P = [Fe + Fe3C]0,80%C Fe(C)0,80%C
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
6/52
trong khi F v XeII ca cc thp trc v sau ct cha
chuyn bin.
nung nng qu nhit Ac1 mt cht:
Thp ct chuyn bin hon ton: hon ton
Thp trc v sau ct c chuyn bin khng hon ton()
Nung n Ac3 (thp tct) v Accm (thp sct) s c s ha
tan F v XeII cn d vo , T0 cng cao lng hai pha ngy
mt t i
Khi T> Ac3 v Accm : s ho tan F v XeII d vo cc thp
trc v sau ct kt thc v ch cn mt pha hon ton .
khi nung nng trn GSE mi thp (d c cacbon cao,
thp) u c duy nht dung dch rn vi nng
cacbon khc nhau v bng chnh thnh phn cacbon cathp.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
7/52
Hnh 4.2. Gin pha Fe - C (phn thp).
- Trong cc chuyn bin khi nung nng chuyn bin P
thnh l c s v l mc tiu phi t ti i vi phn ln
qu trnh nhit luyn
b.c im ca chuyn bin peclit thnh austenit
Nhit chuyn bin
- chuyn bin xy ra A1 = 727oC, iu ny ch ng
khi nung nng v cng chm, thc t tc nung ln hn
nhiu T chuyn bin phi cao hn, v nung cng ln, T
chuyn bin cng cao.
- Dng cch nung nng ng nhit xc nh thi gian
xy ra chuyn bin cc nhit khc nhau Gin
chuyn
bin ng nhit P : nung nhiumu cc nhit khc nhau, gi khng i nhit , xc nh thi
gian bt u v kt thc chuyn bin.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
8/52
- Gin chuyn bin ng nhit P ca thp ct c
dng ca hai ng cong , ng 1- thi im bt u v
ng 2- kt thc chuyn bin
nhit nung (ng nhit) cng cao, thi gian btu v kt thc (tnh bng khong cch trn trc honh)
v thi gian hon thnh chuyn bin cng ngn.
VD: Nung vi V2 > V12 < 1
Trong thc t, khi nung chm (), t c chuyn bin
phi nung nng qu nhit ti hn tng ng t nht l 20
30oC v khi nung nhanh c th ti hng trm oC (nung cm
ng).
Kch th c ht austenit
- austenit khng tn ti T thng, nhng cc sn phm to
thnh t cc ht nh do, dai hn so vi t ht lntrong bt k trng hp no phi t c ht nh
- Chuyn bin P cng theo c ch: to v pht trin
mm nh kt tinh: Mm c to nn gia b/m F v Xe ca
P, b mt phn chia gia chng rt nhiu mm to
thnh rt nhiu ht austenit lc mi to thnh rt nh mn(c th nh hn cp 8, ti cp 9, 10
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
9/52
- Hiu ng ny cn c tn dng trit trong nhit
luyn.
- Ht to thnh cng nh mn khi P ban u c phn
tn cng cao (tc Xe trong n cng nh mn) v tc nung nng cng ln.
- nhit Ac1, lc mi to thnh ht austenit kh nh
mn, tip tc tng nhit hoc gi nhit lu s lm
cho ht ln ln. y l qu trnh t nhin, lm gim nng l-
ng d tr Khi lm ngui, kch thc ht austenit khnggim i, vn gi nguyn cp ht ln nht t trc .
- c tnh pht trin ca ht austenit cn do hai loi thp:
thp bn cht(di truyn) ht ln v nh
Thp bn cht ht ln ht pht trin nhanh v u
n mi nhit khi nung nng d to thnh lnlm ngui to ra cc sn phm gin.
Thp bn cht ht nh ht austenit pht trin chm
lc ban u, ch khi > 930 950oC ht mi pht trin
nhanh v rt nhanh nhit luyn thng dng, nhit
thng
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
10/52
- Khng xy ra cc chuyn bin mi song li l cn thit
:
+ Lm u nhit trn tit din, cho li cng c
chuyn bin nh b mt.
+ C thi gian hon thnh cc chuyn bin khi
nung nng. +Lm ng u thnh phn ha hc ca v
lc u ht c thnh phn khng ng nht: ni trc l F
ngho C, Xe s giu C. Trong giai on ny C (v nguyn t
hp kim) s san bng nng .
+ Thi gian gi nhit ch cn va nu ko di ht
ln
4.2.3. Cc chuyn bin ca austenit khi lm ngui
chm
- Khi lm ngui, austenit s chuyn bin thnh t chc no
vi c tnh ra sao quyt nh c tnh ca thp khi lm
vic hay gia cng tip theo
- Trc tin xt cho trng hp ngui chm: kho st lm ngui
ng nhit cho thp ct (0,80%C) (t chc ban u P).
a. Gin chuyn bin ng nhit ca austenit qu
ngui (gin T - T - T) ca thp cng tch
- T gin pha Fe - C, khi lm ngui, P 727oC (tc T
= 0) khi ngui rt chm khng xy ra trong thc t.
-Khi lm ngui ng nhit (t gp trong thc t): lmngui nhanh xung di Ar1gi nhit o thi gian
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
11/52
bt u v kt thc chuyn bin t [F+ Xe]
*Gin T - T - T
- Tin hnh cho thp ct tp hp ca cc im bt u
v kt thc chuyn bin gin chuyn bin ng
nhit ca As (gin T - T - T) (transformation-
temperature-
time)
- Ch "C" bn tri biu th s bt u, cn ch "C" th
hai biu th s kt thc ca chuyn bin
- y l gin rt quan trng i vi nhit luyn thp v
c s dng rt nhiu xc nh t chc sau khi lmngui , cn nm vng.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
12/52
*Cc sn phm ca s phn ha ng nhit ca austenit
qu ngui
- Khi b ngui (tc thi) xung di 727oC cha chuyn
bin ngay sau mt thi gian nht nh, trc khi chuynbin, qu ngui - khng n nh ( trn 727oC l loi
n nh).
- Trn gin c nm khu vc:
+ trn 727oC n nh,
+ bn tri ch "C" u tin - qu ngui,
+ gia hai ch "C" - [F + Xe]
+ bn phi ch "C" th hai - cc sn phm phn ha ng
nhit qu ngui hn hp [F + Xe] c mc nh mn
khc nhau,+ di ng Ms (~ 220 240oC) M +
Lm ngui ng nhit austenit vi cc mc qu ngui
khc nhau
Qu ngui xung st A1 (trn di 700oC), sau thi gian di
(~ 100s) bt u phn ha kt thc chuyn bin
(sau ~ 2000s). To thnh hn hp F - Xe tm th to P
(tm), cng thp nht, HRC 10 15 (HB 180 220)
Qu ngui T thp hn (trn di 650oC), bt u v
kt thc phn ha sau thi gian ngn hn r rt (saugn 3 v 100s). Hn hp F-Xe tm s mn (nh) hn
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
13/52
xoocbit, cng cao hn, c HRC 25 35.
Qu ngui nhit thp hn na (nh li ch
C) (km n nh nht, T= 500 600oC), chuyn
bin rt nhanh (sau khong 0,5 0,8 v 8s). Hn hp F-
Xe tm nh mn hn na. gi l trxtit, vi cng
cao hn, c HRC 40.
3 chuyn bin trn u l chuyn bin P, cn X, T c coi
l cc dng phn tn ca P.
Qu ngui nhit thp hn na (on di ca ch
"C"), khong 450 250oC, chuyn bin li ko di ra
c ch thay i cht t t chc gi l bainit (B), c
th coi bainit l hn hp F - Xe tm song cn mn hn
na (hn c T) vi cng cao hn, c HRC 50 55,song c im hi khc nhau (nhiu khi c th b qua)
nh sau:
+ F hi qu bo ha C (0,10%)
+ cacbit st c cng thc cha hn l Fe3C (gn l FexC vi
x=2,43,0)
+ ngoi ra cn mt lng nh (d).
(ging vi chuyn bin M chuyn bin B l chuyn bin
trung gian)
- Vy v c bn c th coi peclit (tm), xoocbit, trxtit v
c bainit c bn cht ging nhau l hn hp c hc cng
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
14/52
tch ca F v Xe tm song trong theo th t tm cng
nh mn hn v cng cng cao hn.
- Sau khi lm ngui ng nhit t chc nhn c l ng
nht trn tit din.b.S phn ha ca austenit khi lm ngui lin tc
-Thc t thng lm ngui lin tc, c th s dng gin
chuyn bin ng nhit xc nh t chc to
thnh khi lm ngui vi tc khc nhau
Tc ngui V1 < V2 < V3 < V4
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
15/52
+ Lm ngui chm cng l - vect V1, ct cc ng cong
ch "C" st A1: P tm vi cng thp nht.
+ Lm ngui trong khng kh tnh - vect V2, ct cc -
ng cong ch "C" phn gia ca nhnh trn xoocbit.
+ Lm ngui trong khng kh nn - vect V3, ct cc ng
cong ch "C" phn trxtit.
+ Lm ngui trong du - vect V4, ch ct phn li ca -
ng cong ch "C" th nht mt phn thnh T v phn
cn li s chuyn bin thnh M, (T+M),
- Lm ngui trong nc lnh - vect V5, khng ct ng cong
ch "C" no, chuyn bin M.
2) T chc t c thng l khng ng nht trn ton
tit din (ngoi ngui nhanh hn trong li nn thng c t
chc vi cng cao hn.
3) Khng t c t chc hon ton B
4) Nhng iu trn ch ng vi thp C, vi thp hp kim
v tr ca ng cong ch "C" dch sang phi (mc
khc nhau)
c.Gin T - T - T ca cc thp khc cng tch
- Cng c dng ca hai ch C nhng c thm nhnh ph
pha trn, bn tri ca ch "C" th nht tit ra F hoc Xe
II (thp trc hay sau ct) v mt ng ngang A3 hay Acm.
- C ba c im khc bit sau y.
1) V tr ca cc ng cong (ch "C" v nhnh ph) dchsang tri mt cht, cng xa cng tch s lch ny cng
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
16/52
nhiu. (tnh n nh ca As qu ngui km hn thp
cng tch) khi nung kh t c As ng nht.
Gin T -T - T ca thp khc cng tch.
2) Khi lm ngui ng nhit vi qu ngui nh (ng
1) hay lm ngui chm lin tc (ng 2), As tit ra F (i
vi thp tct) v Xe II (i vi thp sct) gp nhnh ph
hn hp F - Xe.
Sn phm ca s phn ho: F + P (i khi F + X) (tct) v P
+ XeII (i khi X + XeII)(sct)
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
17/52
S tit ra F hay Xe II khi lm ngui ng nhit vi qu ngui nh (1) v chm lin tc (2).
3) Khi lm ngui ng nhit vi qu ngui ln hay
ngui nhanh vect ngui khng gp nhnh ph
As phn ha ngay [F+Xe] vi %C 0,80 cng tch gi.
4.2.4.Chuyn bin ca austenit khi lm ngui nhanh
- Chuyn bin mactenxit (khi ti)
- Nu ngui nhanh As vi v thch hp sao vect ngui
khng ct ng cong ch "C" khng kp chuyn bin
thnh [F+Xe], m ch c chuyn bin th hnh (chuyn
kiu mng tinh th) t Fe sang Fe (khng c s tp trung
ca cacbon to nn xmentit Fe3C) xy ra nhit
thp (t 250 220oC tr xung) mactenxit( gi l ti)
Gin T -T - T v tc ti ti
hn Vth (m v
0
mT
thi gian v nhit ng vi As km n nhnht).
tm
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
18/52
- v ngui nh nht gy ra chuyn bin ny Vth
(vect tip xc vi lng ca ng "C")
- khi lm ngui nhanh lin tc As (vvth) nhn c
mactenxita. Bn cht ca mactenxit
- /n: M l dd rn xen k qu bo ha ca cacbon trong Fevi nng cacbon nh ca As, c kiu mng chnh phng
tm khi v c cng cao.
- Gii thch cc c tnh ca M:
+ Do lm ngui nhanh, C trong Fe (As) khng kp tit ra
(Xe), n nhit tng i thp chuyn mng ca
Fe (tm mt) sang Fe (tm khi):
Fe (C) Fe (C) (M)
( nng C trong hai pha ny bng nhau)
+ Fe qu bo ha C ( ha tan C trong F rt thp :0,006
0,02%).
+ Nguyn t C ha tan vo Fe bng cch xen k vo cc l
hng tm mt ca mng ( gia cc mt bn hay gia
cc cnh ca c s) ko di mt cnh ra mnh hn so
vi hai cnh kia, lm cho mng t lptk (ca Fe) chnh ph-
ng tm khi. T s c/a c gi l chnh phng ca M
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
19/52
c s ca
mng tinh th mactenxit.
b. Cc c im ca chuyn bin mactenxit
1) Ch xy ra khi lm ngui nhanh v lin tc As vi V Vth.
(khng xy ra khi lm ngui ng nhit)2) Chuyn bin khng khuch tn: C hu nh gi nguyn v
tr, cn Fe chuyn di v tr to kiu mng mi chnh ph-
ng tm khi
3) L qu trnh to ra cc tinh th mi vi tc pht trin
rt ln, ti hng nghn m/s. Tinh th M c dng hnh kim,u nhn lm vi nhau cc gc 60 hay 120o.
4) Ch xy ra trong khong gia hai nhit (im) bt
u Ms v kt thc Mf (start-s; finish -f). Ngoi khong
As qu ngui khng chuyn bin thnh mactenxit.
V tr ca hai im ny ph thuc vo thnh phn C vHK ca As
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
20/52
5) Chuyn bin xy ra khng hon ton. khng bao gi t
c t l 100% M, m vn cn li mt lng nht nh pha
As (austenit d.)
- Nguyn nhn tn ti As d: do s khc nhau v th tch
ring ca hai pha: VM > V phn As cha chuyn bin b
sc p ngy mt tng n mc khng th chuyn bin
ht c.
Lng As d tn ti trong thp ti ph thuc vo:
+ Lng nguyn t hp kim trong As nhiu tng lng As d,
gim Ms v Mf
+ Lng C trong M cng nhiu th tch ring ca n cng ln
lm lng As d cng nhiu.
c.C tnh ca mactenxit
- M l quyt nh c tnh ca thp ti. C tnh ni bt
ca n l cng v gin.
cng cao
C ha tan xen k lm x lch mng tinh th Fe, C qu
bo ha cng cao, x lch mng cng mnh
VD: +M t C 0,25%, cng khng cao HRC 40,+ M vi C trung bnh, 0,40 0,50%, cng tng i cao,
HRC 50,
+ M cha C cao, 0,60%, cng cao, HRC 60.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
21/52
Ch : cn phn bit cng ca pha M v cng ca
thp ti v hai i lng ny khng phi lc no cng ng
nht vi nhau.
cng cao nng cao tnh chng mi mn v ch phthuy c nhng thp c 0,40%C.
Tnh gin
- L nhc im ca M hn ch s dng
- Do x lch mng v ng sut d (hay ng sut bn trong)
- cng cng cao tnh gin cng cng cao v c th bin
ng trong phm vi kh rng ph thuc vo:
+ Kim M cng nh tnh gin cng thp
+ ng sut bn trong cng nh tnh gin cng thp.
4.2.5. Chuyn bin khi nung nng thp ti (khiram)
- Sau khi ti: M +As d thp c cng cao, gin ln, tn
ti ng sut bn trongt chc khng n nh c
nguyn cng iu chnh : nung nng li ram.
a) Tnh khng n nh ca mactenxit v austenit
- < 727oC t chc n nh ca thp l [F+Xe] tc P
M+As d l cc pha khng n nh c khuynh hng
chuyn bin thnh hn hp ny.
- M khng n nh do qu bo ha C C tha s tit ra
dng Xe v phn cn li mt ht C tr thnh F:
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
22/52
Fe(C) Fe3C + Fe
- As khng tn ti n nh di 727oC c khuynh hng
chuyn bin thnh:
Fe(C) Fe3C + Fe
- Ch : T thng xy ra rt chm (kh nhn thy) nung
nng thc y qu trnh chuyn bin ny.
- Hai pha ny khng chuyn bin ngay thnh [F+Xe] m
qua t chc trung gian l M ram theo s :
mactenxit
Mram [F + Xe].
austenit d
b. Cc chuyn bin xy ra khi ram
Theo s tng ca nhit nung nng, thp cng tch(0,80%C) ti vi t chc M+As d ln lt qua cc giai on
vi cc chuyn bin:
Giai on I (< 200oC)
As d cha chuyn bin
Ch c M chuyn bin:
(M ti) Fe(C)0,8 [Fe(C)0,25 0,40 + Fe2 2,4C] M ram
- cui giai on thp ti c t chc: M ram v As d.
Giai on II (200 260oC)
- C vn tip tc tit ra khi M C trong dd rn ch cnkhong 0,15 0,20%
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
23/52
-As d M ram:
(As d) Fe(C)0,8 [Fe(C)0,15 0,20 + Fe2 2,4C] Mram
- Cui giai on, t chc M ram = + M ngho C (0,15
0,20%).
- M ram l t chc cng khng kmM tinhiu ( 1-2 HRC),
song li t gin hn do gim c ng sut bn trong (do C
tit bt ra khi dd rn gim cht t x lch mng).
Giai on III (260 400oC)
C hai pha u chuyn bin:
- Tt c C qu bo ha c tit ht ra khi M di dng cacbit,
chnh phng khng cn, M ngho C tr thnh F.
- Cacbit (Fe2 2,4C) dng tm mng bin thnh xmentit
Fe3C dng ht.- S chuyn bin nh sau:
Fe(C)0,15 0,20 Fe + Fe3Cht hn hp
Fe2 2,4C Fe3Cht F-Xe
- Cui giai on, t chc: hn hp F - Xe dng ht rt nhmn v phn tn, c gi l trxtit ram.
- Do C tit ht ra khi ddrn (M)
+ cng gim i r rt song vn cn tng i cao (HRC
45 vi thp cng tch).
+ Mt hon ton s bn trongtng mnh tnh n hih
max.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
24/52
Giai on IV (> 400oC)
Khi T > 400OC , khng c chuyn bin g mi, ch c qu
trnh kt t (st nhp, ln ln) ca cc phn t Xe dng
ht.- 500 650oC hn hp F+Xe ht nh mn v kh phn
tn c gi l X ramvi c tnh l c ch v ak max
- gn A1 (727oC) c hn hp F+Xe ht P ht.
Do Xe kt t cng ca thp ti gim i mnhd
gia cng ct.
Khi T > Ac1 s xut hin As n nh ( ging gin pha)
khi ram khng c nung nng qu A1.
4.3. v thng ha thp
-L nhit luyn s b, lm mm thp, chun b t chccho gia cng (ct, dp ngui, nhit luyn) tip theo
4.3.1. thp
a.nh ngha v mc ch
nh ngha
- l phng php nung nng thp n nhit nht
nh, gi nhit lu ri lm ngui chm cng l t -
c t chc n nh P (ng vi gin pha Fe - C) vi
cng thp nht v do cao.
- c trng ca : T khng c quy lut tng qut v lm
ngui vi tc chm t t chc cn bng.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
25/52
Mc ch
- C nhiu phng php m mi phng php ch t c
mt, 2 hay 3 trong s 5 mc ch sau:
1) Gim cng (lm mm) thp d gia cng ct.
2) Lm tng do d bin dng (dp, cn, ko) ngui.
3) Lm gim hay lm mt ng sut bn trong gy nn bi
gia cng ct, c, hn, bin dng do.
4) Lm ng u thnh phn ha hc trn vt c b
thin tch.
5) Lm nh ht thp.
Theo chuyn bin pha P As xy ra khi nung nngchia
ra hai nhm : c v khng c chuyn bin pha.
a)Cc phng php khng c chuyn bin pha-T
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
26/52
VD: - Vt c gang quan trng nh thn my ct phi
kh b phn ln (70 80%) s bn trong khng lm
cong, bin dng sng trt lu trong kho hay ngoi tri
(T thng), s gim dn
+ 450 600oC trong 1 2h s kh b hon ton s.
- Sau khi gia cng c s bn trong s tng ln phi c
T = 200 n 450oC
kt tinh li
- kt tinh li cc thp qua bin dng ngui, b bin
cng cn khi phc tnh do, cng mc nh trc b
bin dng.
VD: i vi thp cacbon, T KTL= 600 700oC gim
cng v lm thay i kch thc ht.
c. Cc phng php c chuyn bin pha
-Thc t thng gp loi c chuyn bin pha nhit
cao hn Ac1 xy ra chuyn bin P As khi nung nng
vi hiu ng lm nh ht khi lm ngui chm As ht nh
P vi kch thc ht nh.C cc phng php
hon ton
- p dng cho thp tctvi (% C = 0,30 0,65%) nung ti
trng thi hon ton l As ( cao hn Ac3):
0u
T = Ac3 + (20 30oC)
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
27/52
Mc ch:
- Lm nh ht: nung qu Ac3 khong 20 30oC th ht As
vn nh, nn khi lm ngui tip theo nhn c F + P ht
nh.
- Lm gim cng v tng do d ct gt v dp
ngui ( HB 160 200)
- Nung nng hon ton As ng nht lm ngui
nhn c F+ P ( P dng tm)
khng hon ton v cu ha
- p dng cho thp dng c c thnh phn cacbon cao
0,70% ( tt c cc thp ct, sct v thp tct vi 0,70%C )
nung nng thp ti trng thi khng hon ton As ( > Ac1 ,
< Accm ):
0
uT
= Ac1 + (20 30
o
C) = 750 760
o
Cvi mi thp
- T chc to P ht(khng phi l P tm):Nu hon ton
As ng nht P tm ( HB > 200 220) v Xe II dng
li thp gin.thp sct khng hon ton
- khng hon ton T > Ac1 mt cht As cha kp ng
u ha thnh phn (cn cc phn t Xe ca P cha chuyn
bin xong hoc cn XeII) to thnh P ht d dng ( HB Ac3 hay Accm), gi nhit lm ngui tip theo
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
29/52
trong khng kh tnh As phn ha thnh t chc
gn n nh: P phn tn hay X vi cng tng i thp
(cao hn mt cht).
- Cc nt c trng ca thng ha so vi l:+ Nhit : ging nh hon ton ton nhng c p dng
cho c thp sct: 0thT = Ac3 + (30 50oC) cho thp
tct 0thT = Accm + (30 50oC) cho thp
sct.
+ Tc ngui: nhanh hn i chtkhng phi dng l
khi lm ngui nn kinh t hn .
+ T chc v c tnh: t chc t c l gn cn bng
vi cng cao hn i cht.
b.Mc ch v lnh vc p dng
Nhm vo ba mc ch sau.
1) t cng thch hp gia cng ct cho thp cacbon
thp ( 0,25%). (Loi thp ny nu hon ton s t
cng qu thp (HB < 140 160) qu do, phoi kh gy,kh ct gt)
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
30/52
Ch : bo m tnh gia cng ct:
+ thp 0,25%C thng ha,
+ thp 0,30 0,65%C hon ton,
+ thp 0,70%C khng hon ton ( cu ha).
2) Lm nh xmentitchun b cho nhit luyn kt thc.
3) Lm mt li xmentit II ca thp sau cng tch.
4.4.Ti thp
4.4.1. nh ngha v mc ch
a.nh ngha
- Ti thp l phng php NL bao gm: nung thp ln cao
qu nhit ti hn Ac1 lm xut hinAs, gi nhit ri
lm ngui nhanh thch hp bin n thnh M hay cc t
chc khng n nh khc vi cng cao.
- c trng ca ti:
+ T ti > Ac1 c As (c th ging hoc thng ha).
+Tc lm ngui nhanh s nhit cng nh s t chc
u ln, d gy nt, bin dng, cong vnh.
+ T chc to thnh cng v khng n nh.
b. Mc ch
t cc yu cu sau y.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
31/52
1) Nng cao cng v tnh chng mi mn (kt hp vi
ram thp tng tui th ca cc chi tit my, dng c .
Cc thp C 0,35%C khi ti cng HRC 50chng mi
mn khng ng k.
2) Nng cao bn v sc chu ti ca chi tit my. Nu
cc thp C 0,10%hiu qu tng bn thp
- y l nguyn cng gn nh cui cng, thc hin trn chi
tit gn thnh phm ngui nhanh d bin dng, thm
ch c khi nt, v gy lng ph nghim trng
4.4.2.Chn nhit ti thp
a.i vi thp trc cng tch v cng tch ( 0,80%C)
-T ti > Ac3 (trng thi hon ton l As)
0
tT = Ac3 + (30 50oC)Sau ti M + As d.
b.i vi thp sau cng tch ( 0,90%C)
- T ti > Ac1 (trng thi khng hon ton As: (+ XeII)
0
tT = Ac1 + (30 50oC) 760 780oC
Sau ti M + XeII +As d.
c.Gii thch
- i vi thp tct, nu ti khng hon ton (tc < Ac3):
+ M + , l pha mm lm thp cng cathp ti n cn gy ra im mm xu ti c tnh
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
32/52
- thp sct, nu ti hon ton (>Am) hon ton As cng
nhng ht As ln gin, ch cn >A1 As+XeIIti
M+XeIIcng, ht nh
Ch
- Cch chn T ti nh trn theo gin pha Fe - C ch p
dng cho thp C.
- i vi thp HK
+ i vi thp HK thp (v d 0,40%C + 1,00%Cr) gn
ging, thng tng ln (10 20oC).
+ i vi thp HK trung bnh v cao, T ti khc nhiu vi
thp C tng ng, phi tra trong cc sch tra cu
4.4.3.Tc ti ti hn v thm ti
a.Tc ti ti hn
- V ti hn tc ngui nh nht cn thit As
chuyn bin thnh M.
- V ti hn ca thp cng nh cng d ti, khng cn
ngui nhanh cng t c Mbin dng nh v khng b
nt quan trng vi cc chi tit c hnh dng phc tp.
b.Cc yu t nh hng n tc ti ti hn
+ Thnh phn HK ca Asquan trng nht. as cng giu
NTHK (tr Co) ng "C" cng dch sang phiVth cng nh
VD: thp vi 2 3% NTHK Vth 100oC/s,
vi 5 7% NTHK Vth 25oC/s.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
33/52
- Cc phn t rn cha tan htvo As thc y to thnh
hn hp F- Xe, lm tng Vth.
+ As cng ng nht cng d bin thnh M, As ng nht
gim Vth.
c. thm ti
- Khi lm ngui (trn chi tit c ng knh D), tc ngui
phn b trn ng knh c dng Parabol
- Ch c lp b mt c chiu dy c ti: Vng>Vth
- Phn li c Vli < Vth : Khng c ti
- Nu Vli > Vth chi tit c ti thuCh :
Nu lm ngui nhanh ng Parabol c nng cao
giao vi Vth cng gn li thm ti tng
d. ngha ca thm ti
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
34/52
- Sau ti bn, cng ca thp tng ln nhiu ln lp
ti qu mng ( thm ti nh) th hiu qu ny l khng
ng k
- Khi lp ti dy ( thm ti su) sc chu ti ca chitit tng. c bit khi ti thu c tnh cao v ng
nht trn ton tit dinc bit quan trng i vi cc
chi tit ln chu ti nng.
- Chn cc mc thp ph hp vi kch thc ca sn phm
trnh lng ph vt liu.
e.Tnh thm ti v tnh ti cng
- Tnh ti (tnh ti cng) l kh nng t cng cao khi
ti, ph thuc ch yu vo lng C ca As ( t ph thuc
vo lng NTHK) Thp c C cng cao tnh ti cng cng
ln.
- Tnh thm ti l kh nng tng chiu dy ca lp ti cng,
ph thuc ch yu vo mc hp kim ha ca As (t
ph thuc vo lng C) Thp HK cng cao tnh thm ti
cng ln.
4.4.4.Cc phng php ti th tch v cng dng. Cc
mi trng ti (ti th tch)
- Khng th lm ngui thp vi tc ty a thp vo
trong mi trng no (thng l cht lng) s phng
thc lm ngui khi ti cng l c hn.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
35/52
- Theo phng thc lm ngui (cch s dng mi trng
ngui- mi trng ti) c mt s phng php sau
Hnh 4.18. Ph-ng thc lm
ngui trong cc
phng php ti:
a. trong mt mi trng,
b. trong hai mi trng,
c. phn cp,
d. ng nhit.
a.Ti trong mt mi trng v cc mi trng ti th-
ng dng
- L phng php ti c dng rng ri nht.
- Lm ngui khi ti nh biu din bi ng a , nhng chi
tit vo trong mi trng lm ngui nhanh thch hp chon khi thp c ngui hn.
- Chn mi trng lm ngui - mi trng ti c ngha
quyt nh.
Yu cu i vi mi tr ng ti
* Mi trng ti phi t c cc yu cu:
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
36/52
+ phi lm ngui nhanh thp t c t chc M
+ khng lm thp b nt hay bin dng (bin dng
nh trong phm vi cho php),
+ tnh n cc yu t kinh t, an ton v bo v mi tr-ng
ngcong l tng lm
ngui khi ti.
- Mi trng ti em dng phi c kh nng lm ngui khc
nhau cc khong nhit biu din bng vect ngui
tng quan vi gin T - T - T ca thp
1) Lm ngui nhanh thp trong khong As km n nhnht 500 600oC ( khng kp phn ha thnh hn hp F -
Xe) mi trng ti phi c kh nng lm ngui thp vi
>Vth
2) Lm ngui chm thp ngoi khong nhit trn -
khong nhit bt u xy ra chuyn bin M (300
nhit
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
37/52
200oC). gim ng sut t chc khi xy ra chuyn bin
nybo m thp ti khng b nt v t cong vnh.
- Trong thc t cha tm c mi tng ti no tha mn tt
c hai yu cu chnh k trn.
Cc mi tr ng ti th ng dng
N c
- l mi trng ti mnh, an ton, r, d kim v thng dng.
- Nc lnh (10 30oC) lm ngui thp kh nhanh c hai
khong nhit cng cao khi ti nhng d gy ra
nt, bin dng.
- Nc trong b ti b nng ln (> 40oC) lm gim mnh tc
ngui nhit cao (t 500 600 xung cn c
100oC/s khi nc b nng ln 50oC, n cn lm ngui chm
hn c du) gim mnh kh nng ti cnggi cho nc
b ti c lnh bng cch tun hon nc
-Nc (lnh) l mi trng ti cho thp cacbon, khng thch
hp cho chi tit c hnh dng phc tp.
Du- L mi trng ti thng dng c cc c tnh hu nh
i lp vi nc.
- Du lm ngui chm thp c hai khong nhit t
gy bin dng, nt nhng kh nng ti cng li km.
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
38/52
- Du nng v du ngui c kh nng ti ging nhau th-
ng ti trong du nng, 60 80oC c long (linh
ng) tt khng bm nhiu vo b mt thp sau khi ti.
- Nhc im : thng khi qu nng (> 150oC) s bc chy
lm ngui du. Ngoi ra du bc mi gy nhim mi tr-
ng, hi cho sc khe ngi.
- Du l mi trng ti cho thp hp kim (loi c Vth nh, b nt hng khng sa cha cs >c cong vnh
Ngn nga:......
2. xy ho v thot cc bon: to vy v mt C lp b
mt
- Nguyn nhn:nung trong mi trng c oxy, CO2, hi
nc gy OXH vi Fe v C
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
44/52
OXH lm xu b mt chi tit thp
Thot C gim cng
Ngn nga: Nung trong khng kh khng c tc dng
OXH v thot C Kh bo v: T hi t thin nhin c cc thnh
phn i lp: OXH v hon nguyn
CO/CO2 ; H2/H2O ......
Kh quyn trung tnh:
Ni t tinh khit
Argon (Ar) ch dng trong phng th nghim
(t)
Nung trong chn khng: 10-4- 10-5 mmHg
Phng php th cng: Nung trong hp ng than ci
hoc rc than trn y l....
3. cng khng t:
- cng cao
- cng thp
4. Gin cao :
- Ht ln
4.7. Ti b mt:Nguyn l chung: b mt c nung nhanh n T0 ti, li
vn ngui lm ngui nhanh, b mt c ti , li mm
4.7.1. Ti cm ng:
p dng rng ri ch tiu kinh t k thut cao
1. Nguyn l: Hin tng cm ng in t
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
45/52
Vt dn c dng in i qua t trng bin
thin chi tit t vo t trng c s dng
cm ng (cng tn s) nung nhanh b mt
Tn s cng cao chiu su lp nung cng mng( hng vn Hz)
2. Vng cm ng :
l b phn gy dng cm ng
bng ng, rng, hnh dng bao ly chi tit
C th ti : - Mt ngoi
- Mt trong
- Mt phng
3. T chc v tnh cht thp ti cm ng :
%C : 0,4-0,6
Nhit : Do nung nhanh chuyn bin xy ra To cao
v ngn ( hn thng thng 100-2000C)
T chc: nh mn M kim nh mn
thng trc ti tn s ti + ram cao ( Xram )
B mt cng : 56-58HRC/ li do dai: 10-15 HRC
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
46/52
( bnh rng , trc khuu)
4. u im: Nng sut cao
Cht lng tt
D t ng hoNhc im: khng p dng cho chi tit phc tp
Ho nhit luyn Hiu qu ho bn b/m hn ti cm ng & c ngdng
rng ri
Nguyn l chung:1. /n: lm bo ho vo b/m thp mt hay nhiu nguynt thay i thnh phn ho hc lm bin i tchc v tnh cht theo hng nh
2. Mc ch: Nng cao cng, tnh chng mi mn v bnmi (thm C. N, C-N, B)
Nng cao tnh chng n mn in ho v hohc(thm Cr,Al, Si)
3. Cc giai on ca ho NL: Phn ho: to nguyn t hot ca nguyn t cnthm Hp ph: nguyn t hot c hp th vo b/m chitit cn thm to ra gradien nng cht thm
Khuych tn ( giai on quan trng nht)
4. nh h ng ca nhit v thi gian: Nhit :T0 cng cao Vkt ca cc nguyn t cng ln lpthm chng t c chiu su qui nh
(T0 khngc qu cao) Thi gian:
T=const, thi gian cng di chiu su lp thmtng (chm)
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
47/52
Thm cc bon:
1. /n: lm bo ho cc bn vo b/m thp C thp ( 0,1-0,25%) ti v ram tip theob/m c cng cao cn
li th do dai
2. Mc ch: B/m thp cng ( 60-62 HRC), chng mi mn cao,chu mi, li do dai p dng cho chi tit chu ti v va p
3. Yu cu ( sau thm):
%C b mt 0,8-1,0 % sau ti + ram thp , tchc : M kim nh mn + ccbit nh mn, phn tn
Li: ht nh, M kim nh mn cng 30-40 HRC( khng c F t do)
4. Nhit :
T0 thp trng thi hon ton (trn A3): 900-9500C
5. Thi gian: ph thuc vo 2 yu t
Chiu dy lp thm: thng t 0,5-1,8 mm ( chim0,1-0,15 Dct)
Tc thm: Vthm th lng> Vthm th kh> Vthm th rn
VD: th rn : 0,1mm chiu su/1h nung gith kh: 0,2mm chiu su/1h nung gi
6. Cht thm :
Th rn: 80-95% than g + Na2CO3, hoc Ba CO3(
xc tc)
Phn ng: 2C + O2 2CO ( khi thiu xy)
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
48/52
2CO CO2+ Cngt
Cngt khuych tn vo b/m thp ( nng tng
dn)
Tc dng ca xc tc: Ba CO3 BaO + CO2
CO2 + Cthan 2CO
2CO CO2 + Cnguyn t b/m thp
- Thm cacbon th rn song qu trnh xy ra li
thng qua pha kh
Nhc im :
+Bi
+ %C : 1,2-1,3
Th kh:
- C th dng trc tip cc kh c kh nng sinh ra
cacbon nguyn t nh CO, CH4 thm ch to kh
thm cacbon t kh t thin nhin, thnh phn ch
yu l mtan CH4 c tc dng thm rt mnh.
- Thnh phn: CO 95-97%; CH4 3-5 %
CH4 2H2+ Cnguyn t
u im:
+ %C : 0,8- 1,0 (c th pha long v pha ch kh thinnhin sao cho c nng thch hp to ra lng
cacbon nguyn u im ni bt )
+ d c kh ho v iu chnh
- Khi khng c kh thin nhin ngi ta c th dng duha hay cn
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
49/52
Th lng ( t dng)
7. Nhit luyn sau thm: nht thit phi Ti + Ram
Ti trc tip : Sau thm h nhit n 850-860
0C tiu im : BD nh
Ti 2 ln :
Ln 1: cho li T> A3 : 880-9000C
Ln 2: T> A1 : 760-780 0C
Nhc im : BD ln ( do nung nhiu ln) t dngp dng cho thp C v HK c yu cu cao v c tnh
Ti 1 ln :
Nhit ti trung gian cho c b mt v li:
yu cu cng b/m: T= 820-8500 C
yu cu cng li : T= 860-8800 C
Ram: 180-2000C = 1-1,5 h
So snh: ti b mt thm C
b/m 56-60HRC 60-62
HRC
li: 15-20 HRC 30-40HRC
Thm Ni t:
1. /n: bo ho Nit vo b mt thp nng cao
cng, tnh chng mi mn ( mnh hn C), to ra ng sut
d nn, chng r tt.2. c u to lp thm N:
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
50/52
- C s xc nh t chc lp thm nit vo thp l
gin pha Fe - N : Lp thm giu nit, nu tnh t ngoi
vo s c cc pha sau: - pha xen k Fe2N,
- pha xen k Fe4N, - ferit nit (hay dung dch rn ca nit trong Fe).
Nitrit vi cng rt cao, nh mn (phn tn): cngcao 65-70 HRC sau thm N khng phi nhit luyn
3. c im ca thm N:
T= 480-6500
C, kh NH3Phn ng : 2NH3 3H2+2Nngt
Do T0 thp khuych tn kh thi gian di lp thm
mng
VD: T=5200C, = 24 h = 0,25-0,3 mm
Sau thm khng phi ti : do bn cht ca lp
thm l Nitrit c cng cao
Lp thm c th gi cng khi T>5000C
(
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
51/52
Tthm 5600C ch yu thm N
4. Thm C-N th lng: c, t dng
Thnh phn: NaCN, KCN cht thm
NaCl, Na2CO3pha longT0C thp: 50% NaCN + Na2CO3, NaCl
Hoc NaCN+ KCN t l 1:1
T0C cao: < 30% hoc 10% NaCN hoc KCN
5. Thm C-N th kh:
So vi thm C th kh c u im hn hn:
- dng chung thit b vi thm C th kh ( thm vo 5-
10% NH3)
- t chc lp thm Cc bit-Nitrit ( 60-65HRC ), tnh chng
mi mn tng ( 50-100%)
- - Do chng mi mn tng ln mnh, lp thm c th
mng hn lp thm cacbon khong 20 30%.
- V d bnh rng khi thm cacbon su 0,90 1,20mm,
khi thm cacbon - nit ch cn 0,50 0,80mm
ngn hn
gim nn bin dng chi tit , tng c tui th ca
l.- lp thm mng hn thm C khng to mui (NH3) tng
tc thm
Ch cn thm 840-860 0C 9300C thm
- Sau thm : Ti (trc tip )+ ram
-
8/14/2019 Chuong 4- hoa nhit luyn - vt liu hc
52/52