Course Reference Compendium

ဗဟကးစက ရာဂါတကဖျက ရးဌာနခ

လက ထာကကျနးမာ ရးမးများအတက Course Reference Compendium

၁။ ကးစက ရာဂါ ဗဒ သငကားရသည ရညရယချက

ရာဂါများကးစကပအား သရ စရန

ကးစက ရာဂါ အမျးအစားအလက စာငကပကညရ ရနနငကာကယထနးချပရန

နညးလမးများအား ြခငသရ စရန

ကးစက ရာဂါ ဗဒ (Epidemiology)

ကးစက ရာဂါ ဗဒဆသညမာ လထအတငး ကးစက ရာဂါြဖစပားသည နရာ၊ အချန၊

လအပစနင ြဖစပား စ သာ အ ကာငးအရငးများအား လလာ၍ အဆပါအချကအလက

များအား ရာဂါကာကယထနးချပ ရးလပငနးများတင အသးြပြခငးြဖစပါသည။

ကးစက ရာဂါြဖစပားမအ ြခအ နအား လလာြခငး

လထအတငး ကးစက ရာဂါြဖစပားလာပါက ရာဂါြဖစပားသည လများ (အသကအပစ၊

ကျား၊ မ အလပအကငစသည)၊ ြဖစပားသည အချနနင နရာတအား သရြခငးြဖင ကးစက ရာဂါ

ကာကယထနးချပ ရးလပငနးများက ဆာငရကနငမညြဖစပါသည။

ကးစက ရာဂါြဖစပားနင ြခ (Determinants)

ကးစက ရာဂါြဖစပားနင ြခရ သာအ ကာငးများအား လလာသးသပ၍ ရာဂါကာကယ

ထနးချပ ရးလပငနးများတင အသးြပြခငးြဖစသည။

ဥပမာ- ကာလဝမး ရာဂါြဖစပားသလနာအား အနးကပထ တ ြပစသသည ကာလဝမး ရာဂါ

ကးစကနင ြခ (Risk) များပါသည။

ကးစက ရာဂါ ဗဒ၏ အသးဝငပ

ကာလရညကာ လထအတငး ကးစက ရာဂါြဖစပားမ အ ြခအ နက လလာြခငး၊

လအပစတစခတင ရာဂါြဖစပားမအား သရနငြခငး၊

စမချကများ ရးဆြခငး၊ ဆနးစစ ဆး နးြခငး၊

လတစဦးချငး၏ ကးစက ရာဂါြဖစပားနင ြခက တကချကနငြခငး၊

ရာဂါလကခဏာစများက သးသပ၍ ရာဂါြဖစပားမက သရနငြခငး၊

ရာဂါတစခ၏ ြဖစပားကးစကပများကသရနငြခငး၊ ကးစကနငသညအ ကာငးရငးများ

ကသရနငြခငး ကာင ရာဂါအသစများအား လလာြခငးနင ကးစက ရာဂါ ြဖစပားမပစ

ြပာငးလလာမများအား လလာနငြခငး၊

ခတအဆကဆကတင ကးစက ဗဒ၏အခနးက

၁၈၅၀ ခနစမ ၁၉၀၀ ြပညနစကာလများတင ကးစက ရာဂါများသည မသနရငးမ ကာင

ြဖစပားသညဟ ယဆခကပါသည။

၁၉၀၀ ြပညနစမ ၁၉၅၀ ခနစဝနးကျငတင ကးစကတတ သာပးများ ကာင ကးစက

ရာဂါြဖစပား ကာငး သရလကခလာခပါသည။

၁၉၅၀ မ ၂၀၀၀ ြပညနစဝနးကျငတင ကးစက ရာဂါြဖစပားနင ြခရသည အ ကာငးရငး

များ (Risk Factor) များက လလာ တ ရခပါသည။

၂၀၀၀ ြပညနစ နာကပငးတင လမစးပားြဖစ ပ ြပာငးလမများ ကာင ကးစက ရာဂါ

များ ြဖစပားနင ကာငး ဆကစပ လလာလျကရပါသည။

ကးစက ဗဒကစတငခသ

၁၈၅၂ ခနစတင John Snow က အဂလနနငင၊ ကာလဝမး ရာဂါကးစကြဖစပားမတင

ြမပ ပ ၌ ရာဂါြဖစပားသများ တညရရာအရပက လလာြခငးြဖင ရာဂါြဖစပားသ လနာများ

သည ရဘဘငတစခတညးမ ရက သာကသးသများြဖစ ကာငး ဖာထတနငခ ပး ကာလဝမး

ရာဂါကးစကမအား ကာကယထနးချပနငခပါသည။

ကးစက ရာဂါြဖစပားပ

ရာဂါြဖစ စ သာ ရာဂါပး

ရာဂါပးသ လာငလကခထားရာ

ရာဂါပးထက ပါက

ရာဂါကးစကသညနညးလမး

ရာဂါပးဝင ပါက

ရာဂါကးစကခရသ

ကးစက ရာဂါြဖစပားမ

ကးစက ရာဂါပး

ကးစက ရာဂါပးဆသညမာ ကးစက ရာဂါြဖစပား စ သာ ဘကတးရးယား၊ ဗငးရပစ၊

ကပပါးပး စသညတြဖစသည။

ရာဂါပးတစမျးနင တစမျး ရာဂါြဖစပားမနင ြပငးထနမမတညကပါ။ ရာဂါပး

ခနဓာကယအတငး ရာကရတငး ရာဂါလကခဏာ ပ ပါကမမရပါ။

ရာဂါကးစကနင ြခ (Infectivity) များ သာ ရာဂါပးဆသညမာ ခနဓာကယအတငး

ရာဂါပးဝင ရာကြခငး၊ ရငသနြခငး၊ ပါကဖားြခငးတ ပမြဖစနင သာ ရာဂါပးများြဖစ

သည။

ရာဂါပးြဖစပားနင ြခ (Pathogenicity) များ သာ ရာဂါပးသည ခနဓာကယအတငး

ဝင ရာက ပးပါက သသာထငရား သာ ရာဂါြဖစပား စသည။

ပတဝနးကျင

ရာဂါပးရသ

ြခင၊ ယင ကက

ရာဂါပး

သယ ဆာင သာ

ပး ကာငများ

ရာဂါြပငးထနမ (Virulence)က ရာဂါြဖစပားသများအနက သဆးသအနညး၊ အများ

လက၍ ခြခားနငသည။

ရာဂါကးစကခရသ

ရာဂါကးစကြဖစပားနင ြခရ သာသ

ဥပမာ

- HIV ပး ကးစကနင သာ အြပအမရသများ

- ရာဂါြဖစပားရာ ဒသသခရးသား ရာကသများ

- ကာကယ ဆးထးနမမရသများ

ကးစက ရာဂါြဖစပားမဆနးစစြခငး

ကးစက ရာဂါများြဖစပားသ၊ ြဖစပားချန၊ ြဖစပားရာ နရာများအား ဆနးစစြခငးြဖင

ရာဂါြဖစပားမက ဆနးစစနငပါသည။

ကးစက ရာဂါြဖစပားသ

ဥပမာ-

- အသက(၅)နစ အာကက လးများနင (Rota Virus) ကာငြဖစ သာ ဝမးပျက

ဝမး လာ ရာဂါ၊ ဝမး ရာဂါြဖစပားမ

- အသကအပစအလက ဝကသက ရာဂါြဖစပားမ

ကးစက ရာဂါြဖစပားချန

အချ ရာဂါများသည ရာသအလကြဖစပားမ၊ နစအလက၊ လအလက ြဖစပားမများရပါ

သည။

ဥပမာ-

- သးလနတပ ကး ရာဂါ (မးရာသ)

- ဝကသက ရာဂါ ( ဆာငးရာသ)

ကးစက ရာဂါြဖစပားသည နရာ

ရာဂါြဖစပားသများ နထငရာ တညပါက တည သာ ပတဝနးကျငရနင၍ ကးစကပက

သရနငသည။

ကးစက ရာဂါကပအသငြဖစပားမ (Epidemic)

နရာ ဒသတစခ၊ လအပစတစခတင တည သာ ရာဂါလကခဏာများ အချနတစခ အတငး

ြဖစပားပါက (ပမနြဖစရးြဖစစဉထက ပမြဖစပားပါက) ကပအသငြဖစပားမဟ သးသပ နငသည။

ကမဘာကပ ရာဂါ (Pandemic)

ကမဘာ ပ ရ ဒသများတင ကပအသငြဖစပားမ

ဥပမာ- ကမဘာလတပ ကးကပ ရာဂါ

ကးစက ရာဂါကပအသငြဖစပားမအမျးမျး

၁။ တည သာအရငးအြမစမ ကးစကြပနပားြခငး

ဥပမာ-မသနရငး သာ ရတငး ရကန၊ မသနရငး သာ အစားအစာ

၂။ လတစဦးမတစဦးသ ကးစကြပနပားြခငး

ဥပမာ-ဝကသက ရာဂါ၊ ြပငးထနဦး နာကအ ြမး ရာင ရာဂါ

၃။ ပးမားများမတစဆငကးစကြခငး

ဥပမာ- ငကဖျား ရာဂါ၊ သးလနတပ ကး ရာဂါ

၄။ အရငးအြမစတစခမ ဆကတကကးစကြခငး

ဥပမာ- မသနရငး သာ ရပကလငး

ကးစက ရာဂါြဖစပားမအား ဆကစပ လလာြခငး

ကးစက ရာဂါြဖစပားသနင ရာဂါမြဖစပားသများ နထငစား သာက၊ သားလာမများက

နငးယဉ လလာြခငးြဖင ရာဂါြဖစပားသညအ ကာငးရငးအား ဖာထတနငပါသည။

ဥပမာ- အစာအဆပသငလနာများစားသးသည အစားအစာနင ရာဂါမြဖစပားသများ စားသးသည

အစားအစာများ နငးယဉ လလာနငသည။

ရာဂါြဖစပားမအ ြခအ နအား လလာြခငး

ရာဂါြဖစပားမအ ြခအ နအား သရြခငးြဖင ဦးစား ပး ဆာငရကရမည လပငနးများ၊

အစအမများ ချမတနငမညြဖစသည။ ရာဂါြဖစပားမအ ြခအ နက လလာရာတင

(၁) ရာဂါစတငြဖစပားသ အ ရအတက

အချနကာလတစခအတငး ရာဂါစတငြဖစပားသအ ရအတက (လနာသစ) က

လလာြခငးြဖစသည။

(၂) ရာဂါြဖစပားသ အ ရအတက

အချနကာလတစခအတငး ရာဂါြဖစပား နသ (လနာ ဟာငး၊ လနာသစ) အ ရ

အတကက လလာြခငးြဖစသည။ နာတာရည ရာဂါများ ဆးကသ၍ မရ သာ

ရာဂါများတင ြဖစပားသအ ရအတကများ ပး၊ ြပငးထန၍ သ စနငသည ရာဂါ

များ၊ လျငြမနစာ ပျာကကငးသည ရာဂါများတင ြဖစပားသ အ ရအတကနညး

မညြဖစသည။

၂။ ရာဂါ စာင ကပကညရြခငး (Surveillance)

သငကားရသညရညရယချက

- ကးစက ရာဂါ စာငကပကညရ သတငးပစနစအား သရ စရန

- သတငးပစနစတင ပါဝငရမည လက ထာကကျနးမာ ရးမး၏က အား သရ စရန

ရာဂါ စာင ကပကညရြခငး (Surveillance)

ရာဂါ စာငကပကညရြခငးလပငနးသည ရာဂါနငသကဆင သာ သတငးအချက

အလကများက အစဉတစက တာငးခြခငး၊ စစညး ပါငးစညးြခငး၊ လလာသးသပြခငးနင

သးသပချကများက ရာဂါထနးချပကာကယ ရးလပငနးများတင ြပနလညအသးြပနငရန ြပန

ကား ပးြခငးတပါဝငပါသည။

ရာဂါ စာင ကပကညရြခငး၏ ကျး ကာငး ဖာြပချက

(Rationale for Disease Surveillance)

- ယငး စာငကပကညမည ရာဂါသည ြပညသကျနးမာ ရးြပဿနာ အြဖစအ ရးပါပါ

သလား။

- ြပညသကျနးမာ ရးအကျးငာ ကာကယတ ြပန ရးလပငနး ဆာငရကနငပါသလား။

- ရာဂါနငသကဆငနးနယ သာ သတငးအချကအလက လယကစာ ရရနငပါသလား။

- ရာဂါကာကယနမနငး ရးလပ ဆာငရာတင အကျ းထ ရာကရ လား (စမးအားအရငး

အြမစ သးစသညနငပတသက၍)

ဦးစား ပးမ (Priority) - ရာဂါသညဦးစား ပးအဆငလား

ရညရယချကများ (Objectives) - စာငကပကညရ ရးအတက

ရညရယချကများ

ရညမနးအပစ (Target Population) - မညသညရညမနးအပစက ဦးတညသလ

အညနးကနးများ (Indicators) - မညသညအညနးကနးက သးစမလ

သာမနလအပ သာအချကအလကများ - အညနးကနး ဖာထတရနမညသည သတငး

(Minimum data & data sources) အလကက အ ြခခသးစမညနညး

ရာဂါ စာင ကပကညရြခငး၏ ရညရယချကများ (Objectives of Surveillance)

- ရာဂါ စာစးစာ သရသတ ပးြခငးနင တ ြပနထနးချပြခငး (Early Warning and

Response)

- ရာဂါြဖစစဉက စာငကပကညရသးသပြခငး (Monitoring trends in endemic

disease)

- ရာဂါကာကယထနးချပ ရးလပငနးက သးသပြခငး (Evaluating on intervention)

- ရာဂါနမနငး ရးဆငရာ ရညရယချက ြပည ြမာကသညအထ လပငနးများထနးကပက

ြခငး (Monitoring program towards the control objectives)

- စမချက ( ရာဂါနမနငး ရး) စမး ဆာငရညကသးသပြခငး (Monitor Program

Performance)

- ကပ ရာဂါြဖစနင ြခက ခနမနးြခငး (Epidemic outbreak prediction)

- အနာဂတကာလတင ရာဂါ၏အကျးသက ရာကမက ခနမနးြခငး (Estimate future

disease impact)

ရာဂါအညနးကနးများ (Disease indicators)

- ရာဂါြဖစပားမ (Numbers) ဥပမာ-ြပငးထနဝမးပျကဝမး လာ ရာဂါလနာဦး ရ

- ရာဂါြဖစပားနနး(Rate) ဥပမာ-လဦး ရ (၁) သနးလင AIDS ြဖစပားလနာ

- ရာဂါြဖစပားမအချး (Ration) ဥပမာ-Sex workers များတင HIV ြဖစပားမနင Drug

users များတင HIV ြဖစပားမအချ း

ကးစက ရာဂါ စာင ကပကညရ ရးလပငနးနင ရာဂါများ

ကးစက ရာဂါများစာရသညအနက အပစဖ ဖာြပမညဆလင ကးစကြမန ရာဂါများ

(Principle Epidemic Diseases)၊ အသစြဖစထနး ပ ပါကလာ သာ ကးစက ရာဂါများ

(New Emerging Diseases)၊ ကးစကြမန ရာဂါများ၊ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ

ကးစက ရာဂါများ Vaccine Preventable Diseases (VPD) ဟ၍ အပစဖ ကာ ဖာြပ လလာ

သားနငပါသည။

၁။ ဆဆနာ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၂။ ကကညာ ချာငးဆး ရာဂါ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၃။ မးကငးစ မးခင ရာဂါ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၄။ တဘ ရာဂါ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၅။ ဝကသက ရာဂါ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၆။ ပလယ ရာဂါ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၇။ အသညး ရာငအသားဝါ (ဘ) ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၈။ ဂျပနဦး နာက ရာင ရာဂါ ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါ

၉။ ကာလဝမး ရာဂါ အဓကကးစကြမန ရာဂါ

၁၀။ ပလပ ရာဂါ အဓကကးစကြမန ရာဂါ

၁၁။ ငကဖျား ရာဂါ အြခားကးစကြမန ရာဂါ

၁၂။ ကးစကြမနဦး နာကအ ြမး ရာင ရာဂါ အြခားကးစကြမန ရာဂါ

၁၃။ သးလနတပ ကး ရာဂါ အြခားကးစကြမန ရာဂါ

၁၄။ ကက၊ ငက တပ ကး ရာဂါ အသစြဖစထနးလာ သာ ကးစကြမန ရာဂါ

နင အြခားကးစက ရာဂါများအားလး အနာဂါတတငြဖစထနးလာနင သာ မသ သးသည

ရာဂါသစများက၎ငး သတြပမျက ြခမြပတ စာငကပကညရသားကရမညြဖစသည။

ကးစက ရာဂါများသတငးပအစရငခြခငး

ချကချငးအစရငခရမည ကးစက ရာဂါ/ ြဖစရပများမာ-

၁။ ကာလဝမး ရာဂါ

၂။ ပလပ ရာဂါ

၃။ ဂျပနဦး နာက ရာင ရာဂါ

၄။ ကက၊ ငကတပ ကး ရာဂါ

၅။ ကးစကြမနဦး နာကအ ြမး ရာင ရာဂါ

၆။ ပလယ ရာဂါ

၇။ AEFI

နစဉအစရငခရမည ရာဂါ/ အ ြခအ နများ

၁။ ထးြခားြဖစစဉများ

၂။ ယာဉတကမများ အြခားထခကဒဏရာြဖစမများ (Mass Casuality)

၃။ ကးစက ရာဂါြဖစပားမများ

၄။ ြဖစပားမ၊ သဆးမ များြပားြခငး၊ အစလကြဖစပားြခငး (Cluster)၊ အမျးအမညမသ

ရာဂါြဖစပားြခငး၊

၅။ သဘာဝ ဘးအမျ းမျး

အပါတစဉ အစရငခရမည ရာဂါများ

လတတ လာ ပျာ ခအ ကာ သ ရာဂါ အပတစဉအစရငခြခငးတင ကာကယ ဆးြဖင

ကာကယနင သာ ကးစက ရာဂါများကလညး ကာငး၊ ကကငကတပ ကးကလညး ကာငး

ပါငးစညး၍ Integrated Weekly Report အြဖစ အစရငခရနြဖစသည။

လစဉအစရငခြခငး

မျက ြခမြပတ စာငကပ လလာ သာ ရာဂါ (၁၇) မျးနင EPI လပငနးလမးြခမများက

လစဉ အစရငခရပါသည။

စဉ သတငးပဆကသယရနဖနးနပါတများ ရး လကကငဖနး

၁ ဒတယညနကား ရးမ းချပ

(သဘာဝ ဘးနငအ ရး ပ )

၂ ဒတယညနကား ရးမ း (ကးစက)

၃ ဒတယညနကား ရးမ း (တကဆ)

၄ ကးစကဆရာဝနကး (ဗဟကးစက)

၅ လက ထာကညနကား ရးမ း

(ဗဟကးစက)

ကးစက ရာဂါထးြခားြဖစစဉ သတငး ပးပြခငးစနစ

(Flow Chart of Reporting System)

 Feedback/ Report

(ြပနကား/ အစရငခ)

Feedback/ Report

(ြပနကား/ အစရငခ) -

Health Education/

Awareness Raising

(လထအား ရာဂါအ ကာငး

အသ ပးြခငး)

Authority

(အထကအဖအစညး)

IHR

အြပညြပညဆငရာ

MOH

DOH

Event-based Surveillance

ကးစက ရာဂါ/ ထးြခားြဖစစဉ/

သဘာဝ ဘး 

Community/ Health Centres

လထ/ ကျနးမာ ရးဌာန

Township/ District

မ နယ/ ခရင

State/ Division

ြပညနယ/ တငး

Central

ဗဟ

CEU/ EPI

Verify(ဆနးစစ)

Response (တ ြပန)

Response/ Feedback

(တ ြပန/ ြပနကား)

Response/ Feedback

(တ ြပန/ ြပနကား)

ကးစက/ ထးြခားြဖစစဉများ တ ြပန ဆာငရကြခငး (Flow Chart)

1. Organize Team (လပရားတပဖ ဖ စညးြခငး)  2. Organize supply/ Equipments

( ဆးဝါးပစစညးများစ ဆာငး ရး)  3. Prepared for field visit (ကငးဆငးရနြပငဆငြခငး)       4. Case-based Investigation ( ရာဂါစစမးစစ ဆးြခငး)        

  - Symptom Analysis - Epidemic Curve

- Attack rate, CFR

- Transmission (Mode & Source)

5. Active case search (လနာသစရာ ဖြခငး)     

- At adjacent area - Home Isolation - Visitor Restriction

6. Case Management ( ရာဂါကသြခငး)

- For current infection and complication - Refer to Hospital

7. Lab investigation (ဓာတခစမးသပစစ ဆးြခငး) 

Specimen collection AFP- Stool

Measles- Serum

Diphtheria- Nasal/ Throat Swab

Whooping Cough- Nasal/ Throat

Swab Tetanus- No

Event/ Syndromic ြဖစစဉ/

ရာဂါလကခဏာစ

Trigger event outbreak

ကပ ရာဂါြဖစနင သာ

သတ ပးြဖစစဉ

VPD outbreak

ကာကယ ဆးြဖငကာကယနင သာ

ရာဂါကပအသငြဖစပားမ

Epidemic prone diseases

outbreak

ကးစကြမန ရာဂါြဖစပားမ

Verify/ Response

ဆနးစစ/ တ ြပန ဝမးပျကဝမး လာ ရာဂါ၏

Flow chart ကကညပါ

8. Other control measure

(အြခားကာကယနမနငး ရးလပငနးများ)  

- Vitamin A for Measles - Environment sanitation for

Polio etc. - Infection control - Outbreak Response

Immunization (ORI) - Restriction on ‘Soon’

offering & refreshment at funeral

9. Health Education

  Communication =ြပနကားဆကသယြခငး

  Awareness အသပညာြမငတငြခငး

10. Reporting အစရငခြခငး  

- Initial  ကနဦး - Daily  နစဉ  - Hospital Weekly အပတစဉ          - Township Final နာကဆး

S/R - Supplementary  နာကဆကတ

၃။ ကပ ရာဂါအသငြဖစပားမ စစမးစစ ဆးြခငး (Outbreak Investigation)

သငကားရသညရညရယချက

- ကပအသငြဖစပားမ စစမးစစ ဆးနညး အဆငဆငသရ စရန

- စစမးစစ ဆးရာတင လက ထာကကျနးမာ ရးမ းများ၏ က အား သရ စရန

Outbreak Investigation

ကပ ရာဂါစစမးစစ ဆးြခငး

* RRT= Rapid Response Team (လပတစြပတတ ြပန ဆာငရက ရးအဖ )

သသယ ပလပ ရာဂါ

(အကတ/ သး/ အဆတ)  

ဆရာဝနမ ရာဂါဇစြမစ၊ လကခဏာသငြပငတက

မးြမနးစစစ စမးသပြခငး

သသယပလပ ရာဂါ

ရာဂါအား ချကချငးတငကား

သတငးပြခငး ရာဂါတ ြပနထနးချပ ရးလပငနးများ

ြပညနယ/ တငး/ ဗဟသ

အစရငခြခငး

၁။ စစမးစစ ဆးရန RRT*အဖအား စလတ

ြခငး၊

၂။ ဒသခအာဏာပငအဖ ြဖင ပးတ၍ကာကယ

နမနငး ရးလပငနး ဆာငရကြခငး၊

၃။ ဆးဝါးပစစညးလအငအားစညးရးယြခငး၊

၄။ ဓာတခနမနာများ ပးပစစ ဆးြခငး

၁။ လနာအား ထ ရာကစာ ဆးဝါးကသြခငး၊

၂။ သသယလနာအားလးအား ဆးရတက

ကသြခငး၊

၃။ လနာသစရာ ဖြခငး၊

၄။ ကာကယ ဆးတက ကးြခငး၊

၅။ ကက လးနမနငးြခငးနင ပတဝနးကျင

သနရငး ရး ဆာငရကြခငး၊ ဓာတခစစ ဆးြခငး

ရာဂါ တ ရာဂါမ တ

ဗဟမ WHO သသတငးပြခငး

ရာဂါထနးချပသညအထ

ဆာငရကြခငး

ထပမလအပမည စစမးစစ ဆးမများ ဆာငရကကာ

ရာဂါြဖစပားမအ ကာငးရငးများက ရာ ဖမည

ကပ ရာဂါအသငြဖစပားမ စစမးစစ ဆးြခငး

3

0

20

40

60

80

100

1 5 9 13 17 21 25 29 33 37

PrimaryCase

1st case at HC

Report to DMO

Lab result

Samplestaken

Responsebegins

Days

Opportunity for control

“Usual” sequence of events

13

2

0

20

40

60

80

100

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39

“Ideal” sequence of events

Days

Potential cases prevented

PrimaryCase

Responsebegins

14

(၁) ကနဦးသတငးပြခငး (Notification)

ပလပ ရာဂါ၊ ကာလဝမး ရာဂါ၊ ငနးဝါဖျား ရာဂါမျာ ကပ ရာဂါအသငြဖစပားမ

သတငးရရပါက ရရလျငရရချငး အြပညြပညဆငရာ ကျနးမာ ရးြပဌာနးချကနငအည ကမဘာ

ကျနးမာ ရးအဖ သ သတငး ပးပရမညြဖစပါသည။ ထသအချနနငတ ြပးည သတငး ပးပနင ရး

အတက ြပညသလထအတငး ရာဂါြဖစပားမက ချကချငးသရရနလအပပါသည။

(၂) စာစးစာ ရာဂါရာ ဖကသမ ပးြခငး (Early diagnosis & prompt treatment)

ကးစက ရာဂါြဖစပားပါက အဆငဆငသတငး ပးပ၍ ရာဂါအမညသတမတ ပး စာစးစာ

ကသမ ပးရန အလနအ ရး ကးပါသည။ သမသာလနာ၏ အသကက ကယတငနငရ သာမက

အြခားလများသ ကးစကြပနပားမနညးပါးမညြဖစပါသည။ သြဖစပါ၍ လနာသစက တစအမ

တကဆငး ရာ ဖ၍ကသမ ပးရန လအပပါသည။

(၃) ကပအသငြဖစပားမအားစစမးစစ ဆးြခငး(Epidemiological investigation)

ကပအသငြဖစပားမသတငးရရပါက ဆကလကကးစကြပနပားမမရ စရန ကာကယထနး

ချပနင ရးအတက ြဖစပား နသည ကးစက ရာဂါအ ကာငးက အ သးစတသရရန လအပပါ

သည။ သြဖစ၍ Time၊ Place၊ Person ကသရ စရန ရာဂါြဖစပားသလနာ တစဦးချငးစ၏

Linelist စာရငးြပစထားရမညြဖစပါသည။ အဆငဆငသတငး ပးပရာတငလညး Linelist က

အသးြပ ပးပရပါမည။

Linelist နမနာ

စဉ အမည အသက ကျား/မ နရပ

လပစာ

စတငြဖစပား

သညရကစ

ရာဂါလကခဏာ အ ြခအ န

အရညဝမး အန ဖျား ဗကနာ အြခား သာမန ြပငးထန

အထကပါ Linelist သည နမနာြဖစ ပး ရာဂါြဖစပားမအ ြခအ နအလက လအပချကများအား

ြပာငးလြဖညစကအသးြပနငပါသည။

ဥပမာ - ဆးရတကသည နစ၊ ဆးရဆငးသည နစ၊ ခရးသားလာမအ ြခအ န၊

အစားအ သာကရာဇဝင

Linelist မ သရနင သာ အချကအလကများ

၁။ ကးစက ရာဂါြဖစပားသညအသကအပစ၊ ကျား/မ သနငြခငး

၂။ ကးစက ရာဂါြဖစပားသည နရာ၊ လမး၊ ရပကက၊ ကျးရာ စသညတသရနင ြခငး

စသြဖင၊ လနာနငပတဝနးကျငတငလနာသစရာ ဖနငြခငး

၃။ ကးစက ရာဂါ၏ လကခဏာများက သရသြဖင သသယ ရာဂါအမည သတမတနငြခငး၊

ရာဂါအတညြပနင ရး လအပသည ဓာတခနမနာက ဓာတခစစ ဆးရနစစဉ ဆာငရက

နငြခငး၊

၄။ လနာများ၏ အ ြခအ နကသရနငြခငး၊

၅။ ကးစက ရာဂါစတငြဖစပားသည ရကစ၊ ကးစကပျနသညကာလ၊ ထနးချပနငသည

အချနကာလတက သရနငြခငး၊

(၄) အဆငဆငသတငး ပးပြခငး (Reporting)

ကးစက ရာဂါြဖစပားမရပါက အဆငဆငအချနနငတစ ြပးည သတငး ပးပမသာ လအပ

သာကာကယထနးချပ ရးလပငနးများက အချနမ ဆာငရကနငမည ြဖစပါသည။

(၅) သးြခားထားရကသမ ပးြခငး (Isolation)

အချ သာ ကးစက ရာဂါများြဖစပားလာပါက လနာမတစဆင ရာဂါဆကလက ကးစက

ပျနမမရ စရန လနာအား သးြခားထားရ ကသမ ပးရန လအပပါသည။ အကာအကယဝတစ

(Personal Protective Equipments) များဝတဆငရမညြဖစပါသည။

ဥပမာ- ကကငကတပ ကး ရာဂါ

(၆) ခြခားထားရ စာင ကပကညရြခငး (Quarantine)

ကကငကတပ ကး ရာဂါကသ ကးစက ရာဂါများြဖစပားလာပါကလနာနင အနးကပ

ထ တခသများအား ခြခားထားရ စာငကပကညရ၍ ရာဂါလကခဏာ ပ ပါကလာပါက

ချကချငးကသမ ပးရန လအပပါသည။ ထသခြခားထားရြခငးြဖင ရာဂါကးစကခထားရသများ

ထမ ဆကလကပျနမကလညး တားဆးနငမညြဖစပါသည။

(၇) ပးသတြခငး (Disinfection)

သကမအရာဝတထ များ ပ မ မျကစြဖငမြမငရ သာ ရာဂါပး (ဘကတးရးယား၊ ဗငးရပစ

ရာဂါပး) စသညတက ဖျကဆးြခငးက ပးသတြခငးဟ ခ ပး ပးသတနင သာ နညးလမးအမျး

မျးရပါသည။

အရကြပန - သာမမတာ၊ ခစတခနးသးပစစညးများ (ဓါး၊ ကတ ကး)

ကလရငး - ကမးြပငများ၊ ပရ ဘာဂမျကနာြပငများ၊ အဝတအစားများ၊

သာကသး ရ

ရဆမတ ရာက အာင အပ ပးြခငး - သာကသး ရ

(၈) ပးမား ကာငများအား နမနငးြခငး (Disinfestation)

ကက၊ ြခင၊ ယငစသည သတတ ဝါများမတစဆင ရာဂါကးစကမမရ စရန နမနငးြခငးက

ခ ပါသည။

သးလနတပ ကး ရာဂါ - ြခင ဆးမတြခငး

ပလပ ရာဂါ - ကက ထာင ချာကဆငြခငး၊ ကကသတ ဆးချြခငး

(၉) သနရငး ရးလပငနးများ ဆာငရကြခငး (Sanitation)

မသနရငး သာအစာ၊ သာကသး ရ၊ မစငတမ တစဆင ရာဂါ ကးစကမမရ စရန

ပတဝနးကျငသနရငး ရးလပငနးများက ဆာငရကရန လအပပါသည။

သန(၄)သနလပငနးများ

(၁) အစားအစာသနရငးြခငး

(၂) သာကသး ရသနရငးြခငး

(၃) လကသနရငးြခငး

(၄) အမသာသနရငးြခငး

(၁၀) ကာကယ ဆးထးန/တက ကးြခငး (Immunization)

ကာကယ ဆးြဖင ကာကယ၍ရ သာ ကးစက ရာဂါများြဖစပားလာပါက ကးစကမရပတန

စရနအတက လနာနင အနးကပ နထငသများ၊ ရာဂါမြဖစ သးသများက ကာကယ ဆးထးန/

တက ကးရန လအပပါသည။

ဥပမာ- ဝကသက ရာဂါ

(၁၁) ရာဂါကာကယ ဆး တက ကးြခငး (Chemoprophylaxis)

ကးစကြမနဦး နာကအ ြမး ရာင ရာဂါနင ကာလဝမး ရာဂါများကသ ကးစကြမန ရာဂါ

များြဖစပားလာပါက လနာနငအနးကပ နထငသများက ကးစကမမရ စ ရးအတက ရာဂါ

ကာကယ ဆးများကတင တက ကးရနလအပသည။ ထသတက ကးြခငးြဖင အချနကာလ

တစခအတငး ရာဂါကးစကမခရ အာင ကာကယမ ပးနငပါသည။ သ သာ ကာလရညကာ

ကာကယ ပးနငမညမဟတပါ။ တစရာလး၊ တစရပကကလး၊ တစ မလး ကာကယ ဆးတက

ကးမသည ဆးယဉမ အနတရာယရ ပး ထ ရာကမလညးမရသြဖင ရာငကဉသငပါသည။

(၁၂) ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး (Health Education)

ကးစက ရာဂါ ကပအသငြဖစပားပါက ြဖစပားသည နရာ၊ ဒသ၊ အချနနင အ ြခအ န

ပ မတည၍ ထ ရာကသည ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငးက ဆာငရကရမည။ ြပညသလထ

သ ဘာ ပါက စမည စကားလးများ သးနနး၍ လရငး၊ တရငး ြပာကားရမည။

(၁၃) လနာရာ ဖ၍ကသြခငး (Case detection)

ကးစက ရာဂါကပအသငြဖစပားလာပါက ရာဂါြဖစပားသည နရာ၊ ဒသတင တစအမ

တကဆငး လနာသစရာ ဖကသ ပးရန အလနအ ရး ကးပါသည။ သမသာ လနာများမတစဆင

ဆကလကြပနပားမ ကာကယတားဆးနငမညြဖစ ပး ကပအသငြဖစပားမအား ထနးချပနငြခငး

ရ၊ မရ လနာသစ တ ရမ ပ မတည၍ သးသပနငမည ြဖစပါသည။

လနာသစများက ကသမ ပးရန ြဖစပားရာ ရပကက၊ ကျးရာတင ယာယ ဆးခနးဖငလစ

ထားရရန လအပပါသည။

၃။ ကးစက ရာဂါများ၊ ကးစက ရာဂါများသတငးပအစရငခြခငး/ ကးစက ရာဂါ များ

စာစးစာသရသတငးပြခငးနင တနြပနထနးချပြခငး

သငကားရသညရညရယချက

- ကးစက ရာဂါ ြဖစပားမ သတငးပရာတင ပါဝငရမည သတငးအချကအလကများအား

သရ စရန

ကးစက ရာဂါ၏ အဓပပာယဖငဆချက

ကးစက ရာဂါဆသညမာ လတစဦးမ တစဦးသလညး ကာငး၊ တရ စဆာနမ လသလညး

ကာငး၊ အစားအ သာကမတစဆင လသလညး ကာငး၊ ြခင၊ ယင၊ လး စသညပးမား ကာင

များ မတဆင လသလညး ကာငး ကးစကတတ သာ ရာဂါကဆလသည။

တကရကကးစကြခငး

တကရကကးစကြခငး ဆသညမာ ရာဂါြဖစ သာသနင ကယကာယထ တ၍ သာလညး

ကာငး၊ ကာမစပယက၍ သာလညး ကာငး စသညတြဖင ရာဂါပးသည အြခားတစဦးသ

တကရကကးစကြခငးကဆလသည။

သယဝက သာနညးြဖငကးစကြခငး

သယဝက သာနညးြဖငကးစကြခငးတင နညး (၂) နညးရသည။

(၁) တဆငခပစစညးြဖငကးစကြခငး

ရာဂါပး ငတယ န သာပစစညးများ၊ အစားအစာများ၊ သာကသး ရများ၊ နနငနထက

ပစစညးများကစားသးြခငး ကာင ရာဂါကးစကြခငးကဆလသည။

ဥပမာ-ကာလဝမး ရာဂါပးများရ နသည မသနရငး သာ ရက သာကသးြခငး ကာင ကာလဝမး

ရာဂါရရြခငး

(၂) ရာဂါမျ းသယ ဆာငသည ပးမား ကာငများမတစဆင ကးစကြခငး

ရာဂါမျးသယ ဆာငသည ပးမား ကာငများမတစဆင ကးစကြခငးဆသညမာ ရာဂါပး

များညတယ န သာ ြခငများ၊ မား ကာငများ၊ မတများကကခြခငး ကာင ခနတာကယတငးသ

ရာဂါပးကးစကြခငးကဆလသည။

ရာဂါမျ းသယ ဆာငသည ပးမား ကာငများမတစဆင ကးစက သာ ရာဂါအချမာ

ငကဖျား ရာဂါ (ြခငမတစဆင )

ပလပ ရာဂါ (ကက လးမတစဆင)

ဆင ြခ ထာက ရာဂါ (ြခငမတစဆင )

ြပငးထနဝမးပျကဝမး လာ ရာဂါ (ကာလဝမး ရာဂါ)

သငကားရြခငး၏ရညရယချက

ရာဂါြဖစပားတတ သာ ပး၊ ကးစက စ သာနညးလမး၊ ရာဂါလကခဏာများ၊ Case

Definition၊ ကာကယရနနညးလမးများ၊ ကးစကြပနပားမအား ထနးချပရန နညးလမးများအား

ရငးလငးစာ သရ စရန

CHOLERA

ြပငးထနဝမးပျက၊ ဝမး လာ ရာဂါ

ြပငးထနဝမးပျက၊ ဝမး လာ

ရာဂါပး - Vibrio Cholerae ဘကတးရးယား ရာဂါပး

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ရာဂါဇစြမစမရ သာ နရာ ဒသတင အသက (၅) နစနင

အထကလတစဦး ဝမးအရညများသား ပး ရ/ဆားဓါတ

များဆးရး ပး သဆးသားြခငး

- ဝမး ရာဂါြဖစ လရ သာ နရာ ဒသတင အသက (၅) နစနင

အထက လတစဦး ရတတရက အရညဝမးများသားြခငး

(အနလငအနမည)

သသယ - အထကပါ ရာဂါသငြပငလကခဏာများက တရလင

အတညြပ - Vibrio Cholerae O1 of 0139 ကဓါတခစစ ဆး တ ရလင

ကးစကအသငြဖစပားမသတမတြခငး

- လနာတင ဝမး ရာဂါပး တလ င

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - လ

ရာဂါြပနနပ - အစားအ သာက၊ ရတမတဆင ရာဂါကးစကြပနနသည

ရာဂါပျးရက - နာရပငးမ (၅) ရက၊ ပျမးမ (၂-၃) ရက

ကးစကနင သာကာလ - လနာ၏မစငတင ရာဂါပးရ နလင (ဝမးရပ ပး ရကအနညး

ငယခန)

ကာကယ ရးလပငနးများ - ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

- ယငလအမသာသးစ စြခငး၊

- ရတငး ရကန ဆးခပ စြခငး၊

- ပတဝနးကျငသနရငး ရး/ ယင ကာငနမနငး ရး၊

- အစားအ သာကများက သနရငးစာကငတယ စြခငး (လထ/

စား သာကဆငများ)

- လသားက လးငယများအား မခငနသာတက ကး စြခငး၊

နမနငး ရးလပငနးများ - ရာဂါြဖစလင ချကချငးသတငး ပးပြခငး၊

- လနာအား ညနးပ၍ သးသနထားရ၍ ထ ရာကစာကသြခငး၊

Rehydration; Oral/ Nasogastric/ IV plus Antibiotcs.

(see Treatment guidelines of severe diarrhea)

- ရာဂါအတညြပနငရနအတက လနာနင လအပပါက အတ

နများအား ဝမးနမနာစစ ဆးြခငး၊

- လနာသစရာ ဖြခငး၊ လနာနငအတ နသများအား ကာကယ

ဆးတက ကးြခငး၊

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊ အဓက (၅) ချက

- ဝမးပျကလ ငကျနးမာ ရးဌာနသြပရန

- ဆးခနးသလာခက ဓါတဆား ရ သာကရန

- အစာ (စား ပး/ မစားမ) နင အမသာသး ပးတငး သချာ

လက ဆးရန

- အစားအ သာကကျက အာငချကစားရန

- ရ ကာငး ရသန သာကသးရန

- ရတငး ရကန ဆးခပ စြခငး၊ အမရ သာက ရက ကလ

ရငးခတ ဆြခငး (ဥပမာ-Water Guard)

- ပတဝနးကျငသနရငး ရး/ ယငလအမသာသးစ စြခငး၊

ယင ကာငနမနငး ရး (ပးသတ ဆးများဖျနးြခငး၊ ြဖးြခငး)

- လစ ဝးြခငးက ရာင စြခငး၊ အသဘရလင အကျဉးရး စ

ြခငး၊

အြပညြပညဆငရာနငဆကသယြခငး

လအပလင နငငြခားဆကသယ ရးဌာနမတဆင ကမဘာကျနးမာ ရးအဖ ြဖင ဆကသယ

ြခငး (ဝမးပျကဝမး လာ ရာဂါ ကာကယနမနငး ရးလကစစာအပအား မြငမး၍)

ြပငးထနဝမးပျက၊ ဝမး လာ ရာဂါ တ ြပနထနးချပြခငး

(Flow Chart for outbreak response of cholera)

ြပညနယ/ တငး/ ဗဟသ

အစရငခြခငး  

ဓာတခစစ ဆးြခငး  

ဗဟမ WHO သသတငးပြခငး

ရာဂါထနးချပသညအထ

ဆာငရကြခငး 

ထပမလအပသည စစမးစစ ဆးမများ

ဆာငရကကာ ရာဂါြဖစပားမ

အ ကာငးရငးများက ရာ ဖြခငး 

ရာဂါ တ   ရာဂါမ တ  

၁။ စစမးစစ ဆးရန RRT*အဖအား စလတ

ြခငး၊

၂။ ဒသခအာဏာပငအဖ ြဖင ပးတ၍ကာကယ

နမနငး ရးလပငနး ဆာငရကြခငး၊

၃။ ဆးဝါးပစစညးလအငအားစညးရးယြခငး၊

၄။ ဓာတခနမနာများ ပးပစစ ဆးြခငး

၁။ လနာများအား ထ ရာကစာ

ဆးဝါးကသ ပးြခငး၊

၂။ လနာနင ထ တသအတ နများအား

ကာကယ ဆးတက ကးြခငး၊

၃။ ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

၄။ ပတဝနးကျငသနရငး ရး ဆာငရကြခငး၊

၅။ ရတငး၊ ရကန ဆးခပြခငး၊

ရာဂါအား ချကချငး တငကား

သတငးပြခငး  

ရာဂါတ ြပနထနးချပ ရး

လပငနးများ  

ြပငးထနဝမးပျက၊ ဝမး လာ ရာဂါ 

ကျနးမာ ရးဝနထမးမ ရာဂါဇစြမစသငြပင

လကခဏာ မးြမနးစမးသပြခငး

သသယ ကာလဝမး  

ရတငး ရကနများက ကလရငး ဆးခပနညး

- ရတငးများတင ကလရငး ဆးခပရန ရဂါလတကသညပ သနညး

- ၅’ x အချငး’ x အချငး’ x ရအနက’ (5D2 H)= ရဂါလ ပါငး

ရတငးအချငးတငးတာပ

ရအနကတငးရာတင က းတစ ချာငးထပတင ခလးချည၍ တငးရမည။ ကးချညထား သာခက

ရတငး အာက ြခထ အာငချပါ။ က းအ ပ ပငး ရစရာနင ခချညထား သာ နရာအကာအ ဝး

သည ရအနကြဖစသည။

ရကနများတင ကလရငး ဆးခပရန ရဂါလတကသည ပ သနညး

၆.၂၅ x ရကနအလျား x ရကနအန x ရအနက = ရဂါလ ပါငး

ရဂါလတစ ထာငလင Bleaching Powder (25% to 35%) အာငစဝကမ တစ အာငစ (၁-၂

ဇနး) ခပ၍ မနစ (၃၀) စာင ပးမ သးရန

- လကနပတကငတင ဆးခပရနအတက ဆးမန ဟငးစားဇနး (၂) ဇနးက ရခကတစခ

တင ဖျာ၍ လကနပတကငထသ လာငးထညပါ။ ထ နာကမနစ (၃၀) စာင ပး ရ (၅)

ပးစာခန ခပထတ ပးမ အသးြပပါရန။

Domestic Stock Solution

အမသးကလရငးစ တာ ဖျာြခငး

Bleaching Powder လဖကရညဇနး (၂) ဇနးအား ပလကစတစခကတစခတင ရ

အနညးငယြဖင မနနစရညကသ ရ အာင ဖျာပါ။

Diameter (အချငး) Diameter (အချငး)

တကရကတငး 

ဝါးလးြဖငတငး 

၎ငးမနနစ ဆးအား ရတစလတာရ ပလငးတင သမ အာင ဖာပါ။ အမသး Stock

Solution ကရရ ပးြဖစသည။

သာက ရ တစလတာတင Stock Solution လဖကရညဇနး (၁) ဇနး (Teaspoon) ခတ

ပး သမ အာင မပါ။

မနစ (၃၀) စာင ပးမ သးရန (ကလရငးနရရြဖစရမည)

Stock Solution ထည သာ ပလငးသည အည ရာငြဖစလငသင တာ၏ (သ) အလငး

ရာငမထ အာင အ ရာငရငစကက ြဖငအပပါ။

ဖျာ ပး Stock Solution ကတစပတထကပမသးရန

Water Guard နင Chlorine Tablets တသညလညး အမသးကလရငးစ တာများြဖစကသည။

သကဆငရာအညနးအတငး ဖျာသးသားကရနြဖစသည။

WHO Standard Treatment Guideline For Cholera

ြပငးထနဝမးပျကဝမး လာ ရာဂါအတက ကသ ရးလမးညန

For Severe Dehydration

Age Ringer’s Lactate Solution

30 ml/ Kg 70 ml/ Kg

Less than 1 year First 1 hour 5 hours

Age 1 year and older 30 minutes 2½ hours

Give ORS solution 5 ml/ Kg/hour as soon as the patient can drink

For Severe Dehydration

Age Ringer’s Lactate Solution

30 ml/ Kg 70 ml/ Kg

Less than 1 year First 1 hour 5 hours

Age 1 year and older 30 minutes 2½ hours

Give ORS solution 5 ml/ Kg/hour as soon as the patient can drink

For Severe Dehydration

Age Ringer’s Lactate Solution

30 ml/ Kg 70 ml/ Kg

Less than 1 year First 1 hour 5 hours

Age 1 year and older 30 minutes 2½ hours

Give ORS solution 5 ml/ Kg/hour as soon as the patient can drink

For Some Dehydration

Approximate amount of ORS solution to give in the first 4 hours

Age Less than

4 months

4-11

months

12-23

months

2-4 years 5-14

years

15 years

or older

Weight Less than 5-7.9 kg 8-10.9 kg 11-15.9 16- 30 kg or

5kg kg 29.9kg more

ORS

solution in

ml

200-400 400-600 600-800 800-1200 1200-

2200

2200-

4000

Antibiotics used to treat cholera

Antibiotic Children Adults

Doxycycline twice per

day

- 300 mg

Tetracycline 4 times per

day for 3 days

12.5 mg/kg 500 mg

Furazolidone (for

Pregnancy)

4 times per day for 3

days

1.25 mg/kg 100 mg

Erythromycin 4 times per

day for 3 days

12.5 mg/kg 500 mg

Antibiotics used for Chemoprophylaxis

Antibiotic Children Adults

Doxycycline a single

dose

- 300 mg

Dysentery

သးဝမးကက ရာဂါ

ရာဂါပး - Bacillary Dysentery: Shigella အပစဝင ဘကတးရးယား

များ (Shigella dysenteriae, Shigella flexnerii,

Shigella boydii, Shigella sonnei) Amoebic

Dysentery: Entamoeba Histolytica (Protozoa ပးအမျ း

အစား)

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ရာဂါရသသည ဗကနာ ပး မကာခဏ ဝမးသားသည။ ဝမးမာ

ရစကက၍ နာတတသည။ (၁) ကမ လင ဝမးပမာဏနညး ပး

သး၊ ခ ၊ ြပညများပါတတသည။ Bacillary Dysentery နင

Amoebic Dysentery ရာဂါတ အတတလျကလညး

ြဖစပားနငသည။ Bacillary Dysentery: များ သာအားြဖင

ရာဂါြပငးထနမမရဘ အလအ လာက သကသာသားတတ

သည။ Amoebic Dysentery: ဝမးအနမာဆးရား၍ နည

ရာငရသည။ တစခါတစရ အစာအမနာလကခဏာနင သာ

လညး ကာငး၊ အအတတ ရာငြခငးနင သာလညး ကာငး

တသည။ အမးဘားဝမးကကပးသည သးလမး ကာငးမ

တစဆင အသညး၊ အဆတနင ဦး နာကသ ရာကရ ပး

အသကဆးရးနငသည။

သသယ - အထက ဖာြပပါ ရာဂါလကခဏာများနငကကညသ

ြဖစနင ြခ - အထက ဖာြပပါ ရာဂါလကခဏာများရ ပး လနာ၊ ရာဂါ

ြဖစ သာ တရ စဆာနနင အနးကပထ တ နထငသ

အတညြပ - မစငနင Rectal Swab ကဓါတခစစ ဆးနငသည။

ကးစကအသငြဖစပားမ သတမတြခငး

- သသယလနာ (၁) ဦးထကပ၍ တလင

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - ရာဂါြဖစပား သာ (သ) ရာဂါပးသယ ဆာင သာ လ၊

တရစဆာန

ရာဂါြပနနပ - ရာဂါရသ၏ မစင၊ မသနရငး သာလက၊ ယင ကာင၊ အသး

အ ဆာငတမတစဆင အစာလမး ကာငးသ ဝင ရာက

ကးစကသည။

ရာဂါပျးရက - Bacillary Dysentery: (၁) ရကမ (၇) ရက ပျမးမ (၄) ရက

Amoebic Dysentery: (၅) ရကမ လအတနကာ ပျမးမ (၂-

၄) ပတခန

ကးစကနင သာကာလ - Bacillary Dysentery: ရာဂါြပငးထနချနမ ဝမးထတင

ရာဂါပးကငးစငချနအထ (၄) ပတ၊ ရာဂါပးသယ ဆာငသ

ထမ (၁-၂) နစအထ ရာဂါကးစကနငသည။ Amoebic

Dysentery: နစ ပါငးများစာကာြမငနငသည။

ကာကယ ရးလပငနးများ - ပတဝနးကျငသနရင ရး ဆာငရကြခငး

- အစားအစာ၊ သာကသး ရနင တစကယရညသနရငး ရး

ဆာငရကြခငး

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး

နမနငး ရးလပငနးများ - ပတဝနးကျငသနရငး ရး ဆာငရကြခငး၊

- အစားအစာ၊ သာကသး ရနင တစကယရညသနရငး ရး

ဆာငရကြခငး၊

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

- လနာသစရာ ဖ၍ ဆးကသမ ပးြခငး၊

- လနာနငအနးကပ နထငသများအား စာငကပကညရရန

အြပညြပညဆငရာနင ဆကသယြခငး

(Acute Jaundice)

ရတတရကအသားဝါြခငး

ရတတရကအသားဝါြခငး

ဖျား ပး ရကအနညးငယအတငး ရတတရက မျကစဝါြခငး၊ အသားဝါြခငး၊ လနာတစဦး

ထကပ၍ အစလက (Cluster) တရလင ကပ ရာဂါြဖစနငသြဖင လတတ လာအသားဝါြခငး

(Acute Jaundice) ဟ၍ ဦးစာ သတငးပရမညြဖစ ပး ဆးရတင စ ပး ရာဂါရာ ဖကသ စမည

ြဖစသည။

ရာဂါသငြပငလကခဏာ

ရာဂါသငြပငလကခဏာအရအြဖစများ သာ ကးစက ရာဂါ (၂) မျ းမာ ဗငးရပစ အသညး

ရာငအသားဝါြခငး (Viral Hepatitis) နင Leptospirosis တြဖစကသည။

အသညး ရာငအသားဝါ (Viral Heaptitis-VH) မာ VH A, VH B, VH C, VH E

စသညြဖင အမျးမျးရသည။ ဘနငစသည သးနင သးပစစညးတမတစဆင ကးစကက ပး အ

နင အးတသည မသနရငး သာ ရမတစဆငကးစကနငသည။ အနင အးတသည တစ နရာ

တညးတင စ ဝး (Cluster) အသငြဖင တရရတတ ပး ဘနငစသည သးသငးြခငး၊ ဆးထး

ြခငး ရာဇဝငများ မးြမနးသရနငသည။ အသားဝါြခငး၊ မျကလးဝါြခငး၊ ဆးဝါြခငးနင ညာဖက

နရး အာက၊ အာငြခငးတက တရတတသည။

(Leptospirosis) လကတစပငရးစစ ရာဂါမာမ Spirochete ဘကတးရးယား ကာင

ကးစကြဖစပားသည။ က ၊ နား တရ စဆာနနင ကက ကျငငယရညတမတစဆငကးစကတကသည။

စတစ ရဝပ သာအရပများတင လယယာနင ရလပသားများတင တရတတသည။ (Cluster)

အသငြဖင မ တရတတဘ နရာခတကကတင Sporadic အသင တရတတသည။ အသားဝါ

ြခငး၊ မျကသားနြခငး၊ ဆးဝါြခငး၊ ကယခနဓာအတငး သးယစမြခငးနင ကျာကကပထခကြခငး

တ ကာင ဆးကသမ နာကကျလင (၂) ရက (၃) ရကအတငး ရတတရက သဆးတတသည။

အတညြပ - အသညး ရာငအသားဝါအတက Blood for VH A, VH B, VH C, VH E

စသညတက စစ ဆးနငသည။

(Leptospirosis) လကတစပငရးစစ ရာဂါအတကမ Lepto Dip Test ြဖင

serology စစ ဆးနငသည။

ကးစကအသငြဖစပားမ သတမတြခငး-

အထကပါသငြပငလကခဏာများနင Lab အ ြဖ ပါငးစပ၍ ရာဂါသတမတ

နငသည။

ရာဂါြပနနပ - အသညး ရာငအသားဝါ B, C သည ဆးထး၊ သးသငးြခငးြဖင၎ငး၊ A, E

သည Fecal oral route မ၎ငး၊ လကတစပငရးစစ ရာဂါတင ရာဂါပးရ

သာ ရ၊ အစာ၊ ြမ ကးတနင ထ တ ြခငးြဖင ကးစကနငသည။

ကာကယကသ ရးလပငနးများ

- လနာသစရာ ဖြခငး

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊ ရမကးြခငး၊ သးပစစညးမကးြခငး

- တစကယရညနင ပတဝနးကျင သနရငး ရးများ ဆာငရကရန

- တစနစ အာကက လးများ ပမနကာကယ ဆး (၃) ကမြပည အာငထးရန

- ဖျား ပးအသားဝါ သာ လနာများရလင ချကချငးသတငးပရန၊

- လနာအား ဆးရညနးပစစ ဆးကသရန (Treat according to

provisional/ final diagnosis)

- Treatment for leptospirosis – Benzyl Pencillin

Chemoprophylaxis – Doxycycline for high risk only

Typhoid

(အ ရာငငနးဖျား ရာဂါ)

ရာဂါပး - Salmonella typhi သည တကဖက ရာဂါပြဖစ စ ပး၊

Salmonella paratyphi A & B သည ပါရာ တကဖ က

ရာဂါက ြဖစ စသည။

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ပထမရကသတတ ပတအတငး လနာသည ကယပဖျား၍ နနက

ခငးထက ညပငးတင အဖျားပတတသည။ သးခနနနးမာ

သာမနထကြမန သာလညး ကယအပချနတကြခငးနင ဆ

လျာ အာငမြမနပါ။ လနာမာ ကယလကနာကျင၍ ဦး ခါငး

မာကကခ ပး နးချပါသည။ များ သာအားြဖင ဤအချနတင

ဝမးချပတတသည

- ဒတယရကသတတ ပတအတငး၌ လနာ၏ ဝမးဗကအ ပ ပငး

နင နာက ကျာတတင အနစကက လးများက တနင၍

၎ငးတက လကြဖငဖကညလင ပျာကကယသားသည။ (၃)

ရကအတငး ၎ငးအနစကက လးများ ပျာကကယသည။ ဤ

အချနအတငး လနာ၏ဝမးဗကက စမးသပကညလင သရက

ရကက စမးသပ တ နငသည။ ဝမးဗကမာ အနညးငယတငး

၍ ညာဘက အာကအစန (RIF) တင နပကညလင နာကျဉ

တတသည။ ပဟငးရညကသ ဝမး လာတတသည။ လပန

ချာငး ရာင၍ ချာငးဆးြခငး၊ အဖျားြပငး၍ ငနးဝငြခငး

တြဖစနငသည။

- တတယရကသတတ ပတတင လနာ၏ အ ြခအ နက အဆး

အြဖတ ပးပါသည။ ဆးဝါးကသမမရလင လနာသည

သးဆပတက၍ သတလစ သဆးပါသည။ (သမဟတ) အ၌

ရ သာ အနာမာ သးယစးြခငး၊ အ ပါကြခငးတြဖစ ပး

သဆးပါသည။ အကယ၍ လနာ၏ ကယခဓါတအား ကာငး

လနး၍ ခနငရညရလင အဖျားကျကာ ြပန ကာငးလာနင

သည။

- ပါရာတကဖကသည တကဖ ကကသ ြပငးထနမမရဘ အချန

တ၍သကသကသာသာြဖင ြပနလည ကာငးမနသား ပး လနာ

၏ အသကအနတရာယမ ပးတတပါ။

ြဖစနင ြခ - အထက ဖာြပပါ ရာဂါသငြပငလကခဏာပါ အချကများနင

ကကညသ

အတညြပ - ြဖစနင ြခရ သာလနာ၏ သးတင အ ရာငငနးဖျား ရာဂါ

ပဋပစစညး ရ၊ မရ ဓါတခစစ ဆးြခငး၊

ကးစက ရာဂါအသငြဖစပားမသတမတြခငး

- ြဖစနင ြခလနာ (၁) ဦးထကပ၍ တရလ င

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - လနာနင ရာဂါပးသယ ဆာငသလတင ရာဂါပးသ လာင

သည။

ရာဂါြပနနပ - ရာဂါပးပါ သာ အစားအ သာက၊ ရ၊ အသးအ ဆာင

ပစစညးများမ တစဆင အြခားသတစဦး၏ အစာလမး ကာငး

သ ရာဂါပးများ ဝင ရာကကးစကသည။

ရာဂါပျးရက - ရကသတတ ပတ (၁) ပတမ (၃) ပတ၊ ပျမးမ (၁၄) ရက၊

ကးစကနင သာကာလ - ရာဂါြဖစ နစဉအတငးနင ၁၀ % သာလနာမ ရာဂါြဖစချန

မ (၃) လအထ၊

ကာကယ ရးလပငနးများ - သနရငး သာယငလအမသာများ ဆာကလပအသးြပြခငး၊

- အမကများက စနစတကျစနပစနင ရးအတက ဆာငရက

ြခငး၊

- ရ ကာငး ရသနနင ရလ လာကစာရရ ရး၊

- အစားအ သာကသနရငး ရး လပငနး ဆာငရကြခငး၊

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးလပငနး ဆာငရကြခငး

နမနငး ရးလပငနးများ - အ ရာငငနးဖျား ရာဂါ လနာများတင ကးစကြပနပား န

ကာငး တရပါက သကဆငရာကျနးမာ ရးဌာနသ သတငး

ပြခငး၊

- လနာအားကသမ ပးြခငး၊

- ယင ကာင ပါကဖားမနမနငး ရးလပငနးများ ဆာငရက

ြခငး၊

အြပညြပညဆငရာနင ဆကသယြခငး

Food Poisoning

(အစာအဆပသင ရာဂါ)

(၁) ရာဂါပး - Salmonella typhimureum, Clostridium welchii

အပစဝင ဘကတးရးယားပး

(၂) ရာဂါပးအဆပ - (က) Staphylococci ပးများမ ထတ သာအဆပသည

ရဆမတအပချနက ခနငသည။ ရာဂါပးသည အစာထတင

ဝင ရာကပားများ၍ အဆပများ ထတတတပါသည။

(ခ) Staphylococci ပးများမ ထတ သာအဆပသည

ရဆမတအပချနက ခနငသည။ ရာဂါပးသည အစာထတင

ဝင ရာကပားများ၍ အဆပများ ထတတတပါသည။

(ဂ) Clostridium botulinum ပးသည ကာငးစာ မချက

ြပတ သာအစာတင ဝင ရာက၍ အဆပများထတတတ

သည။

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - Salmonella အစာအဆပသငြခငးတင ရတတရက ဗကနာ

ပး အာအနကာ ဝမး လာပါသည။ ကယအပချနမာ သာမန

ထကပသည။ အစားအ သာကပျကြခငး၊ ဝမး လာြခငးမာ

ရကအနညးငယ ကာတတသည။ က လးငယများတင

အငအားချညန၍ ရဓါတခမး ြခာကြခငးက တရပါသည။

Clostridium welchii အစာအဆပသငြခငးတငရတတရက

ဗကနာ ပးမ ဝမး လာတတသည။ မကာခဏ ပျ အနတတ

သည။ များ သာအားြဖင မအနပါ။ ဤ ရာဂါြဖစပားမသည

ြပငးထနမမရဘ (၂၄) နာရအတငး ြပနလည ကာငးမနသား

တတသည။

Staphylococci အဆပသငြခငးြဖစလ င ရတတရကြပငးထနစာ ပျအနြခငး၊ ဝမး လာ

ြခငး၊ ကကတကြခငးတြဖစ ပ ၍ ကယအပချန သာမနထကနညးသည။ တစရက၊ နစရကခန

ရာဂါခစားရ သာလညး သ ပျာကမနညးပါသည။ အနြခငး၊ ဝမး လာြခငးတစတငြဖစ ပ ပး

နးချြခငး၊ နတခမး ြခာကြခငး၊ အာရ ကာများ ထခကြခငးတြဖစသည။ (၃) ရကမ (၄) ရက

အတငး အသကရရပြခငး၊ အြခား ရာဂါပး ဝင ရာကြခငးတ ကာင သဆးတတပါသည။

သသယ - အထက ဖာြပပါ ရာဂါသငြပငလကခဏာပါ အချကများနင

ကကညသ

ြဖစနင ြခ - ရာဂါလကခဏာရ ပး လနာနငအနးကပ နထင၍ တည သာ

အစားအ သာကက စား သာကသ

အတညြပ - အစာနမနာ၊ လနာ၏ ဝမးနမနာ၊ အနဖတနမနာများအား

ဓါတခစမးသပစစ ဆးြခငး၊

ကးစက ရာဂါအသငြဖစပားမသတမတြခငး

- ြဖစနင ြခလနာ (၁) ဦးထကပ၍ တရလ င

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - Salmonella သည လနာနင နာလနထ ရာဂါပး သယ ဆာင

သ၊ အမ မးတရ စဆာန၊ ကက၊ ဘနင ၎ငးတ၏ ဥများတင သ

လာငသည။

- Clostridium welchii ပးတင (၈) နာရမ (၂၂) နာရ

- ပျမးမ (၁၀) နာရမ (၃၆) နာရ

- Staphylococci ပးအဆပ ကာင (၁) နာရမ (၆) နာရ

- ပျမးမ (၂) နာရမ (၄) နာရ

ရာဂါြပနနပ - Salmonella နင Clostridium welchii ရာဂါပးများသည

သ လာငသတ၏ အစာလမး ကာငးတင အမပါဝငသြဖင

၎ငးတ၏ မစငမ တစဆငကးစကသည။ ရာဂါပးသည လ၊

တရ စဆာနတ၏ မစငမတစဆင လတ၏ အစားအစာထသ

ရာကရပားများ ပး ကးစကပါသည။ မသနရငး သာကက

များ၏ ခနဓာကယမ အညစအ ကးများမတစဆင လ၏အစား

အစာသ ထ တကးစကနငသည။ ကာငးစာချကြပတထား

ြခငးမရ သာ အမသား၊ ကကသားနင အစားအ သာကများ

တင ရာဂါပး ဝင ရာကကးစကလယသည။

- ရာဂါပးအဆပရ သာ မညသညအစားအ သာကကမဆ

စားမခပါက အဆပသငပါသည။ အစားအ သာက ကငတယ

ချကြပတ သာ လ၏နာ ခါငး၊ အာ ခါင၊ ပါးစပတတင အနာ

ရလ င၎ငးအနာမ ရာဂါပးများ အစာသဝင ရာက ကးစကနင

သည။

ရာဂါပျးရက - Salmonella ပးတင (၆) နာရမ (၇၂) နာရ

- ပျမးမ (၁၂) နာရမ (၃၆) နာရ

- Clostridium welchii ပးတင (၈) နာရမ (၂၂) နာရ

- ပျမးမ (၁၀) နာရမ (၁၂) နာရ

- Staphylococci ပးအဆပ ကာင (၁) နာရမ (၆) နာရ

- ပျမးမ (၂) နာရမ (၄) နာရ

ကးစကနင သာကာလ -

ကာကယ ရးလပငနးများ - သားသတလပငနးများတင စနစတကျ သတမတ ဆာငရက

ြခငး၊

- စျးအတငး ရာငးချ သာ သား၊ ငါး၊ ဟငးသးဟငးရကများ

က စစ ဆးကညရြခငး၊

- စား သာကဆငများတင ကယတယ ရာငးချသများက စနစ

တကျ မနမန စစ ဆးြခငး၊

- ရာဂါသယ ဆာငသများက ကယတယ ရာငးချခငမြပဘ

ကသမ ယ စြခငး၊

- အစားအစာများက စနစတကျ အး သာ နရာတင သမး စ

ြခငး၊

- အစားအ သာကဆငရငများ၊ ကငတယသများ၊ စား သာက

သများနင လပသားြပညသများက တစကယရညသနရငး ရး

ကာငးမနရန ကပမတြခငး၊ ကျနးမာ ရးပညာ ပြခငး၊

ပတဝနးကျငသနရငး ရး လပငနးများ ဆာငရကြခငး၊

နမနငး ရးလပငနးများ - ကျနးမာ ရးဌာနသ စာလျငစာ သတငးပြခငး၊

- လနာသစရာ ဖ၍ ဆးကသမ ပးြခငး၊

- အစားအစာသနရငး ရး၊ သာကသး ရသနရငး ရးနင

တစကယရညသနရငး ရးလပငနးများ ဆာငရကြခငး၊

- အစားအစာချကြပတသများ၏ တစကယရညသနရငး ရးနင

ကျနးမာ ရးအားစစ ဆး၍ လအပ သာ ကသမများ ပးြခငး

အြပညြပညဆငရာနင ဆကသယြခငး

AFP

လတတ လာ ပျာ ခအ ကာ သ ရာဂါ

ရာဂါသငြပငလကခဏာ

အသက (၁၅) နစ အာကက လးတစဦး လတတ လာ ပျာ ခ၍ အ ကာ သြဖစပားလ င

လတတ လာ ပျာ ခအ ကာ သလနာအြဖစ သတမတရမညြဖစပါသည။ (Guillain – Barre

Syndrome နင Transverse Myelitis များ ပါဝငပါသည။)

Spastic အ ကာ တာငတငး န သာ လနာများနင နာတာရညများ မပါဝငပါ။

လတတ လာ (Acute) ဆသညမာ (၁) ရကမ (၁၀) ရကအတငး အ ကာ သြဖစပားလာ

ြခငးြဖစပါသည။ အ ကာ သလကခဏာ စတငြဖစသည နမ အ ကာ သမအြပငးထနဆးြဖစ

သည နအထ ကားကာလ (၁) ရကမ (၁၀) ရကအတငးရြခငးက ဆလသည။

AFP Case နငပတသက၍ လပ ဆာငရမည လပငနးအဆငဆင

AFP ြဖစပားသတစဦး တရလ င ချကချငးသတငးပအ ကာငးကားရမည။

(၁) AFP လနာတငးအား (၄၈) နာရအတငး စစမးစစ ဆးရမည။

(၂) AFP Case တငးအား ဆရာဝနကယတငကသာ Case Investigation ြပလပရနြဖစပါ

သည။

(၃) AFP လနာ နထင သာ ကျးရာ/ ရပကကတင (၅) နစ အာကက လးတငးအား

Outbreak Response Immunization (ORI) ပလယအ ကာ သကာကယ ဆးက

တစလြခား၍ နစကမ တကရမည။

(၄) AFP လနာ၏ မစငက (၂၄-၄၈) နာရြခား၍ နစကမယရမည။ အ ကာ သစတင သာ

နမ (၁၄) ရကအတငး ဝမးနမနာယနငလင ပး တရန အ ကာငးဆးအချနြဖစပါသည။

သ သာ အ ြခအ နမ ပး သာ ခကခ ဝးလ သာ နရာများတင (၃) လအတငး ဝမးနမနာ

ယနငပါသည။

(၅) လ လာက သာဝမးနမနာဆသညမာ အ ကာ သြဖစပားသည နမစ၍ (၁၄) ရကအတငး

အနညးဆး (၂၄) နာရြခား၍ ဝမးနမနာ (၂) ကမ ယြခငးြဖစသည။ ပလငးတငပါရ သာ

အမတအသား (သမဟတ) လကးလကမတစ ချာငးစာရ သာ ဝမးပမာဏက အ အးလမး

ကာငးမပျက ( ရခ, Ice Pack) မ ပျာ စဘ Label မနကနစာ ရးသား၍ အမျးသား

ဓါတခခနးသ ပးပြခငးက ဆလသည။

(၆) ရက (၆၀) တင Redisual Paralysis ရ၊ မရ လနာအား ြပနလညစစ ဆးရန အထးလအပ

သည။

(၇) Investigation Form/ Lab Form များက ြပညစစာ ြဖညစကလတမတ ရးထးကာ ဗဟ

ကးစက ရာဂါတကဖျက ရးဌာနသ ပးပရပါမည။ ကျနးမာ ရးဌာနအဆငဆငတင AFP

ြဖစပားမ အစဉလက ဇယား (Linelists) ြပစမတသားထားရရပါမည။

AFP Case တစဦးြဖစပားလ င ကပ ရာဂါအသင (Outbreak) ြဖစပားသညဟ

သတမတ၍ ORI က (၃) ရကအတငး လပ ဆာငရမည။

Wild Poliovirus Confirm

compatible

discard

discard

discard

No wild Poliovirus

Inadequate specimens

No residual weakness

Two adequate specimens

Expert review

AFP residual weakness,

Died or lost

to follow up

လတတ လာ ပျာ ခအ ကာ သ ရာဂါ အပစခြခငး (Virological Classification)

Virological Case Classification

(Outbreak Response Policy)

၁။ လတတ လာ ပျာ ခအ ကာ သလနာအား သချာစာ ြပနလညစမးသပြခငး။

၂။ ထ နရာတင လနာသစရာ ဖ ရးလပငနးများက ပမဂရစက ဆာငရက၍ လနာသစ တ ရ

ပ ါ က ဗဟကးစက ရာဂါတကဖျက ရးဌာနသ သတငးပရနနင ဝမးနမနာယြခငး၊ ရက

(၆၀) ြပည လနာအား ြပနလညစစ ဆးြခငးတက ဆာငရကရပါမည။

ပလယကာကယ ဆးတကလပငနးက ရာနနးြပညရရန တက ကးရမညြဖစသည။

AFP လနာ နအမပတဝနးကျငရ အမ ြခ (၅၀၀) တင နထင သာ ငါးနစ အာကက လး

အားလးအား OPV အနညးဆးတစ ကမ (သမဟတ) တလြခား၍ နစ ကမတက က းရမည

ြဖစပါသည။

သတြပရနမာ AFP လနာတငးအား ဝမးနမနာယ ပးမသာ OPV တကရနြဖစပါသည။

ရက (၆၀) အတငး Residual Paralysis ရ၊ မရ လနာအား ြပနလညစစ ဆးရန အထးလ

အပပါသည။ ORI ဆာငရက ပးစးမအ ြခအ နက ORI ပစြဖင ဗဟကးစက ရာဂါတက

ဖျက ရးဌာနသ အစရငခစာ ပးပရန လအပပါသည။

Flow diagram of investigation, stool collection and ORI, Myanmar

AFP case investigation should be followed by an outbreak response

immunization (ORI). This consists of giving two doses of OPV, at least 4

weeks apart to all children under 5 yr. from about 500 house-holds around the

case. During ORI any new case of AFP is searched

</= 3days  </= 28days 

Onset of 

paralysis 

Investigation of 

suspect 

2 stool specimens collected 

(< or = 14 d since onset of 

paralysis

ORI, Look for other cases 

60‐day follow‐up 

Specimen 

arrived at 

NHL 

Result from 

NHL

Polio virus 

isolates sent to 

Regional 

Reference Lab. 

BKK for intra‐

typic 

differentiation

Final classification of the case by Expert Committee 

(<12 weeks since onset of paralysis 

< or = 7 days 

Measles

ဝကသက ရာဂါ

ရာဂါပး - ဝကသကဗငးရပစပး

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - မညသမဆ ဖျားြခငး၊ အနကကထကြခငး၊ အဖအပနများ

ပ ြခငး(အရညကညဖများမဟတပါ)၊ နင ချာငးဆးြခငး၊

နာရညယြခငး၊ မျကသားနြခငးစသည ရာဂါလကခဏာများ

ရပါက ဝကသက ရာဂါသသယလနာအြဖစ သတမတပါ

မည။ (သမဟတ)

ကျနးမာ ရးဝနထမးတစဦး (သမဟတ) ဆရာဝန တစဦးဦး

မ ဝကသက ရာဂါ ြဖစပား နသညဟ သသယရသအား

ဝကသက ရာဂါ သသယလနာအြဖစ သတမတပါမည။

အတညြပ - သသယ ရာဂါြဖစပားသ၏ သးက ဓါတခစစ ဆးြခငးြဖင

ဝကသက ရာဂါ တနြပနစမးအား Measles Antibody

IgM ရ န ကာငး အ ြဖရရ သာ လနာ (သမဟတ) ဓါတခ

စစ ဆးြခငးြဖင ဝကသက ရာဂါအတညြပထားသည

လနာနင ရာဂါကးစကမ ဆကစပ နသညဟ သးသပြခငး

ခရ သာလနာ

ကးစကအသငြဖစပားမသတမတြခငး

- သသယလနာ (၅) ဦး တလင

ရာဂါစစ ဆးြခငး - Outbreak ြဖစပားမမ ပထမလနာ (၅) ဦး၏ သးနမနာ

(5ml) နင ဆးနမနာ (10-15ml) က အမျးသားကျနးမာ

ရးဓါတခမဆငရာဌာနသ အ အးလမး ကာငးမပျက ပးပ

စစ ဆးရမည။

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - လနာ

ရာဂါြပနနပ - လနာထမ ရာဂါပးသည လထမတစဆငကးစကပျနသည။

ရာဂါပျးရက - ပျမးမ (၁၀) ရက (၇) ရကမ (၁၈) ရက

ကးစကနင သာကာလ - ကနဦးလကခဏာြပသညမ အပနထက ပး နာက (၄) ရကခန

အထ

ကာကယ ရးလပငနးများ - ပမနကာကယ ဆးထးနြခငး၊

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

- ရာဂါအား စာငကပကညရြခငး

နမနငး ရးလပငနးများ - သသယလနာ တရလင ချကချငးသတငး ပးပြခငး

- အာက ဖာြပပါ Flow Chart ြဖငတ ြပန ဆာငရကြခငး

အြပညြပညဆငရာနင ဆကသယြခငး

- လအပလင နငငြခားဆကသယ ရးဌာနမတစဆင ကမဘာ

ကျနးမာ ရးအဖ ြဖင ဆကသယြခငး

Flow chart -Outbreak Response for Measles

ဝကသက ရာဂါကပအသငြဖစပားမ တ ြပနထနးချပြခငး

Age Day 1 Day 2

< 6 50,000

IU

50,000

6-

<1

100,000 100,000

1 200,000 200,000

၁။ ဗတာမင အ တက ကးြခငး

၂။ အာဟာရြပညစ အာင က း မးရနပညာ ပးြခငး

၃။ နာကဆကတြပဿနာများက ရာ ဖ ဖာထတကသြခငး

အဆတ ရာငနမးနးယား ရာဂါ

ဝမးပျကဝမး လာ ရာဂါ

ြပငးထနအာဟာရချ တြခငး

မျကစဆငရာြပဿနာများ

ဦး နာက ရာင ရာဂါ

လနာသစရာ ဖြခငး လနာအားကသြခငး

တ ြပနကာကယ ဆးထးြခငး (၉)

လမ (၅) နစအတငး

Investigation

ပထမလနာ (၅) ဦး၏

သးနမနာ - 5ml

ဆးနမနာ - 10 ml Daily and Final

Diphtheria

(ဆဆနာ)

ဆဆနာ ရာဂါပး - Corynebacterium diphtheriae ဘတတးရးယားပး

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - လတတ လာလည ချာငး ရာငြခငး

- လတတ လာ နာ ခါငးနင လည ချာငး ရာငြခငး

- လတတ လာ အသအမ ရာငြခငး

- အ ြမးဖးလမးြခငး (Pseudomembrane)

ြဖစနင ြခ - အထက ဖာြပပ ါ ရာဂါသငြပငလကခဏာပါ အချကများနင

ကကညသ

အတညြပ - ြဖစနင ြခရ သာလနာ၏ နာ ခါငးနငလည ချာငးမ ဓါတခ

နမနာယ၍ စမးသပရာတင ဆဆနာ ရာဂါပး တရအတညြပ

နငြခငး (သမဟတ) ဓါတခအတညြပထား သာလနာနင

ဆကနယမရြခငး

ကးစက ရာဂါအသငြဖစပားမ သတမတြခငး

- ြဖစနင ြခလနာ (၁) ဦး တရလ င

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - လနာ

ရာဂါြပနနပ - လနာထမ ရာဂါပးသည လထမတစဆငကးစကပျနသည။

ရာဂါပျးရက - (၂) ရကမ (၅) ရက

ကးစကနင သာကာလ - ရာဂါပးများသည လနာခနဓာကယထတင (၂) ပတခနရတတ

သည။ ပဋဇဝထ ရာကစာ ပးလင အြမန ပျာကကယသည။

ကာကယ ရးလပငနးများ - ပမနကာကယ ဆးထးနြခငး

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

- ရာဂါအား စာငကပကညရြခငး

နမနငး ရးလပငနးများ - သသယလနာ တရလင ချကချငးသတငး ပးပြခငး

- သသယလနာအား ဆးရသညနး၍ သးသန ကပမတကသ

ြခငး၊

- အာ ခါင (သ) အနာမ Swab ယဓါတခစစ ဆးြခငး

- လနာနငထ တသများအား ကာကယ ဆးတက ကးြခငး

- အတ နများအား ကသမ ပးြခငး

- လနာအားကသမ ပးြခငး

- Single dose of antitoxin (20,000 units for enterior

nasal diphtheria – 100000 units for extensive

diseases of more than 3 days) IM for 14 days

- Procain Pen 25,000 to 50000 units /day I M- child

1-2 million units/kg/day - adults in 2 divided dose

Injection Erythromycin 40-50 mg/ kg/ day follow by

Erythromycin Pen V 125-250 mg qid x 14 days

အြပညြပညဆငရာနငဆကသယြခငး

- လအပလင နငငြခားဆကသယ ရးဌာနမတစဆင ကမဘာ

ကျနးမာ ရးအဖ ြဖင ဆကသယြခငး

Whooping Cough

(ကကညာ ချာငးဆး)

ကကညာ ချာငးဆး

ရာဂါပး - B.Pertussis

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ြပငးထနစာ ချာငးဆးြခငး

- (၂) ပတထက ကျာ၍ ချာငးဆးြခငး

- ဆကတက တကလနးနး ချာငးဆးြခငး

- ချာငးဆး ပးအနြခငး

- ချာငးဆး ပး Whoop ဟတ (ပ) ကသအသထက ပး အဆးသတ

ြခငး၊

သသယ - အထက ဖာြပပါ ရာဂါသငြပငလကခဏာပါအချကများနင ကကည

သ

အတညြပ - ြပငးထန ချာငးဆးလနာ၏ နာ ခါငးနင အာ ခါငမရယထား

သာ ဓါတခနမနာတင ရာဂါပး ရာ ဖ တ ရြခငးနင PCR နညး

ြဖင ရာ ဖ တရနငြခငး

ကးစကအသငြဖစပားမ သတမတြခငး

- သသယလနာတစဦး တရလင ကးစက ရာဂါကပအသင ြဖစပား

နသညဟ သတမတသည။

ရာဂါြပနနပ - လနာထမ ရာဂါပးသည လထမတစဆငကးစကပျနသည။

ရာဂါပျးရက - (၆) ရကမ (၂၀) ရက၊ ပျမးမ (၁၀) ရက

ကးစကနင သာကာလ - ကးစကနင ြခ (၂) ပတမ (၃) ပတခနရသည။

ကာကယ ရးလပငနးများ - ပမနကာကယ ဆးထးနြခငး

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး

- ရာဂါအား စာငကပကညရြခငး

နမနငး ရးလပငနးများ - သသယလနာ တရလ င ချကချငးသတငး ပးပြခငး

- သသယလနာအား ဆးရသညနးပ၍ သးသန ကပမတကသြခငး

- အာ ခါင (သ) အနာမ Swab ယဓါတခစစ ဆးြခငး

- လနာနငထ တသများအား ကာကယ ဆးတက ကးြခငး

- လနာအား ကသမ ပးြခငး Erythromycin, Clarithromycinm

Azutgromycin

အြပညြပညဆငရာနငဆကသယြခငး- လအပလင နငငြခားဆကသယ ရးဌာမတစဆင ကမဘာ

ကျနးမာ ရးအဖ ြဖင ဆကသယြခငး

Neonatal Tetanus

( မးကငးစက လး မးခင ရာဂါ)

( မးကငးစက လး မးခင ရာဂါ)

ရာဂါပး - Clostridium tetani ဘကတးရးယားပး

ရာဂါသငြပငလကခဏာ- မး ပးစ (၂) ရကအတငး သာမနက လးများကသပင နစနငသည။

ငနငသည။

- မး ပး (၂) ရကကာ သာအခါ သား စ ပး နစရနခကခြခငး

- မး ပး (၃) ရကမ (၂၈) ရကအတငး ဇက ကာ တာငတငးြခငး၊

တကြခငး၊ သဆးြခငး၊

- မး ပးစ (၂၈) ရကအတငး အ ကာငးမသ သဆးြခငးကဆလပါ

သည။

- နယ ြမတင မးဖား ပး (၁) လအတငး က လး သဆး ကာငး

သတငးရရပါက အ ကာငးကားရမည။

ကးစကအသငြဖစပားမသတမတြခငး

- လနာတစဦး တလျင

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ- လနာ

ရာဂါြပနနပ - လနာထမ ရာဂါပးသည လထမတစဆငကးစကပျနသည။

ရာဂါပျးရက - (၃) ရကမ (၂၁) ရက

ကးစကနင သာကာလ- လမလသ တကရကကးစကမမရ

ကာကယ ရးလပငနးများ- ပမနကာကယ ရးထးနြခငး

- ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

- ရာဂါအား စာငကပကညရြခငး၊

နမနငး ရးလပငနးများ- သသယလနာ တရလ င ချကချငးသတငး ပးပြခငး

- သသယလနာ တရလ င ချကချငးသတငး ပးပြခငး

- သသယလနာအား ဆးရသညနး၍ သးသန ဆာငတင ကပမတ

ကသြခငး

အြပညြပညဆငရာနငဆကသယြခငး- လအပလင နငငြခားဆကသယ ရးဌာနမတစဆင

ကမဘာကျနးမာ ရးအဖ ြဖင ဆကသယြခငး

Case Investigation Form (NNT) ြဖငဆရာဝနမ မးြမနးစမးသပြခငး

ရာဂါအတညြပြခငး 

အဆငဆငအစရငခြခငး

( ဆးရသလပြခငး)

အ ကာငးရငးကရာ ဖြခငး 

ြပညနယ/ တငး/ ခရငသ  

လနာအားကသမ ပးြခငး 

ကာကယ ဆးထးန ပးစးမ အ ြခအ န

ဆနးစစြခငး (LQAS Form)

ကာကယ ဆးထးလမးြခမညပါက

ORI ြပလပြခငး

ကမးကျငသနရငးမမရ သာ မးဖားြခငး

မးကငးစ မးခင ရာဂါ 

ကာကယ ဆးထးဆနးစစပ (For pregnant women and < 1children)

အမည_____________ အသက _________ လင ________ နစ ___________

ရာဂါအမည (ဆဆ/ ကကညာ/ မးစ မးခင/ ပလယ/ ဝကသက)

လပစာအြပညအစ ……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………….

ြပညနယ/ တငး ___________________ မ နယ ________________________

ဆးထးယနစ ____________________ ဆးထးအဖ ခါငး ဆာင ___________

ကာကယ ဆးထးန ပးစးမအ ြခအ န (အြပညအဝရရ/ တစပငးတစစ/ လးဝမရ/ မသ)

ကယဝန ဆာင < 1 က လး မတချက

က ကာကယ ဆးလးဝထးနထားြခငး

မ တရ

ခ မးခင (ပ)(သ) DPT(ပ)ထးန ပး

သာလညး၊ မးခင(ဒ)(သ) DPT

(ဒ)ထးနရနအချနမကျ ရာက သး

Penta, DPT, Hib/ HBV

ဂ မးခင (ပ)(သ)DPT (ပ) ထးန ပး

သာလညး၊ မးခင(ဒ)(သ) DPT

(ဒ)ထးနရန ရက ကျာလန

ဃ မးခင (ဒ)(သ)DPT (ဒ) ထးန ပး

သာလညး၊ မးခငထပမထး(သ)

DPT (တ) ထးနရန အချနမကျ

ရာက သး

င မးခင (ဒ)(သ) DPT (ဒ) ထးန

ပး သာလညး၊ မခငထပမထး

(သ) DPT (တ) ထးနရန ရက

ကျာလန

စ မးခငအြပညအဝ (သ) DPT

(တ) အကမထးန ပး

မးခငထပမထး - လနခ သာကယဝနက မးခင (၂) ကမ ထးနခ ပး လကရကယဝန

တငထပမထး (Booster) က ခ ပါသည။

မးခငအြပညအဝထး - ဆသညမာ (၂) ကမထးနြခငးကဆလသည။

သးသပချက

(က) + (ဂ) + (င) ပါငးြခငးမာ (၉) (သမဟတ) (၉) ထကများပါက ကာကယ ဆးထးလမးြခမ

ညသည။

စစ စ လလာသ _______________________

ရာထး _______________________

မတချက။ ပစြဖညရာတင တာလစနစကသးရမည။ Lot Quality Assurance Survey.

Plague

ပလပ ရာဂ ါ

ရာဂါသငြပငလကခဏာ

ပလပ ရာဂါ

ရာဂါအမျးအစား (၃) မျးရပါသည။ အကတပလပ၊ သးပလပ၊ အဆတပလပ

ရာဂါပး - Yersinia Pestis အမညရ သာ ဘကတးရးယားပး

အကတပလပ Bubonic Plague

ရာဂါပျးရက (၂) ရကမ (၆) ရကအတငး အြပငးဖျားြခငး၊ ခါငးကကြခငး၊ ချမးတန

ြခငး၊ အကတ များ ရာငယမးြခငးတြဖစသည။ လငအကတများရတတ သာ ပါငြခ၊ ဂျ ငး၊

ကာလာရးအထက၊ လညပငး တရ အကတများတင ြဖစ လရသည။

သးပလပ Septicemic Plague

အကတပလပြဖစ ပး ရာဂါြပငးထနလင ြမနစာပျန သာအခ ါ ရာဂါသည သးထ

ရာကရ ပး သးပလပ ရာဂါြဖစပားသည။ သးဆပတတြခငး (Septicemia) ြဖစကာ တစကယ

လးရ သး ကာများ အတငးတင သးခြခငး (Disseminated intravascular Coagulopathy)

ြဖစကာ ကယခနဓာအတငး Organ ကလစာများ ထခကပျကစးြခငး၊ အဆတနငအသကရလမး

ကာငး ပျကစးထခကမများြဖစ ပ သည။ နာကဆကတ အရပအ ထးအြဖစ အဆတ ရာင

ြခငး၊ ဦး နာကအ ြမး ရာငြခငး၊ အသ သရက ရကတတင ြပညတညနာများ ြဖစပားတတသည။

အဆတပလပ Pneumonic Plague

သးထမ ရာဂါပျန ပး အဆတသ ရာကရ သာအဆတပလပြဖစသည။ နာကကးစက

နညးတစခမာ အဆပပလတလနာ၏ အသကရလမး ကာငးမတစဆင Droplet infection

အြဖစ တကရက ကးစကြခငးြဖစနငသည။ အဆတ ရာဂါလကခဏာနင ချာငးဆး သးပါြခငး

တရသည။ ရာဂါြပငးထန ပး သဆး နနးြမငမားသည။

ဇယား (၁)

ပလပ ရာဂါအတက Criteria များ သတမတချက

အမျးအစား သငြပငလကခဏာ ဓါတခအ ြဖ

သသယပလပ

Suspected Plage

သကဆငရာ ရာဂါမျးအစားသင

ြပငနင ရာဂါြဖစထနးမ ဆး လာ

ြခငးရသည။

Y-Pestis နင ဆငတ သာ ရာဂါ

ပးက စစ ဆး တ ရရသည။

ခနမနးပလပ

Presumptive

Plague

၎ငး

Y-pestis F1 antigen တရ

သည။ (သ) နမနာက စစ ဆးရာ

Y-pestis ၏ဇဝဓါတတ ြပနမများ

နင ဆ လျာသည (သ) PCR

Positive ြဖစသည။ (သ) Single

Specimen တင F1 antigen

ဆ လျာ သာ အချးအစားက

တငးတာနငသည။

အတညြပပလတ

Confirmed

Plague

၎ငး

Y-pestis ပးက မးြမ တ ရ

သည။ Paired sera နမနာသည

F1 antigen (၄) ဆနင အထကသ

တကသညက တရသည။

ဇယား (၂)

ဓါတခနမနာများ လအပချက

ရာဂါအမျးအစား ဓါတခနမနာများ

အကတပလပ - အကတမ အရည

- သးရညကည

အဆတပလပ - Bronchial/ tracheal washing

- သလပ

- သးရညကည

- သး

သးပလပ - သး

လ သ ကာငး စစ ဆးြခငး၊ - အကတ

- အဆတ

- ရးတငးချဉဆ

- သရကရက၊ အသတ၏ Biopsy

ဇယား (၃)

Trigger events ကပ ရာဂါ ြဖစ စနင သာ သတ ပးြဖစရပများ

Early Warning

ကတငသတ ပးချက

Surveillacne Mechanism

ရာဂါ ထာကလနး ရးစနစ

ကကကျြခငး ကက သြခငးက ထာကလမးြခငး ( ရာဂါဇစြမစရတတ

သည နရာများတင ကကကျလင ချကချငးသတငးပရန

လအပသည။

ကက လးအညနးကနး (၁)

ထကပြခငး

ကက/ ကက လး လလာ ရး

ကက သး (သ)

တစသးတင ရာဂါ တ ြခငး

ကက/ ကက သ ထာကလမးြခငး

သသယ လနာရြခငး လနာသစများ ထာကလမးြခငး

* ကကကျသညဆသညမာ ကကသတ ဆးသးစမ မရဘလျက ကကကျ သာအမများ တစအမ

ထကပြခငးက ဆလသည။

ဇယား (၁) တင ဖာြပ သာ သသယပလပ ရာဂါက တရလင ကျနးမာ ရးဌာနများသည

Potential Outbreak အြဖစ မတယ ပးချကချငးမလမ သ အထကအဆငဆငသ သတငး

ပးပရမညြဖစသည။ လအပ သာ စစမးစစ ဆးမနင ရာဂါတ ြပနထနးချပ ရးလပငနးများ

ကလညး စတင ဆာငရကရမည။

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ

ရ သားနစ ချာငးြဖင ကကနင သာ ( တာကက၊ လယကက) များ ရာဂါရ သာ အမ

ကကနင လနာများ

ရာဂါပျ းရက

ရာဂါစတငဝင ရာကသညအချနမ (ဥပမာ- ရာဂါရကက လးကကမချန) မ ရာဂါလကခ

ဏာများ စတင ပ ပါကလာ သာ ကာလက ခ သည။ အကပပလပအတက ၂ ရကမ ၆ ရကခန

ရသည။ အဆတ ပလပအတက (၁) ရကမ (၃) ရကြဖစသည။

ကးစကနင သာ ကာလ

ကက လးများသည ၎ငးတနစသက သာ ပတဝနးကျင၊ အပချန၊ စထငးစတင နရပါက

လနင ချည၍ ကးစက ရာဂါက ြဖနချ ပးစမးရပါသည။ အကတပလပ ရာဂါတင လမလသ

ကးစကမ မရ ချ။ ပလပအ ကတမ ြပညနငဆားငနရညတက တကရကထ တမမသာ ကးစက

နငသည။ အဆတပလပ ရာဂါ မာမ လထမတစဆင အလနကးစကလယသညြဖစ၏။

ကာကယ ရးနမနငး ရးလပငနးများ - Flow Chart ြဖင ြပထားသည။

အြပညြပညဆငရာနင ဆကသယြခငး - လတငကပ ရာဂါအတညြပလင WHO သ အစရင

ခရမည။

Outbreak Investigation

ကပ ရာဂါစစမးစစ ဆးြခငး

* RRT= Rapid Response Team (လပတစြပတတ ြပန ဆာငရက ရးအဖ )

သသယ ပလပ ရာဂါ

(အကတ/ သး/ အဆတ)  

ဆရာဝနမ ရာဂါဇစြမစ၊ လကခဏာသငြပငတက

မးြမနးစစစ စမးသပြခငး

သသယပလပ ရာဂါ

ရာဂါအား ချကချငးတငကား

သတငးပြခငး ရာဂါတ ြပနထနးချပ ရးလပငနးများ

ြပညနယ/ တငး/ ဗဟသ

အစရငခြခငး

၁။ စစမးစစ ဆးရန RRT*အဖအား စလတ

ြခငး၊

၂။ ဒသခအာဏာပငအဖ ြဖင ပးတ၍ကာကယ

နမနငး ရးလပငနး ဆာငရကြခငး၊

၃။ ဆးဝါးပစစညးလအငအားစညးရးယြခငး၊

၄။ ဓာတခနမနာများ ပးပစစ ဆးြခငး

၁။ လနာအား ထ ရာကစာ ဆးဝါးကသြခငး၊

၂။ သသယလနာအားလးအား ဆးရတက

ကသြခငး၊

၃။ လနာသစရာ ဖြခငး၊

၄။ ကာကယ ဆးတက ကးြခငး၊

၅။ ကက လးနမနငးြခငးနင ပတဝနးကျင

သနရငး ရး ဆာငရကြခငး၊ ဓာတခစစ ဆးြခငး

ရာဂါ တ ရာဂါမ တ

ဗဟမ WHO သသတငးပြခငး

ရာဂါထနးချပသညအထ

ဆာငရကြခငး

ထပမလအပမည စစမးစစ ဆးမများ ဆာငရကကာ

ရာဂါြဖစပားမအ ကာငးရငးများက ရာ ဖမည

ပလပ ရာဂါကသ ရးလမးညန

Plague Treatment Guideline

Drug Dosage Interval (hrs) Route of

administration

Strepromycin

Adults

Children

2g / day

30 mg/kg/day

12

12

IM

IM

Gentamicin

Adults

Children

3 mg/kg/day

6.0-7.5 mg/kg/day

8

8

IM or IV

IM or IV

Tetracycline

Adults

Children (>9)

years

2g/ day

25-50 mg/kg/day

6

6

PO

PO

Chlaramphenicol

Adults

Children (<1) year

50 mg/kg/day

50 mg/kg/ day

6

6

PO or IV

PO or IV

Doxycycline

Adults

Childer (>9) years

200 mg/day

200 mg/day

12 or 24

12 or 24

PO

PO

Oxytetracycline

Adults

Children

(>9)years

250 – 300mg/ day

250 mg/ day

8.12 or 24

8.12 or 24

PO or IM

PO or IM

PO = per oral

ကာကယ ဆးတက ကးြခငး

Plague Prophylaxis guidelines

Drug Dosage Interval (hrs) Route

Tetracycline

Adults

Children 9 years

1-2g / day

25-50 mg/kg/ day

6 or 12

6 or 12

Orally

Orally

Doxycycline

Adults

Children 9 years

100-200 mg/ day

100-200 mg/ day

12 or 24

12 or 24

Orally

Orally

Sulfametho sazole

trimethoprim

Adults

Children 2 years

1.6g/day

40 mg/kg/day

12

12

Orally

Orally

ကက လးနမနငးြခငး Flea Control :

ပးသတ ဆးများနင သးစပ

Actellic (Pirimiphos methyl) 2% : patch dusting / ဆးကကချြခငး

3.5 gm/ burrow or patch ( Patch = ၃” x ၃”ပတလညအြဖစ ဆးကကချြခငး)

- patches at about 15’ to 20’ apart (indoor)

- residual effect – 12 wk

- area to be covered – 50 to 100 yards around rat fall or patient’s house

Gammaxene 26% :

- 0.5 to 1% is used for spraying 3-6 oz of 26% Gm in 1 gal of water

- 1 to 1.6% is used for dusting 1 part of Gm x 26% + 15 to 25 parts of

inert powder

Malathion spray 5%:

- To get 5% suspension 2 kg of 25% WP Malathion is mixed in 10 L of

water.

Malathion spray 5%:

- With 96% Malathion1:19 by volume in kerosene or diesel.

ကကနမနငြခငး

ကကကျြခငးများ ြဖစပား နချနတင ကကပလပ ရာဂါသသယြဖစ နချနတင ကကနမ

နငး ရးက မလပသငပါ။ ကက သမ ကက လးများ လတထက ပး ရာဂါပျနကးစကနင ချ

ရ သာ ကာင ြဖစသည။ ပတဝနးကျငသနရငး ရး၊ ဈးသနရငး ရးတက ဆာငရကရမည။

ကကကျြခငးများြဖစပား နချနတင ကကပလပ ရာဂါသသယြဖစ နချနတင ကကနမ

နငး ရးက ဆာငရကလပါက ကကနငကက လးတအား မ ရးမ နာငးတစ ပ ငနက သ အာင

သတရမည။

ကကကျြခငး၊ ရာဂါမရ သာအချနများတငမ ကကနမနငး ရးလပငနးများက

ဆာငရကနငသည။

Avian Influenza

ကကငကတပ ကး ရာဂါ

ရာဂါပး - Avian Influenza virus H5N1

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ကယအပချန (၃၈) ဒဂရစငတဂရတနင အထကရြခငး၊

ချာငးဆးြခငး၊ အသကရမဝြခငး၊ အသကရကပြခငးနင

ရာဂါလကခဏာအြပ မ (၁၀) ရကအတငးရ သာ ကကငက

(သ) ကကငကထကပစစညး များနငထ တခြခငး၊ ြပစ

စာင ရာကခြခငး၊

သသယ - အထကပါ ရာဂါသငြပငလကခဏာများက တရရြခငး

ြဖစနင ြခ - ဓါတခစစ ဆးရန ပးပ သာ နမနာများတင အမျးသား

ကျနးမာ ရးဓါတခမဆငရာဌာန (NHL) တင PCR test

positive ြဖစလင

အတညြပ - နငငတကာဓါတခခနးတင ပးပ၍ အတညြပချကက ရယ

သည။

ကးစကအသငြဖစပားမ သတမတြခငး - လနာတစဦးလင ကပ ရာဂါဟသတမတသည။

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - ရာဂါြဖစပား နသာ ကပငက၊ အမ မး/ မးြမ ရး

တရ စဆာနများ

ရာဂါပျနပ - ရာဂါြဖစပား န သာ ကကငကနင ထ တမရ၍ သာလညး

ကာငး၊ ရာဂါရ သာ လနာအား ြပစြခငး တမ သာလညး

ကာငး ကးစကနငသည။

ရာဂါပျးရက - ရာဂါြဖစ သာ ကကငကနင ကငတယ တ ပး (၁-၆) ရက

ကးစကနင သာကာလ - (၃-၅) ရက

ကာကယ ရးလပငနးများ - ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

- ကကငကများ သဆးြခငးနငဆကစပ သာ ဖျားနာလနာများ

အား စာငကပကညရြခငး၊

နမနငး ရးလပငနးများ - ရာဂါြဖစလင ချကချငးသတငး ပးပြခငး၊

- ဗဟနင ြပညနယ၊ တငး ဒသကး ြပညသကျနးမာ ရးဦးစး

ဌနာမ Rapid Response Team (RRT) ဖ ၍ ကငးဆငး

စစမးြခငး၊ ကာကယနမနငးထနးချပြခငးလပငနးများက

ဆာငရကရမည။

- သသယလနာ တလင ဆးရသချကြခငးလ ြပာငး ပးပရ

မည။

- ဆးရတင သမား တာကးများမ လနာက သးသန ဆာင

တင ကပမတကသ ပးရမည။

- ရာဂါအတညြပနငရနအတက လနာထမ Throat/ Nasal Swab နင သးနမနာ

များအား NHL သ ပးပစစ ဆးြခငး၊ လအပလင နငငတကာ ရညညနးဓါတခခနး

သ ဆကလက ပးပစစ ဆး စမည။

- ရာဂါြဖစပား သာ ကကြခရသည ရပကက ကျးရာတငလညး ကာငး၊ လနာများ

ရရာ ပတဝနးကျငတငလညး ကာငး၊ လနာသစရာ ဖြခငး၊ ကာကယ ဆး ကး

ြခငးတက ဆာငရကရမည။

အြပညြပညဆငရာနငဆကသယြခငး

သသယလနာ တရ ပး စစစ ပးလင WHO သ အစရငခညနငး ဆာငရကြခငးတက

ဗဟမ ဆာငရကရန၊

ကကငကတပ ကး ရာဂါ စာငကပကညရြခငး  

ကကငကတပ ကး (သသယ) လနာများအား ဆးရများနင ဝဘာဂအထးက ဆးရ၊

ကန တာနဒ ဆးရ ကးများသ လ ြပာငးကသရာတင လကနာရမည လပငနးလမးညန

လနာအား ဆးရတစခသ လ ြပာငး

ကသမက လလပငနး ကာမတ၏

ညနကားချကနငအည ဆာငရက

ရမည။ ရာဂါပးထနးချပြခငး၊ ဆး

ဝါးကသြခငး၊ ရာဂါအတညြပြခငး၊

သတငးထတြပနြခငးတက သကဆင

ရာ ကာမတများနင လပငနး ကာ

မတများ၏ လမးညနချကများနင

အည ဆာငရကရမည။

သသယ ရာဂါလကခဏာများရလ င  

ဗဟကးစက ရာဂါ တကဖျက ရးဌာန၊

တငး ဒသကး/ ြပညနယ

ြပညသကျနးမာ ရးဦးစးဌာန လပတစြပက

တ ြပန ဆာငရက ရး အဖ များသ

ရာဂါအဓပပာယ သတမတချကနင ကကညလင

ရာဂါစစမးစစ ဆးရန လအပ သာလနာအြဖစ သတမတြခငး

ရာဂါအဓပပာယသတမတချ

က မကကညလ ငရာဂါဆကလက စာငကပ

ကညရြခငး (၁၀) ရက

ဆကလက ဆာငရကရန

နးစပရာ ဆရသ လ ြပာငးြခငး၊ ရာဂါကးစကပျနမမရ စ ရးအတက

သသယလနာအား (Isolation Ward) (သ) သးသနထား သာ သးသန ဆာင

(သ) သးသနအခနးတင ထားရရမည။

လနာအ ဆာငအတငးသ ဝင ရာကသအားလး ရာဂါကာကယ ရး ဝတစနင

ပစစညးများက ဝတဆငအသးြပရမည။ (Infceion Control Procedure)

အတငး တကျစာ လကနာ ဆာငရကရမည။

အြခားအဆတ ရာင ရာဂါလနာများကသ လအပ သာ ဆးဝါးများက ဆာင

ရက ပးရမည။

သသယကကငကတပ ကးလနာ

အဓပပာယသတမတချကနင ကကညလင

ကကငကတပ ကးကသရန သတမတထား သာ ဆးရ

ကးများသ လ ြပာငးကသ စြခငး ( ဝဘာဂ၊ ကန တာ

နဒ အထးက ဆးရ ကး) ရာဂါ ဖာထတ ရးအတက

Rapid Test နင PCR Test ြပလပနငရနအတက

အမျ းသားကျနးမာ ရးဓါတခမဆငရာဌာန (NHL)

ညနကား ရးမးနငဆကသယညနငး ဆာငရကရမည။

လနာအဆငသတမတြခငးက ပးတ ဖာြပပါ WHO

Case Definition အတငး လကနာ ဆာငရကရမည။

ဓါတခခနးအ ြဖမရရမလနာအား ဗငးရပစ ပးသတ ဆး

(Tamiflu) ပး၍ ကသြခငးအား သကဆငရာ တာဝနခ

၏ ဆးြဖတချကနငအညသာ အသးြပရမည။

ရာဂါ စာငကပကညရြခငးနင

တ ြပန ဆာငရက ရး ကာမတသ

သတငး ပးပရန

ရာဂါစစ ဆးမအ ြခရလာ

ဒ (Rapid est & RCR

test) အ ြဖများအား ကက

ငကတပ ကး ရာဂါနင

ကမဘာတပ ကး ရာဂါ

ကာကယနမနငး ရး

လပငနး ကာမတသ

သတငး ပးပရမည။  

(က) ကယအပချန (၃၈) ဒဂရ

စငတဂရတနင အထကရြခငး၊

(ခ) ချာငးဆးြခငး၊ အသကရမဝ

ြခငး၊ အသကရကပြခငးနင

(ဂ) ရာဂါလကခဏာအြပမ (၇) ရက

အတငး ရာဂါရ သာကကငက (သ)

ကကငကထကပစစညးများနင

ထ တမြခငး

မတချက။ ခရင၊ မ နယ ဆးရ

များတငလညး ကျငသးရမည။  

Japanese Encephalitis

ဂျပနဦး နာက ရာင ရာဂါ

ဂျပနးဦး နာက ရာင ရာဂါ

ရာဂါပး - Japanese Enccephalitis (JE) ဗငးရပပးြဖစသည။

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ရတတရကအြပငးဖျားကာ ချမးတြခငး၊ ကကခြခငး၊ တက

ြခငး၊ မ ြမာြခငးတက တရ ပး သဆးတတသည။

သသယ - အထက ဖာြပပါ သငြပငလကခဏာရသ

ကးစကပျနပ - JE ဗငးရပစ ရာဂါသယ ဆာငလာ သာ Cluex tritaeneor -

hynchus group မ ြခငများ ကကြခငးြဖင ကးစကသည။

ကးစကအသငြဖစပားမသတမတြခငး - သသယလနာ (၁) ယာက တလင ကပ ရာဂါဟ

သတမတသည။

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - ရာဂါြဖစ သာ တရ စဆာနများ (ဥပမာ - ဝက၊ ြမငး) ၊ လနာ

များ

ရာဂါပျနပ - တရ စဆာနများမ ရာဂါသည ြခငကကြခငးြဖင လသကးစက

သည။

ရာဂါပျးရက - (၅) ရကမ (၁၅) ရက

ကးစကနင သာ ကာလ - လမလသ မကးစကပါ။ ြခငတင Life span တစ လာက

ရာဂါသယနငသည။

ကာကယ ရးလပငနးများ - JE ရာဂါကတကကားရမညက ပညာ ပး၊ လကျင ဆး နး

ြခငးများ ဆာငရကြခငး၊ဇစြမစရရာ ဒသများတင Hospital

based, Laboratory – based စာငကပ ကညရသည

လပငနးများ ဆာငရကြခငး။

- ပတဝနးကျငသနရငး ရး၊

- ြခငနမနငး ရး ဆာငရကြခငး၊

- ဆးစမြခင ထာင သးစ စြခငး၊

- ကျနးမာ ရးပညာ ပး လပငနး ဆာငရကြခငး၊

နမနငး ရးလပငနးများ - ရာဂါ စာငကပ ထာကလမးြခငး၊

- သသယလနာအား ဆးရညနးပ၍ ကပမတကသြခငး၊ (No

specific treatment, palliative care given)

- သးရညကည (သ) သးနမနာယ၍ NHL သ ပးပစစ ဆး

ြခငး ELISA.HI (သ) Specific IgM စစ ဆးြခငးတက

ဆာငရကနငသည။

- လနာသစရာ ဖြခငး၊

- ပတဝနးကျငသနရငး ရး၊

- ြခငနမနငး ရး ဆာငရကြခငး၊

- ဆးစမြခင ထာငသးစ စြခငး၊

- ကျနးမာ ရးပညာ ပး လပငနး ဆာငရကြခငး၊

အြပညြပညဆငရာနငဆကသယြခငး

Anthrax ထာငသနး ရာဂ ါ

ရာဂါပး - Bacillus anthracis (sproe forming)

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ပစ (၃) မျးရသည။ အများအားြဖင အ ရြပားတင အြဖစ

ပများသည။

- (၁)အ ရြပားတငြဖစ သာ ထာငသနး ရာဂါ (Cutaneous

anthrax) (၉၅ %)

ပထမဦးစာ အ ရြပားတင ယားယပး အရညကညဖ

က လးများ ပ လာသည။ ၎ငးအဖက လးများ ပတလညတင

ရာငရမးနရလာ ပးြပညအနညးငယတညလာသည။ တစပတ

ခနအကာတင အနာ ဖးအမညး ရာင တကလာကာ ပနသား

သာအနာ (Necrotic Ulcer) ြဖစပားသည။ အနာမာနာကျင

ြခငးမရပါ။ မျကနာ၊ လညပငး၊ ရငဘတနင လကများတင

ြဖစ ပ တတသည။ အြခား ရာဂါပးများဝင ရာကလာနင ပး

ကယပြခငး၊ အကတများ ရာငရမးြခငးတ ြဖစ ပ ပး အဆင

သ ရာကရသားနင သည။

(၂) အဆတတငြဖစ သာ ထာငသနး ရာဂါ(Pulmonary Anthrax)

အသကရလမး ကာငးမတစဆင ဝင ရာက သာအခါ

ရငဘတ အာငြခငး၊ လပန ရာငြခငး၊ အဆတ ရာငြခငးတ

ြဖစပားသည။

(၃) အလမး ကာငးတငြဖစ သာ ထာငသနး ရာဂါ (Intestinal

Anthrax)

ရာဂါပးကးစကြခငးခထားရ သာ အသားများက

စားသးြခငး ကာင ဗက အာငြခငး၊ အနြခငး၊ သးဝမးများ

သားြခငးတ ြဖစပားသည။

သသယ - အထက ဖာြပပါ သငြပငလကခဏာများရသ

ြဖစနင ြခ - အထက ဖာြပပါ သငြပငလကခဏာများရ ပး လနာနငအနကပ

နထငသ၊ ရာဂါြဖစပား သာ တရ စဆာန၊ အသားများ

ကငတယသ

အတညြပ - အနာမ Swab ယ၍ ဓါတခစစ ဆးြခငး၊

ကးစကအသငြဖစပားမသတမတြခငး

- သသယလနာ (သမဟတ) ရာဂါြဖစပား သာ တရ စဆာန (၁)

ဦး တလင

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - တရ စဆာနများ (နား၊ ြမငး၊ က၊ ဆတ၊ သး၊ ဝက)

ရာဂါပျနပ - ရာဂါြဖစပား သာ တရ စဆာနများ (နား၊ ြမငး၊ က ၊ ဆတ၊ သး၊

ဝက) မတစဆင အ ရြပား၊ အသကရလမး ကာငး၊ အလမး

ကာငးများ အတငးသ ကးစကနငသည။

ရာဂါပျးရက - (၁) ရကမ (၇) ရက

ကးစကနင သာကာလ - ထာငသနး ရာဂါပး၏ Spore များရ သာ ြမကးနင

ပစစညးများသည နစ ပါငးများစာ ရာဂါကးစက စနငသည။

ကာကယ ရးလပငနးများ - ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး။

- တရ စဆာနများနင အသားစမးများက ထ တကငတယသများ

အား ကျနးမာ ရးစစ ဆး ပး သသယလကခဏာရပါက

ချကချငး ဆး ကသ ပးရမည။

- တရ စဆာနများနင အသားစမးများက ထ တကငတယသများ

သည နာ ခါငးစညး၊ လကအတများဝတဆင ပး လပငနးခင

သနရငး အာငထားရရမည။

- ရာဂါြဖင သဆး သာ တရ စဆာနများက မစားသးပ ြမြမပ

ရန၊

- ရာဂါြဖစ သာ တရ စဆာနများ၏ သား ရက သးစြခငး

မြပရန၊

- ရာဂါြဖစ န သာ နရာမ တရ စဆာနများက ရာဂါ ကာကယ

ဆးထး ပးရန၊

နမနငး ရးလပငနးများ - သသယလနာ တရလင ချကချငးသတငး ပးပြခငး၊

- သသယလနာအား ဆးရသညနး၍ အနာတင ရာဂါပး

ကငးစင သညဟ ခြခားထားြခငး၊

- လနာ၏ အသးအ ဆာငပစစညးများ၊ အနာမထက သာ အရည

များအား ပးသတြခငး၊ Spore များက သ စရန ရ နးြဖင

ြပတြခငး၊ မးရဖျကစးြခငး၊

- တရ စဆာနများနင ထ တသများအား စာငကပကညရြခငး၊

အြပညြပညဆငရာနင ဆကသယြခငး

Meningococcal Menigitis

ကးစကြမနဦး နာကအ ြမး ရာင ရာဂါ

ကးစကြမနဦး နာကအ ြမး ရာင ရာဂါ

ရာဂါပး - Neisseria Meningitides ဘကတးရးယား

ရာဂါသငြပငလကခဏာ - ဖျားြခငး၊ ခါငးကကြခငး၊ ပျအနြခငး

- ငယထပမပတ သး သာ က လးများတင ငယထပတငး ပး

ဖာငးြခငး၊

- ဇက တာငြခငး၊ နာက ကျာ တာငြခငး၊ တကြခငး

- အလငး ရာငမကညနငြခငး၊ က ယာငကတမး ြပာြခငး၊

သတလစြခငး

သသယ - လတတ လာအဖျားတကြခငး (>38 C ဂျ ငးတငး/ 38.5C

စအတငး) နင အထကပါ လကခဏာတစခခ

ြဖစနင ြခ - အထကပါသသယ လကခဏာများအြပင CSF ချဉဆရည

နာက နြခငးနင ရာဂါပး တရြခငး၊ မ တ ြခငး၊

- ကးစကြမန ရာဂါအသင ဆကလကြဖစပား နြခငးနင

အတညြပလနာနင ကးစကဆကနယမရ နြခငး၊

အတညြပ - သသယနင ြဖစနင ြခလကခဏာများအြပင

- CSF antigen စမးသပ တ ရြခငး၊ CSF (သ) နင သးတငး

ရာဂါ ပး မးြမ တ ရြခငး (Positive culture)

ကးစက ရာဂါအသငြဖစပားမ သတမတြခငး - ြဖစနင ြခလနာ (၁)ဦး တရလင

ရာဂါသ လာငရာဇစြမစ - လနာ

ရာဂါပျနပ - လနာထမ ရာဂါပးသည လထမတစဆင ကးစကပျနသည။

ရာဂါပျးရက - (၂-၁၀) ရက၊ ပျမးမ (၃) ရကမ (၄) ရကြဖစသည။

ကးစကနင သာကာလ - လနာအား ပဋဇဝ ဆး ပး ကး ပး (၂၄) နာရကာ သာအခါ

ကးစကနင ြခမရ တာပါ။

ကာကယ ရးလပငနးများ - ရာဂါအ ကာငး ကျနးမာ ရးပညာ ပးြခငး၊

- လစလ ဝးများက ရာငကျဉ စြခငး၊

- ရာဂါအား စာငကပကညရြခငး၊

နမနငး ရးလပငနးများ - သသယလနာ တရလင ချကချငးသတငး ပးပြခငး၊

- သသယလနာအား ဆးရညနးပသးသန ကပမတကသြခငး

- ခါးဆစရးချဉဆ စစ ဆးြခငး၊ အာ ခါင (သ) အနာမ Swab

ယ စစ ဆးြခငး၊

- လနာနင ထ တသများအား ကာကယ ဆးတက ကးြခငး

(၁၅ နစအထက Ciprofloxacin 500 mg တစကမတကရန)

အြပညြပညဆငရာနင ဆကသယြခငး -

ကးစကြမနဦး နာကအ ြမး ရာင ရာဂါကသြခငး

Drug Adult Child

Penicillin G IV 3-4 MU

4-6 hr:ly

400000 I.U/ kg

Ampicillin (or ) IV 2-3 gm 250 mg/kg

Amoxacillin 6 hr:ly

Amoxacillin Oral 2-3 gm

6 hr:ly

100mg/kg

Chloramphenicol IV 1 gm

8-12 hr:ly

100mg/kg

Chloramphenicol IM 3gm 100mg/kg

(Oily) Single Dose

Cefotaxine IV 2 gm

250mg/kg

Ceftriaxone IV 1-2 gm

12-24 hr:ly

50-80 mg/kg

Ceftriaxone IM 1-2 gm

Single Dose

50-80 mg/kg

ကတငကာကယ ဆး ကးြခငး

Schedule for administering chemoprophylaxis for meningococcal

disease

Drug Age group Dosage Duration and

route of

administration

Rifampicin Children> =

1mo

10 mg/kg 12 hrs 2 days orally

Children <1

month 5mg/kg 12 hrs 2 days orally

Adults 600 mg 12 hrs 2 days orally

Ciprofloxacin Adults 500 mg Single dose, orally