czym się różni nauka od nie-nauki, czyli jak napisać dobry...

(c) W. Cellary 2009, slajd 1

Wojciech Cellary

Katedra Technologii Informacyjnych

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Mansfelda 4, 60-854 Poznań

[email protected]

www.kti.ue.poznan.pl

Czym się różni nauka od nie-nauki, czyli

jak napisać dobry doktorat i habilitację


Założenia

Z pokorą wyznaję, że nie jestem zawodowym filozofem nauki

Dzielę się z Państwem własnymi przemyśleniami jako przedstawiciel nauk technicznych skonfrontowany z naukami ekonomicznymi

Można się ze mną nie zgadzać, choć warto ze mną dyskutować

Jestem przekonany, że jeśli przyjmiecie Państwo mój punkt widzenia, nikt na świecie nie zakwestionuje naukowości Państwa wyników


Ustawa z dnia 14 marca 2003 rokuo stopniach naukowych i tytule naukowym oraz

stopniach i tytule w zakresie sztuki

Art. 13. Ustęp 1.

Rozprawa doktorska, przygotowywana pod opieką

promotora powinna stanowić oryginalne rozwiązanie

problemu naukowego lub artystycznego oraz wykazywać

ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej dyscyplinie

naukowej lub artystycznej, a także umiejętność

samodzielnego prowadzenia pracy naukowej

lub artystycznej

oryginalne

samodzielnego

naukowego


Cel doktoratu

Opracowanie:

nowej metody rozwiązania pewnego problemu

naukowego

lub

nowego modelu pewnej rzeczywistości

Wykazanie swojej zdolności do samodzielnego prowadzenia własnych badań naukowych

Wykazanie się wiedzą z dyscypliny doktorskiej

Wykazanie się wiedzą ogólną

Wynik metodyczny

Wynik poznawczy


Cel habilitacji

Opracowanie:


naukowego

lub


Wniesienie znacznego wkładu w rozwój danej dyscypliny naukowej

Wynik metodyczny

Wynik poznawczy

Tylko wkład odróżnia

doktorat od habilitacji


Eskalacja wymagań

Doktorant Naukowiec zdolny do prowadzenia badań

naukowych pod kierunkiem promotora

Doktor Naukowiec zdolny do samodzielnego prowadzenia

własnych badań naukowych

Doktor habilitowany Naukowiec zdolny do kierowania pracami

naukowymi doktorantów

Profesor Naukowiec zdolny do wyznaczania kierunków

naukowych


Cechy wyniku naukowego

Warunek konieczny

naukowości

Warunek konieczny

użyteczności

Cecha uniwersalności

Cecha predykcji


Sens nauki

Model naukowy

pozwala przewidzieć przyszłość

Metoda naukowa

pozwala konstruować przyszłość

Nauka służy

do lepszego kształtowania przyszłości

Nauka pozwala na podejmowanie decyzjimających wpływ na przyszłość,

które są obarczone mniejszym ryzykiem


Metodycznywynik naukowy

Opracowanie nowej metody rozwiązania pewnego problemu naukowego:

problemu nowego

lub

problemu znanego

Metoda ma z natury charakter uniwersalny i służy predykcji, zatem spełnia warunki wyniku naukowego

Problemy:

wykazanie poprawności metody

- na drodze formalnej lub empirycznej

wykazanie wyższości metody nad innymi (o ile istnieją)

- ogólność, dokładność, efektywność itp.


Poznawczywynik naukowy

Opracowanie nowego modelu pewnej rzeczywistości

czyli

Wyjaśnienie praw rządzących tą rzeczywistością:

naturą

gospodarką

społeczeństwem

Odkryte prawa muszą mieć charakter uniwersalnyi służyć predykcji

W naukach ekonomicznych i społecznych, prawa mogą być uwarunkowane historycznie

W rozprawach, prawa są często formułowanew postaci hipotez badawczych


Poznawczywynik naukowy

Istotą poznawczego wyniku naukowego w ekonomii jest

odkrycie prawa rządzącego gospodarką, a nie

stwierdzenie stanu gospodarki

Prawo jest implikacją:

przy określonych założeniachz czegoś wynika coś

Implikacja jest prawem, jeśli przy spełnieniu podanych

założeń, zawsze zachodzi

Prawo ekonomiczne może być uwarunkowane historycznie,

ponieważ człowiek poznawszy jakieś prawo modyfikuje

swoje działanie


Metodologia nauki

Weryfikacjonizm Postawioną hipotezę weryfikuje się przez

zbadanie zgodności z nią jak największej liczby faktów

Hipotezę uważa się za udowodnioną, jeśli fakty są zgodne z hipotezą

Falsyfikacjonizm Bada się odporność postawionej hipotezy na

sfalsyfikowanie, czyli znalezienie choćby jednego faktu, który jest z nią niezgodny

Hipotezę uważa się za udowodnioną tak długo, dopóki nie uda się jej sfalsyfikować

Dwie szkoły


Falsyfikacjahipotez badawczych

Odkrycie naukowe ma charakter pozytywny

Hipoteza musi dotyczyć zagadnienia naukowego

Falsyfikacja własnej hipotezy, czyli stwierdzenie, że się nie miało racji, nie jest odkryciem naukowym !!!

Falsyfikacja postawionej hipotezy badawczej powinna być krokiem do sformułowania innej hipotezy, która, jeśli oprze się falsyfikacji, będzie – być może – uznana za odkrycie naukowe

Badania naukowe = re-search,czyli „szukaj ponownie” – tak długo, aż znajdziesz


Przykład badań naukowych

Długość cyklu koniunktury gospodarczej zależy w sposób X od inwestycji

Funkcja X opisuje zależność pomiędzy inwestycjami a długością cyklu koniunktury gospodarczej

Na gruncie weryfikacjonizmu

Badacz-ekonomista dokonuje przeglądu cykli koniunktury

oraz inwestycji i wykazuje, że dla każdego zbadanego cyklu

funkcja X poprawnie opisuje zależność

Istotą odkrycia naukowego jest uzasadnienie

funkcji X, czyli zrozumienie zjawiska, które ta funkcja opisuje

Hipoteza badawcza


Przykład badań naukowych

Długość cyklu koniunktury gospodarczej zależy w sposób X od inwestycji

Funkcja X opisuje zależność pomiędzy inwestycjami a długością cyklu koniunktury gospodarczej

Na gruncie falsyfikacjonizmuBadacz-ekonomista poszukuje takiego cyklu koniunktury

oraz inwestycji, dla którego funkcja X nie zachodzi

Istotą odkrycia naukowego jest logiczne wyjaśnienie,

dlaczego nie udało się sfalsyfikować funkcji X,

czyli zrozumienie zjawiska, które ta funkcja opisuje

Hipoteza badawcza


Odkrycie naukowe

Odkryciem naukowym nie jest sfalsyfikowanie

hipotezy, tylko jej obrona przed sfalsyfikowaniem

Odkrycie naukowe ma charakter pozytywny


Przykładowe błędy metodologiczne


Falsyfikacja (negatywnaweryfikacja) hipotezy

nie wystarcza do doktoratu

Hipoteza: Długość cyklu koniunktury gospodarczej zależy od faz księżyca

Falsyfikacja/Negatywna weryfikacja: Ponieważ cykle koniunktury są zmienne, a fazy księżyca stałe, to nie stwierdzono zależności

Wniosek: Poproszę o nadanie mi stopnia doktora, bo sfalsyfikowałem/zweryfikowałem hipotezę

Absurd!

Dowód przez sprowadzenie do absurdu


Obrona przed falsyfikacją (pozytywna weryfikacja)

negatywnej hipotezy nie wystarcza do doktoratu

Hipoteza: Długość cyklu koniunktury gospodarczej nie zależy od faz księżyca

Obrona przed falsyfikacją/Pozytywna weryfikacja: Ponieważ cykle koniunktury są zmienne, a fazy księżyca stałe, faktycznie nie stwierdzono zależności

Wniosek: Poproszę o nadanie mi stopnia doktora, bo obroniłem przed sfalsyfikowaniem/ /zweryfikowałem hipotezę

Absurd!



Hipoteza oczywistalub tautologia

nie wystarcza do doktoratu

Hipoteza: Telefon służy głównie do telefonowania

Weryfikacja: Przeprowadziliśmy ankietę wśród klientów telekomunikacji i 95% stwierdziło, że telefon głównie używają do telefonowania

Falsyfikacja: Przeprowadziliśmy ankietę pytając:

czy telefon służy do tłuczenia orzechów – 97% nie;

czy telefon służy do podgrzewania zupy – 99% nie;

itd.

Wniosek: Poproszę o nadanie mi stopnia doktora, bo zweryfikowałem / obroniłem przed sfalsyfikowaniem hipotezę

Absurd!



Błędnie sformułowana hipoteza z niezdefiniowaną stroną twierdzenia

Hipoteza: Rozwój gospodarczy zależy od krasnoludków

Weryfikacja: Pomimo usilnych badań, w tym ankietowych, nie stwierdzono istnienia krasnoludków, a zatem rozwój gospodarczy od nich nie zależy

Falsyfikacja: Pomimo usilnych badań, w tym ankietowych, nie stwierdzono istnienia krasnoludków, a zatem nie udało się sfalsyfikować tej hipotezy

Wniosek: Wynik zależny od metodologii naukowej

Absurd!



„Badania” a badania

Badania marketingowe nie są badaniami naukowymi

Zbadanie stanu gospodarki (sektora gospodarki, grupy przedsiębiorstw) nie jest badaniem naukowym

Te „badania” mają na celu opis stanu,a nie odkrycie praw


„Odkrycie” a odkrycie

Odkrycie geograficzne nie jest odkryciem naukowym

Odkrycie (poznanie) tajemnicy handlowej nie jest odkryciem naukowym

Odkrycie czegoś, o czym nie wiedzą ignoranci,a wiedzą specjaliści, nie jest odkryciem naukowym

Odkrycie naukowemusi mieć cechę uniwersalności


Dotychczasowe rozważaniadotyczą ekonomii,

ale nienauki o zarządzaniu

(ani informatyki)


Tożsamośćnauki o zarządzaniu

czyli

Jakie są granice nauki o zarządzaniu?

Nie podaję w wątpliwość,

że nauka o zarządzaniu jest nauką,

tylko pytam o jej tożsamość


To co poza granicami nie

jest nieważne, to tylko nie

jest nauką o zarządzaniu

Gdzie są granice?

Dyscyplina:

ekonomia

Praktyka,

czyli zastosowanie nauki

GRANICA GRANICA GRANICA GRANICA GRANICA

Publicystyka

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

Dyscyplina:

nauka o zarządzaniu


To co poza granicami nie

jest nieważne, to tylko nie

jest nauką informatyką

Gdzie są granice?

Zastosowanie:informatyki

w innychnaukach

Zastosowanie informatyki w praktyce,

czyli wytwarzanie oprogramowania

GRANICA GRANICA GRANICA GRANICA

Publicystyka

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

Dyscyplina:

informatyka


Interdyscyplinarność

Przypadek pierwszy: pewna dyscyplina naukowa wymaga wypracowania

nowej metody informatycznej

taka metoda jest wynikiem naukowym w informatyce

Przypadek drugi: użycie znanej metody informatycznej (narzędzia) w innej

dyscyplinie naukowej

nie stanowi to wyniku naukowego w informatyce

może przyczynić się do dokonania odkrycia w tej innej dyscyplinie naukowej

Syndromnajlepszego koszykarza wśród lekarzy

i najlepszego lekarza wśród koszykarzy


Nauki i wyniki

• nauki przyrodnicze

• ekonomia

• nauki techniczne

• nauka o zarządzaniu

Naukiodkrywcze

Naukitwórcze

bierne:ich celem jest

odkrywanie praw rzeczywistości

aktywne:ich celem jest

tworzenie nowej rzeczywistości

• wyniki poznawcze

• wyniki metodyczne, które służą

osiągnięciu wyników poznawczych

• wyniki metodyczne

tu nie ma wyników poznawczych


Nowe metodyzarządzania

Zastosowanie metodzarządzania

Co jest gdzie

Nowe prawaekonomii

Opisygospodarki,

przedsiębiorstw

Dyscyplina:

ekonomia

Praktyka, czyli zastosowanie nauki

GRANICA GRANICA GRANICA GRANICA GRANICA

Publicystyka

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

Dyscyplina:

nauka o zarządzaniuG

RA

NIC

A G

RA

NIC

A G

RA

NIC

A

ekspertyzy


Nowe metodyinformatyczne

Oprogramowanie

Co jest gdzie

Narzędziado odkryćw innych

dyscyplinach

Opisyzastosowańinformatyki

GRANICA GRANICA GRANICA GRANICA

Praktyka, czyli zastosowanie nauki

Publicystyka

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

GR

AN

ICA

Dyscyplina:

informatykaG

RA

NIC

A G

RA

NIC

A G

RA

NIC

A

Zastosowanieinformatyki

w innychnaukach


Matematyka a informatyka

Matematyka jest nauką odkrywczą, która nie ma odpowiednika w naukach twórczych

a

Informatyka jest nauką twórczą, która nie ma odpowiednikaw naukach odkrywczych


Środki wyrazu

Środkiem wyrazu matematyki jest: równanie

a

środkiem wyrazu informatyki jest algorytm

Te środki wyrazu są co do swej istotyodmienne


Naukaversus

zastosowanie wyników nauki

Ekonomia

Polityka gospodarcza

Nauka o zarządzaniu

Zarządzanie

Konieczne jest określenie dolnej granicy nauki

Nauka informatyka

Stosowanie informatyki


Dolna granica nauki

Wynikiem naukowym w ekonomii jest

odkrycie praw rządzących gospodarką (fragmentem gospodarki)

Poprawność odkrytych praw można wykazać badając stany gospodarki

Natomiast nie jest nauką samo stwierdzenie stanu w jakim jest (była) gospodarka

Ekonomia


Przykład

Odkrycie prawa grawitacji przez Newtona jest wynikiem naukowym w fizyce

„Odkrycie” ile czasu jabłko spadało z drzewa nie jest odkryciem naukowym

Fizyka

Odkrycie krzywej Philipsa jest wynikiem naukowym w ekonomii

„Odkrycie” jaka była inflacja w pewnym okresie czasu nie jest odkryciem naukowym

Ekonomia


Dolna granica nauki

Wynikiem naukowym w nauce o zarządzaniu jest nowa metodazarządzania pewną klasą przedsiębiorstw lub przedsięwzięć

Poprawność odkrytej metody można wykazać badając lub symulując jej zastosowanie w pewnej grupie przedsiębiorstw

Natomiast nie jest nauką zastosowanie znanej metody do nowej grupy przedsiębiorstw



Przykład

Odkrycie metody stawiania mostów na gruncie bagnisto-skalistym jest wynikiem naukowym w nauce technicznej jaką jest inżynieria lądowa

Postawienie mostu na dowolnym gruncie nie jest odkryciem naukowym

Inżynieria lądowa

Odkrycie metody zarządzania przedsiębiorstwem w warunkach dużej fluktuacji kadr jest wynikiem naukowym w nauce o zarządzaniu

Zastosowanie znanej metody w przedsiębiorstwie,w którym wystąpiła duża fluktuacja kadr nie jest odkryciem naukowym



Błąd

Błędem na gruncie nauko zarządzaniu jest poszukiwanie wyników poznawczych

Na gruncie nauk o zarządzaniu nie ma praw rządzących rzeczywistością, bo rzeczywistość pozostaje do skonstruowania. Są metody konstruowania nowej rzeczywistości.


Przykład błęduw nauce o zarządzaniu

Stwierdzenie jak ludzie zarządzają pewną klasą przedsiębiorstw lub przedsięwzięć nie jest odkryciem naukowym, bo jest opisem stanu – może zatem być tylko punktem wyjścia do opracowania nowej metody zarządzania

W przeciwnym razie każda ankieta badania opinii publicznej byłaby automatycznie „wynikiem naukowym”


Analogia

W mechanice, jako dziale fizyki, czyli nauk przyrodniczych, odkrywa się prawa statyki

Korzystając z tych praw, w inżynierii lądowej – jako przedstawicielowi nauk technicznych – tworzy się metody budowania mostów

Budowanie mostów jest domeną techniki, nie nauki

W ekonomii odkrywa się prawa rządzące gospodarką

W zgodzie z tymi prawami, w nauce o zarządzaniu tworzy się metody zarządzania przedsiębiorstwami

Zarządzanie przedsiębiorstwami jest domeną praktyki gospodarczej, a nie naukio zarządzaniu


Przykłady negatywne

Rozwój mostów w jakimś województwie w pewnym okresie

Badania ankietowe używania mostów przez mieszkańców

Statystyki mostów w kraju

Na gruncie nauki technicznej, jaką jest inżynieria lądowa,

nikt nie traktuje jako naukowych następujących zagadnień:

Wynikiem jest tylko nowa metoda !


Przykład negatywnyz informatyki

napisanie programu (skonstruowanie systemu informatycznego) nie jest wynikiem naukowym

Na gruncie nauki technicznej, jaką jest informatyka:

Wynikiem jest tylko nowa metoda informatyczna!

program (system) może – powinien być –dowodem na poprawność/jakość nowej metody naukowej


Redakcja rozprawy


Cel doktoratu

Opracowanie:


naukowego

lub


Wykazanie swojej zdolności do samodzielnego prowadzenia własnych badań naukowych

Wykazanie się wiedzą z dyscypliny doktorskiej

Wykazanie się wiedzą ogólną


Struktura rozprawy doktorskiej i habilitacyjnej

Wstęp

Stan wiedzy w dyscyplinie doktoratu/habilitacji

Sformułowanie problemu

Krytyka dotychczasowych metod rozwiązania problemu

Koncepcja nowej metody rozwiązania problemu

Prezentacja nowej metody

Charakterystyka nowej metody

Wnioski

Bibliografia

czę

ść

nie

ory

gin

aln

aczę

ść

ory

gin

aln

a


Struktura doktoratu/habilitacji

Zła struktura rozprawy ma najczęściej

na celu ukrycie braku oryginalności

wyniku naukowego


Długość rozprawy

Głupi mówi co wie, mądry wie co mówi

Dwa przysłowia

Zwięzłość miarą talentu


Długość rozprawy

Długi tekst rozprawy ma najczęściej

na celu ukrycie braku oryginalnego

wyniku naukowego

Liczba stron nie przechodziw jakość doktoratu


Weryfikacjaumiejętności

doktoranta/habilitanta

Egzaminy doktorskie

Obrona doktoratu

Kolokwium habilitacyjne

Rozprawa nie musi obejmować treści, które są przedmiotem weryfikacji na egzaminach

podczas obrony lub na kolokwium

Doktorant/habilitant może wiedzieć więcej niż napisze w rozprawie! Nie musi pisać wszystkiego co wie !


Czym NIE jest doktorat ani habilitacja?

Nie jest „opracowaniem tematu”, z którego nie wynika co jest oryginalnym wkładem autora

Nie jest ekspertyzą, na przykład opracowaniem wyników ankiety (bo to nie jest naukowe)

Nie jest zestawieniem faktów, na przykład gospodarczych (bo to nie jest naukowe)

Nie jest zastosowaniem znanej metody do nowego zestawu danych lub skonstruowania nowego systemu (bo to nie jest naukowe)

Nie jest złamaniem tajemnicy handlowej

(bo to nie jest naukowe)


Doktorat i habilitacja

Doktorat/habilitacja jestopisem własnego wyniku naukowego

i wykazaniem jego oryginalności

Doktorat/habilitacja nie jest

„pamiętnikiem z badań”,

czyli historią dochodzenia do wyniku naukowego


Wniosek

Nie jest ważne ile doktorant/habilitantnamęczył się przy pisaniu rozprawy

Jest ważne tylko to, co odkrył

Jest kwestią etyki samodzielnych pracowników naukowych

stawianie wyżej prawdy naukowej co do osiągniętych wyników,

niż układów towarzyskich w środowisku profesorskim

lub fałszywej litości nad doktorantem/habilitantem,

który „ciężko pracował”, ale niczego oryginalnego nie odkrył

Dlatego


Definicja przez negację

Kto to jest „naukowiec” ?

Jeśli naukowiec nie potrafi przez 10 minut wyjaśnić czternastoletniemu dziecku

czym się zajmuje i co odkrył – nie jest naukowcem


Lista sprawdzającadoktoranta i habilitanta

Czy sformułowałeś problem? (Jeśli nie wiesz co badasz, nic nie osiągniesz !)

Czy problem jest naukowy? (Jeśli problem nie jest naukowy, nie nadaje się na doktorat ani na habilitację !)

Czy problem jest ważny? (Jeśli problem nie jest ważny, to szkoda marnować Twojego czasu !)

Jakimi metodami rozwiązywali ten problem inni badacze?

Co jest złego w tych metodach? (Jeśli uważasz, że wszystko jest dobrze, to ten problem nie nadaje się na TWÓJ doktorat lub habilitację, bo nie ma w nim dla CIEBIE nic do zrobienia !)

Jeśli problem jest nowy, to dlaczego nie można rozwiązać go znanymi metodami?

Jaka jest Twoja propozycja metody rozwiązania problemu?

Co jest istotą Twojej propozycji? Innymi słowy – na czym polega Twoje odkrycie naukowe?

Czym Twoja metoda różni się od metod innych badaczy znanych z literatury. Innymi słowy – na czym polega oryginalność Twojej metody?

Jak udowodnisz, że Twoja metoda jest poprawna i lepsza?


Przed startem

Zanim zaczniesz pracować nad doktoratemmusisz poznać odpowiedź na pytanie:

Jeśli nie wiesz –

Czym się różni nauka od nie-nauki ?

nawet nie zaczynaj !


Osobiste wyznanie

Nauka jest bardziej ekscytująca

niż seks i hazard razem wzięte

To dlatego jestem naukowcem

Czego i Państwu życzę

Wojciech Cellary


Dziękuję

czym się różni nauka od nie-nauki, czyli jak napisać dobry...

Documents