dankzij epb uw verwarmingsintallie performant maken

Seminarie Duurzaam Bouwen

Dankzij EPB uw verwarmingsintallie performant maken

Hoe een optimaal rendement bekomen door zich aan te passen aan de EPB-reglementering inzake verwarming

21 oktober 2014

Seminarie Duurzaam Bouwen

Leefmilieu Brussel | Gulledelle 100 - 1200 Brussel | 0800 85 775 | http://www.leefmilieubrussel.be

Dankzij EPB uw verwarmingsinstallatie performant maken

Tweetalig seminarie (simultane vertaling)

21 oktober 2014

Kluisstraat 55 , 1050 Brussel

8 :30 Ontvangst van de deelnemers

9 :00 Inleiding op het seminarie

Moderator

9 :15 De regelgeving EPB-verwarming

De eisen uit het besluit EPB-verwarming, de rol van de TVI en de verwarmingstechnicus

Alain Beullens (FR), Leefmilieu Brussel

9 :50 Beschikbare tools om te voldoen aan de eisen van de EPB-verwarming

Tools voor de TVI en andere professionelen

Stéphane Barbier (FR), Facilitator Duurzaam Bouwen

10 :25 Koffiepauze en discussie met de sprekers

11 :00 Een stookplaatsrenovatie met correcte toepassing van de regels van de EPB-verwarming

Te voorziene elementen bij een stookplaatsrenovatie, om in overeenstemming te zijn met EPB-eisen

Philippe Deplasse (FR), Deplasse

11 :40 De EPB-verwarmingseisen : ook voor bestaande installaties

De positieve impact van een energieboekhouding, keuring/audit, periodieke controle, ...

Jean Degand (FR), Studiebureau tertiaire gebouwen

12 :15 Conclusie van de voormiddag

Moderator

«Rendre son installation de chauffage performante grâce à la PEB» - 21/10/2014

“Dankzij EPB uw verwarmingsinstallatie performant maken” - 21/10/2014

Orateurs/Sprekers

Monsieur Stéphane BARBIER Service du Facilitateur Bâtiment Durable Dienst Facilitateur Duurzaam Gebouwen 1200 BRUXELLES / BRUSSELS @ : [email protected] Monsieur Alain BEULLENS Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Division Ville Durable Gulledelle 100 1200 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Philippe DEPLASSE Administrateur-Gérant Bureau d'Experts Ph. Deplasse et Associés sprl Avenue E. Van Becelaere 28A/53 1170 WATERMAEL-BOITSFORT @ : [email protected]

Monsieur Corentin MARGADA Bureau d'Experts Ph. Deplasse et Associés sprl Avenue E. Van Becelaere 28A/53 1170 WATERMAEL-BOITSFORT @ : [email protected]

Monsieur Jean DEGAND Bureau d’Etudes secteur Tertiaire

Commanditaire / Opdrachtgever Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Monsieur Pierre MASSON Gulledelle 100 1200 BRUXELLES/BRUSSEL @ : [email protected]

Encadrement – Omkadering Centre d'Etude, de Recherche et d'Action en Architecture asbl (CERAA) – Cenergie bvba – ICEDD asbl Madame Cécile ROUSSELOT Rue Ernest Allardstraat 21 1000 BRUXELLES/BRUSSEL @ : [email protected]

Liste des participants/Deelnemerslijst Madame Irène ABAD Ingénieur de Projets MK Engineering Chaussée de Waterloo 412F 1060 BRUXELLES (SAINT-GILLES) @ : [email protected]

Madame Rouchan AL DARWICH Ingénieur SCL Le Home Familial Bruxellois Avenue Henry Dunant 14/1 1140 BRUXELLES (EVERE) @ : [email protected]

Monsieur Benoit ANNEET Gérant Habitation & Confort sprl Chaussée de Jette 479 bte 2 1090 JETTE @ : [email protected]

Monsieur Thierry BALDE Foyer du Sud scrl Rue de la Source 18 1060 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Michaël BAURAING Sales Engineer Bruxelles & Wallonie Bosch Thermotechnology nv Rue L. Blériot 40 6041 GOSSELIES @ : [email protected]

Monsieur Christophe BERTELS Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (SLRB-BGHM) Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]



Monsieur Frédéric BISSCHOP Responsable Energie Association du Logement Social Boulevard Léopold II 56 1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN @ : [email protected]

Monsieur Aziz BITAR Chef de Service Technical Equipment Maintenance (TEM) sa Rue de Fierlant 112 1190 FOREST @ : [email protected]

Monsieur Daniel BLUM Site Manager Dalkia sa Quai Fernand Demets 52 1070 ANDERLECHT @ : [email protected]

Madame Elise BOLLU Responsable Foyer du Sud scrl Service Technique Rue de la Source 18 1060 BRUXELLES @ : [email protected]

Madame Francesca BONAZZI Responsable Habitations Sociales de Wouwé-Saint-Pierre Service Technique Val des Seigneurs 1/67A 1150 WOLUWE-SAINT-PIERRE @ : [email protected]

Monsieur Redouane BOUZIANE Responsable Patrimoine CPAS Rue Alphone Vandenpeereboom 14 1080 MOLENBEEK-ST-JEAN @ : [email protected]

Monsieur Joël BRAIBANT Ingénieur HCO.Energy sprl Avenue Albert 1er 54 1342 LIMELETTE @ : [email protected]

Madame Anne BRANCART Multi-consulting International sprl Avenue des Paradisiers 79 1160 AUDERGHEM @ : [email protected]

Madame Camille BREDAEL Chef du Service Technique Foyer du Sud scrl Rue de la Source 18 1060 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Alain BRICHANT Collaborateur Gestion RU CityDev Rue Gabrielle Petitstraat 6 1080 BRUXELLES/BRUSSEL @ : [email protected]

Monsieur Laurent CAPIAU Forem Rue des Longues Haies 2 7100 HAINE-SAINT-PAUL @ : [email protected]

Monsieur Etienne CARTON Administrateur Délégué Carbone + sa Zoning Industriel Tournai Ouest Rue de la Grande Coutur 1B 7522 BLANDAIN @ : [email protected]

Monsieur Simone CATALANI Ingénieur Conseil de l'Union Européenne Unité Immeubles Rue de la Loi 175 1048 U.E.-CONSEIL @ : [email protected]

Monsieur Gheorghe CAZACU Office Infrastructures et Logistique de Bruxelles (OIB) 1049 U.E.-COMMISSION @ : [email protected]

Monsieur Sandro CELESTRI Teenconsulting sprl Chaussée de Nivelles 60 7181 ARQUENNES @ : [email protected]

Monsieur Ilias CHAIRI SCL Le Home Familial Bruxellois Avenue Henry Dunant 14/1 1140 BRUXELLES (EVERE) @ : [email protected]

Monsieur Christophe CLARA Project Engineer Teenconsulting sprl Chaussée de Nivelles 60 7181 ARQUENNES @ : [email protected]



Monsieur Luc CORNEILLIE Foyer du Sud scrl Rue de la Source 18 1060 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Jacques CORNET Rive Droite du Canal du Centre 62 7000 MONS @ : [email protected]

Mijnheer Bart DAGUYT District Manager Senec nv Jozef De Keyzerstraat 5A 1970 WEZEMBEEK-OPPEM @ : [email protected]

Monsieur Jérémie DANDOIS Fedasil (Agence Fédérale pour l'Accueil des demandeurs d'asile) Rue des Chartreux 21 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Joël DE BARQUIN Bureau Joël de Barquin Avenue des Gerfauts 8 bte 31 1170 WATERMAEL-BOITSFORT @ : [email protected]

Monsieur Ruy DE BARROS Certificateur Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (SLRB-BGHM) Service PEB et Cadastre Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

Mijnheer Werner DE BRUCKER AXA Reim Vorstlaan 25 1170 WATERMAAL-BOSVOORDE @ : [email protected]

Mijnheer Luc DE RIDDER Assistent aan de Technische Directie Le Foyer Jettois sc - De Jetse Haard Rue Jules Lahayestraat 282 1090 JETTE @ : [email protected]

Mijnheer Olivier DE SCHREVEL Managing Director Bureau Energy Buildings Avenue de la Sapinière 40 1180 UCCLE @ : [email protected]

Madame Céline DE SCHRIJVER Conseillère en environnement Confédération de la Construction de Bruxelles-Capitale Rue du Lombard 34-42 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Mijnheer Dieter DE SCHUYMER Associé Go4Green sa Chemin des deux Maisons 71 Bte 5 1200 BRUXELLES (WOLUWE-SAINT-LAMBERT) @ : [email protected]

Monsieur Michel DECOURRIERE Manager Eurogentec s.a Liège Science Park - Rue Bois Saint Jean 5 4102 OUGRÉE @ : [email protected]

Monsieur Emmanuel DEFFENSE Project Manager BNP Parisbas Real Estate Boulevard Louis Schmidtlaan 2 bte 3 1040 BRUXELLES (ETTERBEEK) @ : [email protected]

Monsieur Roberto DEL PIERO European Parlement MTY 05RO16 Unité des Projets Immobiliers Bruxelles Rue Montoyer 70 1047 PARLEMENT EUROPÉEN @ : [email protected]

Monsieur Christian DELLICOUR Membre du PO Institut des Ursulines Rue Jules Debecker 71 1081 KOEKELBERG @ : [email protected]

Monsieur François DEQUENNE Dapesco sa

Mijnheer Filip DERIJCK Managing Director Knight Frak sprl Avenue Louise 125 1050 IXELLES @ : [email protected]

Monsieur Stéphane DEWELDE Burgespro Avenue Kersbeek 162 1190 FOREST @ : [email protected]



Monsieur Serge DIDI Project Leader ISB Ventilation Rue de Fierlant 68 1190 FOREST @ : [email protected]

Monsieur Philippe DOHET Renovassistance Avenue des Ménestrels 98 1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN @ : [email protected]

Monsieur Boris D'OR Gestionnaire de Dossiers Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Dpt Techniques et formations bâtiments durables Gulledelle 100 1200 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Jean-Pierre DUHAIN Formation sanichauffe et PEB Forem Rue des Longues Haies 2 7100 HAINE-SAINT-PAUL @ : [email protected]

Monsieur EL ASSRI EL BADRI Institut Saint-Marie asbl Rue Emile Feron 5 1060 BRUXELLES @ : [email protected]

Madame Frédérique FAUVARQUE Agence de Redéploiment Economique du Bassin Seresien (AREBS) Quai Louva 21 4102 OUGRÉE @ : [email protected]

Monsieur Jordan FLAMENT Product Manager ORES Service Clientèle Rue Antoine de Saint Exupéry 18 6041 GOSSELIES @ : [email protected]

Madame Margareth FRACAS Cenergie bvba Avenue Urbain Britsiers 5 1030 SCHAERBEEK @ : [email protected]

Monsieur Vincent GALLET Responsable Immobilier Mutualité Chrétienne Hainaut Picardie Rue Saint-Brice 44 7500 TOURNAI @ : [email protected]

Mijnheer Stijn GERMONPRÉ R & D Renson sa Industriezone 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 8790 WAREGEM @ : [email protected]

Monsieur Eric GIELEN Ingénieur de Projets TS Valens sa Avenue Brugmann 27 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

Monsieur Grégory GIROTTO Conseiller Confédération de la Construction Formation Construction Durable Rue du Lombard 34-42 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Stéphane GODFRIND Ingénieur Energie Sibelga

Monsieur Jean-Sébastien GOFFIN Architecte Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (SLRB-BGHM) Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

Monsieur Fabrice GOFFREDO Conseiller Energie Administration Communale de et à 4460 GRACE-HOLLOGNE @ : [email protected]

Monsieur Damien GOMEREE Forem Rue des Longues Haies 2 7100 HAINE-SAINT-PAUL @ : [email protected]



Monsieur Chakib GOULMI A1 - T1 Attaché Ingénieur Industriel Régie des Bâtiments - Regie der Gebouwen Rue Jourdanstraat 95 bte 3 1060 BRUXELLES (SAINT-GILLES) @ : [email protected]

Monsieur Damien GRUSLIN Ellyps sa Boulevard du Souverain 360 1160 AUDERGHEM @ : [email protected]

Madame Olivia GUSTOT Bureau d'architecture Gustot Olivia sprl

Monsieur Hugues HALLUIN Product Manager ORES Service Gestion du Marché et Clientèle Rue Antoine de Saint Exupéry 18 6041 GOSSELIES @ : [email protected]

Monsieur Michel HANOULLE L'Entreprise Avenue Alexandre Bertrand 50 1190 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Philippe HENRY Architecte Bureau d'Architectures Henry Avenue Fontaine Vanderstraeten 55 1190 FOREST @ : [email protected]

Monsieur Bastien HERICX Contrôleur des Travaux ASSAM-SORELO scrl Place De Brouckèreplein 12 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Francisco Javier HERRAN MARCOS Responsable de Projets Comité Economique et Social Européen (CESE) Rue Belliard 99-101 1040 BRUXELLES @ : [email protected]

Mijnheer Pieter INION Product Manager Renson sa Mechanische Ventilatie Industriezone 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 8790 WAREGEM @ : [email protected]

Madame Jessica JACOBS M&R - Engineering Omega Court - Rue Jules Cockx 8-10 1160 AUDERGHEM @ : [email protected]

Mijnheer Vincent JADINON Conseiller Technique Centre Scientifique et Technique de la Construction (CSTC) Lozenberg 7 1932 SINT-STEVENS-WOLUWE @ : [email protected]

Monsieur Bruno JEANSON Technicien European Parliament DG INLO / Unité Projet Rue Wiertz 60 1047 PARLEMENT EUROPÉEN @ : [email protected]

Monsieur Didier JEURISSEN Loodgieterij Peytier Plombier bvba Keizerinlaan 20 1860 MEISE @ : [email protected]

Monsieur Julien KESSLER JKA Architecture Rue Luther 17 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Madame Caroline KINTS Bureau OZE Avenue Reine Astrid 13 1340 OTTIGNIES @ : [email protected]

Monsieur Abdelhadi LAAFOUDI Administration Communale Place Jean Vander Elst 29 1180 UCCLE @ : [email protected]

Monsieur Simon LADSOUS Axis Engineering sa Boulevard Belgica 30 1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN @ : [email protected]

Monsieur Salvador LAFFARGA DE CARDENAS Conseil de l'Union Européenne JL-40 70-FL-49 Rue de la Loi 175 1048 U.E.-CONSEIL @ : [email protected]



Monsieur Julien LECLERCQ Chargé de Mission Forem - Domaine Construction Boulevard Joseph Tirou 104 6000 CHARLEROI @ : [email protected]

Monsieur Emmanuel LEGROS Livingstones scrl Quai du Hainaut 29 1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN @ : [email protected]

Madame Béatrice LEONARD Architecte Le Logis s.c. Avenue G. Benoidt 22 1170 WATERMAEL-BOITSFORT @ : [email protected]

Monsieur Stéphane LERAY Rue Victor Greyson 45 1050 IXELLES @ : [email protected]

Monsieur Michaël LERMINIEAU Conseiller Chauffage PEB Poly-Tech Engineering sprl Rue du Parc 47 6000 CHARLEROI @ : [email protected]

Monsieur Sébastien LOODTS Ingénieur Architecte Fesocolab (Fédération des Sociétés Coopératives de Logements à Bruxelles) Place Wauters 9 1190 FOREST @ : [email protected]

Monsieur Serge MAES Coordinateur Maison Energie Huis Centre Rue de Pépin 38 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Madame Danielle MAKAIRE Ecorce sprl Rue Sohet 9b 4000 LIÈGE @ : [email protected]

Monsieur Paul MARCELIS Les Habitations et Logements Sociaux d'Auderghem Avenue Van Nerom 13 1160 BRUXELLES (AUDERGHEM) @ : [email protected]

Madame Alexandra MOCOLE Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Département Certification PEB

Monsieur Roland MOREAU DE BELLAINE Eurofa

Mijnheer Joeri MOTTE Coordinator Speciale Teknieken Democo

Monsieur Gilles MOULIN Isoconseil sprl Rue de Heigne 4 bte 3 6230 VIESVILLE @ : [email protected]

Madame Hélène MOUREAU IBAM Rue Emile Tumulaire 55 6000 CHARLEROI @ : [email protected]

Monsieur Tom MULLIER Ingénieur Techniques Spéciales Ministère de la Défense Nationale Département Infrastructures Rue d'Evere 1 1140 EVERE @ : [email protected]

Mijnheer Peter NYS Head of Construction Extensa Group Havenlaan 86C Bus 316 1000 BRUSSEL @ : [email protected]

Mijnheer Dirk OCKET Belfius Banque Boulevard Pachéco 44 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Pierre-Emmanuel PACOT Ingénieur Junior M&R - Engineering Omega Court - Rue Jules Cockx 8-10 1160 AUDERGHEM @ : [email protected]

Monsieur Jean-Pierre PAMART Technicien Bâtiments HVAC Parlement Européen DG 6 rue Wiertz / Wiertzstraat 60 60 1047 PARLEMENT EUROPÉEN @ : [email protected]



Madame Sophie PARIDAENS Architecte Le Foyer Etterbeekois sa Service Technique Avenue René Piret 1 1040 ETTERBEEK @ : [email protected]

Monsieur David PARSER ABC Technics sprl Avenue E. Lambrechts 40 1780 WEMMEL @ : [email protected]

Monsieur Bruno PEYTAVIN

Mijnheer Dirk PEYTIER Loodgieterij Peytier Plombier bvba Keizerinlaan 20 1860 MEISE @ : [email protected]

Monsieur Vincent PIERCHON Collaborateur Gestion RU CityDev Département Gestion Rue Gabrielle Petitstraat 6 1080 BRUXELLES/BRUSSEL @ : [email protected]

Monsieur Vincent PIRNAY Ingénieur Poly-Tech Engineering sprl Rue du Parc 47 6000 CHARLEROI @ : [email protected]

Monsieur Michel PIRQUET Gérant Comexbat Avenue François Sebrechts 54/01 1081 KOEKELBERG @ : [email protected]

Monsieur Julien PIRSOUL Ellyps sa Boulevard du Souverain 360 1160 AUDERGHEM @ : [email protected]

Monsieur Benoît PONCELET Design Engineer Tractebel Engineering sa Building & Industrial Sites Avenue Ariane 7 1200 BRUXELLES (WOLUWE-SAINT-LAMBERT) @ : [email protected]

Madame Anne-Sophie POTIER Ingenieur Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (SLRB-BGHM) Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

Monsieur Christian POUSSART Thomas & Piron La Besace 14 6852 OPONT @ : [email protected]

Monsieur Yves REDING Employé Technique Habitations Sociales de Wouwé-Saint-Pierre Val des Seigneurs 1/67A 1150 WOLUWE-SAINT-PIERRE @ : [email protected]

Monsieur Pedro REGUERAS Ingénieur Administration Communale Place Collignon 1030 SCHAERBEEK @ : [email protected]

Monsieur Laurent RICCOBON Office Infrastructures et Logistique de Bruxelles (OIB) Bureau 05/20 1049 U.E.-COMMISSION @ : [email protected]

Madame Séverine ROMAN Enesta sprl Rue Fernand Bernier 15 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

Madame Cathy ROOSEN Gestionnaire Lamy Belgium sa Rue Basse 21-23 1180 UCCLE @ : [email protected]

Monsieur Alain SACH Conseiller Technique CADILLAC sa Boulevard Sylvain Dupuis 310 bte 11 1070 ANDERLECHT @ : [email protected]



Mijnheer Guido SAENEN Energie Adviseur Informazout asbl Dauwestraat 12 1070 ANDERLECHT @ : [email protected]

Monsieur Thierry SALMON Responsable Technique Administration Communale Place Collignon 1030 SCHAERBEEK @ : [email protected]

Madame Gabrielle SANDER Responsable Energie Foyer Schaerbeekois Service Technique Spéciale Avenue Charles Gilisquet 147 1030 BRUXELLES (SCHAERBEEK) @ : [email protected]

Monsieur Dino SAVINO Ingénieur de Vente et Projets Viessmann Belgium sa Hermesstraat 14 1930 ZAVENTEM @ : [email protected]

Monsieur Christophe SCHROEDER MI Management sprl Chaussée de Wavre 1450 1160 AUDERGHEM @ : [email protected]

Monsieur Giuseppe SEMINERIO Responsable Energie Ville de La Louvière

Monsieur Alain SIRRE Engineering Service sprl Avenue Edouard de Thibault 35 1040 ETTERBEEK @ : [email protected]

Monsieur Vincent SPRUYTTE Go4Green sa Chemin des deux Maisons 71 Bte 5 1200 BRUXELLES (WOLUWE-SAINT-LAMBERT) @ : [email protected]

Mijnheer Nicolas THILS Adjunct Vestigingsdirecteur Democo Herckenrodesingel 4b 3500 HASSELT @ : [email protected]

Monsieur Cédric TYTECA OMNIMO Avenue Kersbeek 187 1190 FOREST @ : [email protected]

Monsieur Eddy VAELEN BEVATEC sprl Rue des Betto 49 4300 WAREMME @ : [email protected]

Monsieur Alexandre VALETTE Aveolis sprl Rue d'Andenne 28 bte 2 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

Madame Pauline VAN DOOSSELAERE Axa Real Estate Investment Managers Belgium sa Boulevard du Souverain 25 1170 WATERMAEL-BOITSFORT @ : [email protected]

Mijnheer Tim VAN DORPE Alides nv Toemaattragel 1 9000 GENT @ : [email protected]

Monsieur Marc VAN EERDEWEGH Alter Im Avenue Voltaire 123/1 1030 SCHAERBEEK @ : [email protected]

Monsieur Laurent VAN EYCKE Secrétaire Technique Administration Communale Propriétés Communales Place Jean Vander Elst 29 1180 UCCLE @ : [email protected]

Mijnheer Hans VAN NIEUWENHOVE Ingenieur AIB Vinçotte International Olieslagerslaan 35 1800 VILVOORDE @ : [email protected]

Mijnheer Tim VAN PARIJS Energy Consultant Altran sa Avenue de Tervueren 142-144 1150 WOLUWE-SAINT-PIERRE @ : [email protected]



Madame Anne VANBEGGELAER Inspecteur Principal Administration Communale Services Techniques Avenue Pierre Hymans 2 1200 WOLUWE-SAINT-LAMBERT @ : [email protected]

Monsieur Christian VANDAELE Dirigeant Principal Techniques Spéciales Delens Jacques sa

Madame Karine VANDE STEENE Assistante de Projets ICEDD Boulevard Frère Orban 4 5000 NAMUR @ : [email protected]

Monsieur Benoît VANDERVAEREN Coordinateur environnement Politique Scientifique Fédérale - Federaal Wetenschapsbeleid Police Scientifique Fédérale et Etablissements Sc Avenue Louise - Louisalaan 231 1050 IXELLES @ : [email protected]

Monsieur Paul VANWYNSBERGHE Chef de Travaux d'ateliers Centre Scolaire Eperonniers Mercelis Rue Mercelis 36 1050 IXELLES @ : [email protected]

Monsieur Claude VERMEYS Administration Communale Avenue du Roi Albert 33 1082 BERCHEM-SAINTE-AGATHE @ : [email protected]

Mijnheer John VREBOS Office Infrastructures et Logistique de Bruxelles (OIB) OIB.RE.2.MT 1049 U.E.-COMMISSION @ : [email protected]

Monsieur Laurent VREBOSCH Certificateur PEB Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (SLRB-BGHM) Service Cadastre et PEB Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

Monsieur Dany WATTIER Daikin Belux sa Avenue Franklin 1 B 1300 WAVRE @ : [email protected]

Monsieur Martin WATTIEZ Sibelga Quai des Usines 16 1000 BRUXELLES @ : [email protected]

Monsieur Mario ZAGAGLIA Administrateur-Gérant C.I.A. sprl Rue Félix Lacourt 102 1390 GREZ-DOICEAU @ : [email protected]

Monsieur Abdelmalek ZEKHNINI Inspecteur de Chantier Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (SLRB-BGHM) Plan Régional du Logement Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES @ : [email protected]

De regelgeving EPB-verwarming

De eisen uit het besluit EPB-verwarming, de rol van de VTI en de

verwarmingstechnicus

Alain Beullens,

Leefmilieu Brussel

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest neemt de verwarming van gebouwen zo’n 70 % van de broeikasgasemissies voor haar rekening. Precies om die emissies mee te helpen terugdringen, keurde de Brusselse Hoofdstedelijke regering op 3 juni 2010 het besluit goed met betrekking tot de EPB-eisen voor verwarmingssystemen in gebouwen. Dat besluit is zowel van toepassing bij de installatie als tijdens de exploitatie. Voor centrale verwarmingssystemen, bestaande uit één of meerdere ketels van meer dan 20 kW, worden er ook eisen opgelegd die een minimale energie-efficiëntie beogen en de impact van dit soort installaties op het leefmilieu wil verminderen.

Om deze eisen te doen naleven is de eigenaar (of in sommige gevallen de houder van de milieuvergunning) sinds 1 januari 2011 verplicht om bepaalde handelingen te stellen. Elk van deze handelingen moet door een door Leefmilieu Brussel erkende specialist worden gerealiseerd. Volgende handelingen moeten worden uitgevoerd:

• de oplevering van nieuwe installaties, of, onder bepaalde voorwaarden, ook gerenoveerde installaties;

• een periodieke controle voor alle ketels;

• de diagnose van verwarmingssystemen waarvan een ketel ouder is dan 15 jaar.

Alain Beullens, medewerker aan het Departement EPB-Verwarming en Klimatisatie van Leefmilieu Brussel, schetst in zijn bijdrage het kader van deze studiedag door dieper in te gaan op de vigerende regelgeving en de rol van elke intervenant.

1

1

De regelgeving EPB-verwarmingAlain BEULLENS, DPT VERWARMING en KLIM EPB

LEEFMILIEU BRUSSEL

21 oktober 2014

Leefmilieu Brussel

Seminarie Duurzaam Bouwen:

Dankzij EPB uw verwarmingsinstallatie

performant maken

2

3

Gebouwen = 40% van het energieverbruik!

Algemene context

4

Verwarming neemt een groot deel van het energieverb ruik in gebouwen voor zijn rekening �� substantiële besparingen zijn mogelijk via een rationeel energiegebruik.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest Volgens energiebalans B HG 2009

Industrie 2,7 %

Tertiair 32,9 %

Huisvesting 40,3 %

Transport 24,2 %

Algemene context

3

5

Regelgevende context

Europese Richtlijn – EPBD(2002/91/EC)

EPB-ordonnantie(7 juin 2007)

EPB Werken EPB Certificaten EPB Technische Installaties

- Regelgeving EPB Verwarming

- Regelgeving EPB Klimatisatie

6

Regelgevende context

eisen

handelingen in de regelgeving

erkenningen

Regelgeving EPB Verwarming

van kracht sinds 01/01/2011

4

7

Toepassingsgebied

Verwarming van lokalen

vloeibare of gasvormige brandstofniet hernieuwbaar

Pn > 20 kW*

*voor gas: in regime 80/60 - G20!

8

De verantwoordelijke van de technische installaties (VTI)

VTIeigenaar van het verwarmingssysteem

= ofde houder van de milieuvergunning

≠ onderhoudsfirma

5

Appartement in een appartementsgebouw

De verantwoordelijke van de technische installaties (VTI)

VERWARMING

Individueel Collectief

SWW

IndividueelVTI = Eigenaar van het

appartement

2 VTI • Verwarming=

Mede-eigendom• SSW = Eigenaar

van het appartement

Collectief

2 VTI • Verwarming =

Eigenaar van het appartement

• SWW = Mede-eigendom

VTI = Mede-eigendom

9

10

Inhoud: • De reiniging van de ketel en het rookgaskanaal• De regeling van de brander van de ketel• Verbrandingstest• De verificatie van de conformiteit met bepaalde vereisten

Wanneer?• gasketels om de drie jaar• stookolieketels jaarlijks

1. Periodieke controle van de ketels

De handelingen in de regelgeving en de erkenningen

Welke erkende professioneel?

6

11

Aan het einde van de periodieke controle: � De erkende verwarmingstechnicus levert een attest af waaruit blijkt dat

het systeem conform of niet-conform is (wordt bewaard in het logboek).Bij niet-conformiteit stuurt de erkende deskundige een kopie van het attest naar Leefmilieu Brussel.

1. Periodieke controle van de ketels


Aanpassen tot conforme toestand:Niet-conform � De VTI beschikt over 5 maanden om zijn systeem conform te maken.

12

Inhoud: • conformiteit van het verwarmingssysteem met bepaalde eisen nagaan

Wanneer ?• Bij plaatsen (of verplaatsen) van een nieuwe ketel • Bij vervanging van het ketellichaam • Bij vervanging van de brander • Bij verplaatsing van de ketel naar een nieuw stooklokaal

2. Oplevering van het verwarmingssysteem


Welke erkende professioneel ?

7

13

Na oplevering: � Opleveringsattest afgeleverd door erkende professioneel (te bewaren in

het logboek).Ongeacht of het verwarmingssysteem conform is of niet, wordt een kopie van het attest naar Leefmilieu Brussel gestuurd


2. Oplevering van het verwarmingssysteem

Aanpassen tot conforme toestand:Niet-conform � De VTI beschikt over 5 maanden om zijn systeem conform te maken.

14

3. De diagnose

Inhoud: • algemene staat van het verwarmingssysteem• info over mogelijke aanpassingenVerplichte handeling, maar de resultaten zijn niet bindend.


Wanneer ?Ten laatste één jaar nadat de oudste ketel van een verwarmingssysteem 15 jaar werd.

Welke erkende professioneel ?

8

15

Na afloop van de diagnose : � de deskundige levert een diagnoserapport af (te bewaren in het

logboek).geen controle van overeenstemming met bepaalde eisen.


3. De diagnose

16

1. Meetopeningen

De eisen

Bij alle werkende ketels.

9

17

2. Verbranding en rookemissie

De eisen


18

Alle nieuwe ketels geïnstalleerd vanaf 01/01/2011 moeten modulerendzijn volgens de opgelegde criteria in de EPB Verwarming-regelgeving.

3. Modulatie van het brandervermogen

De eisen

10

19

• voor alle schoorstenen met natuurlijke trek• in meteorologisch normale omstandigheden

4. Trekvermogen van de schoorsteen ≥ 3 Pa

De eisen

20

Geval 1: nieuw gebouwde stookplaatsen vanaf 01/01/2011Geval 2: stookplaatsen waarbij werken worden uitgevoerd aan de wanden, vanaf

01/01/2011� conform met de normen:• NBN B 61-001 (Pt ≥ 70 kW)• NBN B 61-002 (Pt < 70 kW)• NBN D 51-003• NBN D 51-006 (butaan, propaan)

5. Ventilatie van de stookplaats

Ongeacht de constructiedatum van de stookplaats: als gas wordt gebruikt als brandstof, dan geldt het technisch reglement van de distributienetbeheerder.

De eisen

Geval 3: bestaande stookplaatsen, van voor 01/01/2011� De eis « ventilatie » zoals bepaald in de EPB Verwarming is momenteel niet van

toepassing

11

21

6. Dichtheid van de rookgasafvoer- en luchttoevoerleidingen

De eisen


22

• alle nieuw geïnstalleerde leidingen en toebehoren• alle bestaande, niet-geïsoleerde leidingen en toebehoren, bij de

plaatsing van een nieuwe ketel in een bestaand verwarmingssysteem

7. Isolatie van leidingen en toebehoren

De dikte van de leidingisolatie hangt af van de situatie van de leiding of het onderdeel, de diameter en de isolatieklasse

De eisen

12

23

Nieuw geplaatste of aangepaste hydraulische distributienetwerkenvan verwarmingswater.

8. Hydraulische opsplitsing

De eisen

Heeft geen betrekking op de distributie van SWW

24

Nieuw geplaatste of aangepaste luchtnetwerken.

8. Opsplitsen luchtleidingen

De eisen

Enkel van toepassing bij kantoren

13

25

Bij de plaatsing van een nieuwe ketel.

9. Regeling van verwarmingssystemen

• lokale regeling van de afgifte-elementen (thermostatische kranen of omgevingsthermostaat)

• klimaatregeling (als het verwarmde opp ≥ 400 m²)

Klokthermostaat, waarbij een regimekan ingesteld worden voor normaal,verlaging en vorstbescherming

De eisen

26

9. Regeling van verwarmingssystemen

Wanneer sommige eigenaars de eis met betrekking tot de lokale regeling van afgifte-elementen niet respecteren, terwijl alle andere eisen wel worden gerespecteerd, dan kan de erkende deskundige op het attest de gegevens van de betreffende eigenaren noteren en de gegevens van de betrokken appartementen (met de hulp van de syndicus) zodat enkel zij worden gesanctioneerd (administratieve boete) wanneer ze zich niet binnen de 5 maanden hebben in conformiteit gebracht.

De eisen

Geval van flatgebouwen met collectieve stookinstallatie

Het opleveringsattest wordt conform verklaard indien het merendeel van de bezochte flats conform zijn en als voor de niet-bezochte flats een bewijs van conformiteit kan geleverd worden (factuur, verklaring op eer van de syndicus,…)

14

27

Opgesteld en up to date gehouden door de verschillende intervenanten van de verwarmingsinstallatie

10. Logboek

De eisen

Eis steeds van toepassing

28

100 kW < Ʃ P ketels < 500 kW � brandstofmeter

11. Energiemeting bij ketels

De eisen

Ʃ P ketels ≥ 500 kW � brandstofmeter + energiemeter


15

29

Indien ventilator ≥ 10.0000 m³/u � elektriciteitsteller

12. Energiemeting elektriciteitsverbruik van de ventilatoren

De eisen


30

Als het nieuwe ventilatiesysteem van type « D » ≥ 5.000 m³/u verse lucht� warmterecuperatie

13. Warmterecuperatie

De eisen

16

31

Bij lokalen met variabele bezetting, waarbij min. 5.000 m³/u verse lucht wordt geleverd door het nieuwe ventilatiesysteem � regeling van het verseluchtdebiet

14. Variatie van verseluchtdebiet

De eisen

32

Als Ʃ P vermogens > 100 kW� het verwarmingssysteem moet opgenomen worden in een

energieboekhouding (opname verbruiken, berekening genormaliseerd verbruik, vergelijking met voorgaande jaren,…)

15. Energieboekhouding

De eisen


17

33

De sancties tegenover de VTI

De sancties

Als de handelingen in de regelgeving werden uitgevoerd:•conform: geen sancties•niet-conform: 5 maand tijd om conform te maken� daarna: administratieve boete

Als de handelingen in de regelgeving niet werden uitgevoerd:Vaststellingen door BIM-ambtenaar:•tijdens een integrale controle (ihkv MV)•nav klacht van buren•nav een controle opgestart nadat een certificateur dit aangaf op hetcertificaat (bij verkoop of verhuur van een vastgoed)� strafsancties

34

De helpdesk EPB Verwarming (niet erkende profession elen)

Helpdesk verwarming voor de « niet-erkende » professionelen:(studiebureaus, syndici,…)

� Facilitator Duurzaam Bouwen• 0800/85.775• [email protected]• [email protected]

18

35

Beschikbaar op de site Leefmilieu Brussel:• Gids « Efficiënt verwarmen? »• Opleidingsmodules

Start pagina > Professionnelen > Duurzaam beheer > Duurzaam gebouw > Energieprestatie van gebouwen (EPB) > Technische installaties EPB EPB-reglementering voor verwarming > Nuttige documenten

Nuttige documenten

36

Vragen?...

Beschikbare tools om te voldoen aan de eisen van de EPB-verwarming

Tools voor de VTI en andere professionelen

Stéphane BARBIER,

DIENST FACILITATOR DUURZAAM BOUWEN

Ter ondersteuning van de VTI en de professionelen om hun installaties conform te maken aan de regelgeving EPB-verwarming, ontwikkelde Leefmilieu Brussel een aantal tools.

Stéphane Barbier, lid van de Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen, bekijkt samen met u deze tools en moedigt u aan deze gebruiken.

Dankzij deze tools weet u snel aan welke eisen uw installatie moet voldoen en u krijgt een structuur aangereikt voor het opstellen van uw logboek. Daarnaast worden een aantal pistes besproken om te voldoen aan de eisen met betrekking tot de energieboekhouding.

1

21 oktober 2014

Leefmilieu Brussel



performant maken

21 oktober 2014

Leefmilieu Brussel



performant maken

Beschikbare tools om te voldoen aan de eisen van de EPB-verwarmingStéphane BARBIER, Facilitator Duurzaam Bouwen

Leefmilieu Brussel

2

3

● Nuttige documenten

● Tool « EPB verwarming »

● Sjabloon logboek, stappenplan

● Hulptool voor de energieboekhouding

Plan van de presentatie

4

Brondocumenten

● Website Leefmilieu Brussel

www.leefmilieubrussel.be

Start pagina > Professionnelen > Duurzaam beheer > Duurzaam gebouw > Energieprestatie van gebouwen (EPB) > Technische installaties EPB > EPB-reglementering voor verwarming

► Wetteksten: besluiten en omzendbrieven

► Infofiches

► Syllabus en opleidingen

► Lijst met erkende ondernemingen/personen

● « De oplevering van verwarmingssystemen van type 1 of 2 ».pdf

3

5

Tool EPB Verwarming● Tool EPB Verwarming● Rechtstreekse link naar de Tool EPB Verwarming (binnenkort

beschikbaar)

6

Sjabloon van Logboek● Website Leefmilieu Brussel● Rechtstreekse link naar het Logboek (binnenkort beschikbaar)

4

7

● Website Leefmilieu Brussel

Sjabloon van Logboek

8

Sjabloon van Logboek● Website Leefmilieu Brussel

5

9

Sjabloon van Logboek● Website Leefmilieu Brussel

● Website Leefmilieu Brussel :

Rechtstreekse link naar het stappenplan (.doc)

10

Sjabloon van Stappenplan

6

11

Ondersteuningstools voor de energieboekhouding

● « De oplevering van verwarmingssystemen type 1 of 2 ».pdf

12

● « De oplevering van verwarmingssystemen type 1 of 2 ».pdf


7

13

● Graaddagen► energie.wallonie.be :

► Abonnement bij het KMI (50€/jr)

● Klimaatcorrectie► Voorbeeld op de Energieplus-website:http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10128#normaliser

► Excel


14

● Vergelijking met sectorgemiddelden:► BIM : energiebalanshttp://app.bruxellesenvironnement.be/bilanenergie/simulation.aspx?lng=nl-NL&lg=NL

► De energiebalans is ook beschikbaar in .pdf:http://documentation.bruxellesenvironnement.be/documents/Study_energy_BEN2012_Juin2014_NL.PDF?langtype=2067


8

15


16

● Website van Leefmilieu Brussel : www.leefmilieubrussel.be

● http://www.pebchauffagebru.be

Nuttige tools, websites, enz. :

9

Gids Duurzame Gebouwen

17

www.leefmilieubrussel.be : Start pagina > Professionelen > Sector > Gebouw (constructie, beheer) > Praktische handleiding

Of via : http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be

En in het bijzonder :

► G_ENE10 Verwarming, koeling en sanitair warm water: efficiënte installaties garanderen

18

Wat moet ik onthouden van de presentatie ?

● Ik maak gebruik van de verwarmingstool om na te gaan of mijn stookplaats voldoet aan de EPB. ► Ik contacteer mijn verwarmingsspecialist voor het opstellen van het

attest van de periodieke controle en vraag hem het modelattest, beschikbaar op de verwarmingspagina’s van de BIM-site, te gebruiken

► Voor het logboek en het stappenplan gebruik ik eveneens de sjablonen beschikbaar op de verwarmingspagina’s van de BIM-site

► Voor het opstellen van de energieboekhouding plaats ik eventuele noodzakelijke tellers en kan ik gebruikmaken van beschikbare ondersteuningstools

● Voor bijkomende ondersteuning of voor andere vragen kan ik terecht bij de Dienst Facilitator of de helpdesk EPB-verwarming

10

19

Contact

Stéphane BARBIER

Facilitator Duurzame Gebouwen

Coördinaten

� : 0800/85.775

E-mail : [email protected]

Een stookplaatsrenovatie met correcte toepassing van de regels van de

EPB-verwarming

Te voorziene elementen bij een stookplaatsrenovatie, om in

overeenstemming te zijn met EPB-eisen

Philippe DEPLASSE & Corentin MARDAGA,

DEPLASSE & ASSOCIES

Een stookplaatsrenovatie is vaak een complex dossier, waarbij rekening moet gehouden worden met tal van parameters. Een uitgelezen moment dus om meteen de juiste keuzes te maken, zodat ook belangrijke energiebesparingen kunnen gerealiseerd worden.

Philippe Deplasse en Corentin Mardaga, van het studiebureau Philippe Deplasse & Associés, delen hun ervaring op het vlak van stookplaatsrenovaties met ons. Ze geven aan welke elementen allemaal moeten voorzien worden om in regel te zijn met de regelgeving en gaan dieper in op het nut van de verschillende eisen.

Het studiebureau Philippe Deplasse & Associés bestaat al sinds 1995 en is expert in speciale gebouwtechnieken, met onder meer het geheel van technische installatie gelinkt aan energie en rond het verzekeren van comfort en veiligheid aan de gebruikers.

1

21 oktober 2014

Leefmilieu Brussel



performant maken

EEN STOOKPLAATSRENOVATIE MET CORRECTE TOEPASSING VAN DE REGELS VAN DE EPB-VERWARMING

Philippe DEPLASSE & Corentin MARDAGADEPLASSE et ASSOCIES

2

Doelstelling(en) van de presentatie

● IDENTIFICEREN VAN DE ELEMENTEN DIE CONFORM

GEMAAKT MOETEN WORDEN

● VERMIJDEN VAN KOSTEN TE WIJTEN AAN NIET -CONFORMITEIT

● VOORSTELLEN VAN ENKELE « PRAKTIJKERVARINGEN »

2

3

1. Conformiteit met de EPB verwarming

●Niet aangepaste bestaande installaties

● Werken zonder vervanging van de ketel

● Werken met vervanging van de ketel

2. Kosten wegens niet-conformiteit

● Nagaan conformiteit bij oplevering

● Kosten verbonden aan het a posteriori conform maken

● Onvoorziene kosten

3. Praktijkervaringen

● Gedrag van de installateurs

● Gedrag van sommige opdrachtgevers

● Veel voorkomende gebreken


4

Ver

war

min

gm

et r

adia

tore

n

● 1- CONFORMITEIT MET DE EPB VERWARMING

3

5

Verwarming met lucht – hygiënische lucht

6

EPB-eisen Verwarming: van toepasssing op alle situat ies

1+2+(3)+4+5+6 periodieke controle11+12+16 steeds verplichting voor de VTI

1+2+(3)+4+5+6 periodieke controle11+12+16 steeds verplichting voor de VTI

4

7

MeetvoorzieningenRookgasmeter

Ticket gemaakt met het toestel

Souce : energieplus le site

8Source : G Moulin certicapitale

Logboek

5

9

10

6

11

Foto's P.Deplasse

12Foto's P.Deplasse

7

13Foto's P.Deplasse

14

C

>10.000m³/h

LES EXIGENCES EPB VERWARMING COMMUNES À TOUTES LES SITUATIONS .

11+13+16 steeds verplichting voor de VTI

Type 2


8

15

LES EXIGENCES EPB VERWARMING TRAVAUX SANS REMPLACEMENT DE CHAUDIERE.

C

si neuf

si neuf 1

si neuf 1

VERVANGING KETELLICHAAMVERVANGING BRANDER = >OPLEVERINGVERPLAATSEN VAN DE KETEL

CC

(1) Behalve bij concentrisch van type C voor 01-01-2011

(1)

EPB-eisen Verwarming: werken zonder vervanging van de ketel

16

Modulatie brandervermogen

Foto atlantic belgium

9

17

LES EXIGENCES EPB VERWARMING TRAVAUX SANS REMPLACEMENT DE

CHAUDIERE.

C

si neuf 1

si neuf 1

si neuf 1

AANPASSING LEIDINGEN

ndindi

ndi = nieuw deel / aangepaste installatie


18

10

19

C

>10.000m³/h

WIJZIGING LUCHTLEIDINGEN

VERVANGING PG/EG

ndindi

14 Debiet > 5000 m³/u en 2500 u/jr min.15 Debiet (a.n.) > 5000 m³/u en variabele

bezetting

ndi = nieuw deel / aangepaste installatie


20

Kant gebouwBuitenlucht

11

21

LES EXIGENCES EPB VERWARMING AVEC REMPLACEMENT DE CHAUDIERE

CC

C

ndi

> 10.000 m³/h

Oplevering =1+2+3+4+5+6+7+8+10+11+12+13+16

Type 2

ndindi


22

DE EPB-VERWARMING WORDT AANGEMOEDIGD VIA HET TOEKENNEN VAN

PREMIES (CONDENSATIEKETELS , …).

-> Voor de syndicus of de auteur van het toevertrou wde project kan een niet-conforme oplevering die niet wordt gec orrigeerd, leiden tot een verlies van deze inkomst voor de VTI , een spijtige zaak dus.

-> Als het budget is opgesoupeerd, is het meestal m oeilijk nog bijkomend budget te vinden, zeker in dit geval. -------------------------------------------------------------------------------------------Als de Afdeling Inspectie van Leefmilieu Brussel ee n niet-conformiteit vaststelt die niet werd gecorrigeerd, kan zij een boete uitschrijven.

● 2- KOSTEN WEGENS NIET-CONFORMITEIT

12

23


PREMIES? ENKEL BIJ CONFORME OPLEVERING EPB VERWARMING

NIETconforme oplevering

premies

Boetes!Gebruik

ACP (syndic

etc) Uitgeput budget!

24

BALANS CONFORMITEIT OPLEVERING

Conforme opleveringen bij 1 ste bezoek

Werken binnen een kader(Bijzonder lastenboek, facilitator) 90 %

Werken zonder een kader 0 %


13

25

KOST VOOR HET CONFORM MAKEN

Hypothese : renovatie stookplaats 200 kW (gebouw 16 appartementen).

Offerte 1 : uitvoering zonder de EPB te respecteren 30.000,00

Offerte 2 : uitvoering volgens de EPB 40.000,00

Supplement à offerte 1, a posteriori conform maken(na einde van de werf, bij premie-aanvraag, inspectie...)

+ 30.000,00


26

KOST VOOR HET CONFORM MAKEN

Risico op buitensporige kosten achteraf (complexe demonteringen, vermijdbaar tijdens werffase)

+ misbruik van machtspositie (risico van verlies van de garantie, indien

uitgevoerd door een derde partij, etc ... …)


14

27

ONVOORZIENE KOSTENWerfbeschrijving :

Verwarming met ventilo-convectoren + pulsie/extractie met lucht

Lastenboek vermeldt respect voor EPB verwarming.

Actie :

Vervangen van de ketel

=> stookplaats + distributie naar V-C = EPB OK maar

Niet voorziene elementen :

Elektriciteitsteller op de ventilatoren (> 10.000 m³/u)

Leidingisolatie op ventilatieleidingen

Isolatie van de toebehoren op de warmte-aanvoerbatterij

28

STEEDS WEERKERENDE GEBREKEN BIJ OPLEVERING

TE WIJTEN AAN DE INSTALLATEUR :

● Modulatie van brandervermogen (≥100 , 150 kW)

● Dimensioneringsnota ontbreekt

● Leidingisolatie► Geen uniforme dikte of ontoereikend

► Niet geplaatst volgens de regels van de kunst

► Toebehoren niet geïsoleerd

● Regeling► Thermostaatkranen niet geïnstalleerd (of onmogelijk te controleren)

● Logboek► Onvolledig

15

29

STEEDS WEERKERENDE GEBREKEN BIJ OPLEVERING

TE WIJTEN AAN VTI :

● Logboek► Onvolledig

● Tellers► Niet aanwezig op aanvoer brandstoffen (buiten aardgas)

► Afwezigheid meting aan waterzijde (P ≥ 500kW)

● Energieboekhouding► Niet gehouden

Energiemeting waterzijdig

30

De energie afgegeven aan het water van een ketel is:• evenredig aan het warm waterdebiet• evenredig aan het T°verschil tussen vertrek en

retour

16

31

PRAKTIJKVOORBEELD NIET-CONFORME OPLEVERING

32

17

33

34

GEDRAG VAN DE INSTALLATEURS

Volledige offerte = duurder dan de concurrentie

=> opdracht wordt niet binnengehaald

⇒ EPB deel wordt aangeboden als « optie » (als het er al bij zit!)

⇒ wordt zelden besteld…

● 3- PRAKTIJKERVARINGEN

18

35

● Weigering: conform maken ventilatie bv.

= valt buiten core business => « dat? Nee, dat doe ik niet »…

● Wantrouwen:

Berekeningsnota EB: P = 100 kW

offerte installateur P = 200 kW

wat kiest de opdrachtgever dan (ACP) ?

Hij gaat voor « zeker » natuurlijk!


36

● Gemak: oude standaard-offerte van het type « ketelvervanging », teksten niet aangepast.

● Inertie : « gewoontes die zich al hebben bewezen » (…welk bewijs?)

● Allergie aan normen en regelgeving


19

Volledige offerte, geen uitzonderingen?

OK bestellen

Uitsluitingen in de offerte? -> !!!!

geen verweer tegen supplementen

37

AANDACHTSPUNT VOOR DE OPDRACHTGEVERS

Wat de diagnose > 15 jaar betreft (H100)

● Niet ter vervanging van een audit gezien geen rekening met oa:

- kenmerken schouw

- aanvoer brandstof

- ventilatie

- binnenbrengen materiaal, toegangsweg

- compatibiliteit met bestaande regeling

- waterbehandeling

- etc …

● � Dit toont het belang van een lastenboek aan!

38

20

39

GOED OM WETEN

● Een verwarmingssysteem conform aan de EPB verwarming : ►maakt premie-aanvraag mogelijk

(condensatieketel, …)

►vermijdt administratieve sancties

►leidt tot lager verbruik en dus lagere facturen

40

Wat moet ik onthouden uit deze presentatie?

● Een project dat onder de EPB-regelgeving verwarming valt, moet begeleid worden door een studiebureau of de Facilitator

● Een offerte vragen (in het kader van de EPB verwarming) vereist referentiedocumenten

● De opdrachtdocumenten bevatten volgende clausule

« de dienstverlener zorgt er voor dat de installatie conform is met de eisen van het besluit van 3 juni 2010 + wijziging van 19 jan 2012, en de prijs omvat alle prestaties zodat de oplevering EPB-verwarming volledig conform is ».

21

41

REGELGEVING EPB-VERWARMING

● http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/informer.aspx?id=32599&langtype=2067

SITE ENERGIE+

● http://www.energieplus-lesite.be/


42

Contact

Philippe DEPLASSE, Corentin MARDAGA

Bureau d’Experts Ph. Deplasse et Associés

Avenue E. Van Becelaere, 28A/53 1170 Bruxelles

� : 02/736.63.23


De EPB-verwarmingseisen : ook voor bestaande installaties

De positieve impact van een energieboekhouding, keuring/audit,

periodieke controle, ...

Jean DEGAND,

STUDIEBUREAU TERTIAIRE SECTOR

Sommige eisen zijn enkel van toepassing op nieuwe installaties, terwijl andere van toepassing zijn op de bestaande installaties, zelfs indien geen enkele wijziging aan de stookplaats wordt doorgevoerd.

In die context moet bijvoorbeeld een diagnose worden uitgevoerd bij installaties waarbij de oudste ketels ouder is dan 15 jaar. Of moet een energieboekhouding worden opgesteld en moeten de installaties periodiek worden gecontroleerd.

Jean Degand, sinds jaren werkzaam in de energiesector als consultant, komt getuigen over de mogelijke positieve impact van de regelgevende bepalingen op de bestaande installaties.

1

21 oktober 2014

Leefmilieu Brussel

De EPB-verwarmingseisen : ook voor bestaande instal latiesJean DEGAND, Ingenieur

Onafhankelijk studiebureau



performant maken

2

Doelstelling(en) van de presentatie

● Aantonen dat het toepassen van maatregelen uit de EPB-verwarming een ecologische en economische winst kan opleveren.

2

3

1. Waarom de EPB-regelgeving?

2. Energieboekhouding: verplicht, submeters, GBS, afwijkingen, graaddagen, energiehandtekening, genormaliseerde verbruiken en opvolging

3. Eisen verwarming: periodieke controle, de verbranding, diagnostiek, dimensionering en trekverliezen van de ketels, isolatie van de leidingen en toebehoren, geval van warmterecuperatie op afvoerlucht.

4. Contactgegevens en interessante websites

5. Te onthouden uit deze presentatie


4

= =

Bron: J-L REGAL

Waarom de Energieprestatieregelgeving voor gebouwen?

3

5

● EPB: bijhouden van de verbruiken van ketels > 100kW (gas/stookolie) is verplicht.

● EPB: de teller moet een automatische meteropname mogelijk maken.

● Jean Degand: Meten is weten. En door te weten kan er gericht ingegrepen worden op de oorzaken.

● Jean Degand: Gebouwen beheren zonder accurate meetgegevens, dat is zo een beetje als met de wagen rijden met de ogen dicht.

In beide gevallen ziet men niet waar men gaat!

Energieboekhouding: verplicht

6

● Voorbeeld: gemeente Schaarbeek – school 11

VOOR

Energieboekhouding: Plaatsen van submeters

4

7

● Voorbeeld: gemeente Schaarbeek – school 11

NA

Foto’s van de werf genomen in september 2014.

● Een ketel een teller.

Energieboekhouding: Plaatsen van submeters

8

● Als de meter elektrische pulsen genereert: lees deze pulsen in.

● Als de gasmeter hier niet van voorzien is: plaats deze zelf*.

● In België worden volgende types gasmeter vaak gebruikt:► RF1 van het merk Itron, Actaris, Pipersberg of Schlumberger. Dit type gasteller kan worden

voorzien van een pulsgenerator Actaris 951-858-04 ou 951-858-06.

► BK-G4 van het merk Elster of Krom Schroder. Voor dit type gasteller kan de pulsgenerator Elster IN-Z62 of IN-Z61 worden gebruikt.

* Sommige meters kunnen niet worden uitgerust met een pulsgenerator – aflezen van de index blijft toch mogelijk.

Energieboekhouding: De meter doen praten

Pulsmodule: +/- 100 euro excl BTW

5

9

Energieboekhouding:De elementen van een GBS

● IOM = Input/Output Module Series IOM

● NCE = Network Control Engine

● Zonesonde (thermostaat)

● Gemotoriseerde kraan en sturing.

● Ethernet-netwerk

● Een GBS: gebouw beheerssysteem = controlecentrum

● En het belangrijkste: een man (vrouw) aan het roer, naar wie geluisterd wordt in de organisatie.

Bron: JCI

10

Energieboekhouding: Detecteren en corrigeren van afwijkingen

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

janv

févr

mar

s

avr

mai

juin juil

août

sept oc

t

nov

déc

Maa

ndve

rbru

ik (m

³)

Labo’s: totaalverbruik H 2O

2009

2010

2011

6

11

Energieboekhouding:Graaddagen

Om het verbruik voor verwarming in functie van het klimaat te berekenen.

GD 15/15 = 15°C – t°gemidd

t°min t° max t° gemid GD 15/15

-5 5 0 15

0 10 5 10

5 15 10 5

10 20 15 0

15 25 20 0

dag, maand, jaar

12

Energieboekhouding:Energiehandtekening van het gebouw

-20

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

-10 0 10 20GD15/15

MWh

7

13

● Si

●

Energieboekhouding:Kwantificeren besparing op verwarming

13

22.52225.763

33.04129.993

25.906 25.895 25.733 25.733

39.289

34.50632.628

30.209

30.758

36,8 35,041,0 50,2 48,3

59,351,7

0,68

0,830,90

1,361,51

1,251,54

1,33

1,41

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

45.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 proj 2010

Evolutie mbt warmteFactuur(milj €)

Fact.

P.U.

Genorm verbruik (GD15/15)

Reëel verbruik

Nietbevestigbaar

- 22 %

14

● Frequentie: ► Jaarlijks voor stookolieketels

► Driejaarlijks voor gasketels

● De per.controle omvat:► Reiniging van alle onderdelen van

de ketel en van de rookgasafvoer

► Verif. modul. vermogen, schouwtrek >5Pa, aanvoer en afvoer van lucht in de stookplaats, dichtheid, ...

● Als bewijs: attest van de periodieke controle

De eisen:De periodieke controle

8

15

Voorbeeld van een meting door een Testo 330-2 op een atmosferische gasketel van 300 kW uit 1995

De eisen:De verbranding

16

● Slechts eenmalig uit te voeren, tussen het 14de en 16de jaar van gebruik van de oudste ketel.

● Is een evaluatie van de energieprestatie van het verwarmingssysteem (document niet te bezorgen aan Leefmilieu Brussel).

● Inhoud: ► Kwantificering van de energiewinst op financieel en ecologisch vlak,

gelinkt aan een eventuele vervanging van de ketel of de brander

► Kwantificering van de jaarlijkse besparing door toedoen van andere verbeteringen: regeling, onderhoud, plaatsen van spaarklep op brander/rookgassen, omgevingsthermostaat

► Identificering van bijkomende aanbevelingen: stookcurve, nachtverlaging, buitensonde, beperking en controle op warmwaterdebieten (thermostatische kranen, pompen met variabel debiet)

► Aanbevelingen mbt veiligheid:

- staat/verbeteringen mbt ventilatie van de stookplaats

- staat/verbeteringen mbt rookgasafvoer

DIAGNOSE VAN DE VERWARMINGSSYSTEMEN

9

17

● Gemakkelijk te verifiëren (zonder SWW-productie of onderbreking)

● Een ketel moet +/- 1/3 van het stookseizoen draaien, dit komt neer op +/- 2000 u/jaar

● Voorbeeld: een gebouw uitgerust met 2 ketels van 300 kW verbruikt 30.000 m³ gas/jaar, is dat normaal of niet?

● Antwoord: 30.000 m³/jr * 10 kWh/m³ / 600 kW = 500 h/jr.

● Conclusie: overgedimensioneerd met een factor 4 !!

● Gevolg: ongewenste condensatie, vermindering van de levensduur van de ketel, pendelgedrag, …

Verwarmingsbesluit: de eisenDimensionering van de ketels

18

● De trekverliezen of stilstandsverliezen worden veroorzaakt doordat de lucht uit de stookplaats doorheen de stilstaande warme ketel wordt gezogen en de warmte zo afgeeft aan de schouw

► bij atmosferische ketels, branders zonder klep

► nog erger bij overdimensionering

● De capaciteit van lucht om warmte te transporteren bedraagt 0,34 W warmte m³/u en per °C

● De ontsnappende lucht gaat van 20 à 65°C, ofwel +45°C.

● Een ketel van 300 kW heeft 300 m³/u lucht nodig!

● Afgevoerde energie= 0.34* 300* 45 = 4590 Wh

● Bij 4800 stilstandsuren, komt dat op 22000 kWh, of 2200 m³ gas of 1100 euro/jaar dat zomaar door de schouw wordt geblazen…

Voorbeeld ketel van 300 kW

Verwarmingsbesluit: de eisenDe trekverliezen of stilstandsverliezen

10

19

● De EPB verplicht het isoleren van leidingen en toebehoren gelegen in de vloer, buiten het BV of zelfs binnen het BV in de stookplaats of technische ruimten

● Verwarmingsleidingen isoleren is terugverdiend op enkele maanden tijd!!

Verwarmingsbesluit: de eisenIsolatie van warme leidingen

1 m niet-geïsoleerde stalen leiding van 1 duim (DN25) waardoor water van 70 °C loopt en die een lokaal van 20°C doorkruist, verliest evenveel warmte als een lamp van 60 W. Maar bij een lamp die het hele jaar blijft branden in de stookplaats, is er nog een kans dat iemand ze dooft, gezien de zichtbaarheid van het probleem...(Bron: energie+)

20

● Op maat gemaakte hoes, in gesiliconeerde glasvezel (warmtebestendig tot 260 °C)

● Isolatie: 40-50 mm rockwool

● Bevestiging: met riemen (demonteerbaar en makkelijk terug monteerbaar)

● Reëel voorbeeld: plaatsen van 60 hoezen op DN 50: bespaarde energie geschat op 53 MWh / jaar of 2650 euro/jaar of 13 ton CO2. Aankoop en plaatsing kosten 5178 € excl BTW, terugverdiend dus op 2,4 jaar

Verwarmingsbesluit: de eisenIsolatie van ander toebehoren - Rendabel??

11

21

Verwarmingsbesluit: de eisenRecuperatie van warmte uit afvoerlucht (1)

22

● Warmterecuperatiesysteem met glycolwater, geïnstalleerd bij de vervanging van de ventilatie in de kantoren in jan 2008.

● Afstand tussen PG en EG = 30m.

● Bedrijfsuren: 07u-17u 5 d/week (2600u/jr)

● Kost voor 2 batterijen (64 kW, 68Pa), leidingen DN50, pomp 750W, isolatie, regeling, GBS: 24.300 € incl BTW.

● Premie Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 30% ⇒ netto kost=17.000 €

● Meerverbruik ventilatoren + pomp: 3,5 MWh/jr (350 €/jr)

● Winst op verwarming: 74 MWh/jr (berekening énergie+) (3.700 euro)

● Besparing per jaar: 3.700 – 350 € = 3.350 €.

● Eenvoudige terugverdientijd: 17.000 € / 3.350 = 5,1 jaar

● Nog beter doen? WP of platenwisselaar lucht/lucht

Verwarmingsbesluit: de eisenRecuperatie van warmte uit afvoerlucht (2)

12

23

● Website van Leefmilieu Brussel : www.leefmilieubrussel.be

en in het bijzonder : ► Gids Duurzaam bouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be

► REG-tools: http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/informer.aspx?id=32600&langtype=2067

► Gids « performante verwarming »: http://www.bruxellesenvironnement.be/Templates/Professionnels/informer.aspx?id=32599 &langtype=2067


Gids Duurzame Gebouwen

24

www.leefmilieubrussel.be : Start pagina > Professionelen > Sector > Gebouw (constructie, beheer) > Praktische handleiding

Of via : http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be

En in het bijzonder :

► G_ENE00 – Het energieverbruik van gebouwen beperken(+ andere fiches G_ENE)

13

25

Te onthouden uit deze presentatie

= =

Bron: J-L REGAL

De EPB-regelgeving rond verwarming kan ook toegepas t worden op bestaande installaties. De eisen hebben tot doel om energiebesparingen op te leveren, niet om het leven van de VTI zuur te maken!

26

Contact

Jean DEGAND

Onafhankelijk IngenieurEnergiestudie Tertiaire Sector

Avenue du Frêne, 37 1020 Brussel

� : 0496/11 55 77


Meer informatie? U vindt de presentaties van dit seminarie op onze website:

www.leefmilieubrussel.be/opleidingendubo > Verslagen en nota’s > Seminarieverslagen Duurzaam Bouwen 2014 De Facilitator Duurzaam Bouwen staat ter beschikking: [email protected] 0800/85 775 De Gids Duurzame Gebouwen is beschikbaar online:

www.leefmilieubrussel.be > Professionelen > Gebouw > Gids Durzame Gebouwen

dankzij epb uw verwarmingsintallie performant maken

Documents