de routekaart psychische aandoeningen en werk · 2018. 5. 31. · toegang tot belangrijke...
TRANSCRIPT
Deroutekaartpsychische aandoeningenenwerk KENNISNETWERKSAMENWERKINGGGZENW&I
VERSIE 3
RoutekaartWelkom bij de routekaart psychische aandoeningen en werk. Werk draagt in de meeste gevallen werk bij aan het herstel en is dus goed voor mensen met een psychische aandoening. Deze routekaart is met name gemaakt om GGZ- en Werk & Inkomen-professionals te helpen beter samen te werken. Maar uiteraard is de hier gepresenteerde informatie relevant voor alle betrokkenen. De routekaart levert een bijdrage aan kennisdeling en -opbouw door de bestaande kennis en ervaringen toegankelijk te maken. En door tips te geven vanuit de praktijk. De routekaart is een verwijssysteem. Het geeft via links naar achterliggende bronnen toegang tot belangrijke informatie.
DesamenwerkingtussenGGZenWerk&Inkomenisvolopinontwikkeling.Indearbeidsmarktregio’swordtgewerktaandeuitvoeringvanplannenomdiesamenwerkingteversterkenenlopeninitiatieven,projectenenprogramma’s.Omvanelkaartelerenenteprofiterenvanelkaarservaringenishetbelangrijkomrelevanteinformatiegoedtoegankelijktemakenenteduiden.Datisdemissievanderoutekaart.
Kennisnetwerk Samenwerking GGZ en Werk & InkomenDeroutekaartwordtregelmatiggeactualiseerdenaangevuld.Ditisdederdeversie.Deroutekaartzalookindetoekomstperiodiekupdatesondergaan,zodateenKennisnetwerkSamenwerkingGGZenWerk&Inkomenontstaat,eendynamische‘bodyofknowledge’.
Deuitwisselingvankennisenervaringenoverwerkenpsychischeaandoeningentussenprofessionalswordtookgevoeddoor:• DeappMany,metnamedepaginaKennisnetwerkGGZenW&I,
waaropiedereenkennisenervaringenkanuitwisselen,vragenstellenenberichtenachterlaten.
• DehelpdeskvandeProgrammaraad,waarallevragen,opmerkingenensuggestieswelkomzijn:[email protected].
• Thematischeleerbijeenkomstenenintervisiesessies,diedeProgrammaraadorganiseertterondersteuningvanregionalesamenwerkingsprojectenenplannenvanaanpak..
• HetonderzoekdatZINZIZenhetVerwey-JonkerInstituutuitvoerennaardeuitvoeringvanderegionaleplannenvanaanpak.
Aanvullingen routekaart?Deroutekaartondergaatvantijdtottijdeenupdate.Daaromdeoproepaaniedereendiesuggesties,aanvullingenofandereopmerkingenheeft:neemcontactopmetdehelpdeskvandeProgrammaraadviainfo@samenvoordeklant.nl
1Arbeid alsmedicijn
7Ervarings-deskundigen en cliënten
2Interventies 3 Integraleaanpak GGZen W&I
4Kennis enkennisdelen
5Werkgevers
en banen6Stigma
3
4
1Arbeid alsmedicijn
Inhoud• Aandoeningen 5• DSM-5 5• Terminologie en indeling 5• EPA en CMD 6• ICF 6• ICF-gesprekskaart 6• Psychische aandoeningen en werk 7• Arbeid als medicijn 7• Werkhervatting met CMD 9• Generieke module Arbeid als medicijn 9• Business cases 10
5
1.ArbeidalsmedicijnOver het algemeen geldt dat werk een goed medicijn is bij psychische aandoeningen. Door behandeling te combineren met werk of participatie worden op beide vlakken betere resultaten bereikt. Wat weten we over de relatie tussen psychische aan-doeningen en werk? Er is veel informatie beschikbaar over psychische aandoeningen, hoe vaak ze voorkomen, wat de invloed is op het werkvermogen en hoe werk en herstel elkaar positief beïnvloeden.
AandoeningenErzijnvelesoortenpsychischeaandoeningendiezichinverschillendegradatieskunnenmanifesteren.Informatieoverpsychischeaandoeningenisondermeertevindeninhoofdstuk6vandeWerkwijzerPsychischeaandoeningenenlichteverstandelijkebeperkingen.Hetgaatomeenglobaleinleidingeniszekergeenvervangingvoordekennisvanbehandelaarsenexperts.Alleenzijkunneneendiagnosestellen.Letop:deaandoeningalleenbepaaltnietiemandsvermogenomteparticiperenentewerken.Ookpersoonlijkefactorenenexternefactorenzoalsstigmatiseringspelendaarbijeenrol(zieookhetICF-raamwerk).Defocusvandeprofessionaldientteliggenbijwatiemandkanenwil,ennietprimairbijdebeperking.https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#belangrijkste-psychische-aandoeningen
DSM-5VoorhetinkaartbrengenvandesymptomenvanpsychischeziektebeeldengeldtdeDSM-5(DiagnosticandStatisticalManualofMentalDisorders)alshetstandaardwerk.DeDSMbiedteen
uitgebreideclassificatieenbeschrijvingvanpsychischeaan-doeningen.Dehuidige,vijfdeversiestamtuit2013enisnietvrijvankritiek.SommigeprofessionalsvindendaterinDSM-5onnodigveeldiagnosesbijzijnkomenendaterdaardoorteveelnadrukligtopziekteninplaatsvanmogelijkheden.https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#belangrijkste-psychische-aandoeningenNB:DSM-5isalleentegenbetalingverkrijgbaaralsboek,onlineishetnietbeschikbaar.
Terminologie en indelingErzijnveletermeninomloopompsychischeproblematiekaanteduiden:ziekte,aandoeningen,kwetsbaarheid,beperkingenstoornissenenproblemen,omdemeestvoorkomendetenoemen.IndezeRoutekaartgebruikenweoverhetalgemeendetermpsychischeaandoeningen.Ditis,netalsdeandereaanduidingen,eencontainerbegrip.Erzijnveleverschillendeaandoeningen,enhetontstaanenverloopisnooithetzelfde.Aandoeningenkunnenvariërenvanlichttot(zeer)ernstig.Uiteraardishetzodatbepaaldetypenaandoeningenvakeraandelichterekantvandeschaalzitten,enanderejuistmeeraandezwaardere.EPA(ErnstigePsychischeAandoeningen)enCMD(CommonMentalDisorders)zijntermendieveelgebruiktwordenomhetonderscheidindematevanernstduidelijktemaken.Datisechternietgeheelterecht.EPAdruktdematevanernstuitenCMDdematewaarindeaandoeningvoorkomt.Eenalternatiefiseendriedelingdieregelmatigwordtgehanteerd,zoalshieronder2:1. Lichttotmatig:stressgerelateerdeklachten(overspanning,
aanpassingsstoornis,burn-out).HerstelkangoedplaatsvindenzonderbehandelingbijdeGGZ.
6
2. Matigtoternstig:angst-enstemmingsstoornissen,stoornissendoormiddelengebruik.Professionelebehandeling(begeleiding,gesprekken,therapie,medicatie)vaaknoodzakelijk.
3. Ernstigtotzeerernstig:psychiatrischestoorniswatgepaardgaatmeternstigebeperkingeninsociaalenmaatschappelijkfunctioneren.BehandelingindeGGZ.
Erisnooitsprakeisvaneenstatischesituatie.Psychischeaandoeningenhebbeneensterkepisodischkarakter,meteenafwisselingvangoedeperiodenmetperiodenvanlichtereofernstigereklachten.Aandoeningenkunnenzichinpositieveofnegatievezinontwikkelen,onderinvloedvanallerleifactoren,waarwerkeréénvanis.Datkanbetekenendatmensenperiodiekwelkunnenwerken,enperiodiekookniet.
EPA en CMDHoekunnenmensenmeteenpsychischeaandoeningvakerenbeteraanhetwerkkomenenblijven?DievraagstaatcentraalindesamenwerkingtussenpartijenenprofessionalsuitdeGGZenWerk&Inkomen.InveelregionaleplannenisuitvoeringvanIPS-trajectenopgenomen.IPSiseenbewezeneffectievemethodiekvoormensenmeteenernstigepsychischeaandoening(EPA),diebehandelingenre-integratienaarwerkcombineert.(zieookhoofdstuk2).Tegelijkertijdspeeltdevraag:hoekunnenwemensenmetlichtereaandoeningen,vaakaangeduidmetdetermcommonmentaldisorders(CMD),aanhetwerkhelpenenhouden?ZijnermetIPSvergelijkbareinterventiesofmethodieken?HieroverheeftdeProgrammaraadeenhandreikinggemaakt,dieistevindenvia:www.samenvoordeklant.nl/lpaw
ICFDeWereldgezondheidsorganisatie(WorldHealthOrganisation,WHO)heefteenraamwerkontwikkeldomhetalgeheelfunctionerenvanmensenbetertebeschrijven:deICF(InternationalClassificationofFunctioning,DisabilityandHealth).Hetiseenbiopsychosociaalraamwerkwaarinnaastdeaandoeningfactorenalsomgeving,persoonlijkheidenachtergrondwordenmeegewogen.DeICFbiedthiervooreengemeenschappelijketaal,hetgeenbelangrijkisbijsamenwerkingtussenprofessionalsuitverschillendedomeinen.HetICF-raamwerkisdaarnaastvooralvanwaardedoordemaniervankijken:nietalleennaardeaandoening,maarnaardepersoon,zijnofhaaromgeving,socialenetwerkenenoverigerelevanteomstandigheden.DeICFisookgoedbruikbaaromiemandsparticipatietebevorderen.Hetbrengtinkaartwelkefactorendaaropvaninvloedzijn.https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#van-aandoening-naar-participatievermogen--icf-een-holistische-kijk-op-functioneren
ICF-gesprekskaartDezegesprekskaartisgebaseerdophetICF-raamwerk,dateenholistischebenaderingvanklantenbeschrijft,waardoorjemeerzietdanaandoeningensymptomenDeICF-gesprekskaartkanjealsbegeleiderofondersteunerhelpenomtijdensofnaeengesprekdesituatievanjeklantgoedinbeeldtekrijgen.Somskaneenklantookdeeigensituatieaandehandvandezekaartweergevenhttps://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#icf-gesprekskaart
Psychische aandoeningen en werkMensenmeteenuitkeringontvangenruimdriekeervakerpsychischehulp(GGZ-behandelingen/ofgebruikvanmedicijnenwegenspsychischeklachten)danwerkendenofschoolgaanden:31tegenover10procent.HetCBSdeedhiersamenmetHarvardUniversityonderzoeknaar.Uitkeringsgerechtigdennemenruim58procentvandetotalekostenvandegeestelijkezorgvoorhunrekening.https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2017/09/06/derde-van-mensen-met-uitkering-krijgt-psychische-zorg
file:///C:/Users/Peter/Downloads/ESB+artikel+Psychische+klachten+en+de+arbeidsmarkt.pdf
Hethebbenvaneenpsychischeaandoeningbetekentgeenszinsdatwerkenonmogelijkis.Veelmensenmeteenpsychischeaandoeningkunnenenwillenwerken.Eenoverzichtvanrelevanteinformatiehieroverondermeerinhoofdstuk1vanhetrapport‘Samenwerkenaanwerk’.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
Inhetpaper‘Disabilityandemployment–overviewandhighlights’eenuitgebreideliteratuuranalyse(inclusiefverwijzingen)overdebarrièresdiemensenmetpsychischeaandoeningentegenkomenopdearbeidsmarkt,plusaanbevelingenvoorverderonderzoek.http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1359432X.2017.1387536
Inde‘Factsheetpsychischekwetsbaarheidenwerk,Wetenwatwerkt!’vindtueenhandzaamoverzichtvanhetgeenvanuitwetenschappelijkonderzoekbekendisoverderelatietussenpsychischeaandoeningenenwerk.Hetartikel‘Omgekvanteworden!’gaatinopdeinvloedvanwerkloosheidenuitkeringopdepsychischegezondheid.Meerdan30procentvandeuitkeringsgerechtigdenontvangtpsychischezorg,bleekuitonderzoek.Wetenschapperstoondenhetverbandtussenwerkloosheid,uitkeringsafhankelijkheidenpsychischeproblemenduidelijkaan.Hetbeleidendeuitvoeringindesocialezekerheidhoudthiernogonvoldoenderekeningmee.https://www.divosa.nl/sites/default/files/sprank_bestanden/sprank-201709-om-gek-van-te-worden.pdf
Arbeid als medicijnInveelgevallenhelptwerkbijherstelvanpsychischeaandoeningen.Datisdeervaringvanveelprofessionalsenhetisookdeconclusievanmeerdereonderzoeksrapporten.Zievooreenoverzichthiervanhoofdstuk1vanhetrapport‘Samenwerkenaanwerk’.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
7
8
Professordr.LexBurdorfdeedonderzoeknaarderelatietussenwerkenpsychischegezondheid.Zijnvoornaamsteboodschappen:• Uitonderzoekblijktduidelijkdatmensendiewerkeneen
beteregezondheidhebben,zowelfysiekalspsychisch.• Werkdraagtbovendienaantoonbaarbijaangeluk.• Bovenstaandegeldtookvoorvrijwilligerswerkenandereop
participatiegerichteactiviteiten,maarwelonderbepaaldevoorwaarden.
• Nietwerkendaarentegenleidttotslechteregezondheidenwelbevinden,inalleopzichten.
• Integenstellingtotwatvaakwordtverondersteldiswerkloosheideninactiviteitdebelangrijksteveroorzakervanpsychischeproblemen,ennietarmoede.
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/hoogleraar-lex-burdorf-over-de-positieve-effecten-van-werk
Devolgendepowerpointpresentatievanprof.dr.JaapvanWeeghelgeefteengoedoverzichtvanonderzoekenoverderelatiepsychischeaandoeningenenwerk,engeeftdaarnaastveelfeitelijkeinformatieencijfers.Zijnconclusieisdatgoedwerkindemeestegevallenenvoordemeestemensengoedisvoordepsychischegezondheid.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/feiten_en_cijfers_door_jaap_van_weeghel_0.pdf#overlay-context
WerkisvolgensVanWeeghelindemeestegevallengoed.Maarwelhetjuistewerk,onderdejuisteomstandighedenenwaarnodigmetbegeleiding.MartinedenOuden,directeurvolwassenenzorgbijGGZ-instellingYulius,signaleertdatGGZ-cliëntenaltijdeenontheffingkrijgenvandearbeidsplicht.Ditisvanuiteen
zorggedachtegoedbedoeld,maarkanaverechtswerkeninhetherstelproces.GGZ-cliëntenmoetenvaakgestimuleerdwordenomaanhetwerktegaan,maarnetzovaakookafgeremd.Eenstandaardaanpakpastniet,erzalsteedsopindividueelniveaumoetenwordengekeken.
Inhetproefschrift“Thebuildingblocksofworkplaceinclusion”vanPhilippeNelissenwordtingegaanopdeomstandighedenwaarondermensenmeteenbeperkinggoedkunnenfunctionerenopdewerkvloer.Daarbijveelaandachtvoorpsychischeaandoeningen,volgensdeauteurspelenmentaleproblemeneenrolbij86%vandemensenmetbeperkingenhttps://www.inclusievearbeidsorganisatie.org/kennis/kennisbank/item/the-building-blocks-of-workplace-inclusion
Werk dat pastZoekdeoplossingnietautomatischinsimpel,laaggeschooldwerk,waarschuwtervaringsdeskundigeErikVerbart.Datgebeurtveeltevaak.Maarvoorlangnietiedereenisdatgoed.Hijneemtzichzelfalsvoorbeeld.“IkhebHBO.Toenikgeplaatstwerdindesocialewerkvoorziening,bleekdatnietsvoormij.Metallerespectvoorhetgoedewerkdatdaarwordtverricht.”Erzijnzekerwelbaankansentevindeninhogergeschooldeberoepen,weethij.ZoheeftDowChemicalinTerneuzenmeerderegoedopgeleideautistenindienst.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/ervaringsdeskundige-erik-verbart-het-moet-creatiever
ZieookdeervaringenvanFrensKuijpersinditartikel:https://www.divosa.nl/sites/default/files/sprank_bestanden/sprank-201709-om-gek-van-te-worden.pdf
9
Werkhervatting met CMDWatzijnbelemmerendeenbevorderendefactorenvoorterugkeernaarwerkbijwerknemersmetpsychischeproblemen?Dievraagstaatcentraalineenonderzoeknaarwerkhervattingvanziekewerknemersmetlichterepsychischeaandoeningen(CommonMentalDisorders,CMD),zoalsstress,angststoornissenendepressie.DitonderzoekisuitgevoerddoordeTilburgUniversity(Tranzo)engefinancierddoorhetBritseInstituteforOccupationalSafetyandHealth(IOSH).Aanbevelingenvoordepraktijkvanuitditonderzoek:1. Verbeterkennisenvaardighedenvanleidinggevendenm.b.t.
werknemersmetpsychischeproblemen2. Steunwerknemersinhetvergrotenvanzelfreflectieencontrole3. Zorgvoorgepersonaliseerdebegeleidingterugnaarwerk,
opbasisvanbehoeftenenperspectiefvandewerknemer4. Zorgvoorgoedeafstemmingtussenprofessionalsdie
werkhervattingbegeleidenhttps://www.iosh.co.uk/rtwmentalhealth
https://www.iosh.co.uk
Zieookditfilmpjeoverhetonderzoekenderesultaten:https://www.youtube.com/watch?v=lfeuBjuugyQ&sns=em
Generieke module Arbeid als medicijnHetNetwerkKwaliteitsontwikkelingGGZstreeftnaarkwalitatiefgoedegeestelijkegezondheidszorgtegenaanvaardbarekosten.Daartoewordeno.a.kwaliteitsstandaardenvoordeGGZgemaakt.Degeneriekemodule‘Arbeidalsmedicijn’isontwikkeldomdezorgvoormensenmetpsychischeproblementeverbeteren,doorhetonderwerp‘werk’hierineenstructureleplaatstegeven.Demodulehelptbijhetopgangbrengenvanhetgesprekoverwerktussen
mensenmetpsychischeproblemenenhunbehandelaaren/ofanderebetrokkenprofessionals.http://www.kwaliteitsontwikkelingggz.nl/project/generieke-module-arbeid-als-medicijn
Lees de bijsluiter!Arbeidiseengoedmedicijn,maarzoalsdatvoorallemedicijnengeldt:leesweleerstdebijsluiter!DatzegtArdvanOosten,medeauteurvandegeneriekemoduleArbeidalsmedicijn.HijschreefmetLexBurdorfvoorhetTijdschriftPositievePsychologie(TPP)hetartikel‘Arbeidalsmedicijn;Vergeetdebijsluiterniet!’.Jekuntnietzomaarstellendatallewerkinalleomstandighedengoedisvoorcliëntenmeteenpsychischeaandoening,zegthij.Hetbegintbijkennis.DeGGZ-behandelaarmoetwetenofeenpatiëntwerkheeft,watvoorwerkdatis,vast,tijdelijkofzelfstandig.Envooral:watwerkbetekentvoordiepersoon.Datgeeftdemogelijkheidomwerkopeengoedemanierteverwerkeninhetbehandelplan.Nietiedereenhechtimmersdezelfdewaardeaanwerk,aldusVanOosten.“Persoonlijkvindikmijnwerkleukendoehetgraag.Maarvaakwordtdoorbehandelaarsenbegeleidersheteigenbeeldvanwerkovergeplantopdecliënt.Terwijlvoorhemofhaarwerkmisschienalleeneenmanierisomgeldteverdienen,eennoodzakelijkkwaad.
Watbepaaltnuofwerkwelofnietpositiefisindebehandeling?VanOostenwaarschuwtdatgemeenten,UWVenGGZbeduchtmoetenzijnvoordriedingen.• Onderschattingvandecliënt.VanOostengeefthetvoorbeeld
vaneencliëntmetposttraumatischestressstoornis(PTSS).“Alsjeeerstdoorvraagtnaarhettraumakanhetzozijn>>
10
datterplekkedeklachtenernstigversterktwordenomdatoudzeergeraaktwordt.Jekuntdaneenheelverkeerdbeeldkrijgenvandemogelijkhedendieervoordecliëntzijn.Nietdirectnaaroorzakenvanuitvalvragenmaareersttijdbestedenaanwatwelmogelijkiswashierveelbetergeweest,danhadjedirecteenveelsterkerekantvanbetrokkenegezien.”• Overschattingvandecliënt.Sommigemensenhebben
eensterkovertrokkenbeeldvanzichzelfendeeigenmogelijkheden.Alseenwerkbegeleiderdanvraagthoehetgaat,ishetantwoord:fantastisch!Maarhetgaatwelkeeropkeermisinhetwerk.Hetisdanbelangrijkdatjeoverlegtmetiemanddiebetrokkenegoedkentomtevoorkomendaterteveelgevraagdwordtwatuiteindelijkniethaalbaaris.
• Timing.Somswildeenebegeleidende‘partij’snellerdandeandere.Bijvoorbeeld:UWVvindtdatiemandkanwerken,deGGZisvanmeningdathetdaarnogtevroegvooris.Hetenigewathierinhelptis:contact,metelkaarpraten.Tesnelaanhetwerkisnietgoed,maartelangwachtenkanookverkeerduitpakken.Tegengesteldeadviezenenaanpakkenzijnfunest,danweetdecliëntnietwaarhijofzijaantoeis.
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/arbeid-als-medicijn-lees-wel-eerst-de-bijsluiter
http://talentinontwikkeling.org/arbeid-als-medicijn.pdf
Inonderstaandinterviewgeventweeexperts,ArdvanOosten(psychiaterenProgrammamanagerArbeidbinnendeParnassiaGroepvoorIndigo)enLexBurdorf(hoogleraardeterminantenvanvolksgezondheidbijhetErasmusMC),naaraanleidingvandegeneriekemodulehuninzichtenoverarbeidalsmedicijn.Korteversieinterview:http://www.kwaliteitsontwikkelingggz.nl/2017/04/18/7-inzichten-arbeid-als-medicijn
Langeversieinterview:http://www.kwaliteitsontwikkelingggz.nl/wp-content/uploads/2017/04/7-Inzichten-Arbeid-als-medicijn-Kwaliteitsontwikkeling-GGz.pdf
Business casesOnderzoekvanhetErasmusMedischCentrumconcludeertdatdekostenvanre-integratievanmensenmetpsychischeaandoeningeneeninvesteringzijndiedoorzorgverzekeraarengemeente(alsuitkeringsverstrekker)wordenterugverdiendinmaximaal5tot7jaar.https://www.movisie.nl/publicaties/monitoren-arbeidstoeleiding-mensen-grote-afstand-tot-arbeidsmarkt-gezondheidsproblemen
Het‘Manifestbeteregeestelijkegezondheid’steltdatelkegeïnvesteerdeeuroinviervoudwordtterugverdiend.Daarbijgaathetomopbrengsteninhetbredeveldvanzorgennietalleeninre-integratie.http://www.ggznederland.nl/actueel/manifest-betere-geestelijke-gezondheid
11
EenpilotvanGGZ-instellingReiniervanArkelenUWVmet15cliëntenlaatziendatextraaandachtvoorre-integratievanafdestartvandebehandelingleidttoteenversnellingvanparticipatieinwerk.Voorachtcliëntenleiddeditaltijdenshetbehandeltrajecttoteenwerkervaringsplaatsenvoortweecliëntentoteenbetaaldebaan.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/extra-aandacht-voor-re-integratie-bij-behandeling-van-psychische-problemen-loont
DegemeenteNijmegenheefteenmaatschappelijkebusinesscaselatenopstellenmetbetrekkingtotIPS-trajectenenaangepastetrajectenvoormensenmeternstigepsychischeaandoeningen.http://blog.sinzer.org/news/lees-de-maatschappelijke-business-case-ips-trajecten-en-aangepaste-trajecten-voor-mensen-met-een-ernstig-psychische-aandoening
1212
2Interventies
Inhoud• De begeleider 13• Overzicht interventies 13• Databank Effectieve sociale interventies 14• Supported Employment 14• Jobcoaching 15• Werk passend maken 16• Individuele rehabilitatiebenadering 16• ACT en FACT 16• Empowerment 17• Fit4Work 17• WRAP 17• Appreciative inquiry (waarderend verkennen) 17• Grip op werk 17• WerkWeb-Autisme 18• E-mental health 18• IPS 19• Handboek IPS Werkt! 19• IPS in de samenwerkingsplannen 19• UWV-onderzoekssubsidie IPS 20• Gemeenten en IPS 20• Twee voorbeelden: Den Haag en Amsterdam 21• Financiering IPS 22• Zorgverzekeraars 22• Maatwerk is must bij matchen 23• Werkzame elementen in interventies 23
13
2.InterventiesOm mensen met een psychische aandoening aan het werk te helpen, worden diverse aanpakken, methodieken, projecten en benaderingen toegepast. We gebruiken hiervoor de verzamelterm interventies. Een interventie is een handeling die wordt uitgevoerd om een probleem aan te pakken. Het is een ingreep om een toestand te verbeteren. Er zijn vele interventies en methodieken om mensen met psychische kwetsbaarheid te begeleiden naar werk. Sommigen zijn gericht op een bepaalde (sub)doelgroep, zoals IPS (Individuele Plaatsing en Support) voor mensen uit de EPA doelgroep, anderen zijn meer algemeen inzetbaar, zoals jobcoaching.
De begeleiderVooreeneffectievebegeleidingnaarwerkismethodischwerkenbelangrijk,eninterventiesbiedendaardebouwstenenvoor.Maarhetisgeenkwestievanmechanischaflopenvandestappenoffasesvaneenmethodiek.Iederepersoonisanders,enbijiedereenkanpsychischekwetsbaarheidandersuitpakken.Minstenszobelangrijkisdehoudingvandebegeleiderenzijnofhaargespreksstijl.Ziedaaroverondermeerhoofdstuk2van:https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#belangrijkste-psychische-aandoeningen
Tips voor begeleiders van psycholoog en trainer Arjan van Dam • Weesduidelijk,transparantenhelder.Zegingewonetaalwat
ervandebetreffendepersoonwordtverwacht,draaiernietomheen.
• Leervakjargonaf.Hebhetnietoverarbeidsfitmaken,eentrajectingaan,injekrachtzetten.Begeleidersverschuilenzichvaakachterditsoorttaalgebruik,maarhetvergrootdeafstand.Watdanwel?Zegdedingenzoalsjezetegeneenvriendzouzeggen.Alsdiezijnbaankwijtis,zegjeniet:‘jehebtnuweleenafstandtotdearbeidsmarkt’.Maarjevraagtwathijwilgaandoenomweerwerktevinden.
• Weesopeneneerlijk.Toonechtgemeendebelangstellingenempathie.
• Gaemotienietuitdeweg,maarlaatdiejuisttoe.Verschuiljenietachterverhullendenwolligtaalgebruik.
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/tips-van-trainer-en-psycholoog-arjan-van-dam
Overzicht interventiesEenaantalbelangrijkeinterventiesdiedirectgerichtzijnopmensenmeteenpsychischeaandoeningstaatkortbeschrevenindetweewerkwijzersvanDivosaeninhetrapport‘Samenwerkenaanwerk’.https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#belangrijkste-psychische-aandoeningen
https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
14
Databank Effectieve sociale interventiesMovisieheeftzogenaamde‘Watwerkt…dossiers’gemaakt.Zijbevatteninformatieoverwerkzamefactorenbijdeaanpakvansocialevraagstukken,gebaseerdopdelaatstestandvanzakenindewetenschappelijkeliteratuur.Dedossiersbiedenhulpbijdereflectieopbestaandeaanpakkenendeontwikkelingvannieuwewerkwijzen.Erisgeenafzonderlijkdossieroverpsychischeaandoeningen,maardiekomenweltersprakeinhetdossier‘sociaalengezond’.https://www.movisie.nl/effectieve-sociale-interventies
Supported EmploymentSupportedemploymentofbegeleidwerkeniseenstapsgewijzeondersteunings-enbegeleidingsmethodiekvoormensenmeteenblijvende(functionele)beperkingomeenbetaaldebaantekrijgenentehouden.Uitgaandevanhetprofielvandekandidaatwordtnaargeschiktebanengezochteneenmatchgemaakt,enwordtdewerknemerbegeleidengetraindopdewerkplek.Diebegeleidingwordtgeleverddoorjobcoaches.Zievoormeerinformatieondermeer:Samenwerkenaanwerk,paragraaf3.2endemethodiek-beschrijvingvanMovisie.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
DeNederlandseVerenigingvoorSupport(NVS)www.nvssupport.nlheefteenbeschrijvingvanSupportedEmpoyment:https://www.nvssupport.nl/supported-employment
DeNVSisonderdeelvandeEuropeanUnionofSupportedEmployment(EUSE).http://www.euse.org
Zieook‘MethodebeschrijvingBegeleidWerken-eenindividuele,vraaggerichtebenadering’,Movisie,databankEffectievesocialeinterventies:https://www.movisie.nl/esi/begeleid-werken-individuele-vraaggerichte-benadering
15
Vijf stappenDeNederlandseVerenigingvoorSupport(NVS)onderscheidtvijfstappenindemethodiek.Nietallestappenhoevengevolgdtewordenofindezelfdevolgordetewordennageleefd.Dathangtafvandeindividuelesituatievandepersoonendeervaringenmogelijkhedendiedewerkgeverheeft.1. Kennismakingenengagementsafspraken:toegankelijkheid
engeïnformeerdekeuzezijnhierdekernwaardenvooreenstabielematchenstartvandewerkzaamheden.
2. Beroepsgerichteprofilering:empowermentvanhetindividu.3. Jobfinding:zelfsturingengeïnformeerdekeuzes.4. Werkgeversbetrokkenheid:toegankelijkheid,flexibiliteiten
vertrouwelijkheidzijnbelangrijkewaardeninhetproces.5. Ondersteuningopennaastdewerkvloer:flexibiliteit,
vertrouwelijkheidenrespectzijndebelangrijkstecomponentenvoorgeslaagdeondersteunendemaatregelen.HetgaathierspecifiekomondersteunendemaatregelendoordeSE-professionalterwijldepersooneenbetaaldebaanheeft.
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/inclusie-bevorderen-met-supported-employment
JobcoachingJobcoachingbiedtmensendienietzonderondersteuningeenbetaaldebaankunnenvindenenhoudensysteemgerichtebegeleiding.Dejobcoachgaatuitvanwerkdatpastbijdetalentenendeontwikkelingsmogelijkhedenvandewerknemerenvaneenwerkomgevingdiepastbijdewerknemer,enkanookdewerkgeverencollega’sbegeleiden.Zievoormeerinformatieondermeer:HandreikingjobcoachingvandeProgrammaraad:https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/aan_de_slag_met_jobcoaching_0.pdf
Samenwerkenaanwerk,paragraaf3.3.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
SBCMheefteenhandreikinggepubliceerdvoorinternejobcoaches:https://www.sbcm.nl/fileadmin/sbcm_data/producten/duurzaam_werkverband/producten/downloads/handreiking_begeleiding_op_de_werkvloer.pdf
Zieverder:https://www.arbeidsdeskundigen.nl
https://www.arbeidsdeskundigen.nl/dossiers/mensen-met-mogelijkheden/leidraden/document/akc/224
NOLOCisdeberoepsverenigingvanloopbaanprofessionals,waaronderjobcoaches.Nolocbeheerteenberoepsregistervanprofessionals.https://www.noloc.nl
OVALisdebrancheorganisatievanarbodiensten,interventiebedrijven,adviesbureausophetterreinvanoutplacementenloopbaanbegeleidingenloopbaancoaching,re-integratiebedrijvenenjobcoachorganisaties.http://www.oval.nl
16
Werk passend makenEenbelangrijkmiddelbijhetrealiserenvaneeninclusievearbeidsmarkteninclusievearbeidsorganisatiesishetaanpassenvanbestaandwerkenhetcreërenvanpassendwerk,bijvoorbeelddoorjobcarving,IndividueelHerontwerpvanWerk(IHW)ofjobcreation.Zievoormeerinformatieondermeer:Samenwerkenaanwerk,paragraaf3.4.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
Zievooreenuitgebreide(engelstalige)beschrijvingvandemethodeIHW:Zijlstraetal,‘Designing work for inclusiveness’(2017)
Opdezesitekunnenwerkgeverskostelooseenbedrijfsanalyseaanvragen:www.inclusievearbeidsorganisatie.org/methoden-en-instrumenten/inclusief-herontwerp-werkprocessen
Individuele rehabilitatiebenaderingDeindividuelerehabilitatiebenadering(IRB)iseenmethodeuitAmerikadieindeGGZwordtgebruiktommensenmetpsychischeaandoeningentehelpenbijhetrealiserenvantoekomstwensenviasocialeactivering,werkenscholing.InNederlandzijnspecialemodulesvoorallerleirehabilitatiegebiedenontwikkeld.
IRB-begeleidersbesprekeninindividuelegesprekkenmetcliëntenwatzegraagwillenveranderenenwelkestappenzedaarvoorkunnenzetten.http://www.rehabilitatie92.nl/de-irb
MeerinformatieoverdeIRBisondermeertevindenindedatabankEffectievesocialeinterventiesenbijhetTrimbos-instituut:https://www.movisie.nl/databank-effectieve-sociale-interventies?gclid=EAIaIQobChMIyMf7kO641wIVCp4bCh39HQfbEAAYAiAAEgKCmPD_BwE
https://erkendeinterventiesggz.trimbos.nl/erkende-interventies/individuele-rehabilitatie-benadering
ACT en FACTAssertiveCommunityTreatment(ACT)iseenmodeluitdeGGZwaarbijeenmultidisciplinairteampatiëntenhelptopmeerderelevensgebiedentegelijk:psychiatrischediagnostiekenbehandeling,medicatie,verslaving,huisvesting,werk,financiën,enalgemenedagelijkseactiviteiten.Hetteamwerktmeteengedeeldecaseload,allehulpverlenerskennenallepatiëntenenwerkensamenindebehandeling.https://erkendeinterventiesggz.trimbos.nl/erkende-interventies/assertive-community-treatment
FlexibleAssertiveCommunityTreatment(FACT)richtzichopvolwassenenmeternstigepsychiatrischeaandoeningen.FACTwerktoutreachendenassertief:hulpverlenersgaanafop(potentiële)patiëntenviahuisbezoek,ophetdagcentrumofopstraat,daarwaardepatiëntzichbevindt.Zijonderhoudenhetcontact,desnoodsmetdwang-ofdrangmiddelen.https://erkendeinterventiesggz.trimbos.nl/erkende-interventies/flexible-assertive-community-treatment
17
EmpowermentEmpowermentbetekentkrachtigerendaardoorgelijkwaardigerwordenwaardoorjenietmeergediscrimineerdkuntworden.Bijpsychischeaandoeningengaathetvooralomhetversterkenenvergrotenvandeeigenregieinmaatschappelijkeparticipatieenarbeidsparticipatie:meergevoelvancontroleoverdeeigensituatie;hetgevoeldatjezelfderelevantebeslissingenvoorjeeigenlevenkuntnemenenmeervertrouwenindeeigencapaciteitenomietstebereiken.https://www.movisie.nl/publicaties/naar-hart-empowerment-deel-2
Fit4WorkFit4Work(F4W)iseenaanpakdiewerkvooropsteltennietdeaandoening.Daaromheeftdere-integratieconsulentalscasemanagerderegieennietiemanduitdezorg.Naeenintakelegtdecasemanagerverbindingtussenzorg,welzijn,enwerk.Erwordtdirectingezetopeenwerkervaringsplaats.Juistdoorervaringopdewerkvloerteondergaanwordendepsychischebeperkingenduidelijk.Voordeklantzelf,decasemanagerendezorgverlener.www.fit-4-work.nl
WRAPWRAPstaatvoorWellnessRecoveryActionPlan.Ditiseenbewezeneffectiefinstrumentvoorzelfonderzoekenzelfmanagement.https://www.kenniscentrumphrenos.nl/diensten/implementatietrajecten/wrap
WRAPkandebewegingnaarduurzaamwerkondersteunen,bijvoorbeelddoorhetintezettenincombinatiemetIPS.HetTrimbos-instituutheeftdaaronderzoeknaargedaan.Ditonderzoek
geeftindicatiesdatWRAPpositieveeffectenheeftinwerksituaties,maardeonderzoekerswaarschuwenweldathetomeenkleinonderzoekgaat.Zie:https://assets.trimbos.nl/docs/ac449ba4-bb8c-4710-841d-452c086f3175.pdf
Appreciative inquiry (waarderend verkennen)Focusnietopdeproblemenmaarbeginvanuitdedingendiealgoedgaan.Datisheteersteprincipevan,appreciativeinquiryofwaarderendverkennen,eenmethodeomeffectieftotveranderingtekomen.Defocusligtvaakopzakendiemisgaan,maarhetisbeteromtekijkenwaterwelgoedgaat.Appreciativeinquirybegintbijiemandseigenpositieveervaringen,formuleerteendroomenmaaktdandeverbindingmetdepraktijk.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/waarderend-verkennen-voor-succesvolle-samenwerking
Grip op werkGripopwerkiseeninterventiediemomenteelinontwikkelingisbij(ondermeer)hetTrimbos-instituut.Hetiseenonlinegroepsinterventievoormensenzonderwerkmetdepressieen/ofangstklachtendiehenbelemmereninhunarbeidsparticipatie.Deinterventieisgerichtopzowelklachtenreductiealsoparbeidsparticipatie,waarbijbeideaspectenelkaarpositiefbeïnvloeden.https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/bericht/het-kan-nog-meedoen-met-grip-op-werk-een-innovatieve-online-interventie-voor-werklozen-met-psychische-klachten
18
WerkWeb-AutismeHetproject‘WerkWeb-Autisme’,dateeninitiatiefisvanmeerdereorganisaties,waaronderdeNederlandseVerenigingvoorAutisme,beoogteenzelfmanagementmethodiekteontwikkelenomnormaal-tothoogbegaafdemensenmetautisme,samenmetbetrokkenprofessionals,teondersteunenbijhetvindenenbehoudenvanwerkdatgoedbijhenpast.Demethodiekgeeftinzichtindeeigeneffectiviteit,eigenregie,talentenenvoorkeuren.Ditzijnbelangrijkevoorwaardenvoorduurzamearbeidsparticipatie.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/nieuwsbrief-samenwerking-ggz-en-wi-november-verschenen
E-mental healthVoormentaleproblemenzijndiverseinstrumenteneninterventiesontwikkelddiecliëntenviainternetkunnengebruiken,somsmetenigebegeleiding.Voordergelijkeonlineinterventieswordtoverhetalgemeendeterme-mentalhealthgebruikt.Uitonderzoekisbekenddatdeeffectiviteitvaninternettherapieëngoedis.http://www.ggznederland.nl/uploads/assets/Factsheet%20e-mental%20health%20in%20the%20Netherlands%20def.pdf
www.mirro.nl
http://www.depressievereniging.nl/preventie-en-terugvalpreventie/e-health
http://www.platformggz.nl/lpggz/project_vraagsturing/ehealth
http://www.platformggz.nl/lpggz/download/e-health/aan-de-slag-met-digitale-zorg.pdf
Een(engelstalig)overzichtvanappsvoordesmartphone,metonderdeknop‘MentalHealth’veletientallenappsinverschillendecategorieën:http://myhealthapps.net/#
BureauZINZIZheeftmetsubsidievanUWVonderzoekgedaannaarkritischesuccesfactorenvanonlineinterventiesvoorwerklozenmetCommonMentalDisorders.Ziedeblauwdrukvooronlinebegeleidingvanwerklozenmetpsychischeklachten:ZieberichtKWI:https://www.kennisplatformwerkeninkomen.nl/documenten/rapporten/2015/04/01/kritische-succesfactoren-van-een-online-interventie-voor-werklozen-met-common-mental-disorders
Rapportzelf:file:///C:/Users/Peter%20Desktop/AppData/Local/Packages/Microsoft.MicrosoftEdge_8wekyb3d8bbwe/TempState/Downloads/kritische-succesfactoren-van-een-online-interventie-voor-werklozen-met-common-mental-disorders%20(1).pdf
19
IPSIndividuelePlaatsingenSteun(IPS)iseenbewezeneffectievemethodeommensenmeteen(ernstige)psychischeaandoeningaanhetwerktehelpen.IPSwordtuitgevoerddoorspeciaaldaartoeopgeleideIPStrajectbegeleidersvanuitdeGGZ.KenniscentrumPhrenosbewaaktdemodelgetrouweuitvoeringenbiedtveelinformatieoverIPS.Essentieelvoordemethodiekisdecombinatievanbehandelingenarbeidstoeleiding.IPSwordtverdergekenmerktdoor:1. Iederecliëntdieeenregulierebaanwil,kanmeedoen
(zeroexclusion).2. Erwordtsnelgezochtnaareenechtebaan,werkenaan
werkvaardighedengebeurt‘onthejob’(firstplacethentrain).3. Lukthetnietindeeerstebaan,danisdatgeenmislukking,maar
eenervaring.4. Dearbeidswensenvandecliëntstaancentraal.5. Erwordtlangdurigeondersteuninggeboden,zowelaandecliënt
alsaandewerkomgeving.6. IPSisgeïntegreerdmetbehandeling:detrajectbegeleiderislid
vaneenambulantGGZ-team.7. Doorlopende,systematischeinschattingvanarbeidsmogelijkheden.8. Systematische‘jobdevelopment’.9. Individuelebegeleidingbijuitkeringskwesties
(‘benefitcounseling’).www.kenniscentrumphrenos.nl
https://www.werkenmetips.nl
https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#interventies--interventies
https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
Handboek IPS Werkt!Eind2017verscheen‘IPSwerkt!HandboekwerkenenlerenmetIndividuelePlaatsingenSteun’.DithandboekisheteersteNederlandstaligehandboekoverdezemethodiekenlaatziendatIPSresultatenoplevertvoormensenmet(ernstige)psychischeaandoeningendieeengewonebaanwillenofeenopleidingwillendoenofhervatten.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/ips-werkt-eerste-nederlandstalige-handboek-over-de-methodiek-ips
Zieook:https://www.kenniscentrumphrenos.nl/nieuws/ips-werkt-eerste-nederlandstalige-handboek-over-de-methodiek-ips
IPS in de samenwerkingsplannenVeelvuldigwordteendeelvandeimpulsgeldeningezetomIPS-trajectenintekopen.SomsookinaanvullingoplopendeIPS-inzet.VoorbeeldisRijkvanNijmegenwaar100IPS-trajectengaanlopen,waarvan10bekostigduitdeImpulsondersteuning.IPSwordtinNijmeegseregiogezienalsvliegwielvoorsamenwerkingvanW&ImetdeGGZ.ErbestaatdaarbelangstellingvoordeinzetvanIPSvoordeCommonMentalDisorder-groepenvoormensenmeteenverstandelijkebeperking.Inandereregio’swordtIPSvoorheteerstingezet(bijvoorbeeldFoodValley:4IPS-trajecten;Gooi-enVechtstreek:2IPS-trajecten).Zuid-LimburggaatmogelijkeenIPS-
20
pilotuitvoeren.Intotaalwordenincofinancieringnaarschatting180IPS-trajectenextraingezet.Daarnaastzijnerzesregio’sdiewelextraIPS-trajectenwillengaandoen,maarnoggeenaantallenbenoemenomdatzijditwillenlatenafhangenvandebehoefte.Zieook:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/aan-het-werk-met-de-ips-methodiek
UWV-onderzoekssubsidie IPS UWVsubsidieertvanaf1januari2017jaarlijks500IPS-trajectenvoormensenmeteenarbeidsongeschiktheidsuitkeringvanUWV.Dezesubsidieduurtvijfjaar,hetgaatintotaalomeenbedragvan20miljoeneuro.GGZ-instellingenkunnenelkhalfjaarsubsidieaanvragen.UWVgaattegelijkertijdonderzoekenwatdeeffectenzijnenopwelkewijzedezeaanpakstructureelkanwordengefinancierd.InmiddelshebbenookenkelegemeentendieviaeenGGZ-instellingIPStoepasseneenverzoekingediendommeetedoenaanhetonderzoek.https://www.uwv.nl/zakelijk/leveranciers/re-integratiedienstverlening/ik-wil-dienstverlening-voor-re-integratie-aanbieden/detail/onderzoeksubsidieregeling-individuele-plaatsing-en-steun-ips
Gemeenten en IPSIPSiseeninterventievanuitdeGGZ.VoorgemeentenisIPSnogrelatiefonbekend.EenaantalgemeentenzetinmiddelsIPSin,insamenwerkingmetGGZ-instellingen.Enkelenhebbenalwatmeerervaring,demeestenstaannogaanhetbegin.Ziehieroverparagraaf4.4enook4.5vanhetrapport‘Samenwerkenaanwerk’.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
IPSkannietbuitendeGGZomwordentoegepast.MaarnietallegemeentelijkecliëntenmetmentaleproblemenzijninbehandelingbijdeGGZ.SupportedemploymentkentongeveerdezelfdeuitgangspuntenalsIPS,maarniethetbehandelelement.VoorgemeentendieietswillenmetcliëntendienietinbehandelingzijnbijdeGGZ,issupportedemploymentduswellichteengoedalternatief.ZiehieroverookdefactsheetArbeidenpsychischeaandoeningenvanhetTrimbosInstituut.https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/bericht/?bericht=1797
21
Twee voorbeelden: Den Haag en Amsterdam
Den HaagDenHaagismetGGZ-instellingParnassiabegonnenmeteenIPS-pilotmet60kandidaten.Uitdeeersteervaringenblijktdatditvoordegemeenteeenparadigmawisselingbetekent,namelijkinzettenopdegroepmoeilijkbemiddelbareninplaatsvanopmensenmeteenrelatiefkorteafstandtotdearbeidsmarkt.Totvoorkortwasergeentraditieinhetbemiddelenvan‘moeilijke’groepenenlagdefocusopdegroepdierelatiefmakkelijkaanhetwerkkonkomen,enzekernietopmensenmeteenernstigepsychischeaandoening.MededoordeParticipatiewetenhetfeitdatWajongers,eenonbekendegroepvoordegemeente,naardegemeentekwamenisdeoriëntatieveranderd.DenHaagheeftnaeenjaarhetprojectgeëvalueerd.Hetdoelwas60kandidatenaanhetwerkinéénjaar.Datbleekteambitieus,zowelvoordegemeentealsvoorParnassia.Erisstevigmetelkaargesprokenmaardebeidepartijenwildenweldoorgaan.Deleerpuntenzijnvooral:• FACT-teamsenIPS-jobcoachesmoestennoggroeien.• Delinkmethetwerkgeversservicepuntwastezwak(1persoon).• Erwasookeen‘housingfirst’groep.Dieisgestopt,hetbleekeen
tezwaredoelgroep.• TweevoorbereidendeIPS-gesprekkenisteweinig(dezorg-
verzekeraarvergoedtnuachtgesprekken).https://www.werkenmetips.nl/nieuws/uitkomsten-pilot-ips-gemeente-haag-positief
InmiddelszoektderegionaarmanierenomookdeCMD-doelgroeptebedienenviadeprincipesvanIPS.Ziehierover:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/haaglanden-aandacht-voor-lichtere-psychische-aandoeningen-common-mental-disorders-cmd
AmsterdamInAmsterdamwerkenGGZ,UWVengemeentenalenigetijdsamenrondIPS.DebasisvoorsamenwerkinginAmsterdamiseenveranderendperspectiefbijGGZengemeente.Degemeentezetnuvooralinopmensenmeteengroteafstandtotdearbeidsmarkt,waarvroegerhetgeldvooralgingnaarcliëntenmetrelatiefveelkansen.HetCollegeheeftbovendienextrageldterbeschikkinggesteld.OokbijdeGGZiseenheroriëntatiezichtbaar.Hetinzichtdatwerkhelptbijherstelbreektsteedsmeerdoor.Hetisduseenkwestievankeuzesmakenenookbovenjedirectebelanguitstijgenennaardelangeretermijnkijken,overdegrensvanjeeigenstukjevanhetsociaaldomeinheen.Deleerpuntenzijn:• LeerelkaaralsGGZengemeentegoedkennenenformuleer
gezamenlijkedoelen.Zorgdatdedirectbetrokkenenindeuitvoeringbijelkaaraantafelzitten.
• Kijknaardelangeretermijn,zieIPSalsinvesteringinmensen.Enlaatdesnelleresuccessenzien.
• Betrekverzekeraarsbijdefinanciering• Integreerhetwerkgeversservicepuntindesamenwerking.https://www.samenvoordeklant.nl/praktijk/ernstige-psychische-aandoening-en-werk-het-kan
DeAmsterdamseIPS-aanpakisonderdeelvanhetprogramma‘MeedoenWerkt.ZievoordevoortgangsrapportageMeedoenWerkt2016enhetwerkplan2017:https://amsterdam.notudoc.nl/cgi-bin/showdoc.cgi/action=view/id=302454/type=pdf/Meedoen_Werkt_Voortgangsrapportage_2016_Werkplan_2017_versie_4.0.pdf
22
InAmsterdamiseentaskforceEPAopgericht,metveleverschillendepartijen.ZievoorhetstartdocumentvandetaskforceEPA:http://www.clientenbelangamsterdam.nl/plaatjes/user/files/Bijlage%201%20Vastgesteld%20Startdocument%20Herstel%20en%20Participatie%2031%20mei%202016.pdf
5tipsvoorgemeentendieIPSwillentoepassen:https://www.divosa.nl/bijeenkomsten/een-slag-verder-met-ips/tips-van-gemeenten-het-uwv-en-het-ministerie-van-szw
Financiering IPSIPSwordttoegepastdoordeGGZ.Maartoeleidingnaarwerkmaaktintegraalonderdeeluitvandemethodiek.Datroeptdevraagop:hoewordtIPSgefinancierd?Inaugustus2016gafhetZorginstituutNederland(ZIN)inhetrapport‘Bevorderenvanparticipatievancliëntenmeteenpsychischestoornis’duidelijkheidoverdeverantwoordelijkhedenvoorhetbevorderenvanparticipatievancliëntenindeGGZ.DeeerstegesprekkenvaneenIPS-trajectwordenviaZorgverzekeringswet(Zvw)gefinancierd.Deeigenlijketoeleidingnaarwerkbehoorttothetparticipatiedomeinendientdaarookuitbetaaldteworden.DevergoedingvanuitdeZvwgaatgemiddeldgenomenomdeeersteachtgesprekkenvaneenIPS-traject.Zieondermeer:Samenwerkenaanwerk,paragraaf4.2en4.6.https://www.zorginstituutnederland.nl/actueel/nieuws/2016/09/02/bevorderen-van-participatie-van-mensen-met-psychische-problemen.-wie-vergoedt-wat
https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
ZorgverzekeraarsDoordeintegratiesinhetsociaaldomeinendesamenwerkingmetdezorgsectorwordtdevraaginhoeverre(zorg)verzekeraarsenpubliekepartijendieverantwoordelijkzijnvoorparticipatieenre-integratiekunnensamenwerkenenwellichttotnieuwefinancieringsvormenkomen.Oplokaalniveaubetalenzorg-verzekeraarssomsmeeaantrajecten,zoalsIPSinAmsterdam.Overlegoversamenwerking,bijvoorbeeldoverdeinzetvanIPS,kanonderdeeluitmakenvanregionalesamenwerkingvanverzekeraarsengemeenten.Zieondermeer:Samenwerkenaanwerk,paragraaf4.5.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
https://vng.nl/onderwerpenindex/werk-en-inkomen/arbeidsmarktbeleid/publicaties/samen-voor-re-integratie
http://www.sociaalweb.nl/publicaties/handreiking-een-integrale-blik-op-zorg-en-re-integratie
23
Maatwerk is must bij matchenInderegioDrechtstedenwerkenBaanbrekendDrechtsteden,waarinDeSocialeDienstDrechtsteden,UWVenRandstadGroepNederlandhunkrachtenhebbengebundeldenGGZ-instellingYuliussamenaanhetmatchenvancliëntenenwerk,onderhetmotto:werkalsbestezorg.Partijenlerenveelvanelkaar,bouwengezamenlijkkennisopoverwatwerktenwaarom,enzijndichtbijhetrealiserenvandecijfermatigedoelstellingen.VerzekeraarVGZisinitiatiefnemergeweestomdezeaanpakoptezetten.Deuitgangspuntenzijn:• Erwordenbanengezochtbijmensenennietandersom,per
plaatsingwordtbekekenwatnodigis.• Erwordenkwalitatiefgoedematchesgemaaktdoortijden
aandachttebestedenaanbeidebetrokkenpartijen.• Jobcoachingiseenmust.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/drechtsteden-het-geheim-van-goede-plaatsingen-maatwerk
InderegioDrechtstedeniszorgverzekeraarsVGZeenactievepartnerinhetsamenwerkingsverband.Hetgezamenlijkedoelisinbeeldtebrengendatwerkwerkelijkleidttotlagerezorguitgavenenmaatschappelijkekosten,pluseenbeterekwaliteitvanleven.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/plan-van-aanpak-drechtsteden-samen-voor-maatwerk
Werkzame elementen in interventiesVeelinterventiesdeleneenaantaleffectieveelementen:• Aandachtvoordemensinrelatietothetwerk.• Veelpersoonlijkeaandacht:erzijnvaakmeergesprekkennodig
dangemiddeldomiemandsonderliggendemotivatienaarboventekrijgen,zelfstigmatedoorbrekenofiemandszelfvertrouwenoppeiltekrijgen.
• Ruimteomtemislukken:hetgaatomlerenenverderkomen.Dewegisdaarbijmisschienlangerdanbijanderen.
• Eenpositievebenadering;alseeneersteentweedeplaatsingnietlukkenisertochietsgewonnenzoalsenigewerkervaringeneensteedsbeterbeeldvandejuistebaan.
• Uitgaanvaniemandsmogelijkheden.Zoekvanuitdiemogelijkhedennaargeschiktwerkofpashetwerkdaaropaan.Datbetekentduseenaanbodgerichtebenadering.
• Trainwerknemersvaardighedennietvooraf,maaropdewerkvloer.• Benefitcounseling:benadrukdepositievekantenvanwerken,
zoalsmeerinkomenenhetgevoeljenuttigtemaken.• Goedecommunicatiemetwerkgeverenwerkomgeving,ookalsde
klantalenigetijdaanhetwerkis.• Voerzorgenarbeidstoeleidingnietlosnaastelkaaruitmaarzorg
opz’nminstvoorafstemmingencombineerzewaarnodig.Hetdriegesprektussendezorgprofessional,klantmanagerenklantisdaareenbelangrijkinstrumentvoor.Somskandaarookeenervaringsdeskundigecoachbijaanschuiven.
• Terughoudendheidmetdwangensancties;datwerktnietgoedbijdezedoelgroepenkanparticipatiejuistbelemmeren
https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#interventies--werkzame-elementen-in-interventies
24
3Integrale aanpak GGZen W&I
Inhoud• Convenant 25• Regionale werkateliers 25• 31 regionale plannen van aanpak 25• Onderzoek 26• Praktijkvoorbeeld van regionale samenwerking 27• Friese lessen rond samenwerking 27• Afstemming werkprocessen 28• Integraal casemanagement 28• Casebesprekingen en regievoering 29• Gegevensuitwisseling 30• AVG 30• Protocollen gegevensuitwisseling 31• Tips gegevensuitwisseling en privacy 32• Ondersteuning door de Programmaraad 33• Nieuwsbrief 33• App Many 33
25
3. IntegraleaanpakGGZenWerk&InkomenSamenwerken tussen GGZ en Werk & Inkomen (W&I) is nodig, maar lang nog niet altijd vanzelfsprekend. Soms hebben GGZ, gemeenten en UWV lokaal of regionaal al een goede samenwerking opgebouwd. In 31 regio’s zijn plannen van aanpak gemaakt om de samenwerking te beginnen of versterken. Door behandeling te combineren met werk of participatie worden betere resultaten bereikt. Dat begint met het hebben van een gezamenlijk doel, een gedeelde analyse en focus en een op elkaar afgestemde aanpak.
ConvenantInmei2018hebbenUWV,GGZNederland,FederatieOpvang,RIBWAlliantie,Mind,StichtingSamenSterkzonderStigma,Divosa,MensenMetMogelijkhedenenCedrishetconvenant‘Naarduurzaamwerkvoormensenmeteenpsychischekwetsbaarheid’getekend.DitconvenantbouwtvoortopeeneerderconvenanttussenGGZNederlandenUWV(jaar?),enmeerinhetalgemeenopdenauweresamenwerkingdieindeafgelopenjarenisontstaanrondpsychischeaandoeningenenwerk.
Regionale werkateliersInderegionalewerkateliers(mei2016–april2017)hebbenprofessionalsuitdewereldvanWerk&InkomenenGGZmetelkaarbesprokenhoebetersamentewerkenendaartalvanpraktischeinvullingenaangegeven.Vooreenoverzichtvandeuitkomstenenvervolgstappen,ziehoofdstuk2vanSamenwerkenaanwerk.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
31 regionale plannen van aanpakDewerkateliersresulteerdenin31arbeidsmarktregio’sineenplanvanaanpakomderegionalesamenwerkingtussenUWV,gemeentenenGGZteverbeteren.HetministerievanSZWsteldeviahetkaderStimuleringregionalesamenwerkingGGZenWerk&Inkomenintotaalmaximaal€ 3,5miljoenbeschikbaarterondersteuningvanderegionaleaanpakken.Inveelplannenisaandachtvoorcasuistiekbesprekingenenonderlingedeskundigheidsbevorderingenintervisie.Meerdereregio’shebbendeambitieomdewerkprocessenvanUWV,gemeentenenGGZrondmensenmeteenpsychischeaandoeningopelkaaraftegaanstemmen,ofomtoteengezamenlijkwerkprocestekomen.InzetenontwikkelingvanIPSkomtregelmatigindeplannenterug.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/31-plannen-van-aanpak-ingediend
26
OnderzoekHetministerievanSZWlaatgedurende2018en2019onderzoekdoennaardeuitvoeringvandesamenwerkingsplannen.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/onderzoek-naar-de-uitvoering-van-de-31-plannen
In2016isalonderzoekgedaannaarderegionalesamenwerkinginvierarbeidsmarktregio’sDaaraannamendevolgendevierarbeidsmarktregio’sdeel:1 RegioFriesland2 RegioHolland-Rijnland3 RegioRijkvanNijmegen4 RegioStedendriehoekenNoord-Veluwe.
Hetonderzoekisinmiddelsafgerondeneriseeneindrapportagegepubliceerd:https://zinziz.nl/2017/11/13/eindrapportage-samenwerking-in-vier-arbeidsmarktregios-gericht-op-optimale-arbeidsparticipatie-van-mensen-met-een-psychische-aandoening
Ookzijntweetussentijdserapportagesbeschikbaar.https://zinziz.nl/project/de-werkkamer
Opbasisdaarvanhebbendeonderzoekerstien‘lessonslearned’geformuleerd.https://zinziz.nl/wp-content/uploads/2017/03/10-Lessons-Learned-van-de-projectleiders.pdf
Eenoverzichtvandebelangrijksteconstateringenuithetonderzoek:1 Zet in op resultaat en niet alleen op inspanning • Creëerhelderheidoverwelkerolentakenallebetrokkenen
hebbenenwelkeactieserzijngepland(meteenconcreteactiepuntenlijst),waarmeeookdevoortgangendeadlinesgemonitordkunnenworden
• Maakmetelkaareenbalansopvandeinspanningenenresultaten(meteenkosten-batenanalyseofconcretebusinesscase)
• Borgdatdecontactmomentendieerzijn,ookeffectiefenefficiëntwordenbenut
2 Bepaal met elkaar op welke doelen je stuurt • Eeneinddoelstellingdieverweglijktenblijft,heeftals
risicodathetmindermotiverendkanwerkenenmindertotactiestimuleert.Bepaalconcretesubdoelstellingen,tussenresultatenofmaakresultaatafsprakenmetelkaar.
3 Samenwerking als integraal onderdeel van je dagelijkse werk, niet als iets ‘erbij’
• Borgdeinvesteringeninbeddingvandesamenwerkingdooreenprojectleideraantestellendievoldoetaaneenconcreetuitgedachtprofielvoordezerolenstelperbetrokkenorganisatieééncentraalcontactpersoonaanalsaanspreekpunt
• Bespreekmetelkaarwateenrealistischetijdsinvesteringis • Legitimeerrichtinghetmanagement/directiedatde
investeringinsamenwerkingrendabelis.Maaktcapaciteitvrijenborgdatdesamenwerkingorganisatorischingebedwordt
4 Denk na over opdrachtgeverschap & eigenaarschap • Gametelkaarhetgesprekaan(gedeeld)eigenaarschapen
verbindthierconcreteverantwoordelijkhedenenactiesaan • Zorgvoorachterwachten
27
5 Let op kwetsbaarheden in de opstart & voortgang van de regionale samenwerking
• Weeszorgvuldigbijhetaanstellenvaneenprojectleider.Letspecifiekoppositie,aanwezignetwerkenendaadkracht
• Weestransparantenhoudtrekeningmetzakelijkeenpersoonlijkebelangendoormetelkaarstiltestaanbij:Wat(ver)bindtons?Watisiedersbijdrage?Aandachtvoorde:what’sinitforme?
• Concretiseermetelkaarwatsamenwerkenvooriedereenbetekent,pelhetbegripechtaf.
• Toetsregelmatiginhetprocesofernogsteedswordtvoldaanaanverwachtingen,aannamesenrealiteitvandeervarensamenwerking
6 Werken met casuïstiek kan op diverse wijzen • Elkevormkentzijnvoor-ennadelenenisafhankelijkvan
contextenvoorkeur.Gedeeldesuccesfactorenzijn:casusseninlatenbrengenvanuitverschillendeorganisaties,hanterenvanhandleidingofprotocolbijinventarisatie,procesbegeleiderdiecasusbesprekingbegeleidt.
• Houdtrekeningmet:selectiecriteriavandecasus,privacyvandecliënt,ruimetijdsmargevoorinventarisatieenfaciliteringvanuitééncentraalaanspreekpunt
7 Wanneer en hoe cliënten en werkgevers betrekken? • Gametcliënten(raden)enwerkgeversingesprek:welke
wensenbestaanerindesamenwerking?Bespreekmetelkaarde‘spelregels’inoverleggen.
• Faciliteeriniedergevaldathunperspectiefgeïntegreerdwordt,bijvoorbeeldviaeenklankbordgroepofspecifiekefeedbackbijeenkomsten.Denkooknawaaroverjeinputwilthebben:ervaringenmetpsychischeklachtenofvisieopdienstverlening?
8 Niet vanzelfsprekend: zorgvuldige en tijdige communicatie • Maakafsprakenoverdemaniervancommuniceren:timing,
medium,initiatiefnemer • Maakgebruikvandekrachtvanherhalingenbouw
checkmomentenin • Attendeerallebetrokkenprofessionalsomzichtehoudenaan
dehaal-enbrengplicht:alserietsnietduidelijkis,neemdanzelfhetinitiatiefomdieduidelijkheidtekrijgen
Praktijkvoorbeeld van regionale samenwerkingPraktijkvoorbeeldvanregionalesamenwerkingtussengemeenteenGGZ.PresentatievanJannekeOudeAlink(gemeenteApeldoorn,regioStedendriehoekenNoordwestVeluwe)https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samenwerking_in_de_regio_stedendriehoek_en_noordwest_veluwe.pdf#overlay-context
Friese lessen rond samenwerking“Wedachtendatalsjebijelkaaraantafelgaatzittenermeteenefficiencywinstgeboektwordt.Nietsisminderwaar.”AldusKimReemer,regiocoördinatorParticipatiearbeidsmarktregioFryslan.“Jemoetelkaareerstlerenkennenenelkaargaanbegrijpenenvertrouwen.Datkosttijd.”DelessenuitFriesland:• Langeopstartwerptvruchtenaf.Erisveeloverlegnodig• Éénregievoerderpercliënt• Benoemdeverschilleninelkaarsbenadering• Dekostengaanvoordebatenuit.Dusdoorgaanenbezigblijven,
anderszakthetbereikteweersnelweg• Eentrekkerisessentieel,enthousiasmeeveneens• Communicatieisalleshttps://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/investeer-vertrouwen-fries-plan-van-aanpak-bouwt-voort-op-ervaringen-als-pilotregio
28
Echtewinstdoorsamenwerken:zesgoudentipsvanFerryKoster“Zelfdoenisoptellen.Samenwerkenisvermenigvuldigen,”Datzegtprof.dr.FerryKoster,bijzonderhoogleraarInnovatievesamenwerkingaanTilburgUniversity.Zijn6goudentips:• Erkendaterverschillenzijn• Erkendegezamenlijkheid• Benoemsuccesfactoren.• Maak(metbehulpvandetussendoelen)eenstappenplan.• Dehardeendezachtekantvansamenwerkenzijnbeidenodigen
versterkenelkaar• Zorgvooreenexit-strategieZie:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/samenwerken-echte-winst-zes-gouden-tips-van-ferry-koster
Afstemming werkprocessenInveelplannenvanaanpakwordtaandachtbesteedaanhetafstemmenvanwerkprocessentussenUWV,gemeentenenGGZ.Opvallenddaarbij:sommigenwerken‘vanbovennaarbeneden’:eerstbeleid,dandewerkprocessen,anderenvanbenedennaarboven:eerstdepraktijk,vandaaruitkomentotbeleid.
Voorbeeldbeleideerst:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/werkgevers-centraal-plan-van-aanpak-drenthe
Voorbeeldpraktijkeerst:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/bouw-samenwerking-op-vanuit-de-praktijk-en-niet-vanaf-de-bestuurstafelshttps://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/plan-van-aanpak-zuid-limburg-sense-urgency
LeergroepInregioMidden-UtrechtgaateenzogenaamdeleergroepvandrieGGZ-instellingen,UWVendriegemeentenacht(nieuwe)cliëntenvolgen.Hetgaatomcliëntendieeen(UWV-ofgemeentelijke)uitkeringhebbenénwordenbehandeldofbegeleiddooreenGGZ-instelling.Indeleergroepwordtdevoortgangvandeindividuelecliëntenbesproken.Maarhetisookeenmanieromelkaaralsorganisatiesbetertelerenkennen,netwerkentevormen,toteengezamenlijkewerkwijzetekomenenknelpuntentebenoemen,enomdezelfdetaaltelerenspreken.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/projectleider-cris-bergmans-over-het-plan-van-aanpak-midden-utrecht
Integraal casemanagementVerschillendegezaghebbendepartijenbenadrukkenopbasisvanonderzoekhetbelangvaneenintegraleaanpakenintegraalcasemanagementvanuitWerk&InkomenendeGGZ.Eengreep:HetTrimbosInstituutpleitvoorsamenwerkingtussenFACT-teams(GGZ)ensocialewijkteams.https://assets.trimbos.nl/docs/97ad37ee-bffa-46e6-b55e-0a01c646ed51.pdf
DeOrganisatievoorEconomischeSamenwerkingenOntwikkeling(OECD)beveeltNederlandaanompsychischeproblemenaltijdgeïntegreerdaantepakken.DedienstverleningaancliëntenmetpsychischeaandoeningenblijftachterdooreengebrekkigontwikkeldeondersteuningdoorcasemanagersaldusdeOECD.Omdatmensenmeteenmentaleaandoeningvaakookandereproblemenhebbeniseenmultidisciplinaireondersteuningnodig,waarinzorg,werkeninkomenenanderesocialesectorenwordengecombineerd.
29
OECD:MentalHealthandWork:Netherlands.OECDPublishing,2014.DitrapportmaaktdeeluitvaneenseriepublicatiesoverdiverseOECD-landen.Onlinetelezenvia:http://www.oecd.org/netherlands/mental-health-and-work-netherlands-9789264223301-en.htm
OECD:ReportHealthataglance,Europe2016.Onlinetelezenvia:http://www.oecd.org/health/health-at-a-glance-europe-23056088.htm
http://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/mental-health-and-work_9789264124523-en
HetZorginstituutNederlandheeftaangegevenwaardegrenzentussendedomeinenvanWerk&InkomenenGGZliggen.TegelijkconstateerthetZorginstituutdaternogveelmisgaatindeafstemmingtussenbeidedomeinen,zowelquabeleidalsuitvoering.
Sociaal en emotioneel isolementDehelftvandemensenmeteenernstigepsychischeaandoening(EPA)hersteltwatbetreftdesymptomen.Maarnaherstelblijkthetvoor90%vanhenmoeilijktezijnomweermeetedoenindemaatschappij,isdeconclusieuitonderzoekvanStynkeCastelein,hoogleraarHerstelbevorderingbijEPA.‘Degrootstezorgbehoefteligtopmaatschappelijkgebied’,zegtCasteleinineenartikelinZorgenWelzijn.Herstelismeerdanalleenherstelvandepsychischeklachten.Erisookmaatschappelijkenpersoonlijkherstelnodig.Oftewelherstelgerichtwerkenenuitgaanvanwatdepersoonnodigheeft.Voormaligepatiëntenervarenveleproblemen,waaronderophetwerk,blijktuithetonderzoekonderruim1000patiëntenmetEPA.Daardoorbelandenzijineensociaalenemotioneelisolement.Eengrootprobleem,aldusCastelein.Metnamedatervoordebegeleidingopdewerkvloeramperbudgetisstemtzorgelijk,wantdatisjuistzobelangrijk.DaarnaastdienenGGZensociaaldomeinelkaarsexpertiseindewijkwetentevinden.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/hoogleraar-stynke-castelein-nog-te-weinig-verbinding-tussen-ggz-en-sociaal-domein
Casebesprekingen en regievoeringInsommigeregio’sisalervaringmetgemeenschappelijkecliëntbesprekingen,inveelanderebestaathetvoornemendaartoe.Zieondermeerparagraaf2.7vanSamenwerkenaanwerk.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
30
FrieslandheeftdriesubregionalecasusgroepenwaarinGGZ,gemeentenenUWVcliëntenbespreken.Dezecasusteamsworden–zekerindebeginfase–professioneelbegeleiddoortrainersendocentenvandeNoordelijkeHogeschoolLeeuwarden.Indecasusgroepenwordtpercliëntéénregievoerderbenoemd.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/investeer-vertrouwen-fries-plan-van-aanpak-bouwt-voort-op-ervaringen-als-pilotregio
CentraalindeaanpakvenderegioHollandRijnlandstaathetcasuïstiekoverleg.Daarinoverleggenallebetrokkenpartijenovercasussendiezijzelfkunneninbrengen.Inhetoverlegwordtbepaaldwatermoetgebeuren,welkeafsprakennodigzijnenwiedaarbijbetrokkenzijn.Daarbijwordteréénregiehouderbenoemd.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/bouw-samenwerking-op-vanuit-de-praktijk-en-niet-vanaf-de-bestuurstafels
GegevensuitwisselingEffectievesamenwerkingtussenWerk&InkomenenGGZkannietgoedplaatsvindenzondergegevensoverdegemeenschappelijkecliëntuittewisselen.Daarbijgaathetlangnietaltijdompuurmedischeinformatie.Omherstelenparticipatiegoedtecombineren,ishetvooralnodigominzichttedeleninwatiemandondanksdeaandoeningwélkan,watdeambitiesenwensenzijnenmetwelkeaanpassingenmogelijkrekeninggehoudenmoetenworden.Bijgegevensuitwisseling(engegevensopslag)dienendewettelijkekadersdaarvoor,metnameinhetkadervanprivacybescherming,inachttewordengenomen.Inmei2018isdeWetbeschermingpersoonsgegevens(Wbp)vervangendoordeAlgemeneverordeninggegevensbescherming(AVG).Ziehieroververderopindithoofdstuk.
Helaasbiedtdehuidigewet-enregelgevingrondgegevens-uitwisselingenprivacygeenantwoordopallevragenvanprofessionals.Hetbestedatzijdaaromkunnendoenishandelenindegeestvandewetgevingendaarbinnenopgewetensvollewijzewelzoekennaarpraktischeoplossingen.InhetrapportSamenwerkenaanwerk(paragraaf4.7)wordtingegaanopgegevensuitwisseling.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#samenwerken-met-zorgprofessionals--gegevensuitwisseling-en-privacy
https://www.divosa.nl/werkwijzer-werk-en-inkomen-in-het-sociaal-wijkteam#gegevensuitwisseling-beroepsgeheim-en-privacy
AVGOp25mei2018isdeWetbeschermingpersoonsgegevens(Wbp)vervangendoordeAlgemeneverordeninggegevensbescherming(AVG).DatbetekentdatnuindeheleEuropeseUniedezelfdeprivacywetgevingvantoepassingis.DoordezenieuweEuropesewetgeving,detechnischemogelijkhedenendedecentralisatieswordthetvraagstukhoeomtegaanmetprivacyvoordesamenwerkendepartijeninhetsociaaldomeinsteedscomplexer.HetraaktzekerookdesamenwerkingtussenGGZenW&I.
31
Erzijnverschillendehandreikingenbeschikbaarwaarmeeorganisatieszelfaandeslagkunnen.OponderstaandepaginavandeProgrammaraadwordthetoverzichtoverdehandreikingenuptodategehoudenenzijnlinksopgenomen.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/de-avg-aantocht-overzicht-van-handreikingen-over-gegevensuitwisseling
Duidelijkheid gewenst!IneenworkshopoverAVGengegevensuitwisselingtijdensdeestafettebijeenkomstop8februari2018kwamendebelangrijkstewijzigingenaanbod.Waarnadehamvraagoptafelkwam:hoekunnengegevensovereengezamenlijkecliëntwordenuitgewisseld?Watmagwel,enwatmagniet?Eeneenduidigantwoordkondaarnietopwordengegeven.Erblijktgrotebehoeftetebestaanaanduidelijkheid,hetliefstindevormvaneenlandelijkkadergegevensuitwisseling.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/gegevensuitwisseling-duidelijkheid-gewenst
Waar moet je op letten als je persoonsgegevens verwerkt? Tips van UWV-deskundige Ñusta Nina• Gaerzorgvuldigmeeom.Gezondheidsgegevensen
medischegegevensvereisenspecialeaandacht• Vraagnietmeeruitdannoodzakelijkis
(gegevensminimalisatie)• LetopbijgebruikBSN• Zorgdaterbinnenjeorganisatieprocedureszijnvoor
datalekken:verkeerdgeadresseerdeenveloppen,perongelukgemaildebestanden,etc.
• Volghetinformatiebeveiligingsbeleidzoalsdiegeldtbinnenjeorganisatie.NeemeengoedeICT-ereneeninformatiebeveiligerindienst.
• Besteedookalskleineorganisatieaandachtaandejuistegegevensuitwisseling.
• Legtoestemmingvandecliëntschriftelijkvast,inverbandmetdebewijslast.Letop:voorpubliekeorganisatiesistoestemmingvaneencliëntvolgensdeAutoriteitPersoonsgegevensonvoldoendegrondslagvoorgegevensverwerking.
Protocollen gegevensuitwisselingInmeerdereregio’szijnafsprakenzijngemaakttussenGGZ,UWVengemeentenoverhoeomtegaanmetgegevensuitwisseling.IndearbeidsmarktregioFrieslandiseenprotocolopgesteldvoordegegevensuitwisselingrondgezamenlijkecliënten.Mendachtdegegevensuitwisselinghiermeevandejuistebasistehebbenvoorzien.IndeogenvandeAutoriteitPersoonsgegevens(AP)isdezebasis,namelijkdetoestemmingvandecliënt,echteronvoldoende.Eenregionalewerkgroepisnubezigmetmogelijkeaanpassingen.Vooralsnogdelendeprofessionalsindecasebesprekingen
32
informatiemetelkaarovergeanonimiseerdecliënten.Hetbetreftwelechtecasussen,dievaakeenvervolgkrijgenindriegesprekkenwaardeklantbijzit.Daarinwordtgezamenlijkeentoekomstplangemaaktenafgestemdwiederegiehouderis.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/privacyprotocol_friesland.pdf#overlay-context=nieuws/investeer-vertrouwen-fries-plan-van-aanpak-bouwt-voort-op-ervaringen-als-pilotregio
Tips gegevensuitwisseling en privacyZolangergeenvolstrekteduidelijkheidisoverwatwelennietmagbijgegevensuitwisseling,gevendevolgendetipsenighouvast.• Houdsteedsvoorogenwathetdoelisvandegegevens-
uitwisseling.Datwordtsnelvergeten.Gadusnawelkegegevensnoodzakelijkzijnvoorhetdoel:kanhetookmetminder,gaatdeuitvraagnietteverofisereenanderemanieromdegegevenstekrijgen(eisenvansubsidiariteitenproportionaliteit)?
• Medischeinformatieismeestalnietnodig,alleeninformatieoverarbeidsmogelijkhedenenarbeidsbeperkingen.Medischedossiersmogennietwordenuitgewisseld,tenzijdeklantzezelfterbeschikkingstelt(enbeperkttotdevoorhetdoelrelevanteinformatie).
• Vraagdecliëntaltijdtoestemmingvoorgegevensuitwisselingenlegdietoestemmingschriftelijkvast(datisoverigensgeenblancomachtiging).Legdeklantdaarbijzorgvuldiguitwaaromdegegevensnodigzijnenbeperkjetotgegevensdieechtnodigzijn.
• Somskunnencasusbesprekingentussenzorgverlenerenklantmanagersanoniemzijn.Bijniet-anoniemecasus-besprekingenisschriftelijketoestemmingvandecliëntvereist.
• Indriegesprekkenkomtinformatiesnelnaarboven.
bron:Tekstinparagraaf4.7,p.31,32,Samenwerkenaanwerkhttps://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
Algemene uitgangspunten begeleiding naar werk • Sluitaanbijdewensenendoelenvandeklant. Werkenisvoormensenmeteenpsychischeaandoeningniet
altijdmakkelijk.Omdemotivatietekunnenopbrengenishetdaaromextrabelangrijkdathetwerkzogoedmogelijkaansluitbijdekwaliteiten,wensenendoelenvandepersoon.
• Werkvanuiteenintegralebenadering Wanneeriemandbehandelingnodigheeft,ishetbelangrijk
datdebehandelinggoedafgestemdisophettrajectnaarwerk.Ditgeldtookvoor(blijvende)ondersteuningdieiemandnodigheeft.Goedeafstemmingvanbehandeling,ondersteuningenbegeleidingisessentieel.
• Denkinmogelijkheden Iedereenkaniets.Datishetaangrijpingspuntvoor
begeleidingnaarwerk.Weescreatiefinhetbedenkenvanoplossingenvoorproblemenenvertaalmogelijkebeperkingenoppraktischemanierinmogelijkheden.Fixeerjealsbegeleidernietopdeaandoening.Bedenkdatfunctiesaanpasbaarzijn.
• Zorgvoorvoldoendeuitdaging Iedereenkanzichontwikkelen.Wathiervoornodigis,is
voldoendeuitdaging.Eenuitdagingis100%maatwerkenvooriedereenverschillend.Maarvooriedereengeldt:alsietstemoeilijkoftemakkelijkis,ontwikkeljejezelfniet.
33
• Hetkanenmagmisgaan Bijuitdagingenhoortdathetmiskangaan.Maarhet
alternatief;nietsdoenofalleenmaarveiligekeuzesmaken,isnietbeter.Tegenslagenenfaalervaringenzijneenonderdeelvaneenleerproces.
https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
Ondersteuning door de ProgrammaraadDeProgrammaraadheefteenspecialepaginaopzijnsite‘Samenvoordeklant’overwerk,psychischeaandoeningenensamenwerkingtussenprofessionalsuitGGZenW&I.Hieroponderanderdoorverwijzingennaarondersteunendeproducten.https://www.samenvoordeklant.nl/psychische-aandoening-en-werk
TevensorganiseertdeProgrammaraadleer-enintervisiebijeenkomstenterondersteuningvanderegionalesamenwerkingsprocessen.Vragenensuggestieszijnwelkomop:[email protected].
NieuwsbriefMaandelijksverschijntdedigitaleNieuwsbriefSamenwerkingGGZenW&I.Hierinveelpraktischetipsenervaringenronddeuitvoeringvanderegionaleplannenvanaanpak.Oponderstaandepaginanadereinformatie,linksnaardereedsverschenennieuwsbrievenendemogelijkheidomje(gratis)teabonneren.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/nieuwsbrief-samenwerking-ggz-en-wi
App ManyIndediverseregionalewerkateliersisnaarvorengekomendaterveelbehoefteisaanwisselwerking,hetuitwisselenvankennisencontactleggenmetelkaar.DeappManybiedtdaarmogelijkhedenvoor.Gebruikdeappomeenvraagstellenofeenberichtophetprikbordachtertelateninhetcommunicatiekanaal‘KennisnetwerkGGZenW&I’Ditkuntuzowelopregio-niveaudoenofineencategorie.Eencategorieisregio-overschrijdend.Bijeenregiokrijgenalleendiegenendevraagteziendieookdedesbetreffenderegiohebbengeselecteerd.Deappistevindenin:• iTunes• GooglePlay• WindowsPhoneHoedeappteinstallerenentegebruiken?Datisheeleenvoudig.Volgdeinstructiesindehandleiding.Ofziedepagina:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/app-many-versterkt-het-kennisnetwerk-ggz-en-werk-inkomen
Hetcommunicatiekanaal‘KennisnetwerkGGZenW&I’iseenbeslotenkanaal.Wiltuookandereprofessionalsuitnodigenomtekennisuittewisselen?Stuurdaneene-mailnaarhelpdesk.impuls@samenvoordeklant.nlo.v.v.appManyendegegevensvandeprofessional(naam,organisatie,functieene-mailadres).
34
4Kennis enkennisdelenInhoud• Factsheet 35• Kennisdeling 35• Divosa 36• SBCM 36• ParticipatieCampus 36• Phrenos 36• Tranzo 36• Samen Sterk Zonder Stigma 36• GGZ Nederland 37• AKC 37• MensenMetMogelijkheden 37• Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie 37• MIND 37• Landelijk Platform GGZ 38• Trimbos-instituut 38• Movisie 38
35
4.KennisenkennisdelenOm beter en effectiever samen te werken is het delen van bestaande en opbouwen van nieuwe kennis onontbeerlijk. Zowel binnen de domeinen GGZ en Werk & Inkomen, als daartussen. In dit hoofdstuk van de routekaart onder meer links naar vindplaatsen van kennis zoals kenniscentra en organisaties, alsmede hun opleidingen en trainingen. We beperken ons daarbij tot non-profit organisaties. Dat neemt niet weg dat er ook een relevant aanbod van trainingen en opleidingen is van commerciële partijen.
FactsheetDe‘Factsheetpsychischekwetsbaarheidenwerk,Wetenwatwerkt!’biedteencompactoverzichtvandebelangrijkstewetenschappelijkeinzichtenoverderelatietussenpsychischeaandoeningenenwerk.Hetbeschikkenovergoedeengedeeldekennisisessentieelinsamenwerkenrondpsychischekwetsbaarheid,defactsheetbiedtdiekennisbasis.
Eriseenduidelijkewisselwerkingtussenpsychischegezondheidenwerk.Werklaatpsychischeklachtenoverhetalgemeenafnemen,terwijlwerkloosheidofinactiviteitzejuistversterkt.Werkheefteenpositiefeffectopdegezondheidomdathetstructuurbiedt,voorsocialecontactenzorgtenbijdraagtaanhetgevoelvaneigenwaarde.Vaststaatdatwerkindemeestegevallengoedisenbijdraagtaanbehoudvangezondheidenbevorderingvanherstel.Eveneensstaatvastdatpsychischekwetsbaarheidenhetdaarmeesamenhangendestigmadekansopuitvaluitwerkvergrootendemogelijkheidomtere-integrerenverkleint.Hetisbelangrijkte
bekijkenwelkre-integratietrajecthetbestepastbijwelkepersoon,wantstandaardoplossingenzijnerniet.Hetisaltijdmaatwerk.
KennisdelingKennisdelingstaatcentraalinveelregionaleplannenvanaanpak,indevormvanthemabijeenkomsten,gezamenlijketrainingenenopleidingen,overzichtenvanproducteneninterventies,kenniskringen,opbouwvaneenregionalesocialekaart,etc.Inhoofdstuk2vanhetrapport‘Samenwerkenaanwerk’zijnzebeschreven,metnameinparagraaf2.6.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
KennisdeleniseenbelangrijkepijlervanhetplanvanaanpakinWest-Brabant.Daarbijgaathetmetnameomeffectieveinterventiesenaanpakken.Desamenwerkendepartijengaantrainingenenworkshopsorganiseren,bijvoorbeeldoverdevraaghoejeeenpsychischeaandoeningherkent.OfwatgemeentenenUWVinhuishebbenaanbegeleidingsmogelijkhedenrichtingwerk.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/samen-werken-aan-werk-west-brabant
36
DivosaDivosaisdeverenigingvanleidinggevendeninhetsociaaldomein.OpdesitevanDivosazijnverschillendewerkwijzerstevindenoverdere-integratievanmensenmeteenpsychischeaandoening,alsmedeeendigitalekenniswijzer,eene-learning,eentrainingvoorklantmanagersendiverseanderehulpmiddelen.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
SBCMSBCMishetKenniscentrumenA&O-fondsindesocialewerkgelegenheid.HetdoelvanSBCMismiddelshaaractiviteitenbijdragenaanpassend,betaaldenduurzaamwerkvoormensenmeteenafstandtotdearbeidsmarkt.SBCMheeftmeerderetrainingenvoordiversedoelgroepen,eene-learningenheeftdiverseandererelevanteproducten,zoalshandreikingenvoorbegeleiding.DeSBCM-productenzijndeelstevindenindeParticipatieCampus.www.sbcm.nl
ParticipatieCampusDeParticipatieCampusiseeninitiatiefvanDivosaenSBCMterbevorderingvanhetvakmanschapindeuitvoering.DeParticipatiecampusgeefttoegangtotverschillendee-learnings,digitalekenniswijzersenandereproducten.Registratie(gratis)isvereist.www.participatiecampus.nl
https://participatiecampus.nl/kenniswijzers
https://participatiecampus.nl/elearningaanbod
PhrenosPhrenosishetkenniscentrumvoorernstigepsychischeaandoeningen(epa).OpdesitevanPhrenosstaatveelinformatieoverEPA(ernstigepsychischeaandoeningen)enwerk,richtlijnen,bijeenkomsten,kenniskringen,aanpakkeneninterventies.PhrenosbeheertenontwikkeltdeinterventieIPS(IndividuelePlaatsingenSteun)enverzorgtdeopleidingtotIPS-jobcoach.https://www.kenniscentrumphrenos.nl
TranzoTranzoishetwetenschappelijkcentrumvoorzorgenwelzijnvanTilburgSchoolofSocialandBehavioralSciences,TilburgUniversity.Demissieishetverbindenvanwetenschapenpraktijkophetgebiedvanzorgenwelzijn.https://www.tilburguniversity.edu/nl/onderzoek/instituten-en-researchgroepen/tranzo
TranzokentverschillendeAcademischeWerkplaatsenwaarinderelatietussenpsychischeaandoeningenenwerkcentraalstaat,metnamedeAcademischeWerkplaatsArbeidenGezondheid.https://www.tilburguniversity.edu/nl/onderzoek/instituten-en-researchgroepen/tranzo/academischewerkplaatsen/arbeid-en-gezondheid
Samen Sterk Zonder StigmaDesitevanSamenSterkZonderStigma(SSZS)geeftondermeertoegangtoteentraining‘Selecterenzondervooroordelen’,dee-learning‘Openheidpsychischegezondheidwerkt’,endeapp‘SterkophetWerk’.Bovendien:presentatiesvanwerkambassadeursenworkshops&presentatiesopmaat.www.samensterkzonderstigma.nl
37
GGZ NederlandGGZNederlandisdebrancheorganisatievoorinstellingenindegeestelijkegezondheidszorgenverslavingszorg.SteedsmeerGGZ-instellingenzienwerkenparticipatiealsnuttigeennoodzakelijkeonderdelenvangenezingenrehabilitatieenintegrerendieinhunbehandeling.Bijvoorbeeldmetarbeidsmatigedagbehandelingofwerkonderbegeleidingvangespecialiseerdetrajectbegeleidersofjobcoaches,vaakineenambulantbehandelteam.OpdewebsitevanGGZNederlandisveelrelevanteinformatietevinden,bijvoorbeeldoverdeontwikkelingvane-mentalhealth.http://www.ggznederland.nl
https://www.zorgkaartnederland.nl/ggz
AKCHetArbeidsdeskundigKenniscentrum(AKC)heeftvelerelevantepublicatiesenorganiseertdaarnaastregelmatigbijeenkomsten.https://www.arbeidsdeskundigen.nl/akc
MensenMetMogelijkhedenInhetprojectMensenMetMogelijkheden(MMM)werken21beroepsgroepenenhunorganisatiessamenaanhetbevorderenvandeparticipatievanmensenmeteenpsychischekwetsbaarheid.ViadesitevanMMMisondermeereentrainingtoegankelijkdieindividueel,maarookgroepsgewijs(bijvoorbeeldinberoepsmatiggemengdegroepen)gevolgdkanworden.DaarnaastondermeereenInspiratieboek.http://www.mmm-mensenmetmogelijkheden.nl
Centrum Inclusieve ArbeidsorganisatieHetCentrumInclusieveArbeidsorganisatie(CIAO)kanhelpenmethetbetertoegankelijkmakenvaneenarbeidsorganisatievoormensenmeteenbeperking,ondermeerdoorInclusiefHerontwerpvanWerk(IHW)HetCIAOiseengemeenschappelijkinitiatiefvandeUniversiteitMaastrichtenUWV.https://www.inclusievearbeidsorganisatie.org/expertisecentrumZieookparagraafoverCIAOinhoofdstuk5,pagina35
MINDMINDwilpsychischeproblemenvoorkomenenmensendiehiermeetemakenhebbenondersteunendoorinformatietebieden,onderzoektedoen,projectenuittevoerenenactietevoeren.MINDiseeninitiatiefvanFondsPsychischeGezondheid/KorrelatieenhetLandelijkPlatformGGZ.https://wijzijnmind.nl
Titia Feldmann (MIND): Ga het gesprek aanIndejarentachtigennegentigontstondenmeerspecifieke,diagnosegebondencliëntenorganisaties,alsmedefamilieorganisatiesenplaatselijkecliëntgestuurdeorganisaties,dieookmeerenmeergingensamenwerkenViaeenaantalstappenleiddedatin2016totdeoprichtingvanMIND.Dekrachtvanervaringsverhalenisgroot,weetFeldmann.“AltientallenjarengeledenhaddeStichtingPandoravoorlichtersmetverhalendieechtdoorwerkten.Deessentieis:Jebentnietjeaandoening.Mensenzijnnietalleenmaargek.Zehebbenietstevertellen.Gadushetgesprekaan!”https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/ambassadeur-titia-feldmann-mind-je-bent-niet-je-aandoening
Landelijk Platform GGZHetLandelijkPlatformGGZ(LPGGZ)iseenkoepelvancliënten-enfamilieorganisatiesindeGGZ.HetLPGGZstreefternaardepositievanmensenmeteenpsychischeaandoeningstructureelteverbeteren,ondermeerviaallerhandeprojecten,waaronder‘openvoorwerk’.http://www.platformggz.nl/lpggz
http://www.platformggz.nl/lpggz/open_voor_werk
Trimbos-instituutHetTrimbos-instituutwildegeestelijkegezondheidverbeterendoorhetdelenvankennis.HetTrimbosInstituutontwikkeltinterventiesenbeheerteenwebsitemeterkendeinterventiesindelangdurigeGGZ.https://www.trimbos.nl
https://erkendeinterventiesggz.trimbos.nl
MovisieMovisieishetlandelijkkennisinstituutenadviesbureauvoorhetsociaaldomein.Movisiebeheertondermeerdedatabankeffectievesocialeinterventies.https://www.movisie.nl
https://www.movisie.nl/effectieve-sociale-interventies
38
39
5Werkgevers
en banenInhoud• Psychosociale arbeidsbelasting 40• Werkgeversbenadering en -dienstverlening 40• Instrumentarium Participatiewet 42• Banenafspraak 42• Doelgroepregister 42• Samen Sterk Zonder Stigma 43• Werkambassadeurs 43• Locus 43• De Normaalste Zaak 44• Onbeperkt Ondernemen 44• Begeleidingskaarten psychische beperking 44• Handreikingen 45• Harrie en Werkmaat 45• Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie 46
40
5.WerkgeversenbanenEr is - terecht - veel aandacht voor het (terug)leiden van mensen met een psychische aandoening naar de arbeidsmarkt. Maar preventie van uitval is stap één. Dat moet gestalte krijgen in de werksituatie, bij de werkgever.
Bij re-integratie zijn werkgeverscontacten onontbeerlijk. Dit is vanouds iets van het domein Werk & Inkomen en loopt met name via de zogenaamde werkgeversservicepunten van UWV en gemeenten. Naarmate de GGZ meer belang hecht aan werk, vindt ook daar werkgeversbenadering plaats, bijvoorbeeld in het kader van IPS. Het is van belang dat op elkaar af te stemmen, de werkgever zo min mogelijk te belasten met allerlei verschillende contacten en arrangementen, en de werkgever zoveel mogelijk te ontzorgen. De Participatiewet heeft daar een aantal mogelijkheden voor gecreëerd. Daarnaast kunnen herontwerp van werk en specifieke ondersteuning helpen bij een goede integratie van werknemers met een psychische aandoening in een bedrijf.
Psychosociale arbeidsbelasting Psychosocialearbeidsbelasting(PSA)iseenbelangrijkerisicofactorvooruitvalenpsychischekwetsbaarheid.HetterugdringenofvoorkomenvanPSAisdanookeenhoeksteenvangoedARBO-beleid.IndeHandreikingPsychosocialearbeidsbelastingstaantalvanaanknopingspuntendaarvoor.http://www.dearbocatalogus.nl/sites/default/files/stvda/handreikingen/handreiking_psa.pdf
https://www.arboportaal.nl/externe-bronnen/instrumenten/handreiking-psychosociale-arbeidsbelasting-psa
Werkgeversbenadering en -dienstverleningLeesoverwerkgeversbenaderingenwerkgeverscontactenin‘Samenwerkenaanwerk’,paragraaf3.7,3,8en4.1alsmedeindewerkwijzersvanDivosa.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#begeleiding-op-maat--werk-samen-met-werkgevers
InhetDrentseplanvanaanpakstaateengezamenlijkewerkgeversbenaderingcentraal.DeGGZ-trajectbegeleidersnaarwerksluitenaanbijdeaccountmanagersvangemeentenenUWVinhetWerkgeversservicepunt.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/werkgevers-centraal-plan-van-aanpak-drenthe
Dewerkgeversservicepuntenspeleneenbelangrijkerolindeondersteuningvanwerkgeversbijhetindienstnemenvanwerknemersmet(psychischeenandere)beperkingen:https://www.werk.nl/werk_nl/werkgever/wervingsadvies/werkgeversservicepunt
41
Tips voor gezamenlijke werkgeversbenadering GGZ en W&IStephanvanIperen,projectleidersamenwerkingGGZenW&IennetwerkmanagervanhetregionaalWerkbedrijfinFlevoland,benadrukthetbelangvanregionaleafstemmingvandewerkgeversbenaderingdoordepartijendiesamenwerken.Zijntips:• Hetbegintbijkennis.Overelkaarals
samenwerkingspartners,overcliëntenenaandoeningen,maarookoverderelevantewetgevingeninstrumenten.
• Zoeknietalleennaarvacaturesensnellematches,maarprobeerookbestaandwerkpassendtemaken.Daarzijngoedemethodiekenvoor.
• Zorgbijeenplaatsingvooreen‘warmeoverdracht’aanwerkgeversenblijfdevingeraandepolshouden.Hettrajectstoptnietbijplaatsing.
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/werkgeversservicepunten-en-ggz-een-verhaal-richting-werkgever
Opdesite‘Samenvoordeklant’vandeProgrammaraadisveelrelevanteinformatietevindenoverwerkgeversbenaderingenwerkgeversdienstverlening.https://www.samenvoordeklant.nl/werkgeversdienstverlening
https://www.samenvoordeklant.nl/werkgeversdienstverlening/werkgeversservicepunten
Werkgeversservicepuntenperarbeidsmarktregio:https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/werkgeversservicepunten_22_08_2017.pdf#overlay-context=arbeidsmarktregios
Tips van professionals• Netwerkontwikkelingmetwerkgeversisvangrootbelang.
Geefindecontacteneenduidelijkenreëelbeeldvanwateenwerkgeverkanverwachten.
• Ontzorgdewerkgever.Zijvrezenextrabelasting,‘gedoe’,eneenvergrotekansopuitval.ErvaringenvanuitbijvoorbeeldIPSlatenziendatditzekernietaltijdterechtis.Eengoedmiddelomwerkgeverstehelpenisdeno-riskpolis,waarmeewerkgeverszijningedekttegenmogelijkeuitvaldoorziektevandenieuwewerknemer.
• Benutdemogelijkhedenvanbegeleidingvanwerkgeversendecollega’sopdewerkvloervandenieuwewerknemer.
• Neembezwarenserieus,maarprobeerzeteontzenuwenofbeheersbaartemaken,bijvoorbeelddoordeinzetvaneenjobcoach.
• Alshetluktomeenklantmeteenpsychischprobleemsuccesvolteplaatsen,opentdatdewegvooranderen,zoisdeervaringvanbegeleiders.
https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
GGZ-instellingRoadsenuitzendketenAdeccogaansamenwerkenommeermensenmeteenpsychischeaandoeningaaneenbaantehelpenenhengoedtebegeleiden.Debasisvandezepubliek-privatesamenwerkingisdatiederdoetwaarhijgoedinis:• Adeccoheefteenwerkgeversnetwerkenvacatures.• Roadsheeftdecapaciteitenervaringommensenmetpsychische
aandoeningentebegeleiden,ookinhetwerk.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/goed-op-weg-met-publieke-private-samenwerking
42
Instrumentarium ParticipatiewetDeParticipatiewetbiedtmeerderemogelijkhedenomeenwerkgeverteontzorgenenomhethaalbaartemakeniemandmeteenbeperkingindiensttenemen,zoalseenloonkostensubsidieofno-riskpolis.Zievooreenhandzaamoverzichtvandeinstrumenten:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/kennisdocumenten-geactualiseerdhttps://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/kennisdocumentondersteuningmensenpwet-versiefeb17.pdf#overlay-context=users/pearl-hartgers
BanenafspraakInhetSociaalAkkoordisvastgelegddatwerkgevers125.000extrabanenvoormensenmeteenarbeidsbeperkingmoetencreëren,waarvan25.000bijdeoverheiden100.000inhetbedrijfsleven.DeafsprakentussensocialepartnersenkabinetzijnookvastgelegdindeWetbanenafspraakenquotumarbeidsbeperkten(WetBQA).https://www.samenvoordeklant.nl/wetten/banenafspraak
https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/officiele_versie_kennisdocument_wet_banenafspraak_en_quotum_arbeidsbeperkten_-_zomer_2017.pdf#overlay-context=
https://www.samenvoordeklant.nl/wetten
DoelgroepregisterHetdoelgroepregisterbevatkandidatendieinaanmerkingkomenvoordebanenafspraak,ofdie,metanderewoorden,meetellenvoorhetbehalenvandeafgesprokenaantallen.Voorwerkgeverskanhetvanbelangzijnomiemandvanuithetdoelgroepregisterteplaatsenomzoaanbijtedragenaanhetrealiserenvandeverplichtingen.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/kennisdocumenten-geactualiseerd
Toolkit ParticipatiewetDetoolkit‘Participatieenbanenafspraak’bevatalle(wettelijke)regelingendieprofessionalskunneninzettenomwerkgeverstehelpendedoelenvandeParticipatiewetendebanenafspraakinhetsociaalakkoordterealiseren.Daarnaastzijneronderdekop‘ondersteuningenadvies’ookaanpakkenofmethodiekenopgenomenomwerkzoekendenmeteenarbeidshandicapaanhetwerktehelpen.https://www.samenvoordeklant.nl/werkgeversdienstverlening/toolkit
43
ToekomstperspectiefOverheden,zowelRijk,provinciesalsgemeenten,zoudenwatTitiaFeldmann(MIND)betreftwelwatmeerhetgoedevoorbeeldmogengevenenmensenmeteenpsychischeaandoeningindienstnemen.“Juistmeteenpsychischeaandoeningiswerkbelangrijk.Hethebbenvaneentoekomstperspectiefisessentieel.Belangrijkdaarvooriseenzinvolledagbesteding,hetliefstbetaald.Endatbetekentnietperdefinitieblaadjesvegeninhetpark.Maarwerkdatpastenaansluitopdeinteressesencapaciteitenvandepersoon.”Datbetekentopmaatbemiddelen,zegtFeldmann.Plustijdigwerkgeversbetrekkenenzorgendatzijergensterechtkunnenmethunvragenenonduidelijkheden.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/ambassadeur-titia-feldmann-mind-je-bent-niet-je-aandoening
Samen Sterk Zonder StigmaSamenSterkZonderStigmazetzichinvoorzichinvooreensamenlevingwaariniedereenopenkanzijnoverpsychischeaandoeningen.Bespreekbaarheidvanpsychischeaandoeningenophetwerkleidttoteerderhulpzoeken,minderziekteverzuim,grotereproductiviteitenminderpresenteïsme(menisaanwezig,maardoetnietsnuttigsmeer),watookveelvoordelenvoordewerkgeveroplevert.https://www.samensterkzonderstigma.nl/?gclid=CIzNpJLFjdMCFQaVGwod-1oMdA
DorienVerhoevenvandeStichtingSamenSterkZonderStigmahieldop12april2017eenpresentatieoverstigmaendebenaderingvanwerkgevers.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/stigma_en_de_benadering_van_werkgevers.pdf#overlay-context
WerkambassadeursDewerkambassadeurszijneeninitiatiefvanSamenSterkZonderStigma:werknemersmeteenpsychischeaandoeningdiewerkenbinnengewonebedrijvenenzichdaarinzettenvoordebevorderingvanbespreekbaarheideneenveiligecultuur.https://www.samensterkzonderstigma.nl/over-ons/ambassadeurs
LocusLocusiseenin2011opgerichtpubliek-privaatnetwerkvanbedrijven,gemeentenenSW-bedrijven,dathelptmensenmeteenafstandtotdearbeidsmarktopeenduurzamemanierintezetten.http://www.locusnetwerk.nl
44
SCP: helft van werkgevers wil liever geen werknemers met beperkingen in dienst nemenOngeveerdehelftvandebedrijvenisnietvanplanmensenmeteenbeperkingindiensttenemen.DatstaatineenrapportvanhetSociaalenCultureelPlanbureau(SCP)overdearbeidsmarkt(eind2017).Demeestebedrijvenzeggendatzezichwelverantwoordelijkvoelenvoorhetindienstnemenvanmensenmeteenbeperking,maarvaakwordenergeenconcretemaatregelengenomenomdatookmogelijktemaken.Werkgeverskennenookvaakderegelingennietdieerzijnvoordezedoelgroep,zoalsloonkostensubsidieofdeno-riskregelingbijziekte.http://digitaal.scp.nl/arbeidsmarktinkaart-werkgevers2017/aannemen-mensen-met-arbeidsbeperking
De Normaalste ZaakDeNormaalsteZaakiseennetwerkvankleinereengroterewerkgeversdiestrevennaar‘inclusiefondernemen’.Opwww.denormaalstezaak.nlzijnondermeeroverzichtentevindenvanregelingenvoorwerkgeversdiewerknemersmeteenarbeidsbeperkingindienstnemen.www.denormaalstezaak.nl
Onbeperkt OndernemenDewebsitewww.onbeperktondernemen.combevatvoorbeelden,tipsenhandreikingenvoorwerkgeversdiearbeidsgehandicaptenindienstwillennemen.Ookdebegeleidingdaarvankomtnadrukkelijkaanbod.www.onbeperktondernemen.com
Begeleidingskaarten psychische beperkingDeBegeleidingskaartengevensnelinzichtindegedragskenmerkenvandemedewerkermeteenpsychischebeperking(watzieik)enhoedaarhetbestmeeomgegaankanworden(watdoeik).EriseenversievoordewerkgevereneenversievoordebegeleidervanSocialeWerkvoorzieningofWerkbedrijf.DekaartenzijnontwikkelddoorSBCM.https://www.sbcm.nl/fileadmin/sbcm_data/sectoren/duurzame_banen/begeleidingskaarten_interactief_def.pdf
45
Werkgevers: kennis nodig!Erzijnnogveelwerkgeversdieaarzelingenhebbenbijhetaannemenvanmensenmeteenpsychischhedenofverleden.HoekunnendievolgensJoséBoesten,zelfwerkgever,overdestreepwordengetrokken?Vergrotenvankennisisdesleutel.Haartips:• Eriseengroteinformatiebehoeftebijwerkgevers.De
meestenhebbengeenideewaarhetovergaatenwatdemogelijkhedenzijn.
• Laatwerkgeversanderewerkgeversovertuigen. Dus:zorgdatergesprekkenontstaantussenwerkgevers
metenzonderwerknemersdie(openlijk)psychischeaandoeningenhebben.Deelervaringen.
• MaakhelderwelkeondersteuningermogelijkisvanuitdeGGZenanderepartijen.Zorgvooreengoedetrajectcoachdiesamenmetdewerkgeverendebetrokkenwerknemereventueleproblemenkanoplossen.Enschepduidelijkheidindeenormehoeveelheidorganisatiesdieer,metnameindeGGZ,actiefzijn.
• Iemandeenkansgevenisietsandersdanjevooreeuwigverbinden.Hetisgeentrouwen!Laatmensenbijvoorbeeldeersteenseenpaarwekenmeedraaien.
• Veelwerkgeverszijnbeduchtvoormogelijkefinanciëleconsequentiesvanuitvalenziekte.Informeerhendusgoedoverdevoorzieningendieerzijn.
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/tomeloos-een-beter-bedrijf-door-collegas-met-psychische-aandoeningen
HandreikingenSBCMheefthandreikingenontwikkeldomdeongeschrevenregelsineenbedrijfinzichtelijktemaken.Doorvoorafinformatietekrijgenkandenieuwecollegazichgedragenzoalsdatbijdewerkgevergebruikelijkis.Hetisteoverwegenomwerkgeversopdezedocumententewijzenalszekandidatenmeteenpsychischebeperkingindienstnemen.https://www.sbcm.nl/fileadmin/sbcm_data/producten/duurzaam_werkverband/producten/downloads/Handreiking_aan_het_werk_met_nieuwe_collegas_interactief_def.pdf
https://www.sbcm.nl/fileadmin/sbcm_data/producten/duurzaam_werkverband/producten/downloads/SBCM_Checklist_Spelregels_werkgever.pdf
https://www.sbcm.nl/fileadmin/sbcm_data/producten/duurzaam_werkverband/producten/downloads/handreiking_begeleiding_op_de_werkvloer.pdf
Harrie en WerkmaatHarrieisbedachtdoorCNVJongeren.Een‘Harrie’iseendirectecollegavaneenwerknemermeteenbeperkingdieoptreedtalsbegeleider.Harriestaatvoor:Hulpvaardig,Alert,Realistisch,Rustig,InstruerendenEerlijk.http://www.ikbenharrie.nl
SBCMenFNVhebbeneenvergelijkbaaraanbodontwikkeldalsdeHarrie,namelijkdeWerkmaat.Zie:https://www.sbcm.nl/producten/duurzaam-werkverband/producten/maatjes-voor-medewerkers-met-arbeidsbeperking.html?L=0
46
Manifest ‘Psychische Diversiteit Werkt!’Op29maart2018ondertekendenvakbondenFNV,CNV,VCP,DeUnieenStichtingMNO(MultiNationaleOndernemingsradenoverleg)hetmanifest‘PsychischeDiversiteitWerkt!’.Doelisom,samenmetwerkgevers,hettaboeoppsychischeaandoeningeninwerksituatiestedoorbreken.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/vakbonden-en-ondernemingsraden-pakken-taboe-op-psychische-aandoeningen-aanOmvakbondenenondernemingsradentehelpenhettaboerondpsychischeaandoeningenteherkennenendebestrijdingdaarvaningangtezettenofteagenderenheeftSamenSterkzonderStigmaeenaantalhulpmiddelenbeschikbaar:• OnderzoekOR&VakbondenPsychischeDiversiteitWerkt!• ChecklistvoorOndernemingsraden• FactsheetvoorOndernemingsraden• Factsheetvoorvakbonden• Manifest’Psychischediversiteitwerkt!’Zievoordownloads:https://www.samensterkzonderstigma.nl/stigma-en-werk/stigma-en-goed-werkgeverschap/manifest
Centrum Inclusieve ArbeidsorganisatieHetCentrumInclusieveArbeidsorganisatie(CIAO),eeninitiatiefvandeUniversiteitMaastrichtenUWV,zetzichinomarbeidsplaatsenteontwerpenbijreguliereorganisatiesvoormensenmeteenafstandtotdearbeidsmarkt,ookvoormensenmetpsychischeaandoeningen.DaarbijwordtdemethodiekInclusiefHerontwerpvanWerk(IHW)toegepast.http://www.inclusievearbeidsorganisatie.org
https://www.inclusievearbeidsorganisatie.org/methoden-instrumenten/inclusief-herontwerp-van-werk
VanuitdieinvalshoekisdeMaastrichtseWerkcapaciteitMonitor(MW©M)aangepastvoorgebruikdoorGGZ-trajectbegeleiders.DeMW©Miseenhulpmiddelvoorhetschattenenmonitorenvandewerkcapaciteitvanmensenmeteenernstigepsychischeaandoening(EPA)ensteltbegeleidersinstaathetfunctionerenophetwerktebespreken.https://www.inclusievearbeidsorganisatie.org/methoden-instrumenten/maastrichtse-werkcapaciteit-monitor
Hetartikel‘LendingaHelpingHandatWork:AMultilevelInvestigationofProsocialMotivation,InclusiveClimateandInclusiveBehavior’gaatinopdenoodzaakvan‘inclusiefgedrag’vanindividuelewerknemers,maarookteamsendegehelearbeidsorganisatie,vooreensoepeleintegratievanwerknemersmet(psychischeofandere)beperkingen.https://link.springer.com/article/10.1007/s10926-016-9680-z
Inclusieve arbeidsmarkt: we zijn nog maar net begonnenOp6april2018sprakRolandBlonkzijnoratieuitdiehoortbijdeopenbareaanvaardingvanhetambtvanbijzonderhoogleraarindeArbeidsdeskundigheidenInclusieveInnovatievanArbeidaanTilburgUniversity.Zijnhoofdthemais:hoekomenwenudichterbijeeninclusievearbeidsmarkt.Detitelvanzijnoratie:‘Wezijnnogmaarnetbegonnen.’https://webwijs.uvt.nl/publications/485139.pdf
Tips van Samen Sterk Zonder Stigma voor de advisering van werkgevers over stigma en destigmatisering• Praatmetinplaatsvanover• Leerdesignalenherkennen• Focusopwatjekuntbeïnvloeden• Creëereenveiligewerksfeer• Pakdeoorzakenvanstressaan• Blijfingesprekingevalvanziekte• Helpcollega’sermeeomgaan• Weesalertopnegatiefgedraghttps://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/stigma_en_de_benadering_van_werkgevers.pdf#overlay-context
47
48
6Stigma
Inhoud
• Stigma en zelfstigma 49• Stigma bestrijden 49• Handboek destigmatisering bij psychische aandoeningen 50• Destigmatiseringsinterventies 50• Kennisconsortium Destigmatisering 51• Infographic ‘Wat doe je tegen stigma?’ 51• Empowerment en doorbreken zelfstigma 51• Samen Sterk Zonder Stigma 51• Werkambassadeurs 52• Kennisthema stigma van Kenniscentrum Phrenos 52• Vertellen of verzwijgen? 52• Tips 53
49
6.StigmaEen van de grootste obstakels op weg naar werk is het stigma dat rust op psychische aandoeningen. Stigma in de samenleving, bij werkgevers en toekomstige collega’s. Maar soms ook bij professionals en begeleiders. En niet in het minst bij de persoon zelf: zelfstigma. Wat weten we over stigma en hoe daarmee om te gaan?
Destigmatisering? Drie gouden regels voor professionals• Neemeenopenhoudingaantegenoverdecliënt• Zorgdatjeenigekennishebtoverstigmaendestigmatisering• Pleegreflectieopjeeigenaannames
Stigma en zelfstigmaZo’n40%vandeNederlanderskrijgtzelftemakenmeteenpsychischeaandoeningen.Tochbrengtheteenstigmametzichmee.Datleidttoteenkleinerekansopwerk.90%vandemensenmeteenpsychischeaandoeningzegtlasttehebbenvandegevolgenvanhetstigma,zoblijktuitonderzoek.Diegevolgenzijn:minderkansopwerk,minderzelfvertrouwen,eennegatiefzelfbeeldenzelfssociaalisolement.Eenderdetoteenkwartvandebetrokkenenvoeltzichgediscrimineerdofoneerlijkbehandeld.Datleidterbij20%toeervanaftezienwerktezoekenofeenopleidingtegaandoen.
Hetstigmadatdebuitenwereldoplegtwordtvaakeigengemaaktdoordebetrokkene.Hetstigmawordtgeïnternaliseerdenerontstaateenzelfstigma.Ditisextraschadelijk.Eenstigmazouiemandnogkunnenmotiverenomhettegendeeltebewijzen.Maarbijeenzelfstigmaverzetiemandzichnietmeertegenhetstigma.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/stigma
Hetartikel‘Howandwhenstereotypesrelatetoinclusivebehaviortowardpeoplewithdisabilities’gaatinopdegevolgenvannegatievestereotypenenhoudingenvanwerkgeversenwerknemerstenopzichtevanwerknemersmetbeperkingen(waarondepsychischeaandoeningen).http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09585192.2015.1072105
Psychische aandoening vaak onbespreekbaar op de werkvloerVeelmensenmeteenpsychischeaandoeningofziekteverzwijgendieophunwerk,uitangstvoornegatievereactiesofzelfsontslag.Hunonzichtbaarheidstaathaaksophetstrevenvanpolitiek,werkgeversenvakbondenomextrabanentecreërenvoormensenmeteenarbeidsbeperking.DatisdestrekkingvaneenartikelvanAnnemiekOnsterkopdesiteSocialeVraagstukken.https://www.socialevraagstukken.nl/psychische-aandoening-onbespreekbaar-op-de-werkvloer
Stigma bestrijdenInparagraaf3.6vanhetrapport‘Samenwerkenaanwerk’eencompactoverzichtvanhoestigmakanwordentegengegaan.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
50
Inde‘WerkwijzerPsychischeaandoeningenenlichteverstandelijkebeperkingen.Handboekvoormaatwerkbijhetbegeleidennaarwerk’staaninparagraaf2.3tipshoetehandelenalsbegeleider.Wantookbegeleiderskunnenzichnietaltijdonttrekkenaanhetdenkeninstereotypen.Bijvoorbeelddoorerautomatischvanuittegaandatwerknietaandeordeis,ofandershooguitsimpelwerkofonbetaaldwerk.https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#begeleiding-op-maat--waak-voor-stigmatisering
Hoe kun je als begeleider destigmatisering bevorderen? Tips van Dorien Verhoeven van Samen Sterk Zonder Stigma:• Weetdaterzoietsalsstigmaenzelfstigmais,endathetheel
vaakvoorkomt.• Zorgdatjeenigekennishebtoverstigmaendewerking
ervan.• Weesjebewustvanjeeigenideeënen(voor)oordelen.Kijk
daareerlijknaar.• Weethoejeeengesprekaangaatmetdecliënt.Biedt
openingen,laatmerkendatjeopenstaat,begriphebt,etc.• Probeersamenmetdecliënttoteenoplossingtekomen,
bijvoorbeeldoverdevraagopenheidtegevenaaneen(potentiële)werkgever,ofniet.
• GebruikwaarmogelijkmethodiekenzoalsCORAL(zieeldersindezenieuwsbrief).
• Nodigeenvanonzewerkambassadeursuitomtevertellenoverzijnofhaarervaringenmetstigmaophetwerkenhoedaarmeeomtegaan.
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/samen-sterk-zonder-stigma
Handboek destigmatisering bij psychische aandoeningenDithandboekbiedtveeloverzichteninzichtoverhoestigmatebestrijden.Hethandboekisalleenindrukofalse-boektekoopbijdeuitgeverennietopinternetbeschikbaar.Weeghel,J.van,Pijnenborg,M.,Van‘tVeer,J.,&Kienhorst,G.(red.)(2016).Handboekdestigmatiseringbijpsychischeaandoeningen.Principes,perspectievenenpraktijken.Bussum:Coutinho.https://shop.coutinho.nl/store_nl/handboek-destigmatisering-bij-psychische-aandoeningen-2027.html
DestigmatiseringsinterventiesIndegeneriekemoduledestigmatisering,ontwikkelddoorhetNetwerkKwaliteitsontwikkelingGGZ,ondermeerinformatieoverdestigmatiseringsinterventiesenhandvattenvoorprofessionals,maarookvoorcliëntenzelf.http://www.kwaliteitsontwikkelingggz.nl/netwerk
http://www.kwaliteitsontwikkelingggz.nl/project/generieke-module-destigmatisering
51
Kennisconsortium DestigmatiseringVoorjaar2018ishetKennisconsortiumDestigmatiseringenSocialeInclusieopgericht.Doelvanditkennisconsortiumisom,ineenopennetwerk,kennisoverstigmaendestigmatiseringbijelkaartebrengen,verderteontwikkelenentoetepassen,ondermeerophetterreinvanwerk.
InitiatiefnemerPhrenoslietonderzoekdoenonderbijna2500Nederlandseburgers.Hetblijktdateenpersoonmeteenpsychischeaandoeningdiewerkheeft,minderwordtgestigmatiseerd.Tevensblijktdatrespondentendiemeerwistenoverpsychischeaandoeningenenovermensenmeteenpsychischeaandoening,minderstigmatiseerden.https://www.kenniscentrumphrenos.nl/nieuws/kennisconsortium-destigmatisering-en-sociale-inclusie-opgericht
https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/kennisconsortium-destigmatisering-en-sociale-inclusie-opgericht
Infographic ‘Wat doe je tegen stigma?’VanuithetprojectGeneriekeModuleDestigmatiseringiseeninfographicontwikkeldgetiteld:‘Watdoejetegenstigma?’.Deinfographicbevateencompacteenactiegerichtesamenvattingvandegeneriekemodule,primairgerichtopmensendiestigmaervaren.Deinfographicbestaatuiteenbasispagina,vanwaaruitnaardeverschillendeonderdelenkanwordendoorgeklikt.https://www.kenniscentrumphrenos.nl/nieuws/infographic-wat-doe-je-tegen-stigma
Empowerment en doorbreken zelfstigmaEmpowermentvandecliëntkanhelpenhetzelfstigmatedoorbreken.Daarbijhelpenervaringsdeskundigenvanuiteengelijkwaardigepositie(ex-)cliëntenomkeuzestemaken,weerbijhunmotivatietekomenenteontdekkenwathunkwaliteitenenvaardighedenzijnenwatbijhenpast.https://www.movisie.nl/publicaties/naar-hart-empowerment-deel-2
Samen Sterk Zonder StigmaDemissievanSamenSterkZonderStigma(SSZS)iseensamenlevingwaarinpsychischeproblematiekbespreekbaaris.DatdoetSSZSondermeermethetprojectStigmaenWerk.SSZSbiedtvoorlichting,helptbijhetmakenvaneenplanvanaanpak,organiseertnetwerkenvanwerknemersmeteenpsychischeaandoening,inventariseertbestpracticesenontwikkeltinterventies.https://www.samensterkzonderstigma.nl
Vakbondenenondernemingsradenkunneneenbijdrageleverenaanhetbespreekbaarmakenvanpsychischeaandoeningenopdewerkvloer.Mogelijkhedendaartoewordenechterweinigbenut.Ditblijktuithetonderzoek‘PsychischeDiversiteitWerkt!vanSamenSterkzonderStigma.Omvakbondenenondernemingsradentehelpenmethetleverenvaneenbijdragezijnverschillendehulpmiddelenontwikkeld:• OnderzoekOR&VakbondenPsychischeDiversiteitWerkt!• ChecklistvoorOndernemingsraden• FactsheetvoorOndernemingsraden• Factsheetvoorvakbonden
52
WerkambassadeursDewerkambassadeurszijneeninitiatiefvanSamenSterkZonderStigma:werknemersmeteenpsychischeaandoeningdiewerkenbinnengewonebedrijvenenzichdaarinzettenvoordebevorderingvanbespreekbaarheideneenveiligecultuur.https://www.samensterkzonderstigma.nl/over-ons/ambassadeurs
https://www.samensterkzonderstigma.nl/verhalen
VeelvandeSSZS-ambassadeursverzorgenlezingenofpresentaties.Zie:https://www.samensterkzonderstigma.nl/boek-een-ambassadeur/?verhalen_id=7442
Tips van ervaringsdeskundige Marieke van Keeken voor het aanpakken van stigma:• Ganietvooronsdenken,maarvraagengaingesprek!Erzijn
allerleistereotypeninomloop,diedoorbreekjevooraldoorpersoonlijkcontact.
• Persoonlijkeervaringenmakenindrukindestrijdtegenstigma.Vraagmensendiezelfkwetsbaarheidhebbenervarenomhunverhaaltedoen.Datkaniemandzijnuitdeeigenorganisatie,maardewerkambassadeursvanSSZSkunnendatookdoen.
• Zorgvoorgoedeinformatieoverpsychischeaandoeningenenwerk.Hetisvaakeeneyeopenerdatbijnadehelftvandemenseninonslandooitzelfwordtgeconfronteerdmeteenpsychischprobleem.Endateenaandoeninghelemaalnietalsvanzelfsprekendbetekentdatjenietkanwerken.
Leeshaarverhaal‘Hoeikmijnzelfstigmadoorbrak’:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/hoe-ik-mijn-zelfstigma-doorbrak
Kennisthema stigma van Kenniscentrum PhrenosFeiten,cijfersenontwikkelingenrondstigmaendestigmatisering.http://www.kenniscentrumphrenos.nl/kennisthemas/stigma
Vertellen of verzwijgen?Isopenheidovereenaandoeningverstandigofniet?Bijvoorbeeldineensollicitatieprocedureofophetwerk?Openheidishetideaal,maarindepraktijknietaltijdverstandig.KenniscentrumPhrenosheefteenbrochureeninterventieomeengefundeerdeafwegingtemaken,onderdetitelCORAL(concealorreveal).https://www.kenniscentrumphrenos.nl/wp-content/uploads/2015/06/CORAL-NL_def.pdf
SamenSterkzonderStigma,KenniscentrumPhrenosenTranzo/TilburgUniversityontwikkelendezeaanpakverder,waarbijhetmeerwordttoegespitstopdeNederlandsesituatie.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/verzwijgen-vertellen-coralnl-helpt
http://www.kenniscentrumphrenos.nl/diensten/projecten-2/doorontwikkeling-coral
53
TIPS • Legcontact Angstenonbekendheidspeleneengroterolbijhetinstand
houdenvanstigmatisering.Daaromhelptcontactleggenmetmensenmeteenpsychischeaandoeninghetbesteomdestigma’steverminderen.Demanierwaaropjealsklantmanagercontactmaakt,bepaaltofjestigma’sversterktofjuistvermindert(‘Jamaar,metborderlinekunjetochnietmetkinderenwerken?’).Alleenbegripvol,eerlijkengelijkwaardigcontactvermindertstigma’s.Enhetcreëerteenopenenveiligesfeer,waarindoorvragenstellenmeerbegripontstaat.
• Voorlichtingeninformatieoverpsychischeaandoeningen Erzijnveelverkeerdedenkbeeldenenmythes(‘autisten
hebbengeengevoel’).Doorjeteverdiepenindeverschillendepsychischeaandoeningenkrijgjeeenrealistischerbeeld.Ookklantenzelfbaserenzichvaakoponjuistedenkbeeldenenleggenzichzelfdaarmeeonnodigebeperkingenop.
• Ziepsychischeaandoeningenalsdeelvaneencontinuüm Wanneerjemensenmeteenpsychischeaandoeningzwart-
wittegenovergezondemensenzet,lijkenzevervanjeaftestaan.Maariedereenheeftwelpsychischekwetsbaarhedenalsspreekangstofeenaanlegvoorsomberheid.Wanneerjepsychischeklachtenenkwetsbaarhedenzietalssymptomenopeenspectrumwaarjehogerenlagerkuntscorenisdatminderstigmatiserend.
• Maakvooroordelenenstigma’sbespreekbaar,ookalsbegeleidersonderling.
• GebruikhetICF-raamwerkomdegehelepersooninbeeldtekrijgenennietalleenzijnofhaaraandoening
https://www.divosa.nl/werkwijzer-psychische-aandoeningen-en-lichte-verstandelijke-beperkingen#begeleiding-op-maat--waak-voor-stigmatisering
54
7Ervarings-deskundigen en cliënten
Inhoud• Landelijke Cliëntenraad 56• MIND 56• Landelijk Platform GGZ 56• Routewijzer naar werk 56• Evaluatietool re-integratie 57• Ervaringsdeskundigen 57• Ervaringsdeskundige als beroep 57• Landelijk beroepsregister • Ervaringsdeskundigheid 58• Campagne ervaringsdeskundigheid 58• Verhalen van ervaringsdeskundigen 58• Tips van LPGGZ 59
55
7. Ervarings-deskundigenencliëntenDoor cliëntenraden, cliëntenorganisaties en ervaring-sdeskundigen te betrekken en met hen samen te werken kunnen professionals vanuit de GGZ en Werk & Inkomen effectiever werken aan herstel en re-integratie. Cliëntenraden hebben een wettelijke basis in het kader van cliëntenparticipatie. Cliëntenorganisaties zijn er op landelijk, regionaal en lokaal niveau. Zij ontplooien meerdere activiteiten, zoals informeren, lotgenotencontacten, belangenbehartiging, hersteltrajecten en het opbouwen van ervaringsdeskundigheid, onder meer via opleidingen.
Ervaringsdeskundigen Dagmar Voss en Erik Verbart vertelden in een workshop voor regionale projectleiders hoe ze aankijken tegen de ondersteuning door professionals en de samenwerking met ervaringsdeskundigen. Hun visie in een paar bullets:• Speursamennaardepassievandeklant.Hetisnietmogelijk
omelkedroomineenbaanterealiseren,maarhetiswelbelangrijkdathetsoortwerkmetiemandsdromentemakenheeft.
• Gaerniettesnelvanuitdatietsnietkan.Erisvaakmeermogelijkopbasisvanwet-enregelgevingdanwordtgedacht.
• Zoekindiennodigdegrenzenvanwet-enregelgevingop.Datvraagtommaatwerkenkennisvanzaken.
• Eenpsychischeziekteheeftgeenstabielverloop.Danwerkthetnietwanneerdebegeleidingnaeentrajectstopt.
• Erisveeltewinnenmetcliëntgestuurdeinitiatievendiezichhebbenbewezen.ZehebbeneenduidelijkemeerwaardevoordedoelgroepvandeGGZ.
Betrokkenheid cliënten en ervaringsdeskundigen bij regionale plannenInderegionalewerkateliersisveelgesprokenovermeerenbeterbetrekkenvancliëntenenervaringsdeskundigen.Ziehetrapport‘Samenwerkenaanwerk’,metnameparagraaf2.6en2.8.https://www.samenvoordeklant.nl/sites/default/files/bestandsbijlage/samen_werken_aan_werk_-_psychische_aandoeningen_en_werk_-_wat_we_weten_wat_we_kunnen_doen_0.pdf
IndeFrieseprojectgroepziteencliëntvertegenwoordigerdiezelfervaringsdeskundigeis,verbondenaanhetHerstelcentrumFriesland.Hijgeeftooktrainingenaandeprofessionals.Bovendien
gaatderegioookeenreeksoverleggentebeleggenvoorcliënten.DezezullenbegeleidwordendooreenervaringsdeskundigevanuithetHerstelcentrum.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/investeer-vertrouwen-fries-plan-van-aanpak-bouwt-voort-op-ervaringen-als-pilotregio
56
InhetprojectplanvanHollandRijnlandisveelaandachtvoorervaringsdeskundigheidendebetrokkenheidvancliënten.InLeidenbestaatallangeretijdStichtingZon,inmiddelsgefuseerdmetGGzInformatiepuntenInloophuisPsychiatrietotStichtingLumenHollandRijnland,waarinervaringsdeskundigenzijnvertegenwoordigd.Ervaringsdeskundigenadviserenwaarnodigdegemeenteenuitvoerders,zoalsklantmanagers.Ookverzorgenzijregelmatigtrainingen.DaarnaastisStichtingPlatformSamenwerkenbetrokkenbijderegionalesamenwerking.Zijorganiserenonderanderedialoogtafels.Hierwordtdoorgepraatoverdebetekenisvanwerkvoorduurzaamherstel.BeideorganisatieszullenookindearbeidsmarktregioHollandRijnlandactiefworden,zoalsopgenomeninhetplanvanaanpakvanderegio.Cliëntenencliëntenorganisatieshebbeneenbelangrijkeplekgekregeninhetregionaleplanvanaanpak.Zoiservoorzieninmaatjesvoorcliënten.WethouderMarleenDamenvanLeiden:“Zo’nmaatjeziettochweeranderedingendaneenprofessional.Hijofzijheeftookeenandererol,endatkanelkaargoedaanvullen.”https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/bouw-samenwerking-op-vanuit-de-praktijk-en-niet-vanaf-de-bestuurstafels
Landelijke CliëntenraadDeLandelijkeCliëntenraad(LCR)isingesteldbijwet(SUWI)omdecliëntenparticipatieinhetveldvanWerk&Inkomenvormtegeven.DeLCRisdekoepelvanlokaleenregionalecliëntenradenbijgemeentenenUWV.http://www.landelijkeclientenraad.nl
MINDMINDisin2016ontstaanenwilpsychischeproblemenvoorkomenenmensendiehiermeetemakenhebbenondersteunen.DitdoetMinddoorinformatietebieden,onderzoektedoen,projectenuittevoerenenactietevoeren.Samenmetcliënten-enfamilieorganisaties,maatschappelijkeorganisaties,onderzoekers,ambassadeursendonateurs.MINDiseeninitiatiefvanFondsPsychischeGezondheid/KorrelatieenhetLandelijkPlatformGGZhttps://wijzijnmind.nl
Landelijk Platform GGZMINDLandelijkPlatformPsychischeGezondheid(voorheen:LandelijkPlatformGGZ,LPGGZ)isdekoepelvanenvoorongeveertwintigcliënten-enfamilieorganisatiesindeGGZ.Opdesiteiseenoverzichttevindenvanregionalecliëntenorganisaties(RCO’s),cliëntinitiatievenenprojecten.ViaRCO’szijnervaringsdeskundigentevinden.http://www.platformggz.nl/lpggz
Routewijzer naar werkDeRoutewijzeriseenwebsitevanhetLandelijkPlatformGGZendeLandelijkeCliëntenraad(LCR).Opdezesitekunnencliëntenallerhanderelevanteinformatievinden.http://www.routewijzernaarwerk.nl
Zieook:https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/nieuwsbrief-samenwerking-ggz-en-werk-inkomen-februari-2018#Landelijk%20beroepsregister
57
Evaluatietool re-integratieDeEvaluatietoolre-integratieiseeninstrument(vragenlijst)datisgemaaktdoorhetVerwey-JonkerInstituutinopdrachtvandeLandelijkeCliëntenraadenMIND.HetgeeftdecliëntenraadinzichtinhoeUWVengemeentendebegeleidingvanpsychischkwetsbaremensenvormgeven.www.evaluatieggzenwerk.nl
ErvaringsdeskundigenErvaringsdeskundigenzijnalshetwarebovenhuneigenproblematiekuitgestegen.Zijkunnennuttigeadviezengevenaanprofessionals.SommigeervaringsdeskundigenzijnopgeleidindeGGZomeencoachenderoltespelen.ErvaringsdeskundigenzijntevindenviahetLPGGZmaarookviaregionalecliëntenorganisaties(RCO’s)enfamilieorganisaties,deNederlandseVerenigingvoorAutisme(NVA),GGZ-instellingenofdehulplijnPandora.http://www.platformggz.nl/lpggz
‘Erbestaateeneendimensionaalenstereotiepbeeldvanmensenmeteenpsychischeaandoening.Maarinwerkelijkheidisiedereenandersenzijndezeklantenerinallerleisoortenenmaten,metallerleiredenenenachtergrondenengevolgenvanhunaandoening.Eengoedemanieromklantmanagersmeergripopdematerietegeven,isdoorervaringsdeskundigeninteschakelen.Deregionalecliëntenorganisatie(RCO)mobiliseertentraintervaringsdeskundigevrijwilligersomvoorlichtingtegevenaanklantmanagers.Zijvragennuvakeradvies.Eencursusvoormanagerswasookzeernuttig.’Een gemeentelijke beleidsmedewerker en ervaringsdeskundige
‘Veelklantmanagersvullenhetvoordeklantin:indeluwtehouden.Terwijlerheelwatcliëntenmetpsychischeproblematiekzijnvoorwiehetgoedisomtewerkenendiegraagwillenwerken.Depsychischeaandoeningislangnietaltijdoverdegehelelinieinvaliderend.Werkhelptomeigenkrachtteontwikkelenenkanbijdragenaanherstel,doorweergeloofteontwikkelenindeeigencompetentiesensociaalenmaatschappelijkbetrokkentezijn.Ervaringsdeskundigheidhelptbijhetzoekennaardejuistewerk(ervarings)plek.’Een projectcoördinator van ZONactief en ervaringsdeskundige
Ervaringsdeskundige als beroepSinds2013iservaringsdeskundigeeenofficieelberoep,erkenddoordeNederlandseZorgautoriteit.Erbestaateenberoepsverenigingeneenberoepsregister(ziehieronder).Ookzijnermeerdereopleidingentotervaringsdeskundige.HowietheHarp(ziehieronder)biedtinverschillendestedeneenopleidingaan.HogeschoolWindesheimheefteenHBO-opleidingervaringsdeskundigheidbijprofessionelezorg-endienstverleners.OokzijnerMBO-opleidingen.Eenoverzichtvandiverseopleidingenistevindeninhetlezenswaardigeartikel‘Deervaringsdeskundige:eenwaardevolletoevoeging’opdesiteGGZtotaal:https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3613770/nieuws/de_ervaringsdeskundige_een_waardevolle_toevoeging.html
58
Landelijk beroepsregister ErvaringsdeskundigheidDeVerenigingvoorErvaringsdeskundigen(VvED)heefthetinitiatiefgenomenomtoteenlandelijkberoepsregisterErvaringsdeskundigheidtekomen.Ditregisteriseenbelangrijkmiddelvoordeerkenningvanhetberoepvanervaringsdeskundige.Ervaringsdeskundigenkunnenzichinschrijvenalszijaanbepaaldekwaliteitseisenvoldoen.Daarnaastkanhetbredeaanbodaanopleidingenvoorervaringsdeskundigenzichafmetenaandecomponentenvanhetberoep.
Hetberoepsregisterdraagtbijaanharmonisatievanwateronderervaringsdeskundigheidwordtverstaandoorgezamenlijkgeformuleerdekwaliteitseisen.Daarnaastgeefthetregistereenoverzichtvandeverschillendeprofielenvanervaringsdeskundigheid.
Meerwetenoverhetlandelijkberoepsregister?NeemdancontactopmetNatalieBunschoten,06-51197343.
DeVerenigingvanErvaringsdeskundigen(VvEd)isin2012opgerichtenmaaktzichsterkvoordeinzetvangekwalificeerdeervaringsdeskundigenenvoorerkenningvandezefunctieenwerksoort.https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/nieuwsbrief-samenwerking-ggz-en-werk-inkomen-februari-2018#Landelijk%20beroepsregister
Campagne ervaringsdeskundigheidTijdensdelandelijkeDagvandeervaringsdeskundigeisdecampagne‘Zetervaringskennisin’gelanceerd.Doelisommeerervaringskennisintezetten.HetinitiatiefligtbijdeRIBWAlliantie,hetlandelijkesamenwerkingsverbandvande22RIBW’sinonsland.RIBWstaatvoorRegionaleInstellingenvoorBeschermdenBegeleidWonen.https://ervaringskennis.nu
https://www.ggznieuws.nl/home/campagne-zet-ervaringskennis-in-van-start
Verhalen van ervaringsdeskundigenDesiteUWVperspectiefiseenplatformvoorendoormensenmeteenarbeidsongeschiktheidsuitkering.Hieropverhalen,vlogsenvideo’s,onderandereditverhaaloverwerkenmetautisme.https://perspectief.uwv.nl/artikelen/droom-wordt-waarheid
Training door ervaringsdeskundigenErvaringsdeskundigeErikVerbartiseenvurigpleit-bezorgervooreengroterolvoorcliëntenorganisatiesenervaringsdeskundigen.Eengoedplanisomervarings-deskundigentrainingentelatengevenaangemeentelijkeklantmanagersenwerkcoachesvanUWV.“Nogsteedsvullendeprofessionalsteveelzelfin.Hetdigitaalcommunicerenmetklantenhelptookniet.Erisechteenattitudeveranderingnodig,waarbijgoedluistereneneenrespectvollebenaderingvooropstaan.Daarvaltnogveelteverbeteren,wanteengoedgesprekmeteenklantisnietzomakkelijk.”https://www.samenvoordeklant.nl/nieuws/ervaringsdeskundige-erik-verbart-het-moet-creatiever
59
Howie the HarpHowietheHarpiseengoedvoorbeeldvaneenopleidingtotervaringsdeskundige.DenaamisgebaseerdopdebijnaamvandeAmerikaanHowardGeld,dienaeenverblijfinpsychiatrischeinstellingenhetpeer-to-peer-conceptbedacht:mensenmeteenpsychiatrischegeschiedeniszettenhunlevenservaringentalenteninomelkaarteondersteuneninhunherstel.Pameijer,eeninstellingvoormensenmeteenverstandelijkeofpsychiatrischebeperking,haaldehetconceptnaarNederland.www.howietheharp.nl
TIPS VAN LPGGZHetLPGGZdoetdevolgendeaanbevelingenaangemeenten:• Kijkgoedwateenklantkan.Gebruikdebeschikbare
ondersteuning.Maakgebruikvaninterventieszoalsjobcarving.
• Weesalertopeenstigma,ookbijjezelfalsklantmanager.• Onderschathetzelfstigmavanveelklantenniet.• Pasaanpakkengerichtopempowermenttoe.• Maakgebruikvanervaringsdeskundigendiezijnopgeleid
doordeGGZomeencoachenderoltespelen.Zetheninalsadviseurbijdeteams.Maakhuninbrengstructureel.
Colofon
DeroutekaartpsychischeaandoeningenenwerkVersie3,mei2018
DezeroutekaartiseenproductvandeProgrammaraad.HetisonderdeelvanhetKennisnetwerkSamenwerking
GGZenWerk&Inkomen.
Deroutekaartgeefteenstandvanzakenvoorjaar2018weer.Nieuweontwikkelingeneninformatiewillenwe
graagopnemen.Uwsuggestiesvooraanvullingenkuntumailennaar:
Samen vernieuwen we de dienstverlening aan werkgevers en werkzoekenden