demir kucukaydin - azinlik sorunu uzerine yazilar.pdf
TRANSCRIPT
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
1/46
Demir
Kkaydn
Aznlk
Sorunu
zerine
Yazlar
Yaynlar
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
2/46
AAzznnllkkSSoorruunnuuzzeerriinneeDDeemmiirr KKkkaayyddnn
BBiirriinnccii SSrrmm
KKaassmm 22000044
DDiijjiittaall YYaayynnllaarr
nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt
Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.
Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak
basmak ve datmak serbesttir.
Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.
YYaayynnllaarr
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
3/46
Aznlk Sorunu zerineYazlar
indekiler
Aznlk Konusunda Yazlara nsz 4
Gmenlerin Bir Aznlk Olarak Talepleri Neler Olmaldr? 15
Kltrel zerklik Tartmalar ve Lenin 21
Gmen Aznlklarn Hedefi Ne Olmal? 33
u Aznlklar Konusu 35
Aznlklar ve Demokrasi 41
u Aznlklar Tartmas 44
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
4/46
Aznlk Sorunu zerine Yazlara nsz
Son gnlerde aznlklar konusu Trkiyedeki tartma gndeminin nemli maddelerinden biri
oldu. Ama konu burjuvazi tarafndan Avrupa Birliine girme, Devlet brokrasisi tarafndan
da Lozan anlamalarndaki hukuki veya siyasi tanmlar erevesinde ve Trkler veya
ounluk tarafndan tartlyor.
Krtler ise, ulusal baskdan kurtulmak iin, kurucu olarak kabul edilmek iin mi , yoksa
imdilik aznlk olmay kabul edip sonra o haklara dayanarak daha elverili koullarda
mcadele etme olanaklarn tepmeyen bir mcadelenin mi daha doru olduu balamnda,aslnda bir strateji ve taktik sorunu olarak tartyorlar.
Sosyalistler her zaman olduu gibi bu gibi sorunlar gndeme almay ve tartmay neredeyse
bir sapknlk olarak gryorlar. Son derece baya olarak anlalm mekanik veya ekonomik
maddeci Marksizm anlayyla, bu gibi sorunlarda bir ey sylemektense, hibir ey
sylemeyerek her hangi bir ii direnii veya i koullarndaki ktlkten veya genel olarak
yoksulluktan sz etmeyi sosyalizmin anndan sanyorlar.
Bunu ekonomizm olarak gren daha enternasyonalist olanlar ise politikadan kalarn
ve politikaszlklarn, dnyann her hangi bir lkesinde yaplm bir toplantnn veya eylemin
ateinde snarak gizlemeye alyorlar.
Bylece bu tartmalarda, brakalm sosyalist bir yaklam bir yana, devrimci demokratik
denebilecek bir perspektifin bile izi tozu grlmyor. Bayalk ve gerici bak alar ve
kavramlar, yerleilmi ve doruluklar zerrece eletiri szgecinden geirilmemi yaklamlar
bu tartmalarda en ileri grnen grlere bile damgasn vuruyor.
Eletirel ve devrimci Marksist gelenee dayanan ve onu iindetayarak amaya alan bir
yaklamn yokluu bu bayaln temel nedenlerinden biridir. 1960lar Trkiyesini
hatrlayanlar bilirler. O zamanlar da sosyalistler, toplumun belki bu gnknden de kk bir
blmn oluturuyorlard, ama ortaya koyduklaryeni sorunlar ve bak alaryla toplumunzerinde tartlmaz bir entelektel ve ideolojik stnlk kuruyor, tartmalar o gnn
lleriyle ok ileri noktalara ekiyorlard.
ok sembolik bir rnek alnabilir. Altml ve yetmili yllarda, sosyalistler, en azndan bir
ksm, Trk halkndan deil, Trkiye Halk veya Halklarndan sz ediyorlard, bildirilerine bu
hitapla balyorlard. O zamann Trk devletinin Trklkle tanmlanm niteliini kimsenin
sorgulamad ve sorgulamay aklndan bile geirmedii Trkiyesinde bu ok ileri bir
yaklam ifade ediyordu. Bu gn, Krt hareketi; Demokrasi ve refah zlemlerinin ifadesi olan
Avrupa Birliine katlma; goloballemenin zorlad deiimler ve ABDnin Irak igali gibigelimelerin basks altnda, toplum neredeyse, sosyalistlerin Altmlarda, syledikleri iin
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
5/46
partilerinin kapatld, ikence grdkleri, hapislerde rdklerini, kabullendii bir noktaya
gelmiken, yani Trkiyelilik tartlrken ve Genel Kurmay Bakan bile Trkl etnik veya
dilsel bir kapsamdan karp neredeyse Trkiye Devletinin yurttalaryla snrl bir kavram
olarak tanmlamak zorunda kalrken, sosyalistler bu ge ve dolayl gelmi zaferlerini bile
savunma noktasnda olmadklarndan, bu gn varlan nokta, liberallerin, globalizmhayranlarnn, ABD veya Avrupay destekleyenlerin abalarnn bir sonucu gibi grlyor ve
onlarn kontosuna bir art olarak geiyor.
in kts, kendine sosyalistim diyenler altmlarda savunduklarndan da daha geri bir
noktaya kaym bulunuyorlar. O zamanlar Trkiye Halk veya Halklar, statkoya bir meyden
okuma, devrimci demokratik zlemlerin bir ifadesi iken, bu gnk sosyalistlerin szde anti
emperyalizm, anti globalizm, Avrupaya kar olma adna bu tartmalarn karsnda
durmalar, en gerici, devletin en derin ve anti demokratik kesimlerinin destekiliinden baka
bir anlam tamyor.Eskiden Trk devletine kar Trkiye Halklarn savunuyorlard, imdi
Trkiyecilere kar Trk devletinin zmni veya ak savunucusu durumundalar.
Kimileri Trkiyeli sosyalistlerin bu evriminin gnahn sosyalizm idealine veya Marksizme
ykleyerek bundan ideolojik bir kar da elde etmeye alyorlar. Ama bunu yaparken,
Marksizmin o son derece temel nermesini unutmu ve tersinden dorulam oluyorlar:
nsanlarn varlklarn bilinlerinin deil; bilinlerini varlklarnn belirledii.
Trkiyede sosyalistlerin ve toplumun bu ters ynlerdeki evriminin nedeninin Marksizmde
veya sosyalizm ideallerinde deil, somut sosyolojik ve ekonomik gelimelerde aranmas
gerektii.
Bunun en byk kant ayn zamanda genel akma kar durmu ve bunlarn sosyalizm veyaMarksizmle ilgisinin olmadn syleyen; sosyalistlere kar sosyalizm mcadelesi veren;
sosyalistlere kar sosyalizmi savunan sosyalistlerin varldr. Nasl Papaln veya
Muaviyenin cinayetlerinin nedeni sa ya da Muhammetin retileri deil idiyse ve Papala
ve Muaviyeye kar sapknlar olduysa ve bizzat bu sapknlarn varl bunun kanysa yle.
*
Ne var ki, toplumun bu gn otuz yl nce sosyalistlerin sylediklerinin haklln kabul
etmesi, bu kabuln bu gnn dnyasnn veya Trkiyesinin sorunlarna bir zm olduu
anlamna gelmiyor.
Bu gnn sosyalisti de tpk otuz krk yl ncesinin sosyalisti gibi yine topluma ters bir
noktada olmaldr. Ancak o takdirde sosyalizm tekrar, fiziki gc olmasa bile, teorik ve
entelektel gcn kazanabilir. Kendisinin katillerini ve cellatlarn vasiyetini yerine getirmeye
zorlayabilir. Hi unutmamak gerekiyor, eer insanlk tarihinde bir ilerlemeden, bir ileriye
giditen sz etmek mmknse veya byle saylabilecek kimi deimeler olmusa, bu her
zaman, yenilenlerin bir katksdr.
Bu gnk demokrasi denen ey aslnda, ii ve sosyalist hareketin bir seri yenilgi ile bitmi
mcadelelerinde, galiplerin yendiklerinin vasiyetlerini gerekletirmek zorunda olmalarnnsonucudur.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
6/46
Altmlarn ve yetmilerin, aslnda kendini her ne kadar yle tanmlasa da sosyalist deil
devrimci demokratik karakterli olan, sosyalist hareketi olmasayd; seksenlerin ve doksanlarn
Krt hareketi olmasayd, bu gn kimse ne Trkl sorgular ne de aznlklar tartrd. ki
hareket de ok ar yenilgiler ald. Ama galipler en gl olduklar noktada yendiklerinin
vasiyetini yerine getirmekten baka bir ey yapamaz durumdalar.Ama onlar imdi bizim vasiyetimizi yerine getirirlerken, bizim onlarn karsna geerek,
bunu hatrlatma ile yetinmemiz, sonumuz olur. Biz imdi baka yenilgilerin peinde
olmalyz. Ancak o zaman ezilenlerin kurtulu mcadelesine bir parack da olsa bir katkda
bulunabiliriz.
Sosyalist olmak bilinli olarakyenilgi enayiliini semek demektir.
En azndan imdiye kadar yaanan tarih bunu kabul ederek yola kmak gerektiini
gstermektedir.
O halde, greve devam, nmzdeki yenilgilerin konularn belirlemeye balayalm.
*
Bu gn toplum otuz krk yl nce sosyalistlerin dediklerine geldi ama arada geen zamanda
gerek toplumsal mcadeleler gerek bu mcadelelerden kan teorik sonular ok uzun bir yol
kat ettiler ve ok baka noktalara vardlar. Dn sosyalistlerin dedikleri ve bu gn toplumun
vard yer, aslnda bu gnn dnyasnn sorunlar karsnda gerici ve tutucu bir konuma
karlk der. Ama sadece dnyann sorunlar bakmndan deil, teorik ve metodolojik olarak
da ok geri bir yaklama karlk der.
Aznlklar konusu da byledir. Aznlklar konusunun Trkiyede tartld biim ve bu biimiinde, en sol ve en ilerici gibi grnen tavrlar ve kavramsal aralar bile, bu gnn
dnyasnn koullarnda aslnda gerici bir zm nerisinden baka bir ey deildirler.
Aznlklar konusunda son yirmi ylda bir ok yaz yazdk. Bu yazlarda bu mcadelenin
deneylerinden yola klarak, nmzdeki yeni yenilgilerin yaanaca alanlar
tanmlanmaktadr. Elbette bu tanmlama, el yordamyla, daha nce hi el atlmam alanlarda,
bakir ve kefedilmemi bir alanda yapldndan, yeni olan ou kez eski biimler iindedir.
Yeni yrmeyi renen bir ocuk gibi paytaktr. Sk sk der. Ama yine de her seferinde yeni
bir alana girmeyi, yeni bir ktay kefetmeyi baarr, ou kez, KristofKolomb gibi bununyeni bir kta olduunun farkna varmasa bile. Aadaki yazlar ayn zamanda bu evrimin
izledii yolu gsterir.
*
Seksenlerin ortasnda o gne kadar Trk, Erkek, Beyaz olmu ve byle olduunun bilincinde
olmayan, dncesinde byle kategoriler bile bulunmayan bir sosyalist olarak Avrupada
srgn yaamna baladmzda, bu gn artk rnein kltr, aznlk, farkllk gibi,
sradanlam kavramlar,ne Avrupadaki sosyalist harekette ne de iinden geldiimiz Trkiye
sosyalist hareketinin geleneinde ve terminolojisinde bulunmazd. Devletin, parann ne
olduunu bilmeyen kabilelerin dilinde bunlarn karl olan kavramlarn bulunmamas gibi.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
7/46
Biz bu gn bile Trkiyeli sosyalistlerin hala kenarna bile varamadklar klasik Marksist
gelenee uygun olarak, emein kurtuluunun ne yerel ne de ulusal bir sorun olamayaca
nermesinin, mantki ve geleneksel sonucuna uygun olarak, Avrupaya gelince, grevimizi
Avrupadaki ii hareketine azami katky nasl yapabileceimiz olarak belirlemitik. Bu
erevede, Almanyadaki iilerin nemli bir blmn oluturan Trkiye kkenli iiler,dillerini ve yaplarn en iyi bildiimiz iin esas ilgi ve alma alanmz olarak beliriyordu.
Ama daha bu grev tanmlamasnda bile, btn Trkiye sosyalistlerinden farklydk. Onlar
iin Trkiyeli veya Krdistanl iileri, Trkiye veya Krdistandaki mcadeleye tabi olarak
ve oradaki mcadeleye maddi manevi destek balamnda ele alnrken;biz ayn kesimi
Avrupa ii hareketinin bir paras olarak ele alyorduk. Bizim sorunumuz, bu Avrupa ii
hareketinin nasl birletirilecei idi, onlar ise, fiilen Avrupal iileri uluslara gre blerek
rgtlemi oluyorlard. Dolaysyla btn Trk ve Krt soluna kar bir konumda bulunuyor,
onlarn milliyetiliine kar, klasik devrimci ve enternasyonalist bir konumu savunuyorduk.
Tabii bu klasik Marksist konuma uygun olarak da, tpk bir ehirden baka bir ehre giden bir
parti yesinin gittii ehrin orannda almas gibi, Avrupada bulunduumuz lkelerdeki
seksiyonlarda almaya baladk. nce Drdnc Enternasyonalin Fransa seksiyonunda
(LCRde Devrimci Komnist Liga), sonra Almanyaya geince Alman Seksiyonunda,
(GMde Enternasyonalist Marksist Grup) yer aldk.
Ancak Almanyada daha ilk admda, bu klasik yaklamn gerekli ama yeterli olmadn
grmeye ve gzlemlemeye baladk ve birden bire, i rgtlerinde ve partilerinde aznlklar
konusuyla aznlktan bir insan olarak (Almanyada Trkiyeli iiler, Trkiyeliler de rgt
iinde bir aznlkt) kar karya kaldk.
Bu kar karya kaln bulunduu ortam ve tartmalarn balamn aktarabilmek iin, biraz
geriye gitmek gerekiyor.
1950li yllarda, klasik Birinci ve nc Enternasyonalin geleneini ve programn savunan
Drdnc Enternasyonal henz 1968 ykseliinin rzgarlaryla yelkenlerini doldurmam,
kk gruplardan oluan bir rgtt ve Avrupadaki militanlarn zellikle Cezayir halknn
kurtulu savan desteklemeye yneltmiti. Gizli silah fabrikalar kurmak gibi iler
yapyorlard Avrupal kalifiye ii ve sosyalistler.
Ama bylece bir ok Avrupal i ve Sosyalist ilk kez nc dnyallarla, Avrupa i snfmerkezli bak asyla, kendisi kurtarlacak olarak grlenlerle, nesne olanlarla, onlarn zne
olduklar mcadelede, onlara yardm etme durumunda bulunuyorlard.
Babalar ve analar ocuklarndan ocuklarnn kendilerinden rendiinden daha fazlasn
renirler. Bu faaliyetlere katlanlar da kendi Avrupa Merkezciliklerinin farkna daha ok
vardlar. Bunlar Avrupal rgtlerin iinde, Avrupalrgtlerin Avrupa merkezci
dnlerinin en nemli eletirmenleri olarak varlklarn srdrdler.
Onlar bir yanda bu rgtler iinde var olmaya devam ederken, Trkiyede iki hareketin iinde
yle bir gelime oldu yetmilerin sonunda.Vatan Partisi iinde biz nc Enternasyonalin lav, Sovyetlerin snf karakteri, Faizme
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
8/46
kar mcadelenin sorunlarndan hareketle, Stalinizmle kopuup klasik Marksist gelenei
srdren Trokist gelenee katlmtk. Benzeri bir geliim Rzgari saflarnda da grlyor ve
onlar da yava yava bu sorunlar, Stalinizmi vs. gndeme getiriyorlard. Ama bu teorik
olarak son derece korkak bir biimde yaplyor ve esas itici gcn stalinizmin Krt sorunu
karsndaki tutarszlnn eletirisinden aldndan, ulusu bir hareket noktas bu araylarasrekli damgasn vuruyor ve bu da onlarn mantk sonularna ulamasn engelliyor, genel
olarak merkezci tabir edilen bir konumda bulunuyorlard. Ama yine de, bu tabularn ykl,
bizim yazlarmz ve evrimimizin de dolayl etkisiyle bu harekete yakn duran baz kiilerin
Rzgari hareketinden kopmas ve Trokizme ynelmesi sonucunu dourmutu.
te bu gelimelerle bal olarak, bu hareketlerin Almanyadaki taraftarlar arasnda da bu
ynde bir evrim yaanmt. Trkiyedeki bu evrimin sonucu olarak ve ondan etkilenmeyle,
ou bulunduu fabrikada iyeri konseyi yesi veya sendika aktivisti de olan, yllardr bir
ekilde politik mcadele yrten ii ve aydnlardan bir grup, Trokist olduk deyip Drdnc
Enternasyonalin kapsn almlard.
Avrupa sanayiinin kalbi Ruhr blgesinde, Duisburgta, veya Stuttgartda Mersedes
fabrikalarnda grev yneten Trkiyeli, sosyalist maden ve elik iisi, en az be on yllk
politik ve rgtsel tecrbesi olan iiler bu kk rgtn kapsn alnca rgt tam
anlamyla bir ok yaar. rgtn btnyle ufku dnda kalm bu kesim bulutsuz gkte
akan bir imek gibi rgtn iine girmitir.
Ernest Mandel Krt iilerin rgtlenmesi Krdistanda sosyalist bir seksiyonun
rgtlenmesine katk olabilirdiyerek, kendi cebinden ald IBM elektrikli daktiloyu bu gruba
hediye eder. Bknisimli bir dergi kmaya balar. Bu arada 12 Eyll darbesi olmu,gmenler daha da hareketlenmitir. Trkiyeden kaanlarn da etkisiyle Avrupada
politikleme ve aktifleme ykselmeye devam etmektedir. Yol dergisi etrafnda toplanan bu
kiiler, 12 Eylle kar mitinglerin rgtlenmesinde nemli bir rol oynamlardr. Hasl
kk Alman seksiyonu, gelen Trkiyeli Krt ve Trk iiler araclyla bana devlet kuu
konmu gibidir.
Ne var ki, ilk cicim aylar bitince, 12 Eyll yenilgisi ve dnyadaki yeni muhafazakar
rzgarlarn da etkisi altnda (Teatcher, Reagan, zal, Kohl) hem bir gerileme ve zele
ekilmeler hem de tam da aznlk olmaktan doan sorunlar kendini gstermeye balar. Krt ve
Trk yeler bir trl rgtsel yaama katlamamakta, hep kendilerini dlanmhissetmektedirler. Bu nedir, nereden gelmektedir? Bu iki sorun birleince, Trk ve Krt
yelerin ou bir sre sonra rgt terk eder. Birka kii kalr sadece.
Bunun zerinde rgtte bu baarszln nedenleri zerine bir tartma balar. Ama tartma
aslnda yine tam anlamyla rgt iinde olmaktan ziyade, yabanclar ve yabanclarla
ilgilenenler arasnda yrtlmektedir.
te bu tartmalarda, Cezayir Kurtulu savaana dayanmada alm, oralarda yaam bir
Alman ye, rgt iinde Trk ve Krtlerin ayr bir otonom rgtlenme iinde olmasn
savunmakta; Leninin Bundularla tartmasnn yanl bilindiini, aslnda Leninin fiilenzeletiri yaptn, Yahudi iilerin RSDP iinde otonom yaplarnn olduunu
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
9/46
sylemektedir. Ve bunu syleyen rgt iinde yabanclar en iyi anlayan, onlara en yakn,
rgtn Avrupa merkezciliine ve rklna kar onlar savunan; rgtn rk olduunu
syleyen bu kiidir.
te ilk kez bu kiinin syledikleri ve bu tartma iinde, aznlk sorunu ile, sosyalist
rgtlerde aznlklarn sorunu balamnda yukarda ksaca deinilen koullar ve atmosferiinde karlatk.
Tabii ilk tepkimiz, yabanc olarak bu Alman yenin dediklerine yani rgt iinde yabanclarn
otonom rgtlenmesi olmasna kar kmak oldu. Bu daha nce hi duymadmz bir eydi.
Kitapta yeri yoktu. Bylece biz yabanclar otonomiyi reddederken, bir Alman, ama Cezayir
kurtulu sava araclyla bir nemli deney yaam bir Alman, bize ramen bizlerin otonom
bir yap oluturmamz neriyor ve savunuyordu.
Ancak bu srada Kadn hareketinin de bir ykselii yaanyordu ve kadn hareketi sol rgtleri
ve ii rgtlerini sarsmaya balamt. Ayrca Kadn,Bar ve Ekoloji hareketlerininpartilemesi olarak grlebilecek Yeiller de seimlerden byk bir baaryla km ve btn
paradigmalar ve politik manzara deimi, sol rgtler bu gelimelerin basks altna
girmilerdi. Bunun etkisiyle de, rgtler iinde kadn yeler fiilen otonom yaplar
oluturmular veya oluturuyorlard.
Aslnda yabanclarn durumu da tpk kadnlara benziyordu: Paralellikler en kr gze bile
batyor. Avrupadaki kadn hareketi her ne kadar beyaz bir karakter tasa; yabanclar da
kadnlar karsnda seksist ve erkek egemen bir damardan geliyorduysa da; rgt iindeki
rkla ve seksizme kar ister istemez benzer sorunlardan gelen bir yaknlama da oluyordu.
Bunun zerine, klasik litertrde yeri olmayan evre, kadn, siyah (yabanclar, aznlklar)
hareketleri ve konular zerine teorik bir younlamaya girdik. Bu younlamann ilk
sonular rgt iinde fiilen otonom olarak kardmzNe Yapmaladl, say kabilmi
dergide grlebilir. (Bu dnemin ksa bir zeti,Hamburg Dersleriadl yazda
bulunmaktadr.)
Bu arada, Hamburgta bir Trk dazlaklar tarafndan ldrld ve Trk gmenlerin hzl bir
radikalleme ve politiklemesi balad: Trk genleri kendiliinden z savunma ihtiyacna
uygun olarak eteler kurmaya baladlar. Trkiyelilerin iinde neler iin nasl mcadele
etmeliyiz, ne yapmalyz gibi sorunlar tartlmaya baland. Burada nemli olan udur. ArtkAlmanlar Trkiyelileri deil, Trkiyeliler kendilerinin ne yapacan tartyorlard. Yani
Aznlklar sorunu deil; Aznlklar Alman sorunun tartyorlard. Bu gnk Trkiyedeki
tartmalarn diline evirirsek; Trkler aznlk sorununu deil; Aznlklar u Trk sorununu
nasl halledeceklerini tartyorlard.
Bu gelimelerin ve tartmalarn en bandan itibaren iinde yer aldk. Artk, birAlman
sosyalist rgtnde, sosyalist biri olarak aznlklar sorununu deil; fiilen var olan bir aznlk
hareketi iinde, aznlktan bir sosyalist olarak aznlk hareketinin veya aznlk hareketi
iindeki ii ve sosyalistlerin ne yapmas gerektiini tartyorduk.
te iliikteki ilk metin bu tartmalar iinde bizim savunduklarmzn birer belgesidir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
10/46
*
Daha sonra, buradan kardmz dersleri, Krt hareketinin veya Trkiyedeki demokrasi
mcadelesinin stratejisi balamnda tekrar eitli yazlarda ele aldk. Son metin de bunun
rneidir.
Ama btn bu yazlarda ok temel bir yanlmz bulunmaktadr ve bu bizim ancak son
dnemde zp aabildiimiz bir sorundur. Zaten bu sorunun zm, Marksist Din, Ulus,
styaplar, Demokratik cumhuriyet, Proletarya Diktatrl gibi sorunlar bir rpda yepyeni
bir k altnda zmektedir.
Temel yanlmz, bu yazlarda ulusu, ulusular gibi tanmlamamzdr. Yani bir dil, etni ya da
tarihle. Bylece sanki ortada iki farkl sorun varm gibi grlmektedir. Bir yanda aznlk
sorunu, bir yanda da ulusal sorun. Ulusal sorununun zm iin Uluslarn Kaderini Tayin
Hakk; Aznlk sorunu iin, dil, kltr, ulus ve etnilerin eitlii.
Peki, eer politik olan dil, etni, soy, kavime vs. gre tanmlanmamsa, aznlk m olur?
Ayn ey demokratik cumhuriyet balamnda da grlr. Bir yandan, Uluslarn kaderini Tayn
hakknn aslnda ulusal sorunla ilgili deil; nasl bir devlet biimiyle ilgili olduunu syleriz;
yani bir tek kyn bile ayrlma hakk olmas gerektiinden; ayrlmak iin bir ulus olmann
art olmadndan sz ederiz; dier yanda uluslarn kaderini tayin hakkndan sz ederiz.
Uluslarn kaderini tayin hakknn aslnda dile, dine dayanan ulusal devletler kurmakhakk
olduunu gremeyiz.
Peki bu kk adm niin bir trl atamayz? Lenin, Troki, Kvlcml gibilerin zerimizdeki
otoritesi yle byktr ki, Onlarn hepsinin bu slogan savunmu olmas, o slogan eletiriateinden geirmemizi engellemektedir. Bunun yan sraTrkiyedeki Krt mcadelesine
verdiimiz destek de bu ilkeye dayandndan, bu ilkenin nesnel ilerici yn nedeniyle,
ideolojik olarak gerici olduunu gremeyiz.
Bu nedenle, aslnda 1990larn en ge ortalarnda atmamz gereken adm ancak on sene sonra
atabiliriz. Bu nedenle aadaki yazlar bu elikileriyle birlikte ve bu elikinin zmnde
bir aama, belli bir tkankln manevi bir otorite yznden alamamasnn; zihnin
bilinmeyen yerlere adm atarken nasl korkak ve rkek hareket ettiinin bir rnei olarak da
okunabilir.
Ulusal Sorun ve Aznlklar sorunu (Trkiyedeki tartmalarda Ulusal sorun ve Milliyetler
sorunu diye ayrlan ey) iki ayr sorun deildir. Ya da daha dorusu yle diyelim. Dile, dine,
etniye dayanan ulusuluk asndan, bir ulusal sorun bir de aznlklar ya da milliyetler sorunu
vardr. Milliyetler, aznlklar yzdeki sivilceler gibi katlanlmas gereken sorunlardr. Ya da
sivilceleri salk iareti gren bir anlayla sivilceler zamann modasna gre, sivilceler bir
salk vegzellik iareti olarak da alnabilir. Bu gnn aznlklar renklilik ve eitlilik olarak
tanmlayan anlay, aslnda btn o ilerici grnnn ardnda; gerici ulusuluun btn
varsaymlarn paylar. Aznl yok etmez, sadece onun karsndaki tavrn deitirir. Sorun
olarak deil zenginlik olarak grmeye balar. Yani aznlklar zenginlik olmasa derhal tavrndeitirecektir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
11/46
Halbuki, ulusu, dil, din, etni, tarih vs, ile tanmlamay reddeden; tm dillerin, kltrlerin,
etnilerin eitliine dayanan; bunlarn politik olann tanmndan dland bir devrimci
demokratik ulusulukta, ounluk olmad iin (Dile dine etniye dayanan bir millet olmad
iin), aznlklar da (milliyetler de) olmaz.
Ama tam da bunlarn olmad yerde, kelimenin gerek anlamyla aznlklar sorunu,gerekten aritmetik ya da saysal anlamyla aznlk olmaktan doun sorunlar gndeme
gelebilir.
*
Bu gnk tartmalara gelince. Buraya kadar sylenenler bir de bu balamda somutlayalm.
Trkiyede Aznlklar konusundaki son tartmalar hep ounluk tarafndanyaplmakta ve
yanl varsaymlara dayanarakyaplmaktadr.
Birinci yanl udur:
Aznlk sorununu aznlklar yok ederek deil, aznlklarn varlna dayanarak zmek
tartlmaktadr.
Sorunun tartlmasna en kritik yanl: matematik olarak aznlk ile hukuki ve politik olarak
aznlk kavramnn kartrlmasdr.
Aznlk sorunu ncelikle, politik ve hukuki bir sorun olarak ele alnabilir.
Politik ve hukuki bir zmiin, brakalm sosyalizmi bir yana, Aznlk sorununun,
devrimci demokratik bir zm, Aznlklar yok ederekmmkn olur. Aznlklar yok
etmenin biricik yolu ise, ounluu yok etmektir. Ve bu da bir tek taleple ifade edilebilir:
Tm dillerin, etnilerin, kltrlerin, uluslarn, kavimlerin eitlii; devletin dini, etnisi,
kltr, kavmi, ulusu olmamas.Tpk gerek bir laiklikte din karsnda nasl bir
konumda olursa, diller, etniler, kltrler, kavimler ve uluslar karsnda da ayn konumda
bulunmas.
Zina tartmalarndaki geri ve gerici konumlar aznlk tartmalarna da damgasn vurmutur.
Aslnda sorun son derece kolay ve basit olarak zlr. Nasl hukuken evliliin olmad
yerde, hukuken zina da olmazsa, politik ya da hukuki olarak tanmlanm bir kritere greounluun olmad yerde, aznlk da olmaz.
Konu aznlklar tartmasnda dinsel, ulusal, dilsel, kltrel aznlklar olduuna gre, bu
aznlklar yok etmenin yolu:bu kriterlere dayanan ounluu yok etmekten geer.
Yani Ulusun ya da devletin tanmndan Trkl kaldrdnz zaman Ermenilii, Sryanilii,
Rumluu, Zazal vs.yi de yok etmi olursunuz.
Elbette politik ve hukuki anlam olmayan bir kavram olarak Trkler, Ermeniler, Rumlar,
Sryaniler var olmaya devam ederler. Ama devlet ya da politik olan, her hangi bir dil, din,
etni, kltr ile tanmlanmad iin; ortada politik ya da hukuki olarak bir ounluk bulunmaz.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
12/46
te gerek anlamyla aznlk sorunu, tam da burada, politik olarak tanmlanm
ounluklarn olmad noktada ortaya kar.
Yani ulusun ya da devletin dini, dili, etnisi, tarihi, soyu olmad durumda da, politik ya da
hukuki anlam olmamakla birlikte, aritmetiksel olarakaznlklar var almaya devam ederler.
Aritmetik olarakaznlkta olmann kendisibizzat o aznlktakilerin, politika ve hukuk
dnda ekonomi ve kltr alanlarndabask altnda kalmasna yol aar. ounluk olmann
kendisi zaten bir g olmay ifade eder.
Gerek bir demokraside, yani zel trden bir demokraside, devletin grevi: var olan politik ve
hukuki eitlie ramen, politika dnda, sosyal hayatta, her an yeniden ortaya kacak
eitsizlikleri dengelemek olmaldr.
Bunun ne olduunu hi de politik olmad hemen grlecek, bu gn de politik anlam
olmayan baka bir aznlk rneiyle aklamaya alalm.
rnein, zrller, tekerlekli sandalye araclyla hareket edenler. Hukuken ve politik olarak
ayaklaryla yryenlerle eit olmalarna ramen, btn yollar, kaldrmlar, tuvaletler vs. hep
ayaklaryla yryen ounlukgzetilerek yaplr. Tekerlekli sandalye ile hareket edenlerle
yryenler hukuken ve politik olarak eit olmasna ramen, tekerlekli sandalye ile hareket
edenler, srekli bir bask altnda ve daha zor hayat koullarnda yaarlar.
Burada toplum u soruyla kar karyadr: zrllerin bu fiili eitsizliini dengeleyecek
tedbirler alacak mdr, yoksa onlar bir yk, bir hastalk gibi grp kendi kaderleriyle ba baa
m brakacaktr?
Burada, toplum asndan ok byk bir masrafa yol asa da, fiili olarak ortaya kaneitsizlii gidermek iinzrllere uyan yollar, tuvaletler vs. yaplmas ve onlarn nfus
iindeki oranlar ve katklarndan ok daha byk bir meblan bu fiili eitsizliin giderilmesi
iin kullanlmas ve kotalama gibi (rnein zrllere ilerde ncelik verilmesi veya kota
uygulanmas) gibi tedbirler, bir lde olsun bu eitsizlii gidermeye yararlar. Gerek
anlamda aznlklar sorunu ve zm budur.
Ayn durum kolaylkla, dilsel, dinsel vs. aznlklara da aktarlabilir. Devletin dilinin, dininin
olmad; bunlarn hibir politik anlamnn bulunmad bir toplumda da sadece sayca aznlk
dininden veya dilinden olmak bile bir sr eitsizliklerin ve aznlklar zerinde fiili kltrelbasklarn olumasna yol aar.
rnein byk bir ounluu Snni olan bir lkede, Alevi veya Hristiyan olmak, gnlk
hayatta bir ok kltrel bask ve dezavantajl duruma yol aar. Tpk zrller rneinde
olduu gibi, devletin grevi, bu fiili dezavantaj dengeleyecek tedbirler almak olmaldr.
rnein, Trke byk ounluun ana dili olduundan, devletin resmi dili, her hangi bir
eitsizlie yol amamak iin rnein ngilizce olsa bile (Bir ok Afrika lkesinde, bu kaygyla
olmasa da fiilen byle bir durum vardr.) ounluun gnlk hayatta Trke konumas, dier
diller karsnda bu dil ana dili olanlarn avantajl bir durumda olmasna ve dier dillerin
zamanla yok oluuna yol aar. Ana dili Trke olmayanlarn bin bir biimde kltrel bask
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
13/46
altnda olmasna yol aar. Aznlklar sorunu, bu fiili eitsizlikleri dengeleyecek bir program
sorunudur.
Hemen grlecei gibi, Trkiyede tartlan aznlk sorunu deil, ulusun nasl tanmlanaca
sorunudur.
Ne Trkiyelilik st kimlii, ne Krt Trk kurucu yelii, bu konuda tutarl bir zm
oluturmaz. Ayn ekilde, bu gn Trkiyede resmen aznlk olarak tanmlanm aznlklarn
dinsel olarak tanmlanm olmas, devletin laik olmadnn da zmni bir itirafdr. Bu gnk
aznlk tanm, laik bir devletle de uyumaz.
O halde, aznlklar sorunuyla kar karya kalabilmek iin, politik ve hukuki olarak, tm
aznlklarn dolaysyla ounluun yok edilmesi gerekir. Ancak bundan sonra gerek
anlamyla aznlklar sorunu tartlabilir hali gelir.
(Gerek anlamda aznlklar sorununun tmyle yok olmas ise, demokrasinin tesindeki
zgrlkler aleminde; herkese emeine greilkesinin geerli olmad; dolaysyla herhangi bir yaptrma artk ihtiya duyulmayacak bir toplumda; herkesten yetenei kadar,
herkese ihtiyac kadarilkesinin geerli olduu zenginliklerin grl grl akt bir toplumda
gerekleebilir.)
Btn bunlar olsa, yani devletin nasl dini olmamas gerekiyorsa, dili, etnisi, soyu, sopu,
kavmi ulusu olmasa bile, kimi akl evvellerin ok sevdii ifadeyle bu ulus devletin sonu
deil; etniye, dile, soya dayanan ulusuluun ve byle tanmlanm bir ulus devletin sonu
olur. Ulus ve ulusuluk, dine, dile, etniye dayanmayan; insan haklarna dayanan bir ulusuluk
ve ulusal devlet olarak var olmaya devam eder.
Yani bu imdi artk kimsenin hayal bile edemedii zm de aslnda, ulusuluun ve ulusal
devletin sonu deildir ve bu gnn dnyasnn sorunlar karsnda gerekte bir zm deil;
sorunun ta kendisidir.
Trkiyedeki tartmalarda, szde en radikal konumda olanlar arasnda bile hi konu
edilmeyen ve tartlmayan da budur.
Ulus devletin sonu, politik olann (yani devletin), nasl tanmlanrsa tanmlansn, ulusal
olana gre tanmlanmasnn reddi; yani fiilen ulusal devletlerin yklmas; bu da fiilen dnya
apnda bir Proletarya Diktatrl demektir. Dier bir ifadeyle Proletarya Diktatrl,somutta politik olan ulusal olarak tanmlama zerinde bir diktatrlk, ulusal olan politika
dnda tutmadr. Yani bu gnk ulusuluun klasik dinlere yaptn ulusulua yapmaktr.
*
Trkiyedeki tartmalarnikinci zellii, onlarn ounluk tarafndan yaplan bir aznlklar
tartmas olmasdr. Yani ounluk aznln nasl tanmlanacan ve aznlklarn ne
olacan tartmaktadr. Aznlklar tartmann znesi deil nesnesidirler.
Halbuki, Avrupadaki Trkler, seksenli yllarda, bir aznlk olarak, hangi hedefler iin
mcadele edecekleri ynnde tartmlard. Biz de bu tartmalarn iinde yer almtk.liikteki metinler, aznlklarn bir zne olarak sorunu nasl tarttklar ve tartabilecekleri
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
14/46
konusunda nemli dersler iermektedir.
Birinci ders, aznlklarn iinde de, aznlklarn hangi hedefler iin nasl mcadele edileceine
dair bir snf mcadelesi olduudur.
kincisi, aznlklar iindeki sosyalistler, aznlklarn sadece kendi sorunlaryla uramasnn en
nemli eletirmeni olmak zorundadr.
ncs de bu ikinciden kar. Aznlklar, toplumun ounluunu taleplerine kazanabilmek
iin, tm toplumun nne kendi sorunlaryla birlikte byk ounluun sorunlarn da zen
bir programla kmak zorundadrlar.
Almanyada seksenli yllarda yaplm tartmalar balamnda yazlanlarn, Aznlklar
sorunun tartlmasn epey aydnlatacan dnyoruz.
03 Kasm 2004 aramba
demir@gmx.,li
http://www.comlink.de/demir/
mailto:demir@gmx.,limailto:demir@gmx.,lihttp://www.comlink.de/demir/http://www.comlink.de/demir/http://www.comlink.de/demir/mailto:demir@gmx.,li -
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
15/46
Gmenlerin Bir Aznlk Olarak Talepleri Neler Olmaldr?
nmzdeki toplantnn gndemindeki konulardan biri de "Kltrel zerklik". nceki
toplantda, ayr bir gndem maddesi olmamakla birlikte, dier konular balamnda bu konu da
yer yer ve dank bir ekilde tartlm; ortaya olduka deiik pozisyonlarn kt
grlmt.
Esasnda "Kltrel zerklik" gndem maddesi de tpk "ifte Vatandalk" maddesinin
yanllna sahiptir. Toplantdaki tartmalardan da grl kadaryla "Kltrel zerklik"
grlerden sadece biridir. Bu balkla, grlerden birine bir imtiyaz tannmaktadr.
Konunun bal daha doru olarak u olabilirdi: Bir Aznlk Olarak Gmenlerin Talepleri
Ne Olmaldr?
Ancak bu balk bile, gmenlerin ayn zamanda birulusal aznlkolduu varsaymna
dayand ve bu konuda bir gr birlii olup olmad bilinmedii iin gerekte ikinci
aamada tartlmas gereken bir konuyu ierir. Bu balamdaki ilk madde: "Gmenler bir
ulusal aznlk oluturmakta mdrlar?"gibi bir ey olmaldr kanmzca.
Biime ilikin bu ksa deinmelerden sonra konunun kendisine gelelim.
Kanmzca gmenlerayn zamanda birer ulusal aznlk oluturmaktadrlar.
Osman'n da (Hamburg) belirttii gibi bu yeni bir fenomendir. Normal olarak ulusal
aznlklar, ok eski alardan beri, belli bir ulusun topraklar zerinde dalm; bu sre
zarfnda kendi ulusal kimliklerini korumu topluluklardr. Bunun en bilinen rnei
Yahudilerdir. Trkiye'de bulunan, tm imha, mbadele, asimilasyon abalarna ramen hala
az da olsa varolmaya devam eden Ermeniler, Rumlar, Sryaniler de bu tr aznlklara bir
rnek olarak gsterilebilir.
Avrupa'daki gmen aznlklar ise, tamamen yeni, Savasonrasndaki boom dneminin ortaya
kard bir fenomendirler. Bu aznlklarn yeni ortaya km olmas, onlarn bir aznlk
olmad anlamna gelmez. eitli uluslardan bu gmenler, kendilerini baka bir tarihsel
yaantnn ve gelenein devamclar olarak kabul ettiklerine; ulusal zelliklerini koruduklarnagre; ayr bir milliyet ve kltr evresinden olduklar duygusu onlarda bulunduuna gre
birer ulusal aznlktrlar ve birer ulusal aznlk olarak bask altndadrlar.
Ne var ki bu aznlklar bellibir toprak paras zerinde younlam olmadklar iin
problemin zm karmak bir hale gelmektedir. Eer belli bir toprak paras zerinde
younlam olsalard, onlarn kendi kaderlerini tayin hakk savunulur ve taleplerin ne olaca
konusunda pek fazla bir problem kmazd.
O halde sorun udur: Belli bir toprak paras zerinde younlamamaznlklarn
urad zgl basklara kar talepler neler olmaldr? Bu soruyu sorarken, o aznlklardaninsanlarn hukuki, siyasi vs. eit haklarnn olduu, ama bir aznlk olarak zgl konumlarnn
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
16/46
tannmad varsaymndan hareket ediyoruz. rnein, ngiltere'deki birok gmen grubu bu
kategoriye girmektedir. ngiliz pasaportu tamaktadrlar ve bir ngiliz'in sahip olduu haklara
sahiptirler. Trkiyelilerin durumu daha problemli olduundan, konuya aklk getirmek iin
byle bir soyutlama yapmak gerekmektedir.
Toplantlara katlan bir grup arkada (rnein Gmendergisi evresinden gelenler) bu soruya"Kltrel zerklik" cevabn veriyorlar.
Ne var ki, "kltrel zerklik nasl bir eydir? Bundan kastedilen nedir?"gibi sorulara ak
cevaplar veren bir metin ortada yok. Varsa da biz bilmiyoruz. Daha ziyade kiisel
konumalardan karabildiimiz kadaryla, "Kltrel zerklii" savunan arkadalar, bu
sloganla kltr sorunlarna ilikin bir zerklii kastediyorlar.
Fakat bu izlenimimizden de emin deiliz. Deiliz nk, bu arkadalardan bazlarnn,
Lenin'in "kltrel otonomi" slogann reddetmesinin yanl olduunu sylediklerini ya da en
azndan bu kanda olduklarn biliyoruz. Tam bu noktada "kltrel otonomi" diyenarkadalarn, bundan kltrel alanda bir otonomiyi kastettikleri yolundaki izlenimimiz yok
oluyor. Ya bizim bu izlenimimiz yanl ya da bu arkadalar Lenin'i yanl anlam
durumdalar. Konuyu biraz aalm:
Trkiye Solu'nda da "Kltrel Otonomi"den, mthi bir yanl anlama ile, kltr hayatnda,
kltrel alanla snrl bir otonomianlalmaktadr. Ancak bu anlaylara kaynak olan
mehur tartmada ve Lenin'in ok bilinen yazsnda, ne Lenin, ne de e letirdii muhataplar,
"Kltrel Otonomi"den Trkiye Solu'nun anladn anlamamaktadr. O tartmada bu
kavramn ierii udur: Alan, belli bir blgede younlama sz konusu olmad iin,
blgeye deil, kltre gre belirlenen hukuki, siyasi, mali vs. bir otonomidir. Yani"Kltrel Otonomi" slogannda "Kltr", otonom olacak eyin kendisini deil, ieriini
deil; tabiri caiz ise snrnbelirlemektedir. Bir bakma "Blge"nin karl olarak, onun
olanakszlndan -nk blgesel bir younlama yoktur- onun yerine ikame edilmi bir
kavramdr.
Konuyu bir rnekle somutlayalm. Diyelim ki Almanya'da yaayan insanlar kendilerini u ya
da bu ulusun yesi olarak kaydettirecekler ve rnein Almanya'nn eitli ehirlerine,
sokaklarna, blgelerine dalm olan Trkler, kendilerini Trk olarak kaydettirenler olarak,
ortaklaa ayr bir meclise, bakanlara, mahkemelere, hukuk sistemine, dolaysyla btn bunlar
iin zerk vergilere, vergi toplamak iin vergi memurlarna okullara sahip olacaklardr. Yani
blgeselotonomiden kastedilen gibi, ortada otonom, yani ii ilerinde serbest bir devlet
olacaktr. Sadece farkl olarak, bu devletin belli bir toprak paras olmayacak; oraya buraya
dalm bir nfusu olacaktr ve bu nfusun kimlerden oluacan da "Kltr" belirleyecektir.
Lenin'in muhataplar "Kltrel Otonomi"ye bu anlam veriyorlard ve Lenin de onlarla bu
anlamda tartp kar kyordu.
Sanrz bu toplantda "Kltrel Otonomi"yi savunanlardan hi kimse ona bu anlam
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
17/46
yklemiyor1. O halde, hem talebin "Kltrel Otonomi" olarak adlandrlmas yanltr ve
yanl anlamalara yol amaktadr; hem de Lenin'e yneltilen sulama samadr.
Eer, yorumladmz gibi, srf kltr alanyla snrl bir otonomi kastediliyorsa, konu yine
ak deildir. nk "Kltr"den anlalann ne olduubelli deildir. Kltr kavram birok
farkl anlamlara sahiptir bu anlamlar arasnda kesin bir snr izmek de gtr.
rnein Kltr, "bir yaam tarz" olarak anlalabilir. Farkl kltrler arasndaki, Almanlarn
"Gnlk Hayat" dedii alandaki kltrel atmalardan sz ederken, "Kltr fark" gibi bir
kavram kullanldnda, Kltr'n buradaki anlam yaam tarzdr. Yani kimi sandalyede
yemek yer, kimi bada kurup, kimi elle yer, kimi atal bakla, kimi duran suyu aktp
ykanr, kimi akan suyu durdurup ykanr vs.. Ve bu yaam tarz farkllklar "Gnlk hayatta"
mthi atmalara yol aarlar. Ancak bu atmalara ne devrimle, ne yasalarla ne
kararnamelerle son verilemez. Bunlar ancak hayatn kendiliinden ak iinde deiip yok
olma ansna sahiptirler. Dolaysyla siyasi bir slogann konusunu oluturamazlar.
"Kltrel Otonomi"den kastedilen herhalde bunlar olmasa gerek. Yani "yaam tarz"
anlamnda kullanlmyor olsa gerek.
Kltr, gzel sanatlarn genel bir karl olarak da kullanlr. Kastedilen herhalde bu da
deil. Kimsenin u veya bu iiri yazmasna; u veya bu mzik parasn bestelemesine
kimsenin kart yok. rnn kaderi de byk lde kapitalizmin pazar yasalarna gre
belirlenir.
Kltr, toplumdaki btn maddi ve manevi deerler olarak anlalyorsa, sorun daha
basitlemi olmuyor. rnein Trklerin, Almanlarla ortaklaa maddi ve manevi deerleri, ayr
olanlardan ok fazladr. Ayn tipte, mutfak, banyo, tuvalet, odalardan mteekkil, ekirdekaileye gre yaplm evlerde yayorlar, ayn fabrikadan km elbiseleri giyiyorlar, ayn
fabrikalarda alyorlar, ayn trden arabalara biniyorlar, hesaplarn ayn zaman, para, l
birimlerine gre yapyorlar, ayn saatte kalkyor ve ayn saatte yatyorlar, ayn yollarda
yryp, ayn maazalardan al veri ediyorlar vs.. Ama btn bunlar iinde ayr olanlar,
yani ayr mzikten zevk almak, ayr tad zevki bulunmak vs. kastediliyorsa hem bunlarn siyasi
bir sloganla ilikisi yoktur, hem de bu snrn nerede ekilecei belli deildir. Bir ulustan
insanlar arasndaki farklar ou kez, ayr ulustan insanlar arasndakilerden daha fazladr.
En geni anlamnda Kltr kavramna Hukuk da girer. Yani kastedilen hukuki bir otonomi
olmasa gerek. Buna hi bir devlet msaade etmez. rnein "gze gz, die di" baka bir
hukukun temelidir. Hukuku kapsayan bir kltrel otonomi, belli bir aznln kendi
aralarndaki anlamazlklarda kssas ilkesini kabul eder ve dier mahkemeler onlara
karamaz. Kimsenin byle bir eyi savunduunu sanmyoruz. Demek ki, Kltr kavramna
burada hukuk dahil edilmemektedir.
Kltr'den okumuluk yazmlk dzeyi de anlalr. "Kltrl insan" denildiinde, bu
1Ne var ki, bu yargmzn aceleci ve dikkatsizce yaplm bir yarg olduunu toplantlarda grdk. Die
Brcke (Kpr) dergisinden Necati Mert, tam tamna, snr kltrle belirlenmi byle devletleri
savunuyordu.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
18/46
anlamda kullanlm olur. Aa yukar bilgili, ok okumu, ok mrekkep yalam demektir.
Bunun kastedilmedii de ak.
En geni anlamla bile Kltr' anladmzda, bundan: 1) Yaam Tarz, 2) Hukuk, 3) Maddi
ve manevi deerler 4) Bilgi Dzeyi'ni kardmzda geriye ne kalyor? Herhalde bir ok
eyin yan sora u e: 1) Dil, 2) Din, 3) deolojiler. Esas tartmann bu sorunlarla ilgiliolduu aktr. O halde eyaya adn koyalm. Kltr gibi ne olduu belirsiz bir kavram
yerine, konumuz bakmndan nemli olan bu sorunu ele alalm. Burada yaptmz gibi
"Kltrel Otonomi" kavramn analiz edip, kastedilmeyenleri kardmzda, geriye bu
nemli e kalda gre; "Kltrel Otonomi" talebi, bu arkadalarn kullanmnda: Dinsel,
dilsel, ideolojik Otonomi demektir. imdi bu eyi ve her biri konusunda taleplerimizin
neler olmas gerektiini ele alalm.
Din'den balayalm.Dinsel Otonomi demek, dini bir cemaatin i ilerinde serbest olmas
demektir. Sz konusu olan aznlklar olduuna gre, aznlk dinlerinin i ilerinde serbest
olmas demektir. Ama bu zmnen, devletin tand resmi bir din olabilecei anlamna da
gelir. Ve bu anlamda, bir talep olmaktan ziyade, Almanya'daki geerli durumu tanmlar,
aznlk dinlerine otonomi kavram. nk Devlet, resmen Katoliklii ve Protestanl
tanmakta, onlara vatandalardan (bu arada o dinden olmayanlardan da) ald vergilerden
bahiler datmakta; ynetici ve memurlarn almaya balaylarndaki yeminlerinde dini
unsurlar bulunmaktadr; tatil gnleri Hristiyan dinine gre belirlenmektedir vs.. Buna
karlk, rnein Mslmanlar tamamen otonom bir hayat yaamaktadr. badet yerlerini
kendi paralaryla yapyorlar. Birok yerde imamlarn kendileri bulup finanse ediyorlar; dini
eitim veren okullarn kendileri kuruyorlar vs..
Dinsel Otonomi bizlerin talebi olamaz. O, zaten verili durumu srdrmek demektir. Ama
bizlerin talebi, rnein slamiyetin de resmi bir din olmas olamaz. Biz, devletin dinsel
inanlara her trl mdahalesine, yani baz dinlerin imtiyazl, bazlarnn imtiyazsz olmasna
kar kmal, din ve devlet ilerinin birbirinden ayrlmasn savunmalyz. Yani Hristiyanla
tannan imtiyazlara kar kmal, onun da Mslmanlkla ve dier dinlerle ayn statye
getirilmesini savunmalyz. Ama ayn ekilde, kimi akl evvellerin talep ettii gibi, rnein
kuran kurslarnn kapatlmas gibi taleplere de kar kmalyz. Her cemaat tamamen kendi
zverisiyle istediini yapabilmelidir.
O halde bizlerin slogan, dinsel otonomi deil, din ve devletin ayrlmas klasik talebiolabilir.
Ancak slamlk sz konusu olduunda durum daha karktr. Din ve devlet ilerinin ayrlmas
talebi, dinin belli bir tanmna, yani sadece kiisel bir inan sorunu olduu; kiiyle Allah
arasnda bir sorun olduu; dinin baka bir eyi kapsamad anlayna dayanr. Ama baz
dinler kendilerini byle tanmlamazlar. rnein slamlk. O sadece bir inan sistemi
deildir; ayn zamanda bir hukuk sistemidir. nsanlar aras ilikileri dzenler. Dolaysyla,
yaayan deil ama "Ortodoks" slamlkla laiklik ilkesi arasnda uzlamazbir eliki
vardr. Hi bir devlet kendi egemenlik alan iinde baka bir hukuksistemine msaade etmez.Ama ayn ey slam hukuku iin de geerlidir. Bu durumda sorunun zmnn bir tek yolu
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
19/46
vardr: g ilikisi. Gl olann sistemi dieri zerinde bir diktatrlk demektir.
Bu durumda sorun udur: Biz hangi hukuk sisteminden yanayz ya da yana olmalyz? Biz
laik bir sistemden yana olmalyz. Bu bir inan sistemi olarak Mslmanln devletten
bamszl demektir ama ayn zamanda bir hukuk sistemi olarak, onun tannmamasndan
yana olmak demektir.
Bu, kimi militan slam gruplarla ak bir elikiyi davet eder. Ancak fazla abartlmamaldr.
Bu tarikatlerin yesi dahi olsalar Mslmanlarn ou byle bir programdan yana deildirler;
ezilenler arasnda yaayan slamlk bakadr; slam felsefesi ve hukuku bakadr. Devlet
dininin slamlk olduu dnemlerden bile, halk arasndaki problemleri er'i deil rfi hukuka
gre zmlemitir. Hatta Osmanl mparatorluu'nda rfi hukuk daha byk bir neme sahip
olmutur.
O halde bir daha tekrar edelim: Kltrel otonomi kavramnn ieriinde din varsa, sloganmz
kltrel, yani dinsel otonomi olamaz. Tek doru slogan devlet ve din ilerinin ayrlmasdr.Gelelim dilsel otonomiye. Sloganmz birdilsel otonomi de olamaz. Bu talep, azlk
dillerinin dezavantajl durumunun korunmas anlamna gelir. Yani devlet azlk dillerinin
retilmesine; o dili kullananlar arasnda bir kltrel hayatn gelimesine karmayacak
demektir, ki bugnk durum aa yukar tam da buna tekabl eder.
Bizim sloganmz Dillerin Eitliiolmaldr. Yani hi bir dile imtiyaz tannmamas; hi bir
dilin bask altna alnmamas.
Dillerin eitlii, isteyene ana dilinde eitim hakk demektir.Ya da ayn zamanda ana dilini
ikinci bir dil olarak seme hakk demektir. Bu okullarn ayrlmasn gerektirmez. Temel ilke,kimsenin ana dilinden baka bir dilde eitim yapmaya zorlanmamas; ama ayn zamanda ana
dilinde eitim yapmaya da zorlanmamasdr. Bu devletin btn yaynlarnn tm aznlk
dillerinde yaplmas demektir. Bu televizyon ve radyoda dier dillerin de yaynlarnn
bulunmas demektir.
Ama btn bunlar "kltrel zerklik" kavramna girmez; dillerin eitlii kavramna girer. Ve
kltrel zerklik kavramna kar kan Lenin'in savunduu da budur.
Ancak, dil bir aratr. nsan onunla dnceyi iler. Tpk makinalarla doay iledii gibi.
Peki, ilenecek olan dnce ne olacaktr? Burada nc eye, ideoloji bahsine geliyoruz.Modern toplumda hi bir dnce yoktur ki ideolojiler yani snfsal karlar d olsun.
Kltrel zerklik, eer ideoloji kavramn da ieriyorsa, "ideolojik zerklik" gibi bir
samala varrz. Ezilenlerin slogan ancak, ideolojik sava olabilir ki, bunun en uygun
koullar fikir zgrln garantileyen kanunlarla oluur. Bu durumda biz, rnein, meslek
yasa gibi yasalara kar kmak zorundayzdr.
O halde, bir aznlk olarak gmenlerin talepleri "Kltrel zerklik" deil, her iki anlamyla
da deil, laiklik, dillerin eitlii ve fikir zgrl olabilir.
Btn bunlar ise, biz gmen aznlklarn sorununun sadece bir yann; ve esasnda daha daaz yakc olan yann temsil eder. Bugn bir gmen aznlklar hareketini tartan bizler
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
20/46
arasnda "kltr" sorununun byle ne kmas; ve ok harc alem bir eymi gibi, eit
haklar, kotalama, imtiyazl fonlargibi; ok daha can alc sorun ve sloganlarn ikinci plana
dmesi de bir rastlant deildir.
Bunu tartanlar gmen aznlklarn genel kitlesinin eilimlerini ve sorunlarn
yanstmamaktadr. Bu tabaka genel ii kitlesine oranla, gnlk hayatta, yaam tarzanlamnda, ama hi de siyasi bir mcadelenin konusu olmayan bir alanda Almanlarla srekli
bir eliki iinde bulunduundan; ve mesleki ilgileri genellikle kltre ynelik olduundan bu
sorunlar ne kmaktadr.
Gnlk hayatta karlalan kltrel atmalar amann; Almanlarn etno-sentrizmini en
azndan trplemenin yolu, kltrel hogr zerine nutuklar ekmekten; brorler
yazmaktan ve "kltrel otonomi"slogann atmaktan gemez. Btn bunlar sadece onlarn hor
grlerine hakllk kazandrr ve pekimesini salar. Bu alandaki gerek deiiklik,
milyonlarca gmenin haklar uruna militan bir mcadeleye girmesinden geer. Byle bir
ynsal ve politik hareket, gnlk hayat da etkiler. Ama bunun art: Doru program ve
stratejiler ortaya koymak; gmen ynlara ulamaktr.
Demir (Hamburg)
1988
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
21/46
Kltrel zerklik Tartmalar ve Lenin
Domas mmkn olan birgmen aznlklar hareketi, dier hareketlerin deneylerine
dayanarak olumaldr. Ancak bylece onlarn getii aamalar daha hzl, minyatr llerde
ama olanana sahip olabilir.
Fakat, henz kelimenin gerek anlamnda domam olan bu hareket, bugn, tm hareketlerin
bir gerileme, yatana ekilme dneminde; bunun yaratt moral bozukluklar, zel hayata
dnler, genel olarak teoriye ve zel olarak da Bilimsel Sosyalizme duyulan bir gvensizlik
ve ilgisizlik dneminde; bylesi bir tarihsel atmosferde,-ekillenme eilimi gstermektedir.
Bu eilimler gmen azanlklarn sorunlarnn bilincine varan; kendileri bu gmen
aznlklarn bir entelijansiyas olmaya aday aydnlar zerinde de yansmakta ve bylece ancak
teorik alma araclyla kavranabilecek olan dier hareketlerin tarihsel tecrbelerinin hzla
almas olanaklarn azaltmakta; henz tohum. halindeki bu hareket birbiri pei sra kmaz
sokaklara; Amerika'y yeniden keflere yneltmektedir. Glklerin byk blm tam da bu
zgl tarihsel durumdan kaynaklanmaktadr.
Bu tarihsel koullarda gmen sorunlarna ve bir gmenler hareketine yneli; ayn zamanda
Burjuva ve Kk~Burjuva Sosyalizmlerinin Marksizm'le balarn koparmalarna tekabletmektedir. Marksizm'in itibar olduu dnemlerde (rnein 1960'lar sonu ve 70'lerde) bu
snfsal eilimler kendilerini Marksist bir terminolojiyle; Marksizm alan iinde ifade etme
eilimindeydiler. Bu eilimlerin gerek snfsal anlamlarn kavramay gletirmekle birlikte;
en azndan, bir lye kadar taraflarca kabul edilen ortak bir kavramsal temel salyordu.
Bugn ise, Marksist kabuun atlmasyla birlikte, tartmalar tamamen farkl teoriler,
kavramlar ve programlar biiminde ortaya kmaktadr. Farkllklar tespit nispeten daha
kolaydr, nk bu farklar dorudan doruya kavram ve hedeflerde ifadesini bulmaktadr;
ama ayn zamanda tartmay yrtecek bir ortak dil bulmak zordur. Ve tam da bu nedenle
ayrlklar, daha somut, programatik bazda tartlma olanana sahiptir.
Gmen aznlklarn sorunlarna yneliin ayn zamanda Marksizm'den ve genel olarak
teoriden uzaklamaya paralel gitme eilimi gstermesi, yzeysel olarak bu sreci
gzlemleyenlerde, gmen aznln sorunlarna ynelmenin ancak sosyalizmden
uzaklamayla mmkn olabilecei, ya da bu uzaklamann bir ifadesi olduu gibi bir
yanlsamaya yol amaktadr, ki bu yanlsama iinde bulunanlar genellikle kendilerini
"Marksist" olarak tanmlayanlardr. Bunun sonucu olarak da, taraflar birbirine karlkl
kantlar sunmakta; birbirlerinin grlerine varlklaryla hakllk kazandrmaktadrlar.
Sonu olarak ortaya ylesine bir sahte ikilem kmaktadr: Eer Marksizm'e inanyorsanz,bir gmen hareketi karssnda ilgisiz hatta dmanca davranmak zorundasnz; eer gmen
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
22/46
hareketine yneliyorsanz Marksizm'den uzaklamak zorundasnz.
Bu sahte bir ikilemdir. Taraflar gerekte ayn madalyonun iki yzn oluturmaktadrlar. Bir
gmen hareketinin imkan ve gerekliliklerini kabul etmek, Marksizm'den uzaklamay
gerektirmez; aksine tam da Marksizm bu imkan ve gereklilii grmeyi gerektirir; tersine
gmen hareketine yneli, o hareketin baars iin Marksizm'i gerektirir. Ama dogmatik birMarksizm'i deil, Tarihin grd en devrimci reti olan, eletirel ve yaratc Marksizm'i.
Biz bu nc alternatifi; sahte ikilemin karsndaki kutbu savunuyoruz. Bu nedenle de
Marksizm'e ynelik eletirilere cevap verme gereini her an, her admda hissediyoruz.
Gmen hareketi iinde, ortak problemlerden kaynaklanan pratie ynelik bir birliin yan
sra, program ve strateji balamnda ayrlklar, tartmalar olacaktr. Ama ayn zamanda
"ideolojiler aras" bir tartma da olacaktr. Marksistlere ynelik, u sralar en yaygn
eletirilerden biri de "Kltrel zerklik" sorunu etrafnda dmlenmektedir. Denilmektedir
ki , Lenin Kltrel zerklii reddederken yanlmaktayd, ama biz bunu savunmalyz. Bu
anlay Gndemde de ifadesini bulmu ve gndeme konu zerklikbal altnda alnmtr.
Bu eletirilere kar kanlar da grlyor. Ancak bu talebi, kendilerini Marksist olarak kabul
ettikleri iin reddedenler, Kltrel zerklikten bu talebi ne srenlerle ayn eyi anlyorlar:.
Sadece Kltr'le snrl bir zerklik; sadece Kltr' kapsayan bir zerklik.
oumuz Trkiye sosyalist hareketinden geliyoruz. Bugn Marksizm'i savunsak da
savunmasak da onu orada rendik. Trkiye sosyalistleri arasnda, ok yaygn ve korkun
sonular douran, muazzam bir ounluun paylat baz ortak yanlglar vardr; Kltr'
kapsayan bir zerkliin "Kltrel zerklik" slogannn anlam olduu gibi.
Tek yaygn yanlg budeildir. rnein, 1905'te Lenin'in savunduu "ilerin Kyllerin
Demokratik Diktatrl" slogan, Trkiye solunun hemen hepsince "Kyllk Desteinde
Bir Proletarya Diktatrl" olarak anlalr. Bu, mthi ve gc yaygnlndan gelen yanl
anlama nedeniyle Trkiye Solu, gerek ki Taktii, gerek Nisan Tezleri'ni, gerek daha sonraki
tartmalar ve gerekse Ekim Devrimi'nin kendisini doru yorumlama, anlama olanan
yitirir.
Bir baka korkun ve yalan yanl anlama, bir tarihsel gei dnemiolan Proletarya
Diktatrlile, Komnizmin alt aamas olan Sosyalizmin ayn ey saylmasdr. Bylece
gerek "Tek lkede Sosyalizm" tartmalarn; gerek Sovyetlerdeki gelimeleri; gerek SovyetDevletinin karakterini; gerek Gorbaov reformlarn anlamak olanakszlar.
Bunlarn sonucu olarak gerek amza damgasn vurmu en byk olaylar; en byk
tartmalar gerekse bugn varolan glerin byk bir blm. Trkiye solu iin anlalmaz ve
kavranlmaz kalmaya mahkum olur.
te, "Kltrel zerklik" sorununda da bylesine korkun ve yaygn bir yanl anlama sz
konusudur. Dier yanl anlamalarda olduu gibi, bu problemde de Marksizm'i eletirenlerin
eletirdii Marksizm deil kendi yanl anlamalar; ama Marksizm'i szde savunanlarn da
savunduklar Marksizm deil, kendi yanl anladklar Marksizm'dir. O sahte dilemma buradada karmza kar.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
23/46
Hem bu sahte dilemmay somut olarak gsterebilmek; hem de gerek Marksizm'i bu yanl
eletiri ve savunular karsnda savunabilmek iin bu blmde mehur "Kltrel zerklik"
tartmasn, alntlarla zetleyip tezimizi kantlamaya alacaz.
Kaynak, Lenin'in iki makalesidir. Her iki Makale de, Sol Yaynlar tarafndan. yaynlanm
olan "Uluslarn Kaderlerini Tayin Hakk" adl kitabn l ve 52. sayfalara arasndabulunmaktadr. Birinci makale: "RSDP'nin Ulusal Program"; ikinci makale ''Ulusal Sorun
zerine Eletirici Notlar" baln tamaktadr.
***
Birinci Dnya Sava ncesinde varolan Avusturya-Macaristan imparatorluu bir "Uluslar
Mozaii"dir. Bu yakcl nedeniyle "Ulusal Sorun" o zamanki Avusturyal Marksistlerin
daima tarttklar bir problemdi. Avusturya Sosyal Demokrat Partisi, 1899'daki Brnn
Kongresinde gndeminin bana "Ulusal Sorun"u alr. Ortada iki karar tasars vardr.
Birincisi Parti'nin Merkez Komitesi'nin tasarsdr: Blgesel bir zerklii talep etmektedir.kincisi, Gney Slavlar Sosyal-Demokrat Parti Komitesi'nin tasarsdr: "Kltrel zerklik"
talep etmektedir.
te, Lenin'in yazlarnda tartmalara ve Lenin'in "Kltrel zerklii" reddetmesine ve
eletirmesine yol aan tasar budur.
Peki bu tasarda kltrel zeklikten kastedilennedir? Bu en ak biimde, tasar metninden
anlalabilir. Yalnz tasar metnini aktarmadan nce, iki ksa aklama gerekiyor. Kltrel
zerklii savunan tasar, Yahudileri bu tasarnn kapsamnda grmemektedir ve Kongre bu
tasary reddedip, aslnda bir uzlamay ifade eden Merkez Komitesi'nin tasarsn kabul
etmitir. imdi tasarnn metnine bakalm; Lenin'in aktard kadaryla tasarnn birinci
paragraf yle:
"Avusturya'da yaayan her ulus, yelerinin bulunduu blge hangisi olursa olsun, (dil ve
kltr alanna giren) btn ulusal sorunlarn tam bamsz olarak dzenleyen zerk bir grup
oluturur."(s. 38)
Aktarlan paragrafta, zerkliin sadece dil ve kltr konularyla m snrl olduu yoksa, dier
alanlar da kapsayp dil ve kltre gre mi belirlendii, muhtemelen eviriden kaynaklanan
bir belirsizlie Sahiptir. Ama "btn ulusal sorunlar" ifadesi, kastedilenin kltrle snrl
olmadn gsterir.
Burada kastedilenin sadece kltr kapsayan bir zerklik deil, kltre gre belirlenen ama
d ileri hari bir devletin btn dier alanlarndaki zerklii olduu hem tasarnn
alternatifinden, hem de Lenin'in baka yerlerdeki aklamalarndan anlalmaktadr.
Tasarnn Merkez Komitesi tarafndan sunulan alternatifi, snr blgelere gre ekmeyi
neriyordu, dil ya da kltre gre deil. Yani tartma zerk olacak eyin ieriinde deil,
zerkliin neye gre belirleneceinde idi. Lenin yukardaki ilk paragraf aktardktan sonra
bunun reddedildiini belirtip, unlar yazyor:
"Bunun yerine lkelik (territorrialiste) bir program, yani 'ulusun yelerinin yaad blgeyi
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
24/46
gz nnde tutmayan' hi bir ulusal grup yaratmayan bir program benimsendi."(s. 38)
Baka bir sayfada da Lenin yine bu Kltrel zerklik programnyle aklyor:
"Her yurtta, kendisini u ya da bu ulusun bireyi olarak kaydettiriyor ve her ulus, yelerini
vergilendirme yetkisi olan, bir ulusal parlamentosu (diyeti) ve ulusal 'devlet sekreterleri'
(bakanlar) olan bir hukuksal btn oluturur." (s. 32)
Alntlardan da aka anlald gibi, zerk olan ey sadece kltr olmayacak, kltr ve
dil'e gre belirlenen bir hukuk ve maliye sistemi, yani bir devletolacaktr. Bu devletin
sadece belli bir toprak paras bulunmayacak, ama kendi meclisleri, bakanlar, btesi,
vergileri toplayacak memurlar, vergi karanlar hapse atacak polisleri, o polisleri ve vergi
memurlarn eitecek okullar vs. olacaktr. Bunu bugnn Almanya'sna ve rnein buradaki
aznlklara uygularsak yle bir manzara ortaya kacaktr: Trkler, spanyollar, Yugoslavlar
vs. her biri, kendini bir ulusun yesi olarak kaydettirecek, bunlarn her birinin topra
olamayan ama a ilerinde serbest olan zerk bir devleti olacak; her birinin kendi memurlar,okullar olacak vs. .
Bu plann samal ve uygulanamazl ortadadr. Sanrz bunu imdi kimse savunmuyor.
Bunu reddeden ve eletiren Lenin'in hi de haksz olmad ortadadr. Dolaysyla Lenin'e
yneltilen eletiriler anlamszdr.
Bu durumda "Kltrel zerklii"savunan arkadalar diyebilirler ki: "Evet, Lenin buna itiraz
ederken hakl, biz, kabaca, "Kltrel zerklie" kar kt iin Lenin'i eletirmekte
yanlmz. Ancak, hakl olduumuz bir yan var. Bizler "Kltrel zerklik"ten, sadece Kltr
sorunlarna has bir zerklii kastediyoruz, yani esas olarak okullar. Lenin bu anlamda bir
kltrel zerklii de reddetmektedir."
Dorudur, Lenin bu anlamda da bir kltrel zerklii reddetmektedir. Yani okullarda
retilecek standart dersleri, her dil ya da ulus grubunun belirlemesini, bunlarn okullarnn
ayrlmasn reddetmektedir. rnein yle yazyor:
"Pratik uygulamada 'toprak-d' (u ya da bu ulusun zerinde yaad topraa bal
olmayarak) zerklik plan, ya da 'ulusal kltr zerklii' bir tek eyi ifade edebilir: okulun
uluslara gre, blnmesi, yani eitimde ulusal kapal alanlarn kabul. Proletaryann
sosyalizm uruna, snf sava bakmndan sorunu ele almasndan vazgetik, demokrasi
asndan bile nl Bund'u plann btn gerici niteliini anlayabilmek iin, bu planngerekten neyi temsil ettiini aka grmek yeter."(s. 36)
Peki, Lenin, okullarn ayrlmasna ve onlarn programlarnn o aznlklar tarafndan
belirlenmesine hangi gerekelerle itiraz etmektedir?
Lenin, itirazlarn toplumsal tecrbeye ve soyutlamalara dayandrmaktadr. Okullarn
ayrlmasnn nasl bir sonu verdiine ve kime hizmet ettiine rneklerebakarak bir karar
verir. O zamann dnyasnda, okullarn uluslara gre ayrld tek rnek, ABD'nin gney
eyaletleridir. Orada siyahlar ve beyazlar ayr okullara gitmektedirler:
"Bir rnek ve okulun 'ulusallatrlmas' iin bir proje, bize neyin sz konusu olduunu aka
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
25/46
gsterecektir. Amerika Birleik Devletleri'nin btn yaamnda, Kuzey eyaletleriyle Gney
eyaletleri hal blnm durumdadr; Kuzeyde zgrlk ve kle sahiplerine kar savam
gelenekleri egemendir; Gneydeki eyaletlerde iktisadi baskya urayan, kltrel bakmdan
geri halde tutulan (...) vb. zencilere kar zulmn kalntlaryla birlikte, . kleci gelenekler
egemendir. Kuzey eyaletlerinde zencilerle beyazlar ayn okula giderler, Gneyde zenciler iinzel okullar-eer deyimi uygun grrseniz 'ulusal' ya da rksal okullar- bulunmaktadr.
Bana yle geliyor ki, bu, okulun 'Ulusallatrlmas'nn biricik pratik rneidir."(s. 36)
Keza, Lenin'in yazy yazd sralarda, ar'n bakanlarndan biri, Yahudi okullarnn
"ulusallatrlmas" yani ayrlmas ynnde bir yasa tasars hazrlam bulunmaktadr ve
Lenin itirazna bir argman olarak bunu da getirir. Lenin tavrn belirlerken, somut olgulardan
hareket ediyor. Soruyor; "okullarn uluslara gre ayrlmas kime hizmet ediyor ve bunu kim
istiyor?" diye. Ve rneklerle cevaplandryor: Amerika'nn klecileri, arn bakanlar. Bu
nedenle, brakn bir sosyalisti, bir burjuva demokratnn bile buna kar kmas gerektiini
yazyor.
Ayn gerici, ayrc eilim, ilke olarak deil ama pratik bir uygulama olarak bugnk
Almanya'da da grlmektedir. Yabanclarn ocuklar sistematik olarak "Sonderschule"lere
aktarlmaktadr.
Ancak, buna da itiraz edilebilir. Denilebilir ki, ayrlma var, ayrlma var. Sz konusu rnekler,
eitsiz durumlarda, zorla yaplan ayrlmalardr. Biz eit olacamz varsaymndan hareketle,
gnll bir ayrlmadan yanayz. O zaman bu tehlikeler sz konusu olmaz. Aznlklar bylece
kendi kltrlerini zerk olarak gelitirme olana bulurlar. lk bakta pek mantki gibi
geliyor, ancak meseleyi biraz derinliine ele almaya alalm.Bir an iin, Trk aznln btn haklara sahip olduunu ve bu aznln kendi okullar,
mfredat programlar, retmenleri olduunu var sayalm. (Programlarn ierii bahsine sonra
geleceiz. )
Bir ok ocuk ve gen iin bu okullara gitmek, corafi nedenlerle olanaksz ya da ok g
olacaktr; bu okullardaki eitimin kalitesi ister istemez Alman okullarna gre daha dk
olacaktr, daha ok ezbere dayanacaktr, Trkiye'nin ve Trklerin daha kalitesizretmenleri
tarafndan verilecek, ayn kalitesizlik kitaplara da yansyacaktr. Eitim Trke olduundan,
ne kadar iyi retilirse retilsin renciler Almanca'ya daha az egemen olacaklardr vs..
Okulu bitirdikleri andan itibaren, bir aznlk olmalar dolaysyla fiiliyatta aleyhlerine olacak
tercihlerin ntr olacan varsaysak bile, eitimin kalitesi nedeniyle daha az i bulma anslar
olacaktr. Ve bir ka kuak sonra Almanlarla Trkler arasnda bugnknden ok daha byk
bir kastlama, Trklerin de alt kast oluturma durumu ortaya kacaktr. Bu srecin ulusal
dmanlklar ve nyarglar ne kadar krkleyecei de iin cabasdr. Kltrel zerklii
neren arkadalar, aznlklara, fiilen Huxley'in Yeni Dnya'snda gamma kategorisinden bir
rol ngrmektedirler. Ve bu, tam da burjuvazinin "kili Toplum" planlarna denk dmektedir.
Lenin'in okullarn ayrlmasna itirazlarndan biri de, bu okullarn fiilen papazlarn elinde
olacadr. Ayn ey Trkler iin de geerlidir. Ayr Trk okullar demek, hocalarnegemenliindeki okullar demektir. Ve bu burjuvazi iin hi de kabul edilmeyecek bir ey
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
26/46
deildir. Gnlnde yatan aslandr.
Lenin'in, Kltrel zerklie kar karken ki mantki itiraz ise Kltr'n deoloji'den
ayrlamayaca noktasnda toplanr. yle yazyor:
"Eitim alann ayr tutmak her eyden nce sama bir topyadr, nk (genel olarak 'ulusal
kltr' gibi) okulu ekonomiden ve siyasetten ayrmak olanakszdr."(s. 35)
deoloji Kltrn bir esidir ve onu soyutlamak mmkn deildir. Ama herhangi bir ulus ya
da aznlk iinde bir tek ideoloji olamaz, snf ayrlklar varsa bunlar kendilerini farkl
ideolojiler biiminde yanstrlar. Ne var ki snflarn konumlar da eit deildir, egemen
snflarn ideolojisi egemen ideolojidir. Kltr ideolojiden soyutlamak mmkn olmadna;
egemen snfn ideolojisi de kltre egemen olduuna gre, kltrel zerklik demek, aznln
burjuvazisinin, egemen snflarnn ideolojik zerklii demektir.
Kltrel zerklii savunan arkadalar. Evet biz de tam bunu kastediyoruz, Alman
burjuvazisinin ideolojik egemenlii yerine, Trk burjuvazisinin ideolojik egemenlii altndaolalm, hi olmazsa kimliimizi kaybetmemi, kltrmz gelitirmi oluruzdiye dnyor
olabilirler. Kendi alarndan hakl da olabilirler, nk kendileri bizzat o burjuva
ideolojisinin tayclardrlar ve burada Trk aznlnn burjuvazisinin, yani kendilerinin
karlarn korumu olmaktadrlar, ama o aznlk iinde egemen olmayan bir ideolojiyi
savunan bizler de, tam da bu noktada onlarn savunduu ideolojinin egemenliine kar
kmak; bizim grevimizin bizzat ncelikle "kendi" burjuvazimizle savamak olduunu
sylemekte serbestiz ve haklyzdr. Sizler iin tayin edici ulusal kimlik olabilir, onun
karlnda kendi burjuvazinizinsaflarnda yer alabilirsiniz, bizler iin tayin edici olan ise
snfsal kimliktir, onu ulusal ya da kltrel kimliimiz karsnda harcamaya niyetimiz yok.
Kltr'n u ya da bu grnmn ideoloji'den ayrmak; dnce dzeyinde yaplabilecek bu
soyutlamay gerek hayatta yapmak mmkn olmad iin Lenin "Kltrel zerklik"
sloganna, zerkliin kendisi srf kltrle snrlanyor olsa da kar kmaktadr. Eer kltrel
zerklii savunanlar ideolojinin ayrlmasn mmkn gryorlar ise, bu ayrlmann nasl
olabileceinin somut mekanizmalarn da gstermek zorundadrlar.
Lenin'in, ideolojinin Kltr'n soyutlanamaz bir esi olduundan hareketle; her toplumda iki
kltr olduundan sz etmesi, bu soyutlanamazlk gz ard edildii, grmezden gelindii iin
yanl anlalmaktadr. imdi de bu yanl anlamann zerinde duralm. Lenin yle yazyor:
"Her ulusal kltr, gelimi olmasa bile, demokratik ve sosyalist bir kltrn elerini ierir,
nk her ulusta, yaam koullar zorunlu olarak demokratik ve sosyalist bir ideolojiyi
douran, smrlen bir emeki yn vardr. Ama her ulusta, ayn zamanda bir burjuva kltr
de vardr ve bu, ulusal kltrn "bir esi" olarak kalmaz; egemen kltr biimine brnr.
Bylelikle, "ulusal kltr", genel olarak byk toprak sahiplerinin, papazlarn ve
burjuvazinin kltrdr."(s. 21)
Bu ok bilinen alntda Lenin'in egemen ve alt olarak niteledii ey gerekte ideolojidir.
Ama ideoloji'yi kltrn herhangi bir boyutundan pratik hayatta ayrmak mmknolmad iin, Lenin okuyucunun anlayna snp, kavramsal dzeyde bu ayrm yapma
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
27/46
gereini duymamakta, dolaysyla "iki kltr"den sz etmektedir. Ayn Lenin'in Devrimden
sonraki tartmalarda "Proleter Kltr" kavramna kar kt ve onu sama bulduu da
bilinir. Peki, Lenin kendi kendisiyle elimi olmuyor mu? Olmuyor, nk bu tartmada da
Kltr baka bir anlamda kullanlmaktadr.
Eer Kltr' sanat eserleri olarak anlarsak, ki Devrim sonras tartmada bu anlamdakullanlmaktadr, bir "proleter kltr" olamaz. Olamaz, nk proleter ve burjuva
devrimlerinin karakteri farkldr.
Burjuvazi iktidara gelmeden nce kendi kltrn tpk ekonomiye egemen olduu gibi
gelitirebilmi ve kendi deer yarglarn topluma egemen klabilmitir. Ama proletarya
toplumsal konumu gerei burjuvaziden daha stn bir kltr gelitiremez, var olan enerjisini,
en iyi beyinlerini, kltrel-sanatsal yaratmlara deil ekonomik, politik ve ideolojik
mcadeleye ayrmak zorundadr. ktidara geldii andan itibaren ise, o gne kadar kendisinden
esirgenmi olan, burjuvazi dahil tm insanln kltrn zmlemeye ynelmek zorundadr.
En geni ynlara okuma, yazma ve tahsil imkanlar salamak; insanln sanatsal
yaratmlarnn ucuz basklarn yapmak vs. gibi ileri baarmak zorundadr. Proletarya, ancak,
tm yaratlm kltrleri zmledikten sonra onlar aabilir. Ama bu srecin kendisi, ayn
zamanda proletaryann yok oluuna da denk der. Proletarya iktidara egemen bir snf olmak
ve bu egemenlii srdrmek iin deil, tm snflar, dolaysyla da kendini yok etmek iin
gelir. Ve iktidara gelme kendini yok etme srecinin ilk admdr. Dolaysyla gelecein
kltr bir "proleter kltr" deil, burjuva medeniyetinden daha stn bir medeniyetin,
sosyalist bir medeniyetin kltr olabilir. Sosyalist bir kltr olabilir, snfsz toplum
kltrolabilir. Proletarya, snfsz bir topluma ulancaya kadar, sadece sosyalist bir
ideolojiyi gelitirebilir, ama birkltr deil. deoloji Kltr'n bir esi olduu. lde,
genel anlamyla kltrn sadece bu esini gelitirme yeteneinde olabilir.
O halde Lenin'in yukardaki mehur alnts, sanatsal yaratmlar, ayr bir deer sistemi
anlamnda anlald taktirde Lenin'in ne dedii anlalmaz olur. nk byle bir sosyalist
kltr yoktur.
Fakat ezilenler arasndaki bir kltrden, Kltr'n baka bir anlamnda. yani biryaam tarz
anlamnda,belli ller iinde sz edilebilir. iler arasnda, adeta evrensel birkarakter
tayan ime, seksistakalar, futbol ve takm taraftarl gibi biralt kltrden sz edilebilir.
Keza, fabrikadaki retimin insan tketen - yabanclam emeine bir tepki olarak, insannretim iinde kendini gelitirme ve gerekletirme ihtiyacnn bir rn olarak son derece
yaygn olan, i saatleri dnda el ileriyle, bahe ileriyle uramak da hemen hemen srf
iilere has bir kltr saylabilir. Gerekte ii snfnn st ve kalifiye tabakalar arasnda bu
kltr, alt tabakalar arasnda da futbol, seksist akalar vs. kltr daha bir yaygnlk gsterir.
Ne varki, Lenin'in tartma konusu bunlar deildir.
(Esasnda burada ele alnan rneklerde grlen, Kltr kavramnn, son derece
belirsizliinden, birbiri iine gemi deiik anlamlarndan dolay. "Kltr" szcne
dayanan bir slogann nasl belirsizlikler ve tehlikeler ierdii de ortaya kmaktadr. )***
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
28/46
Lenin'in "Kltrel zerklik" sloganna kar kmas, onun uluslar, diller, rklar zerindeki
basklara duyarsz, kr olduu anlamna gelmiyor. Lenin'in alternatifolarak nerdii nedir?
imdi de onu grelim.
Lenin kendi programn "Dillerin ve uluslarn eitlii, bunlar zerindeki ayrcalklara ve
basklara son!" diye ifade ediyor. Peki bu nasl salanabilir? Lenin'in kafasndaki somut tasarnedir? Lenin bu tasary polemii iinde, yer yer dank bir ekilde yle aklyor:
Lenin, bunun ilk art olarak sonuna kadar tutarl bir demokratizmi, yani demokratik bir
devleti n gryor. Nedir bu demokratik devlet? Bu demokratik dzen, dil ya da ayrlma
hakknn, demokratik olmayan bir yoldan zmnolanaksz klan bir dzendir.
"Uluslarn kaderlerini tayin hakk, demokratik bir dzeni zorunlu klar; yle ki, bu dzende
yalnzca genel olarak demokrasi ile yetinilemez, burada, zel olarak ayrlma sorununun
demokratik olmayan yoldan zme balamak olanakl deildir. Demokrasi genel anlamyla,
sava ve ezici bir milliyetilikle badaabilir." (s. 11-12)Ak ki, Lenin, genel olarak demokratik bir dzen deil, ok zel bir demokratik dzen
talep ediyor. nk genel olarak demokrasi, aznln ounlua uymas ilkesinin kabul
demektir. Bu ilkeye dayanarak, pekala aznlk uluslar zerinde ounluk ulus gayet
"demokratik" bir ekilde istedii dayatmay yapabilir, tpk bugn Almanya'da olduu gibi.
Lenin'in kastettii demokratik dzen ise, uluslarn ve dillerin eitliini salamay grev olarak
nne koymu, buna gre yaplanm bir dzendir.
Byle bir dzenin nasl bir ey olmas gerektii konusunda Lenin u ipularn veriyor:
"Ulusal sorunda ii demokrasisinin program da udur: hangi ulus ve hangidil iin olursaolsun her trl ayrcaln ortadan kaldrlmas; (...) uluslardan birine herhangi bir ayrcalk
tanyacak olan (zemstvonun (yani belediyenin), topluluun vb. ) uluslarn hal eitliini
bozacak olan ya da bir ulusal aznln haklarn baltalayacak olan her trl davran
yasaya aykr ve geersiz sayan ve devletin her yurttana, anayasaya aykr olan bu tr
tasarruflarn geersiz saylmasn talep etme hakk tanyan ve ayn zamanda byle hareketlere
giriecek olanlar cezalara uratan genel bir yasann kabul."(s. 19)
Lenin'in tanmlad trden, zel demokraside, uluslarn ve dillerin eitlii bir anayasa
maddesi olmak zorundadr ve bu maddeye kar bir tasarrufa herhangi bir vatanda bile dava
aabilir. tiraz hakk sadece kimi imtiyazl kurululara verilmemektedir, herkesedir. Peki
Lenin niin byle bir genel yasa maddesi ile yetiniyor. Niye daha ayrntl bir plan
gelitirmiyor? nk zellikle kapitalizmin bir rn olan byk ehirlerde, eitli milliyetler
ve diller bir mozaik grnmndedirler. Her zgl durum yasayla dzenlenemez. Bu
nedenledir ki, Lenin, pratik uygulamay, yasada belirtilen ilke erevesinde yurttalarn
kontrolne brakyor. Lenin`den aktaralm.
"nk her akl banda kimse anlar ki, bir programda, ayrnt niteliindeki sorunlar
nceden belirlemek gereksiz ve olanakszdr. Program, ancak, temel ilkeleri saptar.
ncelediimiz rnekte temel ilke, (...) aka ifade edilmitir. Bu ilke, hi bir ulusal ayrcalkve hi bir ulusal eitsizlik tanmamak, bunlara gzyummamaktan ibarettir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
29/46
"Bunduuyu bu konuda aydnlatmak iin somut bir rnek ele alalm. St. Petersburg kentinde,
18 Ocak 1911'de, okul saym, Ulusal "Eitim" Bakanlna bal ilkokullarda 48.016 renci
bulunduunu ve bunlarn 396'snn, yani %1'den aznn Yahudi olduunu gstermitir. Ayrca
iki Romanyal, bir Grc, Ermeni vb. vardr. Bu ilikiler ve koullar eitliliini
kucaklayan 'kesin' bir ulusal program yapma olana var mdr? (Kukusuz, Petersburg,Rusya'nn ulusal bakmdan en 'kark' kenti deildir: ) yle sanlr ki, bundular gibi ulusal
'inceliklerin' uzmanlar bile, byle bir program yapmay gze alamazlar.
"Devletin anayasasnda aznlk haklarn ihlal eden her trl nlemleri geersiz ilan eden bir
temel yasa olsayd, her yurtta, devlet hesabna, rnein, Yahudi dili, Yahudi tarihi vb.
okutacak zel retmenlerin grevlendirilmesini, ya da Yahudi, Ermeni, Romanyal ocuklar
iin, hatta tek bir grc ocuu iin resmi bir lokal ayrlmasn yasaklayan yasa ve
kararnamelerin yrrlkten kaldrlmasn isteyebilirdi. Her durumda, hak eitlii temeli
zerinde, ulusal aznlklarn akla-yakn ve gerekletirilebilir isteklerini karlamak hi de
olanaksz deildir ve bu eitlii savunmann zararl olduunu kimse syleyemez. Tersine,rnein Petersburg'un Yahudi ocuklarna ayrlm bir Yahudi okulu isteyerek, okulun
uluslara blnmesini savunmak, elbette ki, zararl olur; 1, 2 ya da 3 ocuktan ibaret de olsa
'btn ulusal aznlklar iin ulusal okullarn kurulmas ise, yalnzca olanakszdr.
"stelik lke apndaki hi bir genel yasa, bir ulusal aznln, kendi zel okuluna ya da
tamamlayc derslerde vb. zel retmenlere hak kazanabilmesinin, ne lde olacan
saptayamaz.
"Buna karlk, hak eitlii zerine lke apndaki genel yasa, zel genelgelerle, blge
diyetlerinin, kentlerin, zemztvolarn, topluluklarn vb. kararnameleriyle pekala ayrntlarnakadar saptanabilir ve gelitirilebilir."(s. 43-44-45)
"Kltrel zerklik" fiilen okullarn ayrlmas olduundan, bu vesileyle, bu slogann
taraftarlarna unu sormak gerekiyor: Bu gn Almanya'da, diyelim Hamburg'daki ve her biri
ehrin ayr bir yerinde oturan kk Gney Afrikal aznlk iin de okullarn ayrlmasn talep
ediyor musunuz? Eer ediyorsanz, bunu pratikte nasl gerekletireceksiniz? Eer diyelim ki,
10 Gney Afrikal ocuk iin Hamburg'da. bir tek okul aacaksanz, bu ocuklar o okula nasl
gidecek? Eer her birka ocua bir okul aacaksanz, bu zenginliklerin grl grl akmad
bir toplumda gerekletirilemez. "Kltrel zerklik" taraftarlar, "Ama biz, belli bir orann
stndeki aznlklar iin bunu istiyoruz" diyebilirler. O zaman da u sorular ortaya kar: Bubelli bir orannedir ve kim saptayacak? Belli bir orann altndakiler bask altna alnm
olmayacak m?Almanlar da ayn mantkla bu belli oran Trkler gibi byk aznlklar
darda brakacak ekilde saptayabilirler. Ak ki ortada geriye tepen bir talep vardr. Btn
bunlarn yan sra, belli bir orann stndeki baz aznlklara. imtiyaz tanmak mcadeleyi
bler.
Ama Lenin'in nerdii gibi "dillerin ve milliyetlerin" eitlii sloganndan hareketle, herhangi
bir aznlktan bir tek ocuk iin bile, ona dilini ve geldii lkenin tarihini retecek, masraf
devlet tarafndan karlanan bir retmen temin edilebilir. Grlmektedir ki, Lenin, ulusal vekltrel basklar karsnda, "Kltrel zerklik" plann savunanlardan ok daha hassas ve ok
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
30/46
daha adildir... Ama sadece bu kadar da deil. O demokratik dzende, dank aznlklarn
rgtlenme zgrl dahi garanti altndadr. yle yazyor Lenin:
"rnein yle bir durumu nasl aklayacaz: Saratov eyaleti sakinlerinin Alman topluluu
art, Riga ya da Lotz iilerinin Alman mahallesi, art, Petersburg dolaylarndaki Alman
kasabas vb., Rusya Almanlarnn 'biricik ulusal btn'n oluturacaklardr. (Avusturya S.D. programna gre). Besbelli ki, belirli bir devlet iinde hangi ulusal topluluktan olursa
olsun her topluluun rgtlenmesi dahil, her trl rgtlenme zgrln asla
reddetmemekle birlikte sosyal demokratlar, byle bir eyi isteyemezler ve byle bir birlie
arka kamazlar." (s. 39)
Bu alntdan aka grld gibi, o zel demokraside, dank durumdaki aznlklar
rgtlenebilirler. Bu hak garanti altndadr. Ama sosyalistler byle bir rgtlenmeye taraftar
olmazlar. Taraftar olmamalar, bu hakka kar kmalar anlamna gelmiyor.
Keza Lenin, kck bile olsa, trde ulusal bileimi olan blgelerin tam zerkliinden; veayn ulusa ait byle kk alanlarn birlikte hareket edebilecekleri imkanlarn da tutarl
demokratizm bakmndan nemini vurgular:
"Kukusuz, hi bir Marksist-hatta tutarl hi bir demokrat bile- (. . . ) Rus eyalet ve ilelerini
savunamazve bu eskimi idari blnmeler yerine halklarn ulusal bileimini olanaklar
lsndegz nne alan yeni blnmeler gereine kar kmaz. Ve en sonu kukusuz,
kck bile olsa, trde ulusal bileimi alan ve evresinde, aralarnda kuracaklar her trl
ilikiler ve zgr derneklerle, lkenin ve hattadnyann ayr ayr noktalarnadalm olan o
ulusal-topluluktan insanlarn birleik halde hareket edebilecekleri zerk kk idari
blnmeler yaratmak, her trl ulusal basky ortadan kaldrmak iin son derece nemlidir.Btn bunlar tartma gtrmez ve bunlara ancak gerici ve brokratikbir adan kar
klabilir."(s. 51)
te, "kltrel zerklii"reddeden Lenin'in anlay ve program byledir. Bu program
muhakkak ki, "kltrel zerklik"ten ok daha tutarl, ok daha demokratik ve ok daha
aznlklarn haklarn gzeticidir. "Kltrel zerklii" savunanlar ise, henz, bununla daha
neyi kast ettiklerini, nasl bir dzen hayal ettiklerini, birtakm genel ve anlamsz laflar dnda
aklayabilmi, programlarnn hangi noktalarda Lenin'inkinden daha ileri, daha hak gder,
daha eitliki olduunu gsterebilmi deillerdir. Ve bugnn gerekliinde, bu
belirsizliiyle, "Kltrel zerklik" parolas, zellikle eski "Marksistler" tarafndan da atlm
olduundan, bu parola, gmen aznlklarn haklarna ynelik olmaktan ziyade, bilimsel
sosyalizmle kopumann bir bayra olmakta; esas olarak ona saldr grevi grmektedir.
***
"Kltrel zerklik" sloganna kar bizler klasikdillerin ve milliyetlerin eitliislogann
savunuyoruz. Bundan ne anladmz da yukarda Lenin'den aktarmalarla somut olarak
gsterdik. zerklik parolas karsnda Lenin'in anlayn savunuyoruz. Ama bu hareket
noktas ve temel olmakla birlikte yeterli deildir. Marksistler olarak tahlillerimizi ve
programlarmz, tarihsel deneyin nda gelitirmemiz gerekmektedir. Yaratc ve eletirel
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
31/46
Marksizm bunu gerektirir. Bu balamda nmzde hangi grevler bulunduuna ksaca
deinmekte yarar var.
Lenin Okullarn ayrlmlna ABD'nin gney eyaletlerini rnek verirken, Kuzey'de siyah ve
beyaz nfus arasnda bir eitlik varm gibi yazyor. Kuzey'i adeta bir rnek gibi ele alyor.
Ama aradan geen yarm asrdan fazla zaman, ayn okullara gitmenin siyahlarn durumundabir deimeyeyol amadn gsteriyor. Bu durumu nasl bir teorik aklamaya
kavuturacaz, taleplerimiz neler olmaldr?
Ayn rnee devam edersek, Lenin, okullar ayrlmad takdirde, kapitalizmin kendiliinden,
iktisadi yasalarn zoruyla nyarglar, dmanlklar gidereceini, yani rnein zencilerin
beyaz nfusla ayn konumlar paylaacan; zenci beyaz ayrmnn fiilen son bulacan
ngryor. Bunu aka ifade etmese bile byle bir beklenti iinde olduunu sezdiriyor.
Aradan geen zaman, kapitalizmin, emperyalizm aamasnda gettolama ve ayrmclk
eilimlerini yeniden glendirdiini gsteriyor. Bu glenme fenomeni hangi mekanizmalarla
iktisadi hayata balanmaktadr? Bu deiik srece, rnein Troki'nin Yahudiler balamnda
deindii gibi, bir ok Marksist dikkati ekmitir. Ama bu sreci ksaca tasvir eden ve
kategorikdzeyde, yani emperyalizmin gericiliiyle aklayan deinmelerdir bunlar. Bu
srecin hangi mekanizmalarla altn aklayan (tpk ev iinin art deer, dolaysyla. i
gcnn retilmesindeki fonksiyonunu kadn hareketinin bir teorik katk olarak aklamas
gibi) teorilere ihtiya bulunmaktadr.
Yine bunlara bal olarak Lenin, hem ii snfnn olduka yakn bir zamanda zaferini
umduundan; hem kapitalizmin ayrmlar eitleme eiliminin yan sra, ayrmlar glendirici
eilimini grmediinden hem de bu basklara urayanlar (kadnlar, aznlklar, zenciler vs. )bir mcadele znesi olarak ortaya kmadklarndan ve radikal istemleri olan bir hareket
gelitirmediklerinden, hi bir zaman bu hareketler karsnda sosyalistlerin tavrnn. ne olmas
gerektii gibi bir soru sormamtr. Ama bugn bu mcadele zneleri vardr, ve bir yn
teorik sorunu gndeme getirmektedirler.
Lenin, her ulusta iki kltr, yani iki ideoloji olduundan sz ederken, ezilenlerin ideolojisinin
demokratik ve sosyalist karakterli olduunu sylemektedir. Bu, bize olduka dz bir mantk
gibi gelmektedir.
Lenin zamanna gre hakl grlebilir: Gerekten de o zaman Avrupa i Hareketi genel
olarak sosyalist bir ideolojiye sahiptir. Ama yine de iler her zaman byle basit deildir.
Ezilenlerin snfsal karlarsosyalist bir ideolojide, demokratik bir ideolojide yanksn
bulabilir, ama snfsal tepkileriou kez hi de demokratik ya da sosyalist olmayan
ideolojiler biiminde ifadesini bulabilir. deoloji, yanl bilin demektir. Ama bu yanl bilin
her zaman egemen snfn propagandasndan ve manplasyonundan domaz. Bilgi srecinin
kendisinden doar. Yani z ve grnm ayn deildir. Bilimsel bir bilin ancak yksek bir
soyutlama dzeyini var sayar. Bylece ideolojiler ile, konumlar ve karlar arasnda ou
kez zt grnmler ortaya kmaktadr. Bu fenomen karsnda ne yapmak gerekmektedir?
Bask altndaki ezilen gruplarn tepkilerisadece gerici ideolojiler biiminde deil, aynzamanda ve ou kez bir alt kltr biiminde ifadesini bulmaktadr. Belli giyiniler,
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
32/46
davranlar, mzikler vs. gibi. Yani kltrn sadece ideoloji esi deil, ideoloji d eleri
de snfsal tepkinin ifadesi olmakta, zellikle alt kltrlerde, kltr bir btn olarak
ezilenlere ait olmaktadr. Ama btnyle ezilenlere ait bu kltr, ideolojisiyle btnyle
ezilenlerin karna ve konumuna aykr olabilmektedir. rnek olarak Dazlaklar
gsterilebilir.Bu olgu, eer ezilen aa yukar tamamen bir rk, bir aznlk ise, ve sosyalist bir bilin de
gelimemise, tepki tamamen ulusal bir kltr grnm alabilmektedir. Bu anlamda ulusal
kltr, ideoloji d eleriyle, tamamen ezilenlerin kltr olmaktadr.
Almanya'daki Trkler bir rnektir. Trk aznlk iindeki burjuvalar, davran kalplar
anlamndakibu kltrn dndadr. Yani rnein ba rts takmazlar, ocuklarn kuran
kursuna yollamazlar vs. Ezilenlerin bu kltr iinde burjuvalarn, hatta kk burjuvalarn
yeri yoktur. Bu bir gmen ii alt kltrdr. Bu kltr iinde burjuvazi yoktur ama hem
burjuva ideolojisi, hem de dier gerici ideolojiler, sadece manplasyonlarn sonucu deil,
yanlsamalarn sonucu olarak da vardr. Bu durumda, her kltr iinde iki snf vardr
nermesi gereklii tam karlamamaktadr.
te, ksaca aklmza gelen sorunlardan, ki hepsi birbirine yakndan baldr, bazlar. Biz bu
ve daha akla gelebilecek baka sorunlar grmezden gelmiyoruz: Cesaretle bu sorular
soruyoruz. Bu sorulara verilmi tutarl bir cevabmz olmadn gizlemiyoruz. Ama
Marksizm'inbu sorular sormay mmkn kld gibi, onlara cevaplar verebilecek tek reti
olduuna da inanyoruz.
22/12/1988
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
33/46
Gmen Aznlklarn Hedefi Ne Olmal?
Solingen'deki kundaklama olayndan sonra gsterilen tepkilerin tozu dumanarasnda bu
tepkilerin anlam; zm nerileri zerine az kafa yoruldu. Ama aslnemlisi Avrupa'daki
gmen aznlklarn "zm nerileri"nin ne olaca. Bu iseher eyden nce gmen aznlklar
iinde hedefler yani program konusunda birtartma gerektirir.
Avrupa'nn eitli lkeleri; ABD vs. Almanya'daki bu rk vaheti ne karr ve lanetlerken
aslnda tek kaygs Alman kapitalizmini bu bahaneyle biraz keyesktrmak ve baka
alanlarda baz tavizler koparmaktr. Trkiye'nin de olaya bak farkldeildir. O da bu
olaydan yararlananrakAlmanya'dan baz tavizler peinde. Yani Trkiyelileri dpolitikasnn
basit bir aracolarak gryor.
Trkiye'li gmen aznlk iinde sesi yksek kanlar ise "ifte Vatandalk" talebini herderde deva ebegmeci gibi ne srp Trk devletinin d politikasnn basit birarac olmaktan
teye birey yapmyorlar.
Genikitle ise; Avrupa'nn bu en uysal gmen aznl ise ilk defa bu olaylaradikalleme;
kendini savunmay rgtleme; sokaa kma eilimi gsteriyor. Ancak bu eilim; gerekli n
hazrlktan yoksun olduu iin radikalizmini ilk bakta hi de radikal olmayan sembollerle
ifade ediyor.
rnein btn Trkiye'lilerin katld protesto yrylerinde bol miktarda Trk Bayra
grlyor. Bunu grenler hemen kolayca bayrakl genleri faist diye damgalyorlar.Ve iinkts gerekten bu genleri faistlerin kucana itiyorlar.
Trkiye'de Trk bayra tamakla Almanya'da Trk bayra tamak arasnda hibirortak
yan yoktur. Burada her allahn gn Trk olduu iin aalanan; ayrmclaurayan bir
insann Trk Bayran tepkisine sembol yapmas; beyaza zenipsiyahlndan utanan
zencinin "siyah gzeldir"; veya o gne kadar "Kanaken" diye aalanm Yeni
Kaledonyalnn; bu ismi benimseyip "evet biz kanakeniz" demesine; veya o gne kadar
krtln gizleyen, ondan utanan Krdn gururla Krtln nekarmasna benzer. Ve
ezilenlerin mcadelesi bakmndan "enternasyonalist" olupda bu olayn anlamn
kavramayarak ve rnein Alman solcularyla ama onlarngmenleri bir nesne olarakelealan parolalaryla yryen ve davrananlardan daha radikal ve umut verici bir hareketi ifade
eder.
Avrupa'daki herhangi bir gmen aznlk; rk ayrmclk karsnda mcadeleyegirdiinde
ksa bir sre sonraunu grmek zorunda kalacaktr:
a) Avrupa ve hatta btn zengin/beyaz lkelerdeki parampara gmen aznlklar
birletirecek bir hedef ve bayrak olmadan basklar karsnda savunma salanamaz;
b) Avrupa'daki btn gmen aznlklar bir araya gelse bile nfusun kk biraznln
oluturmaktan teye gitmeyecekleri iin, nsanln byk ounluunuoluturan dnyann
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
34/46
yoksul/siyahlaryla ortak bir program ve bayrak altnda birlemekzorundadrlar.
Dier bir deyile; kendilerini Avrupa'nn en az imtiyazl kesimi olarak deil; yeryz
siyahlarnn en imtiyazllar olarak tanmlamalar gerekir.
Elbette byle bir hareket ne Trk ne de herhangi bir ulusun bayranda kendisemboln
bulamaz. Ancak geni gmen aznlk ynlarnn bu noktaya varabilmesiiin bugn rnein
Trk bayrayla sokaa kmalar; ksacas herhangi birekildemcadeleye girmeleri
gerekiyor. En ksa zamanda Trk bayrann; brakalm diergmen kesimlerini bir yana,
Trkiyeli gmen aznlnu sralar Krdistan'da yananatele snan ve zgr bir
Krdistanda bu sefaletin son bulaca hayaliyle tmenerjisini oraya aktan Krt dier yarsn
bile kazanamayacan ve iteceinigrecektirler.
Somali'de BirlemiMilletlere kar direnenler ve Avrupa'da Trk bayraklaryla sokaakp
ortal yakan Trk genleri; birbirlerinden habersiz ve bilininde olmasalar da yeni dnya
dzeninde; gezegen apnda kurulan apartheid dzeninde ayn safta ilknc direnilerigerekletiriyorlar.
Dnya bu k altnda grlmeden gnmzn hi bir olay kavranamaz. Olaylara siyah
gzyle bakmal. Bu karanlkta grmek isteyen siyah bir gzlktakmal.
10.06.1993
## CrossPoint v2.1 ##
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Azinlik Sorunu Uzerine Yazilar.pdf
35/46
u Aznlklar Konusu
Aznlklar Konusu Trkiye'deki tartmalarda "Ulusalarn Kendi Kaderini Tayin Hakk"
sorununun; daha somut ifade etmek gerekirse "Krt Sorunu"nun glgesinde kalm
bulunuyor. Bu yazda aznlklar sorununun tartlmasna bir giri yapmay deney