deneysel mimarlık

8/10/2019 Deneysel Mimarlk

1/15


2/15

ARALIK11/

OCAK12-XXI

32

DENE

YsELMMARLK

1. Uluslararas Antalya Mimarlk Bienali, en ok Deneysel Mimarlk leri bal altnda toplanan retimlerle adndan sz ettirdi. Bu da

imdiye kadar mimarlk gndemimize hi dmemi, dse de pek sesi kmam olan deneysellik kavramn birden nmze

koyuverdi. Bu kavramn bilimsel armlar bir yana mimarlkla birlikte nasl yorumlanabileceini tartmak iin de karmza bir frsat

km oldu. Toplam 12 projenin tm tasarmclar ile bu konuyu tartmak bir kakofoniye yol aacandan alt projenin mellifleriyle

masaya oturduk. Ahmet nder, Alian rakolu, Boahan Dndaralp, Ceren Balkr vn, Ebru Erdnmez, Ervin Garip ve

Levent entrk ile birlikte yaptklar iler zerinden mimarlkta deneyselliin nasl kavrandn konutuk. Dier ekiplerden Cem Kozar,

Eylem Erdin, Hakan Demirel, Mert Eyiler, Onur Erouz ve Salih Kktuna da kendilerine ynelttiim sorular yantlayarak bu

tartmaya katld. Bienal kratr Tlin Grgl ile sreci yakndan takip etmi olan Sait Ali Kknar da yazlaryla grlerini belirtti.

Sonuta, gn iinde Antalyada bir hareketlilik yaratm olan Deneysel Mimarlk lerinin yaratt heyecan yanstan bir derleme

ortaya kt. Fikirlerini paylaan tm katlmclara teekkrler. harlayan: Hlya Erta

deneysel mmarlk:

nerede balar,nerede bter?


3/15


4/15

DENEYs

ELMMARLK

ARALIK11

/OCAK12-XXI

34

Georges Perecin Kaybolu roman deneyseldir; o romann Cemal Yardmctarafndan Trkeye ylda evirilmesi de bal bana deneyseldir. Aslnda birOulipocu olmayan Amerikal bir yazar, Doug Nuferin 1996da yazd Never Again(Bir Daha Asla) adl, iinde bir kelimenin bir daha hi gemedii, progresifliponimi rnei olan 200 sayfalk roman da deneyseldir. Gottfried Semperinyzey kuram deneyseldir. Kvrmlar, kvrm mimarl deneyseldir.

Lisztin Transandantali deneyseldir. Paganininin keman varyasyonlar deneyseldir.Mozartn daha dn annemizin eitlemeleri deneyseldir. Zardanadamnalbmlerini satmayp hediye etmesi deneyseldir. nk Erbatur avuoluna gre,mzik parayla satlamayacak kadar kymetli bir eydir.

zel retimler deneyseldir. Kendi kdn yapmak, kendine defter dikmek, ciltyaptrmak deneyseldir. Fanzin yapmak, oaltp datmak deneyseldir. Kitapyazmak, yapmak, tasarlamak, provalarn redakte etmek, yaynlamak deneyseldir.Kendi kitapln kurmak deneyseldir. Kitaplk hayal etmek, nesneler toplamakdeneyseldir.

Mimarln seyircisi, takipisi, izleyicisi, deneyselin ise su ortaklar vardr.Mimarlk birileri iin, deneysellik deneyin kendisi iin yaplr. Seri retimde bozarakbireyselletiren tasarmlar deneyseldir. Hurdalarla yaplan mimarlk, mimarlklap bir arada dnmek deneyseldir. Evdeki sabit program ve ekipmanseyyarlatrmak deneyseldir. Su zerine yaplan zmitteki balk barnaklardeneyseldir, nitekim hepsini ykmlar. Minimumda yaplm radikal tasarmlardeneyseldir. BIG deneyseldir. Giacomettinin heykelleri deneyseldir.

Bizde olmayan birka deneysellik fikri ortaya atmak istiyorum. Her gn baka birtanr dleyen bir deneysel din: Bizde yok mesela. Bir yemei her yapndaiindekileri tamamen deitiren deneysel bir mutfak: Bu da bizde yok. llerinkemikleriyle yapm devam eden deneysel bir mezarlk. Her sene baka bir meyveveren deneysel bir aa. Her yola ktnda baka bir rotada yol alan deneysel birtat. Her sylendiinde baka anlama gelen deneysel bir szck. Her seferinde

baka bir yere alan deneysel bir kap. Derine inildike gncel bilgilere ulalandeneysel bir arkeoloji sistemi.

Dier yandan, her gn baka bir gndem yaratan deneysel bir hkmet vemedyas: Bizde var. Her gn toplumun baka bir muhalif cephesini hapse atandeneysel bir yarg sistemi: Bizde bu da var. Kitaplar yazlmadan yok eden deneyselbir sansr sistemi: Bizde var. Her depremde yklp yenisi yaplan deneysel kentlerde var. Her gn yeni sitelere girii yasaklayan deneysel bir internet st kurulu dabizde var. Her gn yeni kadnlar katleden deneysel bir ataerkil kltr bizde var. Hergn yeni dmanlar icat eden deneysel bir lin rejimi de var.

Ebu Ede:Levent ile ayn fikirde olduum noktalar da var, ayrtmnoktalar da. Yaratclkla deneysel ilikisini karlatrdnzda grrsnz kiaslnda her tasarm sreci bir yaratma sreci ve aslnda biraz sistemin dndanbakma sreci. Tasarm sreci zaten deneysellii de kapsayan, yeni dnme veretme biimlerinin ortaya konduu, farkl bak alarndan konunun ele alndbir sre. Trkiyedeki deneysel mimarln olup olmad konusuna gelecekolursak, o konuda da Levent ile ayn f ikirde deilim. Bilmediimiz birok ekip devar aslnda deneysel iler reten.

KESENpN-LAB | proet nternational Aritetural Reear Lab - fikret sunay,

gven Touolu, sali Kktuna

he:Bu projeler "deneysel mimarlk" bal altnda bir araya geliyor. Siz projeniz kapsamnda deneysel

mimarlk kavramn nasl ele aldnz?

Salih Kktua:Deneyel mimarlk pin-Lab'n btn bileenlerinin ortak ayda, bu yden

aka bienal ilerinin belki de en nemli alt kateoriinin deneyel mimarlk olarak adlandrlm

olma biim iin ok deerli ve anlaml oldu. proemi Keien, ileyii/katlm, lek, arai ve mekan

arandaki ilikiyi ett eden bir alma.

he:Bu deneyden ne rendiniz, bunu mesleki pratiinize nasl aktarabileceinizi dnyorsunuz?

Salih Kktua:Bireyin mekana re areketlerini inelemek anlamnda ok baarl bir alma

oldu. Yal, en, ouk, tekil ya da oul kiiler mekanda arkl areket ediyorlar. statik bir mekandanrlar belirleyen mimari iilerin, ormun, areketle birletiindeki al deiimleri bu deney

leinde ok baarl onular verdi diye dnyoru. Meela ert keler yerine daa eriel iiler

kullanaydk ya da maleme ve renk eimlerimi daa arkl olayd, verilen teki de ok arkl olurdu

ve tabii ki lek, btn bu aydklarm iinde belki de en nemlii.

Meleki ratiimie aktarmak ibi bir derdimi yok alnda nk nemli olan deneylerin ve onuta

elde edilen deneyime dayal verinin oaltlma. Bunu meleki ratie katkdan daa deerli bir ey

olarak dnmek ve kayt altna al aylamak lam, yoka iin tekelinide tiari bir meta olmann

teine eemeini. pin-Lab olarak er ratta tekrarladm bir dnme-yama yntemimi var:

pramatik olmaktan te deneyel olmak.

he:Projeniz Antalyallarla etkileime geebildi mi, projedeki deneysel yaklamn genel halka iletilebildiini

dnyor musunuz?

Salih Kktua:Keinlikle! Bu almann iindeki en nemli e mekandaki birey, bireyin mekanlane ekilde etkileime ireei ve onuunda da nal bir deneyim edineeiydi. Yani bu anlamda

Antalya alk ve onlarn mekan iindeki terbeleri rele birleine roenin ieriini ve ktlarn

oluturmakta. Bu tamamen ileyii odakl, ana karakterin bireyin/ileyiinin kendii olduu bir alma.


5/15


6/15

DENEYs

ELMMARLK

ARALIK11

/OCAK12-XXI

36

dnrsek- bu aracn olanaklar, o balamdaki yeri, yokluu gibi pek ok alanadoru yaylyor. Bu anlamda mimarlk disiplini ierisinden baktmzdadeneyselliin snrn hangi balamda ve nasl kazand ok deiken, hattadeneysellie bak bile ok farkl. Mesela Trkiyede deneysel denildiinde ktbir ey olarak alglanyor. Deneysel almalar yapyoruz denildiinde, ne yaptnbilmediin gibi dnlyor. Halbuki denenmemi olan denemek, risk almak,

baka bir alan tartmaya amak olarak da alglanabilir.

Genel bir kme ya da zon d olan ya da tanmlanamayan deneysellik snfiine koysak bile mimarlk iin iine girdiinde biraz daha farkl bir noktadan tarifedilmeye balanyor gibi. Bir kere kendi arasall dnda o arasallarnolanaklarn yaygn kullanmlarn dna karabilen eylerin kendisi deneyselintanmna giriyor. Bu ina edilmi bir ey olabilir, olmayabilir, tasarm ya daaratrma srecinde kalm olabilir. O srecin nerede durduuyla ilikili de farkldeneysellik okumalar yaplabilir.

Bizim IABAdaki ilerimize gelince onlarn deneyselliklerinden ok,

deneyimselliklerini konumalyz. Belki bizim yaptklarmz daha okdeneyimseldir.

Alia akolu:Deneyin sonucu her zaman olumlu kmayabiliyor, bazendenediin fikir ya da hipotez baarsz da olabiliyor. Mimarlk iin iinde olduuzaman onu ok da zorlayamyorsun, kme riski olan bir strktr alp insanlarniine girecei bir alana koyamyorsun. O anlamda deneyselin de kendi riskleri var.

Cee Balk v:Ben Boahann son sylediine katlmyorum.Gerekten deneysel bir eyler yaptmz dnyorum. Biz orada baka birortamda, yani bir iverenin olduu, kurumsal bir yap iinde belirli kurallarn vesnrlarn iinde gerekletiremeyeceimiz birtakm eyleri, hayal ettiimizhalleriyle gerekletirdik. Ortaya koyduumuz yabanc nesnenin ngrdmzekilde kullanlp kullanlmadn denedik. Biz tasarladmz mekanda baka

bir mekann sesleri duyulup da ehre baklnca gerekten farkl bir eylerhissedileceini hayal etmitik, bunun olup olmadn bienalde denedik. Benoturdum orada ve tramvay geerken meyhane sesini dinledim, mekandeneyimini denedim.

Ahet de:Bunu denemeseydik, onun kullanmyla ilgili kendingrdmz senaryolarn tamamen gerek olduunu sanabilirdik. Oysabienalde deneyince proje iin kafamda kk dzeltmeler yaptm; sadecekendiminki deil, hepimizin ileri iin. Btn bu iler bir laboratuvar gibi.

Cee Balk v:Peki, denedik de ne oldu? Cebimize attk. Peter Cook

birka yl nce Garanti Galeri iin geldii bir konferansnda yle diyordu:Bizim rettiimiz her ey binaya ya da mekana dnyor mu? Hayr, bazencebimize atyoruz. Biz de bu projelerdeki deneylerin sonularn vedeneyimlerimizi baka projelerde kullanmak iin cebimize attk. Deneyselmimarlk, soru sormak, Sait Ali Kknarn dedii gibi yandan bakmak, olaya birde yle baknca ne oluyor sorusunu sormak, onu denemek, bir ekilde desonularn elde etmek demek. Mimar olarak retimimizi ya da yaratclmz

DEnEySEL OLmAyAn mmArLA mmArLKDyEBLr myz?

sait Ali Kknar

getiimi Ekim ilki erekletirilen Ulularara Antalya Mimarlk

Bienalinde Deneyel Mimarlk leri bal altnda yalan, on deree

eyean verii mimarlklar erine tartmaya alaam. nelikle blmn bal erine

dnelim. Neden deneyel mimarlk ileri? Meela etkinlikler balnn altnda heyin Kaveiolu

moderatrlnde yalan Bat Antalya iin geleek senaryolar ilii iin arlan tartlan

anonimitanbul, Kanak, seki+ ve Eenil-Nam erin ileri de rebildiim kadaryla on deree

deneyel bir yaklamla retilmiler.

Biimlenileri belli omut ya nerileriyle deil de yere ilikin orular aa karmaya alan

araylar-denemeleriyle ne kyorlar. Amam burada oraniayonun iimlendirme ratiinieletirmek deil. Bun yaayan mimarlar olarak ndelik iimlendirme ratiimi erinden

yatm ii, yani mimarl, nal bir eminde merulatrmaya altm aa karmak.

Deneyel kavramna odaklanmadan ne bira u i adlandrma erinde de duralm. Ne

amandan beri mimarlk retimlerine i diyoru? 80ler? 90lar? Tam evab bende yok. Ama mimari

eerden mimarlk rnne, oradan mimari ie eiin ikayeini yamak erek. lk ne feran

Yrekli dikkatimi ekmiti bu adlandrma ayrmlarna: Mimarlk ne aman eer, ne aman rn, ne

aman i olur?

Bu orulara aralel akma ereken bir de u oru demeti var. Mimarlk blmlerimi var. peki,

ka yldr mimari taarm blmleri var? Mimarlk kelimeini kullandm yerler iderek yerlerinitaarm kelimeine brakyor. glemlediim kadaryla lkemide deil ama dnyada taarm

kelimei kullanld yerlerden ekilerek yerini inovayon kavramna brakyor. Kabaa, iyaann

arular onuu mimarlk taarma, taarm da inovayona doru daralyor diye bir yorum yaabilirim.

Elbette bu re kendi direnilerini, arkllklarn, ekinelerini de retiyor. Taarm kelimei

mimarln boaltt alan doldurmak iin belki tayabileeinden alan yklenerek, ala

inanlk koullarndan, eronomiden, yaam kaliteinden, oyal adaletten konuabiliyor. novayon

kavramyla iyaa dml, iyaann neyi iteyi neyi darda braktn net olarak iade edebildii

bir kavramal dnyaya irmi bulunuyoru. neki ararata yer alan mimari eer- mimari rn

ayrmn mimarln iyaann ekim alanna irmi olmayla aklayabiliyoru. Netiede rn

anayiden, eri retimden elen bir kavram burada kabaa bilerek ya da bilmeden anayi aral ile

ounlukla eri retilmi aralardan mamul bir mimarlktan baediyoru. Anak ala mimari itamlaman konumlandrabilmi deilim.

Eer kelimeinin kullanmnn i kelimeine dnt, i kavramnn devirildii ana alan,

anat. sanatlarn retimlerini tanmlamaktan baka bir anlam tamayan, yan anlamlarndan,

armlarndan arndrlm, eriye adee yaan ve yalan brakan, yama ebe olan ekonomi-

itibar mekanimalarn darda tutan bir adlandrma. Bir ie yarama erekmeyen, ama muakkakbeklenmedik bir ekilde ie yarayan, ie yarama kavraym alt t eden, eer olmayan, rn

olmayan bir retim konuu burada. Ak ulu deneyel bir retim. Olabilirlik nrlarn arayan,

imkanlar mekanlatran denemelere, mimari i diyor olabilir miyi? te yandan deneyel kelimeinin

i de nemi olmayan yan anlamlarn da atrlamak erek. Denenmemi, venilir olmayan,

bira tekini bir mimarlk bu. piyaa dml retimin inanlar ayn eber mlere, oda bir

alonlara makum eden, rik almadan kar marn artrmaya odakl tavrn ak ettii i in raat

eden, baka olalklardan, baka olabilirliklerden aberdar edi ainlik ettii iin kavramal olmakla

uyulanama olmakla itam edilen bir mimarlk. imdi tekrar okuyalm: Deneyel Mimarlk leri.

Bienalde rdm ilerin retildii ortam da iyaann eber tavrlarndan bam deil.

Oraniayondaki, retim reindeki, demelerdeki akaklklara ramen retilmi ilerden ediyoru, ayeinde deil. Olaan olan, en andan klkla karlalan, kendini durmadan tekrar

eden ve mimarln iine ilimeye alt durumun tarii de bu. Bu nedenle bu iler adee etetik

etkileriyle, yarattklar n mekan deneyimleriyle deil, byle bir retim ortamna eklemlenebildikleri

iin de kymetliler. nemleri ulularara ada mimarlk retimleri kadar iyi rnyor olularn

ayor bu nedenle. Deneyel mimarlk ilerinin aileri dnyann nal olduuna deil de nal

olabileeine ilikin eyean ve arularyla btn bir etkinlii omularnda ykeltmiler adeta.

Tek tek ilerden etmeden bitirmek olma. Amet nder ve ceren Balkr vnn Burada deil

ii yeniliki retim ekli i le arametrik taarm tartmalarnn beine oturuyor. son d eree karmak

bir ormu olmana ramen en bait roramlar ve tekniklerle retilmi olma kanma ii bir blob

deil de anti-blob olarak tartmam erektiriyor. Kentin ndelik ayatna daa yerletirildii ilkandan itibaren eklemlenebilme kaaitei ile em mimarla em de kentlilerin davranlarna ilikin

kabullerimii orluyor. Kuma kal davetkar yumuak yeyiyle de kuvvetlenen yumuak ormu er

trl kullan davrann aa karmak iin roramlanm. Eylem Erdinin sadowaei, an

donduran bir i. Kent urlarnn brakt lenin bir annda oluan ormunu aa karan rnrde

bait bir mdaale ile ok el bir deneyim alan kuruyor. Levent entrk ve arkadalarnn Dokuma

fabrikanda yatklar, iliklerle ikir dokumak adeta. ok kuvvetli iler tayan bir mekann ierdii

iemi aa karan mekann ruunu eri aran bir i olmu. Ebru Erdnmein Yerekimi adl

iinin ellikle ee rntleri mimarln ktleden ve arlktan kurtulmu alini atrlatarak er

n yeniden rettiimi ve kendimii iine aettiimi yaantm ve buna koulu ara olan

mimarlmn alini orulamama ebe oluyor. Karbon koya, Bakanak, Keien, Arada ileri yine

a ratladm mekan deneyimlerinin mmkn olduunu, mimarln yaabilirlik kmeinin eni,yalabilen kmeini darak olduunu bir ke daa atrlatyorlar bilere.


7/15

37

XXI-ARALIK11/OC

AK12

DENEYsELMMARLK

mekan konusunda gelitirdiimiz iin bizlerin yapt deneyler de doalolarak mekansal deneyler oluyor.

Ebu Ede:Bu bir sre. Mimarlkta daha ok bir rn zerindenkonuuyoruz ama bir de mekan deneyimlemek var. O da evriliyor, tpkmimari rnn evrilmesi gibi. Kullancsna gre ya da zaman iinde mimarirnler de deiim gsteriyor. Bunu btn bir sre olarak ele almay nemlibuluyorum. IABAda yaplan ileri gz nnde bulunduracak olursak bunlarnbilindik mimari bileenlerle yaplan iler olmadklarn syleyebiliriz.

Bildiimiz anlamda duvar, cephesi, penceresi olan iler deil. Bazkavramlar sorguladmz, mekan, fiziksel olan aratrdmz bir almaoldu. O anlamda bu ilerin deneysel bir yaklama sahip olduunudnyorum.

Biz rnein ekip olarak, gzle grlmeyen, yerekimi olmayan bir kavramodak noktasna aldk ve onun zerine bir mekan kurguladk. Ik ve glgezerine kurulan almalar vard. Bir baka ite baka bir balamda baka birbak asndan kurgulanan mekan hissi oluturuluyordu. Levent ve ekibininalmasnda tek boyutlu bir ip zerinden boyutlu bir mekann naslkurgulanabilecei aratrlyordu. Bunlarn tmn ben ok deerli, gerekten

deneysel almalar olarak gryorum. Herkes sorgulad kavramlarla mimarolarak onun mekan kurgusu zerindeki etkisini yaratmaya alt vedeneyimledi. Deneyimlemeyi de bu srecin bir paras olarak gryorum.

Hla Eta:Ben Ametin ylediklerinden deneyi alnda mimarn kendiiiin yat bir ey olarak tarilediini alladm. En deneyel olduumu yeriryalarm ya da inimi olarak tanmlad. Deneyele ne iin bavururu, arkldeneyimler yaratmak iin mi, yoka mimar olarak kendimi i in mi?

Ahet de:Kendi adma ok net cevabn verebilirim: Eteimdeki talar iin.O sralarda aklma taklan, kendime dert edindiim, zerinde kafa yorduumsorular ortaya koymak iin bu ie giriebilirim. Byle bir ey iin neden buprojeyi arasallatrdm konusuna gelecek olursak onun bambakatetikleyicileri var: O srada ses zerine bir belgesel seyretmi olmam ve

Antalyaya gittiimizde hepimizin ellerinde akll telefonlar grmem zerineburada fiziksel olarak olsak da olmamamz zerine gelitirdiimiz dnceler.Bunlar nasl ifade edebiliriz, hi kullanmadmz aralar, malzemeler neler var?gibi sorularla baladk. Sngeri yap malzemesi olarak kullanarak, oturup da birmimari tasarlarken hi kendi mimari dsturumuzda olmayan olduka amorf birforma bavurarak -ki hayatmda ilk kez elim byle bir forma gitti- hi bugnekadar dertlenmediimiz bir konuya eildik: Mekansal algda sesin yeri. Grseleler evreyi alglamamzda o kadar baskn ki onun dndaki btn duyuorganlar ksz durumda. Bizim retimimiz bunun zerinde biraz oynamak iinbir yoldu, sevdiimiz iin yaptk.

Oysa ben hibir iverenime bunu anlatamam, yani sesle bir deney yapmakistiyorum desem hibiri anlamaz. Mimarlk pratiinin iinde bir kendi aramzdapaylatklarmz var bir de kendi aramzda paylaamayp gizli kalmasn

SHADOWSPACEEylem Erdin



Ele Edi:sreelen ulularara mimarlk bienalleri, ana tema erinden eitlenen ierii temelde iki

yaklamla ve mekanal kuruyla eriler: temann arkl ele allarn teren, mimari roelerin, aratrma veunumlarn erilendii ulularara katlml blmler; bir dieri de lke avyonlar ad altnda, mekanal bir

ayrmayla tematik iliki kuran almalar. Bu avyonlar, ilk kurudaki eri niteliinde olabildii ibi, btnel

bir yaklamla da temay bu mekanal nrn iinde yeniden mekanallatrabilir.

ABA, 1. Antalya Mimarlk Bienali kaamnda, Deneyel Mimarlk leri baln daa ok bu ikini yaklam

ile rttryorum, lke avyonlar ibi. Mekan taarm, avyon ya da mekan yerletirmei denebileek bir

ieriin deneyel iler olarak adlandrlma; ratik, aklda kal, otaniyelli, yeterine mulak, eitli ve

kaay olmann teinde kendi bana da bir deneye iaret ediyor. Bene er mekan taarlama rei, eylemi

kendi iinde iinel ve ratik deneyellikler ierir. sadowae roeinde ama, bu trden bir deneyelliin

altn imek deil, mekan deneyimlemenin oluturaa ile ilili, kullanlarn yaayaa bir deneyellik

kurulamakt.

2006 ylnda, 10. Venedik Mimarlk Bienalinde; mimar Wan su ve anat Xu jian tarandan taarlanan

in pavyonu, bende bener bir duyu uyandrmt. hi bir metinel okumaya, bala ve reeranlara

itiya duymakn, o yerde ve anda yaanan ilk karlamada, iinde barndrd tm biliyi, anlam ve

rei aktarabilme ile. Bu biimde taarlanm eylere konuan neneler-konuan mekanlar diyebiliri,

terman bir dilel iletiim kurabilen.

HE:Bu deneyden ne rendiniz, bunu mesleki pratiinize nasl aktarabileceinizi dnyorsunuz?

Ele Edi:herani bir lekte taarladn bir mekann, erek ve omut olarak uyulanabilmei,

katmanl bir dilel traner rei ierir, oyut kavramlarn imelere, imelerin iilere, iilerin biliye,

bilinin uyulamaya, uyulamann da yama dnt.

iiel olarak kullandn mimari iade teknikleri ne kadar kaaml, detayl ve eree yakn olura

olun, iili yaaak kii tarandan doru olarak allan retilme aamanda iinel bir eikte durur. ou

aman da eikten olduka ktl bir blm neye ve nal indirendiini, karlatnda rdn ekilde

indirenerek eer. sadowae roeinde taarm alan, adee mekan deil, tm bu retime dnme

aamalarn ielletirmeyi de kaad, denedi.

Antalya liman urlarnn leini boyutlu bir mekana dntrmek iin belirlenen le amann,

dolayyla da uyulama iinin rnr ale elmeini beklemek yeterli oldu.

Taarm reinde elitirdiimi tm iim, detay ve bilileri malemelerin belirlenmei iin, yntemi de

uyulamaya terme etmek iin kullanm olduk. Bunun daa karmak yalar, itemler ve mekanlar iin de

model oluturabileeini dnerek denemek itiyorum.


dnyor musunuz?

Ele Edi:sadowae; limanda yaayan balklar, tekne aileri, iletme aileri, turitler ve

Antalyallar ibi eitli ve arkl roillerle etkileime eti. Mekann, bienal reine arkl etkinlikler ve

erormanlar iin kullanlabilmeyi amalama, tekne ve iletme aileri tarandan yaya traiini artr bir

etkiyle alland. Mekan yeylerini oluturan eiren a, roe onranda balk a olarak yeniden kullanma

dneei iin, balklar tarandan ailenilerek korundu. Kamual alan kullanm ratikleri olan turitler ve

Antalyallar, daa yam aamanda, burada erekleeek etkinlik roramn iteyerek, byle bir mekann

kullanm otaniyellerinin terei oldular.

Mekanla karlama annda, kullanlarda oluan iin nemli bir terei ie; yam aamanda Burada

ne yalyor? oruuna, tm uyulama ekibinin eitli aklama iriimi ve areiliine kar, bir balknn

verdii eva oldu: Tamam anm, i bu leyi kalyorunu. Dorudan, yaln ve bait.


8/15

DENEYs

ELMMARLK

ARALIK11

/OCAK12-XXI

38

istediklerimiz, fark edilmesini beklediklerimiz var. Yaptmz ilerde bylesifikirleri iverenle paylatmzda bir anda ii karma noktasna kadargelebiliyoruz. O nedenle projelerin birok ksmn kendime saklarm.

Evi Gaip:Deneysellik kiisel bir fantezi iin mi? O kadar rahat myz? lknce bize veriler geldiinde bir konu kstlamas yoktu, sadece bir st balk

vard: Kesimeler. Bu ilerin bu kadar iyi kmas ya da yelpazenin bu kadargeni olmasndaki en byk etkenlerden bir tanesi belki rahat olmamzd. Dieryandan ilerin bence kk lekli olmas, kiiselliin daha n planda olmasnasebep oldu.

Ahet de:Bizim sevdiimiz, yapmak istediimiz anlamdaki mimarlk bu.Mikro lekteki iler beni daha ok heyecanlandryor akas. Daha ok szsylemek, deneyimlerken anlamak, duymak mikro lekte daha olanakl. Dierbaka akl kartrc eylerden uzaklam bir hali var mikro lekteki yaplarn.Sanki sesleri daha kuvvetli kyor, dolaysyla bizi daha ok heyecanlandryor.Ben olduka rahat olduumu kendi adma syleyebilirim. Olsa olsa tek

kstlaycs elimizdeki bte ile verili zaman iinde ne yapabileceimizdi. Bizimdncelerimizin tek yontulduu ksm oydu.

Son dnemde mimarlk ya da yap retimindeki hiyerari ok deiti. Eskiden biriveren vard ve mimara gelir ve bir yap talep ederdi her ne kadar busnrlandrmalar bnyesinde barndrsa da. Bu artk deiti. Artk iveren diye bir

aktr yap retiminde olmad iin birden btn mteahhitler bizimiverenlerimiz olmaya balad. ncelikleri birbirinden ok farkl iki aktrbirbiriyle srekli atr durumda. Birinin mutlak niyeti maksimum kar,maksimum metrekare, maksimum anahtar, yani tek ncelii para. Snr olaraktanmlanan tek ey bu. veren ortadan kalktndan, aslnda biz mteahhitlerei verirken artk mteahhitler bize i vermeye baladndan beri bouluyormu

gibi hissediyorum. Zaten imar kanunlaryla garip bir ekilde snrlanm olantasarm kum havuzumuzun iyice daraldn hissediyorum. Onun dnda hibirey yapamaz duruma gelmi bir halde alamakl derecede ka yoluaryorsunuz. O adan bienal bir soluklanma frsat da sunmu oldu.

Boaha Ddaalp:Ne i in deneysele bavuruyoruz? sorusunun yantbende biraz daha farkl bir yerde konumlanyor. Pratik dnyada hep bizdenbeklenen talebi karlamaya ynelik bir mimarlk yapyoruz. O talebin snrlarierisinde de kendi dnyamzdakileri, bakma biimimizi, orada grdklerimizifarkl biimde yorumlayarak bir retim gerekletiriyoruz. Bienal mecrasndaysaelimizdeki aralarn sadece bizim yapageldiklerimiz dnda da ie

yarayabileceini grdk. Dahas bakalarnn yapamayaca ama bir mimarsayesinde aa kabilecek birtakm ilikileri nasl kullanabileceimizi aratrdk.Burada kent, kentteki yapsal ilikiler gibi bizden talep edilmeyen ya da hibirzaman bizim de iverene ilev gibi tarifleyemeyeceimiz baz olgular kullanarakinsanlarla etkileim halinde olabilecek bir ey araclyla bir tr farkndalkrettik, bir eyi aa kardk ve gsterdik. Bu aslnda mimarn

BOLUKLARI HSSETMEK DOLDURMAKOnur Erou

he:Bu projeler "deneysel mimarlk" bal altnda bir araya geliyor. Siz projeniz kapsamnda deneysel mimarlk

kavramn nasl ele aldnz?

Ou Eou:Ekonomik belirleyiilerin er eyin erinde olduu iyaa koullar iinde melein dne

alanndaki etkinliinden nden ne uaklayoru. Temel roblemi eitli leklerdeki mekanlar olan bir

retim alannn aktr olarak mimarlar, dnelerinin tolumla ilikiini anak yatklar aralyla kurabilir.

Bir mimarn, dnelerini iyaa koullarndan bam olarak ina etmeinin yeane yolu ie deneyel

roeler ibi rnmekte. Bu balamda mimarlkta deneyellik kavramn orunallatrmakla dnmeye

baladm yleyebilirim. Bylee bu bal iki arkl yorumla ele alabileeimii rdk: Birinii, bir nene

ina etmek ve kullanlarn onunla kurduu ilikiyi lemlemek, dieri ve biim denemeye karar verdiimi ie

melek ratii iinde tolumla aylama imkan bulamadm dnelerimii iade etmeye almakt. proe

kaamnda; kent tariinde belirleyii bir rol oynam akat nmde atl duruma dm olan bir abrikann

retim ollerinden birinin iindeki ve evreindeki yaamn ilerini rerek kentel balamda elde edilen

veriler dorultuunda vurulanmak itenen elerin atanma ve taarlanan yerletirmeyle bu vurunun

erekletirilmei amaland.

50'li yllarn bana kadar Vak itlii'nden baka ibir eyin bulunmad bu ble, Antalya ve evreindeki

iilik orununa m retmek amayla, 1951 ylnda, evreine adn veren pamuklu Dokuma fabrika'nn

almayla anayi blei olma ynnde dnmeye balar. 70'li yllardan itibaren lanan areketi ve imar

eklayonlar bleyi bir eekondu-eir aline etirir. Turimi Tevik Kanununun yrrle irmeiyle,

80'li yllar reine, Antalya'nn ekonomik etkinlik younluu anayi ve tarmdan, turime ynelir. fabrikalarn

kaanmayla ble aibeini kaybederek ikini dnmn yaar ve byk kentel boluklar barndran bir

knt blei aline elir.

Mevut bir kentel alann kendi dinamikleriyle dnmei kanlmadr. fakat, dnmn d etkilerle

erekletirildii, taarlanman ve ynetilmeini erektiren durumlarda nal oiyon alaam meleimiin

kaaml ve iddi biimde yeni yeni yletii bir konu.

proe kaamnda denediimi ey ie tam olarak kent aandan ilinmekte olan ve neredeye den

karlm bu bleyi toluma anmatmaya almak olarak etlenebilir. Yakn amanda tamamlanan

tramvay att Kee'i ve ellikle dokuma bleini kent merkeine tekrar balayarak n bir dnme

arlamakta. Ola dnmn oyal traedi aline elmeden alkl bir kentel evre oluturabilmei iin

tolumal arkndalk ortam yaratlma nemli. Tramvay era erinde konumlanm dnm bak

altndaki kentel boluklar/alanlar, tam da bu boluklardan birinde konumlanm olan Dokuma fabrikann

eminindeki teiat olleriyle ilikilendirildi. retim olnn etkinlikler kaamnda venli biimde

kullanlabilmei iin kaatlma ereken bu teiat boluklarn iin iine kat, onlar, arkl ykekliklerde

kabaa imal edilmi kutularla donatarak kentin boluklarnn derme atma yntemlerle doldurulmanembolie eden eletirel bir yaklam amaland.


Ou Eou:Deneyin kendiinden ya da onuundan ok reinin retii olduunu yleyebilirim. Bir

kentel alan, mekanlar erinden terine doru okuyarak ulatm onular veri olarak deerlendirmek; bir

yadan areket ederek, bir yerin yakn tariini alldk tari anlat dnda bir bak ayla, oray o yer

yaan inanlar dail ederek ele al, eleee ynelik nr ve nerilerde bulunabilmek iyaa koullar iinde

roe retirken yaabildiimi eyler olmaktan kt.

Kendi adma bu rein en retii tarann, bu ti okumalarn taarm reine ani doda ve ani

yntemlerle tekrar dail edilebileei erine kaa yormak olduunu yleyebilirim. Deneydeki yaklamn,

kentel dnm tartmalarnn ndelik ayatn bir ara olduu ve lke ndemini uun re meul

edeee benedii bu dnemde melek ratii iinde de iddi bir karlk bulduunu dnyorum. Yakn

eleekte karma kma ola konularn banda elen kentel dnm roelerine nal yaklaaamla

ilili olarak biim iin nemli bir alma oldu ve bir balama nokta belirledi.


dnyor musunuz?Ou Eou:Deneyel roeler, mimarlara iyaa artlarnda yleme imkan bulamadklar eyleri ylemek

iin nemli olmakla birlikte daa nemlii, mimarn ina ettii eyin ve dneinin, tolumal ve meleki

alanda tartmaya almadr. Bu tartmann tolum balamndaki karlklarn; Antalya Mimarlar Odann

etiimi ata yaynlad pil fabrika araiinin (roemiin erekletii Dokuma fabrikann komu

areli) tadyum yamak ere deerlendirilebileei akknda olumlu r bildiren ban aklamana

ve Antalya Bykeir Belediyeinin Kee Maallei imar almalarn blede yaayanlarn rlerine

bavurarak retmek konuundaki davetine tolumun nal teki vereeini iledikten onra reei. Deneyin

baarndan ie bu tartmay devam ettirebildiimi ve bundan bir ey retebildiimi oranda edilebilir.


9/15

39XXI-ARALIK11/OC

AK12

DENEYsELMMARL

Kyapabileceklerinin iinde duruyor ve yapabilecei aralar var. Sadece bunlarkullanmaya pek imkan olmuyor. Acaba ben kendi mesleki aralarm kullanarakama srekli retegeldiimin dnda baka trl yapma biimiyle nasl projeyaparm? Bu alma bir deneysellik ieriyorsa herhalde dier talep edileneylerin dnda kalmasyla bunu baaryordur. Ama ben tam tersine bualmann tam da mimarlk disiplininin iinde kalan bir ey olduunu, buanlamda bakldnda olsa olsa o yelpaze iinde bir yerde konumlandndnyorum. Sklkla karlamadmz bir ey olduu iin onu deneysel olarakadlandrdmz dnyorum.

zellikle bu ada mimarlklarn, retme tekniklerinin ve biimlerinin

eitlenmesiyle birlikte aslnda deneysellik kelimesinin ortadan kalktn vemimarlk yelpazesinin genileyerek daha blml bir hale geldiini dnyorum.

Ahet de:tiraf etmek gerekirse, bu deneysel vurgusu, bir etikete dntiin bir yandan da beni ok rahatsz ediyor. Toplantya gideceimi haber verdiimzaman Ne o, imdi deneysel mi olduk? deniyor. Boahan'n iini Antalya'daindirirken birileri gelip Oo btn deneyseller burada. diyor. Bunun hadi oradandeneysele dnecek bir durumu var ya ite o rahatsz ediyor. Aslnda yaptmzi mimarlk. Neyi biliyorsak onu yaptk, o aralar kullanarak yaptk.

Alia akolu:Szl olarak kendi aramzda tarttmz eyleri orada biraz

daha gz nne koymu, insanlarla etkileim halinde gerekletirmi olduk. Oanlamda ileri en deneysel bulmayanlar belki de ocuklardr aslnda.

Ahet de:Tek bizim iimizde deil, herkesin iinde benzer bir sretengeildi. lk nce Nedir bu? sorusunu sordular ki bir eyle iliki kurmaya busoruyla balanyorsa oradan her yere gidiliyor. Sorunun yantn kendileriaradlar, onu neresinden kavrayabileceklerini, onunla neler yapabilecekleriniaratrdlar. Gittike daralan bir spiral izerek etrafnda nce aktan dolap

sonra git gide yaklaarak baktlar. Beenirlerse bir de nnde durup fotorafektirdiler. Sanki grnmez bir krmz kurdela varm gibi herkes fotorafakmak iin sraya giriyordu. ocuklarsa ileri hemen kucaklad.

Evi Gaip:nternette ilerimizle ilgili bizden hari bir ey yazld m diyekk bir aratrma yaptm. Pek bir veriye ulaamadm. Bizim iimizle ilgilideil de kesiim projesiyle ilgili Garip Bir Kesiim balkl bir habere denkgeldim: evre Gnllleri Dernei Bakan M.Y. tepki gsterdi: Turistler yanlanlayabilir. Demek ki bizim grdklerimizin yannda bir de grmediklerimizvar. Kendi yerletirmemiz iin mzii ve grntleri biz yapmtk ve iyi tepkileraldk. Ama ters tepkiler de oldu: Herkes aken, siz bunu mu yapyorsunuz?

gibi. Yaknmzdaki Hakan Demirelin projesi iin Ya kocaman meydana neyapmsnz? Mezarlk olmu buras. gibi tepkiler aldk. Aslnda kenti drtmekgibi oldu bu iler, istediimiz farkndal yakaladk.

Ebu Ede:Benim de birka anm var, bizimki sadece iki gnlk biryerletirmeydi. Sadece o iki gn ierisinde, bambaka yerlerde balonlardan szedildiini duyduk. Bir turist ekibi gezerken kendi aralarnda Balonlargrdnz m? diye konutuklarn duyduk, bizim iimiz grlecekler listesininbir paras haline gelmi gibi. Baka bir seferinde birinin telefonda Benbalonlarn oradaym, orada bulualm dediini duyduk, bu kez de iimiz birnirengi noktas olmu gibi. Bu iler aslnda mekan dntrmeye balad. O

yzden, bu deneysel sre baka bir f arkndalk yaratt. Bence o bir-i ki gnlkmdahalelerden sonra kent bir daha eskisi gibi olmayacak, iler sonradan

dei kp / alia akolu

bakaak / boaha ddaalp

Deneyel, ikirden uyulamaya etikeaalan ya da deeri den bir ey mi?ervin garip


10/15

DENEYs

ELMMARLK

ARALIK11

/OCAK12-XXI

40

sklm olsa da kent belleinin iinde yer ald. Bundan sonra geleceimuhakkak ki gelitirecek, dntrecek ya da ona yol verecek.

Cee Balk v:Kentte deitirmese de en azndan bizim aramzda bireyler deiecek. Bundan sonra senin yaptn i in stne baka bir eyyaplacak.

Boaha Ddaalp:Trkiyedeki mimarlk repertuarna bir eyler eklemiolmas nemli. Oradaki kentsel hafzann bir paras olmas, olmasa bile oradabir eyin olumas i se ilk sylediime eklemlenen ve onu oaltan eyler.Londra Mimarlk Festivalinde gezerken fark ettim ki iler son derece basit amakentsel olarak ok etkili. Ve yaynlarla, oradaki tartmalarla, zerine yaplaneletirilerle iler o kadar geniliyor ve oalyor ki o iin nesnesinin sanki btnbu konumalar iin yapld duygusuna kapldm. Bizdeyse bir ey yaplr veonunla yetiniriz, onun nimetlerinden u ana kadar pek de faydalanamadk.Bundan sonra, zellikle geri dnler anlamnda f aydalanabilmeliyiz.Hepimizin birbirimizle kurduu etkileim ve deneyimin haricinde bir degzlemlediklerimiz var. Bunun farkl katmanlarda geri dnleri olursa bununhafzaya eklenmeye de faydas olur.

Ervinin ald Herkes aken siz bunlar m yapyorsunuz? tepkisinin ardndaTrkiyede genel olarak ok az risk alan bir yapda olmamz ve bu yndekikorkumuz yatyor. Genelde denenmi, baars onaylanm eylere

bavuruluyor, bu inovasyonlar kendimiz gelitirmektense dnyadayaplm hazr bir eyi buraya getirmek tercih ediliyor. Bu, toplumsalbilinaltna ilenmi durumda, btn ilerimize ket vuruyor. Bizden ncekikuak mimarlardan en ok bildiimiz, en ok i yapan, buna sadece igzyle bakmayp belli bir heyecan tayan mimarlarmz bile syleilerdeyle demeler vermiler: Akas biz denenmemi snanmam bir rnkullanmayz, her zellii test edilmi rnler kullanrz. Bu tarifte mimarhibir ekilde yatrmcdan ya da kendisinden beklenen eyi boa karacakbir rn yapmaz. Haliyle bizim iinden getiimiz eilim modeli de, iindedoduumuz mimarlk ortam da deneye ak deil. Bu anlamda bu trabalar biz kendi imkanlarmzla, kendimiz kurmaya alyoruz ki bunlarnoalmas iin byle bir zemine ok ihtiya var.

Hla Eta:Ben Leventin en bata yledii Deneyel yenileninemimarlk olur nermeine dnmek itiyorum. Bilimel anlamda deneykuramdan ratie eite yalr ve niayetinde o ratie aktarlr. peki

mimar, deneyel olan nelikli olarak ratiine aktarmak ere mikurular?Levet etk:Hayr mesela, deneysel edebiyat okuyan ok az saydainsan vardr dnyada. Ne kadar isteseniz de Perecin, Ouliponun deneyselmetinlerini sadece zel olarak o ie merak duyanlar izler. Ben deneyselmimarlk meselesini de biraz byle dnyorum. teki trls birazelence meselesine dahil olmak anlamna gelir.

SMSZMert Eyiler, braim Ey



met Eile: gndelik ayatn ieriinde alldk, ina eden mimar duruu yerine, ina etme d

tamayan, biim iin mimarln daa ekii olan kuramal ynde aratrmak-retmek itedik.

Deneyellik kmeyii, anlalma, eii anlamlar barndra da bu baka alanmadan, uuk a

diital anlandrmalar erinden kent iin ayal kurmay, mimara biilmi rolleri eniletmeyi amaladk.

Kente dair orular oyutlamalar aral ile ndeme tamakt niyetimi. 1980 onra reten-

alkan kent, turim teviki altnda neoliberal olitikalar ile retimi unutu rekli tketen, eonluk

kente dnt. Kentin tannma ale eldii ilei nne ermeyi, kentli olmann olanaklarnn

tektiletirilmeine kar duran bleleri rnr klmak itedik. Kentel dnm bakn iettiini

dndm bleleri, kamual alan roblemlerini, u ile kurul-amay-an ilikileri, retim temann

kendiinin orunallatrlma iin yeni bir olanak olarak rdk. gndemde olan doku mekan yerine,

kentel dnm bakna maru kalan, santral Maallei, Balbey Maallei ve

Kundu Blei tartmalarna kaydrmak itedik bakm. Bu tartmalar iin kentte varolan endtriyel

mira kullanmay, yeniden bir ey taarlamaya teri ettik ve dokuma abrika bu arkndalkla eildi.

Byk mdaaleleri ara olarak kullanarak orular oru, olumu dokular aratr, yorumlay

tartmaya aarak nne karmay amalyoru (tm bunlar amirik

lem temelli bir analie dayandrarak rdreei). Bunn olanaklarn kullanarak yarna dair

beklentileri nne ermek edeimi.


met Eile:Yaantlar yeniden anlamam alayan, kentin kendiliinden olumu ya da taarlanm

mekanlar ile kamual alanlarna odaklan yeni okumalar retmemie yardm bir aradalklar

olarak ryoru bu denemeleri ve akat at, dourduu tartmalar bienalin ya da denemelerin

kendiinden daa nemli buluyoru.


dnyor musunuz?

met Eile: almalarn yerel alk ile n iinde buluman beklemek ereki deil, umudumu

bu rein balyor olma.

eekisi / ebu ede, buak haeda


11/15

41

XXI-ARALIK11/OC

AK12

DENEYsELMMARL

K

ki tr deney olabilir: Bir tanesi gerekten yalnzca kendi dertlerinizle ilgili olabilir,yani darya ak olmak durumunda deildir, sizin kendi mutfanzda yaptnzitir o. Bunu paylamayabilir, kendi bireysel kazanmnza ekleyebilirsiniz. Bu kapalbir deneydir. Bir de ak deney var ki, adm attnz andan itibaren politik olmayabalar. Deneysellik tabi ki ister istemez politik nk ne retirseniz retin sizaslnda politik bir mecrann iindesiniz. s tediiniz kadar apolitik olduunuzusyleyin -ki bizim kuakta yaygndr, bu gereki deildir. Deneysel mimarlk adnabir eyin bu lkede yaplmaya balanm oluu gen kuak olarak bu apolitikliiamamz iin ok nemli bir frsat. Bu adan da tabii ki nemliydi IABA.

Antalya'da yaptmz ilerin politik adan ne gibi bir arl ya da sonucu olabilir?zeletirel bakacak olursam bu tketimsel imgeyle biz nasl hesaplarz diyednerek projeye baladk ve dokuma fabrikasn kendimize mekan olarak setik.Dokuma fabrikas kentin belleinde ok nemli bir yere sahip, endstriyel mirasnbir paras ama bir sredir unutturulmaya allyor. zelletirme srecindezerinde irketlerin iktidar mcadelelerinin srd yerlerden biri. 2005 ylndakapatlm ama kentin merkezinde konumlanan, 500 dnmlk devasa bir alandanbahsediyoruz. Yalnzca dokuma fabrikasnn deil, baka fabrikalarn da bulunduubir hat buras. Ve tam bu yzden de tketimsel imgeye kar unutturulmayaallan bir retim mekann mesele edinmeyi setiiniz anda politik bir tavr almaansnz da oluyor. Kent merkezinde turistik bir alan ierisinde konumlanmakyerine hafzadan silinmeye allan bir retim mekann problemletirmeyealmak, burada bir sz syleme frsat sunuyor. O anlamda da bu bienal bunaolanak tand iin ok nemliydi.

Bu alanla ilgili bellek almas yapan belgeselciler var. Antalya'da, dokumafabrikasnda alm ve oradan emekli olmu bir sr insanla grmler. Bugrmeler btn fabrikann elden karlma srecinin nasl bir bozguncu mantadayandnn kant, retim ilikilerine bir son verip daha ok toprak rant zerindenkenti yeniden tarifleyen mekan politikasnn mthi bir ekilde deifre edilmesi. Birsene boyunca zerinde alm, toplamda yaklak 70 saatlik ekim yapmolduklar belgeselin bir ksmn bizim yerletirmelerimizden biri iin paylatlar. Ogrntleri, dokuma salonunda gsterdik.

Bizim yerletirmelerde kullandmz malzemenin seimi de rastlantsal deil. psememizin ana nedenlerinden ilki bu projeyi dokuma fabrikasnda yapyorolmamz; ikincisi de ipin tekil bir malzeme olarak gcnn olmamas; ncs deMarcel Duchampn 1942 tarihinde yapt mehur Bir Millik p yerletirmesininverdii ilham. 1.500 m2lik devasa dokuma salonunda 96 tane byk tezgahvarm, imdi onlarn yerinde yeller esiyor, geriye kalan tek ey o tezgahlarn altndabirikmi yalar. Btn fabrika boaltlm durumda, bir tr terk edilmi gezegengibi mthi bir atmosferi var. Bir de tabii rmekte olan mekann kendisi var.Burada bizim batan izilmi, nsel olarak belirlenmi mimari aralarla, teknolojik

1. ULUSLArArAS AnTALyA mmArLK BEnAL VEDEnEySEL mmArLK LEr

Tlin grl, ABA 2011 Kratr

26-29 Ekim 2011 tariinde Antalyada ilki erekletirilen Ulularara

Mimarlk Bienalinin (ABA) tema; Keimeler olarak belirlendi ve bu

aralelde erek mimarlk meleinin nel orunlarna ereke mimarlk alannn dnel ve

anatal altyana ynelik ek ok etkinlik reniler, en mimarlar, roeyoneller, bu aktivitelere

ileyii ya da deneyimleyii olarak katlan kiiler tarandan erekletirildi. Bu noktada deneyimleyii

kiilerin katklarn ellikle vurulamak erek, nk kentin eitli yerlerine yerletirilen deneyel iler,

kendilerini deneyimleyen kiilerle etkileim iine irerek deiti, arkl allara yol at.

Temann Keimeler olarak belirlenmeindeki en nemli k noktalar, kltrlerin keitii bir

orayada olan Trkiye, arkl diilinlerin keimeini ieren ve inanlarn yollarnn keimeini

alayan yalar yamay edeleyen mimarlk alan, keime nn omut ve oyut biimde

ek ok anlam iermei, orulamay, tartmay, eletirmeyi ve dndrmeyi olanakl klan bir ierik

unmayd. Bu balamda Trkiye ve mimarlk ilikii dnldnde; daa ne de deindiim ibi,

lkemi ve bienalin denlendii kent olan Antalya kltrel, olitik, oyal anlamda nemli bir keiim

oda. Mimarlk eylemi de lke koullarnn ortaya kard keimelerin omut yanma olan yalar

var etmekte. ABAnn ana amalarndan biri de melek dndan kiilere, mimarinin nn yaln ya

yamak olmadn, olitik, elei, anatal, eletirel bir bak a ile mimarlk alannda belli bir duruun

da varln kantlamak ve onlarla aylamakt. Bir baka deyile, melek alannn inanlarla yolunu arkl bir

biimde keitirerek, elei, anatal ve dnel ynn ortaya kartan bir rei irdelemek edelendi.

ABA reinde erekletirilen tolantlar, eriler ve iler; katlmlar, mimarlk amia, Antalyallar

ve ileyenler andan deiik mealar ierdi ve iddi anlamda yank buldu. Mimarlkla Keimeler

oturumunda tm arkl diilinlerin emite ve bun mimarlk alanyla ne biimde etkiletii, mekan

oluturmann orumluluunun da bakn bir eylem olarak n lana etii vuruland.

Bienalin kentle ve kentlilerle tema ettii en nemli etkinlik ie; Deneyel Mimarlk leri olarak

adlandrlan, ellikle mimarlk eyleminin daa ne edilen elei, anatal, kltrel, eletirel

ynn vurulayan yerletirmelerdi. ellikle bienal ereveinde Deneyel Mimarlk lerinin yer

almann itenmeinin nedeni; mimarlk eyleminin akl kalan ynlerinin le rlr biimde daa ala

allanmann alanma, melein daa arkl bir lkle okunabilmeiydi.

Trkiyede bune dein deneyel mimarlkn ok da telau edilmediini, yaln mimarlk

konuunda belli endieler tayan alma rularnda, akademik dnyadaki belli atlye almalar

ereveinde (ki bu atlyeler de enelde kent ya da kentin bir arayla ilili araylarla

erekletirilmekte) nrl bir ili alan bulabilmekte. genel anlam ile mimarlk ratii iinde olan

melek inanlar, roe oluturabilme ve roe relerinin ereklerini yerine etirebilme abalar iinde

bu tr deneyel almalara eilememekte, mimarlk meleinin ndemini ve dnel temeliniye

kent ve kentlerle ilili orunlar oluturmakta. Alnda melek andan niteliin ykeltilmeine ara

olabileek bir aray, bu tr tartmalarn ardnda eriyi itmekte.

Deneyel mimarlk anlam er iki ynl denemeyi de ieriyor, bir yn kullannn ya da kar karya

kalan kiinin yalan ii deneyimlemei, dier yn ie taarlayan kiinin ii kartrken yaad

deneme rei. Bu aralelde ABA ereveinde yalan yerletirmeler aralyla; kiilerin bu ileri

ndelik yaam iinde deneyimleyebilmelerini alayarak, iinde yaadklar kentte er n etikleri

meydanlara, okaklara, ant eerlere, vita noktalarna olan ililerini artrarak arkndalk oluturuldu,

dier bir deyile ya dnda mimarln dnel ynyle tema etmeleri aland. Bu ayn amanda

melek inan ile kiilerin yalan i aral ile karlkl etkileimini ekitiren, bu eri dn ile

birlikte mimarn da yarat ynn elitiren bir deneyimdi. Alnda deneyel ilerin retim rei de,

taarm, retii ve maliyet eni arandaki deneyi bulmak andan olduka yarat detaylarn

retildii bir aman dilimi olarak yaand. sonu emen emen erke andan olduka tatmin edii

oldu. leyenleri art, etkileyii, allaeldikleri den iinde yer yer de tedirin edii birtakm

yerletirmeler erekletirildi. Bu yerletirmeleri erekletiren mimarlar, alnda deneyel mimarln

yaln kat erinde kalmadn; iderek kentel mobilyaya, kentte nemli ve ilevel bir eykele ya

da kentliyle iliki kurabileek bir iletiim arana dnebileeini de kantlam oldular. Bu nedenle

deneyel mimarlk nde kat mimarl ve toya mimarl kavramlarn iere de; denemeleri

eree dntrebileek bir latorm oluturulduu aman, omut biimde kullanlabildii ortaya kt

ve bune dein Trkiyede ok a ndeme tanan bu arayla ilili olarak bir tartma ortam yaratt.

Yine Antalya Mimarlk Bienalinin i mekanda denlenen en nemli tolant da arkl neillerden uta

ve yetkin mimarlarn katld Mimarlk forumuydu. zaman aman birbirleriyle elien arkl rlerin

de tartld bu orum nm mimarln erek Trkiye ereke dnya leinde ortaya koyan,

melek orunlarnn ndeme etirildii, nde mimarln tartld bir orum olarak bienal

ndemindeki yerini ald.

etle 1. Ulularara Antalya Mimarlk Bienalinde mimarlk eylemi ve tartmalar okaa ini

yalarn dnda arkl bir boyutu ve ieriiyle ndeme elerek, ileyenlerin yollarna da karak

orunlu bir biimde keimeyi alad . Bu anlamda bienalin edeine ulat; em melek inanlarnn

em de Antalyallarn mimarlkla dolu drt n eirdii ylenebilir. 2013 ylnda ikinii denleneek

Antalya Mimarlk Bienalinin ulularara anlamda daa eni katlml, daa uun reli bir takvim

oluturma edelenerek, dnyadaki nemli mimarlk bienallerine dail olma alanmal.

gerek reten, erek tartan, erek ileyen ve deneyimleyen tm katlmlara teekkrlerimile

proedeki ktlamalar dallamaya

baladnda deneyelliktenuaklatm rr. ahet de


12/15

DENEYsELMMARLK

ARALIK11

/OCAK12-XXI

42

ekipmanla o ii yapmamz mmkn deildi. nk mekan buna izin vermiyordu.Yapacanz her trl batan kararlatrmaya, mimari operasyona direnen bir yernk orann ruhu bu tr bir eyi istemiyor. O yzden yerinde ve noktasalarkeolojik alma gibi bir deney yapmak durumundaydk ki bu da zaten sonsuz biri. Yani biz o ekiple ya da baka bir ekiple ok daha uzun bir sre bu ip zerine birsr baka deney de yapabilirdik. Bu adan bir dizi deney trnn balanglarnyapma ansn yakalam olduk. Orada srecin kendisi gerekten nemliydi, eldeettiimiz sonu deil. nemli olan bedenen oraya girdiim anda orada dolarkendeneyimlenenlerdi. Mesela evde de yaplabilir bu deneyler, kapal olarak. pi elinizealp boyutlu bir ey retmeye alrsnz ama bu politik bir tavr olmaz. Nezaman ki geri planda braklm bir retim mekann kentin gidiatna aykr olarakgndeme getirmeye alrsanz, orada bir ey denerseniz o zaman r iskegiriyorsunuz.

Ahet de:Levent'in ve ekibinin srecin bandan beri o mekan zerindedirenmelerini ok kymetli buluyorum. Sonuta ortaya kan yedi yerletirme var.Bire bir baktnzda da hepsi ok salam iler. Kiisel olarak bienalde en sevdiimretimlerden biri. Umarm Antalyallar iin tekrar Smerbank fabrikasnhatrlamak, onun hafzasn canlandrmak adna bir olanak salar ve tersine birsre gelimeye balar. Aksi takdirde oras bir mzeye, alveri merkezininkiosklarndan bir paraya dnecek.

Boaha Ddaalp:Bence Levent'in yapt almann dardan grlmeyenyz aslnda bir sredir srdrd Po-M- ile bunu gerekletiriyor, eitiminiinde bunu yapyor olmas. Bunun aslnda ikinci snf rencilerinin projesi olmas,mimarlk eitiminin rollerine de bir baka bak as getiriyor. Bu adan bu i,sadece kentteki bir politik durua deil, ayn zamanda mimarlk eitimi iindekidurua da referans veriyor.

Benim yrttm Bakanak ise kentin grnmeyen nemli bir tarihsel aksnareferans veriyor. Kentin zaman ierisinde biriktirdii kltrel yaplarn ok deerlive kymetli olduu varsaylyor fakat bunun arka planndaki birtakm izler artkgrnmyor. Bakanak bunu eletirerek ve sorunsallatrarak bir refjdekonumlanyor. nsanlar bu iin neden ancak tek kiinin yryebildii refjekonulduunu sorgulamaya balad anda o yerin ne kadar sorunlu olduu daortaya kyor. Bu anlamda kentsel bir duruma referans vererek aslnda kentinsavunduu turizmin kentle iliki kurmakszn yalnzca tketim amal ynnortaya seriyor. Dier yandan tarihle kurduumuz iliki son derece grsel,indirgenmi temsillere dayal. Tm bu meseleleri vurgulayarak, Bakanakn budurumlarn kentle iliki kurarak eletirilebilmesine vesile olmasn amaladk.

Hla Eta:Bene ilerin konumlar, kendileri kadar nemli. Bu noktada eerbunlar yerletirme olarak adlandrdmda iler anat alanna kayyor ibi durada ilerin yere yatklar vuru, onlar mimari rnler olarak okutuyor.

Alia akolu:Aslnda benim iimde vurgu politik ya da kentin kendisorunlaryla ilgili deil, daha bireyseldi. Benim denizi orada yaatmakla, uzaktanbakan biri olarak Antalya'y nasl grdmle ilgiliydi. Aslnda btn ehreturistik deerini veren deniz, su, kumsal gibi eleri Kaleiinde olmakla stste getirmek fikri stne kuruluydu. Genelde iki boyutlu bir yzey gibi alglanandenizin -araf gibi denir mesela- ktlesini ortaya karacak, ok daha bireyselbir deneyim yaatacak bir rn ortaya koymak istedim. Dier yandan damimarlk eitiminin bandan beri algmzn bir paras haline getirilmi doluluk-boluk kavramlaryla oynamak istedim. Mimarlk aslnda boluklartasarlamaktr. gibi kalplam baz laflar vardr. Oysa bu projede doluluuniinde olma durumunu ve karadayken suyun iinde hissetmeyi denemeyealtk.Ebu Ede:Aliann ii kullanma sokulduktan sonra ocuklar bir akamorada oyun oynamlar ve btn o donatlar bir anda baka trl biimlenerektamamen geliigzel bir dizilime evrilmi. Kullanc, deneyim ve o deneyimlemekann evrilmesi sreleri yaand ki ben bunu ok deerli buluyorum.

Boaha Ddaalp:Normalde hep nesne odakl bir mimarlk dnyasnniinde yayoruz. Nesnenin araclk ettii ve dntrd, bir ekilde deneyimrettii ya da baka trl eyler kurmaya vesile olduu durum daha i kinciplanda. O nesnenin biriciklii, sofistikasyonu, detaylar, malzemesi gibi konularonun ne ie yarayacandan ve ne olacandan daha ne geiyor. Belki buanlamda bienaldeki ilerin materyalizasyonuna bakldnda ok mthiolmadklar ama bir taraftan da araclk ettikleri eyin ne kt ynnde birgenel gzlem yaplabilir. Nesnenin bu kadar nde olduu bir mimarlkortamnda, nesnenin araclk ettii eyin daha ne kt bir i yapmak banadaha nemli geliyor. Bu ilerin tmnn bu tr bir deneyime araclk etmiolmas, yaadmz mimarlk ortam iin kymetli.

Hla Eta: Deneyellik ile mimarlk iki ayr kavramm ibi tartyoru.yleye deneyel ile mimarlk arandaki ark oluturan nedir?

Alia akolu:Ben deneysellii her zaman ticari olma durumundan uzakgryorum. Ticari yap ya da yatrmcnn dahil olduu dzen riski minimizeetmek zerine kurulu. Deneysel olmak ise fazlasyla risk ieren bir durum oyzden de rnein BIGi ok da deneysel bulmuyorum. Baka trl bir mimarlkretiyor ve yle bir gelenek yaratyor olabilir. Ama deneysel olan biraz da lekanlamnda elle tutulur ve kontrol edilebilir bir ey olarak dnyorum. Birlaboratuvar ortam gerektiriyor en azndan, onun dna ktnda ya da ticari biryapya dntnde artk deneysellikten sz edemiyoruz.

Levet etk: BIG'i ben ok yakndan tanmyorum ama rnein KLM Evleriadl bir tasarmlar var. ok merkezi bir kentsel alan iindeki futbol sahasnadevasa bir konut kompleksi ve spor alann dahil etmeye alyorlar. Getirdiklerineri ok byk tepkilerle karlandndan muhtemelen ina edilmemi.

Hla Eta:Bene Bg'in al, belki de tek deneyel olan km i yamamodelleri. Meela o roeyi kendi kendilerine retiyorlar. Bu, fountaineaddekihoward Roark ibi oturu iverenin araman bekleyen mimardan arkl bir duru .

buada deil / ahet de, cee balk v

Ben deneyellii er aman tiari olmadurumundan uak ryorum.alia akolu


13/15

43

XXI-ARALIK11/OC

AK12

DENEYsELMMARL

K

Levet etk:Evet, projeyi gazeteye ilan veriyorlar. Yerel ynetim de sonraofislerini ziyarete gelip ilk ilikiyi balatyor. Yayn yapma tarzlar bile yeterincedeneysel, yaptklar kitap Yes is More bile bal bana nemli. almalar okuldarencilerin grmesi gereken iler.

Ahet de:Mimarln neye araclk ettii ya da neyin arac olduu konusundanefret ettiim ne varsa BIG zelinde cismanilemi durumda, Bjarke Ingelsin duruuve kendini pazarlamasndan tutun da ilerini sunuuna ya da ekmeceden i karpBu burada tutmad, imdi ine satarz. eklindeki tavrna dek.

Levet etk: Le Corbusier'ye itirazn olmad. Le Corbusier baka bir ey miyapyordu?

Ebu Ede:Kiiler zerinden deil de belki projeler ya da belirli iler zerindekonumak daha doru olur.

Levet etk:Le Corbusier'nin retimlerinde ok deneysel olanlar da vardr,piyasay yakalamaya alanlar da. Mesela Modulor rneini verdim, o ancakXenakisin elinde deneysel hale gelmitir.

Cee Balk v:Bir mimar btn retim sreci iinde deneysel olabilir mi?

Boaha Ddaalp:BIG sanki konvansiyonu maniple ederek baka birynde kullanyor ama yeni olanla deneysellik arasnda byk bir fark var.

Deneysellik daha fazla risk alyor, sonular pek de ngrlemiyor. Halbukimaniplasyonun kendisinin son derece rgtl bir ilikiler a var ve dahagzlemlenebilir. BIG sanki mevcut retim konvansiyonunu baka trlmaniple ederek kendine ait yeni bir dil retiyor. Bu dilin kendisinin ne kadardeneysel olduu tartlr nk bizim anladmz ekliyle deneysellik, hayatkarsnda snandktan sonra ne olacann anlald ya da onun zerindenbirtakm karsamalarda bulunulabilen bir ey. O yzden mimarlarn da nekadar deneysel olabilecei, konvansiyonel eylerle oklu boyut kazanyor. Builerin bienal iinde yer almasnn verdii meruiyet, onlarn deneysel olmasnaizin veriyor. nk onun deneysellii zerinden sponsorlar kendi reklamlarnbaka trl yapyorlar. Hepimizin ilerinin belli bir finansr var aslnda. Biz ofinansr erevesinde o deneysellii yapyoruz. Byle baktmzda yaptmziin bienal iinde ticari anlamda meru olmasnn tartlabilir baka bir boyutuvar. nk sponsorlarn belirledikleri snrlar ierisinde biz bu deneyleri yapyorgibi duruyoruz. O anlamda mimarla zelleen deneysellik de bu lekler vesnrlar iinde farkl yerlerde durmaya balyor. Sapla saman kartrmamak iinbelki byle bir ayrmda bulunulabilir.

Alia akolu:Ticari bir yap zaten deneysellii iine alamaz, hibirzaman riskin yksek olduu bir durumu kendi yapsna kabul etmez.Deneysellik de bence fazlasyla risk ieriyor. Sadece ekli alageldiimizdenfarkl olduu iin ya da retim modeli baka sreleri ieriyor diye deneyseladn koymak ok doru deil bugn yaplan ilere. e yaramayan ey dedeneyseldir aslnda. Antalyada bizim yaptmz yerletirme birok insan iin

KARBON KOPYApATTU - cem Koar, l nali



Ce Koa: Mimarlkta deneyellik dendiinde enellikle arkl orm araylar ya da diilinler ara, atta

enellikle ileri teknoloinin de dail olduu taarmlar akla eliyor; bi ie deneyellikte daa ok kavramlar ve

olularla oynamay teri ediyoru. Olduka kamual olaak bir eride adee mimarlk ratiinin anlayaa

konular erine younlamak yerine mimarlkla ilii olmayan Antalyallarn da ikir aibi olabileei enel

bir olu erine kk bir aratrma yatk. Trkiyede ilk dea Antalyadaki tematik oteller ile balayan anak

alnda tm dnyada olduka oler bir olu, tematik koyalar. Bu tr yerler birok mimara olduka itii

ele de otel olduklarnda %97 doluluk oranlar ile alan, konut olduklarnda inaatlar balamadan atlan,

kent ara olduklarnda inanlarn akn akn rmek iin ittikleri yerler. Bi de taarmmda kk

koyalar ile dolu yeyler yarattk: Ylere Eyel Kulei koya, san Maro Kiliei koyalar Karaaliolu

park iindeki alana eometrik olarak yayld. Taarm erinden ileyiilere Venedikin, pariin Barelonann

nerede olduunu orduk, baka yeylerde ie koyalamann ardnda yatan dinamikleri aratrdm

metinler yer alyordu.


Ce Koa: seriyi yaarken amam mimarlk ratiine aktarlabileek onular elde etmekten ok

mimarlk ratiini ililendiren karmak bir oluyu kentlilerin anlayabileei bir dile evirmekti. Bunu da

eleneli ve renkli bir taarm ve eyiriyi, orduu orular ile erinin iine dail eden bir eri deni ile

erekletirmeye altk.


dnyor musunuz?

Ce Koa:Antalyada bulunduumu re boyuna ileyiilerin tekilerini de rme anm oldu. Alnda

bu km olduka eleneliydi nk kent iine yaylm ari mimari yerletirmeleri ren birok kentli

ilk bata ne olduunu, byle bir eriye nal yaklamalar erektiini ek kavrayamad. Anak kurulumun

ikini n yalar okuyan, kendi aralarnda tartan, baen karmlarm onaylayan baen de katlmayan

arkl keimlerden birok ileyiiyi rmek bii mutlu etti. Karmak bir mimari roblemin radan kentliler

tarandan anlal tartlma bie kentlerin eleei andan ok nemli. Amam Antalyada ve

dnyada rlen bu olunun nerelere varabileeine dikkat ekmekti; bu anlamda ileyiilerin akllarnda

mimarla ve kente dair birok oru ile ayrldn dnyorum.

(aada) / 1+1 iai tasa stdosu - evi gaip, bau gaip, tua altba


14/15

DENEYsELMMARLK

ARALIK11

/OCAK12-XXI

44

boa harcanm bir para gibi grnebilir. nsanlar gelip Bu ne ie yaryor?diye soruyorlard.

Boaha Ddaalp:Bu ilere bilimsel terminolojiye gre deneyseldiyorsak deneyselin okumalarnn sonular, bunun zerine oaltmalarolmas lazm ki almlarnn dolayl yoldan tekrar hem kuramsal hem pratikanlamda birtakm ayrmalarn yerletirebilelim. nk bir ii deneysel yapanbiraz da onun zerine eklenen anlam katmanlar. Deneyselliin talep ettiibiraz da bu: Dardan farkl okumalarn, farkl anlam retimlerine akolmak. Biz tasarmc olarak kendi srelerimiz iinden bunu yapyoruz amabunun mimarla katksndan, bir mimarlk repertuarndan bahsediyorsak buokumalarn farkl apraz okumalarla tartlyor ve retilebiliyor olmas lazm.

Cee Balk v:zellikle bu bienal kapsamnda rettiimiz iler szkonusu olduu zaman burada tek tarafl bir iletiim yok. En bandan berisoruyoruz ya Mimar kendi egosunu tatmin etmek, kendi hayallerinigerekletirmek iin mi deneysele bavuruyor? diye. Bir ksm kendifantezilerini gerekletirebilecei zgr bir ortam olduu iin bunu deniyor.Fakat bir baka taraf da var olayn ierisinde: O da mimarn dndakiler, yanitoplum. Sonu olarak mimar tek bana yaptklaryla yaayan deil, bunlarherkesin kullanmna aan biri. Tek bana bir mekan yaptktan sonra artkekiliyor ve o, kullancnn mal haline dnyor, kullancyla birlikteekilleniyor. Sonu olarak mekanla iletiime geme bir deneyim ve kltr ii.

Trkiye'de eksikliini duyduumuz eylerden biri mimarlk ortamnn okeitli ve zengin olmamas ya da baka bir deyile heyecandan, meraktanyoksun olmas. Mimarn ne yaptn, rettii mekann ne ie yaradn,mimarn ne ie yaradn, gerekten gerekli olup olmadn sorgulayan birtoplumdayz. Ve biz bu topluma gkten inmedik, biz de bu toplum iindebydk, biz de bu toplumun parasyz. Bize ilgin gelen birtakm eyler varama bunlar ok az kiiye ilgin geliyor. Byle olunca biz bunlar gelitirmekve projelerimize yanstmak konusunda hep geri ekiliyoruz ve Ahmet'in de

daha nce syledii gibi bunlar kendimize saklyoruz. Eer toplumda mimarlkalan dndaki insanlar daha fazla bu tr mekanlarla iletiim kurmaya, bubilgiyi, kltr retmeye balarsa, biz de kullanclarla iletiime geme olanabulacaz. Bu ortak bir tartma ortam yaratabileceimiz bir toplum hayali deieriyor, en azndan benim iin yle. O mekanlar kullanan kii Bu ne? diyesorduktan sonra hangi eitim dzeyinden olursa olsun srf o ii kulland iinsen onunla konuabiliyorsun. Bu sayede bir sonraki yapacan deneyselolmayan proje hakknda onu deneyimlemi biriyle konuma tarzn artk dahafarkl olacak.

Ahet de: Benim genelde karlatm ya da karlaldn grdmdurum herkesin mimarlk hakknda bir fikri olduu. Bu nedenle de bir bakasna gre mimarlk insanlarn daha nemli ileri olmasayd bunukendilerinin daha iyi yapabilecekleri bir meslek; srf zaman ayramadklar vemaddi gleri olduu iin mimar tuttuklar bir durum sz konusu. Kimi zamankalfa pozisyonuna indirgenmi bir mimarlk tanm var. Oysa biz srekli olarakkendimize dnsel anlamda yatrm yapmaya devam ediyoruz. Okul bittiktensonra da bir yandan atlyeler oluturuyoruz, proje dersleri veriyoruz, okumayadevam ediyoruz. Zannediyorum ki mimar olan kim varsa kazandnn okbyk bir ksmn bu tarz etkinlikler iin aktmaya devam ediyor. Srekli birdonanma durumu var, talep edilmeyen bir konuda kendimizi gelitirmeyedevam ediyoruz. ok uzun sreden beri bizden bu ekilde bir dnsel arl ktalep edildiine ben tank olmadm. Bilakis bir durum zerinde konuuptartarak vakit kaybedilmek istenmiyor. Kaa?, Ne kadar zamanda?,Hadi. Bu deyile zetleyebileceim bir mimarlk retimine doru itiliyoruz.Talep edilmeyeni vermeye almak da ypratc olmaya balyor.

Bienalde kendi adma en keyif aldm nokta, bunu kendi aramzda dahi olsatartabilecek bir aralk yaratm olmas. Sonuta ortaya rnler kt ve burnler sonucunda geri besleme alabildiimiz bir durum oldu. Kaa?, Nekadar zamanda? ve Hadi lemesinin tesinde bir durum bu. Ceren'in dealtn izdii gibi nihai kullancyla ya da deneyimleyenle birebir iletiim kurmaadna bu mikro lekteki ilerin kymeti bence ok yksek.

Levet etk: Bu tarttmz konu Uur Tanyeli'nin son zamanlardayazd bir eyi getiriyor aklma. Uur Bey diyor ki; Trkiye'deki meselekamusal mekann yokluu deil, daha ok onun idealize edilmesi. Deneyselmimarln bir tr ideolojik tkanma neticesinde yaygnlaamamas ya da bizim

MEZARhakan Demirel



Haka Deiel:Deneyel mimarlk, mimariyi deneyimleyen, melek ortamn arkl diilinlerle

btnletiren, oyut, elei ynn ortaya koyan bir alan olarak tanmlanabilir. Bu erevede ortaya

konulan mimarlk oyal, kltrel, eletirel, trit baklarla ierikler oluturmaya alr.

Bienaller ie katlmlar iin deneyel rn retimi iin bir rat oluturur. Bunun yan ra 2011

ylnda ilki yalm ve tema Keimeler olarak belirlenmi olan Antalya Mimarlk Bienali, kentin

eitli yerlerinde erilenen, erek yer ile ilili, ereke oyut iler ile Antalyallarn veya Antalyaya

elenlerin deneyimleyeekleri, ileyeekleri; kiileri arkl bir biimde dndrerek, arkl lerle

mekan allamay, kullandrtmay ve eletirmeyi amalad.

Bu balamda konet oluumuna deneyel mimarlk kavramnn yan ra bienal kavramnn tarii

oluumu, ama, ve edeleri inelenerek baland.


Haka Deiel:ki ylda bir denlenen, tm dnyada kabul rm bu etkinliklerin belirlenmi

reler ieriinde yalan etkinlikler olma dnda tm kltr ve anat eliiminde dnya anda

iler brakt ve tolumal eliime yn verdii kabul edilmekte. Buna ramen almam randa

bili ann bu kadar elimi olduu bu dnemde bile daa neinden yalm bienallere ait

bili edinmede byk orluklar ektik. Bu tr bili kaybnn Antalya'da ya da meleki yaammda

yaanmama iin aba ar edilmei erektiini dnyoru.


dnyor musunuz?

Haka Deiel:proemide dnya erinde belli reler iinde belli etkinliklerle yalm ve bitmi

olan bir ok bienal iin birer ant-mear oluturarak bu oluumun adee belli nlerde yaanan

etkinliklerin teinde tm tolum iin kal iler brakan elitirii oluumlar olduuna ili ekilmek

itedik. Bu antlarn oluturduu alann mimarlk kavram ieriinde yaayan inanlar ibi Antalyallar

ya da Antalyaya elenler iin de merak uyandr ve dndr bir ortam oluturaan dndk.

Kentin merkeinde konumlandrlm roemiin Antalya'da erilendii re boyuna ileyii

tarandan rlerek, ieriinde eilerek bile edeine imet ettii ikrindeyi.

Biim iinden etiimi eilim modeli

de, iinde doduumu mimarlk ortamda deneye ak deil. boaha ddaalp


15/15

45

XXI-ARALIK11/OCAK12

DENEYsELMMARL

K

kstlandmz bir alana dnmesiyle ilgili temel problemimiz bence okdaha byk meselelerle ilgili: Muhafazakar yapyla, iselletirilmimilitarizmle, ar derecede cinsiyeti bir rejimin hkm srmesiyle, yerigeldiinde hemen harekete geebilen bu milliyeti lin kltrnn okyaygn ve etkili olmasyla. Bunun ok somut bir rneini Antalyadaki forumsrasnda yaadk. Sunular bilgisayara yklendikten sonra herkes yerinialacak ve sunumlar balayacakt. Sayg duruu ve stiklal Mar'nnarkasndan deneysel mimarlk zerine konuuldu. Mthi bir ekildenormalize etmi durumdayz bunu. Yani konutuumuz konuyla iindehareket ettiimiz balam arasnda kendimiz bir taraf bile deiliz.

Hla Eta:peki bundan onra iin bu ileri Boaann da belirttiiibi oaltma adna nal areket edilebilir? Deneyel mimarla nalkatkda bulunulabilir?

Boaha Ddaalp:Konutuumuz konu deneysel mimarlk ama benkendi adma deneysel mimarlk ii retmek zerine kurulu bir motivasyonlahareket ettiimi dnmyorum. Zaten bu balkla karlatmda bunlaraneden deneysel mimarlk ileri diyorlar diye yadrgamadm deil.

rettiklerimizle bunun bir ilikisi, bir arakesiti var ama ben hibirimizinmotivasyonunun deneysel bir mimarlk ii retelim olduunuhissetmedim bu srete.

Alia akolu: Deneysel tp denebilir mi? Tp zaten deneyler zerinekurulu ki deneylerden baaryla gemi olan ksm bizim fayda saladmzksm.

Boaha Ddaalp:Konumann banda tasarmn aratrmaya dayalbir disiplin olduunu belirtmitim zaten, bunun iinde nerede deneyselialgladmz ilgin. Hibirimizin temel motivasyonu deneysel bir mimarlkdeil nk zaten yaptmz eyi, yapageldiimiz koullardan baka birkoul ierisinde rettiimiz iin deneyselle iliki kurabiliyoruz.

Cee Balk v: Bu tr denemelerin ya da mimari deneylerinretildii tek yer bienal olmamal nk bienaller bir sre sonrakanksanyor. Bienaldeki Hakan Demirelin Mezarlk iinde de bueletirilmiyor mu? Bir sre sonra bu yap kurumsallayor, sanatbienallerinde de byle. Daha tekdze ve risk almayan ilerin kmasnaneden olabiliyor.

Ahet de:Bienalin faydas hakknda Ceren'le kendi aramzda dahaoradayken konumaya baladk. Bizim Howard Roark gibi masa bandaoturup ya sponsor ya da bienal emsiyesi beklememize gerek yok. Bienal,gndelik pratiimiz dnda nefes alabileceimiz alanlarsa, kendibienalimizi kendimiz oluturabiliriz. Bunun ad bienal olmak zorunda dadeil. ok daha geni katlml, geni kapsaml, kendi iinde olduumuzalara daha ok nfuz ederek byle bir ortam oluturabiliriz.

Ebu Ede:Bienalin izlenebilirlii ve katlm salamas nemli.Burada kendi aramzda yapacamz eyin ister istemez belli snrlar, belliduyurulma problemleri olacaktr. O yzden baz kurumsal destekleringerekli olduunu dnyorum.

Cee Balk v: zlediimiz o tartma ortam iin bu bienal belkiateleyici olabilir, sergileriyle, sergilerin dourduu tartmalaryla, belkioradan kacak olan atlyeleriyle, uluslararas almalarla.

Boaha Ddaalp:Buradan kacak kvlcmlarn tututurma potansiyelivar ama nemli olan bu kvlcmlar datacak bir mecra bulmak.

Levet etk: Yayn da nemli bence. Yani kitap yaplabilir. Her seferindebienal, sergi yapma olana yoksa da kitap yaplabilir bu konuda. Trkiye'degen kuak deneysel mimarlk zerine bir yayn yok. Yeni, alternatif, akademikretim kanal tarafndan da beslenen, kurumsal desteklerin de bu sayedebulunduu projelerin metinleriyle birlikte yer ald, alternatif bir grafikanlayyla kitaplar yaplabilir.

Boaha Ddaalp: Bu konuda yazabilecek insanlarn ortaya kpyazmasn beklemek yerine gerekten belirli isimlere yaz sipari verilmeli ki iyimetinler ortaya ksn.

Levet etk:Bylelikle bu, katlmc grubun dnda da birtakm insanlarnbu ie angaje olmasyla genileyen bir mecraya dnebilir. Uzun sreli vebirok insann iin iinde olduu, farkl disiplinlerin de davet edildii,uluslararas boyutu da katld bir yntemle yaygnlaarak deneysellikkonusunda bir talep yaratlabilir.

boaha ddaalp, ebu ede

cee balk v, evi gaip, alia akolu

ahet de, levet etk

Bu tr denemelerin ya da mimarideneylerin retildii tek yer bienalolmamal nk bienaller bir re onrakankanyor. cee balk v

deneysel mimarlık

Documents