dosya mimarlık eğitimi

7/30/2019 Dosya Mimarlk Eitimi

1/64


2/64


3/64

3dosyamimari tasarm eitimi

Bu yayn frsat bilerek ve dosya ieriimiz ile yakndan ilintili almlar olduuna inanarak birka deiikalnty ortamla paylamak istiyorum.

Birincisi Christopher Alexanderdan1 uvaldz tadnda bir alnt:

Dn, bu konferansta2 binalardaki kalite kriterleri zerine bir tartma vard. Siz retirken hangikriterleri kullanyorsunuz? rencinin Bu bina dier binadan iyi mi? Yoksa kt m? olduunu an-lamasna nasl yardmc oluyorsunuz? Ya bu yap? Dierleriyle kyaslandnda daha m iyi daha mkt? Benim yaklak 40 yldr ders vermekte olduum California niversitesinde neredeyse kesin-

tisiz deneyimlediim- dnceme gre, Gerek trajedi 20. Yzyln ikinci yarsnda gelien mimarlkdncesinin bu sorularn sorulmasn btnyle reddetmi olmasdr. nk bu kesinlikle ok zorbir sorudur.

Bir okulda binalar ve/veya projeler arasnda bir kyaslama yapmay gerektiren sorular ortaya k-tnda duyduumuz pluralizmle ilgili akl almaz mazeretler, herkes istediini yapmaldr, ret-men olarak bizim grevimiz renciyi nereye gitmek isterse oraya ynlenmeye yreklendirmektir,herkes hakldr, kimse hakl deildir, her istediini yapabilirsin, vesairedir. Eminim ki hepinizinbu tr deneyimleri var. Sizler benimle ayn biimde dile getirmeyebilirsiniz ama sadece eitim or-tamlarnda deil faklte/blm kurullarndaki tartmalarda da karlatmz gerek bu. 40 yldr,retim elemanlarnn mfredat programlarnn iyiletirilmesi tartmalarnda ekingen ve kararszkalmalarnn, birbirlerinin gznn iine bakarak bu soruyu tartamamalarnn ardndaki tek nedenbu sorunun ok rktc ve ok sancl olmasdr.

Neden bu kadar rktcdr. nk bu soru u anda entelektel anlamda bir dipsiz kuyudur. Bunedenle faklte/blm kurullarnda herkes szbirlii etmiesine susar, herkes hepimizin ayankaydrma kapasitesine sahip olan bu konuya deinmemekte hemfikirdir. Adeta karanlk bir aile sr-rdr, ailenin tm bireyleri bu srr bilir ama kimse dile getiremez. te 40 yldr btn lkelerde tmmimarlk okullarn usandran bu korkun srdr.

Peki mimar olarak bizler ve rencilerimiz bu soruyla yzleemezsek (derslerde) neden sz etmemizgerektiini, neyi ina etmemiz gerektiini nasl bileceiz?

kincisi Jacob Weisbergden ilgin bir saptama:3

Mimarlk statsnn resmi bir sralamas yok. Ama resmi olmayan bir skor var: Yzyln Sonunda:Mimarln 100 yl. Los Angeles ada Sanatlar Mzesinin bir araya getirdii serginin katalogunda4bulunabilir. Bu iri cildin arkasnda gnmzde kimin kta kimin inite olduunu kabaca tahminedebileceimiz bir index var. inde Robert A.M. Stern ad hi bir yerde gemiyor. I.M. Pei ile ilgilisadece bir referans var tpk Michael Graves gibi. Son gnlerin modas Irak doumlu ngiliz mimarZaha Hadid iki referans puan toplamakta. Peter Eisenman, Richard Meier, Richard Rogers, ve RenzoPiano gibi daha gl isimler ise her biri 4er kez anlmakta. Rem Koolhas ve Cesar Pelli ise 5er kez.

Ando 8, Philip Johnson 9, Robert Venturi 11. Frank Gehry 32. Yedi mimarlk tarihisinin yazlar ilekatk koyduu katalogda en yksek deer, Frank Lloyd Wright (27) ve Ludwig Mies van der Rohe (31)yu bile geride brakan Gehrye biilmitir. Gehrynin stnde sadece Le Corbusier (104) bulunmak-tadr. yleyse Gehry amzn yaayan en byk mimardr ve yzylmzn yetitirdii en bykmimarlardan biri olduuna da hi kuku yoktur. Son yllarda mimarlk alannda bilinen tm dllerialm vglerle ve ilgilerle gklere karlmtr.


4/64


5/64


6/64

6 dosyamimari tasarm eitimi

da srdrr. Sonu, bir kez daha farkllamalarnengellenmesi gerekliliinin ana ama olarak va-zedilmesidir. Dolaysyla, o kerhen kabul edilenfarkllama ve oullamalarn aslnda sadece ar-za olduuna inanmaya devam edilir.

Bu dnce rejimi, kanlmaz olarak bir dn-meme rejimidir. Dnsel etkinlii arzalarngiderilmesiyle snrlar. Bata vazedilmiama s-rekli arza karan (aslnda sadece deimeye al-an)- tekil, trde, esnemez sistem, yaplanma vednceleri feda etme riskini gze alamaz. Onlardaima doru kabul edildiinden, dnme etkinli-i kk uygulama revizyonlar yapmakta youn-laacaktr. Bu dnce rejimine radikalizm kadaruzak pek az ey vardr. Dolaysyla, eletiri menzi-limiz iinde ulalmaz olan epeyce geni bir blge-den sz edilebilir. Bunun akademik kurumlar ve

yelerini srekli operasyonel olanla megul ettii,onlar kendi varolularn ve kurumsal yaplanma-larn kapsaml ve eletirel bir gzle irdelemektenuzaklatrd kesin.

Yukarda sylediklerimi mimarlk retimine zel-letirirken, orada esnekliin bir potansiyel olaraknerelerde ortaya kabileceini ve o potansiyelinTrkiyede bugn ne kadar kullanlabildiini tar-tacam. Mimarlk retiminde esneklik birkaseme ve varolma zgrl biiminde zuhur edi-yor:

1. Mimarlk retimi veren kurumun rgtsel ya-planmasna karar verme esneklii.

2. Mimarlk renimi grecek olanlarn seilme-sinde esneklik.

3. Mimarlk retimi yaptracak olanlarn seil-mesi. Akademik kadronun oluturulmas bala-mnda esneklik.

4. Mimarlk retimi yntemlerinin inas bala-mnda esneklik.

5. Mimarlk mesleine katlmda esneklik.

6. Farkl akademik sistemleri ve yaklamlar de-erlendirebilen, esnek bir akreditasyon meka-nizmas.

1Mimarlk retimi veren kurumlarn rgtselyaplanmasna karar verebilme balamnda es-neklik, farkl okul tiplerinin belirebilmesi imkananlamna geliyor. Bu adan Trkiyede durumuiac olduu sylenemez. rnein, burada sade-

ce tasarm veya mimarlk zelinde retim verecekbir yksek retim kurumu kurmak yasal olarakmmkn deil. Tm yksek retim kurumlarnnniversite ve ondan ne fark olduunu anlamak-ta aciz olduum yksek teknoloji enstits bn-

yesinde rgtlenmek dnda bir seenekleri yok.Dolaysyla, Trkiyede Los Angelestaki SciArch,Londrada AA School, Viyanada ve PetersburgdaGzel Sanatlar Akademisi gibi bamsz sanat, ta-sarm, mimarlk okullar kurmaya niyet bile edile-mez. Oysa, sanat, tasarm alanlarnda en deneyselular veya bazen sadece ular bylesi akademikanlamda dar eriimli okullar temsil ediyor ve al-lagelmii zorlayabiliyor. Bauhausun bir zamanlarbyle bir tekil okul olduunu anmsayalm. AAehemen her yl farkl retim planlar uygulama es-nekliini veren de ncelikle bu bamszl. Viya-na Gzel Sanatlar Akademisi hala kendi sistemin-

de srarl bu sayede kalabiliyor. PetersburgdakiGzel Sanatlar Akademisine neredeyse yery-zndeki en klasik ve hatta kadim retim sisteminisrdrme imkan veren de bu. New Yorkta PrattInstitute ve Cooper Union gibi kurumlar da benzerbir bamszlk kullanrlar.

Byle bir tekil okulun akademik deiim ve koul-lara uyarlanabilirlik iin tad potansiyel aikar.Trkiyede bir zamanlar Gzel Sanatlar Akademisibu potansiyeli bir lde geree dntrebil-miti2. 1968de tm akademik sistem, ders prog-ramlar ve baz katlmc idari uygulamalara dekreforme edilebilmiti. Bunun brokratik merkezirgtler ve siyasal iktidar odaklarndan zerk birkurumun bnyesinde baarld zellikle vurgu-lanmaldr. O yllarda retimde reform slogannnhemen her kurumda telaffuz edilmesine karn,bunun renci ve retim yesi diyalouyla sade-ce Akademide gerekletirilebildii de hatrlatla-bilir. Kurumlarn kendi rgtsel yaplarna kendikarar verebilme hakknn yaamsal olduunu ka-ntlamak iin bundan baka bir rnek verilemiyoroluuysa, Trkiyede geerli sistem iin herhaldevahim biimde aydnlatcdr. Akademideki bu

1968 frsatnn bugn o kurum dnda hi, iin-de de pek az biliniyor oluuysa, ayrca ilgin ol-maldr. Bunu belki de bylesi imkanlar hi talepetmeyen gncel akademik dnyann ayn konuyahistoriyografik emek harcama konusunda da, do-al olarak, atalet iinde oluuyla aklamak gere-kecek.

Bamszlktan -dolaysyla, kendini deitirip d-ntrme iradesinden- yoksunluk retim yakla-m ve programlarn katlatrd gibi, verimsizi ileyi mekanizmalarnn da nedeni oluyor. Her


7/64


8/64


mecbur brakt, zetle rotasyona dnt birsistemin her alanda olduu gibi, mimarlkta da in-tihar ettii aikardr.

Byle zorlamalarn mimarlkta yaamsal olan bir

kadrolama trn ortadan kaldrmas kesin g-zkyor. Bu kadrolama ansnn kayb, okuldanokula, hatta okul iinde gruptan gruba farkllamaolanaklarn tahrip edecektir. Okullar arasnda veokul iinde farkl mimari yaklamlarn, dncegruplamalarnn billurlama ihtimali artk buluna-maz. yle bir durumun tahayyl edilmesi aydn-latc olur: talyada yaklak 20 yl kadar nce birakademisyen adaynn mimarlk tarihi doktorasyapmak istediini varsayalm. Seenekleri arasn-da Romada Bruno Zevi, Venedikte ManfredoTafuri ve Baride Leonardo Benevolo ile almakvar. Hepsi de birbirinden ok farkl mimarlk tarih-

leri yazan akademisyenler bunlar. Ve doktor adaymerkezi bir snava giriyor ve bunlardan herhangibirinin yannda doktora yapma hakkn kazanyor.Mimarlk tarihisi deil mi, hangisi olsa ne farke-der? Sorun u ki, ne akademisyenin, ne de ren-cinin talebini dikkate almayan bir seme sistemiyleakademik kariyer ve bilimsel alma yaplamaz.

Demek ki, kadrolama akademik sistemde Tr-kiyede tad anlamn aksine her zaman olum-suz deildir. Yalnzca bir siyasal taraftarlar grubu-nun varedilmesi etkinlii olarak tezahr etmez.Mutlaka cemaati bir rgtlenme olmak zorundada deildir. Akademik bir fikir, tavr ve yaklamortaklklar btndr de. nk, bu konudan bi-raz haberli herkesin bildii gibi, tek bir bilimsellikyoktur; bilimsellikler vardr. Kald ki, siyasal ima-lar olan gruplamalarn zorunlu olarak her zamanakademik birer facia olduu da iddia edilemez.rnein, Wallersteinci bir grup tarihinin bir ara-ya gelmesi, Marksist bir devrimci rgt kurduk-larn deil, sadece akademik bir tartma nvesioluturduklarn ifade eder. Onlarn yaklamylauzlamayanlar o kurumda lisansst alma yap-maz, baka kuruma giderler.

Akademisyen yetitirme balamnda doentlikmerkezi snav sistemine de itiraz ynelttiimizsylenemez. Olsa olsa sistemin ileyi biimineeletirilerimiz var. Oysa, tm Trkiye niversite-lerinin ayn merkezi doentlik snav sistemine tabiolmasnn yol at nemli akademik sorunlarvar. Hepsinden nemlisi, bu merkezi mekaniz-ma yeryzndeki hibir lkede mevcut olmayanbir trdelik dne yaslanyor. Okullarn farklimkanlar, farkl retim yesi istihdam edebilmeanslar, farkl ekicilik ve iticilikleri olduunu dik-

kate almayan bir sistemin sahte bir eitlik idealiylemalul olduu sylenmek zorundadr. Her okulkendi sahip olduu imkanlara gre retim yesibulur. O halde, kendi tanmlad ltlere greakademik ykseltme yapmasnda ne mahzur ol-

duu sorusuna yant vermemiz gerekiyor. zetle,merkezi nvan verme dzenini sorgulamamzdada yarar var.

4Mimarlk retimi yntemlerinin kurumsal vekurum ii oullamas asndan da esneklik-ten sz edilemez. Bir mimarn mezuniyette bilme-si gerekenler gibi AB lt haline getirilmi, amaTrkiyede YK ynetmeliine dntrlmlistelerin varl ve Trkiyede ciddiye aln bile,buradaki esneklik talebinin ne denli kk oldu-unu bence kantlyor. Mimarlk meslek alannnusuz bucaksz eitlenme ve alm gsterdii

bir ada yaarken, mimar bir dizi standart bilgiyiedinmelidir gibi balklarn anlamn kavramaktanacizim.

Ancak, asl esnemezlik, tm mimarlk bilgi alan-nn iine yerletirildii bilim ve anabilim dallarcenderesiyle tanm kazanyor. Mimarlk Tarihi,Restorasyon, Yap ve Bina Bilgisi eklindeki aka-demik rgtsel yapnn esnemezliini grmekzorundayz. Uzmanln ve akademik konumunkii baznda tanmland deil, grup baznda ta-nmland -en hafif deyile- modas gemi bir sis-tem iinde alyoruz. retim yesini bir bilgiveya bilim alanna prangalayan bir sistem egemenTrkiyede. Bilgi alanlar arasndaki geikenlikleri,kiiye zel uzmanlk bileimlerini, hibir lt se-tiyle tarif edilemeyecek disiplinleraras karmlardaha batan yok eden bir sistem bu. Okullarn r-gtlenmesinde geerli bu anabilim dal ayrmas-n ortadan kaldrmaya ynelik yeni giriimlerin debaarl olamayacan sylemek kehanet olmaz.Anabilim dallar kaldrlsa da, doentlik bavurudallarnda szkonusu olan snflama mant farklbir yoldan ayn esnemezlii yeniden retmektedirve retecektir. Bir daha yineleyeyim: Uzmanl

bilim dal snflamalar deil, uzman kiinin zglbilgi alan tanmlar.

Kukusuz, unu tekrar sylemem gerekiyor ki, tmmimarlk okullarnn bu sistemin dna kmasnneriyor deilim. Sylemeye altm ey, iste-yen kurumlarn bu anabilim dal rgtlenmesineve -daha nemlisi- bu doentlik bilim dallar snf-lamasna katlmamak hakk olmaldr.

Dolaysyla, mimarlk retim programlarnn ade-ta tanrsal bir drtl sistematik iinde tanm kazan-


9/64


mas ve tm lkede aa be yukar ayn krediarlna sahip olmas da kanlmaz zorunlulukdeildir. Dnyada bu uygulamay hi yapmayanokullar var. rnein, AAde restorasyon, statik,konstrksiyon, ince yap, rlve dersleri bulun-

muyor. Kent niversitesinde tasarm ve mimar-lk tarihi dnda ders yok. Viyana Gzel SanatlarAkademisinde renciler statik derslerini yandakiTeknik niversiteden alyorlar. Ksacas, bir mi-marlk okulunda tasarm pratii dnda vazge-ilmez olmayan hibir ey yoktur. Geri kalanlartasarm pratiine eklemlenebilirler ya da hi -retilmeyebilirler ya da lisansst retimine erte-lenebilirler ya da baka okullardan alnacak se-me derslere indirgenebilirler. Kurumlar bu kararverme zgrln edinmelidir. nk eitim-den konumak, bu sralananlarn ve daha bakaseeneklerin retilebilme imkanndan konumak

demektir.

5Trkiyede mimarlk mesleine katlmda daesneklik gsterme imkanlar son derece kstl.rnein, Trkiyede almak bahtszlyla yz-yze kalsayd, Zaha Hadid ile Frank GehryninMimarlar Odasna kayt imkanlar ve imza yetki-leri olmayacakt. nk, lisans renimini mimar-lkta yapmayanlar bu lkede mimar olamyorlar.Bu esneklikten yoksunluun eitli interdisiplineralma frsatlarn daha batan yok ettii aikar.Ancak, daha kts, baka bilgi ve/veya bilimalanlarndan mimarla uzanan ve yzlerce yldrak tutulmu bir yolu da tkyor. Bu yolun aktutuluu mimarlkta ufuk ac olduu iin nem-li. te yandan da, farkl bilgi alanlarnda renimgrm kiilerin, yksek inisiyatif alma becerisigerektiren bu meslek blgesinde bulunmalarnnyeni aradurumlar retme ans, lisanstan itibarenmimarlk renimi grenlere oranla daha yksekolabiliyor.

6Farkl akademik sistemleri ve yaklamlar de-erlendirebilen, esneyebilen bir akreditasyonmekanizmas kurmak gerekiyor. Yeni nerilen

sistemin bu imkana sahip bulunmad kansn-daym. Ancak, asl sorun, yukardaki esnemezlik-lerle tanmlanm bir retim sistemi iinde akre-ditasyon mekanizmalarnn ne anlam olacadr.Kendi retim programn kendi biimleyemeyen,kendi retim yesini seemeyen, kendi renci-lerinin nitelii bir yana, saysna bile karar vere-meyen kurumlarn bir kalite sralama dzenein-den baka bir ey olmayan akreditasyona nedenihtiyac var? Akreditasyon, eitli ltlere gre,akademik kurumlar ve verdikleri retimi kendiaralarnda sraya dizer. Byle bir sralama kurum-

lar kendi yerlerini deitirecek ekilde hareketegeirmek, deiim/dnme zorlamak iin ya-plr. Sralamada aalarda olan yukarlara dorutrmanmak istemeli ve asl nemlisi bunu becere-bilmelidir. Deiimi, kendi fiziksel ve akademik

kalitesini kendi iradesiyle ykselterek yapacaktr.Ne bamsz btesi, ne de program, kadro, -renci seimi ve rgtlenme balamnda karar ver-me yetkisi bulunan kurumlarn bu deiimi naslyapmalar beklenmektedir? Kendi pozisyonunudeitirme iktidarnda olmayanlar akreditasyonuntanmlad sralama pozisyonunu olsa olsa bir bil-gi notu olarak kullanabilirler. Akreditasyon meka-nizmalar deiimin sisteme isel olduu yerlerdevardr ve alr. Orada icat edilmitir zaten. Kendikendisini deitirmeyen, esneklik gstermesi en-gellenmi kurumlarn szkonusu olduu bir lke-de, akreditasyon sadece ieriinden boaltlarak

varlk kazanabilir.

***

Anlatmaya altm esnemezliklerin arka plann-da ne var?

Yant ne tekil, ne de yaln olabilir. Tarihsel birdurumun, deterministik bir neden-sonu ilikileridikotomisi iinde yazlamayacana inanyorum.Tarih yazmnda sonular ve nedenler eklindebir simetri ikna edici deil. u etmenin u durumuyarattn iddia etmek naif gzkyor. Olsa olsa,bizim konumuz balamnda bir entelektel tav-rn bir baka entelektel tavrla, bir dizi olgununbaka olgularla ayn zaman ve zemini paylatnaiaret edilebilecei kansndaym. Mimarlk reti-mi sisteminin bu denli kat ve trdelik ieren, ye-rinden oynatlamaz bir monolitik kalp haline geli-i gereiyle ortam paylaan entelektel arkaplantek bir balkta tartmay deneyeceim. Kukusuzbaka saysz balk sralanabilir. Ben nemli veok yaygn olduuna inandm bir zihin halindensz edeceim. Onu ksaca sbjektivitesiz objekti-vite retme saplants olarak adlandryorum.

Geenlerde YK Bakanyla yeni yaplm birsyleide Bakan tm yksek retim sistemi-ni sbjektiflikten arndrp objektif hale getirmeamalarnn baarya ulamak zere olduundanbahsediyordu3. Bu Trkiyede akademya szko-nusu olduunda onyllardr ifade edilen bir amacaiaret ediyor. Ne demek istendii besbelli: ren-ci seilir ve akademik kadrolar oluturulurken sb-

jektivite asla gndeme gelmemeli, seim, ykselt-me ve atamalar salt objektif ltler dorultusun-da gereklemelidir. Bunun altna bu biimde dile


10/64


getirildiinde ok kolay imzalar atlabileceinibiliyorum. Ancak ayn ifadenin, subjektiviteobjektivite kavram iftinin anlam ieriini tahrifettiini de belirtmek zorundaym. nk, sbjek-tivitesiz bir objektivite dpedz olanaksz. Nes-

nellii znelerin rettii gereine srt dnereknesnellik retilemez. Nesnellik zneler-st birtarafszlk ve doruluk kategorisi deildir. By-le bir nesnelliin varolduunu iddia etmek, olsaolsa, onu reten znenin gizli kalmay yelediibir pseudo-nesnelliktir. zne kendisini bir nes-nellik savnn ardnda gizlemekte ve zneler-stbir doruluu dile getirme iddiasnn saladiktidar kullanmaktadr. stelik, bu salam biriktidardr da. Byle bir nesnellie kim itiraz ede-bilir? Hibir zne tarafndan varedilmemi ebedive ezeli bir nesnellikle zrhlanm bir dorulukrejimi yklmaz bir iktidar tanmlar. Sorun, buna

inanacak znelerin artk Trkiyede bile azalma-sndan ibaret. zetle, ynergeler, ynetmelikler,merkezi sistem snavlar, testler vs. sadece birgrup znenin zerinde uzlat bir nesnellii,herkese, bu arada onlarla aynfikirde olmayp ouzlamaya katlmayanlara da dayatr.

Byle bir nesnelliin nasl alacan kestirmekzor deil. nk yllardr yle alyor: Tm de-erlendirmeleri kalitatif deil, kantitatif ltlerleyaparak... Bunun anlam, kalitatif olann (yani,sbjektif olann) grnmez klnmaya allma-sdr. niversiteye giri snav byledir. Belirlisayda sabitlenmi dorunun oktan semeliiaretlenmesine dayanan bir snav sadece saylargrr. Bavuru sahibinin renim grmek istedi-i alana ilikin bilincini, yeteneini, o alan iingerekli toplumsal formasyona sahip olup olma-dn deil, rnein, gerek matematik yeteneihakknda hibir ey sylemeyen bir dizi ilemiyapabildiini ortaya koyar. Sbjektivitesiz objek-tivite sanlan budur. Ama, aslnda o da sbjek-tivitesiz deildir. rnein, baz matematiksel i-lemleri zebilmenin kiisel kaliteyi tanmladdnen bir grup znenin sbjektivitesidir orada

bu pseudo-objektif sistemi belirleyici olan. O sa-yede, her yl Trkiyedeki mimarlk okullarnanemli kesimi gelecekte asla mimar olamayacakbinlerce renci dolar. Mimarla doru rast-lantsal olarak savrulmulardr. Sbjektivitedenpatetik biimde korkan ve korkutan bir sistem,onlar da kendi sbjektiviteleri zerinde dn-mekten uzaklatrmtr da ondan... Dolaysyla,yksek renim aday, kendi kalitelerini kavraypalann ona gre semez; o da salt kantitatif birpseudo-nesnelliin verilerine gre davranr. Di-er bilgi alanlarnda da durumun farkl olduunu

dnmek iin bir neden yok. ktisat, matematik,tarih, arkeoloji, uluslararas ilikiler ve daha aklane gelirse, her bilgi alannda sbjektiviteden arn-ma beklentisiyle ina edilmi objektivite akademiksistemi srekli verimsizlie mahkum eder. re-

tim yesi seme ve yetitirme sisteminin de aynenbyle yaplmak istendii ve ksmen zaten byle ol-duu ak. Sonu, aynen renci seimindeki gibiolacaktr. nk, sbjektiviteden arndrlm ob-

jektivite her ey bir yana insan, zneyi gremez;test sonucunu, notu, yayn ve bildiri saysn grr.O saylarda davurulmayan gremez. znenin osaysal deerlerin bir toplam olduuna inanlyor-sa, bu sistem mkemmel almaktadr. Kukusuz,buna inanacak kadar saf birileri hala kaldysa...zetle, tartmasz, saf, mutlak, tanrsal, evrenselbir objektivite retilemez. Byle bir objektiviteyoktur; ama, objektivite byle olur iddiasnda

temellendirilmi bir Trk akademik mitolojisi var-dr. Yani, Trkiyeye zg muhayyel dikensiz glbahelerinden bir parsel daha...

DPNOTLAR

1 Bu metin, Kayseride 27 Mays 2009 gn ArchitecturalEducation Forum IV kapsamnda yaplan Mimarlk Eitimin-de Esneklikten Konumak Trkiyede mi? balkl keyno-te konuma zerine bina edilmitir.

2 Sanayi-i Nefise, Gzel Sanatlar Akademisi, Mimar Sinanniversitesi ve sonrasna uzanan izginin kapsaml bir re-tim tarihinin yazlmam oluundan tr bu konuda sylene-cekler snrldr. Ancak, byle bir tarihin yazlmay da ayrcaanlaml gzkyor. Trkiyede akademik kurum tarihlerininneredeyse istisnasz brokratik rgtlenme srecindeki de-imeleri tarif etmekle yetinii, en azndan retim-eitimyaklamlarndaki deiimler zerinde konumann ne denliverimsiz grldn ortaya koyuyor.

3 Hakan Karata, Globalleen Dnyada Trk Yksek reti-minin Hedefleri, Yldzlar, 2, Nisan 2009, s.13.


11/64


Richard Foqu1, Ord. Prof. , Henry van de Velde Tasarm Bilimleri Koleji Antwerp niversiteler Birlii, Belika

GR

Yksekretim, geleneksel eitim modelleri asalolarak bilgi aktarmna dayandndan kendiliin-den performansta yetkinlii garanti etmez. Ancak,yetkinlikler belirli bir mesleki profilin gereklerineuygun olmann dayanadr. ou lkede yasaylakorunur ve mimarlk pratii iin kayt gereklidir.

Bir yetkinlik belirli bir dizi beceriler, bilgiler, tutumve davranlar konusunda belirli grev ve/veya ilev-leri yerine getirebilmek iin tatminkar veya nitelikliolma durumu veya niteliidir. Meslee kayt iin ge-rekli yeterlilik meslee zg yetkinliklere dayaldrve okullarn tannrl olan bir diploma verebilmekiin akredite olmalar gerekir. Dolaysyla yetkinlik-lere dayal mimarlk eitimi giderek nem kazan-maktadr.

Mimarl

k meslei geni eitlilikte ve yerine getirile-cek grev ve yaplacak i(lev) ile tanmlanan zgnprofiller ile ayrc zellik kazanmaktadr. Bir yandanmesleki profiller dier yandan akademik profillerarasnda nemli bir ayrm oluturulmaldr. Birincigrup Mimar-Tasarmc, Mimar-Mhendis, Mimar-Planlamac, Mimar-Ynetici, Mimar-Devlet Memu-ru, Mimar-Mteahhit gibi profillere iaret eder. kin-ci grup eitimci, aratrmac, bilim insan, yneticigibi akademik kariyere dayal profilleri kapsar.

ok aktr ki her profil ok zgn yetkinlikleri ge-rektirmektedir.

MMARIN YETKNLKLER

Mimari tasarm doas gerei yeniliki/giriimci,bulusal ve deneysel, eduyum/duygu paylamile srdrlen, sorun zmleme odakl bir ey-lemdir. Esasnda ou zaman snrlar bulank, -zmleri farkl disiplinler iinde bulunan zor ve oksayda grubu ilgilendiren sorunlar ile ba etmekdurumundadr. Dolaysyla mimarlar geni ve okdisiplinli yelpazede yetkinlikleri masaya getirmekdurumundadr. Bu yetkinlikler pratisyen-uzman,soyut-gerek, sanatsal-bilimsel, analitik-sentetik,bireysel-ortak, rn-sre ynelimli ikili yaplar ilenitelenmektedir.

Bu erevede drtl bir snflama ayrt edilebilir.

1 Entelektel yetenekler/beceriler, dnsel yarg(felsefi dnme) davransal tutumlar dzeyin-

de genel yetkinlikler2 Bireyin bireysel, fiziksel, psikolojik, duygusal

durumu ile ilintilenen kiisel yetkinlikler

3 Kimi zaman elikili zellikler ieren, tasarmyetkinlii ile ilintilenen, estetik zevklere, teknikbilgiye ve bu bilgiyi uygulama yetisine, iletiim-sel ve ynetimsel becerilere ve aratrma tutu-muna bal disipliner yetkinlikler;

4 Ahlaki davranlar, sosyal ve kltrel kavray,tarihsel perspektif, evre bilinci, ekonomi bilgi-

MMARLIK ETMNDE YETKNLKLERE DAYALIMFREDAT PROGRAMI TASARIMI N BR STRATEJ


12/64


si, politik grlerle ilintilenen balama balyetkinlikler.

YETKNLKLERDEN YETERLLKLERE

Yetkinliklere dayal bir eitim modelinde, yetkin-likler renme ktlarnn bir sonucudur. ren-me ktlar srasyla bilgi, beceri ve tutumlara da-yanr. lerlii olan bir eitimsel modelin her -n de salamas esastr. Bunlar i ie gemilerdirve yetkin bir biimde i grme ancak beceriler bil-ginin mesleki uygulamaya nasl aktarlabilecei vedoru mesleki tutumlarla nasl desteklenebileceianlayna dayandrldnda etkili olabilir. Mimar-lkta bu bilgi, beceri ve tutumlar gerek renciliksresince eitim ve eitli dzeylerde ki stajyerlikgerekse stajyerlik boyunca elde edilen uygulamadeneyimiyle kazanlr.

Bu deneyimler;

1 Farkndalktan kavraya ve becerilere,

2 zmlemeden deerlendirmeye ve sentezekadar geni kapsaml olarak sralanr.

renme ktlarnn bu yetkinlik dzeylerinegre deerlendirilmesi ve yaam boyu renimve srekli eitim ile srdrlebilirliinin sa-lanmas gereklidir.

Yetkinlikler, renme ktlar olmann tesinegetiklerinde belirli bir profilin gereklerinin ye-rine getirilmesine imkan verecek yeterliliklerolurlar. Aadaki grafik (ekil 1) mesleki veakademik olmak zere iki profilden treyen

yetkinliklerin nasl kazanlacan ve bu kaza-nlan yetkinliklerin deerlendirmesinin neredeyaplmas gerektiini gstermektedir.

3 Geleneksel Eitim Modelinden Yetkinliklere

Dayal Mfredatlara

Birka kuaktr kullanlagelen geleneksel mfreda-t yetkinliklere dayal mfredatla deitirmek ko-lay deildir, tm fakltenin desteini almak gere-kir. Titiz bir hazrlk dnemi ve varlacak hedeflerkonusunda derinlikli bir tartma gerektirmektedir.Adm adm stratejisini izlemek bu deiimi siste-matik bir biimde gerekletirmek asndan yarar-l olacaktr.

Adm 1: Amalanan Profili tanmlama.

Adm 2: Yerine getirilecek Grevleri, levleri veEtkinlikleri tanmlama.

Adm 3: Amalanan Profil iin kazanlmas gere-ken Yetkinlikleri tanmlama.

Adm 4: Bu Yetkinlikler iin gerekli Beceri, Bilgive Tutumlar tanmlama.

Adm 5: Gerekli grlen Yetkinlik Dzeylerini ta-nmlama

Adm 6: Gerekli grlen yetkinlikleri deerlendir-me lm ve Yntemlerini tanmlama

Adm 7: Yeterliklerin Amalanan Profil iin Yeter-lilik Standartlarn karladn dorulama.

MimarMimar

Yeterliliklerkts

GenelYetkinlikler

Yeterliliklerkts

Srekli Eitim Deerlendirmerenim

ktsYaamboyurenme

Eitim

BalamSosyo-Kltrel

Ekonomik-Etik-Politikevresel-Tarihsel

t m

renimkts

ekil 1.

BecerilerBilgi

Davranlar

e DayalProjeler

UygulamaMeslek

StajyerlikMfredata

DayalSemeli DerslerYardmc DerslerUzmanlk Alan

Dersleri

BilimselAratrma

YneticiEitimi

KiiselYetkinlikler

KiiselYetkinlikler

AkademikProfil

MeslekiProfil


13/64


Gerekli yetkinlik dzeyleri 5li lekle tanmlana-bilir. Gerekli grlen yetkinliklerin dzeyi bykolaslkla mfredatn birinci ylnda 1. basamaktanbalayp ilerleyecek ve son ylnda 5. basamaaulaacaktr. Bu be basamak aadaki gibi tanm-

lanabilir:

1. Basamak: Etkinlii belirgin gzetim ve rehberlikaltnda yapabilme; temel gndelik ileri ve n g-rlebilir grevleri az sorumluluk veya zerklik ileyapabilme.

2. Basamak: Sadece ok karmak ortamlarda g-zetime gereksinme duyma. Bireysel zerklik vesorumlulukla i yapabilme.

3. Basamak: Belli karmak ve gndelik olmayanbalamlarda sorumluluk alabilme ve zerk davra-

nabilme; bakalarnn ilerini denetleyebilme

4. Basamak: ok deiik karmaklk dzeylerindeve rutin olmayan ortamlarda nemli bireysel so-rumlulukla ve zerk hareket edebilme, bakalarngzetebilme, denetleyebilme.

5. Basamak: Balca temel ilkeleri ve karmak tek-nikleri ok geni ve sklkla ngrlemeyen ba-lamlarda, tam bir bireysel zerklik ve sorumluluk-la uygulayabilme; stratejik bir bak as ve yenivizyonlar gelitirebilme.

5 basamakl lee ek olarak, yetkinlikleri tanmla-mann bir dier yolu da yetkinlik basamaklarn 1en dk yetkinlik seviyesi, 4 ise en yksek yetkin-lik seviyesi olacak ekilde 1-4 arasnda snflamak-tr. Bu drt kategori aadaki gibi tanmlanabilir:

Kategori 1: Belirli Beceri, Bilgi ve Tutum alanlarn-da btnyle yetkin,

Kategori 2: Belirli Beceri, Bilgi ve Tutum alanlar-na ilikin ou konuda yetkinlik gsterebilen

Kategori 3: Belirli Beceri, Bilgi ve Tutum alanlar-na ilikin baz konularda yetkinlik gsterebilen

Kategori 4: Belirli Beceri, Bilgi ve Tutum alanlarn-da hibir yetkinlik gsteremeyen

YETKNLKLER DEERLENDRME BMLER

Yetkinlikleri deerlendirme biimleri gelenekseleitim modellerinde kullanlan klasik lme ve de-erlendirme biimlerinden daha belirsizdir. Dahabelirgin yntemler henz gelitirilmemitir ve bubalamda, mimarlk eitiminde uzun zamandr

kullanlmakta olan portfolyolarn yetkinliklerin de-erlendirilmesinde kullanlmas yntemi kurumla-rn z geliimini sistematik bir biimde kayt altnaalmak iin olduka yeterli grlmektedir.

Avrupa Tuning Projesi dier baz lme biimle-rini sralamaktadr. Bunlarn bazlar nceki dahageleneksel biimlere dayanmaktayken, bazlardaha gelimi ve akademik balamda daha az kul-lanlmtr. Tuning projesine gre yetkinlikleri de-erlendirme biimleri aadaki gibidir:

1 Bilginin Snavla llmesi: makaleler, oktansemeli sorular, zlecek problemler, vaka,veri, metin zmlemeleri gibi yazl snavlar,veya ak kitap veya eve gtrme usulleri, birveya daha ok retim eleman tarafndan so-rular sorulmas, tartma forumlar, grup tart-

malar gibi szl snavlar.

2 Szl sunumlar

3 Laboratuar raporlar

4 Metin, veri vb. analizleri

5 Becerilerin sergilenmesi

6 yeri raporlar veya gnlkler

7 Profesyonel portfolyolar

8 Alan almas raporlar

9 Yazl makaleler, raporlar, literatr aratrmas,aratrma sunumlar

BR YETKNLK ZELGES OLUTURMA

Yetkinlik izelgesi Oluturma, yetkinliklere dayalmfredat sistematik olarak kaydetmek iin uygunbir yntemdir. Genel bir deerlendirme salar, fa-klte ve rencilerle iletiim ve tartmalarda kulla-nlabilir. Aadaki ekil 2 Antwerpde Henry van

ekil 2.

Profil

levlerGrevlerEtkinlikler

GerekliYetkinlik

BecerilerBilgiDavranlar

YetkinlikDzeyi

DeerlendirmeYntemi

Bir Yetkinlik izelgesi Oluturma


14/64


de Velde Mimarlk Bilimleri Yksek Enstitsndekullanlan Yetkinlik izelgesi rneini gstermekte.

Eitim Balamnda Bir Yeterlilikler erevesiUygulamas

Yukarda belirtildii gibi, mimarlk eitiminde yet-kinliklere dayal renim mesleki niteliin yaptaolmas asndan mimarlkla son derecede ilintili-dir. Ancak yetkinliklere dayal bir eitim modeli vebylesi bir modelle akademik alanda yeterliliklererevesinin tannmas arasndaki iliki her zamanbelirgin deildir. Bir kez daha faklte, personel verencilerden oluan topluluu iine alan sistema-tik bir yaklam gereklidir. letmecilikte bilinenbir strateji olan IPDCA yaklamnn (Aratr-Plan-la-Yap-Kontrol Et-Uygula) bunu gerekletirmekiin kullanl bir ara olduu kantlanmtr. IP-

DCA stratejisi 5 admdan oluur. Her adm birokeylem ierir. Adm 2 ve 3te yukardaki paragraftaakland zere yetkinlikler erevesi kullanla-bilir.

1. Aratr1.1. Var olan Durumu Aratrlmas1.2. SWOTT Analizi: Gl ynler, Zayf ynler,

Frsatlar, Tehditler, Eilimler

2. Planla2.1. Misyon ve Vizyonu belirlenmesi2.2. Gelien Akademik/Profesyonel Profillerle il-

gili durumun belirlenmesi2.3. Gerekli yetkinliklerin belirlenmesi2.4. Gerekli becerilerin, verilerin ve tutumlarn

belirlenmesi

3. Yap3.1. Mfredatn belirlenmesi3.2. Deerlendirme yntemlerinin belirlenmesi3.3. Kazanlacak yeterliliklerin tanmlanmas

4. Kontrol Et4.1. Liderliin z-deerlendirmesi

4.2. Bilgi ynetiminin z-deerlendirmesi4.3. Sre ynetiminin z-deerlendirmesi4.4. nsan Kaynaklar Ynetiminin z-deerlen-

dirmesi4.5. Memnuniyet dzeylerinin z-deerlendir-

mesi (Faklte, Personel, renciler, Mezun-lar, Uzmanlar)

5. Uygula5.1. Gelime Yntemlerinin tanmlanmas5.2. Sonular iin Zaman Dilimlerinin ve Kilo-

metre Talarnn belirlenmesi

5.3. Uygulama Stratejisinin ve Eylem Plannn ha-zrlanmas

5.4. Danma Kurulunun oluturulmas5.5. Hakem Deerlendirmesi ve D Denetleme

iin hazrlk yaplmas

SONU

Mesleki disiplinler temel bilimlerle uygulamalbilimler arasnda, kuramsal kavramlarla mesle-ki uygulamalar arasndaki balayclardr, gerekdnyann sorunlaryla akademik aratrmalar ara-sndaki uzakl azaltrlar. Mimarlk meslei mo-dernitenin bandan bu yana kararsz tutumlariinde kalmaktadr. Mimarlk yaratc bir meslekolarak grldnden bilim ve sanat arasnda sa-lnp durmaktadr. Dolaysyla, niversitelerde mi-marlk okullarnn yeri belirlenememekte, meru

konumlar tartlmakta ve hatta sorgulanmaktadr.Dnyada, zaman iinde veya aniden mfredatla-rn deitirerek, okullarnn meslek eitimi yapanbir kurumdan, daha kuramsal eitim yapan, bilimtemelli bir kuruma dnmesini salayan rnek-ler vardr. Yeterlilikler erevesine taban oluturanyetkinlik yaklamnn bu elikili durumu z-mede olumlu katklar salayabilecei aktr. Bualmada, Avrupa mimarlk okullarnn Bolognareformu balamnda uygulayabilecekleri benzeryaklamlar yol gsterici ilkeler sunulmaya all-mtr.

eviren: Prof. Dr. Nur alar2

DPNOTLAR

1 Makale skp, Ss Cyril ve Methodius niversitesi MimarlkFakltesinde 06-08 2007 tarihleri arasnda CARD lkelerinde

Yetkinliklere ve renme ktlarna bal Mimari Derecele-

rin Tannmas Konferasnda yazar tarafndan sunulan key-

note konumasna dayanmaktadr. Konuma Reformae IIdeYetkinliklere Dayal Yeterlilikler Sistemine Doru balyla

yaynlanmtr. (Eds. Korobar, V.P. ve Siljanoska, J.), Ss.Cyril

ve Methodius niversitesi, Mimarlk Fakltesi, skp, 2008.

Yazar, makaleye temel olan dncelerine, TUBITAK, SO-BAG tarafndan desteklenen ve Mimarlk Eitimi Ulusal Ye-

terlilikler erevesi icin bir Tasarm Stratejisi adini tayan

on proje kapsamnda 7 Eyll 2007 tarihinde Ankarada ger-

ekletirilen alstayda yapt Developing a QualificationsFramework for Architectural Education balkl sunuunda da

yer vermitir.

2 Makalenin Trke metnini gzden geirerek dzelten Do.Dr. Emel Akzere sonsuz teekkrler


15/64


Pnar Din, Yrd. Do. Dr. , Gazi niversitesi Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi, Mimarlk Blm

Mimari tasarm eitiminin byk deiimler yaa-makta olduu gnmzde stdyo eitiminin deeitlilik kazand gzlenmektedir. Gelenekselrol, mimarlk eitiminin omurgas olmakolan bueitim ortamlarnn ierii farkl denemelere akhale gelmi, eitim programlarndaki yerleri, ar-

lklar ve programlarn dier geleri ile olan ili-kileri de deiime uramtr.1 lkemizin eitimalanndaki uluslararas paylam/deiim ortamla-rndaki giderek aktifleen rol paralelinde zellik-le Avrupa mimarlk okullar ile gerekletirilen or-tak proje ve programlarn says artmtr. Karlkldeiim (exchange) ve hareketlilik (mobility) tmetkinliklerin k noktasdr. Kltrlerin tanma-s, farkllklarn paylam ve dinamik bir etkileimierisinde gelecei biimlendirmeleri ana hedefhaline gelmitir. Bu yazda ksaca tantlacak vedeerlendirmesine yer verilecek olan Gazi ni-versitesi Avrupa Mimarlk K Okulu da bu kap-samda yer alan ksa sreli (2 hafta) ve ok-ortakl(12 Avrupa lkesi) bir eitim ortamdr2.

KISA TARHE

Proje koordinatrl Prof.Dr. Nur alar tarafn-dan yaplagelen ve ilk kez 2003de birka Avrupalkesi ile imzalanan ikili anlamalar erevesindeuygulamasna balanan Avrupa Mimarlk K Oku-lu, 2007de bir ERASMUS/SOKRATES IP (IntensiveProgram-Youn Program) olarak kabul grm,desteklenmi ve 3 yl sre ile uygulanmtr. Elde

edilen baar sonucunda 2009da programn yeni-lenmesi iin bavuruda bulunulmutur.

2003-04-05-06 yllarndaki K Okullar, 5-6 Avru-pa mimarlk okulunun retim elemanlar ve -rencileri ile 7-8 Trk mimarlk okulunun sadece

rencilerinin katlmyla gerekleen 5 gnlkstdyo ortamlardr. Bu ortamlarda katlmc -renciler 6-7 karma grup halinde organize edilmi-lerdir. Her bir stdyoda grup hocasnn ncedenbelirlemi olduu bir konuda (rn; tula da birey olmak ister, ikinci derimiz, kentte kuleler,barnma ve modernite, parazit, vb) mimaritasarm deneyimleri yaanmtr. Etkinliklerde ilkgn, hocalarn kendi stdyolarnda gerekletir-dikleri bir teorik dersle balam ve bu dersin ta-mamlaycs bir kent turu ile tamamlanmtr. 2.,3. ve 4. gnler tasarm nerilerinin grup bazndagelitirilmesi, ekip ve bireysel almalarn yapl-

mas ile devam etmitir. Son gn, yani final, al-malarn tm katlmclar ve davetliler huzurundasunulduu bir forumdur. Bu 5 gnlk ok younortamlarn yrtlmesinde Gazi Mimarlkn re-tim elemanlar da aktif ve youn rol almlardr.Avrupal hocalarn tanttklar konular, kurum -retim elemanlar tarafndan desteklenmi, kltrelal-veri iin akkan bir ortam bu yolla salana-bilmitir.3 Bunun yan sra, etkinliklere maddi kat-k salayan Trk yapfirmalar (rn; Iklar Tulave Ytong) da Gazi Mimarlkn Yap Bilgisi hoca-lar tarafndan yrtlen stdyolar ile Bauhausun

AVRUPA MMAR TASARIM KI OKULU PROJES

(ERASMUS/SOKRATES IP - GAZ NVERSTES)ETKNLK VE BAARI DEERLENDRMES


16/64


malzeme ile almaya dayal eitim ortamn g-nmze tamlardr.4 Bu deneyimlere ait al-malar stdyolarmzda ve koridorlarmzda halenyer almaktadr.

Yaanan bu ksa sreli zengin deneyimler, kuru-lan iletiim alar ve etkileimler ERASMUS/SOK-RATES programnn kurumsal destein saland2007-08-09 etkinliklerinin temelini oluturmutur.2006 ylnda yaplan bavuru olumlu olarak deer-lendirilmi ve proje 3 yl boyunca maddi destekalmaya hak kazanmtr. Kazanlan yeni statde,programn sresi bavurulan youn programn birgereklilii olarak- 2 haftaya karlmtr. Bir bakanemli deiiklik ise ortak bir ana temann (LostSpaces/Kayp Mekanlar) destek alnan 3 yl bo-yunca tm etkinlikleri balayc bir emsiye grevigrmesidir. Bu deiimler, uygulamalarn mevcut

eitim programlarnda da kredi olarak deerlendi-rilebilmesi gereini gndeme getirmi ve yaplanalmalar sonucunda her bir etkinlie katlm 3ECTS (3 Avrupa Kredi Transfer Sistemi Kredisi) ola-rak deer bulmutur. 2 haftalk youn bir almakarl hak edilen, zerinde stdyo yneticisininnotu bulunan bir sertifika ile de belgelenen bu kre-di, bir seme ders kredisine eittir.5

ERASMUS/SOKRATES IP OLARAK AVRUPAMMAR TASARIM KI OKULLARI, 2007-08-09ETKNLKLER VE DEERLENDRMELER

Kazanlan resmi stat, projenin her yl deerlen-dirilmesi ve deerlendirme sonularnn etkinlikraporunda yer almasn da beraberinde getirmi-tir. Ama, baar dzeyinin rasyonel metotlarla l-lmesi ve bu yolla bilinli bir geliim izgisininsalanabilmesidir. Kukusuz, burada kastedilenbaar, rencinin ne rendii ve ne kadar re-nebildiine dair bir baar deil, proje bavurusun-da SOKRATES programlarnn genel amalarnaparalel olarak kurgulanm olanproje amalarnane kadar ulalabildiinin deerlendirilmesidir.Amalar, proje bavuru formunda, proje kimlik

bilgileri (identification) bal altnda Prof.Dr. Nuralar tarafndan tanmlanmtr. Tanmda yer alananahtar kelimeler unlardr:

Eitim pratikleri balamnda etkileim

Baka bir kltrel, sosyal ve akademik ortamdabulunma

Kendi kurumunun mevcut eitlilik iindeki ye-rini kavrama

Dil becerilerinin geliimi

Kltrel ve bireysel zenginleme

3 ECTS lik bir alma yapma

Alternatif tasarm almalar

Yaklamlarda ok seslilik

Bu anahtar kavramlardan yola klarak, etkinlik-lerin ierikleri, katlmclar ve beklentiler de gznne alnm ve detayl bir deerlendirme mo-deli gelitirilmitir. Burada, etkinliklerden nemlikesitler ve deerlendirme sonular bir arada an-latlacaktr.

Deerlendirme modeli

Deerlendirme modeli katmanldr:

1 Etkinliklerin ilk haftasnda katlmclarla yaplangrmeler,

2 Etkinliklerin ikinci haftasnda tm katlmclarauygulanan anketler ve

3 Etkinliklerden 1 ay sonra tm katlmclara e-posta ile iletilen ve doldurularak geri gnde-rilmesi istenen etkinlik-sonras raporlar (post-event reports).

Grmeler, stdyo ortamlarnda zellikle std-yo hocalar ile gerekletirilmi, her bir grme

kayda alnm ve sonradan metin haline dnt-rlmtr. Grmelerde iinde bulunulan std-yoda ne(ler) yaplmakta olduu, nasl yaplmaktaolduu, kiilerin nasl organize edildii, temannve yerin stdyoda yaratt etkiler ve genel olarakK Okuluna ynelik dnceler toplanmaya a-llmtr.

Anketler, etkinliklerin ikinci haftasnn ortasnda,hem rencilere hem de stdyo hocalarna uy-gulanmtr. Ama, baar kriterleri balamnda

saysal bir deerlendirmenin yaplabilmesidir.Her iki grubun da anketleri toplam 28er sorudanolumaktadr. Sorularda yrtlmekte olan KOkulunun beklentileri karlama ve kiide brak-t izlenimlerin olumluluk deerlerinin ele gei-rilmesi amalanmtr. Isnma sorularnda, kiiyeait kimlik bilgileri; K Okulundan haberdar olmabiimi; Gazi Mimarlk daha nce tanyp tanma-d; stdyo hocasna ynelik grleri; tema, yer,3 ECTS kredisi ve 2 haftalk sre iin deerlendir-mesi; en ok beendii aktiviteler; dier kltr-lerle iletiim kurup kuramad; daha nce baka


17/64


uluslararas stdyo ortamlarna katlp katlmad;kendine ve becerilerine duyduu gven gibi konu-lar gndeme getirilmitir. Her bir anketin sonunda15 sorudan oluan EWSAD baar lm testi yeralmaktadr. Bu testten alnan sonular o yln baar

indeks deerini vermitir.

Etkinlik sonras raporlar iin tm katlmclara bobir form gnderilmitir. Formda, o yln K Okulugenelinde ve katlnan stdyo zelinde memnuni-yet duyulan ve duyulmayan 3er unsur ile gelecekyln K Okuluna kiinin tavsiyeleri konu edilmi-tir. Ak ulu olarak sorulan sorulara katlmclardiledikleri uzunlukta serbest bir biimde cevap ver-milerdir. Raporlar iin geri dn anketler kadaryoun olmayp, doldurulan formlarn son derecedetayl ve gereki olduklar gzlenmitir.

Deerlendirmecinin ii, bu ana kaynaktan ge-len deerlendirme sonularn, kendi gzlemleriile de birletirerek genel bir deerlendirme yapmakolmutur. Baar gzle grlr bir durum olmaklabirlikte, unsurlarnn farkl metotlarla llebilirolmas, etkinliklerin de kendine gven ortamndagiderek gelimesine yardmc olmutur.

Temel Deerlendirme Balklar ve Sonular Temave Yer(ler)

Lost Spaces/Kayp Mekanlar temas her yln daortak temas olarak uygulanmtr. 2007de AtatrkKltr Merkezi alan, 2008de Zafer Meydan ve2009da skitler Sanayi Blgesi birer kayp mekanolarak deerlendirilmeye allmtr.

Yerin (skitlerin) yars kayp. Dier yars iyi du-rumda. Konut alanlar iyi durumda. Bence, bura-daki insanlarn yaam koullar iyi. Dier yandan,skitler Ankara halk iin de neli zira orada arabayedek para dkkanlar var. Dolaysyla orada birok insann ailesi iin para kazand bir dkkan/atlyesi var. Yer, onlar iin i salyor geen ylkiK Okulu Zafer meydan zerineydi, iki yl nce-

ki de Atatrk Kltr Merkezi. Merkez, yar peyzajyar kentsel bir projeydi. Burada mimari biimlerve binalar iin mimari sonular bulmak ok zordu.Zafer Meydan daha da zordu nk zaten yayorve Ankaraya ait. Ankara tarihi iin nemli bir yer.ok fazla ey yapamazdnz, belki bir binay yeni-lemek ve meydana yeni bir dzen getirmek, byle-ce insanlar iin daha iyi bir kullanm salamak vemeydanda trensellik salayacak tiyatro, ak havatiyatrosu, hareketli tiyatro ya da hareketli tribnlergibi kltrel eklemeler yapmak. Bence bu ok ko-lay deildi, oras gerekten bir kayp mekan deildi,

biimsel olarak netletirilmesi gereken bir yerdi.Heiner Krumlinde (Almanya) stdyo hocas

Her yer zordu. Atatrk Kltr Merkezi mesela okbykt, ama en azndan bo bir yerdi. Bir ey-

ler yapabilmek iin zgrdk, etkileyen eyler yada mevcut dier eylerle balantlar yoktu. ZaferMeydan bunun tam tersi bireydi. ok daha k-k ama tarihle, kltrle ve o evrede olan biteneylerle ok ba var. Ve biz o zaman baz sorgula-malar yaptk, insanlarn burada ne yapmak istedik-lerine dair sosyal sorgulamalar. Bu sefer daha b-yk bir zorlukla kar karya kaldk nk oradayaayan insanlar vard, oradan tanm insanlarvard, orada retim vard ve Ankarann merkezin-de ne yaplabilecei zerine fikirler vard. Zbigni-ew Paszkowski (Polonya), stdyo hocas

Bir yer ya da bir bina ya da bir plan yapmak deil,birbirimizle nasl ibirlii yapabileceimizi ren-mek. Bunun yannda mimarlk yapmann teknik-lerini renmek. Bir bina yapmak deil. AtlganAlgan (Hollanda) stdyo hocas

rencilerin zihinleriyle almak istiyorum, yerzerinde deil. ki haftalar var ve bu zaman iindekendileri ile ilgili bireyler renmek zorundalar.

Ankarann prblemlerini zemezler. Ne renebi-lirler? Ekip almasn mesela, tasarm metodlarnmesela, durumu alglamay mesela, deitiremeye-cekleri gerekle etrafndaki itlerden dolay berrakolan akademik duru arasndaki mesafeyi mesela.Tijl Eyckerman (Belika)stdyo hocas

Yaplan grme kaytlar yer ve tema iin iki anagrn egemen olduunu gstermektedir. Her biryerin, birer kayp mekan olma balamndaki du-rumu zgndr. Seilen kentsel mekanlardan Ata-trk Kltr Merkezi ve skitler byk ve karmak,Zafer Meydan ise karmak ve dokunulmazlar okolan birer yap olarak yorumlanmtr. Kstllklarve olaslklar yaratc dncenin ve her lekte a-labilmenin de kaplarn amtr. Buna karlk,

bu alanlarn tm sorunlarnn birer tasarmla z-lemeyecei gerei de nemle vurgulanmtr. Do-laysyla, K Okulu aktivitelerinin mevcut sorunla-ra zm bulmak deil, yerleri ve sorunlar kefet-mek, olas problem alanlarn birlikte grebilmekve akla gelen zm olanaklarn ifade edebilmekzere yan yana gelebilmek iin kltrler aras birersosyal zemin olduklar ifade edilmitir.

Grafik 1, rencilerin tema hakkndaki grleri-ni ifade ettikleri anket deerlerini gstermektedir.Buna gre de 3 yl ierisinde giderek artan bir


18/64


memnuniyet dzeyi yakalanabilmi grnmekte-dir. lein deimesi ve sorunlarn karmakla-mas renci katlmclar korkutmam, tam tersi,alma ve hayalleme alanlarn geniletmitir.

Resim 1, EWSAD2009-skitler Blgesi iin geliti-rilen farkl leklerdeki araylar ifade etmektedir.Blgeyi birer flaneurolarak deneyimleyen kiile-rin izlenimlerini ifade eden maket ve izimler ileblgenin zellikle ana arterine yaplacak mdaha-

Grafik 1 renci anketi sonularna gre EWSAD temas Lost Spaces / Kayp Mekanlardan duyulan memnuniyet

leleri ieren master-plan leindeki neriler ba-lca alma alanlar olmutur.

Resim 2 grece ok daha kk ancak kent mer-kezinde konumlanmas ve tarihi nem tamas

nedeni ile daha karmak bileenlere sahip olanZafer Meydanna ilikin almalardan kesitlersergilemektedir. almalar ierisinde, meydankent balamnda anlamaya ynelik makro leklianalizler ve meydann trafik arteri ile ayrlm iki

Resim 1 EWSAD2009 Lost Spaces/Kayp Mekanlar balamnda skitler Blgesi iin gelitirilen problem ifade etme ve zm araylarndan kesitler


19/64


parasn btnletirmeye (algsal, ilevsel vb) y-nelik zm nerileri arlkl yer tutmaktadr.

Kredi (3ECTS), Sre (2 hafta) ve Younluu

Her gn ok uzun sreli, kesintisiz almaMa-navi Androniki (Yunanistan) EWSAD2009 -rencisi

Normalde analizler zerinde bir ay almanzgerekir ve ondan sonra planlamaya balarsnz.

Ama bu sefer analizler iin yalnzcabir ka gnvar. Ve bu kadar byk bir yer iin ok ksa birzaman.Heiner Krumlinde (Almanya)stdyo ho-cas

ki haftann ok uzun bir zaman olabileceinidnyorum, okullar iin sorun oluturuyor. -

rencilerin ve hocalarn snavlar var. Bunun iinbir hoca bir hafta dieri ikinci hafta geliyor. Vebu renciler iin bir problem nk bir grtakip etmeye balyorlar sonra birdenbire hereydeiiyor, neredeyse yeniden balyorlar. GiorgioGasco (talya)stdyo hocas

Resim 2 EWSAD2008 Lost Spaces/Kayp Mekanlar balamnda Zafer Meydan iin gelitirilen problem ifade etme ve zm araylarndan kesitler

20li yalarnda farkl yerlerden bilmedikleri biryere gelen bir grup renciden, sosyal ve eko-nomik problemlerle dolu olan bir yerin 2 hafta-da planlanmasn istemek ok sra d Sunuunemsemiyorum, yeri nemsemiyorum. Geen

ylki gibi, bu stdyonun sonucunun bu alt kii veonlarn deien zihinleri olduunu sylemeyi plan-lyorum. Gerisi teferruat, ama onlar rencilerimdi beceriler zerinde alyorlar. Mimarn rolve alet kutusu becerileridir. Tijl Eyckerman (Bel-ika)stdyo hocas

fadelerden de anlalaca gibi, EWSAD progra-mnn sre ve i younluu ile ilgili grler ikiyeayrlmaktadr. Bir ksm renci ve hocalar zamanyapmalar gereken ilerin okluu balamnda elealmaktadrlar. Bu gruba gre zaman (2 hafta) okkstldr. stelik birbiri ile kesimeyen akademik

takvimler nedeni ile hocalarn bir ou iin sade-ce 1 haftalk katlmlar sz konusu olabilmekte buda stdyoda kopmalara neden olmaktadr. Bir ho-cann balad analiz-anlama almalarna yenisnan bir renci ikinci hafta bir baka hocannnderliinde ve farkl bir bak as ile tasarm-


20/64


sentez almalar yapmaktadr. Geleneksel stdyoeitimine alkn hoca ve renciler iin bu zor birdurum olarak alglanmtr. te yandan amacn birretim yapmak olmayp youn bir retim ortamn-da yeni beceriler kazanmak olduunu iddia eden

bir baka anlay da bulunmaktadr ki bu anlayEWSAD programnn da paralelindedir. Buradaama, 14 haftalk stdyolarda retilen rnler pa-ralelinde bir rn retmek deil, youn bir prog-ram ve zengin karlama deneyimleri neticesindeyeni beceriler ve bilgilerle zenginlemi bir kiiolabilmektir. Bu ama sadece renciler iin de-il hocalar iin de geerlidir. Kahve aralar, yemekzamanlar ve dier stdyo d zamanlar hocalarnda kendi deneyimlerini birbirleri ile paylatklarortamlar olarak kullanlmtr.

Grafik 2 ve 3, renci katlmclarn verdikleriemek erevesinde ECTS krediyi, yani bir semeliders karl kredi kazanm olmay, ve 2 haftalkzaman nasl deerlendirdiklerini gstermektedir.rencilerin byk ounluu 3 ECTS krediyi ve2 haftalk zaman tam bir karlk olarak deerlen-dirmilerdir.

Zaman 2 hafta ile sabit olduu halde zaman uzunbulanlarn oran giderek azalm, ksa bulanlar dae deerde artmtr. Bunun nedeni, organizas-yonun ve srekli katlmc olan hocalarn ortamciddi bir alma alan olarak organize edebilme-

de giderek daha baarl olmalardr. zellikleAvrupal hocalarn ngilizceyi iyi konuan, al-kan, iddial, zgvenleri yksek rencilerini buprograma katlmaya tevik ettikleri ve yanlarnda

getirdikleri de bu deerlendirme almas srasn-da saptanmtr. Haliyle, bu tip renciler ellerin-den gelenin azamisini yapmak iin zamana ihtiyaduymaktadrlar.

3 ECTS kredisinin yaplan ie gre ok az olmasdeerlendirmesi EWSAD2008de Zafer Meydanalan iin yaplan almalar iin younluk kazan-mtr. Grlen o ki, alan klmesi, problem vei hacmi klmesini beraberinde getirmemitir. ykn belirleyen, alandaki problem okluuolmutur. Dolaysyla, ok katmanl problemleresahip ve karmak yapl alanlarn, kltrleri bir-birleri ile karlamakta zengin ortamlar yaratma-larna karn, rencinin en doru zm bulmaartlanmas gerei panie kaplmasna da yol at- gzlenmektedir. Burada, stdyo hocasnn yolgsterici rol (mentorship) nem kazanmaktadr.

renciyi zm(ler) iin organize eden deil,kltrler aras kaynama ve beceri gelitirmeyeynlendiren bir yol gstericilik, bir anlamda, std-yo hocal iin yeni bir nosyonu da tarif etmekte-dir. Bu nosyonu EWSAD2009 hocalarndan JoaoSequeira (Portekiz) u ekilde ifade etmitir:

zerinde alma gerektiren belli noktalara ei-len bir cerrah rol oynayacam ve onlar bir nerioluturmalar iin serbest brakacam. Bence buen iyi yntem.

Kltrel Etkileim

Tasarlama ve planlama metodlar renme ola-na. Patrycja Ogonowska (Polonya) renciekibin dier yeleri ile deneyimleri ve gzlemleri

Grafik 2 renci anketi sonularna gre 2 haftalk sreden duyulan memnuniyet

Grafik 3 renci anketi sonularna gre verilen emein 3ECTS krediye edeer olmas durumundan duyulan memnuniyet


21/64


paylamak dier lke rencileri tarafndan su-nulan fikir ve tasarm kalplarn bilme olanaAgnieszka Walczyk (Slovenya) renci

renciler ve hocalar arasndaki al-veriler ol-

duka iyi geliti.Irene Curulli (Hollanda)stdyohocas

Grubumuz ok renkli, herkes baka bir lkedenve farkl bir gemiten. Bu farkl dzeylerdekidnceleri birbirine balamak iin ok empatigerekiyor. Bence ok alyorlar ve birbirlerinianlamaya abalyorlar. Bence bu grup ok iyi birgrup. Bilgilerini birbirine eklemeye ve paylama-ya alyorlar, ki izimlerden ve yaklamlardangrebileceiniz gibi ok farkl dnme biimlerivar. Ortak bir zm bulmak ok zor. Grup iin-deki kltrel al-veri, yaptmz tartmalara

bal olarak, srp gidiyor. Bu tip problemlere na-sl yaklaacamz konusundaki bilgiyi renciler,ben ve dierleri aramzda paylaabiliyoruz. Zbig-niew Paszkowski (Polonya)stdyo hocas

Geen yl da aynsn yaptk. alrken bir soru-turma yaptk ve rencileri dierlerinden okeyrendim deil dierlerinden tam olarak ne -rendim? sorusunun cevabna ynelttik. Tanmla-malarn istedik. Tam olarak ne rendin, mimarlkve tasarm hakknda okey rendim deil, tamolarak ne? Ancak o zaman tam olarak birey -renilebilinir. Bu onlar iin zor bir soruydu -renciler evlerine gittiklerinde, evlerine gtrecek-leri, hatrlayacaklareyler birbirlerinden aldklarve rendikleri olacak, maketler, powerpointlerbence bir hafta sonra kaldrlp atlacak Bu std-yonun balamna ok da inanmyorum. Detaylve gzel maketler yapmyoruz nk biz bu bumaketleri sonu rnler olarak grmyoruz. Bun-lar yalnzca iletiim. Bu sunua tm bu eskizleri,resimleri, maketleri dncelerimizi, stdyodanelde ettiimiz fikirleri iletsinler diye hazrlyoruz.Tijl Eyckerman (Belika) stdyo hocas

Balangta da vurguland gibi programn ennemli amac kltrlerin birbirlerini tanmalar,kltrel ve mimari olgular ortak platformlardatartabilmeleri ve zm retebilme becerilerineynelik deneyimlerini dierleri ile paylaabilme-leridir. Dolaysyla, EWSAD kapsamnda retilenrnler birer ifade ve paylam aracdr. Farkl kl-trlerin bir arada rettii ve retilenler zerindenbirbirlerini de tand bu ortamlar ayn zamandaretim kltrnn de deiime uramasn berabe-rinde getirmektedir. Farkl olanla yan yana gelmek,onu dinlemek, anlamak, kendini anlatmak; izim

ve maket dilini kullanmak ve bu dillerden her birbireyin farkl karmlar yapabildii durumlara ta-nk olmak; farkl bir hoca ile almak, ondan yenieyler renmek, zaten biliyor olduklarnn yenibir dille ifadesine tank olmak; dierleri ile etkile-

im neticesinde kendinin, kurumunun ve lkeninnerede bulunduunun farkndaln yaamak; far-kndaln bir uzants olarak gelecek iin planlaryapmak, dostluklar, arkadalklar, balantlar inaetmek. Elbette btn bunlar gnmz sanal ileti-im ortamlarnn varl ile de gerekleebilir olgu-lardr. Ancak K Okulu gibi ksa sreli ve younpaylam ortamlarnn stnl, yerin ve klt-rn yerinde duyumsanmas, dolaysyla gereklikduyumunun eksiksiz yaanmasdr.

Grafik 4, EWSAD etkinlikleri boyunca rencile-rin en ok keyif aldklar eylem alanlarn gster-

mektedir. Hafta sonu gezisi ve kahve aralar her ylkeyif alnan ortamlar olarak deerlendirilmilerdir.Bu etkinlikler ayn zamanda stdyolarda srenyoun alma ortamlar arasnda katlmclarntmnn bir araya gelebildii zel iletiim ortam-lardr. Belli ki renci katlmclar, bir yandan s-ratli ve youn bir retim ortamn deneyimlerkendier yandan da bir araya gelmenin ve tanmannkeyfini yaamlardr. Bu keyif, son zamanlarn enpopler sanal buluma ortam olan facebooka datanmtr. letiimlerin kurulmas kadar bunlarnkalcl ve ilerleyen zaman dilimlerinde geliti-rilmesi de nemlidir. Baz Gazi Mimarlk ren-cilerinin stajlarn, EWSAD srasnda tantklarstdyo hocalar yardmyla yurtdnda yapmolmalar bu tip ortamlarn kiinin geliimi iin negibi ufuk ve imkan ac etkileri olabileceini r-neklemektedir.

renci Nitelikleri

Geen Cuma bir mucize gerekleti, masamdaoturmu kendi almalarm yaparken, renci-ler birden biraraya geldiler. ki renci vard biriLjublijanadan dieri Hollandadan. Bensiz 1 saat

boyunca konumulard. Sonuta, bana geldiler vebir vaziyet plan nerilerinin olduunu sylediler.Bu gruplar iin gvenli bir organizasyon biimi.ok mutlu oldum. Sonunda be farkl nerimizolacak. Heiner Krumlinde (Almanya) stdyohocas

Birbirleri ile tanan, kar karya gelen ve etkile-en rencilerin nitelikleri, kendileri iin yaptk-lar deerlendirmeler araclyla snrl dzeydeele geirilmeye allmtr. Grafik 5 rencilerinuluslararas etkinliklere katlmada kendilerini ye-


22/64


terli grmeleri, kendi okullarndaki baarlar vekendilerini alkan olarak niteleyip nitelemeye-cekleri konularndaki grleri ifade etmektedir.Buna gre katlmc renciler, byk oranda a-lkan ve kendinden emin rencilerdir.

Genelde stdyo hocalarnn da rencilerin a-

lma disiplinleri ve stdyo iindeki liderlik veekip almasna yatknlklar hakkndaki grleriolumludur. Kendi kendini organize edebilen veretebilen bir renci kitlesi ile kar karya ol-duklarn ifade etmilerdir.

Sklkla dile getirilen nemli bir konu, Gazi Mi-marlk ve Trkiyedeki dier baz mimarlk okulla-rndan gelen rencilerin zaman zaman programadevamnda sorunlar yaanm olmasdr. Bundancelikli nedenler, dil (ngilizce) ve zamanlamadr(iki smestr arasndaki zaman birok rencinin

memleketine gitmek iin kullanmak istemesi). Birbaka olas neden, yaanan youn etkileimli dersortamlarnn tatil zamanna denk den beklen-tileri karlamamas ve belki de bu kadar iddialve youn ortam iin rencinin kendini hazr vedonanml hissetmemesidir. Zira, dzenleme ko-mitesinde grev alan Gazili renciler ortam biran bile terk etmemilerdir. Kurum rencilerininbu tip bir etkinlie kar olan yatknlk, eilim, ter-cih ve istekleri iin ayr ve daha detayl bir z-de-erlendirmeye gereksinim vardr. Dolaysyla, butip organizasyonlarn dzenlenmesinde kurum iirenci ve retim eleman dinamiklerin de nce-

den/e zamanl

/sonradan ele al

nmas

ve bu yollakurumun da bu etkinlikten ne rendiinin ortayakonmas gereklidir. Bu, kurumsal kltrn gelii-mine de katk salayacaktr.

Baar Dzeyine Genel Bak

Tm katlmclardan 15 maddelik bir liste halindeve 5 dereceli bir lekte katldklar EWSAD et-kinliinin baarsn deerlendirmeleri istenmitir.Deerlendirmeci tarafndan nceden ve proje ie-riine uygun olarak hazrlanm olan baar kriter-leri unlardr:

1. Organizasyondan duyulan genel memnuniyet

2. Katlnan stdyodan duyulan memnuniyet

3. Katlnan stdyoda kiinin kendini ne dereceifade edebildii

4. Katlnan stdyo sayesinde kiinin tasarm be-cerilerinin ne derece geliebildii

5. Dil becerisinin ne derece gelitii

6. Stdyo hocasndan duyulan memnuniyet

Grafik 4 renci anketi sonularna gre en ok beenilen EWSADetkinlikleri

Grafik 5 EWSAD renci katlmclarnn z-deerlendirmeleri


23/64


7. Stdyo hocasnn kulland metodoloji ve tek-niklerden duyulan memnuniyet

8. Stdyoda izlenen gnlk programdan duyulanmemnuniyet

9. Stdyoya elik eden Gazi Mimarlk retimelemanndan duyulan memnuniyet

10. Stdyoya zaman zaman katlan Trk mimarla-rn katklarndan memnuniyet

11. Stdyo ortamnn fizik koullarndan (aydnlat-ma, stma, havalandrma) duyulan memnuni-yet

12. Krtasiye ve dier ekipmanlara ulaabilme

13. EWSAD web sayfasnn etkinlii ve amaca uygunluu

14. Gelecek yl da EWSADa katlma istei

15. EWSADda geen zamann nee, coku, bilgi,retim ve kltrel etkileimle doluluu, dola-ysyla 2 haftalk zamann dolu dolu yaanm-l

renci anketlerinin sonunda yer alan bu deer-lendirmeyi takiben bir de bo sayfa braklm verencilere bu bo sayfaya EWSAD hakknda dile-dikleri ey(ler)i diledikleri kadar yazma ans veril-mitir. Bo sayfalar genellikle teekkr notlar ile

dolu olarak geri dnmtr. EWSAD n bu kadarok kiiyi bir araya getirebilme baars gstermiolmas tebrik edilmi ve bu ortamlarn bu kadarok kiiyle birlikte gerekten birer uluslararasortam olabildikleri ifade edilmitir.

Bu szl memnuniyet, saysal notlamalarda dakendini gstermektedir. Grafik 6, yukarda saylan15 maddelik deerlendirme kriterlerine verilen ce-vaplar 3 yl iin karlatrmal olarak gstermek-tedir. Grld gibi her 3 ylda da belli bir baardzeyi yakalanmtr. Her bir yl iin renci vestdyo hocalarnn deerler ortalamas alnarak

birer baar indeks deeri saptanmtr. Bu deer;2007 iin 3.79, 2008 iin 3.83 ve 2009 iin ise3.77dir (1= dk baar, 5=yksek baar).

Stdyo hocalarndan duyulan memnuniyet her 3yl iin de en zirve deerdir. Bu da anlama yap-

Grafik 6 renci anketi sonularna gre salanan genel baar


24/64


lan kurumlarn ve davet edilen hocalarn ne kadarisabetli seildiinin ve renci ile birlikteliklerininne kadar olumlu sonular verebildiinin bir gs-tergesidir. Bu baardaki bir baka etmen de, et-kinliklere uzun zamandr srekli katlan hocalarn

ortam benimseme ve katkda bulunmada disiplin-li/prensipli davranmalardr.

Bir alttaki zirve deer ise katlnan EWSAD etkin-liinin gerekten doyurucu olarak deerlendiril-mesidir. Bu deer, zamann dolu dolu yaanmolduunun, harcanan zaman ve emekten geriyeok eylerin kalacann bir ifadesidir.

En ok sknt duyulan konu dildir. Her ne kadarmimari retimin kendi dili olsa da, bunu karda-kine anlatmada nemli rol oynayan konuma di-linin ngilizce olmas tm renciler iin (anadili

ngilizce olanlar hari) sknt yaratmtr. zel-likle sunumlarda heyecanla da birleen anlata-mama endiesi sklkla gzlenmi, hatta stdyohocalarndan zaman zaman ikayet olarak iletil-mitir. Yannda renci getiren Avrupal hocalar,bu problemi dil snav yaparak bir dereceye kadarnlemilerdir. Ancak bu genel bir davran biimiolmadndan grece daha snrl anlatabilen veanlayabilenler ounlukta kalmtr. Bu da iletii-min hzn yavalatmtr.

Gazi Mimarlkn fizik imkanlar snrl ve sabittir.Dier zamanlarda 50-60 kiinin ders yapt std-yo mekanlar EWSAD etkinlikleri srasnda 10-15rencinin serbest alma mekanlar haline gel-mitir. zellikle havann ok souk olduu bir za-mana rastlayan 2007 etkinliinde renciler std-yo ortamlarnn soukluundan yaknmlardr.Mekanlar gece kullanabilmek, zellikle sunumtarihi yaklatnda nemli olmaktadr. Dolaysy-la, gece alabilme konforu da bu tip etkinliklerdegz nne alnmas gereken bir zelliktir.

En Byk Baar: Gelecei Biimlendirebilmek

Gzel birey, EWSADn mimarlk mfredatnnve tasarm stdyosu derslerinin bir tamamlaycsolmada bir model olmu olmasdr. 2 ortak ku-rum ve Gazi, EWSAD model alarak, 5 farkl yeniErasmus/Sokrates/IP projesi iin bavurdular. BuEWSADn baarsn ve gcn gsteriyor.

Nur alar (Trkiye ) EWSAD proje koordinatr

Kukusuz, bir uygulamann en byk baars ken-disinden yeni uygulamalar retilebilmesi, organi-zatr kurumu, davetli kurumlar ve hatta izleyiciolan kurumlar etkileyebilme ve motive edebil-

mesidir. EWSAD2007-08-09 etkinliklerinde eldeedilen deneyim ve yakalanan baar dzeyi hemEWSADn devam iin yeniden bavurulmasnsalam (organizatr: Yrd.Do.Dr. Esin Boyaco-lu) hem de 3 yl boyunca Ayvalkda gereklee-

cek olan, 7 ortakl, EWTA-European Workshopson Tourism and Architecture balkl yeni bir IP(Intensive Program)nin (organizatr: r.Gr.Dr.Fulya zmen) oluumuna zemin hazrlamtr.

Ayn projenin srdrlmesi ve benzer konseptlibir baka projenin gerekletirilmesinden dahanemli bir baar da mevcut deneyimin kurumunyenilenmesinde kullanlabilmesidir. Kukusuz, ka-tlmc olan Gazi Mimarlk hocalar ve rencileribu sreten kendileri ve kurumlar adna ok eyrenmilerdir. zellikle stdyo hocalarnn gn-cel yaklamlardan haberdar olmas iin ve kendi

gncel yaklamlarndan da konuk olan Avrupalgrubu haberdar edebilmeleri iin, uluslararaspaylam kurumun bnyesine tayan bylesi biretkinlik nemli bir kazanmdr. Stdyo uygulama-larnn bundan sonraki seyir ve ierikleri kukusuzbu uygulamadan izler tayacaktr. Aldous Huxleyin (1894-1963) ve Archibald MacLeish in (1892-1982) ifade ettikleri gibi;

Experience is not what happens to you. It is whatyou do with what happens to you./Deneyim ba-nza gelen deildir, banza gelenle ne yapt-nzdr.

There is only one thing more painful than lear-ning from experience and that is not learning fromexperience./Deneyimle renmekten daha sanclbirey daha varsa o da deneyimden birey ren-memektir.

Deerlendirme Olgusu Balamnda Son Sz

Deneyimlenen ve bu deerlendirme yazs ile ba-ar dzeyinin genel hatlar ortaya konan EWSADuygulamas, katlmc olan herkesi mutlu eden, bi-

reylerin kendi kapasitelerini amalarn salayan,kurum kimliine yeni bir boyut kazandran, baar-l bir mimarlk eitimi uygulamasdr. Son yllardagiderek eitlenen mimari tasarm stdyo ortamla-rnn iinde kendi zgn yerini alma yolundadr.Deneyimler ve deneyimlerin deerlendirilmesizerine kurulmu olmas programn kalcln vegiderek glenmesini salayacak bir zelliktir.Buradan karlacak sonu, yaanan her eitseldeneyimin, ierii ne/nasl olursa olsun deer-lendirici bir gzle ele alnmas ve deerlendirmesonularnn gelecek deneyimlere yanstlmasdr.


25/64


Yeni denemeleri gze almak ve deerlendirmeleridikkate almak srekli geliimin ve yksek perfor-mansn en nemli bileenleridir.

Teekkrler

EWSADn bir Erasmus/Sokrates/IP projesi olmasreci iinde beni deerlendirici olarak grevlen-diren ve bu rnek projenin kurumumuzda ger-eklemesi iin hibir emeini esirgemeyen SaynProf.Dr. Nur alara teekkr bir bor bilirim.Ayrca, deerlendirme almalar srasnda, an-ketlerin datlmas, toplanmas ve bilgisayar orta-mna girilmesindeki emekleri ve 2009da gerek-letirdii tm grmeler ve kaytlar iin kurumu-muz Aratrma Grevlisi Y. Mim. Hilal Aycya dagnlden teekkr ediyorum.

DPNOTLAR

1 Bu konuda lkemizde ve dnyada gelinen son durumu kap-saml olarak ieren etkinlik Flexibility/Esneklik temal Archi-tectural Forum IV olmutur. Tm bildirilerin topland kitap:Architectural Education Forum IV, Flexibility in ArchitecturalEducation, 26-29 May 2009, Erciyes University, Faculty of Ar-chitecture / Kayseri-Turkey

2 EWSAD2007-08-09 ortaklar: Aristotle University of Thes-saloniki, School of Architecture (Yunanistan); FH Bochum,University of Applied Sciences, Department of Architecture

(Almanya); Higher Institute of Architectural Sciences Henryvan de Velde (Antwerp/Belika); Architectural AssociationSchool of Architecture (Londra/ngiltere); Politecnico di Mila-no (talya); Lusofona University of Technology and Humanity(Lizbon/Portekiz); TU/e Eindhoven University of Technology(Hollanda); University of Liverpool, (ngiltere); Politechni-ka Szczecinka (Polonya); University of Ljubljana, Faculty ofArchitecture (Slovenya); University of Paris La Sorbonne(Fransa); Gazi niversitesi-Mh.Mim.Fak.-Mimarlk Blm(Ankara/Trkiye)

3 Sz edilen kltrel al-veriteki akkanla yer vermemek-le birlikte etkinlik ierikleri, ksa metinler, sre ve rnle-ri aktaran zengin resimlerle u kaynaklarda yer almaktadr:Winter School 2003 (editor: Nur alar), Winter School 2004

(editor: Zeynep Uluda) and Winter School 2005 (editor: EsinBoyacolu).

4 EWSAD2005de Glser elebi, Mediha Gltek, Yaln Em-miler ve Serdar Akbay tarafndan ynetilen Designing withthe Gypsium / Alta ile Tasarlamak balkl stdyo bunarnektir.

5 Winter School projelerinin gemii ve Gazi Mimarlk dersprogramnn yeniden kurgulanmasndaki yeri iin geni birsunum u kaynakta yer almaktadr: alar N., Din P., 2007,Mimarlk Eitim Programnda Dnmn TasarlanmasnaYnelik Bir Deneyim: Gazi Mimarlk K Okullar, Mimar-

lk ve Eitim Kurultay, Kapsayc ve Katlmc Bir Tasarm /Aratrma Projesi Olarak Deiim altay, ODT. Ayrca,mimari tasarm eitiminde tasarm stdyolar kavramnn a-lm, tarihteki deiim aamalar, gnmzdeki eitlilikler,Gazi Mimarlk K Okullarnn alm, geliim ve kazanm-larn konu alan bir baka kapsaml metin de udur: alar,

N., 2007,Extra-Curricular Challenges In Architectural DesignEducation: International Workshops / Roving Studios, EW-SAD2007 al konumas.

KAYNAKA

Lost Space/Kayp Mekanlar temas iin kaynaka

Trancik,R., Finding Lost Space Theories of Urban Design VanNostrand Reinhold Company Inc., New York, 1986

Grosz, E., Architecture From the Outside Essays on Virtualand Real Space, The MIT Press, Cambridge, 2001, pp:57Tschumi, B., Architecture and Disjunction, MIT Press, USA,

1996

Winter School 2003-04-05 iin kaynaka

alar N., GUFEA, Department of Architecture, Winter Sc-hool 2003

GUFEA, Department of Architecture, Winter School 2004

GUFEA, Department of Architecture, Winter School 2005

EWSAD2007-08 ve projenin Gazi Mimarlk Mfredat ilelikilendirilmesi iin kaynaka

alar N., Din P., 2007, Mimarlk Eitim Programnda

Dnmn Tasarlanmasna Ynelik Bir Deneyim: Gazi Mi-marlk K Okullar, Mimarlk ve Eitim Kurultay, Kapsaycve Katlmc Bir Tasarm/Aratrma Projesi Olarak Deiimaltay, ODT.


26/64


GR

Yeni Bir Mimari Kimlie Doru Mays 2009da Por-tekiz, Lizbon, Lusofona niversitesinde IDArq Fac-tor2 aratrma grubunun dzenledii uluslararas birseminerdir. Seminerin amac kreselleme etkisi al-tnda ada mimarln durumunu ve gnmzdeortak yaknma olan, uluslararas mimarlk dilinin ve

tarznn yaylmasyla kanlmaz olarak yitirilmeyeyz tutan blgesel ve ulusal kimliklerin irdelenme-siydi. Lusofona niversitesi mimarlk rencilerineynelik dzenlenen bu seminere Trkiye, talya vePortekizden serbest mimarlar ve mimarlk hocalarkatlmlardr.

SORUN

Gnmzde, tm dnyada kreselleen toplumunbir rn haline gelen mimarla duyulan ilgininazaldna ve gerek yneticilerin gerekse mimarlkpratii iindekilerin vasat nitelikleri ve duyarszlklarnedeniyle zorluklarla kar karya olduuna inanl-maktadr.

Mimari dokuda, gelien teknolojinin rn olanyeni nesnelerin poplerleerek yaygnlayor olma-s ac bir gerektir. Dnya 20. yzyln ortalarndanbu yana daha da klmtr. Uzaklklar artk sorundeildir, bir profesyonel olarak mimar da artk okuluslu bir kiiliktir. Kimilerinin yldz mimarlar3diyeadlandrd gnmz mimarlnn byk isimleri-nin, sadece yaadklar lkeyle snrl olmayp tmdnyada i yapt, dolaysyla varln duyurduuve bu lkeler ve yerler tarafndan rgtlenen tm in-ternet sitelerinde yer aldklar grlmektedir.

Dier yandan, teknoloji mimarlk yaklamlarnayeni ve ilgin aralar kazandrmtr. 80li yllarnbanda ounlukla iki boyutlu izimler iin kul-lanlan CAD yazlm abuk izmek, oaltmak veulatrmak iin gl bir arat. Ancak, CAD yazl-m gnmzde artk yetersiz kald. Mimarlar istem-

lerinde her geen gn daha mklpesent olmayabaladndan, mimarlk alannda yeni aralar re-ten dijital teknolojiler gl bir endstri haline gel-di. Eskiden sorun olan kolay ve hzl izim artk b-ytlecek bir sorun olmaktan kt. u anki asl talepimgedir ve mimarn dlediini grnr klarak,herkesin anlayabilecei bir gereklik olarak sunmaihtiyacdr. Asl amalar kuramsal ierii aktarmakolmas gerektii halde, sayfalarnda mimari imgegrntlerine giderek daha ok yer veren gnmzdergi ve gazeteleri bu nemli deiimi olduka iyibelgelemektedir. Bu gerek, kimi zaman anlamcabo ve mimari sylemin dnda kalan mkemmelgrnen imgelere bakmay talep eden tketim top-lumunun ak bir gstergesi olmutur.

Kreselleen dnyada, mimarlk gsteri dnyasolmu, mimar itah acekil ve biimlerle yarat-lan imgelerin reticisi olarak grlmeye balamtr.Uluslararas EURAU4 kongresinin Kltrel Peyzaj-lara ayrlan son oturumunda, Peter Eisenman su-nuuna dn gece buraya vardmda, dzenlemekurulundakilerin bu konumada sunmak niyetindeolduum resimleri grmek istemesini ok takdir et-tim diyerek balar. Eisenman mimari konumalarngrntler veya resimlerden ibaret olmamas gerek-tiini, buna gerek olmadn, zira mimarlarn ciddi

Vasco Pinheiro, Dr.Lusofona Beeri Bilimler ve Teknoloji nv., Mimarlk, ehircilik, Corafya ve Sanat Blm., Lizbon Portekiz

YEN BR MMAR KMLE DORU1

:BR PEDAGOJK DENEYM


27/64


eylerden konumas gerektiini ve projelerini grn-tleri zerinden ksaca tanmlayarak ve burada nkap var, bu plan, bu vb. eklinde anlatarak dinleyi-cilerini aptal yerine koymamalar gerektiini belir-tir. Eisenman tm dnyaya yaylan ve mimarl daetkisi altna alan hiper-medyatik kltr nemsemek-tedir. Planlar, kesitler ve cepheler gibi basit izimleriolan dz yaplarn artk bir yarmay kazanmak iinhi de yeterli olmadn syler. nsanlar yeni eyleristemektedir, yeni bina biimleri, ekiller ve grn-tler bu istei karlamaldr. Mimarlk, para ile b-tn arasndaki ilikinin yava yava yitirildii, seyirlikve imge egemen bir kltrn iinde kaybolmu du-rumdadr. Ayrca, giderek daha ok imge tasarlamateknolojisinin rn haline gelen mimarlk gerisin-deki mekndan daha ok cephe tasarmn nemserolmutur.

Kresellemeye bal olarak genius loci ninkaybedil-

mesine yol aan sorunlarn bir k

sm

da mimarl

k ala-nndaki yeniliklerin yerlerin doasna ve kltrne

sayg gstermemesinden kaynaklanmaktadr. Dnya-da bu gerei yanstan eitli rnekler bulunmakta-dr. in, Dubai ve hatta Avrupa lkeleri kendi klt-rel ve geleneksel artalanlaryla atan yeni mimaribiim ve ekilleri sadece yeni kresel dinamiklerinbir paras olduklar veya olmak istedikleri iin ithaletmektedirler.

Kimlik sorunu ve kimlik aray bu nedenle mimarlnmesleki ve akademik ortamn yakndan ilgilendirengeni ve elikili bir alandr. Mimarlk rencileri hergn internet ve dier kolay tketim kaynaklar aracl-

yla mimarln ready-made rn olduu yanlgsnaktaran imgeler bombardmana tutulmaktadr. -rencilerin dikkatlerini elmek ve ilgilerinin yenidentemel mimarlk ilkelerine odaklanmasn salamak

zorunluluk ve nemli bir grevdir. Mimarlk basit biri deildir. Sadece k ve hareket deildir. Her nekadar Salman Rdiye gre bir eit Mac Worldde5yaasak da rencilere mimarln fast-foodolmaddncesini alamak nemlidir.

SEMNER

Yeni Bir Mimari Kimlie Doru balkl bir seminerdzenleme dncesi, kimlik sorununa duyulanpedagojik ilginin sonucunda, rencilere fast-foodmimarln doru ve gerek bir zm sunmad-n anlatabilmenin bir yolu olarak ortaya kmtr.Seminer, mimarln kuramsal ve pratik alanndanyaklamlarla ready-made dncesini akla ka-vuturmay ve rencileri mimarlk dncesinin vepratiinin asl zeminini oluturan deerler ve ilkelertartmasna yneltmeyi amalayan mimari tasarmhocalar ve uygulamac mimarlar tarafndan sunul-

mutur. Seminerde iki gn konferans, bir gn Lizbongezisi ve seminer konusunda hazrlanan renci pos-terlerinin sunulduu bir sergi olmak zere rencile-rin dzeyde katlmlarna olanak salayan tretkinlik yer almtr.

Konferanslar geni alm olan konular kapsyordu.Kresellemenin zararl etkileri ile ba etmekte -zm olarak nerilen srdrlebilirlik, ayn zamandanasl bir mimarlk gelitirme isteinde olduumuztartmalarn ve yan sra mimarca tavrlarn ardn-daki ilkeleri ele alan sunularn da kilit konusuydu.ki nl Portekizli mimarn rnek projeler zerindentasarlama yntem ve yaklamlarn ve dnme bi-

imlerini akladklar sunular olduka etkiliydi.renciler program ve mimari zmler arasndask bir iliki olduunu, programn duraan bir ilkedeil beklentilere ve yerin ayrc zelliklerine gre


28/64


srekli yeniden kefedilmesi gereken bir ara oldu-unu kavrayabilme olana buldular.

Lisbondaki gnlk gezi de rencilere kresel ei-limler ile meknlara mimarinin de tesinde bir kimliksalayan yerel gelenekler arasndaki uurumu gster-meyi amalayan seminer plannn bir parasyd. Yenimimarlk retimi ve yakn zamanda yaplan projelerile Lizbon Katedrali gibi eski yaplar arasndaki ztl- vurgulamak gerekte rencilerin para ile btnarasndaki ilikinin nemini ve eski kentin mimarikimliine balca katknn paralar btnletirmekolduunu kavramalar iin bir kkrtmayd. Bu temeletkinliklere ek olarak renciler seminerin temasnirdelemeye ve mimari kimlik konusunda kendi g-rlerini yanstan posterler sunmaya davet edildi. Buetkinlik rencileri seminerin tartma alanna ek-mek ve kresellemenin mimarlk zerindeki gletkilerini dnmeye / tartmaya isteklendirmek a-

sndan yararl

oldu.

PEDAGOJK LKELER

Mimarl retmek ve rencileri gelecek uygula-malara hazrlamak, snf ortamnda yer alan formeletkinliklerin tesine geen birok farkl boyutu birle-tiren zor bir grevdir. Sorun sadece retimin naslyaplaca deil, asl olarak neyin yaplmas ve nedenyaplmas gerektiidir. Yaadmz an deiim andr,kuramclar buna paradigma deiimi adn verirler.

Eisenmann belirttii gibi, eer gelecei ok fazla d-nrsek gemie taklp kalmamz olasdr. nemli

olan imdiki zaman dnmek, anlamak ve gemi-in evrim geirmi hali olan imdiyi kavramaktr.

Yeni projelere ve mimari baarlara tutulmak yeterlideildir ve salam bir ilke de deildir. nemli olandier mimarlarnkine benzer yaplar tasarlamak de-ildir. nemli olan, tasarmlarn ardndaki nedenlerikavramaktr, tehlikelerin ve olanaklarn farknda ol-maktr. Uygulamann gerisinde bir kuram olduunuve bu kuramn da kltrel artalann bir rn oldu-unu anlamaktr.

Mimar ayn zamanda toplumun birparasdr. Mima-rnalmalar o toplumdaki doru yerini, toplumun

kltr ve gereksinimleri dorultusunda almaldr.

Mimarlk karmak bak alaryla ilgilenen oldukakarmak bir etkinliktir, ancak ayn zamanda mimarl-n merkezinde insannn yer ald unutulmamaldr.Mimarlk insanlar tarafndan insanlar iin yaratlmak-ta ve gelitirilmektedir. Yaratma srecinin gerisindedorudan bir sosyal ve insancl anlam bulunmaktadr,bu nedenle renciler mimarl resim veya heykelgibi ele alma ayartmasndan kurtarlmaldr. YeniBirMimari Kimlie Doru semineri ve benzeri etkinliklermimarlk rencilerini imdiden gelecek senaryolar-na hazrlamak, sorunlar ve almak zmlere kar

bilinlendirmek, alma, tartma ve aratrmalarniinde yer almaya isteklendirmek dncesini des-teklemektedir. Ders programnda yer alan konula-rn dna karak rencilerin mimarlk alanndakibireysel duyarllk ve yaklamlarn gelitirmesineolanak tannmaldr. Mimarlk eitimi okul ile snrlkalmamaldr. Kentin kendisinden daha iyi bir mi-marlk eitimi kitab olabilir mi? Mimari proje yap-may renmede var olan mimarlk rneklerini -zmlemek ve deneyimlemek, tasarmclar zerineokumak ve konumak, kullanclar ile tartmaktandaha etkili bir renme biimi olabilir mi?

Pedagojik olarak deerlendirmek gerekirse, kendidncelerini posterlere yanstarak rencileri mi-mari kimlik, kimliin ierii ve kimlik yorumlar vetartmalar gibi karmak konular hakknda dn-meye isteklendirmek ardndan davetli konumac-larn sunduu deiik grlerle yz yze gelmeye

hazrlamak ve kentte gezerek tart

lan grleringerekliini kavrayabilmelerine destek olacak r-

neklerle pekitirmek bu seminerin balca baarsolmutur.

eviren: Yrd. Do. Dr. Pnar Din

DPNOTLAR

1 Towards a New Architectural Identity Lusofona niversite-si tarafndan Portekiz, Lizbonda, 20, 21 ve 22 May s 2009tarihlerinde dzenlenmi olan uluslararas bir seminerin ba-ldr. Seminere konumac olarak Jacinto Rodrigues (FAUP,Porto, Portekiz), Nur aglar (Gazi Universitesi, Ankara, Tr-

kiye), Ana Rainha (ULHT, Lizbon, Portekiz), Ado Franchini(Milano Politeknik niversitesi, Milano, Italya); Luca Fabris(Milano Politeknik niversitesi, Milano, Italya) ve Serbest Mi-marlar Joo Pedro Falco de Campos (Lizbon, Portekiz) ileNuno Mateus (Lizbon, Portekiz) katlmlardr. Seminer ileilgili ayrntl bilgiye http://towardsanewarchitecturalidentity.blogspot.com adresinden ulalabilir.

2 IDArq Factor grubu mimarlk ve ehircilik alannda kimliksorununu irdeleyen ve zellikle kresellemenin etkisi altn-daki yerel, blgesel ve geleneksel mimarlk ile mimari/kentselmiras ile ilgili hertrl bilgiyi derleme ve retmeyi grev edin-mi bir aratrma grubudur. Aratrma grubu ile ilgili ayrntlbilgiye http://www.idarqfactor.org adresinden ulalabilir.

3 Szck ngilizce literatrde starchitects ve/veya archistarsolarak kullanlmaktadr. (evirenin notu)

4 EURAU-Cultural Landscape, Ocak 2008 de Madrid,spanyada dzenlenen uluslarars kongredir. Kongre kltrelbir deer olarak peyzaj tartmay amalamaktadr. Peter Ei-senman kongreye son gnnde Santiago de ComposteladakiGalicias City of Culture projesini sunduu bir konuma ilekatlmtr. Konuma metni kongre kitabnda yer almamakta-dr ancak http://www.youtube.com/watch?v=32aaRDyLPxo&feature=channel adresinden ulalabilir.

5 Mac World Salman Rushdie tarafndan Mart 1999da ya-ymlanan Globalization balkl makalesinde kullanlmak-tadr. Bu makale yazarn 2002de baslan isimli Step AcrossThis Line kitabnda yer almaktadr. Kitabn Portekizce eviri-si: Rushdie, Salman - Pisar o Risco. Publicaes D. Quixote,Lisboa, 2004. ISBN 972 20 2679 8


29/64


Elif zelgl, Yksek Mimar, ODT Mimarlk Fakltesi, Mimarlk Blm

Mimarn sahip olmas gereken yeterliliklerin ta-nm, eitim alannda her geen gn biraz dahatartlr hale gelen en nemli konu balklarndanbir tanesidir. Gnmzdeki yeterlilik tanmnn

ise Vitriviusun tanmndan1

o kadar da uzak ol-madn sylemek yanl olmaz. Sz konusu ye-terliliklerin eitim kurumlar tarafndan renciyekazandrlma biimleri ise bu makalenin zerin-de durduu ve tartmaya niyet ettii asl alandr.Gemite ve gnmzde mimarlk eitimine, fark-l balamlarda farkllaan yaklamlar gze arp-maktadr. Rnesansn gl geometri vurgusu;Academia Royale de birbirinden ayrlm atlye-de tasarm, snfta teori eitimi; Bauhausda temeltasarmn eitiminin gc, TomsTaveirann mi-marlk niversitesi modelleri ilk akla gelen farklyaklam biimlerinden sadece bazlardr.2

Bu makale ise mimarlk eitim kurumlarnn biryandan evrensel deerlerle varolup global adabir btnn parasn olutururken; dier yandanda kurumsallklarnn bir yansmas olarak kendi-lerine zg deerlerini kurma ve yaatma gerekli-likleri arasnda yaadklar gerilimi irdelemektedir.phesiz kresellemeyle birlikte gnmzde ev-rensellik ve zgnlk kavramlar hemen her alan-da tartla gelmektedir. Eitim tarafndan bakacakolursak; iletiim teknolojilerinin hzla gelimesi;bilgi retimi, kullanm ve transferinde gerekle-

en deiimler; renci ve retim yesi hareketli-lii gibi etmenler kresel bir mimarlk eitim alanoluturmaktadr. Kreselleme tm bu etmenleriberaberinde getirerek birok alanda olduu gibi

mimarlk ve mimarlk eitimi alannda da bazkavramlarn yeniden sorgulanr ve tartlr halegelmesine neden olmutur.

Sz edilen ortak ada mimarlk eitim kurumlarbirbirlerinin farknda olarak ve tm bu hareketli-lii salamak adna belirli bir standard tutturmakdurumunda ilev gstermektedir. Mimarlk eiti-minin evrensellii denildiinde, evrensellik kav-ram aynlk ve minimum standart arasndakiyelpazede bir yerlerde konumlanabilmektedir.Dolaysyla bir yandan mimarlk eitiminde yaan-d ngrlen aynlamaya; bir yandan da okulun

sahip olmas gereken olmazsa olmaz standartlarareferans verebilmektedir.

Mimarln disiplinleraras karakteri, kurumlarnfarkllaan yerel, kltrel ve kurumsal balamla-ryla bir araya gelince renciye sunulan mimar-lk eitim ortamnn zgnlnden sz etmemekkanlmaz olmaktadr. zgnlk kavramnn ku-rumsal kimlik tartmalarna kadar kayabilen farklboyutlara sahip bir konu olduunu belirtmek ge-rekir. Aslnda kresellemeden bamsz da d-nlse kurumsal kimlik kavram bal bana bir

EVRENSELLK VE ZGNLK KAVRAMLARINAMMARLIK ETM ALANINDAN BAKMAK


30/64


aratrma alan tanmlar, ancak son yllarda kre-sellemenin bir getirisi de kimlik tartmalarnnhz kazanmasdr.

renci, retim yesi hareketliliinin artmas

okullarn kendilerini tercih edilir hale getirmesigerekliliini dourmakta; dijital tasarm ve sunumtekniklerinin ilerlemeler kaydetmesi yeni eitimmodellerini de beraberinde getirmekte; kendileri-ne zg tavrlaryla var olma eiliminde olan zelokullarn sayca gitgide artyor olmasnn dourdu-u yarmac ortam; mimarn profesyonel alandakirolnn belirsizlii ve bunun eitim alanna yan-smas; mimarln bnyesinde barndrd farkltasarm alanlar ve okullarn belli alanlara yaptvurgular gibi etmenler mimarlk eitimi alanndazgnlk kavramn tetikleyen etmenlerdir. Bunaek olarak mimarla ve dolaysyla mimarlk ei-

timine kar da farkllaan yaklamlar da okullararasnda farkllklar domasna neden olmaktadr.Mimarl sanat dallarndan biri olarak, akademikbir disiplin olarak, mimarlarn yapt profesyonelbir i olarak grmek szn ettiimiz farkl yakla-m biimlerinden bazlardr.3

Trkiye zeline inildiinde, mimarlk eitimininAvrupa Birliine uyum sreci ile de paralel ile-yen kritik bir dnemden gemekte olduu d-nlrse, iinde bulunduumuz dnemde faaliyetgstermekte olan mimarlk eitim kurumlarna,sz konusu gerilim iindeki konumlanmalar; bukonumlanma iin gelitirdikleri stratejilerini anla-yabilmek adna bakmak, gerilimi anlamak iin al-nabilecek en kesin ve ak yol olarak deerlendi-rilebilir, ancak bunun iin bir yntem gelitirmekgereklilii kanlmazdr. Bu makalede gelitirilmiolan bir yntemden ve bu yntemin uygulamasn-dan ksaca bahsedilecektir. 4 Sonuta da elde olanverilerlerle yntemin kendisi de eletirilecektir.

Sz edilen yntem; ncelikle kuruma kimlik ka-zandran tarihsel ve yerel balam anlamak; kuru-mun kendini dierleri arasnda da vurma bii-

mini; kresel balamda nasl konumlandrdngzlemlemekle balanmaldr.5 Kurumun kendinezg balam hakknda fikir sahibi olmak ilk eldennemi yadsnamaz ipular verebilmektedir. Buipular aracl ile okullarn eitim ieriklerineve kurumsal bileenlerine bakmak ise son dereceyerinde bir okuma ekli olarak benimsenebilir.

Kurumlara, salt eitim penceresinden bakmak in-dirgemeci bir yaklam biimi olacandan, okul-larn eitim ieriini ve strktrn, kurumsalzellikleriyle paralel okumak daha salkl bir yak-

lam olarak benimsenebilir. Bu balamda ikinciaamada kurumu oluturan bileenler incelenmeli-dir. Bunlar kurumun akademik kadrosu, misyonu,program, kaynaklar ve kurumsal strktr olarakkabul edilebilir.6 Bu bileenlerle kuruma bakmak

ok geni bir ereve izmesine ve konuyu karma-k hale getiriyormu gibi grnmesine ramen as-lnda birok konuya k tutabilmektedir. Kurumunverdii eitimi anlamak iin bu bileenlerin her-hangi birinin noksanl ok dar bir ayla bakmakdemek olur. rnein benzer bir ierie ve yapyasahip bir eitim modlnn, farkl akademik kad-ro yaplanmalar tarafndan verilmesinden doma-s muhtemel farkllklar gz ard etmek mmknolamaz. Kurumsal bileenlerin eitim ortamna et-kilerinin rnekleri oaltlabilir.

nc aamada eitimin ierii ve strktr; zo-

runlu ve semeli dersleri, stdyo yaps ve ieriive zgn baz uygulamalar incelenmelidir. Bubalamda renciye kazandrlmas gereken bellibal alt adet bilgi ve beceri kmesinden ve dola-ysyla eitim modlnden sz edilebilir. Bunlartasarm, tarih, kltr ve sanat, evre ve kent, yapbilimleri ve teknoloji, mesleki almalar, yne-tim ve ekonomi ve genel eitimdir. UIA, Unesco,MAK gibi kurulularn bu tanmlara kar yakla-mlarnda farkllklar vardr, ancak her ekilde bualt ana alan aratrmann bu aamas iin referansolarak kullanlabilir.

Kurumsal ve eitime dair incelemelerin ardndanise kurumun sz konusu gerilimde gelitirdii stra-tejilerine baklmaldr. Kurumlar ierisinde bulun-duklar artlara uygun konumlanmak ve varlkla-rn devam ettirebilmek iin deiimi destekleyenve koruyan bir yapya sahiptir.7 Evrensellik vezgnlk gerilimindeki konumlanmas da bununbir paras olarak kabul edilebilir. Bu balamdakonuya yaklalr ise, kurumun oluum ve dei-im biimleri oluumsal olan, geliimsel olarakvarolan ve bilinli bir biimde kurgulananlar diye balkta gruplanabilir.8 Kurumun varoluunda,

iinde bulunduu balamda, kabul edilen de-erleri oluumsal olanlardr. Evrimsel olanlar isekurumun mevcudiyetini devam ettirebilmesi iindeien koullara gre sahip olduu deerlerindeiime uramasdr. nc biim aslnda enok zerinde durulmas gerekendir, nk iindebulunduumuz dnem bilinli kararlara daha oksahne olmaktadr ve yakn gelecekte de bu yndedevam edecektir. Mimarlk eitiminin ieriine vestrktrne ynelik tartmalarn gitgide artacagelecek dnemde de kurumlarn gerekletire-cekleri bilinli kararlar kendilerini evrensellik ve


31/64


zgnlk ikilemi iinde nasl konumlandracaklarkonusunda ynlendirici olacaktr.

Trkiyede ilev gsteren baz kkl mimarlkokullarn bnyesinde barndran stanbul Tek-

nik niversitesi, Gazi niversitesi, Mimar SinanGzel Sanatlar niversitesi ve Orta Dou Teknikniversitesine, evrensellik ve zgnlk gerilimin-deki konumlanlar erevesinde; bahsi edilenyntemi ara olarak kullanarak bakacak olursak,gze arpan birka nemli action pattern9 yaz-maya deer bulunabilir.

Sz konusu drt kurum, gerek kendi yelerinin vegerekse mimarlk alannn dier yelerinin kolay-lkla tahmin edebilecei zere tarihsel, yerel vekurumsal farkllklar gstermektedir, ancak eitimmodllerine ve kredi dalmlarna bakldnda

bu mite kart olarak belirgin benzerlikler gzlen-mektedir. Bu balamda konu farklln derecesive evrenselliin geldii noktann belirginleme-siyle ilgilidir. Mesela MIMED ve ARCHIPRIX gibiyarmalardaki renci projelerine bakldndaprojelerde tasarma yaklam ve sunum teknikleribakmndan rencilerin mensup olduklar okul-lar arasnda belirgin farkllklar gzlenemiyor olu-u evrenselliin geldii noktaya referans verirken;kurumlarn farkl noktalarda zgn uygulamalariinde olma aray zgnlk kavramn anmsat-maktadr.

Her iki kavrama kar da olumlu ya da olumsuzherhangi bir yarg tamadan, drt kurumun bugerilimde nasl konumlandn incelemek asln-da ok kapsaml bir aratrma alan tanmlamak-tadr. Gelitirilmeye allan yntemi denemekadna kapsam bu kadar geni olan bir aratrmaalanna sadece bir giri yapmak niyet edilecek olu-nursa, drt kurumun gelitirdii belli bal action

patternlardan bazlar yazmaya deer bulunabi-lir.

Genel olarak farkl action pattern dan sz et-mek mmkndr. Bunlardan ilki kurumun varolu-undan beri sregelen baz zelliklerini ve yapmabiimlerini bilinli olarak devam ettirmesidir. Ma-kalenin kapsam asndan nemli bir stratejidir,nk kurumun kendini zgn yapan deerlerinikorumaya ynelik abasdr.

ODTde bir yan kurumun sosyal misyonunagnderme yapan; krsal bir alanda kk ap-l bir yapnn inaasn rencinin yapmasnnbeklendii zel bir yaz staj uygulamas; birin-ci snfta temel tasarm eitimi; jri sistemi veuluslararas ilikilere verilen arlk, kurumun

varoluundan beri sregelen ve bilinli bir e-kilde de devam ettirdii baz zellikleridir.

Ankara Devlet Mhendislik Mimarlk Akademi-si geleneinin bir devam olarak, Gde meslek

alanndan eitim alanna yar zamanl retimgrevlileri araclyla destek alyor olmas,

MSGSnn gemiindeki eitim tarzndan ge-len, sanat ve mimarlk arasnda kurumun adylave sylemiyle gnmzde de hala kurmaya a-lt ilikiler.

kinci tip action pattern ise kurumun varoluun-dan beri sregelmi olan uygulamalarn zamaniinde terketmesi veya eski arln vermemesi-dir. Mim

dosya mimarlık eğitimi

Documents