Devet teorijskih koncepcija o devijantnosti i kontroli

Devet teorijskih koncepcija o devijantnosti i kontroli

1. teologija

2. zakonodavstvo

3. medicina

4. psihologija

5. antropologija

6. socijalni rad

7. obrazovanje

8. psihijatrija

9. sociologija

1. Teologija. Demonika perspektiva

Devijantnost = grijeh

- Ljudski je teritorij poprite bitke nadnaravnih sila.

- uzrok devijantnosti: Zlo. iskuenje (napast) i obuzetost (demonima).

- to god drutvo smatra zlim.

- sociologija luaka, prostitutki i perverznjaka (Alex Liazos)

- egzorcizam i egzorcist

- profetska teologija

- 1484. Malleus Maleficarum

2. Jurisprudencija. Klasina perspektiva. Devijantnost = racionalni hedonizam

Cesare Beccaria: Esej o zloinima i kaznama (1764)

(drutveni ugovor)

- Pojam devijantnosti odreen zakonom. Devijantna su djela a ne osobe. Devijantne osobe nisu drukije od ostalih.

- sustav racionalnog kanjavanja. Racionalna kazna brani javne slobode od uzurpacije pojedinaca. Obrana drutvenog ugovora.

- suci nemaju pravo interpretirati krivini zakon. Kada je krivini zakon odreen, mora ga se doslovno potovati, pa za suca ne ostaje nita nego da odredi je li poinjeno djelo izvreno ili nije.

- naelo hedonizma: maksimalizacija uitka i minimalizacije boli. utilitarni kalkulus

- drutvena kontrola kao racionalno kalkulirana kazna

- spreavanje kao predmet drutvene kontrole

- kontrola akata a ne djelatnika

Francuski krivini zakonik iz 1791.

Neoklasine modifikacije: krivini in laki ili tei ovisno o:

- prethodnoj namjeri

- olakavajuim okolnostima

- ludilu

Koliko kazna sprijeava/zastrauje:

- posebno zastraivanje: to je kazna otrija, to e kanjenik ee poinjati nova krivina djela

Gold i Williamsova studija pokazuje da uhvaeni delinkventi ee poinjaju nova krivina djela od neuhvaenih, i zato kazna poveava broj buduih krenja zakona (Liska).

- ope zastraivanje: to je izvjesnost i jaina sankcija vea, stopa ubojstava je manja. Gibbsova studija pokazuje da to vrijedi samo za izvjesnost, ali ne i za jainu sankcija.

3. Medicina. Patoloka perspektiva.

Devijantnost = bolest

Cesare Lombroso: Kriminalni ovjek (1876)

Josef Gall i Johann Spurzheim: Frenologija

- uroenost kriminalnosti. atavizam.

Osnovne komponente patoloke perspektive1. uzronost: devijantnost nije pitanje moralnog izbora ve je ovisna o izvanjskim faktorima

2. pozitivizam: opservacija

3. organizmika infekcija: drutvo kao tijelo

Od tjelesnih tipova do kromosoma:

Earnest Hooton (1939): visoki-mravi predisponirani su za ubojstvo i pljake; visoki i teki za prevare i krivotvorenja; mali za krae i provale, niski i teki za napade na ovjeka i spolne zloine.

William Sheldon: tjelesna struktura: endoderm, ektoderm, mesoderm (koati, miiavi). Delinkventi = mezomorfini tipovi.

Charles Goering: delinkventnost je nasljedna

Henry Goddard: obitelj Kallikaks: nasljedna putem nieg IQ. Carl Murchinson Criminal Intelligence

Studije blizanaca, Studije adoptirane djeceXYY supermuki kromosomi. 3% zatvorenika a samo 0.15% novoroenadi. (Patricia Jacobs)

- psihoanaliza

- psihometrija Minnesota Multiphasic Personality Inventory (500 pitanja)

Eysenck genetske deficijentnosti linosti

Yochelson i Samenow

Hervey Cleckley: Mask of Sanity

- usporedne analize sociopatije (D.T.Lykken 1955) sociopati su premalo nadraljivi. Stimulacija epinefrinom.

- eugenika (T. W. Shannon 1916)

sterilizacija i kastracija (70.000 prisilnih sterilizacija u US.

- ok terapija

- psihofarmaci (Thorazin)

- povijest ludnica u US. Socijalni problemi s prenapuenou ludnica. Ali tko e ih prihvatiti? Oko 25% od 100.000 stanovnika welfare homes u New Yorku su ozbiljno mentalno disfunkcionalni.

- kirurka kontrola ljudskog ponaanja:

lobotomije: Antonio Moniz (1935) Walter Freeman i James Watts (1949) oko 50.000 lobotomija. Do 1973. vreno je oko 600 lobotomija godinje u US.

cingulotomije:

izmjene elektrinog naboja hipotalamusa.

4. Psihologija. Perspektiva socijalne dezorganizacije. Devijantnost uzrokovana socijalnom dezorganizacijom.ikaka kola (1920)

Florian Znanietzki / W. I. Thomas

- socijalna uzronost umjesto racionalne odluke i patoloke uzronosti.

- visoke stope nekonfromizma pojavljuju se kada prevelika promjena u prekratkom vremenu narui normativni drutveni poredak

- Znakovi socijalne disfunkcionalnosti: konkurencija normi, sukob i pomanjkanje konsenzusa.

- ikago 1920. godina. /demografija: smanjenje ruralne populacije/ gomilanje urbane, posebno crnake. Poveanje gradova s 1 milijun na 5 milijuna. Valovi imigranata. 1930. treinu bjelakog stanovnitva predstavljali su imigranti.

Rat, velika depresija, mafija. Socijalna nejednakost: 1% najbogatije populacije posjedovala je sedminu svih nekretnina, vie od polovine svih dionica i gotovo sve korporativne nekretnine i pogone.

- socijalne reakcije na tehnologizaciju, imigraciju, urbanizaciju.

- ikaka kola je pokuaj upravljanja socijalnom promjenom.

- Poljski seljak u Europi i Americi (Znaniecki) pokazuje kako promjena normi utjee na devijantnost.

- istraivanje ekologije dezorganizacije (Park, Burgess)

1) upad konkurirajuih vrsta

2) sukob za dominaciju meu vrstama

3) prilagodba slabijih vrsta dominirajuima

4) asimilacija novog poretka i simbioza.

- geografska distribucija tih vrsta mehanizama (na urbanom teritoriju). Shaw i McKay

1) delinkvencija neravnomjerno rasporeena

2. najintenzivnija u podrujima blizu sredinjih poslovnih centara

3. neka ekoloka podruja (slamovi, tranzicijska podruja) najintenzivnija po kriminalu.

4. najdevijantnija podruja ujedno i najdisfunkcionalnija

- klasno podrijetlo devijantnosti

- u tim podrujima i najvei broj mentalnih poremeaja.

- niz terenskih istraivanja (o kriminalcima, prostitutkama, besprizornima, ljudima u getou)

- Clinard i Abbott: isti pokuaji u Ugandi

- Kirson Weinberg: pokuaj u Akri (Gana)

- zakljuak: razliite stope devijantnosti. Nije imovinsko stanje, nego razlika u normativnoj socijalnoj organizaciji (etnike razlike i sl.)

Socijalna dezorganizacija u Europi.

Marshall Clinard: u vicarskoj manje kriminala:

1) jer sporija stopa urbanizacije

2) tradicija politike decentralizacije i lokalne odgovornosti (u vicarskoj je svaki svoj policajac)

3) tradicija integracije svih dobnih skupina

Michalovski, Sollenberger: za automobilske nesree vrijedi isto teorija socijalne dezorganizacije.

U emu se sastoje vrijednosne norme:

Walter Reckless: unutranja i vanjska zadranost (containment)

Travis Hirschi:

1) attachment: privrenost drugima

2) commitment: stupanj intenziteta veze i naina ponaanja

3) involvement: stupanj vremena utroenog za konvencionalno ponaanje

- pokuaj promjene stanja kroz programe sprijeavanja delinkvencije (Chicago area project, Boston). Rezultati su bili minimalni ili ak kontraproduktivni.

5. Antropologija. Funkcionalistika perspektiva.

Devijantnost je nuna i korisna.Emile Durkheim: Pravila socioloke metode

Zloin je nuan. On je fundamentalni uvjet cjelokupnog socijalnog ivota, a samim time on je i koristan. Kriminal ne samo da je prisutan u veini drutava jednog tipa, nego je prisutan u svim drutvima svih tipova. Nema drutva koje se ne suoava s problemom kriminalnosti. To znai da je on neizbjean, premda alostan fenomen, koji nema nikakve veze s ovjekovom zlom prirodom; to znai samo to da je on faktor javnoga zdravlja, integralni dio svih zdravih drutava. (Durkheim)

Drutva trebaju odreenu kvotu devijantnosti. Devijantnost funkcionira tako da drutva ostavlja nedirnutim (Kai Erikson)

- devijantnost ima pozitivni uinak na organizaciju drutva. Po sebi disfunkcionalna, ona pojaava reakciju, tj. drutvene veze u postojeem socijalnom poretku.

Funkcija postavljanja moralnih granica:

- Oblici devijantnosti mogu varirati, ali neki oblici moraju postojati u svakom drutvu. Bez devijantnosti ne bi bilo moralnih granica, a bez tih granica ne bi bilo drutva.

Funkcija grupne solidarnosti:

Funkcija prilagodbe i inovacija:

- patoloko je drutvo ono u kojemu su norme ili prejake ili preslabe. (drutvo anela) Ako su norme prejake dolazi do preslabe adaptibilnosti drutva na nove probleme u okolini. Ali tamo gdje postoji kriminal, zajedniki su osjeaji dovoljno fleksibilni da preuzmu novi oblik, a zloin e im katkada pomoi prilikom odreivanja primjerenog drutvenog oblika.

Funkcija smanjenja tenzija:

scapegoating, swingingLatentne funkcije devijantnosti:Davis: prostitucija, swinging radi ouvanja socijalno poeljnih institucija.

Merton: kako bi se izbjegle cirkularnosti funkcionalistike metodologije: devijacija funkcionalna za neke, disfunkcionalna za neke druge. Cost-benefit.

Dentler i Erikson: Quaker projekti: skupine s najekstremnijim lanovima postiu najviu ravnoteu i intenzitet socijalnih veza. Isto i u vojnikim organizacijama. A. Kapland Daniels i R. Daniels: career fools: tolerancija prema takvima znai da sistem ne moe slomiti svakoga.

Erikson o Salemu: broj devijantnih osoba ostaje konstantan. Devijaciju stvara drutvo u onoj mjeri u kojoj ju je sposoban kontrolirati.

Kritike: 1) loa teleologija 2) cirkularnost 3) konzervativizam

6. Perspektiva anomije. Devijantnost kao odsutnost normi.

Durkheim: Samoubojstvo

Namjera da se ostvari cilj koji je po definiciji nedostian, znai osudu samoga sebe na stanje trajne nesree.

Robert Merton: Socijalna teorija i socijalna struktura

Durkheim:

- mehanika solidarnost

- organska solidarnost

Poznavanje vrsta autsajdera upuuje na poznavanje socijalnog sistema. (Analiza brakova)

- Svako drutvo treba normativnu organizaciju, i zadatak je da tu normativnu organizaciju ukljui u normativni sustav pojedinca. Tamo gdje se to ne zbiva, postoji visok stupanj anomije.

- Ne postoje pojedinci za sebe. Oni bi se normativno raspali. Ljudska priroda je kod svih ljudi ista. Ne postavlja ljudska priroda granice naim potrebama. One su po sebi neograniene, ako ovise iskljuivo o pojedincima... Stoga jedino drutvo moe imati moderirajuu ulogu, samo je ono moralna snaga superiorna pojedincu, autoritet koji pojedinac prihvaa. Samo drutvo ima nunu mo da postavi zakone i toku iza koje strasti ne smiju ii. Moraju dakle postojati moralne granice. Tamo gdje ih nema dolazi do proirenja aspiracija i strasti, i dolazi do anomije.

Samoubojstvo: egoistino, altruistiko i anomijsko

- uloga religije i braka. Neenje.

- smanjenje uloge religije i poveanje uloge industrije, koja ukida granice strasti i apetita, stoga u industrijskim drutvima dolazi do anomije, tj. anomijskih samoubojstava.

Merton: (self-fulfilling prophecy)

(tablica)

Hans Mayer: Autsajderi

Foucault: devijantnost gornjeg sloja Reiz ludila.

7. Odgoj. Psihologija. Devijantnost = oblik nauenog ponaanja. Ona se ui i stie u suradnji s drugima

Gabriel Tarde: Svi vani postupci drutvenoga ivota provode se pod utjecajem primjera. ^ovjek ubija ili ne ubija zbog toga to imitira druge.

Edwin Sutherland i Donald Cressey: Osoba postaje kriminalizirana jer je u doticaju s kriminalnim obrascima ponaanja, i zato jer nije u doticaju s anti-kriminalnim obrascima.- nije cijelo drutvo uzrok devijacije (dekriminalizacija drutva).

Tardeovi zakoni:

1. zakon bliskoga dodira

2. zakon imitacije superiornih

3. zakon ubacivanja (pitolj umjesto noa)

E. Sutherland: teorija o diferencijalnoj asocijaciji: svaka osoba moe se nauiti da prihvati i slijedi obrasce kriminalnog ponaanja.

- diferencijalna asocijacija VS diferencijalna socijalna organizacija: Diferencijalna socijalna organizacija e objasniti stopu kriminala, a diferencijalna asocijacija kriminalno ponaanje osobe.

- 1. devijantnost se pojavljuje kada ljudi odreene situacije definiraju kao primjerene prilike za krenje drutvenih normi i zakona

- 2. definicija te situacije stie se biografski, pomou prologa iskustva, i pomou asocijacije s drugima.

Sutherlandovi zakoni:

frekvencija

trajanje,

prioritet

intenzitet devijantnih ili antidevijantnih ponaanja

Glaserovo pravilo diferencijalne identifikacije.

- ak i u odsutnosti bliskog dodira, osobe se mogu nauiti devijantnom ponaanju kroz identifikaciju recimo s TV junacima.

Tehnike neutralizacije: (Sykes and Matza)

- poricanje odgovornosti

- poricanje tete

- poricanje rtve

- optuba optuitelja

- pozivanje na viu lojalnost

Dvije psihologije. Reaktivna i aktivna psihologija. Response-Stimulus-R esponse model uenja

pozitivni reinforcement - pozitivna kazna

negativni reinforcement - negativna kazna

preventivno uenje

korektivno uenje suprotnoga

Imitativna kontrola (programi za kontrolu i prevenciju delinkvencije) Kassenbaum. Rezultat: potie vie nego kontrolira

Reverzibilna diferencijalna asocijacija:Oduka: grupe alkoholiara

modifikacija ponaanja:

sukcesivna aproksimacija (u sluaju izofreniara)

token ekonomije (cigarete za dobro ponaanje)

program averzivne terapije (Clockwork orange)

Dvije rezerve:

- slobodna odluka i soft determinacija

- manje panje prema socijalnoj dimenziji uenja

8. Perspektiva drutvene reakcije. Devijantnost je samo oznaka za odreeno ponaanjeJ. Simmons: Devijantnost, poput ljepote, postoji samo u oima onih koji je promatraju. Ne postoji nita imanentno devijantno u ljudskome inu. Neto je devijantno samo zato to su neki ljudi uspjeno obiljeili (label) takvo ponaanje.

H. Becker: Devijantnost nije kvaliteta neijega djela, ve posljedica primjene pravila i sankcija na poinitelja.

- teorija simbolike interakcije (Mead, Herbert Blumer): Simbolika interakcija odnosi se na injenicu da ljudi ne reagiraju na djela drugih, ve ih prvo tumae ili definiraju. Ja jest dinamina serija vlastitih slika, kojima ljudi interpretativno prihvaaju stajalite drugih prema sebi.

A) labeling: 1. konkretna interakcija izmeu oznaivaa i potencijalnih meta njihove oznake 2. povjesna konstrukcija samih oznaka (labels). (Becker). Tajni devijanti.

Proces oznaavanja formalan ili neformalan. Formalan: odluka (Policajac u noi)

Neformalan: pripisivanje homoseksualizma (Kituse) Oznaavanje se vri neovisno o stvarnom govoru, interesima, obrascima ponaanja, ili spolnim odnosima izmeu ljudi koje se karakterizira kao homoseksualce.

B) sekvencijski model devijantnosti. Devijantnost se ne dogaa odjednom. Zadatak drutvenih znanosti da pronau model kojim e objsniti kako se takvi obrasci ponaanja razvijaju s odreenom pravilnou. (Becker): 1) inicijalna regrutacija 2) zarobljenost ulogom 3) ulazak u trajniju devijantnu subkulturu. Situacijski faktori, mini-odluke, career contingencies.

C) devijacija kao master status. Od velikog broja stautusa i uloga, ljudi izabiru master (glavni) status, kako bi pojednostavnili proces askripcije. (crnac, policajac...)

D) sekundarna devijantnost. Labeling moe pojaati reakciju na devijantnost (primarni uzroci jedno, sekundarna reakcija drugo). (Lemert)

E) stigma. (Goffman) Tri tipa stigme: tjelesna, karakterna, i rasna (nacionalna, religiozna). virtualni identitet. menagement ugroenog identiteta. Devijantnost je poput stigme. Hendikep se pokuava pretvoriti u sigurnost. Simpatije iz kruga osoba s istom stigmom.

Fenomenoloka sociologija. Otkuda dolazi svakodnevno? Zato zdravorazumski prihvaamo da mukarac djeluje na jedan nain, a ena na drugi? Berger-Luckmann kreacija umjetnog poretka svijeta. Mi postajemo zarobljenici simbola koje smo sami stvorili. Stvorenje vlada stvoriteljem. Objektifikacija i eksternalizacija. Institucionalizacija drutvene realnosti kao kontrola iskustva.

Etnometodologija. (Garfinkel) Etnometodolozi za razliku od simbolikih interakcionista, ne pretpostavljaju da ljudi dijele zajednika simbolika znaenja, ve iskljuivo praksu interpretacije. Samo trenutana kreacija svijeta u interakciji s drugima. to je to stvarno? Devijantnost se raa iz drukije interpretacije stvarnosti.

- indeksinost. Sudnow (javni suci). Stereotipi nomalnih kriminalaca.

- reflektivnost. realnost objekata samo u odnosu prema znaenjima. Isto i za devijantnost. Neprimjetna djela tumaenja. Javni suci.

- dokumentarna interpretacija. rukovanje politiara, razotkrivanje dubljeg znaenja.

U kojim je podrujima jaka perspektiva drutvene reakcije? 1. Kritika slubenih statistika, 2. kritika definicija devijantnosti. 3. refleksivni karakter istraivanja.

- diferencijalna vidljivost (nieg sloja)

- organizacijska potreba za biljeenjem devijantnih

- dekriminalizacija kriminala bez rtava

Edwin Schur: Radikalna neintervencija. Socijalno bez rezultata.

Sluajevi kriminalizacije opijata. Proces.

Maltretiranje djece. Zato medicinari nisu intervenirali?

Labeling i mentalne bolesti. Thomas Scheff. eksperiment s normalnima u ludnici. Razlozi: financijski, ideoloki i politiki.

- to su ee pacijenti posjeivali psihijatre, to su ee bili odbacivani. (Label)

- Eksperiment s tipovima oznaka kriminalaca i vjerojatnou da budu primljeni na posao. (Schwartz i Skolnick)

- Undercover detektivi.

- Kolektivni odgovori na oznake devijantnih. Nove grupacije devijantnih.

Kritika pozicije:

- je li labeling pravi uzrok kriminalnosti?

- da bi se nepristrano istraivalo, moramo imati poetnu normativnu poziciji, definiciju devijantnosti.

9. Kritika perspektiva. Devijantnost je posljedica nemoi devijantnih

Devijantnost je strategija otpora, nain potvrivanja izgubljene moi. Drutvena kontrola je, obrnuto, djelovanje monih kojim e se bespomoni odrati u stanju bespomonosti.

Rollo May: Nasilje je igra moi, dramatini gest kojim se pokuava stei kontrola nad svijetom koji nam izmie pod rukama. (Power and Innocence)

- drutvena kontrola devijantnosti oblikuje se interesima onih koji imaju drutvenu mo.

- devijantnost se pripisuje nemonima, manjini, gubitnicima u njihovoj borbi za mo. (Georg Vold)

- pluralistina teorija konflikata.

- model konflikata. Chambliss i Seidman. Najbolji model za razumijevanje djelovanja pravnih institucija u birokratskom drutvu.

- autoritet i mo

Smisao kritike perspektive:

- naglaavanje vanosti suradnje.

- naglaavanje sposobnosti demitologizacije socijalnih institucija

- isticanje raznolikosti

- ritualno pomirenje

- reciprona mo

Marksistike i pseudomarksistike teorije. Bonger. Eksploatacija.

- Reich, Marcuse, Fromm, Adorno

- dijalektika prosvjetiteljstva