dhs-5299-som 1-08 badbaadinta caruurta · go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha...

32
DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta Qorshaha Deg-degga Gurigaaga ee Daryeelka Caruurta Qorsheynta/ Isudiyaarinta Qatarta Deg-degga ah Gurmadka Ilaha Qorshaha deg-degga Janayo 2008

Upload: others

Post on 29-Jul-2020

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

DHS-5299-SOM 1-08

Badbaadinta CaruurtaQorshaha Deg-degga Gurigaaga ee

Daryeelka Caruurta

Qorsheynta/Isudiyaarinta

Qatarta Deg-degga

ahGurmadka Ilaha Qorshaha

deg-degga

Janayo 2008

Page 2: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Macluumaadkan waxaa loo helaya shakhsiyaadka naafada ah qaabab ka baddelan waxaana hay’adaada ka waci kartaa (651) 431-3809. Dadka dhegaha ama maqalka culus qaba (TTY) ee isticmaalaan qalabka maqalka culus waxay kale ay isticmaali karaan wacitaanka Qeybta Lalinta Wararka ee Minnesota (Minnesota Relay) (800) 627-3529. Qeybta Hadal isu-Gudbinta (Speech-to-Speech), waxay wacayaan (877) 627-3848. Waxii kaalmo dheeraad ah ee la xiriira xuquuqda sharciga iyo badbaadinta si loo helo adeegyada faa’iidooyinka siman ee dadka, waxaad la xiriirtaa isuduwaha hay’adaada ee ADA.

Page 3: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Ujeeddoyinka/DulucdaHordhaca ....................................................................................... 1

Qaybta I: Qorshaynta iyo isdiyaarinta ............................................ 2

Diiwaangeli akhbaarta ganacsiga iyo lambarrada deg-degga 1. ah 2

Waalidka caruurta ka qaado telefonnada deg-degga ah2. ............. 3

Is-tababar sidii aad uga hortagto xaaladaha deg-degga ah3. . ........ 3

Gurigaaga iyo gaarigaaga ka dhig kuwa ammaanqaba 4. oo diyaar ah ............................................................................. 3

Difaaco ganacsigaaga daryeelka caruurta5. .................................. 4

Baro nidaamka sheega digniinta deg-degga ah ee degaankaaga6. .4

Aqoonso halisyada deg-degga ah ee degaankaaga7. .................... 6

Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista 8. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ......... 6

Qorshahaaga tababar ku samee9. ................................................ 7

Marka ay musiibo dhacdo10. ......................................................... 7

Liis-warbixineedka ee aasaaska qorshaha ...................................... 9

Qaybta II: Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada ....... 11

Qaybta III: Ilaha qorsheynta deg-degga ........................................ 18

Qaybta IV: Qorahaha deg-degga ee daryeelka caruurta ............... 20

Akhbaarta ganacsiga daryeelka caruurta .................................... 20

Lambarrada teleefonnada deg-degga ah ..................................... 21

Liistaada waalidka lala xiriirayo .................................................. 22

Foomka fasaxa deg-degga ......................................................... 23

Saadka, liis-warbixineedka iyo layliska deg-degga ah .................. 24

Aaladaha digniinta iyo halisyada deg-degga ee degaanka .......... 25

Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta ................. 26

Page 4: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar
Page 5: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

11

Hordhaca

Dhaqsa u fakar!Waa 4:30 galabnimo ee Juuniyo 25, dhexaadka xilliga dabaylaha Minnesota. Waxaa yeeraya ■■

wiishka deegaankaaga oo kaa digaya dabaylo xoog badan oo kugu soo fool leh. Waxa aad haysaa laba 5 jirro aad daryeeshid waalidkooda shaqada ka baxay aysan weli soo gaarin. Xaggee baad aadaysaa?

Heer-kulka cimilada dibadda waa 20° digrii eber ka hooseysa gurigana uu gaas ka urayo. ■■

Caruurta saddexda ah ee aad daryeeshid si fiican ayay u jiifaan. Tallabooyinkee qaadaysaa?

Badbaadinta Caruurta:waxa ay kaa caawin doontaa u diyaargarowga xaaladaha gurmadka deg-degga ah adiga oo caruurta dad kale daryeelaya IYO in aad qoyskaaga laftiisa badbaadiso bacdama uu deggenyahay guriga caruurta lagu daryeelo. Marka aad diyaarsato qorshe waxqabasho ee ka kooban 10 qaybood, waxa aad ku rajo weyntahay in adiga iyo caruurta aad badbaaddan.

Labada qaybo hore ee buuggan yar ayaa fasiraya sidaad qorshahaaga u diyaarsatid, oo kaa caawinaya in aad aqoonsatid xaaladaha deg-degga ah ee soo socda, iyo ku siiyo ilo dheeraad ah ee qorysheynta deg-degga ah. Qaybta saddexaad waxa aad ka helaysaahalka halka iyo ilaha qorshahaaga kugu caawinaya. Qaybta affaraad waxaa lagu siinaya boos aad akhbaartan u isticmaashid in qorshashaaaga aad ku qorato.

Hubso in qorshashaaga lagu daabacay koobi warqad; inta lagu jiro xaaladda deg-degga ah ma lihid waqti (ama quwadda) kombiyuutarkaaga kiciya. Had iyo jeer qorshaha dib u habee, dhigo meel aad si fudud uga soo qaadatid. Caadiyan waxaa koobi ku haysan kartaa halka gurigaaga looga baxo, ama gaarigaaga, iyo koobiga kale rugta looga badbaado duufaanta.

Haddii aad tahay bixiye shati u haysta daryeelka caruurta, waxa marka hore lagaa rabaa waxqabadyo laguugula taliyay buuggan in aad samaysid. Waxyaabaha layska rabo ee qaaska u ah shatiyaynta ayaa ku taxan qaybta “Ilaha Qorsheynta Deg-degga.”

Haddii bixiyaha qoyska ee daryeelka caruurta aadan ahayn, laakiin aad daryeeshid caruurta xubanaha qoyska, saaxib ama deris, buuggan yar waxaa kale ee laga helaa akhbaar muhiim ah oo adiga iyo caruurta aad daryeeshid idin badbaadiya.

Page 6: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

2 Qorshaynta iyo isdiyaarinta

Qaybta I: Qorshaynta iyo isdiyaarintaXaaladaha deg-degga ah ee adag waa kedis iyo lamafilaan. Marka aad daryeelaysid caruurta, waxaa muhiim ah in aad waxaaga horay u sii qorshaysato sababto ah waqti ayay kugu qaadanaysa in aad ayaga isugu gaysid meel ay waxna ka soo gaaraynin. Xaaladaha qaarkooda caruurta waaweyn waxa ay rabaan in ay iskooda ka jawaabaan waxa ay kala kulmaan; nidaamka qorshahan ayaa kugu caawinaya in aad isu diyaariisid.

Qaybta I ayaa ka warbixinaysaa wax qabdka la samaynayo marka aad qorshahaaga diyarinaysid. Dhammaadka qaybtan waxaa jira liis-warbixineed lagaa rabo in aad buuxisid. Si joogto ah dib-u-eeg qorshahaaga (dabcan isku aaddi marka bishiiba wiishka la tijaabinayo) si aad xogtaada, saadka iyo nidaamka aad ula socotid. Ilaha dheeraadka ah ee qorshaynta waxaa kamid ah:

Ilaha Daryeelka Caruurta Minnesota iyo Tixraaca Wadashaqaynta (Minnesota Child Care Resource and Referral Network):waa shabakadda hay’adaha jaaliyaadda oo isku-xiriirsan gobolka oo dhan ka bixiya war-bixineed mideysan, iyo mid shaqsiyadeed ee daryeelka caruurta iyo fursadaha waxbarashada lagana sii shaqeynayo in lagu dhiso nidaam tayo sare leh ee u furan qoysaska Minnesota oo dhan. Waxaa sii dheer akhbaar interneta ayado la galayo http://www.mnchildcare.org ama la waco telefoonka lacagla’aanta ah (888) 291-9811.

Agaasiimeyaasha Deg-degga Degmada ee Minnesota:ayaa loo diyaariyay in lagu caawiyo qorshaha birmadka degmooyinka. Akhbarta tifatiran waxaa laga helayaa Laanta Nabadsugidda Waddanka iyo Maamulka Deg-degga (Division of Homeland Security and Emergency Management) ayado la gelayo http://hsem.state.mn.us/hsem_county_emerg_manager.asp ama ayado la waco xafiiska dawladda ee degmadaada.

codeReady:waa olole gobolka oo dhan ee loo sameyay in lagu caawiyo degganayaasha Minnesota in ay si shaqsi iyo qoys ahaan diyaar ugu noqdaaa haddii ay dhacdo xaalad degdeg ah ee weyn. Akhbaar dheeraad waxaa laga helaya internetka ayado la galayo http://www.codeready.org

Xiriirka Shatiga Leh ee Daryeelka Caruurta Minnesota (Minnesota Licensed Family Child Care Association):ayaa iibisaa buugagga foomanka iyo AQOONSI iyo buugag lagu darayo oo looga faa’idaysan karo qorshooyinka deg-degga ah. Akhbaar dheeraad waxaa laga helayaa Internetka ayado la gelayo http://www.mlfcca.org

Diiwaangeli akhbaarta ganacsiga iyo lambarrada deg-degga ah1. Ku buuxi jadwalka lambarrada deg-degga ah Qaybta I, bogga 21.

Eeg rasiidyada biilasha akhbaarta xaaladaha ■■

deg-degga ee danabka go’a.

Wac xafiiska magaaladaada iyo degamda si ■■

aad ula xiriirtid akhbaar ku saabsan boliiska degaanka iyo agaasimeyaasha deg-degga ah. Deegaanada Twin Cities ku hareersan waxa u magacaaban agaasiimaha deg-degga sidoo kalena magaaloyinka waaweyn ee deegaanka magaalada fa forg. Waxa kale ee agaasimeyaasha deg-degga aad ka heleysaa buugga teleefonnada ayado la galayo http://www.hsem.state.mn.us/

Shaqaalaha weydiiso in ay ku siiyaan halka laga ■■

helo lambarrada tixraaca deg-degga ah sida Koontoroolka Sunta (Poison Control).

Kala xiriir wakiilka caymiskaaga faah-faahinta ku saabsan kabitaanka ganacsigaaga, iyo hubso in aad ■■

haysatid kabitaanka xaaladaha deg-degga iyo musibooyinka.

Waxa aad abuurataa meel aad ku ogtahay macluumaadka ganacsiga, ama koobiyeyaal ku kaydso sanduuq ■■

ku yaalla meel guriga ka baxsan sida sanduuqa ammaanka ee laga furto bangigaaga.

Qorsheynta/Isudiyaarinta

Page 7: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta 3

Waalidka caruurta ka qaado telefonnada deg-degga ah2. Waxaa muhiim ah in aad u sheegtid waalidka caruurta aad daryeeshid akhbaarta qorshooyinkaaga deg-degga ku saabsan deg-degga ah, iyo waxa ku saabsan wax qabadyada qorshe kuugu jira in aad qaadid marka ay dhacaan xaaladaha deg-deg ah. Ku buuxi liiska warbixinta Waalidka lagala xiirirayo ee ku taalla Qabyta IV, bogga 22.Tillaabooyinka aad u qorsheysanaysid xaaladaha deg-degga ah:

Dhowr koobi ka samayso liiska warbixinta oo ku keydso meel sugan, waxa aadna ku darta ■■

akhbaarta ku saabsan halka aad ku hoyanayso marka ay duufaanta dhacdo. Waxa kale ee aad qalabka tignolojiga u isticmaasha-sida aad mobaylkaaga ku kaysatid lambarrada aad doonaysid in aad adeegsatid si dhaqsa.Diyaarso fooman leh sixiix oggolasho ama tilmaan bixinta ku jirta faylasha waalidka adiga oo ugu ■■

habayn kara xaaladaha dedegga ah ee daryeelka caafimaadka ama daaweynta marka aan waalidka lala xiriri karinin.In badan cusboonaysii akhbaarta xirirka, ugu yaraan saddex jeer sanadkii, ama sida ay hadba ■■

akhabaarta u baddalmayso.

Is-tababar sidii aad uga hortagto xaaladaha deg-degga ah3. Baro sida loo bixiyo gargaarka hore iyo dib u soo nooleynta la xiriita ■■

wadnaha iyo sambahaha (CPR). Tabarka waxa laga heli karaa Lanqayrta Cas ee Maraykanka, Ikhaashiga Wadnaha ee Maraykanka (American Red Cross, the American Heart Association), iyo lala xiriiro diiwaanka tababarka oo ay bixiyso Ilaha Daryeelka Caruurta iyo Tixraaca ee Minnesota Intenerka yahay http://www.mnstreams.org/. (Waxa lagu weydiin doonaa in aad ku soo gashid aqoonsi aad samaysatay. Waa wax fudud qasabna ma aha. Waxa kale ee aad helaysaa fasallo laysku qoro iyo kuwa doonaysid in aad qaadatid.)Caruurta waaweyn bar si ay cawimaad ka geystaan kahortagga marka ■■

ay jirto xaalad deg-degga ah adiga oo tusa sida loo waco 9-1-1. U fasir dhibaatada jirta haddii aad tabardarantahay. Caruurta waxa ay bilaabi karaan in ay bartaan xirfadaha marka ay jiraan 4 sanadood, taaso ku xiran heerka fahamkooda shaqsiyeed.Samee xirmo qalabka gargaarka oo meel lagu ogaadana adigoo jawaan qaas ■■

galiya. Mid aama laba xirmo ee qalabka gargaarka ee guriga la dhigo midka kalena gaariga in lagu haysto ayaa lagu talinayaa.Kutalagal in aay qayb ka ahaatid dadaalka qorshaynta Kooxaha Ka Jawaaba ■■

Xaaladaha Deg-degga ee Jaaliyadda (Communitty Emegency Response Teams - CERT) ayaa la diyaariyay si ay dad ugu tababaraan isu diyaarinta iyo kahortagga deg-degga. Deegaanka ka raadi CERT ayado laga gelayo https://www.citizencorps.gov/citizenCorps/certsForState.do?state=MN

Gurigaaga iyo gaarigaaga ka dhig kuwa ammaanqaba oo diyaar ah4. Xaaladaha deg-degga ah ee guriga ku saabsan, sida dabka, ayaa ah nooca xaaladaha deg-degga ee ugu badan ee ku soo foodsaara. Waxyaabaha qaarkooda ee la samay karo ee kaa caawinaya kahortagidda xaaladaha deg-degga ee gurigaaga, iyo si fiican kaa cawinayaan ka ka jawaabidda musiibada si aysan qofna ugu noqon waa:

Ku rakib alaado qiiqa sheega oo ku magacaaban Kafaalaha Shaybaarka (Underwriter Laboratory-■■

UL) ee dabaq kasta ee guriga, siiba meelaha la seexdo iyo meelaha la maro ee ka baxsan meelaha la seexdo.

Dab-damiyaha (oo cadadkoodu ugu yaraan yahay 2 A 10 BC) ku hayso jikada. Baro sida loo ■■

isticmaalo, iyo baaris sanadeed ha lagu sameeyo.

Saadka xaaladaha deg-degga ah ku aruuri meel la adeegsan karo sida albaabka dibadda, iyo ■■

gaarigaaga. Si lagu ogaado nooca saadka loo baahanyahay, adeegso codeReady, Isdiyaari ee internetka ayado la galayo http://www.codeready.org/

Page 8: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta4

La hubsado in qalabka kulaylka uu hawo dibadda ka qaato, caruurta laga dhawro korka meelaha ■■

kulul, waxa ay dhici karto in kulaylka uu qarxin karo loo jirsiiyo illaa 36 inji halka uu kulalka ka imaanayo.La hubsado neecaw sax in uu guriga leeyahay, siiba haddii marka aad deggantahay guri quwadda ■■

keydiya oo la dhisay wixii ka damebeeyay 1970dii. Fiiro gaar ha la siiyo neecawda. Waxaa dhici karta in guryaha ay hawada ka xirantahay oo markaas ay meesha ka bixi waayaan uumitada iyo hawo xun oo sun leh, sida radon. Xirmada qalabka lagu cabbiro radon waxaa laga helaa dukaamada qalabka ama dukaamada qalabka guriga.Ku rakib iyo ku hay aalad sheegaysa jiritaanka curiyaha karbon (CO).■■

Raadi meelaha laga baxo ee dabaq ee guriga dabaqya kasta oo idil kaga yaalla: qol kasta waa in uu ■■

lahaado labo meelod oo dibadda loogu baxsado. Mid waxa uu noqon kara dariishad ay caruurta si fudud u furi karaan. Iska husbo meelaha laga baxayo aysan hor-oollin armaajo ama waxyaabo

kale ee wax celinaya.Akhbaar dheeraad ee ku saabsan ammmanka guriga, eeg waxa soo socda: Warbixinta la daabacay ee “LiiskaWarbixinta Badbaaadda Dabka ee Gurigaaga” (“Your Home Fire Safety Checklist”) waxaa laga helaa Guddiga Badbaadada Qalabka Macaamilka Maraykanka (U.S. Consumer Product Safety Commission) internetka ayado la galayo: http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/556.pdfQaybta “Ilaha Badbaadada Guriga” (“Home Safety Resources”) ee qaybta Waaxda Caafimaadka ee Minnesota (Minnesota Department of Health) internetka ayado la galayo http://www.health.state.mn.us/divs/fh/mch/fhv/safety.html“Warqadda Liiska Warbixinta Maamleed ee Qoyska” (“Family Daycare Information Sheet”) waxaa laga helayaa Waaxda Badbaadada Guud ee

Minnesota (Minnesota Department of Public Safety) Interneka ayado la galayo http://www.dps.state.mn.us/fmarshal/FireCode/GroupFamilyDayCare.pdf

Difaaco ganacsigaaga daryeelka caruurta5. Si aad uga nabad gashid khasaare dhaqaale ee ka soo gaara xaladaha deg-degga ah, wakiilka caymiska ka warayso akhaarta ku saabsan kabitaanka ganacsigaaga.Iska eeg wixii kale ee dhibaato ee kaa soo gaari kara xaafaddaada. Haddii aad ku nooshahay meel wabi ama il biya yar leh laguna yaqaano in ay fatahdo, waxa dhici karta in aad u qalantid in aad iibsati caymiska fatahaadda. Akhbaar dheeraad ah kala xiriir agaamsimaha xaaladda deg-degga ee degaankaaga. Akhbaarta Caymiska fatahaad ee Hay’adda Maamulka Deg-degga ee Federaalka (Federal Emergency Management Agency – FEMA) oo laga helo Internetka ayado laga gelayo http://www.floodsmart.gov/floodsmart/pages/ index.jspDhuumaha bullaacadaha waxa ay guriga dib ugu soo celin karaan wasaqda marka ay jirto fatahad ama roobab duufan wata xita haddi aadan u dhoweyn webiga ama ilo biyo fadhiya. Warayso wakiilkaada caymska sida laga yeelayo haddii aad leehaya kibitaan lagu daro dhumaaha wasaqda qaada kaba.Meel xasilloon dhigo xogta dhaqaalaha ee daryeelkaaga caafimaadka, siiba bokis aan gubanaynin oo kale ama samayso fayl eletronig ah ee aaladaah kombiyuutarka lagu kaydsado.

Baro nidaamka sheega digniinta deg-degga ah ee degaankaaga6. Marka ay cimilada u ekaato mid halis soo socota ama aad maqasho dhiibato ka soo fool leh dhinaca kale oo ay noqoto xaalad deg-deg ah, shido raadiayha xayeysiinta degaankaaga ama kanaalka TVka si waxa jira aad ula socotid. Radiyo bateri ku shaqeya waa mid ku habboon mar haddii ay korontada go’ayso. Waxa soo socda waa liis warbineedka siyaabaha aad ku heli kartid digniinta ku saabsan xaaladaha deg-degga ee dibadda gurigaaga. Isku halee dhowr nooc ee nidaamka digniinta marka ay surtogal kuu tahay. Meel uga hoyo haddii ay kuu muuqato in hawada ay halis tahay, xita haddi qalabka digniinta aysan hawlgalin. Duufannada qaarkooda waxa ay noqon karaan qaar xawli badan ku socda.

Page 9: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta 5

NOAA Raadiyaha U Qaabilsan Hawada Qatarta oo Idil (NOAA Weather Radio All Hazards-NWR): Raadiyaha qaranka ee siidaaya digniinta la xiirta akhbaarta hawada xumaata iyo halisyo kaleba oo 24ka saacadood socota. Idacaadda lagama dhagaysan karo radiyaha caadiga ee ah AM/FM; qalab gaara ee idacaddu ay ku soo dhacdo waa in laga soo iibsado dukaamada eletronikada, kuwa isboortiga, kuwa doonyaha, iyo xita shirkadda soo saarta lagala xiriiro internetka. Kutalagal in aad soo iibsato cod-helaha la maamuli karo ee degmo ahaan (haddii kale iskiisa ayuu hawada ka baxayaa haddii meel kale ee gobolka).

Akhbaar dheeraad waxaa laga helaa internetka Maamulka Badaha Qaranka iyo Hawada Sare (National Oceanic and Atmospheric Administration – NOAA ) ayado la gelayo http://www.nws.noaa.gov/nwr, kamid warhelaha akhbaarta rukunka ee NWR, liis-warbixineedka Minnesota, iyo NOAA Raadiyaha U Qaabilsan Hawada Qatarta oo Idil (NWA) ee dadka dhegaha la’ iyo kuwa dhegaha culus.

Digniinta wiishka ee dibedda:waa digniinta ugu fiican ee la yaqaanno. Calamdda inta badan la isticmaalo waa dhawaaq soo laalabanaya saddex-illaa shan-daqiiqadood ee loogu talagalay dabaylaha ama xaalado kale ee hawada ee aad u adag. Marka uu wiishka deggan dhawaqo, macnaheeda waa hawo aad u xun in lagu arkay degaankaaga. Sida u dhaqsiyo badan meel dhisma uga nabadgal, raadiyaha batteriga ku shaqeeya kala soco akhbaarta u dambeysa.

Jaaliyadaha Minnesota waxa ay tijaabiyaan wiishkooda digniinta 1:00 durhunimo Arbacada ugu horreysa ee bil kasta. Haddii aad daryeeshid caruur dhawaan soo degay Minnesota, u sheeg in kuwakan ay yihiin wiishka dingniinta. Soogalotiga cusub, qasatan, waa ay ka argagixi karaan dhawaaqan.

Xusuus: Digniinta wiishka dibedda ma aha in loogu talagalay in uu dadka gudaha ku jira uu digniin siiyo. Guryaha cusub, oo inta badan ah kuwa shanqarta celiya, dib ayay u dhawaaqan u celinayaan.

Gawaarida lagu rakibay ciwaan caam ah ama leh siyaabo si toos ah lagula xiriiro masuullada degaanka:waxa dhici karta in ay adiga kaaga digayaan xaalad degdeg ah waqti gaaban ku soo fool leh degaankaaga. Dhegayso waxa ay kuu shegayaan iyo waxa lagaa rabo in aad samaysid si aad uga badbaadid dhibka gaarka u ah. Halka mar oo waxaan ay dhacaan waa marka wasaqda kimikada sunta ah ay fakato.

Baro feejignaanta qaabab kale.:Iyadoo tignolojiga ay horay u socoto, eeg siyaabaha aad xiriir ku samaysato telefoonka, internetka ama emaylka, ama aaladda layskula xiriro.

Haddana iska jir hawlaha kale ee ka socda degaankaaga. Haddii aad maqashid wiishashka ama helikobtar gurigaaga u dhow, waxaa dhici karta xaalad halis ah in ay ka bilaaban rabta oo markaasi qumantahay in caruurta guryaha lagu hayo.

Waxa la doonayo in la sameeyo marka la maqlo digniinahan...

Tebinta radyaha iyo telefishinka ganacsiga: Marka ay hawadu noqoto mid halis ah, marka aad maqashid wishash ama digniino kale, ama marka aad maqashid halisyo kale ee ku fool leh jaaliyaddaada, dhegeyso raadiyayaasha ama telefishinnada ganacsiga ee degaankaaga oo kala soco akhbaarti ugu dambeysaya iyo waxa ay masuuliyiinta degaanaka ku farayaan. Bacdama ay u badantahay in ay korontada go’do marka ay jirto hawo xun, diyaarso raadiyaha batteriga ku shaqeeya. Hubso in aad haysatid batteri kugu filan.

Page 10: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta6

Aqoonso halisyada deg-degga ah ee degaankaaga7. Degdegyada ugu badan ee Minnesota ee ka bilawda guriga dibaddiisa waa dabeylaha iyo dufaanta halista ah, laakiin qaar kamid ah degaannada waxa ay leeyihiin xalaado kale ee walaac qaas ah. Kutalagal samayso oo jawabtaada qoryshayso:

Haddii aad ag-degantahay warshad kiimikada shiidda■■

Haddii aad ag-degentahay meel uu maro jid weyn ama tereenka kuwaaso qaada haamo ay ■■

kiimiko ka buuxdo

Haddii aad agdegantahay warshad curisa danabka nukliyaarka■■

Haddii aad ag-degentahay webiga ama meel inta badan ay biyo ku faafaan.■■

La xiiriir agaasimaha xaaladaha deg-degga ee degaankaaga si aad ku ogaatid haddii ay jiraan xaalado halis ah ee degaankaaga si aad uga qorshaysato jawaab deg-degga ah.

Qaybta II ee buggan ayaa shaacinaysa xaaladaha deg-degga ee ka dhaca Minnesota, qaarkood waxa ay ka dhacaan meel kasta ee gobolka ah, iyo qaarkood oo ku kooban meelaha qaarkood.

Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista ee deg-degga ah qor-8. shahaadana waalidkaaga la wadaag

Qorshahaaga waa in aad ku sheegta waxa aad samayn doontid iyo meesha aad aadi doontid marka ay jirto xaalad degdeg ah, ay kamid yihiin:

Sida aad gebiahaamba gurigaaga iyo/ama rugtaada ■■

aad uga bixi doontid. Boos dibadda ku samayso oo ka fog gurigaaga, halkaaso ay dadka oo dhan ay kuwada kulmi doonaan haddii aad doonaysid in aad gurigaaga si dhaqsa uga baxdid. Haddii aad doonaysid in aad in aad la baxdid hantidaada, diyaarso hal lama labo meel ee kale oo dhow oo aad ku daryeeli kartid caruurtaada.Sidee ilmaha, socod-baradka iyo caruurta itaalka ■■

daran aad si nabada meesha uga saaraysid, iyo la haysto qalab qaasa ee diyar u ah gaadiid ahaan.Sida dhismo loogu nabad helo (hoy amman ah ee ■■

gurigaaga). Deg-degga sida dabaylaha, ka fogow albaabada iyo dariishadaha oo aad qaybta hoose ee guriga ee sagxaddeedu tahay mid ka samaysan shub.Sid lagu helo meel gurigaaga kamid ah oo sida ■■

u fiican aad uga badbaadi kartid waxaa lagu soo saari karaa ayadoodo la tixraaco hagaha, “Sugidda Cimilo Qatar ee Dhismaha Gabbaadka” (“Determining Severe Weather Shelter in Buildings”) oo ku jirta Xiriirka Maamulayaasha Deg-degga ee Magalada Weyn (Metropolitan Emergency Managers’ Association) ayado la gelayo http://www.severeweather.state.mn.us/Documents/ TornadoShelterAreaDetermination.pdfSida loo qorshaysto go’doonimada. Sida aad adiga, ama hal ama caruur ka badan ee jirran aad ku ■■

xarootaan meel gaara ayaa lagama maarmaan ah si loo hortago faafidda cudurrada la isqabadsiiyo. Dhiso nidaam caruurta jirran gurigooda loo dirayo, iyo in aad xirtid rugtaada daryeelka haddii aad jirrantahay.

Qorshahaaga deg-degga ah la wadaag waalidka si ay ku ogaadaan waxa la filan karo hadddi ay xaalad deg-deg ah dhacdo. Waxaa kale ee aad hubsataa in ay haystaa qaab ay kugula soo xiriiran (guriga, mobaylka, emaylka), iyo la soo raaciyo qof lala soo xiriiro ee meel aan gurigaaga ahayn deggan.Qaybta IV (qorshahaaga deg-degga ah) waxa uu kuu sheegayaa akhbaar tifatiran ee gurigaaga iyo hantidaada.

Page 11: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta 7

Qorshahaaga tababar ku samee9. Waxaa muhiim in aad tababar carbisyo si joogta ugu samaysid. Marka ay dibadda ka dhawaaqaan wiishashka bil kasta ee dhawaaqa 1:00 duhurnimo ee arbacada kooobaad ee bil kasta, waa xusuuiiye fiican ee aad tababar iyo dib u eegtid qorshooyinkaaga deg-degga ah, eegtid lambarrada la waco, iyo aad iska eegtid saadka qutulyoonka xaald adag. Waxa muhiim ah in aad tababar ku saymisid noc kasta ee ka jawaabid ah (meel lagu ammangalo iyo laga guuro guriga) ugu yaraan laba ama saddex jeer sanadkiiba. Marka aad tababar ku samaynaysid carbisyada:

Isu diyaari in aad ka guurtid/gaadiid saartid caruurta aad daryeeshid, oo wata qorsheyn qaasa ee ■■

ilmaha iyo caruurta itaalka daranCunug kasta aad bartid halka la aadayo iyo waxa la samenayo nooc kasta ee xaalad degdeg ah ■■

taaso ku habboon da’dooda iyo awooddoodaMarka tababar lagu jiro - iyo marka laga jawaabayo-musiibo dhab ah, si toosa iyo si degganaansho ■■

leh caruurta u sheeg waxa laga rabo in ay sameeyaan. Haddii aad tababar ugu jirtaan ka bixidda gurigaaga, tusaale ahaan, isticmaal ereyo gaaban sida “Dibadda u baxa hadda.”

Marka ay musiibo dhacdo10. Marka ay musiibo dhacdo, waxa loo baahanyahay si deggan in looga jawaabo si caruurta looga ilaaliyo jaah-wareer. Markaasi waa marka ay tababarka iyo qorshaynta qaarkeeda ay yeeshaan waxtar.

Inta lagu jiro xaaladaha deg-degga ah, fasiraad fudud ayaa caruurta ku filan, ayadoo lagu daro erayo si toosan ayaga ugu sheega waxa aad donaysid in ay ayaga sameyaan; bixinta tafaasiisha oo dhan qalqal aan loo baahnayn ayay galinaysaa. Si fudud meel ku badbaadi ama u bixi sida uu qorayo qorshaha deg-degga ah; xooga sug oo caruurta.

Haddii aad tahay bixye shati u haysta daryeelka caruurta, mid kasta ee caruurta uu u baahday in la daaweeyo inta aad daryelasay, ama haddii gaadiidka birmadka dabka gurigaaga dhawaaqo, sharciga gobolka wuxu faraya in aad sida ugu dhaqsihaha badan u wargelisid shaqalahaada fasaxa u haysta.

Walaaca musiibada ka dambeya ee caruurta yar.:Muusiibada ay ku reebto caruurta si weyn ayay u kala duwanyihiin, taaso ku xiran da’dooda iyo awoodda ay ku fahmayaan waxa jira –IYO sida ay waalidkooda iyo daryeel bixiyaasha kale ay ku reebto waxa dhacay. Marka caruurta ku jaah-wareeraan xaaladda, tusmooyinka soo socda waa ay ku caawin:

Ka caawisid in ay dareemaan kalsooni adiga oo ayaga dejiya marka ay kuu baahdaan.■■

Sii ayaga fursado dheeraada ay dib ugu ceshaadan dareenkooda.■■

Waxba ha ka baddalin jadwalka ay caruurta u barteen. Waqti hore u diyaari wax kasta ■■

isbaddalkan si ay u caadaystaan, marka surtogalka.

Caruurta u dhaaf in ay xogtooda sheegtaan, u sheeg in ay caadi in maareeyaan caro, cabsi, iwm. ■■

Waxaa sii dheer, iska jeedi oo u jeedi in ay culays saaraan waxa fiican.

Waalidka caruurta uga dig haddii isaga/ayada ama ay la soo baxaan walaac xad dhaaf ah ama ■■

waxyaabo aan caadi ahayn ee qaldan si maarkaa laga caawiyo daryellka daaweynta cudurka maskaxda. Waxa aan ka hadlayo waxaa kamid ash-ash xad dhaafh, ama ash-ash oo muddo dheer ee aan caadi ahayn socota.

Page 12: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta8

Jir ahaan iyo qiiro ahaamba isdaryeel, si aad markaasi aad si ka siifiican aad caruurta u caawintid ■■

iyo aad bartid xirfadaha dhibkan looga gudbayo.

Faah-faahin dheeraada oo tifatiran, eeg:

Dabacidda ah “How Can Trauma Affect My Young Child?” (“Siduu Xanuunka Saamayn ugu Yeelan Karaa Ilmahayga?”) oo ay qortay Jaamacadda Minnesota Xarunta Waxbarashada iyo Koritanka Hore (University of Minnesota’s Center for Early Education and Development) ayado la gelayohttp://education.umn.edu/ceed/publications/questionsaboutkids/traumaenglish.pdf

Daabicidda ah “Helping Children Respond to Disasters” (“Caruurta Lagu Cawiyo Ka Jawabidda Musiibooyinka”) ee ka timid Bananas, Inc. ayado la gelayo http://www.bananasinc.org/uploads/1007155037.pdf

Page 13: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta 9

Liis-warbixineedka ee aasaaska qorshahaSoo tax sheyada aad la doonaysid dhammaystiridda qorshahaaga, adigo raacaya tusmada ku xusan Qaybta I. Qorshaynta iyo diyaarinta. Diiwaangasho macluumaadkaada qaaska iyo qorshahaaga deg-deegga bogagga hoos ku qoron.

Tallabada 1aad. Diiwaangasho macluumaadka ganacsiga iyo lambarrada deg-degga ah

Akhbaarta asalka ee ku saabsan ganacsigaaga daryeelka caruurta L (Qaybta IV, bogga 20aad).

Tax lamabarrada telefoonka aad wici kartid haddii ay jirto xaalad degdeg ah, iyo caawimaadda la xiriirta Lqorshe aad u diayaarsatay xaalad degdeg ah (Qaybta IV, bogga 21aad).

Tallabada 2aad. Xiriirka xaaladda deg-degga ah ka soo qaado waalidka caruurta

Taxo akhbaarta xiriirka aad la yelanaysid waalidka iyo kobiyeyaal ka samayso L (Qaybta IV, bogga 22aad).

Cunug kasta ka samayso sixiixa foomanka oggolaashada ee xaaladaha deg-degga ee cunug kasta L(Qaybta IV, bogga 23aad).

Ugu yaraan sanadkii laba illaa saddex jeer dib u habee, iyo marka akhbaarta wax laga baddelayoa. L

Tallabada 3aad. Is- tababar sida laf ahaanta aad uga jawabi lahay xaaladda deg-degga ah

Qaado tababarka koobaad ee cawinadda iyo CPR iyo diwaangeli taariiqaha L (Qaybta IV, bogga 24aad).

Caruurta waaweyn bar in ay ka jawaabaan xaalad deg-deg ah (‘9-1-1’). L

Saymayso xirmada saadka ee xaalad degdeg ah L (Qaybta IV, bogga 24aad).

Tallabada 4aad. Gurigaaga iyo gaarigaaga ka dhigo kuwo badbaadsan oo diyaar ah

Qiimee badbaadinta gurigaaga adiga oo buuxiya liis warbixineedka badbaadinta guriga, “Liiska Warbixinta LGurigaaga ee Badbaadada Dabka” iyo “Ilaha Badbaadada Guriga” (Xirirrada: Qaybta I, bogga 4aad).

Dhammaystir liis-warbixineedka tababarka deg-degga ah iyo saadka, iyo qorshahaaga si fiican u baro L(Qabyta IV, Bogga 24aad), qaasatan ilmaha, socod-baradyada, iyo caruurta itaalka daran.

Ku rakib oo ka warhay aaladaha qaaca kaa digaya L (Qaybta I, bogga 3aad).

Dabdamiyaha ku hayso halka cuntada lagu kariyo agteeda L (Qaybta I, bogga 3aad).

Ku rakib aaladaha sheegaya kaarbonka (CO) L (Qaybta I, bogga 4aad).

Tallabada 5aad. Difaaco ganacsigaaga daryeelka caruurta

La xiriir wakiilka caymiskaaga oo weydii kabitaanka ganacsigaaga L (Qaybta I, gobba 2aad).

Samayso garaash lagu badbaadiyo xogta ganacsigaaga daryeelka caruurta L (Qaybta I, bogga 2aad).

Tallabada 6aad. Baro nidaamka ka digaya xaaladaha deg-degga ee degaankaaga

Aqoonso sida aad digniinta u helaysid marka ay musiibo dhacdo L (Qaybta IV, bogga 25aad).

Baro halka aad caaradda raadiyaha ama kanaalka TVga lagu adiinayo si lagu oggado wararkii u dambeeyay ee Lxaaladda deg-degga ah (Qaybta IV, bogga 25aad).

Page 14: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaynta iyo isdiyaarinta10

Tallabada 7aad. Baro halisyada ka jira xaalada deg-degga ah ee degaankaaga

Wac agaasimaha xaaladaha deg-degga ah ee degmadaada ama magalada si aad ku ogaatid halista degaanka, Lbogga 21aad, halisyadaas ku soo qoro qorshaha deg-degga ah (Qaybta IV, bogga 25aad).

Tallabada 8aad. Ka go’aanso sida aad uga jawaabi lahay halisyadaan iyo adigoo qorshaaga la wadaaga waalidka

Diwaangasho qorshahaaga ka bixidda haddii ay xaalad deg-deg ah dhacdo L (Qabyta I, bogga 6aad).

Diwaangasho qorshahaaga si aad u difaacdid gurigaaga (rugta lagu gabbado) haddii ay jirto xaalad deg-deg Lah (Qaybta IV, bogga 26aad).

Taxo nidamyo aad u ku joojinaysid faafidda cudurka jeermiska leh ee gurigaaga daryeelka caruurta L(Qaybta IV, bogga 26aad).

Marka qorshahaaga aad dhammaysid, waxa aad koobi ka siisaa waalid ama masuul kasta ee caruurta aad daryeeshid L(Qaybta IV, bogga 26aad).

Tallabada 9aad. Qorshahaaga si fiican u baro

Saymayso waqti aad qorshahaaga aad si fiican ula baratid caruurta, ugu yaraan laba ama saddex jeer sanadkii ee ka Lbixidda iyo rugta lagu gabbado.

Tallabada 10aad. Marka ay muusibo dhacdo…

Raac xeerka ka warbixinaya halista iyo ka jawaabidda ee ku qoran Qaybta II, ama tebinta xaaladda Ldeg-degga ah (Qaybta II).

Page 15: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada 11

Qatarta Deg-degga

Ah

Gurmadka

Qaybta II: Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaadaWaxa jira musiibooyin dhowr nooc ah ee ku soo foodsaari kara, qarkood waa kuwa caadi ah (sida dabaylaha qaboobaha), kuwo yar waxa ay la xiriraan qatar qaas ee degaankaaga (kimiko ku daato rugta ganacsiga). Waxa jira jawaabo aasaasi oo yar, laakiin, waxa muhiim

ah in la ogaado waxa iyo waqtiga wax laga qabanayo-si dhaqsa ah!

Qaybtan waxa ay warbixin habaysan ka bixinaysaa xaaladaha deg-degga ah ee kugu dhici kara, ayado la raaciyo tallaabooyinka aad qaadaysid si aad adiga iyo caruurta u caymataan haddi ay waxaas dhacaan. Si fiican dib ugu eeg kulligood si aad diyaar ugu ahaatid in aad jawaabtid marka loo baahdo.

Dabka

Marka aad aragtid holaca ama urka qaaca adiga oo guriga ku jira:

Inta aadan albaabka furin, iskuday in aad sagxadda kulayl ka dareemaysid. Haddii ay kulushahay, ■■

dhinaca kale si aad iyaabo kale qolka iyo guriga uga baxdid.

Sid ugu dhaqsiya badan adiga iyo caruurta oo dhan dibadda u baxa, horayna u soo qaado xirmada ■■

qalabka xaaladda deg-degga ah, oo ay la socoto qorshaha deg-degga ah, liistada dadka aad la xriiirtid, iyo moobaylka dibadda ula bax (haddii shayadan ay ku dhowyihiin waqtigaasi). Haddii aad koobiga liistada ay gaarigaaga ku jiraan, halkaa ka soo qaado.

Caruurta oo idil isugu soo uruuri meel la cayimay ee dabka ka ■■

fog. Tirakoob oo hubso qof kasta in uu dibadda u baxay.

Wac 9-1-1 oo ka warbixi dabka.■■

HA U laaban guriga illaa saraakiisha dab-damiska ay ku ■■

dhahaan dib ha loogu laabto.

Haddii aad gudaha ku xayirantid:

Iskuday in uu qof kasta meel cayiman ee guriga gudihiisa aad ■■

gaysid.

Tirakoob oo hubso in caruurta oo dhan ay kula joogaan.■■

Koollo ku ku dhaji albaabada, siiba kuwa u dhaxeya adiga iyo ■■

dabka.

Fur ama iska xir darishadaha hadba sida ku habboon. Xir ■■

haddii qaac ama qaac qatar ah ay ku soo afuufmaan; fur haddii aad ka bixid u adeegsatid, aad neecaw rabtid, ama gacanta haadisid si laguugu caawiyo.

Iskuday in aad caruurta dajisid.■■

La xiriir waaxda dab-damista si kasta aad samaysaba.■■

Kaddib marka xaaladda deg-degga ah laga gudbo, haddii loo baahdo waalidka la xiriri. Haddii aad tahay bixiye shati leh, iyo xitaa wac hayadda shatiga ee degmadaada.

Page 16: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

12 Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada

Fatahaad, biyaha roobka

Fatahadda waxa ay u badantahay in ay dhacdo marka uu barafka dhalaalayo xilliga guga, kaddib marka uu roob xoog leh da’o, ama marka uu baraf ama waxyaalo kale ay wabiga faristaan.

Biyaha roobka ■■ waa biyo muddo aad u gaaban ku batta roob da’ayay muddo lix saacadood ah, ama meel biyo-xireen ama biya celisa ay halawdo, ama marka biyo uu baraf isku hayay fakadaan ama wasakh meel isku uruurto. Caadoyinka fiican waxaa kamid ah:

Dhageyso warbixinta hawada iyo raac ■■

talooyinka dadka ka jawaaba xaaladaha deg-degga ah.U qaxa dhul sare bacdama ay biyaha ■■

sara u kacayaan deegaanka, haddii loo baahdo.Marka gaari lagu wado dhinaca fataha, ka leexo inta aad dhexmari lahayd meesha biyaha ■■

ku badanyihiin.Akhbaar dheerad ee ku saabsan ka caymashda fataha waxa laga helaa Adeegyada Cimilada Qaranka (National Weather Service) ayado la gelayo http://www.weather.gov/floodsafety/index.shtml

Siibashada gaaska/kiimikada sunta ah

Marka gudaha ama dibadda gurigaaga ay sunta gaaska ka soo urayaan, waa shardi in aad:

Sida uga dhaqsiya badan dibadda u baxdaan, haddii aad gudaha guriga ku jirtaan.■■

Ha isticmaalin aaladaha korontada lagu daaro/damiyo, telefoonnada (kuwa kaawda leh ■■

ama moobaylka) ama wax kasta oo soo jidaan kara danabka oo karontada kicisa inta guriga lagu jiro.Aad rug nabdoon ee guriga ama dhismo u dhow.■■

Wac qadka laynka deg-degga ee shirkadda, iyo wac 9-1-1 sida ugu dhaqsa badan. Weligaa ■■

ha isku hallayn in qof kale uu ka shegay gaas baxsadady. Deriska wargali.Ha isku dayin in aad kabtid halka gaaska ka dareerayo. Rakibaadda oo dhan u dhaaf dad ■■

sanco yaqaan.Akhbaar dheeraad ee ku saabsan gaaska siibtay waxaa laga helaya Center Point Energy ayado la gelayo http://mn.centerpointenergy.com/global_navigation/safety/gas_leak_info.asp

Shilalka walxaha qatarta ah

Qatarta kiimikada ah waa nagu wada wareegsan yihiin ayadoo laga helayo waxyaabaha ■■

aan maalin kasta isticmaalo. Shilalka waxa ay ka dhici karaan warshadda lagu sameeyo, lagu keydiyo, lagu isticmaalo, ama lagu daadiyo. Caadooyinka fiican waxaa kamid ah:Haddii aad aragtid shilal qatar ah, fatahaad ama siibasho, wac 9-1-1 sida ugu dhaqsiya ■■

badan.Haddii aad maqashid wiishka digniinta, radiyaha ama telefishinka deegaanka shido iyo ■■

dhegayso waxa ay shegayaan kana jawaaba xaaladda deg-degga ah. Waxa ay kugula talin doonaan in laga qaxo ama meel lagu gabbado gurigaaga, taaso ku xiran xaaladda marka jirta. Taladooda si dhaqsa u raac.

Page 17: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada 13

Ka fogow halka uu shilka ka dhacay si ay u yaraato fursadaha aad ku sumoowdid.■■

Haddii aad dibadda joogtid marka uu shilkan dhacayo (sida marka badiyaha la aadayo ■■

ama beerta nasashada lagu lugeeyo): isuday dhanka kore biyaha, burta yar iyo meel ka sarreysa-waxa qatarta ah waxaa qaadi karta hawada ama biyaha. Guud ahaan, iskuday in aad ka fogaatid ugu yaraan hal mayl (10 jidadka xaafadaha).Iskuday in aadan taabanin walxaha qatarta hana cunin ama hacabin wax kasta ee meesha ■■

ku suumoobay.Marka aad gaari saarantahay, dami meesha ay hawada gaariga ka gasho dariishadahana ■■

iska xir.Qoraallo muhiim ah, “Shilalka Qalabka Qatarta ah” (“Hazardous Materials Incidents”) ee laga soo diyaariyay Stearns County ayaa la helayaa ayado la gelayo http://www.co.stearns.mn.us/3580.htm

Hawada Kulul

Reer Minnesota waxa ay u barteen hawo qabow, sida awgeed hawada kulul dhib ayay la timaada. Ilmaha yar ayaa siiba halis u ah caadadiska kulaylka. Si caruurta uga nabadgasho, hubos in aad:

Nasataan qaasatan waqtiyada qaybta ugu kulul ee galabtii.■■

Iskuday in joogtid meesha ugu qabow; siiba meela qaboojiyaha hawada leh ayaa ugu ■■

fiican.Xiro labbiska kulaylaha, dhar fudud, dhar middabo qaafiifan, oo so celiya qorraxda iyo ■■

kulaylka, jirka ku caawiya qabow.Cunto fudud cun. Cunto culus waxa ay kululaynayaan jirka.■■

Biyo badan cab, xita haddii ay caruurtan yiraahdaan ma oomanin.■■

Qorraxda ka harso. Marka ay caruurta dibadda joogaan, u qabo meel hoos leh, sida ■■

geedaha hoostooda, dalladda, iwm.Waqti gaaban dibadda ku soo cayaara.■■

Dibadda ku cayaara subaxa hore ama gelinka dambe, in la hargalo inta u dhaxeysa ■■

duhurka illaa 4ta galabnimo. Laga fakaro waqtiga ugu fiican, haddii aad kulayl dareentid, iyaguna waa ay daremayaan.

Qoraalka lagu magacaabo “Hirka Kulaylka: Dilaha Xagaaga” (“Heat Wave: A Summer Killer”) ayado la gelayo http://www.severeweather.state.mn.us/Documents/heatwave.pdf waxaa kamid ah akhbaar muhiim ee ka socota NOAA, FEMA iyo Laanqayrta Cas ee Maraykanka.

Markay dillacaan cudurrada jeermiska leh

Cudurrada halista ee laysku daarto siyaabooyin kala duwan, xita jir ahaan la taabto qof ama xayawaan buka aayadoo:

La taabto wax u taabtay■■

Dheecaan ka socda qofka jirran ee hawada maraya, qufaca ama hindhisada ku faafa,■■

Qaniinyada ama micida kutaan■■

Cunto sumoowday.■■

Ka hortagista faafidda cudurrada jeermiska leh aya soo gaaraa waxyabaha aan laga maarmin in ay ku faafaan. Adiga iyo/ama caruurta waa in aad:

Had iyo jeer gacamaha ku dhaqdaan saabuun iyo biyo marka aad galaysaan guri iyo ■■

maalinta oo dhan wax badan. (Ugu Muhiimsan!)

Page 18: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

14 Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada

Gacmaha la dhaqdo kahor iyo kaddib marka wax la wada wadaago, sida qalab lagu ■■

cayaaro iyo wax lagu dhiso, siiba ilmaha iyo socod-baradka oo markasta waxkasta afka la aada.Warqad lagu daboolo qufaca iyo indhisada. Warqadda lagu tuuro tanagga yar ee ■■

qashinka. Gacamaha iska dhaq kaddib marka aad qufacdid ama indhistid.Kaydso qabab badan ee fayadhowrka, sida warqadaha jilicsan iyo saabuuta.■■

Nadiifi qalabka lagu cayaaro. Dhaq wax kasta ee caruur uu afkiisa ama afkeeda galisay ■■

inta aadan u oggolaan in canug mid kale la ciyaaro.Isticmaal cunto diyaarsan ee siyaabo lagu diyaaro cunto naadif ee badqabta.■■

Halka diyaabarka lagu baddalayo ka fogay halka ay caruurtu ku cayaarto iyo cuntada lagu ■■

diyaariyo; had iyo jeer nadiifi.Xayawaanka guri-joogga ha caafimaad qabaan.■■

Iska ilaali waadagist waxyaabaha sida galaasyada wax lagu cabo ama shanlooyinka.■■

Hubso in caruurta aad daryeeshiid ay haystaan tallaalada lagu soo taliyay.■■

Daawada waxa aad siidaa caaruurta haysata warqadda dhakhtarka KALIYA iyo fasaxa ■■

saxiixa waalidka.

Haddii uu cunug jirrado inta uu gurigaaga joogo, cunugga meel ka fog caruurta kale gey. Had iyo jeer ee xaaladda uu cunugga ku suganyahay. Wac waaldkiisa adiga oo codsanaya in ay cunugga soo doonaan sida ugu dhaqsa badan, iyo iska hubso in uu cunugga caafimaado inta aan lagu soo celin hoyga daryeelka caruurta. Waxaa dheer, u dig waalidka kale si ay ku ogaadaan qatarta ay caruurtooda ku jiraan.

Haddii uu ku dhaco cudur jeermis leh,: guriga iska saar illa ay jirradu ku dhaafto. Soo buuxso dhalooyin biya ah, saadka caafimaadka, cunto fudud, iyo saad kale ee aad uu baahnaan doontid muddo laba toddobaad ah. Caruurta ha daryeelin inta waqtigaan lagu jiro.

Haddii cudur jeermis leh uu kugu dhaco, sida faafidda bakteeriyada E. coli, Waaxda Caafimaadka waxa ay soo saaraysaa amarro

iyo sida aad naftaada iyo midda caruurta u badbaadin lahayd. Dugsiyada iyo xaruuamha deryeelka caruurta waxa dhici karta in la xiro meelaha uu infection ka dhaco.

Haddii hargab safmar ah uu meesha ka kaco, barasaabka iyo Waaxda Nabadgalyada Bulshada waxa ay soo saarayaan tusmooyin loogu talagalay si looga hortago faafidda cudurka. Dugsiyada, kaniisadaha, daryeelka caruurta, iyo meelaha kale ay dadka isuyimaada ay dhici karto in la xiro.

Akhbaar dheeraada, oo ay kamid tahay qoralka “Safmarka Hargabka Liska Warbixinta Qorshaha Shaqsiga iyo Qoysaska” (“Pandemic Flu Planning Checklist for Individuals and Families”) ayaa la soo qaadanaya Xaruumaha Kontroolka Cuddurrada (Centers for Disease Control) ayado la gelayo http://www.pandemicflu.gov

Qoraalka, “Cudurrada Jeermiska Leh; sida ay ku faafaan, sida loo joojinayo” (“Infectious Diseases: How they spread, how to stop them”) ee laga soo qaadanayo Bukaan-eegtada Mayo (Mayo Clinic) ayado la gelayo http://www.mayoclinic.com/health/infectious-disease/ID00004

Tusiyaha guud ee degmada ee waaxda cafimaadka Minnesota ee ka socota Waaxda Cafimaadka ee

Minnesota ayado la gelayo http://www.health.state.mn.us/divs/cfh/ophp/system/administration/counties.html, ama la waco xafiisyada degmadaada si aad lambarka ku heshid.

Page 19: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada 15

Shilalka warshadaha dhaliya quwadda nukleaarka

Laba warshadood ee dhaliya quwadda nuklearka aya ku yaalla gobolka Minnesota: mid ku yaalla Red Wing (Goodhue County), iyo mid ku yaalla Monticello (Sherburne County). Haddii uu shil ka dhaco nukliyar, warshadda waxa ay leedahay qorshooyin deg-deg ah ee rugta. Haddii aad deggantahay mid kamid degaannada, la xiriir lamabarrada hoose si aad uga heshid tusmooyin iyo sida loo buuxinayo qorshaha deg-degga. (Digniin: HA WICIN lambarradaan inta lagu jiro xaaladda deg-degga, si qadka uu ugu furnaado kuwa ka jawabaya xaaladda deg-degga.)

Warshadda: Warshadda Quwadda Nukliyeerka Dhalisa ee Prairie Island (Prairie Island Nuclear Generating Plant)Degmoyinka ay saamaynayso: GoodhueInternetka kugu xiriinaya warshadda: http://www.nmcco.com/about_us/emergency/ prairie_island/07-01-042WebPIMN.PDF

Xiriirka akhbaarta qorshaha xaaladda deg-degga:Tusiyaha agaasinka xaaladdda deg-degga ee Degmada Goodhue - (651) 267-2640■■

Tusiyaha agaasinka xaaladdda deg-degga ee magaalada Red Wing - (651) 267-2611■■

Warshadda: Warshadda Nukliyaarka Dhalisa ee Monticello (Monticello Nuclear Generating Plant)Degmooyinka ay saamaynayso: Sherburne iyo WrightInternetka kugu xiriirinaya warshadda: http://www.co.sherburne.mn.us/sheriff/services/nuclear.htm

Xiriirka akhbaarta qorshaha xaaladda deg-degga:Tusiyaha agaasinka xaaladdda deg-degga ee Degmada Wright - (763) 682-7326■■

Tusiyaha agaasinka xaaladdda deg-degga ee Degmada Sherburne - (763) 241-4560■■

Halisyada dabayalaha barafka wata iyo hawada kale

Dabaylaha culus ee barafka waxaa ka dhalan kara dabaylo, xaalado qabow iyo baraf ee aan waxba la arki karin, heehaabid culus iyo dabaylo qatar ah. Dabaylahan awoodda badan waxa ay dhulka dhigi karaan, tiirarka korontada iyo kuwa quwadda. Caruurta ku hay gudaha guriga inta ay dabaylaha jiraan. Xita marka aysan dabaylaha jirin, iska jir qatarta hawada qabow adiga oo:

Dhegayso raadiyaha NOAA, ama raadiyaha iyo kanaalada telefishinka ee ■■

akhbaarta warbixinta u dambaysay xaaladda hawada deg-degga.Si fiican loo dhegaysto warbixinta dabyalaha qabowga xun wata go’aana ■■

laga gaaro haddii, iyo dherarka mudda, ay caruurta dibadda ku caryaari karaan inta la daryeelayo.Caruurta loo geliyo labbis qabowga ka dhowra marka ay dibadda ku ■■

cayaarayaan: dhar xoog la iska korgashto, kabaha qabowga celiya, gacangashiga, iyo koofiyadda.La dhimo waqtiga dibadda lagu cayaarayo. Caruurta gudaha soo gali si ■■

joogto ah si loo cabbo sharaab qandac ah ama shukulaato kulul.Laga taxaddaro sagxadda ay caruurta ku taraaraxaan, ayadoo la iska ■■

ilaalinayo barafka ayaga isku celinaya, iyo barafka badan ee la isky keenay si aysan ugu tiimbanin.

Nabadsugidda Waddanka ee Minnesota iyo Waaxda Maamulka Deg-degga waxaa maamusha Aqoonsanaanta Qatarta Qaboobaha (Winter Hazard Awareness) boggiisa laga helayo http//www.winterweather.state.mn.usAkhbaar dheeraad ah ee “Badbaada Dibadda ee Caruurta,” Waaxda Nabadsugidda Waddanka ee Minnesota iyo Waaxda Maamulka Deg-degga” ee laga gelayohttp://www.hsem.state.mn.us/WHAWeek/WHAW_OSChildren.html

Page 20: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

16 Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada

Duufaannada

Duufaanka waa tiir hawaa isku duuban oo aad xun ay hawadu ugu dhex wareegayso salka duufaannada illaa dhulka. Duufaannada ka dhaca Minnesota waxa ay inta badan dhacaan Juuniyo iyo Agoosto, laakiin waxaa lagu yaqaanna xita in ay dhacaan dhexda Maarso iyo dhexda Nofembar. Badanaaba waaxa ay dhaacaan inta u dhaxaysa 4ta galabnimo illa 9 habeennimo.

Indho Ku Haynta Duufaanta (Tornado Watch) macneheeda waa xaalad ka jirta degaanka sida in ay dhici karaan duufaanno. Daruur madoow ee dabaylo wata ayaa soo meesha soo galaya:

Daaro raadiyahaaga hawada ee NOAA, oo dhagayso raadiyaasha iyo telefishinnada ganacsiga akhbaartii u dambaysay, ■■

digniino, iyo waqtiga ay dhacayaan ama waqti lagu darayo.

Adiga iyo caruurta gabbaad raadsada haddii aad aragaan in cirka uu u egyahay mid ay hawo xun ka soo wada, xita ■■

haddii yeerin dhawaaqa digniinta. Nidaamka dabaylah si xowli ah ayay u dhaqaaqi KARAAN oo ay ka hormarikaraan dhawaaqa digniinta. (Eeg rugta gabbaadka ee boogga 6aad). Taladii hore ee ahayd in lagu badbaadayo dhinaca koonfurgalbeed ee qaybta hoose e gurigaaga ma aha midda uu badbaado badan, bacdamaa hawada dabayluhu ay dhinac ugu socdaan si gobaabaysan.

Soo qaado xirmada qalabka xaaladda deg-degga iyo marka ay hawada fursad ku siiso waxa soo socda soo uruurso: ■■

Radiyaha batteriga ku shaqeeya ama gacanta laga maamulo■■

Buggan iyo lambaarada aad waalidka kala xiriiraysid■■

Karbuunada ama ilaha kale iftiinka■■

Bateri dheeraad ah■■

Moobaylka■■

Cuntoyin fudud iyo sharaab■■

Buugag iyo aalado ay caruurta ku cayaarto■■

Wac waalidka caruurta una sheeg in waxa ay caruurta la gudboon marka ay dabaylaha jireen. Duufaannada caadi ■■

ahaan waxa ay bilawdaan fiidka, marka ay waalidka badanaaba guriga u soo socdaan. Wax aad rabi lahayd in aad in u sheegtid hawada qatarta ee soo socota, iyo in aad u sheegtid inay nabdoonyihiin.

Roobabka dabaylaha iyo onkodka wata

Marka ay jiraan roobab dabaylaha iyo onkodka wata ee si deg-dega u soo dhaca—iyo u badantay in uu jiro roob culus, dabaylo xooggan, baraf dhagax ah iyo duufaano. Akhbaarta u dambasay iyo sida wax u dhacayaan ka dhegayso radiyaha steshinnada hawada ee NOAA.

Marka aya hawada sii xumaato, gabaadka gurigaaga gala iyo diyaar u ahaada in aad ka gabbato daybaylaha, haddii loo baahdo. Tan waxa ay dhalinaysa xaalada hawa aan degganayn oo si xun isu badasha si dhaqsa.

Akhbaar dheeraad ah, Sugidda Cimilo Qatar ee Dhismaha Gabbaadka oo ku jirta, Xiriirka Maamulayaasha Deg-degga ee Magalada Weyn ayado la gelayo http://www.severeweather.state.mn.us/Documents/TornadoShelterAreaDetermination.pdf

Page 21: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qatarta xaaladda deg-degga ah iyo jawaabtaada 17

Digniinta Duufaanta:waxaa laga wadaa in duufaanta in xaqiqa ahaan lagu arkay degaanka. Dhawaaqyada digniita dibadda ee jaaliyadda (kiiba leh sarwaxan joogo saddex illaa shan daqiqadood) waxaana digniino ka heli doontaa raadiyaha hawada ee NOAA iyo qaabka digniinada kale. HAWADA XUN UGA GABBO SIDA UGU DHAQSA BADN WAQTIGAN, marka aad raacdid tillabooyinka kore.

Qoraalka “Aasaaska Barashada Duufaanta” (“Tornado Basics”) ay soo dabacday NOAA waxaa la helaya ayado la galayo http://www.nssl.noaa.gov/primer/tornado/tor_basics. html

Qoraalka ah “Sugidda Cimilo Qatar ee Dhismaha Gabbaadka” oo ay soo qoreen Xiriirka Maamulayaasha Deg-degga ee Magalada Weyn waxaa la helaya ayado la galayo http://www.severeweather.state.mn.us/Documents/ TornadoShelterAreaDetermination.pdf

Shilalka rabshadaha leh

Shilalka rabshadaha leh aad bay uga yaryihiin musiibooyinka kale ee ba’an, laakiin waxaa aad u fiican in laga qorshaysto sababto ah marka ay dhacaan, dhicitaankooda waa mid dhaqsa iyo deg-degsan.

Laba nooc ee xaaladoo ayaa dhaca:

Shilal meel dhow ka dhaca, dibadda hantidaada. Tusaalooyinka kuwaan waxaa kamid ah ■■

handadaadda bombada ee xaafadda, ama boob xaafadda taaso edeysanaha uu cararayo sida uu meel ugu dhuunto. Waxa aad ka warheli doonta shilalkan marka aad maqlasid sawaxanka ka socota jawaabayaasha xaaladda deg-degga ah ee xaafaddada maraya ama warbixin ku saabsan shilka. Shilalka rabshadaha ee xaafadda waxa ay ku faafaan si dhaqsa ah—iyo ay dhici karto in ay hantidaada wax ka soo gaaraan.

Shilalaka ay dhici karto in qof guriigaga joogo u yahay bartimaameed. Tusaalooyinkan waxa ■■

kamid noqon kara rabshadah la xiriira cidda caruurta korsanaysa ama dhibaato soo foodsaartay qoyska cunugga.

Haddii ay kula soo gudbonaadaan mid kamid ah xaaladahan:

Iska ilaali in aad isku taagtid hub sita.■■

Sida ugu dhaqsa badan soo qaado moobaylkaaga (haddii aad marka u haysatid fursadda iyo ■■

si ammaan lagu samaynayo) iyo in aad caruurta geysid meel laga dhigay guriga gabbaadkiisa. Gabbadku waa in ay lahaato meel looga baxsado haddii aad u baahatid meel xaaladda lagu lafa jaro.

Gabbaadka xir marka ad meesha tagtid: albaabada quful ku taag, darishadaha dabool haddi fursad ■■

loo haysto, iftiinka nalalka gaabi, oo qof kasta ka fogee dariishadaha.

Wac 9-1-1 si aad uga warrantid shilka haddii uu ka bilawday meesha aad leedahay ama haddii ay ■■

kula tahay in ay boliiska uusan ka warqabin dhacdadan. Raca tuseyaasha ama tilmaan bixinnada ay ku siinayaan ka jawaabayaasha meesha yimid.

Iskuday in aad shanqarta caruurta aad yaraysid iyo aad dajisid haddii ay suurtagal tahay. ■■

Radiayahaaga batteriga ku shaqeeya ka dhageyso warbixinta ku saabsan rabshadda, haddii u kan ■■

yahan shil meelo badan saameeyay, si lagu ogaado inay nabad tahay gabbaadka oo dibadda looga baxo.

La xiriir waalidka caruurta marka dhibaadata laga gudbo. ■■

Page 22: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

18 Ilaha qorsheynta deg-degga

Qaybta III: Ilaha qorsheynta deg-deggaQaybtan waxa laga helaya xiriirro ku siinaya akhbaar dheeraad ee ku saabsan qorshaynta iyo ka jawaabidda musiibada.

Ilaha

Su’aalaha ku saabsan qorysheynta degaankaSi lagu helo xafiiska degaankaaga ee Ilaha Daryeelka Caruurta Minnesota iyo Tixraaca ■■

Wadashaqaynta gal http://www.mnchildcare.org/–ama wac lambarka lacagla’aanta (888) 291-9811.

Si lagu helo agaamasimaha xaaladda deg-degga, gal http://www.hsem.state.mn.us/Hsem_■■

County_Emerg_Manager.asp -ama lambarka tixraaca xafiiska dawladda ee degmadaada ka eeg buugga telefoonnada.

Si aad ku heshid hayadda caafimadka guud ee degmadaada (buugga telefoonnada), gal ■■

http://www.health.state.mn.us/divs/cfh/ophp/system/administration/counties.html-ama lambarka tixraaca xafiiska dawladda ee degmadaada ka eeg buugga telefoonnada.

Kooxaha Ka Jawaabaya Xaaladaha Deg-degga ee Jaaliyadda (CERT) oo laga helo meelaha ■■

qaarkooda. Eeg Buugga Teleefonnada Gobolka ayado la gelayo https://www.citizencorps.gov/citizenCorps/certsForState.do?state=MN-ama wac agaasimaha deg-degga ee degmadaada (kor eeg).

Shuruudaha lagu qaadanayo shatiga daryeelka caruurta ee xaaladda deg-degga lagu diyarga-roobayo

Xeeraka daryeelka caruurta ee qoyska (DHS Rule 2) (DHS Qaanuunka 2) Minnesota Rules, ■■

Chapter 9502 ayado la gelayo http://www.leg.state.mn.us/leg/statutes.asp

Bogga hoos ugu soo deg illaa Minnesota Rules (Shuruucda Minnesota)■■

Riix “Retrieve an entire chapter” (cutubka oo dhan soo saar)■■

(Enter) gal bokiska oo rix “get rule” (xeerarka soo saar)■■

Ama gal http://www.revisor.leg.state.mn.us/bin/getpub.php?pubtype=RULE_■■

CHAP&year=current&chapter=9502

Ee qaanuunka shatiga ee ku saabsan shuruudaha oo dhanWaxa soo socda waa furaha dhibcaha ku saabsan shuruudaha shatiga bixiyeyaasha daryeelka caruurta oo shardiga ah:

Dhammeystiro akhbaarta xiriirrada waalidka iyo xaladaha deg-degga ee cunug kasta■■

Fooomka fasaxaya qoraalka ee daaweynta caafimaadka deg-degga, sixiis waalidka, waxaa kamid ■■

ah magaca dhakhaatiirta iyo isbitaallada loo isticmaalo xalaadaha deg-degga

Gargaarka koobaad iyo tababarka CPR, iyo xirmada qalabka gargaarka koobad■■

Qorshaha lalisyad aasaaska qorshaha deg-degga ee bishiiba loogu tababar qaato.■■

Guriga bixiyaha daryeelka caruura ee shatiga leh waa in uu:

Lahaado laba meelood ee qol kasta dibadda loogu baxsado■■

Kulaylka iyo neecawga ee dhawraysa Minnesota State Building Code (Koodka Dhismaha ■■

Gobolka

Hal dab-damiye ee cadadkiisa yahay 2A 10BC waa in jikada la dhigo■■

Aaladaha qaaca sheega ay noqdaan kuwo shaqeynaya■■

Gabbaadka duufaanta ee ku yaallo isla guriga■■

Karbunoyn shaqeynayo■■

Raadiyo batteri ku shaqeeya.■■

Page 23: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Ilaha qorsheynta deg-degga 19

Bixiyeyaasha shatiga leh waxaa shardi ku ah in ay:

Ogaysiyaan hawlwadeenka degmadooda marka uu cunug uu sixun u dhaawacmay ee uu ■■

baahanyahay daaweyn, ama kaddib waaxda dabka ay booqasho ku timaado guriga.

Shururdaha xaruumaha daryeelka caruurta:

(DHS Rule 3) (DHS Qaanuunka 3) Minnesota Rules, Chapter 9503 ee laga gelayo ■■

http://www.revisor.leg.state.mn.us/bin/getpub.php?pubtype=RULECHAP&year=current&chapter=9503, ama raac tuseyaasha oo koobiga qawaaniinta daryeelka cunugga qoyska adigoo ka samaysta kuna daabac 9503.

Qaanuunka waxaa shardi in xarunta daryeelka caruurta ee shatiga leh ay leedahay qawaaniin xaaladaha deg-degga iyo in ay u tababartan qorshaha. Ayaga waxa laga rabaa in ay haystaan qalabka deg-degga ee shaqaynaya (karbuuno iyo raadiyaha bateriga ku shaqeeya) buugga gargarka koobaad, iyo xirmada gargaarka koobaad (waxaa kamid ah faashadaha aan jeermis lahayn iyo sharootada, bokiska cirbahada nadiif ah, maqasyo, bokiska baraf ama bokis qabow, tirmoomitirka afka la galiyo, sharootaada gargaarka koobaad).

Shabakadaha internetka ee akhbaar dheeraad ku siinayaXaruumaha Kontoroolka iyo Kahortagga Ka Jawaabidda iyo Isudiyaarinta De-degga ayado la galayo http://www.bt.cdc.■■

gov/

codeReady iyado la galayo http://www.codeready.org/■■

Xiriirka Maamulayaasha Deg-degga ee Magalada Weyn iyo qoralladeeda “Sugidda Cimilo Qatar ee Dhismaha ■■

Gabbaadka” iyado la galayo http://www.severeweather.state.mn.us/Documents/TornadoShelterAreaDetermination.pdf

Waaxda Caafimaadka ee Minnesota bogagga Ilaha Badbaada Guriga iyado la galayo ■■

http://www.health.state.mn.us/divs/fh/mch/fhv/safety.html

Nabadsugidda Waddanka ee Minnesota iyo Waaxda Maamulka Deg-degga Akhbarta Hawada Qatarta Badan ayado la ■■

galayo http://www.severeweather.state.mn.us/ Winter Hazard Week info ee laga helo http://www.hsem.state.mn.us/whaw.asp

Waaxda Nabadgelyada Bulshada ee Minnesota oo ka waxbxinaysa koodadka dabdamiska iyo qoraalladeeda “Group and ■■

Family Day Care Information Sheet” (“Warqadda Warbxinta Kooxda iyo Qoyska Daryeelka Caruurta”) iyado la galayo http://www.dps.state.mn.us/fmarshal/FireCode/GroupFamilyDayCare.pdf

Adeegyada Cimilada Qaranaka, Maamulka Badaha Qaranka iyo Hawada Sare (NOAA) iyado la galayo http://www.nws.■■

noaa.gov/

Radiyaha hawada ee NOAA iyado la galayo http://www.nws.noaa.gov/nwr■■

Qoraallada Maamulka Deg-degga ee Stearns County iyado la galayo “Hazardous Materials Incidents” ■■

(“Shilalka Qalabka Qatarta”) ee Shilalka Qalabka Qatarta: http://www.co.stearns.mn.us/3580.htm

Guddiga Badbaadada Qalabka Macaamiilka Maraykanka oo qoralladeeda “Liisa Warbixinta Gugigaga ee Badbaadada ■■

Dabka” iyado la galayo http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/556.pdf

Waaxda Caafimaadka iyo Adeegyada Aadanaha ee Maraykanka (U.S. Department of Health and Human Services) ■■

safmarka hargabka iyado la galayo http://www.pandemicflu.gov/

Page 24: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

20 Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta

Qaybta IV: Qorahaha deg-degga ee daryeelka caruurta

Akhbaarta ganacsiga daryeelka caruurta Taariqda qorshaha:_______________

Magaca bixiyaha:

Cinwaanka:

Telefoonka guriga: Mobaylka:

Hayadda caymiska guriga:

Wakiilka: Telefoonka:Walacaa iyo kabidda qaaska ee la xiriirta caymiska musiibada:

Shatiyaynta degmada (haddi la shati la siiyay):

Shaqaalaha shatiga leh:

Telefoonka:

Qorshaha ayidaya xogta ganacsiga:

Qorshaha deg-degga

Page 25: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta 21

Lambarrada teleefonnada deg-degga ah

Dab-damiska/Ambalaashta/Boliiska

Deg-degga 9-1-1Telefoonka xafiiska maamulka boliiska ee degmada:

Biyaha, korontada iyo gaaska

Korontada Shirkadda:

Qofka lala xiriirayo:

Lambarrada deg-degga ee 24ka-saac:

Shidaalka Shirkadda:

Qofka lala xiriirayo:

Lambarrada deg-degga ee 24ka-saac:

Biyaha Shirkadda:

Qofka lala xiriirayo:

Lambarrada deg-degga ee 24ka-saac:

Haydaha Maamulka Deg-degga

Maamulaha agaasinka deg-degga ee degaanka Magaca:

Telefoonka:Maamulaha agaasinka deg-degga ee degmada Magaca:

Telefoonka:

Tixraacidda

Xarunta Koontorolka Sunta (Poison Control Center):Adeegyada Dhibbanayaasha Dambiga

(Crime Victim Services):Khadadka deg-degga ee cafimaadka dhimirka

dhibaatooyika dabadeed (Post-crisis Mental Health Hotline):

Page 26: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

22 Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta

Liistaada waalidka lala xiriirayo Taariiqda foomka la buuxiyey:_______________

Magaca cunugga:

Taariiqda dhalashada:Xaaladaha baahida qaaska ee cunugga, xaaladaha caafimaadka iyo/ama daaweynta muddada dheer:

Magaca 1 ee waalidka/masuulka:

Loo shaqeeyaha:

Telefoonka shaqada: Mobaylka:

Telefoonka guriga:

Cinwaanka guriga:

Magaca 2 ee waalidka/masuulka:

Loo shaqeeyaha:

Telefoonka shaqada: Mobaylka:

Telefoonka guriga:

Cinwaanka guriga:

Dadka masuulka ee loo fasaxa in ay cunugga ka soo qaadaan rugta daryeelka caruurta, iyo qofka lala xiriirayo:

Telefoonka kale ee 1 deg-degga:

Telefoonka kale ee 2 deg-degga:

Telefoonka kale ee 3 deg-degga:

Koobiga foomanka loo baahanyahay, cuniggiba hal xabbo.

Page 27: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta 23

Foomka fasaxa deg-degga(U socota waalidka si ay u buuxiyaan iyo u sixiixaan)

Haddii ay cunuggaaga uu u baahdo daryeel caafimaad ee deg-deg ah adigana aad meesha ka maqatanahay si aad masuliyiinta caafimaadka aad u fasaxdid, waxa dhici karta in daryeelka uu macnala’aan dib uu ugu dhaco. Si aad cunuggaga u difaacdid, waxa aad bixyaha daryeelka caafimadka cunuggaaa masuulka kumeel-gaarka ah u reebta FOOMKA OGGOLASHAHA DEG-DEGGA AH. Haddii ay dhacdo xaalad deg-deg ah ee caafimaad, foomka waa in uu la socdo cunuggaaga markaisbitaalka logu daaweyo. Waxaa dhici karto in aad donaysid in aad haysatid foomka oo buuxa (u fasaya dhakhtarka caafimaadka shahaado u haysta in loo oggoladay) boorsada qaadda diyabarka caruuta taaso ah tallaabo dheeraada ee ammaan ah. Ka samayso kobiyaal foomka oo aan waxba ku qornayn si aad ula wadaagtid dadka aad saaxibada tihiin iyo si ay ugu heshid fooman dheeraad ah.

Aniga/Annaga waxa aan halkan u fasaxaynaa ____________________________ oggolaasho lagu siiyo daweynta caafimaadka ama qalintaaka oo dhan oo uu cunugga u baahanyahay inta aan maqannahay _______________ illaa _______________. (Oggolaasha waxa uu dhacaya muddo sanad kaddib ee isla tariiqda maanta.)

Magaca cunugga:

Cudurka muddada dheer hayay:

Xajimowga:

Daawada aad hadda qaadatid:

Taariqdu u dambeeya ee tetanaha lagaa tallaalay:

Akhbaar kale ee caafimaadka ku saabsan:

Dhakhtarka: Telefoonka:

Shirkadda caymiska caafimaadka:

Lambarka xubnaha: Lambarka kooxda:

Cinwaanka guriga waalidka/masuulka:

Lambarka telefoonka waalidka/masuulka:

Lambarro telefoon ee dheeraad ah:

Loo shaqeeyaha: Telefoonka:

Qaraabada u sokeysa: Telefoonka:

Qaraaba dheeraad ah: Telefoonka:

Waalidka/masuulka ku saxiixan:

Taariiqda:

Page 28: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

24 Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta

Saadka, liis-warbixineedka iyo layliska deg-degga ah

Saadka deg-degga ah ee guriga yaallaSaadka deg-degga ah ee meesha hoyga badbaadda yaalla

Koobiga qorshaha deg-degga ah* L

Warbixinta xiriirka u dambeyay ee akhbaarta Lwaalidka* Koobiga qorshaha deg-degga ah* L

Xirmada qalabka gargaarka koobaad: Lfaashadaha, cadaadiyaha sifaysan, bac baraf qabow ama bac qabow, timoomitirka afka ama tirmoomitirka oogada, biyo qandac ah ee saabun leh iyo sharootada gaargaarka koobaad*

Warbixinta xiriirka u dambeyay ee akhbaarta Lwaalidka*

Buugga gargaarka koobaad L Karbuuno fiican oo bateri dheeraada leh* L

Karbuuno fiican L Xirmada qalabka gargaarka koobaad* L

Bateri dheeraad ah L Saadka deg-degga ah ee gaariga ku jiraBateri fiican ee raadiayaha iyo/ama NOAA ee Lraadiayaha hawada* Koobiga qorshaha deg-degga ah L

Telefoon shaqeeya: telefoonka dhulka ama Lmobaylka*

Warbixinta xiriirka u dambeyay ee akhbaarta Lwaalidka

Dab-damiyaha shaqeeya, oo cadadka ugu Lyaraan uu yahay 2A 10 BC

Xirmada qalabka gargaarka koobaad: Lfaashadaha, cadaadiyaha sifaysan, bac baraf qabow ama bac qabow, timoomitirka afka ama tirmoomitirka oogada, biyo qandac ah ee saabun leh iyo sharootada gaargaarka koobaad

*Guriga badbaada deg-degga u soo qaado, haddii uu waqtiga ogolyahay.

Macluumadka tababarka deg-degga ee bixiyahaXirmada qalabka gargaarka Lkoobaad-taariiqda: Tababaraha: Xirmada qalabka gargaarka Lkoobaad-taariiqda: Tababaraha:

CPR – taariiqda L Tababaraha:

CPR – taariiqda L Tababaraha:

Taariiq – kale L Tababaraha:

Qorshaha tababarka deg-degga ah

Page 29: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta 25

Aaladaha digniinta iyo halisyada deg-degga ee degaanka

Qaababka deg-degga ah

Ku rakibidda iyo ku haynta aaladaha qaaca sheega L

Ku rakibidda iyo ku haynta aaladaha sheega karbonka (CO) L

Raadiyaha hawda ee NOAA L

Maqli kara wiishka dibadda ka yimaada L

Isteeshinada radiyaha ee degaanka oo tebiya digniinta hawada: L

Isteeshinnada TVda degaanaka oo tebiya digniinta hawda: L

Raadiayaha batteriga ku shaqeeya, oo bateri dheeraad leh L

Qaababka digniinno kale: L

Halisyada deg-degga ah ee degaanka

Ag-deggantahay warshadda kiimikada L

Ag-deggantahay meel ay maraan jid weyn ama jidka tareenka halkaaso kiimada laga qaado L

Ag-deggantahay warshaqd quwadda nuklearka siidaysa L

Ag-deggantahay webiga agtiisa ama dhul u badan in ay fatahaad soo gaarto L

Kuwo kale: L

Kuwo kale: L

Kuwo kale: L

Kuwo kale: L

Kuwo kale: L

Page 30: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

26 Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta

Qorshaha gargaarka deg-degga ee daryelka caruurta Taariqda qorshaha:_______________

Koobiga walidla

Qorshaha deg-degga ah ee (magaca bixiayaha):

Cinwaanka:

Telefoonka: Telefoon duwan:

Gormaan loo bahaanyahay in aan guriga isaga baxno….Xaggee ku wada kulmaynaa guriiga dibaddisa (sheeg cabbirka kooonaha, bartilmaameed ama hantida):

Magaca qofka xaaladaha deg-degga ah uu bixiyaha la xiriirayo, ee deegaanga:

Telefoon lambarka qofka xaaladaha deg-degga ah uu bixiyaha la xiriirayo ee deegaanka:

Magaca rugta 1 ee duwan ee daryeelka caruurta:

Cinwaanka:

Lambarka telefoonka: Mobaylka:

Magaca rugta 2 ee duwan ee daryeelka caruurta:

Cinwaanka:

Lambarka telefoonka: Mobaylka:

Marka aan u bahaanno in aan gabbad guriga dhexdiisa ka dhiganno…Xaggee ka joogi doonna guriga gudihiisa (ka warbixi dabaqa, dhinaca, qolka, iwm):

Qorshaha loo sameyay cudurrada uu jeermiskoodu faafoCaymiska haddii uu cunugga jirranyahay:

Caymiska haddii uu bixiyaha jirranyahay:

Page 31: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Mahad qaas oo u socota qof kasta oo fikraddiisa ka dhiibtay mashruuca:

Mary Berg, Xarunta Daryeelka Carruta ee Jaamacadda Minnesota (University of Minnesota Child Care Center)■■

Karen Cadigan, Jaamacadda Minnesota Xarunta Waxbarashada iyo Koritanka Hore (Center for Early Education ■■

and Development, University of Minnesota)

Neil Doughty, Waaxda Adeegyada Aadanaha ee Minnesota (Minnesota Department of Human Services)■■

Bob Fiske, Taliyaha Dab-damiska/ Maamulaha Xarunta Deg-degga (Emergency Operating Center)■■

Vicky Fodor, Laanta Minnesota ee Nabadsugida Waddanka iyo Maamulka Deg-degga (Minnesota Division of ■■

Homeland Security and Emergency Management)

Barb Fonkert, Laanta Minnesota ee Nabadsugida Waddanka iyo Maamulka Deg-degga (Minnesota Division of ■■

Homeland Security and Emergency Management)

Connie Forster, Taliyaha Dab-damiska Xiriirka Minnesota (Fire Marshals Association of Minnesota)■■

Jim Franklin, Xiriirka Sarkalla Nabadsugigga Minnesota (Minnesota Sheriffs’ Association)■■

Karen Jorgensen-Royce, Waaxda Caafimaadka ee Minnesota (Minnesota Department of Health)■■

Jerry Kerber, Waaxda Adeegyada Aadanaha ee Minnesota (Minnesota Department of Human Services)■■

Susan Kraemer, Bixiyaha Qoyska Shatiga u Leh Daryeelka Caruurta (Licensed Family Child Care Provider) ■■

Aggie Leitheiser Waaxda Caafimaadka ee Minnesota (Minnesota Department of Health)■■

Terri McNeil, Guriga Bulshada ee Caruurta iyo Adeegyada Qoyska (Children’s Home Society and Family Services)■■

Xiriirka Qoyska Shatiga u Leh Daryeelka Caruurta ee Minnesota (Minnesota Family Licensed Child Care ■■

Association): Katy Chase, Kathy Baumgart, Ann Chaffee, Miranda Oliver, Sheryl Warner

Dru Osterud, Waaxda Adeegyada Aadanaha ee Minnesota (Minnesota Department of Human Services)■■

Scott Parker, Ilaha Daryeelka Caruurta ee Minnesota iyo Tixraaca Wadashaqaynta (Minnesota Child Care ■■

Resource and Referral Network)

Samantha Pereira, Resources For Child Caring. Inc.■■

Marcia Schlattman, Child Care Choice, Inc.■■

Mary Vanderwert, Waaxda Waxbarashada ee Minnesota, Head Start Mashruuca Wadashaqaynta Gobolka ■■

(Minnesota Department of Education, Head Start State Collaboration Project)

Qoraalka ay diyaarisay Linda BerninLinda Bernin ay agaasimaha qorshaha deg-degga uga shaqaysay Nabadsugidda Waddanka ee Minnesota iyo Maamulka Deg-degga, Waaxda Qyraadka Dabiciiga ee Minnesota (Minnesota Department of Natural Resources), iyo Magaalada Plymouth. Waxaa kale oo ay ahayd qof shati u lahayd bixinta daryeelka caruurta, waxayna waaya aragnimada siinaysaa aqoon ku saabsan agaasinka deg-degga ee ka socota rugta daryeelka caruurta.

Page 32: DHS-5299-SOM 1-08 Badbaadinta Caruurta · Go’aanso sidii aad uga badbaadi lahayd xaaladaha halista. ee deg-degga ah qorshahaadana waalidkaaga la wadaag ..... 6 9. Qorshahaaga tababar

Iskhaashiga Jaalliyadda(Community Partnerships)

PO Box 64962St. Paul, MN 55164-0962

www.dhs.state.mn.us