dia 1 - logo kempen · bang voor heftige emoties •zelfstigmatisering –eerdere negatieve...

21/03/2016

1

Rouwen op de werkvloer Studiedag bedrijven

18 maart 2016

Ellen Ruys

Freelancer Werkgroep Verder

©WGV 2015

Werkgroep Verder

©WGV 2015

• °2000

• Terreinorganisatie

• Expertisecentrum postventie

• Maakt deel uit van Zelfmoord 1813

• Verschillende samenwerkingsverbanden

Nabestaanden na zelfdoding

©WGV 2015

• Direct – indirect

• 6 - 25 /zelfdoding

• Risicogroep

POSTVENTIE

=

PREVENTIE

Overzicht

©WGV 2015

Rouwen na zelfdoding

Rouwen op de werkvloer

Omgaan met de pers

Werkgroep Verder

Kennismaking

• Rondje: wie is wie?

• Wat zijn jullie verwachtingen van deze vorming?

• Op welke vragen hopen jullie een antwoord te vinden?

©WGV 2015

Wat als…?

©WGV 2015

21/03/2016

2

Rouw?

Rouw is...het geheel van reacties bij het verlies van iets

of iemand waarmee men een betekenisvolle relatie had. (De Groot & De Keijser, 2005)

Rouw heeft een invloed op verschillende terreinen:

• Lichamelijk

• Emotioneel

• Cognitief

• Gedragsmatig

©WGV 2015

Onze rouwcultuur

©WGV 2015

Je moet het verwerken,

loslaten

Tijd heelt alle wonden

Je moet verder (voor je

kinderen)

Je moet de draad terug

opnemen

Je komt er sterker uit

Het (pijn, verdriet) gaat

wel over

Je moet er doorheen

Geef het een plaats

Nieuwe visie op rouwen

Duale procesmodel (Stroebe & Schut, 2001)

©WGV 2015

Nieuwe visie op rouw

• Verlies & rouw = uniek geen vast patroon

• Dynamisch proces

• In voortdurende interactie met de omgeving

• Onbepaald in tijd, levenslang

• Rouwen als ‘groeiproces’, ‘veranderingsproces’

• Ook positieve gevoelens mogelijk

• De band met de overledene hoeft niet doorgesneden te

worden

• Niet loslaten, maar verbinden & anders vasthouden

• Tijd heelt niet maar verzacht de wonden

©WGV 2015


• Specifieke rouwthema’s

• Impact en intensiteit rouwproces, afhankelijk van:

– Leeftijd overledene

– Duur en intensiteit v/d relatie

– Aard v/d relatie

– Onverwacht karakter van overlijden

– Manier van overlijden (plaats, methode, tijd …)

– Reacties omgeving op rouwgedrag

– Persoonlijke factoren

• Geslacht, leeftijd, draagkracht, privéomstandigheden, eerder verlies

– Uitleg aan het kind over het overlijden

©WGV 2015


Met welke rouwthema’s bij nabestaanden na zelfdoding

werd je als hulpverlener/collega/werkgever reeds

geconfronteerd?

Hoe ging je er mee om?

©WGV 2015

21/03/2016

3

Rouwthema’s

©WGV 2015

Rouwthema’s

Shock en verbijstering • Tgv onverwachte karakter of methode

Ontkenning

Verdriet Verlatenheid en eenzaamheid

©WGV 2015

Rouwthema’s

Schuldgevoelens – Had ik maar…

•Zelfverwijten:

– Zelfdoding niet voorkomen?

– Zelfdoding mee veroorzaakt?

– Te weinig gedaan?

– Niets gemerkt of signalen onvoldoende onderkend?

Schaamte

•Negatieve indruk van omgeving

•< over praten & nieuwe contacten aangaan

©WGV 2015

Rouwthema’s

Waarom?

• Zoeken verklaringen en oorzaken

• > controle, > innerlijke rust

• Reconstructie zelfdoding

– Plaats van de zelfdoding

– Afscheidsbrief

©WGV 2015

Rouwthema’s

Vraag naar de omstandigheden •Wat is er precies gebeurd? Hoe?

•Wat ging eraan vooraf? Wat was de aanleiding?

•Wie was er (eerst) bij?

•Hoe lang heeft het geduurd vooraleer hij/zij gestorven is?

•Heeft hij/zij veel geleden?

•Heeft hij/zij zich op het allerlaatste moment nog bedacht?

•…

Machteloosheid

©WGV 2015

Rouwthema’s

Angst

•Herhaling > zelfdoding als ‘mogelijke oplossing’

•Erfelijkheid

•Om nieuwe relaties aan te gaan

•Om zelf suïcidaal te worden

Agressie en kwaadheid

•‘Afwijzing’ en beschuldiging

•Ervaren gevoelens

•Op zichzelf, overledene en omgeving, samenleving, media, ...

©WGV 2015

21/03/2016

4

Rouwthema’s

Aandacht en concentratie

•Geïrriteerd

•Slaapmoeilijkheden

•Moeilijker omgaan met dagelijkse problemen

•Preoccupatie met suïcide

•…

©WGV 2015

Rouwthema’s

Identificatie

•Gevaar voor kopieergedrag!

Depressie en/of suïcidaliteit

©WGV 2015

Rouwthema’s

Opluchting

•1/10

•Overledene is ‘vrij van lijden’

•Einde aan zorgen en angst, ondraaglijke/hopeloze situatie

Eigen leven terug in handen nemen

©WGV 2015

Rouwthema’s

De omgeving

•Taboe en stigma

•Vermijdingsgedrag omgeving

– Onzekerheid

– Confrontatie dood – zelfdoding

– Bang voor heftige emoties

•Zelfstigmatisering

– Eerdere negatieve reacties uit omgeving

– Anderen niet willen belasten met verhaal

– “Alleen andere nabestaanden begrijpen mij”

©WGV 2015

Bemoeilijkte rouw

= chronische, vastgelopen rouw

Allesoverheersend verdriet

Het dynamische karakter van het rouwproces ontbreekt

•Vermijden van de realiteit

•Gepreoccupeerd blijven met de overledene

•Situaties vermijden die herinneren aan het verlies

•Hevige en langdurige kwaadheid

•Depressiviteit & suïcidale ideaties

•...

Doorverwijzing naar professionele hulpverlening!

©WGV 2015

Rouwen op de werkvloer

Belang van een rouwprotocol!

3 situaties:

•Medewerker verliest een dierbare door zelfdoding

•Hulpverlener verliest een cliënt/patiënt door zelfdoding

•Medewerker komt te overlijden door zelfdoding

©WGV 2015

21/03/2016

5

Medewerker verliest een dierbare

• Welke stappen nemen jullie al in jullie organisatie/bedrijf?

• Welke stappen willen jullie nemen?

• In de periode tussen overlijden en uitvaart

• In de periode na de uitvaart

©WGV 2015


©WGV 2015

“Het simpele bloempje op mijn bureel bij mijn terugkeer door een collega, die niet

persoonlijk kon deelnemen aan de uitvaart, was zo’n mooi gebaar”

“De persoonlijke rouwkaartjes met een eigen woordje van vrienden en collega’s van de werkvloer betekenden een grote

steun voor mij”

“Ik was blij dat men mij bleef betrekken

bij de sociale activiteiten van het bedrijf, maar mij de vrijheid liet om er al dan niet aan deel te

nemen”


Tips voor collega’s - omgaan met een rouwende collega:

• Basishouding = open & empathisch

• Luisteren – “er zijn”

• Zoek zelf en durf contact op te nemen

• Niet: ‘hoe gaat het?’, wel: ‘hoe voel je je?’

• Mijd persoon niet, doe gewoon en spreek over alledaagse dingen

• Maak het verlies bespreekbaar + naam noemen

• Niet veroordelen en minimaliseren

• Ups en downs zijn eigen aan het rouwproces

• Kom af en toe terug op het verlies

• Respecteer de privacy van het gesprek

• Wees niet rancuneus als de collega er niet met jou over praat

• Geef toe dat je niet weet hoe te reageren

©WGV 2015


Checklist voor werkgevers:

1. Het bericht komt binnen

2. Informeren

3. Contact met getroffen medewerker

4. Organisatorische aanpassingen

5. Tussen overlijden en uitvaart

6. Uitvaart

7. Praktische regelingen

8. Ondersteunen terugkeer

9. Organisatie eerste werkdag

10. Rouwbegeleiding & nazorg

11. Ziekmelding

12. Evaluatie

©WGV 2015



– Juist en volledig?

– Medewerker op het werk?

2. Informeren

– Medewerker informeren

– Hoe, wie, waar en wanneer?

– Naaste collega’s en manager

– Directie en afdeling HR ivm registratie afwezigheid

3. Contact met getroffen medewerker

– Huisbezoek

– Rouwverlof, bezoek, uitvaart, hulpverleningsmogelijkheden

©WGV 2015



– Afspraken regelen of afzeggen

– Prioriteiten takenpakket

– Overname werkzaamheden

– Communicatie naar klanten


– Rouwregister, stille ruimte

– Personeel informeren over uitvaart + wie gaat?

– Rouwkrans of bloemstuk voorzien

6. Uitvaart

– Bijdrage leveren

– Napraten

©WGV 2015

21/03/2016

6


7. Praktische regelingen

– Ondersteuning bij juridische, financiële zaken?

8. Ondersteunen terugkeer

– Regelmatig contact bij afwezigheid

– Bespreken re-integratie: wanneer, hoe, tempo, aanpassing

werkzaamheden, afspraken

– Voorbereiding op mogelijke reacties (welke info werd gegeven)

9. Organisatie eerste werkdag

– Kleine attentie

– Gezamenlijke start met de afdeling

– Briefen (medewerker, HR)

– Tijd en ruimte voor contact met collega’s ©WGV 2015


10.Rouwbegeleiding & nazorg

– Verliesverwerking ∈ functioneringsgesprek

– Extra aandacht op bijzondere dagen

– Wensen en mogelijkheden mbt (professionele) rouwzorg

– Vervolggesprek mbt reïntegratie

11.Ziekmelding

– Omstandigheidsverlof (3 dagen)

– Vervolgens ziekteverlof

12.Evaluatie

– 1 jaar later: kaartje, bloemetje, verlofdag…

– Bijzondere dagen

©WGV 2015


Tips voor werkgevers:

• Voorzie een draaiboek/rouwprotocol (en gebruik het!)

• Kennis over rouwproces

• Voorzie opleiding en interne aanspreekpunten

• Informeer nieuwe werkgevers en -nemers

• Heb geduld en toon begrip

• Neem zelf initiatief en neem contact

• Draag zorg voor de andere collega’s!

• Inlichten over bestaan van Werkgroep Verder

©WGV 2015

Medewerker overlijdt door zelfdoding

• Welke stappen nemen jullie al in jullie organisatie/bedrijf?

• Welke stappen willen jullie nemen?

• In de periode tussen overlijden en uitvaart

• In de periode na de uitvaart

©WGV 2015


©WGV 2015

“De leidinggevende van mijn partner belde me op met de vraag of ze aan de

afscheidsplechtigheid mochten deelnemen en later was er een verder contact met de vraag of

ze ook een inbreng mochten doen in de afscheidsceremonie.”

“We werden opgevangen door slachtofferhulp en hielden

vervolgens een groepsgesprek met een externe psycholoog. Op de

afdeling werd een rouwregister en een stille ruimte geopend.”


• Overlijden elders, maar ook in de gebouwen of op de

terreinen van de organisatie!

• Impact op collega’s, klanten…

• Zorg en aandacht voor nabestaanden én collega’s

• ~ tips ‘medewerker verliest een dierbare’

©WGV 2015

21/03/2016

7


Checklist voor werkgevers: Overlijden op de werkvloer

1.Melding aan bevoegde instanties

– Politie

– Wetsgeneesheer

– Begrafenisondernemer

2.Overige: zie ‘overlijden elders’

©WGV 2015


Checklist voor werkgevers: Overlijden elders


2. Contact met nabestaanden

3. Slechtnieuwsmelding personeel

4. Opvang personeel en info over zelfdoding



7. Uitvaart en/of herdenkingsplechtigheid

8. Nazorg

9. Evaluatie

©WGV 2015



– Juist en volledig?

– Partner op het werk?

– Plaats van overlijden

– Crisisteam samenroepen

2. Contact met nabestaanden

– Directie neemt dezelfde dag contact op + huisbezoek

– 1ste gesprek

• Bespreken: info collega’s (openheid maar geen details), rouwverlof

• Ruimte voor gevoelens

• 2de gesprek plannen voor verdere afspraken

– 2de gesprek

• Bespreken: verwachtingen tav het bedrijf, bezoekmogelijkheden,

afscheid nemen, bijwonen uitvaart…

©WGV 2015


3. Slechtnieuwsmelding personeel

– Directe collega’s eerst (afwezigen!)

– Hulp van: preventieadviseur, externe dienst, externe

hulpverleners…

– Doel:

• Boodschap overbrengen

• Ruimte geven voor reacties, emoties

• Informeren over praktische gang van zaken

• Informeren over hulpverleningsmogelijkheden

– Hoe:

• Direct en to the point

• Correcte info

• Feitelijk, niet sensationeel of gedetailleerd

• Laten ventileren

©WGV 2015


4. Opvang personeel en info over zelfdoding

– Tijdens als na slechtnieuwsmelding

– Belang van correcte info over zelfdoding en hulpverlening

– Alertheid voor signalen bij medewerkers en risicomedewerkers


– Afspraken regelen of afzeggen

– Prioriteiten takenpakket

– Overname werkzaamheden

– Communicatie naar klanten

– Opruimen werkplek (gewenst met nabestaanden)

©WGV 2015



– Herdenkingsplek inrichten, collega herdenken

– Personeel informeren over uitvaart + wie gaat?

– Rouwkrans of bloemstuk voorzien

7. Uitvaart en/of herdenkingsplechtigheid

– Korte afscheidingsplechtigheid in het bedrijf, evt. met

nabestaanden

– Napraten

©WGV 2015

21/03/2016

8


8. Nazorg

– Verliesverwerking ∈ functioneringsgesprek

– Extra aandacht op bijzondere dagen

– Alertheid signalen en risicomedewerkers

– Wensen en mogelijkheden mbt (professionele) rouwzorg

– Herdenking op de werkvloer op speciale dagen

9. Evaluatie

– Rustig moment, na de uitvaart

– Oog voor wat beter kon + aanvullen of bijstellen rouwprotocol

©WGV 2015

Omgaan met de pers

Wie, wat, wanneer, waar, hoe…?

Ervaringen met de pers? Aandachtspunten?

©WGV 2015

Omgaan met de pers

3 cruciale momenten:

1. Vooraf de persmededeling

2. Tijdens de persmededeling

3. Na de persmededeling

©WGV 2015

Omgaan met de pers

Vooraf de persmededeling

1.Benoem een communicatieverantwoordelijke (CV) &

woordvoerder

– ∈ crisisteam

– Woordvoerder = directeur of bestuurslid

– CV zorgt voor praktische en inhoudelijke voorbereiding v/d

persmededeling

• Kent de feiten

• Volgt de actualiteit

• Coördineert de verspreiding van informatie

©WGV 2015

Omgaan met de pers


2. Alleen de woordvoerder staat de media te woord

– Medewerkers verwijzen journalisten door naar CV

– Zorg voor vertrouwenspersoon of klankbord voor medewerkers

3. Communiceer eerst intern, dan pas naar buiten

©WGV 2015

Omgaan met de pers


4.Stel een persbericht op

– Omvat: 1) titel, 2) inleiding, 3) tekst, 4) contactgegevens

woordvoerder, (5) bijlagen

– 6W’s & hoe

– Let op:

• Beperkt tot de feiten

• Met respect voor overledene, (wensen) familie...

• Geen speculaties over oorzaken imitatiegedrag!

©WGV 2015

21/03/2016

9

Omgaan met de pers


5. Nodig de pers uit

– Neem zelf initiatief en houd controle

– Zo snel mogelijk

– In de organisatie, maar afgeschermd

– Telefoon? Noteer de vragen, bereid voor en bel terug

©WGV 2015

Omgaan met de pers

Tijdens de persmededeling

•Zorg ervoor dat je voldoende op de hoogte bent van de feiten (naam,

leeftijd, functie, etc. van de overledene)

•Noteer een aantal kernwoorden, zodat je niets vergeet te zeggen

•Bereid je voor op een aantal standaardvragen zoals:

– Wat zijn de reacties van familie, collega’s, ... op het overlijden?

– Welke maatregelen ter preventie van zelfdoding neemt de

organisatie?

– Hoe vermijdt u een dergelijk voorval in de toekomst?

•Betuig je medeleven met de familie en vrienden van de overledene

©WGV 2015

Omgaan met de pers


•Wees eerlijk over de doodsoorzaak, maar geen details

•Boodschap kort en bondig, niet: “geen commentaar” Zeg beter:

– “In het belang van het onderzoek kan ik u deze informatie nog

niet geven”

•Benadruk je eigen boodschap:

– “Het belangrijkste om te onthouden is...”

– “De kern is...”

©WGV 2015

Omgaan met de pers


•Bewustzijn van schadelijke gevolgen van mediaberichtgeving!

•Moedig journalisten aan om op een correcte en respectvolle manier te

berichten over zelfdoding. Dit doen ze door:

– De daad niet te dramatiseren of te romantiseren;

– De complexiteit van zelfdoding te beschrijven (er is nooit één

oorzaak), en de risicofactoren en signalen te benoemen;

– …

©WGV 2015

Omgaan met de pers


•Moedig journalisten aan om op een correcte en respectvolle manier te

berichten over zelfdoding. Dit doen ze door:

– …

– Hoop te geven, te benoemen dat praten kan helpen en

(professionele) hulp beschikbaar is (zowel in de organisatie als

erbuiten);

– Het gratis en anonieme nummer van de Zelfmoordlijn (1813) en

de bijhorende website (www.zelfmoord1813.be) te vermelden;

– De ‘Mediarichtlijnen inzake zelfdoding’ van Werkgroep Verder te

raadplegen (www.zelfmoord1813.be/media).

•Blijf positief en vriendelijk, en stel je niet defensief op

©WGV 2015

Omgaan met de pers

Na de persmededeling

• Wees alert voor online reacties

• Reageer correct bij onjuistheden in de pers

• Melden aan Werkgroep Verder

©WGV 2015

http://www.zelfmoord1813.be/

http://www.zelfmoord1813.be/media

21/03/2016

10

Omgaan met de pers

Nood aan meer informatie of ondersteuning?

02/361 21 28

[email protected]

©WGV 2015

En tot slot…

Je kan je best voorbereiden want…

©WGV 2015

Werkgroep Verder

©WGV 2015

©WGV 2016

(1) Lotgenotencontact

Gespreksgroepen: open – gesloten

©WGV 2016

Lotgenotencontact

1 mei wandeling

2010: Grobbendonk (Antwerpen)

2011: Lombardsijde (West-Vlaanderen)

2012: Zutendaal (Limburg)

2013: Deinze (Oost-Vlaanderen)

2014: Gaasbeek (Vlaams-Brabant)

2015: Kalmthoutse Heide (Antwerpen)

2016: Zoniënwoud (Brussel)

©WGV 2016

21/03/2016

11

Lotgenotencontact

Dag van de Nabestaanden

15de Dag van de Nabestaanden

Zaterdag 19 november 2016

Elewijt – Zemst

Conferentie- en ontmoetingsdag

voor

nabestaanden na zelfdoding

hulpverleners & politie

©WGV 2016

Lotgenotencontact

©WGV 2015

Lotgenotencontact

Online gespreksgroep – ook voor jongeren

Iedere laatste woensdag van de maand

tussen 19u-21u

©WGV 2015

Lotgenotencontact

Online forum

©WGV 2016

Lotgenotencontact

Herinneringssite

www.ikdraagjemee.be

©WGV 2015

Lotgenotencontact

Website

www.zelfmoord1813.be/nabestaanden www.werkgroepverder.be

©WGV 2015

http://www.zelfmoord1813.be/nabestaanden

http://www.werkgroepverder.be/

21/03/2016

12

Lotgenotencontact

Webwinkel

•Boeken: kinderen, jongeren, volwassenen

•Rouwbandjes

•Troostknuffels

•… Ik draag je mee Left 2 soon

©WGV 2015

(2) Media

• ‘Mediawatch’

• Medewerking aan interviews

• Gastcolleges mediarichtlijnen

• Uitreiking mediaonderscheiding

©WGV 2015

Mediaonderscheiding

2004: Veerle Beel (De Standaard)

2005: Guinevere Claeys (Knack)

2006: Bart De Myttenaere

2007: Veerle Maes (Goed Gevoel)

2008: Lea Van Hoeymissen (VRT – ter Zake)

2009: Gitte Van Hoyweghen (VRT – Koppen)

2010: Maud Vanhauwaert (VRT – Alaska)

2011: Nathalie Basteyns (Canvas – Taboe)

2012: Filip Rogiers (De Standaard)

2013: Stefanie De Jonge (Humo)

2014: De Ridder (Fictie reeks – Eén)

2015: Ine Renson (De Tijd)

2016: ?

Te raadplegen op www.zelfmoord1813.be/media

OPROEP: insturen laureaten [email protected] ©WGV 2015

(3) Deskundigheidsbevordering

Vormingsmodules:

• Rouw na zelfdoding

• Hulpverlener als nabestaande

• Rouwen op de werkvloer

• Mediarichtlijnen

• Op vraag & op maat

©WGV 2015

(4) Sensibilisering

• Folders

• Affichecampagnes

• Radio- en tvspots

Elke zelfdoding is een verhaal dat te vroeg stopt…

Wie achterblijft, moet verder…

©WGV 2015

Contact

Werkgroep Verder: www.zelfmoord1813.be/nabestaanden

[email protected]

Beertsestraat 21 - 1500 Halle

T 02 361 21 28

Livia Anquinet: [email protected]

G 0472 18 84 45

©WGV 2015

http://www.zelfmoord1813.be/media

mailto:[email protected]

http://www.zelfmoord1813.be/nabestaanden



dia 1 - logo kempen · bang voor heftige emoties •zelfstigmatisering –eerdere negatieve...

Documents