doretta boomsma kees kristelijn tom van tent becking henk ...€¦ · henk folkers (averis, lid)...

1

Deltaplan Erwinia

Deel C

Doretta Boomsma

Kees Kristelijn

Tom van Tent Becking

Henk Velvis

Het Erwinia Team heet u van

harte welkom!

Deltaplan Erwinia

Deel C

Het spoorboekje

20:00 Opening

20:05 Het Deltaplan

20:10 Detectie & Epidemiologie

20:20 Initiële besmetting

20:50 Pauze

21:05 De teelt

21:35 Bewaring

21:45 Discussie & vragen

22:30 Afsluiting

Opening

2

Deltaplan Erwinia

Deel C

5,9

5,3 0,8

5

5

Gemiddelde schade over de jaren

2003-2007: 22 M€

Deklassering

Afkeuring

Aankoop nieuw pootgoed

Schade handelsbedrijven

Imago schade

Bron: LEI, 2008

Financiële schade

Deltaplan Erwinia

Deel C

Deltaplan Erwinia

Meer onderzoek nodig naar:

Initiële besmetting

Verspreiding

Teeltmaatregelen

Waarom?

Project “Bacterie vrije pootgoedteelt“

2005-2009

Onderzoek naar verschillende risico

factoren

DOEL

Resultaat

3

Deltaplan Erwinia

Deel C

Wetenschappelijk onderzoek

Toegepast onderzoek

Praktijk onderzoek

Het Deltaplan

Deltaplan Erwinia

Deel C

50% PA = € 225.000/jr

50% NAO/HBAG = € 225.000/jr

Financiering

4

Deltaplan Erwinia

Deel C Organisatie

Samenstelling stuurgroep Upt Hiddema (LTO Werkgroep Pootaardappelen, voorzitter) Jan Gottschall (NAO, secretaris)

Erik Greve (PA, lid) Jan Hoogland (LTO, lid) Daniëlle Kroes (KAVB, lid) Hans Schollaart (EL&I, lid) Rudolf Visser (NAO, lid) Henk van de Woude (NAO, lid)

Samenstelling projectcommissie Jan Hoogland (LTO, voorzitter) Henk vd Haar (NAK, secretaris)

Jan Aalbers (KWS, lid) Maria Bergsma-Vlami (EL&I, lid)

Sjefke Allefs (Agrico, lid) Ge van den Bovenkamp (NAK, lid) Tjalling Douma (Agrico, lid) Jan van der Wolf (WUR-PRI, lid) Harm Steenhuis (HZPC, lid) Joop van Doorn (WUR-PPO, lid) Jelle Bruin (LTO, lid) Doretta Boomsma (Erwinia Team) Henk Folkers (Averis, lid) Henk Velvis (Erwinia Team)

Maurice Kuijlen (Meijer, lid) Kees Kristelijn (Erwinia Team)

Deltaplan Erwinia

Deel C


Versmering

Detectie & Epidemiologie

Bewaring

Wetenschappelijk onderzoek

Toegepast onderzoek

Praktijk onderzoek

Onderzoek Deel C

5

Deltaplan Erwinia

Deel C

Ken uw vijand

Detectie &

Epidemiologie

Deltaplan Erwinia

Deel C

Erwinia carotovora ssp. atroseptica (Eca)

Nu: Pectobacterium atrosepticum (Pa)

Erwinia chrysanthemi (Ech)

Nu: Dickeya dianthicola en -solani (Ds)

Erwinia carotovora ssp. carotovora (Ecc)

Nu: Pectobacterium carotovorum ssp. carotovorum (Pcc)

Zwartbeen

Stengelnatrot

Naamgeving

Bacterienatrot

6

Deltaplan Erwinia

Deel C

Detectie &

Epidemiologie

knolmonster

naveleinde

DNA-extractie

Deltaplan Erwinia

Deel C

7

Deltaplan Erwinia

Deel C

0

10

20

30

40

50

60

70

sch

il

ba

sis

mid

den

top

sch

il

ba

sis

mid

den

top

sch

il

ba

sis

mid

den

top

Festien Kondor Seresta

% k

no

llen

Alleen vPcc

Dickeya + vPcc

Alleen Dickeya spp.

…. ook als er géén Erwinia in het naveleinde zit ….

Maar……!

Deltaplan Erwinia

Deel C

Vacuümtoets

Monster uit partij

1

2 3

5

7 dagen bij 25 oC

Knollen aftellen in pools

Water toevoegen en in Henkovac

4

8

Deltaplan Erwinia

Deel C

Vacuümtoets

veld OBJECT rij/plant datum Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc

203 Seresta - groot 3-6 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet 38,24 Undet

205 Kuroda - klein 4-5 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

207 Seresta - groot 2-12 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

211 Seresta - klein 2-7 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

211 Seresta - klein 2-8 28-jun Undet Undet 32,92 Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

211 Seresta - klein 4-7 28-jun Undet Undet Undet Undet 31,01 Undet Undet 27,74 39,96 Undet 29,85 Undet

213 Seresta - klein 2-4 28-jun Undet Undet Undet Undet 30,69 Undet Undet 28,49 Undet Undet 26,24 Undet

216 Kuroda - groot 1-11 28-jun Undet Undet Undet Undet 29,01 Undet Undet 27,23 Undet Undet 20,52 36,58

218 Seresta - groot 3-9 28-jun Undet Undet Undet Undet 27,09 Undet Undet 23,70 Undet Undet 21,12 Undet

218 Seresta - groot 2-7 28-jun Undet 27,65 Undet Undet 28,89 Undet Undet 26,73 Undet Undet 23,03 Undet

224 Seresta - groot 2-6 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

225 Kuroda - groot 3-9 12-jul Undet Undet Undet Undet 24,96 Undet Undet 25,42 Undet Undet 21,61 Undet

228 Seresta - klein 3-2 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

228 Seresta - klein 3-11 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet 38,94 Undet Undet 39,68 Undet



229 Seresta - groot 1-9 5-jul Undet 35,17 31,41 Undet 23,37 Undet Undet 23,29 Undet Undet 23,02 Undet

229 Seresta - groot 3-8 28-jun Undet 33,43 28,40 Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

230 Kuroda - klein 2-10 28-jun Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

232 Seresta - klein 3-12 12-jul Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet Undet

233 Kuroda - groot 4-1 28-jun Undet 28,69 28,59 Undet 24,35 Undet Undet 22,69 Undet Undet 20,98 38,42

235 Seresta - groot 4-1 28-jun Undet 32,80 34,00 Undet 24,82 Undet Undet 24,65 Undet Undet 25,32 Undet

Normaal Vacuum

Naveleinde uitslag Ongecrusht Gecrusht +PEBGecrusht

Deltaplan Erwinia

Deel C Ziekteverloop

9

Deltaplan Erwinia


Deltaplan Erwinia


10

Deltaplan Erwinia

Deel C

START Erwinia kan overal in de knol zitten. Alleen het naveleinde

steken geeft een onderschatting van de besmetting

Het ziekte verloop in het veld lijkt per type Erwinia te

verschillen

De groep vPcc laat zich in het veld later zien dan Ds

Een vervroeging van de teelt kan bijdragen aan

vermindering van het vPcc probleem

Als uit een toets blijkt dat zowel Ds als vPcc aanwezig zijn

dan is de kans op symptoomplanten in de nateelt het

grootst

Een test van het uitgangsmateriaal kan bijdragen aan het

verminderen van Erwinia problemen

Detectie &

Epidemiologie

Meten = Weten = Kans op minder Erwinia

Deltaplan Erwinia

Deel C Initiële besmetting

11

Deltaplan Erwinia

Deel C Introductie routes

Introductie via

mens of machines

Deltaplan Erwinia


Monitoring partijen vanaf miniknollen

Verspreiding van Erwinia

Overleving Erwinia in besmette percelen

12

Deltaplan Erwinia

Deel C Monitoring Mini

Monsters in alle stadia

teeltcyclus

11 partijen 08V en 09V gevolgd (Kondor en Spunta)

Pootmachines

Grond

Onkruiden

Stengels/blad/wortels

Loofklappers

Rooimachines

Knollen (najaar/voorjaar)

Sorteerders/leesbanden

Deltaplan Erwinia

Deel C

Verloop besmettingen

knollen

13

Deltaplan Erwinia

Deel C Types Erwinia’s

Welke Erwinia types komen voor in de geoogste partijen knollen ?

Deltaplan Erwinia

Deel C

Waar 1e

besmettingen ?

Eerste

besmettingen

veelal al in het 1e

of 2e jaar.

14

Deltaplan Erwinia

Deel C

Herkomst

knolbesmetting

Zijn de knolbesmettingen te herleiden tot besmettingen in het

voortraject ?

Deltaplan Erwinia

Deel C Verspreiding

Verspreiding van Erwinia vanuit zieke planten

In 2011 en 2012

proefvelden verspreiding

van besmette naar

flankerende schone rijen

(mini’s).

15

Deltaplan Erwinia

Deel C Verspreiding

Verspreiding van Erwinia vanuit zieke planten

In 2011 en 2012

proefvelden verspreiding

van besmette naar

flankerende schone rijen

(mini’s).

Deltaplan Erwinia

Deel C

Verspreiding door

aerosolen

In 2010 luchtmonsters

tijdens klappen in veldjes

met Ds en vPcc

besmetting.

16

Deltaplan Erwinia

Deel C Overleving

Overleving in percelen met zware Erwinia besmetting in het voorafgaande jaar

Mini-planten tussen volggewas

Volggewas Grond Onkruiden AardappelopslagMini-planten

Jaar Volggewas Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc

2009 Gras 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Mais 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

2010 Gras 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Kool 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Wintertarwe 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 35 5

2011 Mais 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Kool 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Suikerbiet 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 15

= Dickeya (Ds) = vPcc 0 = geen Erwinia

Deltaplan Erwinia


Eerste introductie Erwinia besmetting niet

evident toe te schrijven aan besmette machines

Waarnemingen monitoring en flankerend

onderzoek wijzen op introductie o.m. via de

lucht

Herkomst besmettingen in aantal gevallen nog

steeds niet duidelijk

Overleving gedurende een vruchtwisselings-

periode in grond en via tussengewassen of

onkruiden niet waarschijnlijk

Conclusies stemmen overeen met die van

internationaal onderzoek

17

Deltaplan Erwinia

Deel C

Er zijn meer invalspoorten dan werd aangenomen


Consequent doortoetsen vanaf 1e veldgeneratie

Partijen met besmetting consequent verwijderen

(‘trap van boven schoonvegen’)

Probeer besmettingsroutes te doorbreken (b.v.

spuiten tegen insecten; niet loofklappen)

Verkorting afkapsysteem

Op termijn: stammenteelt 1e – 4e jaars ruimtelijk

scheiden van overige teelt

Deltaplan Erwinia

Deel C

PAUZE

18

Deltaplan Erwinia

Deel C

Teeltcyclus

Teelt & Versmering

Voor kiemen

Poten

Veld periode

Loof doding

Oogst

Bewaren

Sorteren

Veldperiode:

Bemesting

Selectie

Versmering

Loofdoding:

Methoden

Sorteren

Geen onderzoek

Voorkiemen:

Kiem onderzoek

Voorkiem methode

Poten:

Maatsortering

Oogst

Rooimethoden

Ontsmetten bij oogst

Zwadrooien

Bewaren

Drogen of niet

Deltaplan Erwinia

Deel C

In 2009 en 2011 Zwaar

besmette partijen laten

kiemen en vaststellen of

Erwinia in de kiem zit

Voorkiemen

19

Deltaplan Erwinia

Deel C Voorkiem methode

In 2009 Zwaar besmette

partijen op verschillende

manieren voorgekiemd

Statistisch geen verschil.

Deltaplan Erwinia

Deel C Voorkiem methode

20

Deltaplan Erwinia

Deel C Maatsortering

In 2009 en 2010 totaal 3

proefvelden met 7

besmette partijen van

diverse rassen Tussen groot en klein statistisch geen verschil.

Deltaplan Erwinia

Deel C Maatsortering

Foto van verschillende

maten

21

Deltaplan Erwinia

Deel C Ras effecten?

Bron:

ILVO

Deltaplan Erwinia

Deel C

Slechts en klein deel van aardappelkiemen (bij een

zwaar besmette partij) bevat Erwinia.

De beste methode van voorkiemen kan per ras

verschillen.

De gebruikte maatsortering had geen invloed in de

opkomst.

Het aantastingsverloop werd niet beïnvloed door de

grootte van de knollen.

In de nateelt van de grote knollen werd meer Erwinia

gevonden

Voor het poten

22

Deltaplan Erwinia

Deel C Voor het poten

Een goed begin is het halve werk

Weinig Erwinia in kiemen gevonden Voorkom

kiembreuk

Stem de beste methode van voorkiemen af met

handelshuis ga niet voor een ingesleten gewoonte,

maar optimaliseer

Uit besmette grote knollen kan meer Erwinia “lekken”

dan uit kleine knollen gebruik geen grote maat

Deltaplan Erwinia

Deel C Bemesting

Beide jaren statistisch geen verschil

tussen bemestingsvarianten in

expressie In 2009 en 2010 vier

bemestingstrappen

aangelegd in 2 rassen

23

Deltaplan Erwinia

Deel C Bemesting

Beide jaren statistisch geen verschil

tussen bemestingsvarianten in

maskering

In 2010 en 2011 nateelt

van de bemestings

trappen aangelegd

Deltaplan Erwinia

Deel C

Verspreiding via

contact

In 2009 en 2010 onderzocht

wat de versmering uit een

besmette strook in de

praktijk kan veroorzaken

24

Deltaplan Erwinia

Deel C

Verspreiding via

contact

Deltaplan Erwinia

Deel C

De hoogte van de bemesting heeft geen invloed op

het ziekteverloop in het veld.

Ook is er geen invloed op het aantal planten dat

symptomen laat zien.

In de nateelt werden geen effecten gezien die duiden

op maskering.

Het maakt niet uit hoe je door je gewas gaat, kans op

versmeren is er altijd.

Veldperiode

25

Deltaplan Erwinia

Deel C

Beschadiging/aantasting van het gewas maakt de

toegang voor Erwinia gemakkelijk. Voorkom dit!!

Bemest evenwichtig en denk daarbij niet alleen aan

NPK, maar gehele complex van elementen.

Blijf uit het gewas, zeker als het nat/vochtig is!!!

Spuitpaden systeem heeft voordeel dat minder

gewas beschadigd raakt en vrijstaand water geen

kans heeft.

Bestrijdt insecten effectief en op de juiste manier.

Veldperiode

Elke fout in de teelt wordt door Erwinia afgestraft

Deltaplan Erwinia

Deel C

Aardappelloof

1 ha = 24.000 liter water

Loofdoding

26

Deltaplan Erwinia

Deel C Loofdoding

Deltaplan Erwinia

Deel C

Monitoring

loofdoding

Pieken bij loofklappen en dochterknollen na rooien

27

Deltaplan Erwinia

Deel C Loofdoding

Deltaplan Erwinia

Deel C

Op basis van meerjarig onderzoek is de beste optie

voor loofdoding: volveldsspuiten en vervolgens na

ca. 5 – 7 dagen klappen.

In monitoring veel positieve monsters bij loofdoding

en oogst

In percelen met besmet loof wordt ook veel besmette

nateelt gevonden

Na loofdoding kan tot 3 weken nadien nog besmette

loofresten worden gevonden

Loofdoding

28

Deltaplan Erwinia

Deel C

Zorg dat het gewas tijdig afrijpt. Minder blad bij de

loofdoding zorgt voor minder risico’s op

besmettingen

Niet alle besmettingen in planten zijn te zien. Ga er

dus vanuit dat alle percelen besmet zouden kunnen

zijn en reinig en ontsmet na elk perceel.

Veel blad tussen de ruggen is een risico voor

verspreiding via diverse routes

Klappen in een fris gewas zorgt voor veel open

invalspoorten. Hiermee wordt het voor o.a. aerosolen

erg gemakkelijk gemaakt

Loofdoding

LOOFKLAPPEN IS EEN RISICO!!!

Deltaplan Erwinia

Deel C

Voor poten Voor rooien Na inschuren

Monitoring Start in 2010 Spunta S

Pa Ds vPcc Pa Ds vPcc

Pool-01 Undet 34,92 34,39 Undet Undet Undet

Pool-02 Undet Undet Undet Undet Undet Undet





Pool-07 Undet Undet Undet Undet Undet 34,02




Navel Schil



Pool-02 Undet 37,37 Undet Undet Undet Undet







Navel Schil






















Navel Schil

Oogst Teler 1 (2010)

29

Deltaplan Erwinia

Deel C Oogst Teler 1 (2011)

Voor rooien Uit kipper Na inschuren

P 7

P 6

Perc.


P-01 Undet Undet Undet Undet Undet Undet




P-05 Undet Undet 32,87 Undet Undet Undet




P-09 Undet 38,79 Undet Undet Undet Undet


Navel Schil












Navel Schil


P-01 Undet Undet 29,58 Undet Undet 24,35










Navel Schil












Navel Schil





P-04 Undet Undet Undet Undet Undet 35,42


P-06 Undet 33,81 Undet Undet Undet Undet




P-10 Undet 34,03 35,26 Undet Undet Undet

Navel Schil












Navel Schil

Deltaplan Erwinia

Deel C

Voor rooien Uit kipper Na inschuren



Pool-02 Undet Undet 33,86 Undet Undet Undet









Navel Schil



Pool-02 Undet Undet 37,01 Undet Undet 32,63









Navel Schil












Navel Schil

Monitoring Start in 2011 Kondor S

Oogst Teler 2 (2011)

30

Deltaplan Erwinia

Deel C

Bij monstername op rooimachines besmettingen

gevonden op de rooimat, maar ook op de leestafel

Er is een groot verschil tussen monsters die met de

hand zijn gerooid en daar waar machines hun intrede

doen.

Door rooimachine vindt 1e versmering plaats

Na inschuren wordt toename gevonden van

besmetting

Een schone partij kan in 1 teeltseizoen volledig

besmet raken

Oogst

Deltaplan Erwinia

Deel C

Besmette monsters per bedrijf in het teeltjaar 2010 [in %] met gemarkeerd de boven- en onder gemiddelde bedrijven.

Monitoring TV

31

Deltaplan Erwinia

Deel C

Bij de oogst kan versmering optreden door:

Beschadiging van knollen

Versmering vanuit rotte moederknollen

Versmering van rotte dochterknollen

Versmering van partij naar partij

Oogst van schone naar vuile partijen

Maak zoveel mogelijk gebruik van reinigen en

ontsmetten van machines

Rooi zonder beschadigingen

Vermijd moederknollen

Oogst

BEDRIJFSHYGIENE IS NOODZAAK!!!

Deltaplan Erwinia

Deel C

Bron:

ILVO

Bewaring

32

Deltaplan Erwinia

Deel C

Opname van ‘versmeerde’ Erwinia in de schil

Drogen in het zwad

Effect van verschillende droogregimes

Bewaring

Kernvraag: wat gebeurt er met Erwinia nadat de knollen geoogst zijn ?

Deltaplan Erwinia

Deel C

Opname Erwinia in

de schil

Hoe snel dringt Erwinia de knol binnen ?

Knollen, na

aanbrengen van een

Erwinia besmetting,

uitwendig ontsmet of

gedroogd

Telling van het aantal Dickeya

bacteriën in de schil, met of

zonder ontsmetten of drogen

van de knollen.

33

Deltaplan Erwinia

Deel C Zwadrooien

Kun je door drogen in het zwad versmeerde Erwinia kwijtraken ?

In zwad gerooide knollen

gedompeld in suspensie

rotte knolresten. In de loop

van de tijd Erwinia’s geteld

(Ds en vPcc)

Deltaplan Erwinia

Deel C Zwadrooien

Kun je door drogen in het zwad versmeerde Erwinia kwijtraken ?

In 2012 de in het zwad

gedroogde knollen

uitgepoot in het veld.

Aantasting beoordeeld

34

Deltaplan Erwinia

Deel C Effect droogregimes

Partijen knollen, waarin

besmettingshaard rotte

knollen, onderworpen

aan verschillende

droogregimes

Kun je door langer te drogen de schilbesmetting reduceren ?

Na drie maand met PCR de

schilbesmetting van knollen

rondom de besmettings-

haard bepaald.

Wel uitbreiding van rot !

Deltaplan Erwinia

Deel C Bewaring

Erwinia dringt snel de schil van pas gerooide knollen

binnen

Bij snel ontsmetten of drogen (ook in het zwad)

wordt de uitwendig aanwezige besmetting sterk

gereduceerd

Drogen of ontsmetten heeft geen effect op het aantal

reeds in de schil opgenomen bacteriën

In het volgend seizoen manifesteert de ‘versmering’

zich nog steeds door aantasting in het veld

Onder vochtige omstandigheden blijft ook de

uitwendige besmetting nog langere tijd hoog, en kan

rot zich uitbreiden.

Drogen blijft belangrijk !!

35

Deltaplan Erwinia

Deel C

Een goede en snelle droging is vereist

Zwadrooien en daarna voldoende laten drogen kan

helpen uitwendige besmetting te verminderen

Ontsmetten is een alternatief voor drogen, maar

werkt ook alleen uitwendig (in de toekomst wellicht

bacteriofagen?)

Na het inschuren moet eerst “vrij” vocht

weggeblazen worden, voordat wondheling kan

starten

Zorg dat de bewaring/kisten schoon en ontsmet zijn

Binnen=Binnen; Goed drogen is een must

Bewaring

Deltaplan Erwinia

Deel C

Pakket van samenhangende

maatregelen nodig: Maximaal 4 veldgeneraties

Ruimtelijke scheiding

Optimale mini productie

Kies beste voorkiemsysteem

Verminderde N-gift

Alleen vroegtijdig selecteren

Spuitpadensysteem

Spuiten, evt. later klappen

Rooi zonder beschadiging

Rooien direct in kisten

Drogen, drogen,…..

Vanaf 1e jaar toetsen

Eerst lezen en dan sorteren

Bedrijfshygiëne

Kortom……

Dweil niet met de kraan open.

Start schoon en blijf schoon !!

doretta boomsma kees kristelijn tom van tent becking henk ...€¦ · henk folkers (averis, lid)...

Documents