eğitim bilimleri 5

-EĞİTİM BİLİMLERl

BRUNER'E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ (ÖZET TABLO)

Bruner'e göre birey, bilişsel gelişim sırasında eylemsel, imgesel ve sembolik olmak üzere üç farklı biçimde bilgi edinir. Dolayısıyla öğretim etkinliklerinin düzenlenmesinde bilgiler gelişim döneminin özelliklerine uygun olarak sunulmalıdır.

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ | Bilişsel Gelişim Kuramı (Bruner - Vygotsky)

Dönemler

Dönemin Özellikleri

1. Eylemsel Dönem

Bilgi eylemlerle temsil edilir.

» Bilgiler doğrudan doğruya nesnelerle ilişki kurularak kazanılır..

» Çocuk duyu organlarının tümünü kullanarak, yaşayarak, yaparak öğrenir.

>> Sözcükleri onlara ilişkin eylemlerle öğrenirler.

» Gardner bu dönemi "devinduyumsal zeka" olarak incelemektedir.

2. İmgesel Dönem

Bilgi imgelerle temsil edilir.

» Bireyin belleğindeki modeller daha çok görsel imgelerle oluşur.

» Görsel bellek geliştiği için öğret imde res im ve fotoğraflardan yararlanılabilir.

» Algı çok önemlidir. Duyu organlarıyla elde edilen algılar çocuğu yönlendirir.

» Bir nesneyi-oiayı görmeden resmedebiür.

Piaget bu dönemi "işlem öncesi dönem" adıyla incelemektedir.

Gardner bilginin imgelerle temsil edilmesine "uzaysal zeka" adını vermektedir.

3. Sembolik Dönem

Bilgi sembollerle temsil edilir.

» Dil ve semboller önem kazanır.

» Birey, somut yaşantı geçirmeden semboller kullanarak yeni modeller geliştirebilir.

» Öğretim etkinlikleri eylemseldensemboliğe

doğrudüzenlenmelidir.

» Dil, mantık, matematik vb. alanların sembolleriyle iletişim kurabilir.

» Yaşantılar formülleştirilebilir.

Senemoğlu 2004 ve M. Erden-Akman 2005'ten faydalanılarak hazırlanmıştır.

-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.

BRUNER'İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

Bruner'e göre bilişsel gelişim bireyin gösterdiği tepkilerin uyarıcıdan bağımsız hale gelmesidir.

Başlangıçta

tamamenkontrolüDavranışlarıuyarıcılaryönlendirilir.

Jerome S. Bruner

(1915-)

Zamanla bireyin davranışlarından bağımsız hale gelir. Dilin kazanımıyla birey artık uyarıcıları kontrol etmeye ve daha özgün davranışlar sergilemeye başlar.

Gelişim bilgiyi işleme sürecinin ve depolama sisteminin gelişimine bağlıdır. Çocuk dil gibi bir sembol sistemini öğrenmeden, dünyayı anlamlandıramaz. Yaşantı kazanma; sözel görsel matematiksel ya da müziksel dünyanın zihinsel temsilcilerinin kazanılmasını gerektirir. (N. Senemoğlu, 2004, s.53)

Bilişsel gelişim bireyin kendisinin farkında olmasıdır. Bilişsel gelişim çocuğun kendisini ve çevresini irdeleyebilmesi için gereklidir.

Bilişsel gelişim için sistemli bir öğretici-öğrenicietkileşimi gereklidir. Bruner'e göre bilişsel gelişimin gerçekleşebilmesi için ana-baba ve öğretmenler kültürü yorumlayarak bireylerle paylaşmalıdır.

Dil önemlidir. İnsanlar dil yoluyla iletişim kurar ve dil yoluyla dünyanın kavramlarını öğrenir. Sorunlarını dil yoluyla tartışır.

Bilişsel gelişim aynı zamanda bir çok seçenekle baş etme yeteneğinin artışıdır. Küçük bir çocuk nesnelerin çarpıcı özelliklerine dikkat ederken, ergen ise olayları bilimsel bir şekilde inceler. Bruner bilişsel gelişimi üç aşamaya ayırmıştır.

Eylemsel dönem (0-3 Yaş)

Çevreyi eylemlerle algılar. Çevresindeki nesnelere ilişkin yaşantıyı onlara dokunarak, vurarak, emerek,

çocukuyarıcıları

naltındadır.tamamen

ısırarak, hareket ettirerek kazanır. Bu dönemde çocuk için nesneler eylemler yaptıkları şeylerdir.

Bu dönemdeki bir çocuğa bir şey öğretirken ne sözel sembol, ne de imge kullanabilirsiniz. Birey bu dönemde en kolay psikomotor eylemlerle öğrenir. Birey yaparak öğrenir. Bu dönemde çocuk için en kolay anlaşılır mesajlar eylemseldir. Bilginin eylemlerle temsil edilme formuna Gardner "devinduyumsal zeka" adını vermektedir

İmgesel dönem (3-6 Yaş)

Bu dönemde görsel bellek gelişmiştir. Bu dönemde çocuğun kararları duyusal yolla edindiği duyusal etkilere dayanır.

Çocuk algılarının tutsağıdır. Bir şeyi nasıl algılarsa zihninde o şekilde canlandırır. Herhangi bir nesneyi, olayı görmeden de resmedebilir. Gardner bilginin imgelerle temsil edilmesine "uzaysal zeka" adını vermektedir. Bu dönem Piaget'nin işlem öncesi dönemine denk gelir.

Sembolik dönem (7- )

Bu dönemde çocuk etkinlik ya da algının anlamını açıklayan semboller kullanır. Çocuk dil, mantık, matematik müzik gibi alanların sembollerini kullanarak iletişim sağlar. Bu dönem yaşantıların formüle edilmesine olanak sağiar. Bireyin bu döneme ulaşması zengin yaşantılar kazanmasını sağlar.

Artan yaş ve yaşantılarla sembolik sistem daha çok kullanılır. Bu yetişkinlerin yaşantılarını artık eylemler ve imgelerle kodlamayacağı anlamına gelmez. Cerrah, sporcu ve piyanistlerde eylemsel kodlama; görsel sanatlarla uğraşan kişilerde de imgesel kodlamadahabaskındır.

-EĞİTİM BİLİMLERl

VYGOTSKY'NİN BİLİŞSEL GEÜŞİME İLİŞKİN

GÖRÜŞLERİ

Rus psikolog LevVygotsky çocuğun sosyalçevresinin bilişsel

gelişimde önemli bir rolü olduğunu savunmaktadır. Çocuklar çevrelerindeki kişileri ve onların sosyal dünyalarmı gözleyerek öğrenmeye başlar.

Lev Vygotsky

(1896-1934)

Çocukların edindikleri kavram, fikir, olgu becerilerin kaynağı sosyal çevredir.

Çocuk - yetişkin eri

2. Çocuğun bir yetişkin rehberliğinde gösterebileceği potansiyel gelişim düzeyi

Bu ikisinin arasındaki farkı Vygotsky çocuğun gelişime açık alanı olarak tanımlamıştır. Vygotsky'e göre eğitimin amacı çocuğun gelişime açık alanını etkili bir şekilde kullanmasını sağlamaktır. Okullarda da öğretmen öğrencileri aşırı derecede bağımsız bırakmamalıdır. Gelişime açık alanda bireylerin çevreleriyle etkileşimleri sonucu elde ettikleri sosyal bilgi bireysel bilgi haline gelir ve bireysel bilgi büyür.

ftilgi Notu !

Lev S. Vygotsky; bilişsel gelişimde, hem gelişimsel |hem de çevre etmenlerinin birlikte dikkate alınması |gerektiğini belirten ilk kuramcıdır. Gesell, Werner|ve Piaget'nin kuramlarını incelemiş ve bu|kuramcıların öne sürdüğü içsel gelişimin önemini |benimsemiştir. İnsanın ancak toplumsal tarihi|muhteva içinde anlaşılabileceğini vurgulamıştır. j(Ataman, s.45)

|

ve

Küîtürve

Nesne veofaytarlasomut

yaşantıtarÇocukfarınbirbifleriyie

işbiriiği

"o£T LU O

"ceUi

1 'tzUJ

rolü erın Oilöğrenme

Q UJ

Vygotsk'e göre bilişsel gelişimi etkileyen faktörler

Vygotsky'e göre bilişsel gelişim bireylerin psikolojik süreçlerinden çok insanlar ve kültür arasındaki etkileşimden kaynaklanmaktadır. Çocukların bilişsel gelişimi yetişkin ve diğer çocuklarla birlikte çalışarak beslenir. Çocukların bilişsel gelişimi için yetişkinlerin yapmaları gereken çocukların içsel denetimini beslemektir. Öğretmenler ve yetişkinler bireylerin yaşantıları kendi düzenlemesini desteklemelidir. Bilişsel gelişim de başkaları tarafından düzenlenen yaşantılardan bireyin kendi düzenlediği yaşantılara doğru ilerler.

Yetişkin ve öğretmenlerin çocuğun bilgiyi içselleştirip bilgi kazanmasına yardım edebilmek için önemli iki noktayı belirlemesi gerekir;

1. Çocuğun bir yetişkin olmaksızın kendi kendine gerçekleştirebileceği gelişim düzeyi

-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.

1. "Bruner'e göre bilişsel gelişim tepkilerin uyarıcılardan bağımsız hale gelmesidir."

Bruner'e göre çocuğun uyarıcıları kontrol etmesi, yönlendirmesi ve daha özgün davranması için aşağıdakilerden hangisi gereklidir?

A) Soyut düşünebilmenin gelişmesi

B) Somut işlem becerilerinin gelişmesi

C) Dilin kazanılması

D) Sınıflama becerilerinin kazanılması

E) Kendi cinsiyetine ilişkin rollerin kazanılması

Bruner bilişsel gelişimi tepkilerin uyarıcılardan

bağımsız hale gelmesi süreci olarak tanımlamıştır.

Başlangıçta bebekler tamamen uyarıcıların kontrolü

altındadır. Fakat artan bir şekiide tepkileri

uyarıcılardan bağımsız hale getir. Bruner' e göre de

çocuğun uyarıcıları kontrol etmesi için dili kazanması

gerekir.

(Cevap C)

Bilişsel gelişimde kültürel etkileşimin önemine

değinen kuramcı Vygotsky' dir. Bruner ve Vygotsky'

e göre çocuklar gelişim sürecinde bağımsız, serbest

bırakılmamalıdır. Ana-babalar ve öğretmenler

çocuğa öğreterek bilişsel gelişimde yardımcı

olmalıdırlar.

(Cevap A)

Bruner'in bilişsel gelişim kuramma göre düzenlenen bir öğretme etkinliği aşağıdaki öğretim yöntem ve ilkelerinden hangisine göre hazırlanırsa bu kurama uygun olmaz?

A) Öğretim öğrencinin yakın çevresinden uzağa

doğru olmalı

B) Öğretim etkinlikleri çocuğun bilişsel gelişim

dönemlerine uygun olmalı

C) Öğretimde buluş yoluyla öğretim ve doğrudan

öğretim dengeli bir biçimde kullanılmalı

D) Öğrencilerin diğer öğrencilerle ve öğretmenlerle

etkileşimine önem verilmeli

E) Öğretim etkinliği için özellikle okulöncesi ve

ilköğretimde dilsel semboller ağırlıklı olarak

kullanılmalı

ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ

2. "Bruner'e göre bilişsel gelişim sistemli bir öğrenen-öğreten etkileşimi gerektirir. Çocuk için gelişim süreci açısından bir kültürün içinde olmak yetmez. Ana-babalar ve öğretmenler kültürü yorumlayarak çocukla paylaşmalıdır."

Bruner' e göre çocukların öğrenmesinin sağlamak

için özellikle okulöncesi ve ilköğretimin ilk yıllarında

somut nesneler ve öğretim materyalleri

kullanılmalıdır. Bu dönemdeki çocuklar bilgiyi

eylemsel ve imgesel yollarla edindikleri için daha çok

yaparak ve görerek öğrenirler. Öğretimde çocuk

sembolik döneme geçtiğinde dilsel semboller

kullanılabilır.

(Cevap E)

"Bruner bilişsel gelişim sürecini eylemsel, imgesel ve sembolik olmak üzere üç döneme ayırmıştır."

Aşağıdaki gelişim kuramcılarından hangisinin gelişim kuramı Bruner'in yukarıdaki görüşleri ile ortak bir yapıya sahiptir?

A) Vygotsky

B) Piaget

C) Freud

D) Kohlberg

E) Erikson

Aşağıdakilerin hangisi bu ayırımın yapılmasında rol oynayan etkenlerden biri değildir?

A) Çevreyi tanıma yollarındaki farklılık

B) Problem çözme yollarındaki farklılık

C) Bilgiyi işleme ve kodlama yollarındaki farklılık

D) Bilgiyi depolama ve sıralama yollarındaki farklılık

E) Dili kullanma becerilerindeki farklılık

-EĞİTİM BİLİMLERİ-

"Bruner'in bilişsel gelişim dönemlerinden eylemsel dön8md8 birey yaparak yaşayarak öğrenir."

Gelişim bilgiyi işleme sürecinin ve depolama

sisteminin gelişîmine bağlıdır. Bruner' in bilişsel

gelişiminin dön^mleri de çocukların farklı yaşlarda

bilgiyi nasıl edindikleri, karşılaştıkları problemleri

hangi yollarla çözdükleri ve edindikleri bilgiyi nasıl

işleyip depoladıklarının farklılıklarına göre

düzenlenmiştir. Dili kullanma biiişsel gelişim

açısından bireye yaşantı zenginliği kazandırmak

açısından önemlidir fakat di l i kullanma

becerilerindeki farklılık dönemlerin ayrılmasında etkili

değildir. Zira 5 yaşındaki bir çocuk dili gayet iyi

kullanmasına karşı Bruner' in gelişim dönemine göre

imgesel dönemd8dir.

(Cevap E)

«2 o oc LLJ o'öEUJ

Eylemsel dönemde bilginin eyiemlerle temsil edilmesini ve eşleştirilmesini Gardner'ın çoklu zeka kuramında hangi zeka alanı ile açıklanmaktadır?

A) Dilselzeka

B) Kinestetik zeka

C) Uzamsalzeka

D) Sosyalzeka

E) Mantıksal Z8ka

Çocuklar eylemsel dönemde yaparak yaşayarak

öğrenirler. Ancak bilgiyi bu şekilde eylemlerîe temsil

edilmesi sadece bu döneme ait bir özellik değildir.

Yeîişkinlerde bazı şeyleri eytemsel öğrenirfer.

Gardner çoklu zeka kuramında bilginin ağırlıklı

olarak eylemlerle temsil edildiği zeka alnını

'd8vinduyumsal zeka' (Kinestetik Z8ka) olarak

açıklamıştır.

(Cevap B)

5. Bruner'e göre çocuğun zengin yaşantılar ■§kazanmaya başlaması için hangi bilişsel gelişim "5dönemine ulaşması gerekir? j |

A) Işlem öncesi dönem

B) Eyİ8msel dönem

C) İşlem sonrası dönem

D) Imgesel dönem

E) Sembolik dönem

Daha önceki çözümde de belirttiğimiz gibi gelişim

çocuğun bilgiyi işleme sürecinin ve depolama

sisteminin gelişimidir. Çocuklar dil gibi bir sembol

sistemini öğrenmeden dünyayı anlamlandıramaz.

Yaşantı zenginliği çocuğun sözel, görsel,

matematiksel dünyanın zihinsel temsilcilerinin

kazanılmasını gerektirir. Semboller yoluyla az

sembolle çok şey ifade edilebilir V8 eylem ve

imgeyle açıklanamayan olay nesne ve durumlar

kolay biçimde ifade edilir. Çocuklar sembolik sistemi

kullanmaya başladıklarında zengin bir yaşantıya

ulaşırlar.

(Cevap E)

7. Bruner'in bilişsel gelişim dönemleriyle ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Eylemsel dönemde çocukların yaparak

öğrenmesi söz konusudur

B) Yetişkinük döneminde bilgiler sadece

sembollerle temsil edilir

C) İmgesel dönemdeki bir çocuğun görsel belleği

gelişmiştir

D) Bilginin sembollerle ifade edilmesinin

öğrenilmesi yaşantı zenginliği sağlar

E) Gelişim dönemleri bireylerin bilgiyi edinme,

işİ8me ve depolama süreçlerindeki farlılıklara

göre düzentenmiştir.

-GELİŞİM PSİKOLOJİSL

Brun^r çocukların eylemsel temsil dönemind^n

imges9İ ve sembolik dönemlerine ilerlediğini öne

sürmektedir. Ancak bu durum yetişkinin artık imgesel

ve eylems9İ yolla bilgileri kodlamayacağı anlamına

gelmez. İlerleyen yaşla birlikte sembolik sistem daha

ağırlıklı kullanılır fakat b9İirli Öğr9nmelerd9 eyİ9msel

ve img9sel sist^mde kullanılır. Örneğin yetişkinin

araba kullanmayı öğrenmesi çoğunlukla eylemsel

temsillere dayanır.

(Cevap B)

9. Bilişsel gelişim kuramcılarından Lev Vygotsky'e göre çocukların bilişsel gelişimlerini etkileyen en önemli unsur aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kalıtım

B) Sosyal çevr9

C) Ana-baba tutumları

D) Psikolojik süreçler

E) Çocuğun gelişim sürecine aktif katılımı

Vygotsky çocuğun sosyal çevresinin bilişsel

gelişimde önemli bir rolü olduğunu ileri sürmüştür.

Çocuklar, sosyal çevresindeki kişilerden ve onların

sosyal dünyalarından öğrenmeye başlarlar.

Çocukların kazandlkları kavram, fikir ve olguların

kaynağı sosyal çevredir.

(Cevap B)

8. "Bruner bilişsel gelişimi Piaget'ye benz^r bir biçimde incelemiştir. Her iki kuramcı da çevrey9 ilişkin bilginin kodlanması işlenmesi, depolanması V9 sıralanması üzerind9 durmuştur."

Bruner'in bilişsel gelişim dönemlerinde 'Sembolik dönem' Piaget'nin kuramına göre hangi dönemle örtüşmektedir?

A) Duygusal motor dönem

B) İşlem öncesi dön^m

C) Somut işlemler dönemi

D) Sezgisel dönem

E) Soyut işlemler dönemi

Çocuklar sembolik döneme ulaştıklarında dil,

mantık, matematik vb alanlarda S9mboll9r kullanarak

iletişim kurabilirler. Sembolik dönem yaşantıların

formüle edilmesine olanak verir. Bu dönemd9 kısa

ifadelerle anlamsal zenginlikler yakalanabilir. Bu

döneme ulaşan çocuk artık soyut düşünmeye başlar.

Bu dönem Piaget'nin Soyut işlemler dönemine rast

gelmektedir.

(Cevap E)

10. Vygotsky'nin bilişsel gelişim kuramına en uygun öğretim stratejisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Buluş yoluyla öğretim

B) Sunuş yoluyla öğretim

C) İşbirlikli öğretim

D) Araştırma inceleme yoluyla öğretim

E) Tam öğrenme modeli

Vygotsky'e göre çocukların diğer öğrencilerle ve

öğretmenlerle etkileşimleri onlara sosyal, duygusal

ve bilişsel özellikler kazandırır. Bu yüzden

öğretmenler öğrenmenin sosyal yanını göz ardı

etmemelidirler. Sosyal etkileşim çocukları

benmerkezcilikten uzaklaştırır. Bu sosyal etkileşim

sayesinde çocuklar diğer çocukların bilgiyi nasıl

kazandıklarını öğretir. Sınıf içinde öğretim

hizmetlerinde sosyal etkileşimin en yoğun olduğu

yöntem işbirlikli öğrenmedir.

(Cevap C)

1. "Çocuklar yetişkinler gibi düşünmezler. Eğitimciler çocukların nasıl bilişsel işlem yaptıklarını bilmeli ve olaylara nasıl baktıklarını tanımalıdır."

Bruner ve Vygotsky'nin kuramlarına göre 'bilişsel empati' olarak tanımlanan yukarıdakilere göre çocukların öğrenmesi için öğretmenlerin temel görevi nedir?

A) Çocukların bilişsel gelişim sürecini anlamak

A) Çocuklara baş edebilecekleri problem durumları

sunmak

B) Çalışmalarında çocukları serbest bırakmak

C) Zeka düzeylerine uygun sorular yöneltmek

E) Çocuklara zor görevler verip gelişimlerini

desteklemek

22 "ü

cc mQ

Vygotsky'nin bilişsel gelişim kuramının temelleri 85 üzerine kurulu bir öğretme öğrenme ortamında .§; hangi öğrenme türü ağırlıktadır?

co

A) Tepkisel koşullu öğrenme

B) Edimsel koşullu öğrenme

C) Sosyal öğrenme

D) Gestalt öğrenme

E) Deneme yanılma

Çocuğun bilişsel gelişiminin desteklenmesi için tüm gelişim kuramlarının benimsediği temel ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bireylerin kendi hızlarıyla öğrenmelerine olanak

vermek

B) Buluş yoluyla öğretim stratejisini kullanmak

C) Sosyal nitelikteki bilgilerin öğrenilmesine ağırlık

vermek

D) Öğretim hizmetlerinde grup etkileşiminden

yararlanmak

E) Öğretim hizmetlerinde renkli ve büyük

materyaller kullanmak

"Vygotsky bilişsel gelişimi açıklarken çocuğun diğer bireylerle olan etkileşimlerinin üzerinde durmaktadır."

Vygotsky'e göre çocukların bilişsel gelişimlerinin desteklenmesi için öğretmen ve ana-babaların görevi nedir?

A) Çocukları yaptıkları etkinliklerde serbest

bırakmak

B) Problem çözme yöntemlerini öğretmek

C) Sosyal etkileşimle çocuğun edindiği bilgiyi

içselleştirmesine yardımcı olmak

D) Çocuğun gelişim özelliklerine uygun oyunlar

öğretmek

E) Gelişim sürecinde pasif kalarak çocukların kendi

gelişim hızlarıyla ilerlemesine izin vermek

CEVAPLI KQNU KAVRAMA TE5Tİ

2.

'5

3. Piaget ve Vygotsky'nin gelişim kuramlarının karşılaştırılması yapılırsa Piaget'nin kuramının en büyük eksikliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geiişimde sosyal etkileşiminin etkisinin göz ardı

edilmesi

B) Çocukların farklı zamanlarda çevreyi tanıma

yollarındaki farklılıkların dikkate alınmaması

C) Gelişim üzerindeki çevresel faktörlerin etkisinin

açıklanmaması

D) Kalıtımın gelişim sürecine etkilerine

incelenmemesi

E) Gelişim dönemlerinin ayrımında bilgiyi işleme

süreçlerindeki farklılıkların ele alınmaması

6. Aşağıdakilerden hangisi Bruner'in bilişsel gelişim kuramının imgesel dönem özelliklerinden biri değildir?

A) Bu dönemde algılar ön plandadır

B) Çocuğun kararları duyuları yoluyla

edindiği

duyusal etkilere dayanır

C) Bu dönemde çocuk bir olayı ya da

nesneyi

görmeden de resmedebilir

D) Piaget' nin işlem öncesi dönemine karşılık

gelir

E) Bu dönemde çocuklar müzik, matematik

ve dil

gibi alanların pek çok sembolünü

kullanmaya

başlar

8- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.

7. "Bilişsel gelişim bilgiyi işleme ve depolama süreçlerinin gelişmesine bağlıdır."

Bruner'e göre bireyin yaşantı zenginliğine ulaşması ve dünyayı anlamlandırmasındaki temel etken aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dili kullanma

B) Problem çözme yollarını geliştirme

C) Soyut düşünebilme

D) Deneme-yanılma yolunu problem çözümlerinde

kullanabilme

E) Somut işlemler yapabilme

10. "Piaget'ye göre duyusal motor döneminin en büyük kazanımlarından biri de Refleksif davranışlardan amaçlı davranışlara geçmedir."

Piaget ve Bruner'in gelişim kuramlarının ortak noktaları düşünüldüğünde Bruner 'Refleksif davranışlardan amaçlı davranışlara geçmeyi' ne şekilde açıklamaktadır?

A) Tepkilerin uyarıcılardan bağımsız hale gelmesi

B) Sosyal etkileşim becerilerinin kazanılması

C) Öğretici ve öğrenen arasında sistemli bir

etkileşim kurulması

D) Dilin öğrenilmesi

E) Deneme yanılma yoluyla öğrenme yolunun

edinilmesi

8. Bruner ve Vygotsky'nin bilişsel gelişim için öngördüğü kuramlarda bilişsel gelişim sürecinin ortak unsuru aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kültürel etkileşim

B) Toplumsal rol eğitimi

C) Soyut düşünebilme

D) Öğrenenin gelişim sürecine aktif katılımı

E) Bireyin kendini dış dünyadan ayırabilmesi

2ü O

tn"QUJ

oCN

9. "Bruner'in bilişsel gelişim kuramına göre 'imgesel dönem' de olan bir çocuk çevreyi daha çok zihinsel imgeler yoluyla tanır. Bir evi veya ağacı görmeden de resmedebilir."

Yukarıdaki gibi bilginin imgelerle temsil edilmesi Gardner tarafından hangi zeka alanı ile açıklanmaktadır?

A) Sözelzeka

B) Uzaysalzeka

C) Devinduyumsal zeka

D) Sosyalzeka

E) Mantıksal zeka

CEVAPANAHTARI

1.A | 6. E

2.C | 7. A

3.A | 8 . A

4.A | 9. B

5.C | 10.A

-EGİTİM BİLİMLERİ-

1. Somut işlemler aşamasındaki öğrenciler için en etkili öğrenme yolu aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS)

A) Yaparak, yaşayarak öğrenmeB) Ezberleyerek öğrenmeC) Problem çözerek öğrenmeD) Tartışma gruplarıyla öğrenmeE) Not alarak öğrenme

- Somut işlemler aşamasındaki öğrencilerin enetkili öğrenme yolu - Yaparak, yaşayaraköğrenmedir.

- Soyut işlemler aşamasındaki öğrenciler için etkiliöğrenme yolu - Problem çözme (ya da akıl yürütme)dir.

Rus psikologu Lev Vygotsky, çocuğun sosyal çevresinin bilişsel gelişiminde önemli bir rolü olduğunu ileri sürmüştür. Çocuklar, çevresindeki kişilerden ve onların sosyal dünyalarından öğrenmeye başlamaktadırlar. Çocukların kazandıkları kavramların, fikirlerin, olguların, becerilerin, tutumların kaynağı sosyal çevreleridir. Çocuğun içinde yaşadığı çevre, kültür, ona sağlanan uyarıcıların türünü ve niteliğini belirler. 0 halde bilişsel gelişimin kaynağı, kişisel psikolojik süreçlerden önce insanlar ve kültür arasındaki etkileşimdir. (N. Senemoğlu, Gelişlim Öğrenme ve Öğretim, s.55-56) Vygotsky bilişsel gelişimde sosyal çevre üzerinde durmaktadır. Ona göre bilişsel gelişimi öncelikli olarak bireyin içinde yaşadığı çevre belirlemektedir. Bilişsel gelişimde kişisel psikolojik süreçler ikinci plandadır.

(Cevap D)

ÇÎKMIŞ 50RULAH ve ÇÖZÜMLEHİ

(CevapA)'g

m

'.ELU

Q İU

2. Aşağıdakilerden hangisi Vygotsky'nin eğitim ile ilgili görüşlerınden birisi degildir? (2005 KPSS)

A) Çevrenin insan üzerindeki etkisini önemserB) İşbirlikçi öğrenmeyi savunurC) Sosyal çevreyi önemserA) Öğrencinin bilişsel geiişiminin esas kaynağı

kişisel psikolojik süreçlerdirE) Sosyolojik süreçleri önemser

10- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSl

SİSTEMATİK DAVRANIŞ KURAMI (HULL)

Huil'ın teorisindekimerkezi kavram

alışkanlıktır. HulPegöre karmaşıkdavranışlar, adım adım öğrenmeyle veya öğrenmenin temel mekanizması olan koşullamayla kazanılmaktadır.

Clark Leonard Hull

(1884-1952)o Hull, diğer kuramcılar gibi bir çok bağımsız

mdeğişkenin ya da davranışm bağımlı değişkenin Süzerine nasıl etki yaptığına ilişkin bir sistem §geliştirmiştir. ~

BilgiNolu/

Hull, mühendislik eğitimi aldığından öğrenmeyi |matematiksel bir yaklaşımla açıklamaya |çalışmıştır. Hull'a göre ideal bir öğrenme kuramı |Oklit (Euclid) Geometrisi gibi önerme ve|teoremlerden kurulan mantıksal bir yapıya sahip |olmalıdır. Bu nedenle de Hull'ın kuram oluşturma |anlayışı varsayımsal tümdengelim ya da|mantıksal tümdengelim olarak Iadlandırıimaktadır. Hull'a göre önermeler, |doğrudan test edilemeyen davranışlarla ilgili genel |ifadelerdir. Dolayısıyla bunlardan doğrudan test |edilebilir teoremlerin oluşturulmasına gerek vardır. jBu teoremler deneysel çalışmalarla test edilmeli, |elde edilen sonuçlar teoremi destekliyorsa, |önermeler ve onları oluşturan fikirler güçlenmeli, |desteklemiyorsa ya değiştirilmeli ya da tümüyle |reddedilmelidir. Bu tür bir kuram oluşturma, |dinamik ve açık uçlu bir sistemin meydanajgelmesini, yani bilimsel yöntemin uygulanmasını jsağlar. (Semenoğlu, 2004) |

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ | Öğrenme Kuramları | Davranışçı Öğrenme Kuramları |4

1. Alışkanlık gücü tepki ve ipuçları arasındakiöğrenilmiş bağ gücünü temsil eder. Dürtü iseorganizmayı harekete geçiren bir durumdur. Dürtüdeazalma ödül niteliğini taşır. Alışkanlık gücü sisteminanahtar kavramıdır. Alışkanlık sürekli çağrışımı ifadeeder. Güç çoğalabilir ama azalmaz. Her defa uyaranortaya çıktığında yapılan tepki hemen pekiştirilir isebu U-T çağrışımının gücü artar. Hull'ın sistemindekianlayış doğrultusunda tüm pekiştireçler dürtününazalması ile ilgilidir.

2. Dürtü, açlık, susuzluk, acı gibi bedengereksinimlerinin eksikliği veya acı veren uyarantarafından üretilen organizmanın geçici durumudur.Dürtülerin iki tür işlevi vardır: her dürtü durumu güçlüdürtü uyaranı üretir. Bu uyaran bedenin eksikliğinihissettiği özei gereksinimi belirler. Dürtünün diğerişlevi ise harekete geçirici işlevidir.

3. Hull, bir başka yönden ödülün büyüklüğü ile deilgilenmiştir. Davranış dizgesini, ödülünbüyüklüğünün artması, dürtüde azalma ve bunabağlı olarak alışkanlık gücünün artışı şeklindeformüle etmektedir. Daha sonra sistemine alışkanlıkgücü ve dürtüye ilaveten teşvik edici güdüyü ilaveetmiştir. Ödülün büyüklüğü sadece teşvik edicigüdünün düzeyini etkiler, alışkanlık gücünüetkilemez. Araştırmacı ödülün büyüklüğünü arttırıp,azaltarak farenin hızının azalmasını ya daçoğalmasını kontrol edebilir. Bunun gibi işçininüretimini arttırma olasılığı da mümkündür. Bu üç aradeğişken dürtü, alışkanlık gücü ve teşvik edici birarada çalışarak diğer bir ara değişkeni üretirler:tahrik edici potansiyel.

-EĞİTİM BİÜMLERİ- 11

1. "Dürtü, açlık, susuzluk, acı gibi beden

gereksinimlerinin eksikliği veya acı veren uyaran

tarafından üretilen organizmanın geçici durumudur."

Hull' ın sistematik davranış kuramına göre

aşağıdakilerden hangisi dürtünün öğrenme

sürecindeki etkilerinden biridir?

A) Dürtü uyaranını üretip organizmanın eksikliğini

hissettiği özel gereksinimi belirler

B) Davranışların meydana gelmesinde pekiştireç

rolü üstlenir

C) Uyarıcı-tepki arasındaki bağı güçlendirir

D) Organizmanın farklı tepkiler arasından ödüle

götüren tepkiyi seçmesini kolaylaştırır

E) Organizmanın birden bire öğrenmesini sağlar _'tn"ocrUJQ

Hull' ın sistematik davranış kuramına göre îfj

dürtülerin iki tür işlevi vardır: her dürtü durumu ;j|

güçlü dürtü uyaranı üretir. Bu uyaran bedenin JŞ

eksikliğini hissettiği özel gereksinimi belirler. Dürtü |E

organizmanın gereksinimlerin belirlenmesine yol Jjj

gösterir. Örneğin bir konuya karşı duyulan merak "J

o konunun öğrenilme ihtiyacını belirler. Dürtünün 'E

diğer işlevi ise harekete geçirici işlevidir. Yani

merak edilen konuyu araştırmaya iter. Bir problem

durumunda o duruma karşı duyulan merak bireyin

problemi araştırmasını ve çözüm yollarını

bulmaya çalışmasını sağlar.

(Cevap A)

2. Labirentte bir farenin doğru çıkış yolunu bulup

labirentin sonundaki peynire ulaşma hızının

arttırılması için Hull'ın kuramına göre

aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

A) Farenin her yanlış denemesi cezalandırılmalı

B) Farenin hedefe yaklaşan her denemesi

kademeli olarak ödüllendirilmeli

C) Labirent sonundaki ödül daha büyük ve cazip

hale getirilmeli

D) Farenin doğru yolu bulma davranışı değişken

oranlarla pekiştirilmeli

E) Fare labirente tok olarak salınmalı

Hull, i lgilendiği konulardan biri de ödülün

ir. Davranış sürecinde, ödülün lün

arttırılması, dürtüde azalma ve buna bağlı

olarak alışkanlık gücünün artmasına neden olur.

Buna göre labirentteki fare deneyinde araştırmacı

labirent sonunda fareye verilen ödülün

büyüklüğünü arttırıp, azaltarak farenin hızının

azalmasını ya da çoğalmasını kontrol edebilir.

(Cevap C)

Hull' ın sistematik davranış kuramına göre ödülün

büyüklüğünün artması öğrenme sürecini ne

şekilde etkiler?

A) Dürtünün artmasını sağlar

B) Alışkanlık gücünün artması sağlar

C) Teşvik edici güdünün azalmasını sağlar

D) Organizmanın davranışa koşullanmasını

sağlar

E) Organizmanın öğrenme yollarını zenginleştirir

ÇOZUMLU KAVRAMA

Hull'ın sistematik davranış kuramına göre ödülün

büyüklüğünün arttırılması dürtünün azalması ve

buna bağlı olarak ta alışkanlık gücünün artmasına

neden olur.

(Cevap B)

12- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSl

4. "Hull'ın sistematik davranış kuramına göre uyarıcı

organizmayı tatmin edici nitelikte bir tepkiyle izlenirse

uyarıcı ve tepki arasındaki bağ daha da güçlenir"

Hull'a göre organizmanın ihtiyacının

karşılanmasına ve pekiştirilmesine ne denir?

A) Dürtü azalması

B) Alışkanlık kazanılması

C) Duyusal uyarıcıların etkileşimi

D) Dışsal uyarıcıların etkisi

E) Tahrik edici potansiye!

Hull'ın teorisindeki merkezi kavram alışkanlıktır.

Alışkanlık gücü tepki ve ipuçları arasındaki

öğrenilmiş bağ gücünü temsil eder. Dürtüler açlık,

susuzluk gibi bir beden gereksinimi tarafından

üretilen organizmanın geçici durumlarıdır. Dürtü

organizmayı harekete geçiren bir durumdur.

Dürtüde azalma ödül niteliğini taşır. Organizmanın

ihtiyacının karşılanması, pekiştirilmesi dürtülerin

azalmasını sağlar z

o(CevapA) .«j

oUJ

Hull'ın sistematik davranış kuramına göre

dürtülerin iki tür işlevi vardır: her dürtü durumu

güçlü dürtü uyaranı üretir. Bu uyaran bedenin

eksikliğini hissettiği özel gereksinimi belirier. Dürtü

organizmanın gereksinimlerin belirlenmesine yol

gösterir. Örneğin bir konuya karşı duyulan merak

o konunun öğrenilme ihtiyacını belirler. Dürtünün

diğer işlevi ise harekete geçirici işlevidir. Yani

merak edilen konuyu araştırmaya iter. Bir problem

durumunda o duruma karşı duyulan merak bireyin

problemi araştırmasını ve çözüm yollarını

bulmaya çalışmasını sağlar.

(Cevap A)

5. "Dürtü, açlık, susuzluk, acı gibi beden

gereksinimlerinin eksikliği veya acı veren uyaran

tarafından üretilen organizmanın geçici durumudur."

Hull'ın sistematik davranış kuramına göre

aşağıdakilerden hangisi dürtünün öğrenme

sürecindeki etkilerinden biridir?

A) Dürtü uyaranını üretip organizmanın eksikliğini

hissettiği özel gereksinimi belirler

B) Davranışların meydana gelmesinde pekiştireç

rolü üstlenir

A) Uyarıcı-tepki arasındaki bağı güçlendirir

C) Organizmanın farklı tepkiler arasından ödüle

götüren tepkiyi seçmesini kolaylaştırır

E) Organizmanın birden bire öğrenmesini sağlar

Öğrenmeyi sistematik bir yapı içerisinde

inceleyen ve öğrenmeyi deneysel yollarla elde

edilen sonuçlara göre kuramsallaştıran öğrenme

kuramcısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bandura

B) Pavlov

C) Skinner

D) Hull

E) Thomdike

Hull öğrenmeyi matematiksel bir anlayışla

açıklamaya çalışmıştır. Hull' a göre ideal bir

öğrenme kuramı mantıksal bir yapıya sahip

olmalıdır. Öğrenme kuramı önerme ve

teoremlerden oluşmalıdır. Hull' ün kuram

oluşturma anlayışı varsayımsal tümdengelim ya

da mantıksal tümdengelim olarak adlandırılır.

(Cevap D)

-EĞİTİM BİLİMLERİ- 13

7. "HulPa göre dışsal uyarıcılar duyu sinirleri üzerinde

etkiyi başlatır. Ancak uyarıcı ortamdan çekildikten

sonra da bu etki birkaç saniye sürmektedir."

Hull dışsal uyarıcıların yok olduktan sonra

organizmada bıraktığı etkiye ne ad vermektedir?

A) Birincil pekiştireç

B) Uyarıcı izi

C) Dışsal uyarıcı etkisi

D) Tepki

E) Dürtü

Hull'ün önermelerinden biri de duyusal uyarıcıların

etkileşimi önermesidir. Bu önermeye göre

uyarıcılar çok çeşitlidir. Bu nedenle de hangi

uyarıcının davranış değişikliğini meydana

getirdiğini biimek çok zordur. Davranışın sadece

bir uyarıcının sonunda oluşması zordur. Çoğu

zaman davranış bir çok uyarıcının etkileşimlerinin

birsonucudur.

(C^vap A)

Dışsal uyarıcılar sinirler üzerindeki etkiyi başlatır.

Ancak bu etki hemen bir anda kaybolup gitmez;

dışsal uyarıcı kaybolduktan sonra birkaç saniye

daha sürer. Çevresel uyarıcı kaybolduktan sonra

devam eden bu etkiye Hull uyarıcı izi adını verir.

Öğrenme sürecinde uyarıcı ve tepki arasında

kurulan (S-R) gelenekse! bağı Hull Uyarıcı - 'M

Ö

Uyarıcı kalıntısı -

değiştirmiştir.

"55£§ .tzyj

QUJ

"Organizma ihtiyaç duyduğu tepkilerle donanık halde

dünyaya gelir. Üşüdüğümüzde vücut ısını

dengelemek için titremek bu donanımlardandır."

Organizmanın rahatsız edici bir ortamdan

kurtulmak için gösterdiği tepki yetersiz kalırsa

aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?

A) Ayırt etme

B) Genelleme

C) Yeni tepki biçimleri öğrenme

D) Varolantepkilerisırayladeneme

E) Sönme

Tepki (S-s-R) olarak

(Cevap B)

8. Hull'a göre de öğrenme diğer davranışçı

kuramların söylediği gibi bir uyarıcı tepki

etkileşimidir. Hull'un uyarıcı tepki arasındaki

açıkladığı bağın diğer davranışçı kuramcılarından

farkı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Davranış bir çok uyarıcının etkileşiminin

sonucudur

B) Davranışı ortaya çıkaran uyarıcı en güçlü

uyarandır

C) Dışsal uyarıcı ortadan kaybolduğu an etkisi

sona erer

D) Organizma sadece kendisi için önemli

uyarıcılardan etkilenir

E) Organizma tepkide bulunacağı uyarıcıyı

bilişsel süreçlerin etkisiyle seçer

Organizma ihtiyaç duyduğu bazı tepkilerle

donanık olarak dünyaya gelir. Vücut ısısı

düştüğünde titreme tepkisi organizmayı rahatsız

edici uyarıcıdan kurtarmaya yönelik bir tepkidir.

İhtiyaç duyulduğu an organizma içsel tepkiyi

başlatır ve uyarıcının rahatsız edici etkisinden

kurtulmaya çalışır. Organizmanın gösterdiği tepki

ihtiyacı azaltmıyorsa başka bir tepki dener. Eğer

hiçbir içsel tepki organizmayı rahatlatmazsa yeni

bir îepki biçiminin öğrenümesi gerekir. Üşüme -

titreme - eğer titreme vücut ısısını dengeiemezse

- sıcak bir yere gitmeyi ya da kalın bir şeyler

giymeyi öğrenme. Yani öğrenme için

organizmanın sahip olduğu içsel tepkilerinin

ihtiyacı karşılamada yetersiz kalması gerekiidir.

(Cevap C)

14- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL

10. Hull'a göre uyarıcı ve tepki arasındaki bağın

güçlenebilmesi için aşağıdakilerden hangisi

gereklidir?

A) Uyarıcıya verilen tepkinin yeni bir tepki olması

B) Dürtüyü çoğaltan birincil pekiştireçlerin olması

C) Dürtüyü azaltan uyarıcıların ortamdan

çekilmesi

D) Olumsuz uyarıcıların ortamdan çekilmesi

E) Uyarıcıya verilen tepkinin biyolojik ihtiyacı

karşılaması

Hull' ün bitişiklik ve dürtü azalması önermesine

göre uyarıcı tepkiye yol açar; eğer tepki biyolojik

ihtiyacın karşılanmasını sağlarsa uyarıcı ve tepki

arasındaki bağ güçlenir.

(Cevap E)

11. "Organizmanın önceki öğrenmeleri benzer koşullar

altında meydana gelecek yeni öğrenmelere aktarılır."

Hull önceki öğrenmelerin yeni öğrenmeleri

etkilemesini aşağıdaki kavramlardan hangisi ile

açıklamaktadır?

A) İleriye ket vurma

B) Pozitif transfer

C) Genellenmiş alışkanlık gücü

D) Reaksiyon gücü

E) Tepkisel engelleme

oÇ/3

'nUJ

HulP ün uyarıcı genellemesi önernn^sine göre

birbirine benzer uyarıcılar aynı tepkiyi oluşturur.

Bu önerme aynı zamanda önceki yaşantıların

(öğrenmelerin) yeni öğrenmeleri etkilediğini ifade

eder. Ön öğrenmeler benzer koşullarda meydana

gelecek yeni öğrenmelere transfer edilir. Hull

buna genellenmiş alışkanlık gücü adını verir.

Cevap: C

1. Hull'a göre organizmanın yeni bir davranış (tepki)

biçimini öğrenmesi aşağıdaki durumlardan

hangisi sonucu gerçekleşir?

A) Rahatsız edici ve organizmayı tehlikeye

düşüren bir ortam oluştuğunda

A) Dışsal uyarıcılar yeterince güçlü olduğunda

B) Dışsal uyaran organizmanın ihtiyacını

karşılayabilecek nitelikte olduğunda

C) Organizmanın sahip olduğu içsel tepki

biçimleri ihtiyacını karşılamazsa

E) Uyarana karşı gösterdiği önceki tepkiler

ihtiyacını karşılarsa

3. "Önemli bir sınav öncesinde öğrencinin bu sınava

çalışması gerekir. Fakat yorgunluk, açlık vb etkenler

öğrenciyi çalışmaktan alıkoyar. Yani bu etkenler

tepkide bulunmayı engeller."

Hull sistematik davramş kuramında yukarıda

belirtilen durumu aşağıdakilerden hangisiyle

açıklamaktadır?

A) Salınım etkisi

B) Tepkisel engelleme

C) Koşullu engelleme

D) Reaksiyon gücü

E) Genellenmiş alışkanlık gücü

CEVAPLIK A V R A M A

Q'oDCÜJQ

II 'tz >oUi

oLLJ >■

2. Eğer uyarıcı tatmin edici bir tepki tarafından izlenirse

uyarıcı ve tepki arasındaki bağ güçlenir. Yani

uyarıcının yol açtığı tepki ihtiyacı karşılar nitelikte ise

sağlam bir uyarıcı-tepki bağ kurulur.

Hull'a göre organizmanın ihtiyacının azalmasını

sağlayan uyarıcılara ne denir?

A) Birincil pekiştireç

B) İkincil pekiştireç

C) Dışsal uyarıcı

D) Uyarıcı izi

E) Reaksiyon gücü

4. "Hull'a göre öğrenilmiş bir tepkinin tekrar ortaya

çıkması için dürtünün ortaya çıkması ve alışkanlık

gücünü harekete geçirmesi gerekir."

Öğreniimiş bir tepkinin istenen bir anda yapılma

olasılığını Hull aşağıdakilerden hangisi ile

tanımlamaktadır?

A) Reaksiyon gücü

B) Salınım etkisi

C) Hatırlama etkisi

D) Koşullu engelleme

E) Tepkisel engelleme

16- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ-

5. Hull'ün sistematik öğrenme kuramının en önemli

eksikliği yani bu kurama getirilen en önemli

eleştiri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilimsel verilere dayanmaması

B) Deneysel anlayışa olanak vermeyişi

C) Laboratuar dışında davranışı açıklamakta

yetersizdir

D) Pekiştirmeye ilişkin açıklamaları yetersizdir

E) Genelleme kavramını açıklamaması

7. "Hull' ün kuramına göre önceki öğrenmeler mevcut

koşullar altında meydana gelecek yeni öğrenmeleri

etkilemektedir."

Buna göre öğrenme öğretme sürecinde öğretmen

aşağıdakilerden hangisini yaparsa yukarıda

belirtilenle çatışmış olur?

A) Öğrenme-öğretme süreçleri düzenlenirken

çocuğun ön öğrenmeleri kullanılmalı

B) Konular birbirinden bağımsız, modüler olarak

planlanmalı

C) Öğrencilerin ihtiyacına cevap verecek nitelikte

konular seçilmeli

D) Öğretilen konular sürekli ve düzenli olarak

tekrar edilmeli

E) Öğrenme hedefleri belirlenirken aşamalık

ilkesine uyulmalı

6. "Bir labirentte fareye ne kadar büyük bir pekiştireç

verilirse farenin pekiştirece ulaşmak için koşma hızı o

denli artmaktadır."

görePekiştirme ölçüsündeki değişmeye

performansın değişmesine ne denir?

A) Salınım etkisi

B) Crespi etkisi

C) Reaksiyon gücü

D) Hatırlama etkisi

E) Koşullu engelleme

8. "Hull'a göre davranış çoğu zaman birçok uyarıcının

etkileşimlerinin bir fonksiyonudur"

Hull'ün kuramının yukarıda belirtilen ilkesine göre

öğretim hizmetlerinde aşağıdakilerden hangisine

dikkat edilmelidir?

A) Öğrenci ilgileri öğretim hedeflerinin kaynağı

olmalı

B) Öğretim sürecinde düz anlatım yöntemi

kullanılmamalı

C) Öğretimde olumsuz davranışların önlenmesi

için ceza kullanılmalı

D) Öğretim süreci bir çok duyuya hitap eden

materyallerle zenginleştirilmeli

E) Öğretmenler öğretim sürecinde aktif olmalı

9. "Hull'a göre öğrenme birimi üzerinde sürekli çalışma

yorgunluğa yol açar. Yorgunluk ise organizmayı

tepkide bulunmaktan alıkoyar."

Bu ilkeye göre öğretim hizmetlerini düzenleyen

eğitimcilerin öncelikli dikkat etmesi gereken

husus aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğrenilmesi zor olan dersler ardı ardına

sıralanmalı

B) Öğrenme yoğunluğunu giderecek dinlenme

araları verilmeli

C) Öğrencilerin sevdiği dersler ödül olarak ders

programının sonun yer almalı

D) Zihinsel aktivitenin yoğun olduğu dersler tek

bir güne toplanmalı

E) Aynı konu alanına ilişkin öğrenmeler aynı

günde yer almalı

£2"o ecUJQ

'îrUJ

M

LU

tli

GEVAPANAHTARf

1.D 6.

B

2. B 7.

B

3. B 8.

D

4.A 9.

B

5. C

18- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER

OLÇME ve DEGERLENDIRME | Test Puanları Üzerine İstatistiksel İşlemler

Test (Ölçme Aracı) Üzerindeki İstatistiksel işlemler

Test (Ölçme Aracı) Sonuçları Üzerindeki İstatistiksel İşlemler

Nicel Değişken: Gözlenen değişkenlerden elde edilen veriler sayı ve miktar olarak belirleniyor ve açıklanıyorsa bu tür değişkene nicel değişken denir.

Yani; somut ise nicel değişkendir.

Örneğin: Yaş, ağırlık, boy, gelir, sıcaklık, basınç, zaman, uzaklık.

Nitel Değişken: Gözlenen özellik kalite-tür ve yapıbakımından farklı kategorilere ayrılıyorsa bunlara nitel değişken denir. Yani soyut ise, çıplak gözle gözlenemiyorsa nitel değişkendir. Örneğin: Zeka, kişilik, cinsiyet, dil, din.

Sürekli Değişken: İki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alabilen ve bu değerleri sayısal olarak ifade edilebilen değişkendir. Hem tam, hem de kesirli olarak ifade edilebilen değişkenlerdir. Rasyonel olarak da ifade edilebilir.

Örneğin: 65 puan, 50 kg, 180 cm, 21 yaş, başarı, puan, ağırlık, boy.

\Merkezi Dağılım Ölçüleri

1. Ranj

2. Standart Sapma (Sx)

3. Çeyrek Sapma

4. Bağıl Değişkenlik Katsayısı

Bilgi Notu /

|Sürekli değişkenler süreksiz değişken haline Igelebilir.

Örneğin: 90 puanlık başarı -+ pekiyi,

185 cm.lik boy -> Uzun boylu vb.

Sosyal Bilimlerde; bilimsel araştırma ve inceleme yöntemlerinden birisi de deneysel yöntemdir. Bağımlı ve bağımsız değişken kavramları da deneysel yöntemin temel unsurlarındandır.

0 zaman yeri gelmişken deneysel yöntemden kısaca bahsedelim.

Deney: Laboratuar koşulları altında hazırlanan, şartları araştırmacı tarafından değiştirilebilen, manipüle edilebilen, kontrollü gözleme deney denir. Deneysel yöntemin dört temel unsuru vardır. Bunlar;

Madde ve Test Analizleri

1. Madde Güçlük indeksi

2. Madde Ayırıcılık indeksi

3. Testin Ortalama Güçlüğü

Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri

1. Mod (Tepe Değer)2. Medyan (Ortanca)3. Aritmetik Ortalama

4. Ağırlıklı Ortalama

'İ5Süreksiz Değişken: Ancak tam üniteler ve birimler olarak bulunan özelliklerdir. Ya da ölçek üzerinde iki

_ v. . ~.. . , ... , -. ■■ -ı - ı srbirimarasının bölünemediği değişkenlerdir. Değışken: Gozlemden gozleme değışık değerler^alabilen objelere değişken denir. =* Örneğin: Kız-erkek, siyah-beyaz, büyük-orta-küçük,s. -. v/ -................. pekiyi-orta-zayıfOrneğın: Yaş-ağırlık-sıcaklık ' '

TEMEL KAVRAMLAR


19

1. Deney Grubu, 2. Kontrol Grubu, 3. Bağımsız Değişken, 4. Bağımlı Değişken

Deney Grubu: Araştırmacının üzerinde değişiklik yaptığı, müdahale ettiği gruptur.

Kontrol Grubu: Araştırmacının üzerinde herhangi bir değişiklik yapmadığı, müdahale etmediği, sadece deney grubundaki değişikliği kontrol etmeye yarayan gruptur.

3. Çeldiricilerin ne derece uygun olduklarını,beklenen görevi yapıp yapmadıklarını belirlemek.

4. Soruların güçlük düzeylerinin amaca hizmet edipetmediğini saptamak.

5. Öğrencilerin öğrenmelerindeki yanlışlıkları tespit etmek.

BilgiNotu/

eksik ve

ftilgi Notu /

Deney ve Kontrol grupları araştırmacının değiştirdiği değişken yani bağımsız değişken dışındaki tüm etkenler ve şartlar bakımından birbirine denk olmalıdır.

Deney Grubu = Kontrol Grubu

Bağımsız Değişken: Bir araştırmada etkisi incelenen yani SEBEP durumunda olan değişkendir.

Bağımlı Değişken: Bir araştırmada olayın SONUCU—durumunda olan yani bağımsız değişkene bağlıgjolarak ortaya çıkan sonuçtur. g

Örneğin: Sigara içenler, kansere yakalanır.

Sigara: Bağımsız Değişken Kanser:

Bağımlı Değişken

BilgiNotü/Deneysel yöntem değişkenler arasında neden-sonuç ilişkisinin kurulabildiği, etkileyen ve etkilenen değişkenlerin açıkça belli olduğu özel bir araştırma yöntemidir.

MADDE ANALİZİ

Madde analizi objektif test maddelerine verilmiş olan cevapların analizi, test geliştirme ve testi daha iyi hale getirmede etkili ve güçlü bir araçtır. Bir testteki maddelerin işe yarayıp yaramadığını; işe yaramıyorsa bunun nedenini anlamak ve ona göre düzeltmeleri yapmak için cevapları analiz etmek gerekir. (H. Tekin, s.213)

Madde analizi yapmadaki amaç;

1. Maddelerin bilen ve bilmeyen öğrencileri ayırıpayırmadığı.

2. Maddelerin geçerli ve güvenilir olup olmadıklarını

I Madde ve test analizleri yoluyla elde edilen bilgiler | yardımıyla genel olarak testin geçerliliği ve I güvenirliği hakkında yorum yapılabilir. Kısacası | testin kalitesi hakkında bilgi sahibi oluruz.

Madde analizi yapmak için;

1. Cevap kağıtlarının tümü puanlanır.

2. En yüksek puandan en düşük puana doğrusıraya konur.

3. N/2 ile alt ve üst grup kağıtları olarak ayrılır.Sayıların eşit olması gerekir.

4. Öğrenci sayısı çok ise yüksek puanlı kağıtların %27'si ayrılır. Bu kağıtlar üst grup kağıtlarıdır.

5. En düşük puanlı kağıttan itibaren de aynı sayıda(% 27) cevap kağıdı ayrılır. Bunlar da alt grupkağıtlarıdır.

6. Üst ve alt grup kağıtlarında her madde için ayrıayrı doğru-yanlış-cevapsız frekansları sayılarak tablohazırlanır.

Örneğin:

Madde No Doğru Yanhş Boş N (Toplam)

Üst grup 40 10 0 25

Alt grup 30 20 0 25

Objektif bir testin madde analizi için her maddenin güçlük ve ayırtedicilik indisleri belirlenir. Böylece testin geçerliği ve güvenirliği hakkında bilgi edinmiş oluruz.

MADDE GÜÇLÜK İNDİSİ

Bir testteki maddenin (sorunun) zorluğu ve kolaylığını ifade eder. Bir maddenin güçlüğü o maddeyi grupta doğru yanıtlandıranların yüzdesidir, yani maddeyi doğru yanıtlayan öğrenci sayısının guruptaki toplam öğrenci sayısına oranıdır. Bu da sorudaki (madde) başarı oranı demektir.

'O UJ

.■*

!

20- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-

Madde güçlüğü: Maddeye doğru cevap veren öğrenci sayısının toplam öğrenci sayısına bölünmesiyle bulunur.

I.vol

p = Nd

Nt

P = Madde güçlük indisi

Nd = Doğru cevaplayan öğrenci sayısı

Nt = Toplam öğrenci sayısı

1. 2. soru A *B C D TOPLAM

Üst grup 20 59 11 10 100

Alt grup 11 12 39 38 100

*B doğru cevap olduğuna göre

Verilen sorunun güçlük indeksi kaçtır?

A) 0,36 B) 0,45 C) 0,59 D) 0,68 E)

0,71

fiilgi Notu j

Ancak eğer teste katılan öğrenci sayısı çok ise üst (%37) ve alt (%37) gruplara ayrılarak Madde Güçlüğü hesaplanır.

,, ,. .. ...... Dü + DaMadde guçlugu = —-------

b v N(U + A)

P = Madde güçlük indisi

Dü = Üst grupta soruya doğru cevap veren sayısı

Da = Alt grupta soruya doğru cevap veren sayısı

N = Toplam öğrenci sayısı

Bir maddenin güçlük indisi sıfır (0) ile + 1 arasında değişir.

Orta

n Dü + Da . . , ,.. , .. ...Pi = ------------ (n gruplardan bırındekı oğrencı

N{ü + a)

sayısıdır, ömeksoru için 100 dür)

Verilenler

D.Ü (Üs grupta soruyu doğru cevaplayan öğrenci

sayısı: 100)

D.A (Alt grupta soruyu doğru cevaplayan öğrenci

sayısı: 100)

r i — = — U.oOOO "" Oü

2x100 200 ------

İkinci formül

0 zor *— 0,50—»> kolay +1

Yani üst ve alt grupta hiçbir öğrencinin doğru cevaplayamadığı bir maddenin güçlük derecesi sıfır (0), üst ve alt gruptaki tüm öğrencilerin doğru cevaplandırdığı bir maddenin güçlük derecesi (+1) dir. Yani sıfır (0)'a yaklaştıkça soru ZORLAYŞIYOR (+1)'e yaklaştıkça ise soru KOLAYLAŞIYOR demektir.

Buna göre;

0,29 ve altnıda bulunan maddeler -^- Z0R

0,30 ve 0,49 arasında bulunan maddeler -* orta güçlükte

0,50 ve 0,69 arasında bulunan maddeler -> kolay

0,70 ve 1,00 arasında bulunan maddeler -> çok kolaydır.

P i a 2 6

Nt 200 Örneğimizdeki soru Orta Güçlükte

bir sorudur.

Bilgi Notu /

| Eğit imde genel l ik le bir testte soruların | çoğunluğunun orta güçlükte olması tercih edilir. | Ancak iyi bir testte güvenirlik açısından az sayıda i çok kolay ve az sayıda zor maddelerin bulunması | gerekir. Ancak yine de bu durum sınavın yapılış | amacı ve koşullarına göre değişebilir. Çok kişinin | katıldığı fakat çok az sayıda kişinin alınacağı bir I eleme sınavına soruların zor olması beklenir.

lîilgiNotu/

40 kişinin girdiği bir eğitim bilimleri sınavında

10. soruyu 14 kişi, 24. soruyu 35 kişi doğru

cevaplamıştır. Bu iki maddenin güçlük indisi

kaçtır?

Nd 14 P10 = — = — = 0,35 -» orta güçlükte bir

sorudur, çünkü bu soruyu öğrencilerin % 35'i doğru

yapmıştır.

P24 = — = — = 0,87 -> çok kolay bir sorudur,

çünkü bu soruda öğrencilerin % 87'si soruyu doğru

cevaplamıştır.

\- - -1--1--1

0,35 sıfıra (0) yakın olduğu için zor

Yukarıdaki örnekler incelendiğinde; birinci örnektekig

soru (0,36) sınıfa zor gelmiş, ikinci örnekteki soru ise'g

(0,87) sınıfa kolay gelmiştir diyebiliriz. ş

Eğer sınavda verilen cevaplama zamanının"|!

yetmemesinden dolayı maddeye erişemeyen;E

öğrenciler varsa maddenin güçlüğü hesaplanırkerfîu

maddeye erişemeyen öğrenci sayısı toplam öğrenci-§

sayısından çıkarılmalıdır. Soruya erişemeyen öğrenci :=

asla soruyu boş bırakan anlamına gelmez. >.

Erişememek sadece sınav süresinin yetmemesinden

dolayı 0 soruyu öğrencinin görmemesi demektir.P =

Madde güçlük indeksini yorumlarken bazı bilgiler elde edebiliriz. Diyelim ki Matematik testinin 9. sorusunun güçlük indeksi 0,05 yani sınıfın sadece %5'i bu soruyu yapabilmiş, diğer kalanı % 95'i yapamamış. Demek ki bu soru sınıfa zor gelmiş. Demek ki öğrencilerin çoğunluğu bu sorunun ölçtüğü davranışı, bilgili konuyu anlamamış, öğrenmemiş, eksikleri var demektir.

Güçlük indisi hız testindeki bir maddenin

karakteristiğini belirlemez. Güçlük indisi bir hız

testinde birincil olarak testin yanıtlanması için verilen

zamanın ve ilgili maddenin testin neresinde

bulunduğunun bir karakteristiğidir. Bu sebepten

dolayı güçlük indisi hız testlerine uygun değildir.

MADDE AYIRICILIK (AYIRT ETME) GÜCÜ

Maddenin (sorunun) bilen ile bilmeyeni ayırt etme

derecesidir. Bilenler testin genelinden tüm

sorulardan başarılı olan grup yani üst gruptur. (Üst %

27lik kısım) Bilmeyenler ise testin (sınavın)

genelinden, tüm sorulardan başarısız olan gruptur.

Yani Alt grup (alt % 27'lik kısım). Bundan sonraki

işlemler yani ayırt edicilik ile ilgili işlemler Üst Grup

ve Alt Grup ekseninde yapılacaktır. Üst ve alt grupta

bir soruya doğru cevap V9ren öğrenciler arasındaki

farkın, toplam öğrenci sayısına bölünmesiyle madde

ayırt edicilik gücü bulunur. Ayırt edicilik indisi

maddenin iyi öğrenciyle zayıf öğrenciyi birbirinden

ayırt edebilme gücüdür. Ayırt etme indisi (-1) ile (+1)

arasında değer alır. Testin ölçm9k için düzenlendiği

hedef davranışların uygun bir ölçüsü olarak kabul

edilirse; 0 testteki herhangi bir maddeye üst gruptan

doğru yanıt veren öğrenci sayısının alt gruptan doğru

yanıt veren öğrenci sayısından büyük olması

beklenir (Dü, büyük, Da) => (D.ü > Da)

l------1-----(■

0,87 (+1)'eyakınolduğu için kolay

NdNt-Ne

Bir sınavdaki (40. soru) sonuncu soruya 10 kişi

erişememiştir. Sınava giren 50 öğrenciden 16

kişi bu soruyu doğru yanıtladığına göre bu

sorunun güçlük indisi kaçtır?

16:-Ne

16 p, = — = 0,40 bulunur.

40

Madde ayırıcthk gücü =

d = Madde ayırıcılık gücü

Dü = Üst grupta maddeye doğru cevap veren öğrencisayısı

Da = Alt grupta maddeye doğru cevap veren öğrenci sayısı

n = Üst ve Alt grupta herhangi birinin öğrenci sayısı

Üst gruptan tüm öğrencilerin doğru alt gruptan tüm

Nd

50-10

Dü-Da n

öğrencilerin yanlış yanıt verdiği bir sorunun ayırt edicilik indisi (+1) dir. Üst gruptan hiçbir öğrencinin doğru yanıtlayamadığı fakat alt gruptaki tüm öğrencilerin doğru yanıtladığı bir maddenin ayırt edicilik indisi ise (-1) dir. Üst gruptan soruyu doğru yanıtlayanların sayısı ile alt gruptan soruyu doğru yanıtlayanların sayısı eşit ise sıfır ayırt edicilik vardır. Bu soruların ayırt edicilik gücü yoktur.

6İİ0İ Notu /

| İyi bir sorudan (maddeden) beklenen şey üst grup | lehine ayırt edici olmasıdır. Yani üst grupta, testin | genelinden başarılı olan öğrencinin, aynı zamanda | ilgi maddeyi, soruyu da yapmış olmaları beklenir. | Tersi bir durumda sorunun ayırt ediciliği düşer.

-0,90

"Üst Grup lehine ayırt edici

Maddenin Ayırt Etme İndeksi

Maddenin Değerlendirmesi

0,40 ve daha büyük

Çok iyi bir madde, teste alınır.

0,30-0,39 Oldukça iyi madde, yine de geliştirilmek için düşünülebilir.

0,20-0,29 Düzeltilmeye ve geliştirilmeye muhtaç bir madde, ancak düzeltilerek teste alınabilir.

0,19vedaha küçük

Çok zayıf madde, düzeltilip geliştirilemiyorsa kesinlikle testten çıkarılmalı. Testen çıkarılır.

Kaynak: H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, s: 222

Şüphesiz bir teste konulacak madde pozitif ayırt edicilik değerine sahip olandır. Teste alınacak pozitif ayırt edicilikteki maddelerin ayırt etme indisleri ne düzeyde olmalıdır?

Bir testteki maddelerin ayırt etme güçleri ile o testin güvenirliği ve geçerliği arasında sıkı bir ilişki vardır. Yüksek ayırt etme, puanların dağılımını genişleterek testin güvenirliğini artırılabilir. Ayrıca bu maddenin ayırt edici olduğunu ve geçerli olduğunun göstergesidir. İki testten ortalama ayırt etme indeksi (Dı) daha yüksek olanı daha güvenilir olacaktır. (H. Tekin, s.222)

Güçlük ve ayırt edicilik arasındaki ilişki

Aşırı zor ve aşırı kolay maddelerin ayırt edicilik indeksleri düşüktür. Çok kolay maddeleri çok fazla kişi yanıtlayabilir, çok zor maddeleri de çok az kişi yanıtlayabileceğinden bu maddeler bilen öğrenci ile

bilmeyen öğrencileri ayırt etme özelliği açısından sınırlıdır.

Örnekler:

Madde No *A B c D Cevapsız N (Toplam)

Üst grup 15 5 3 2 0 25

Alt grup 5 10 5 5 0 25

Doğru cevap *A ise

Dü-Da 15-5 10 n .. _ +

D-, = ----------=---------= — = 0,40 -> Testn 25 25

maddesinin ayırıcılık derecesi orta düzeyde çıkmıştır.

2.2. soru A *B C D N (toplam)

Üstgrup 20 59 11 10 100

Alt grup 11 12 39 38 100

Doğru cevap B* ise

A) 0,23 B) 0,32 C) 0,40 D) 0,47 E) 0,75 Dü-

DaDı =

n

59-12 100

Di = 4"^Q0 = 0.47 -> Test maddesinin ayırt edicilik

derecesi orta düzeyde çıkmıştır.

İyi Bir Testte Madde Güçlük Ve Madde Ayırt Edicilik Açısından Bulunması Gereken Özellikler;

1. İyi bir testte madde güçlük (Pj) açısından soruların (maddelerin) çoğunluğunun orta güçlükte, yani 0,50'ye yakın olması tercih edilir. Ancak az sayıda da olsa kolay ve zor soruların bulunması testin güvenirlik ve geçerliğini artırır. Sonuç olarak bir testte çeşitli güçlüklerde maddelerin olması tercih edilir.

orta

kolay

0,50

2. İyi bir test Madde Ayırt Edicilik İndekslerinin daima üst grup lehine +1'e yakın olması gerekir. Yani üst grupta maddeyi (soruyu) doğru yapan öğrenci sayısı alt gruptan daha çok olmalıdır.

-1 +1

0

Üstgrup lehine

1.

0,90

Alt Grup lehine" ayırtedici

zor

+10

Alt grup lehine

-EĞİTİM BİLİMLERİ. 23

3. Madde Seçimi

* Ayırt Edicilik İndeksi 0,40 ve üstü olan madde iyidemektir teste kalabilir.

* Ayırt Edicilik İndeksi 0,20 ile 0,39 arasındakimaddeler düzeltme yapılarak teste alınabilir.

* Ayırt Edicilik İndeksi 0,20'nin altında olanlartesten çıkarılır.

4. İyi bir testte iyi bir maddede, çeldiriciler ise daimaalt grup lehine olmalıdır. Yani çeldirici oyununa gelenöğrenci sayısı alt grupta daha çok olmalıdır. AltGrupta çeldiricileri işaretleyen öğrenci sayısı üstgruptan sayıca fazla olmalıdır.

Örnek:

7. soru A B* C D (toplam)

Üst grup 20 59 12 9 100

Alt grup 11 12 39 38 100

Doğru cevap B* ise

a) Madde güçlük indeksi kaçtır:

... .. n D.ü + D.a 59 + 12 71Çozum: Pı =------------=-------------= —

n 100 + 100 2000,36 -> orta güçlükte bir soru

b) Madde ayırt edicilik indeksi kaçtır?i=j

Çözüm: D, = D - Ü ~ D - a = Ş9-12 = 0,47 -> ayırtl

n 100 1ediciliği iyi bir sorudur, bu soru testte kalabilir.

"n

c) Bu soruda düzeltme yapmaya ihtiyaç varmıdır var Sise en önemli düzeltme ne olmalıdır?

Çözüm: Soru incelendiğinde A çeldiricisinin üst grupta çok çektiği, üst grup lehine olduğu (20,11) anlaşılmaktadır. Bu nedenle A çeldirisi kötü bir çeldiricidir, düzeltilmelidir.

= 0,355 =

ilî_1

3. 60 kişinin girdiği bir Türkçe sınavında 4.

maddeyi 20 kişi doğru cevaplandırmıştır. Buna

göre 4. maddenin güçlük indisi kaçtır?

A)0,26 B)0,33 C) 0,45 D) 0,50 E) 0,63

ÇDZUMLU KAVRAMA TESTİ

1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi istatistiksel

yöntemlere uygun degildir?

A) Elde edilen sayısal veriler yorumlanır.

B) Elde edilen sayısal veriler grafiklerle gösterilir.

C) Verilerden sayısa! tablolar çıkartılır.

D) Bireysel öykü incelemesi yapılır.

E) Veriler nesnel olarak belirlenebilir.

İstatistiksel yöntemlerle elde edilen sayısal veriler

yorumlanır, grafikle gösterilir, tablosu çıkartılır,

veriler nesnel olarak belirlenebilir ama, bireysel

öykü incelemesi yapılamaz. Çünkü bireysel öykü

incelemesi nitel bir araştırmadır.

(Cevap D)

P4= =0,33

Nt 60

Açıklama P4 = madde (soru) numarası

Nd = Doğru cevap veren öğrenci sayısı

Nt = Toplam öğrenci sayısı

(Cevap B)

•z. oÇfl

2. I. Çizgili roman okuma - aşçılık

II. Esmerlik — dağcılık

III. İyi atlet olma - güzel konuşma

IV.Çok kitap okuma - çok şey öğrenme

V. Şişmanlık - güzel resim yapma

Yukarıdaki değişken çiftlerinden hangisinde

pozitif korelasyon vardır?

A) l l B) IV C)V D)l E)lll

Aşağıda madde güçlük indeksleri verilmiş

sorulardan hangisinin sınıf düzeyinin altında

olduğu söylenebilir?

A 0,80 B) -0,85C

)0,95 D) 0,01

E 0,50

Bir sorunun sınıf düzeyinin altında olması, sorunun

(maddenin) sınıfa çok kolay geldiğinin

göstergesidir. Maddenin kolaylığı da +1'e

yaklaştıkça artar.

İki değer arasındaki ilişkide biri artarken diğeri de

artıyorsa buna pozitif korelasyon denir. Bu

açıklamaya en uygun seçenek ise IV. öncülde

geçen çok kitap okuma ile çok şey öğrenme

arasındaki ilişkilidir. Yani kitap okuma arttıkça

öğrenme de artar. Diğer öncüllerde verilen

değişkenler arasında ilişki yoktur. İlişkinin

olmaması notür (0) korelasyonu ifade eder.

(Cevap B)

Kolaylaşır

Bu durumda en kolay madde 0,95 olan C seçeneğidir.

(Cevap C)

+1

5. 6. Soru *C Toplam

! Üst grup | 25

| Altgrup | 10

* Doğru cevap C olduğuna göre

Yukarıda verilen sorunun güçlük indisi kaçtır?

A) 0,26 B) 0,27 C) 0,28 D)

0,29 E) 0,30

Bir maddenin güçlük indisi şu formülle bulunur.

+ Da 40 + 12= 0,26

N(U+A) 200

Do = Üst gruptan doğru cevap veren öğrenci sayısı Da

= Alt gruptan doğru cevap veren öğrenci sayısı N = Bir

gruptaki toplam öğrenci sayısı Ü: Üst grup A: Alt grup

(Cevap

A)-ü

6. Bir araşt ı rmada etk is i incelenen yani o layın^

sebebi durumunda olan

d ğ i k

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bağımlı değişken

B) Bağımsız değişken

C) Nicel değişken

D) Nitel değişken

E) Sürekli değişken

Bir araştırmada olayın sonucu durumunda olan

d^ğişkene BAGIMLI değişken denir. Yani etkilenen

değişkendir.

(Cevap A)

8. Sigara içenler kansere yakalanır. Örneğinde

sigara aşağıdaki değişken türlerinden

hangisiyle açıklamr?


B) Nicel değişken

C) Nitel değişken

D) Sürekli değişken

E) Bağımsız değişken

Sigara içenler kansgre yakalanır.

1 ISEBEB SONUÇ

fBağımsız^ fBağımlı

yDeğişken)

(Cevap E)

9. Aşağıdaki korelasyon katsayılarından hangisi

yüksek derecede bir ilişki ifade eder?

A) -0,95 B) -0,50 C) 0,50

D)0,90 E) 1,50

10 40 30 100

1220 30 100

p _

UJ_ l

ü

değişkenjs

;

;§UJü "

Bir araştırma etkisi incelenen yani olayın sebebi

durumunda olan değişkene bağımsız değişken

denir. Bağımsız değişken neden durumundadır.

Bağımlı değişken ise sonuç durumundadır.

(Cevap B)

7. Bir araştırmada olayın sonucu durumunda olan

değişken aşağıdakilerden hangisidir?


B) Nötrdeğişken

C) Bağımsız değişken

D) Nicel değişken

E) Nitel değişken

Korelasyon (ilişki) katsayısı -1 ile +1 arasında

değer alır. 0 (sıfır), ilişkinin yokluğunu ifade eder.

Korelasyon katsayısı önündeki (+) ya da (-) işaret

ilişkinin büyüklüğünü değil yönünü gösterir. Pozitif

korelasyon değişkenler arasında doğru, negatif

korelasyon değişkenler arasında ters orantılı bir

ilişki olduğunu gösterir. Korelasyon katsayılarını

sıralarken mutlak değ9r içine alınız yani işaretini

önemsemeyiniz.

(Cevap A)

10. Matematik öğretmeni Ahmet Bey'in hazırladığı bir

testte 13. sorunun güçlük indeksi Pı = 0,87 ve ayırt

edicilik indeksi ise Dı = 0,75 olarak hesaplanmıştır.

Bu soru için yapılan yorumlardan hangisi en

doğrudur?

A) Sorunun kalitesi düşüktür.

B) Kolay ve ayırt edici bir sorudur.

C) Bu soru testten çıkarılmalıdır.

D) Ayırt ediciliği düşük ama kolay bir sorudur.

E) Zoramaayırtedicibirsorudur.

12. Psikoloji öğretmeni Recep Bey'in yaptığı 40 soruluk

bir testte öğrencilerin doğru soru yapma ortalaması

16 çıkmıştır.

Recep Bey'in yaptığı bu test için aşağıda

yapılan yorumlardan hangisi en doğrusudur?

A) Güvenirliği düşük bir testtir.

B) Geçerliliği yüksek bir testtir.

C) Sınıfın % 4O'ı bu testten başarılı olmuştur.

D) Çok kolay bir test olduğu söylenebilir.

E) Bu test öğrencilerin seviyesine uygun değildir.

Sorunun madde güçlük indeksi 0,87 çıktığına göre,

soru kolaydır. Çünkü bu soruyu sınıfın (grubun)

%87'si doğru cevaplamıştır. Sorunun ayırt ediciliği

Dı 0,75 olduğuna göre ayırt ediciliği yüksek bir

sorudur. Bu soruyu üst gruptaki öğrenciler alt

gruptaki öğrencilere kıyasla % 75 daha fazla

çözme oranına sahiptirler. Öyleyse bu soru (13.

soru) için yapılabilecek en isabetli yorum; kolay ve

ayırt edici bir sorudur.

(Cevap B) ©

H.Madde analizleri yapılmış bir psikoloji testinde^

uygulamada kullanılacak maddeleri seçerken S

madde ayırt edicil ik indekslerinin «

aşağıdakilerden hangisi gibi olması tercih >

edilir?

A) Madde ayırt edicilik indeksleri 0,50 civarında

olanlar

B) Madde ayırt edicilik indeksleri 0,40 ile 0,60

arası olanlar

C) Madde ayırt edicilik indeksleri 0,70 ve yukarısı

olanlar

D) Madde ayırt edicilik indeksleri olabildiğince

yüksek olanlar

E) Madde ayırt edicilik indeksleri 0,25 ve altı

olanlar

13

Recep Bey'in yaptığı psikoloji testinde

testin ortalama güçlüğünü bulmak en

doğru yol olur.

P= — = — = 0,40 Bu sonuca göre psikoloji Nt 40

testinde testin ortalama güçlüğü 0,40'tır.

Yani ortalama olarak sınıfın % 4O'ı bu

testten başarılı olmuş kalan % 6O'ı da

başarısız olmuş demektir. Testin ortalama

güçlüğüne bakarak direk olarak testin

geçerliği ve güvenirliği hakkında yorum

yapılamaz.

(Cevap C)

Aşağıdaki tabloda Mustafa Bey'in yaptığı

Coğrafya testine ait 5 sorunun madde

güçlük ve ayırt edicilikleri verilmektedir.

Sorular Pı (Güçlük) Di (Ayırt Edicilik)

1. 0,20 0,80

2. -0,10 0,40

3. 0,50 0,50

4. 0,85 0,90

5. 0,50 0,80

İyi bir testte madde ayırt edicilik indekslerinin

daima üst grup lehine +1'e yakın olması tercih

edilir. Öyleyse uygulamada kullanılacak

maddelerin olabildiğince yüksek olması (+1'e

yakın) tercih edilir.

(Cevap D)

Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Eğitim

Fakültesinde gelişim psikolojisi dersinden

yapılacak yıl sonu (final) sınavında soruların

çoğunluğunun (genelinin) madde güçlük ve

ayırt edicilik özelliklerinin yukarıdakilerden

hangisine benzer olması gerekir?

A)1 B)2 C)3 D)4 E) 5

İyi bir testte soruların çoğunluğunun orta güçlükte olması tercih edilir. İyi bir test ayırt edicilik daima üst grup lehine +1'e yakın olması tercih edilir. Sonuç olarak bir dersin yıl sonu sınavında orta güçlükte ve ayırt edici sorular tercih edilmelidir. Ancak soruların hepsinin orta güçlük olmasını gerektirmez.

(Cevap E)

1. Bir ildeki ÖSS öğrencileri, Bir

ülkedeki lise öğrencileri, Bir

semtte çalışan insan sayısı,

Yukarıdaki örnekler aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanır?

A) ParametreB) ÖmeklemC) EvrenD) Betimsel istatistikE) Değişken

CEVAPLI KONU KAVRAMA TESTİ

en"o tc 0U J * '

o"cr m

ca

"t:'Ouı

ü75 u

I-Maddelerin çalışan ve çalışmayan öğrencileri ayırıp ayırmadığını belirlemek

Il-Maddelerin geçerli ve güvenilir olup olmadıklarını belirlemek

ne derece uygun olduklarını

IV-Maddelerin kapsamını belirlemek

Bir madde analizi çalışmasında yukarıdakilerden hangisi ya da hangüeri bulunamaz?

Ill-Çeldiricilerin belirlemek

A) Yalnız I C) I - IV E) II-III

B) Yalnız II D) Yalnız IV

3. Üst ve alt grupta hiçbir öğrencinin doğru cevaplayamadığı bir maddenin güçlük indisi aşağıdakilerden hangisidir?

A)0 B)+1 O"1 D) —1,15 E)+1,1

2a. -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.

4. 50 kişilik bir sınıfta matematik testindeki son

soruyu 16 kişi doğru yanıtlamış ve 18 kişi bu

soruya yetişememiştir. Bu sorunun güçlük

derecesi kaçtır?

A) 0,32

C) 0,50

E) 0,60

7. İki değişken arasındaki bağıntı korelasyondur.

Değişkenlerin gelişim yönleri aynı ise pozitif, farklı

ise negatif korelasyon gerçekleşir.

Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklıdır?

A) Kekemelik - İyi konuşmama

B) Zeka - Öğrenme gücü

C) Düzenli çalışma - Başarı

D) Spor yapma - Sağlıklı yaşam

E) Hafıza gücü - Unutma

B) 0,40

D) 0,52

5. Bir sınavdaki sonuncu soruya 20 kişi doğru

cevap vermiş 10 kişi erişememiştir. Sınava giren

öğrenci sayısı 50 ise bu sonunun güçlük indeksi

kaçtır?

A) 0,30 B) 0,40

C) 0,50 D) 0,60

E) 0,20

8. Aşağıdaki korelasyon katsayılarından hangisi

enaz ilişki gösterir?

A)-1 B)-0,30 C)-0,75 D) 0,90 E) 0,15

6. Meydana gelmekte olan bir olayı onun oluşuna

karışmadan incelemeye "gözlem" denir.

Aşağıdakilerden hangisi gözleme örnek

olamaz?

A) Trafikte bekleyenleri izleme.

B) Bahçede oynayan öğrencileri seyretme.

C) Hediye almış çocuğun davranışlarını gözleme.

D) Törende gösteri yapan çocukları izleme.

E) Sıcak havada çalışma gücünü deneme.

9. Bir araştırmada "etkisi incelenen" değişkene ne

ad verilir?

A) Bağımsız

B) Bağımlı

C) Kontroi

D) Deney

E) Geçici

10. Psikolojide, grafikten yararlanmanın sebebi


A) Ortalamaya yakın olması.

B) Standart sapma ile bulunması.

C) Sayısal verilerden yararlanılması.

D) Verilerin daha kolay ve somut anlaşılması.

E) İstatistiki verilere bağlı olması.

13. Yukarıdaki tablodaki verilere göre hangi sınıfın

genel başarı düzeyi en düşüktür?

B) 11-K

E) 11-M

A) 11-F

D) 11-C

C) 11-L

11."Bağımsız değişkeni 'bağımlı değişken"den

ayıran özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Araştırmacının kontrolünde olma.

B) Varsayımlardan oluşma.

C) Sayılardan yararlanma.

D) Grafik olarak gösterilebilme.

E) Etkiienen değişken olması.

14. Yukarıdaki sınıflara uygulanan testin madde

güçlük indeksleri incelendiğinde hangisi

güvenirlik açısından en çok tercih edileni

olabilir?

B) 11-K

E) 11-M

A) 11-F

D) 11-CC) 11-L

"oUJQ

'EUJ _JS

03

SINIFLARDeğerlendirme

Aralığı

Sınıfların

Ortalaması

11-K 1-10 7,4

11-L 0-50 16

11-F 1-5 4,20

11-M 0-40 20

11-C 0-20 13,5

Buna göre aşağıdaki değişkenlerin hangi ikisi

arasında negatif korelasyon olması beklenir?

A) Düzenli çalışma - Başarı düzeyi

B) Gelir düzeyi - Satın alma gücü

C) Kazak örme - Fizik dersi başarısı

D) Zeka - Yaratıcılık

E) Yorulma - Öğrenme hızı

12 - 13 - 14. soruları aşağıdaki tabloya göre'S 15. Negatif Korelâsyon, değişkenlerden birinin değeri

cevaplaymız. -^ artarken diğerinin değerinde azalma olması

durumudur.

Yukarıdaki tabloda sınıflara ait değerlendirme aralıkları ve sınıf ortalamaları verilmektedir.

12. Yukarıdaki tabloda hangi sınıf diğerlerinden

daha başarılır?

A) 11-F B) 11-K C) 11-L

D) 11-C E) 11-M

16. Gelişim Psikolojisi Hocası Mustafa Baloğlu'nun yaptığı sınava toplam 80 öğrenci katılmıştır. Sınavda 13. soruyu üst gruptan 9 öğrenci alt gruptan ise 11 öğrenci doğru cevaplamıştır. Üst gruptaki toplam öğrenci sayısı 15, Alt gruptaki toplam öğrenci sayısı 15'dir.

Yukarıdaki bilgilere dayanarak yapılan yorumlardan hangisi doğru olabilir??

A) Test bu sınıfa zor gelmiştir.B) Test bu sınıfa kolay gelmiştir.C) 13. sorunun güçlük düzeyi 0,66 civarında

olduğu için testten çıkartılmalı.D) 13. sorunun ayırt ediciliği alt grup lehine olduğu

için testten çıkartılmalı.E) 13. sorunun madde güçlük ve ayırt ediciliği

kabul edilebilir düzeyde olup, çeldiricilerdüzeltilmelidir.

19. "Avcılık ve fizik problemi çözme" arasındaki korelasyon katsayısı aşağıdaki seçeneklerden hangisi olabilir?

A) 0 B) +1 C) -1D) -0,8 E) 0,3

17. Aşağıdakilerden hangisinde pozitif korelasyon Q katsayısının daha yüksek olması beklenebilir? §

o

A) Okuma oranı - İşsizlik —B) Kilo - Zayıflama rejimi gC) Uykusuzluk - ÖğrenmeD) Çalışma süresi - BaşarıE) Hava sıcaklığı - Trafik kazaları

18. Korelasyon, iki veri arasındaki ilişkili açıklamak için kullanılan ölçme metodudur.

Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde korelasyon

olduğu sövlenemez?

A) Öğrenme ■ KaygıB) Çok yemek - Kilo almakC) Fizik egzersiz - Mavi gözD) Ders çalışmak - Başarılı olmakE) Sanayileşme - Yeşil alanların azalması

CEVAP ANAHTARI

1.C 6. E 11.A 16. D

2. D 7. E 12. A 17. D

3.A 8. E 13. C 18. C

4.C 9. A 14. E 19. A

5.C 10. D 15. E

1, 2 ve 3. SORULARI AŞAĞIDAKİ BİLGİLERE

GÖRE YANITLAYINIZ.

2. Başvuran kişinin çok, seçilecek kişinin az

olduğu bir sınavda kullanılacak sorunların çoğu,

güçlük ve ayırt edicilik bakımından yukarıdaki

sorulardan hangisine benzer olmalıdır? (2003

KPSS)

A)1 B)2 C)3 D)4 E) 5

ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ

Aşağıdaki tabloda numaralanmış beş sorunun

doğru cevaplanma yüzdeleri (Pj) ile ayırt edicilik

değerleri (r)X) verilmiştir.

Soru Pi rjx

1 0,35 0,60

2 0,40 -0,35

3 0,80 0,10

4 0,25 0,15

5 0,85 0,50

Seçme sınavlarında kullanılacak soruların güç ve

ayırt edici olması beklenir. (Güçlük indeksi 0 ile +1

arasında değişir. 0'a yaklaştıkça zorlaşır, 1'e

yaklaştıkça kolaylaşır. 0,50 orta güçlüktür.) soruda

verilenlere baktığımızda 1. ve 4. soruların zor

sorular olduğu görülür ancak bu sorulardan 4.

sorunun ayırt edicilik indeksi düşük (0,15) olduğu

için seçme gibi önemli bir sınav için kullanılamaz.

1. soru güç (0,35) ve ayırt edici (0,60) bir sorudur.

(Cevap A)

1. Eğer düzeltilemiyorsa yukarıdaki sorulardan

hangisi, testten mutlaka çıkarılmalıdır? (2003

KPSS)

A)1 B)2 C)3 D)4 E) 5

Bir maddenin ayırt ediciliği bilen ile bilmeyeni

birbirinden ayırt etmesidir. Yani zayıf öğrenci ile iyi

öğrenciyi ayırabilmelidir. Ayırt etme indeksi (-1) ile

(+1) arasında değişir. Bir maddenin ayırt etme

indeksi: 0,40 ve daha büyük ise ayırt edicilik çok iyi

madde, 0,30-0,39 arası ise oldukça iyi bir madde,

0,20-0,29 arasında ise düzeltilmeye ve

geliştirilmeye muhtaç, 0,19 ve daha küçük ise çok

zayıf ve düzeltilemiyorsa testten çıkarılması

gereken bir maddedir. Buna göre negatif bir ayırt

ediciliğe sahip olan 2. madde testten çıkarılmalıdır.

(Cevap B)

Yukarıdaki sorulardan hangisi kolay ve ayırt

edici bir sorudur? (2003 KPSS)

A)1 B)2 C)3 D)4 E) 5

Kolay sorular güçlük indeksinin 0,50 den büyük

olduğu sorulardır. 3. ve 5. soruların güçlük indeksi

0,80 ve 0,85 yani büyük olduğu için kolay

sorulardır. Ancak 3. sorunun ayırt edicilik indeksi

düşüktür (0,10) yani ayırt edici bir soru değildir. 5.

soru ise kolay ve ayırt edici bir sorudur.

(Cevap E)

Güçlük İndeksi

0,50 +1

zorlaşır orta güçlük kolaylaşır

4 ve 5. SORULARI AŞAĞIDAKİ BİLGİLERE GÖRE

CEVAPLAYINIZ.

Farklı dersler için hazırlanan ve soru sayıları aşağıdaki tabloda verilen beş test bir gruba uygulanmış ve ham puanlar üzerinden elde edilen aritmetik ortalamalar (X), tabloda gösterilmiştir.

4 ve 5. sorularda tabloda bize verilenler soru sayısı ve aritmetik ortalamadır. 4. soruda bizden mutlak başarı düzeyi (oranı) en yüksek olanı istenmektedir. Bunun için ise her bir testin ayrı ayrı ortalama güçlüğünü hesaplamak gerekir.

Test Soru Sayısı (X)

Biyoloji 10 4,2

Matematik 45 39,3

Fizik 19 11,4

Kimya 12 7,2

Tarih 14 11,8

Biyoloji Ortalama güçlük başarı

düzeyi

p=I^ = 0,42 K 10

Matematik Ortalama güçlük başarı

düzeyi

pA0,8745

Fizik Ortalama güçlük başarı

düzeyi

114 p= Ml =0,60 H 19

Tarih Ortalama güçlük başarı

düzeyi

p = n8=0,84 14

4. Sınıfın hangi testteki mutlak başarı düzeyi en vüksektir? (2004 KPSS)

A) BiyolojiB) MatematikC) FizikD) KimyaE) Tarih

(Cevap B)

z. oçoQ UJto

Bu bilgiler incelendiğinde soru sayıları (alınabilecek en yüksek puan) ve ham puan ortalamaları açısından başarı düzeyi en yüksek olan ders matematiktir. (0,87) Öyleyse (4.) sorunun doğru cevabı B'dir.

5. soruda bizden ortalama madde güçlüğü en düşük olan ders istenmektedir. Bu soruda bizden testin ortalama güçlüğünün testin ortalama güçlüğü (p) ile aynı olduğunu bilmemiz isteniyor. Öyleyse ortalama güçlük puanı (p) en düşük olan

ders ortalama madde güçlük puanı en düşük olanıdır. Ortalama güçlüğü en düşük (p) olan ise

p = 0,42 ile Biyoloji dersidir.

(Cevap A)

5. Bu beş testteki puanlar üzerinden bu testlerin hangisi için bulunacak ortalama madde güçlüğü en küçüktür? (2004 KPSS)

A) BiyolojiB) MatematikC) FizikD) KimyaE) Tarih

-EĞİTİM BİÜMLERİ-

33

1.HEDEF

Bireye kendi yaşantısı yoluyla kazandırmak istediğimiz özelliklere, niteliklere hedef denir. Niçin öğreteceğiz? sorusuna yanıt aranır. Hedeflerin ifade edilmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır;

1. Hedef cümlesinin sonunda; "bilgisi, becerisi,

ilgililik, farkındalık" gibi sözcükleryeralmalıdır.

2. Hedefler, öğrencilerin temel ihtiyaçlarınıkarşılayacak yönde olmalıdır.

3. Hedefler toplumun genel (başat) felsefesineuygun olmalıdır.

4. Hedefler binişik olmamalı, tamamlayıcı yanibitişik olmalıdır.

5. Hedefler ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır.

6. Bir hedefin kapsam!, diğer hedef ya dahedeflerin kapsamına girmemelidir.

7. Hedefler, hangi alanla (bilişsel, duyuşsal vedevinsel) ilgili olarak yazılıyorsa o alanınniteliklerine ve basamaklarına uygunolmalıdır.

8. Ders düzeyinde yazılan hedefler, bölüm,ünite ve ders saatine göre, kapsam vesınırlılık açısından daralabilir vegenişletebilir.

9. Hedefler, öğrenci davranışı bakımından ifade(hedeflerin işe vuruk olması) edilmelidir.Öğrenci davranışına dönük olmalıdır.Hedefler, gözlenebilir davranışlaradönüştürülebilir nitelikte olmalıdır. Çünkühedef, öğrencide gerçekleştirilmek istenendavranış değişikliğidir. Hedefler, öğretimsonunda, öğretmenin yapması gerekenlerideğil, öğretimi başarı ile tamamlayan biröğrencinin ne yapabileceğini göstermelidir.Bu, hedefin bir "öğrenme ürünü"nü ifadeetmesi gereğini vurgular. Öğrenme sürecinitanımlayan ifadeler, hedef olarak kabuledilemez.

PROGRAM GELIŞTIRME | Eğitimde Program Ögeleri

10. Bir dersteki konu başlıkları, hedef ifadeleriolarakyazılmamalıdır.

11. Hedef ifadeleri açık, seçik ve net olmalıdır.

12. Hedef, hem bir ilgili davranışlar örüntüsüneişaret edecek ya da genelleme yoluylaöğrenmeye imkân verecek kadar genel(birçok davranışla kapsanır), hem de öğretimiyönlendirecek kadar özel, özgül, sınırlı (birtek özelliği ölçebilir olması) olmalıdır.

13. Diğer taraftan, bir hedef, tek bir öğrenmeürününü ifade etmelidir. Her hedef ifadesiyalnızca bir bilgiyi içermelidir. Hedeflerin,hangi konu içeriğiyle ilgili olarakgerçekleştirilecekleri belirtilmelidir.

14. İçerikle bağlantılı olarak ifade edilebilir(kenetlik) olmalıdır. Bir bilgi içeriğiyle kenetliolması gerekir.

~ Hedeflerin Davranışlara Dönüştürülme Nedenlerilli

1. Ölçme Değerlendirme Yapmak (ÖlçmeyeKılavuzluk Yapmak): Ölçme değerlendirmesürecini gerçekleştirmek için davranışlarınbelirlenmesi gerekir. Genel nitelikler ya daözellikler olarak belirtilen öğretiminhedeflerinin gerçekleşme düzeyini belirlemekiçin yapılan ölçme etkinliklerinde bireylerindavranışları kazanma düzeyleri belirlenmeyeçalışılır.

2. Eğitim Durumlarını Belirlemek (Öğretimetkinliklerini yönlendirmek): Öğretimin nasılyapılacağını, uygulanacak öğretimyaklaşımlarını (stratejilerini), yöntem veteknikleri, süre, araç ve gereçlerini seçmedegerçekleştirilecek davranışların belirlenmesigerekmektedir. İçerik, yöntem ve materyalseçimini kolaylaştırır.

3. Öğretim Programının Etkisini Artırmak:Öğretim programında belirtilen davranışlar ve

34- -PROGRAM GEÜŞTİRME-

bunların gerçekleşme düzeyi programın etkisinin en somut göstergesidir.

4. Standartlaşmayı Sağlama: Ülke düzeyindeöğretim kademelerine ve yaş düzeylerinegöre ortak bir öğretim standartları oluşturmakdavranışları belirlemekle mümkündür.

5. Öğrenciye nasıl öğreneceğine ilişkin bilgilervermek: Öğrenci kendisinden nasıl davranışbeklendiğini bilirse, ne yapacağını ve nasılyapacağını daha iyi bilir.

6. Hedeflere ulaşma düzeyini yükseltir.

7. Öğretmenin kendisini değerlendirmesini veöğretmen-müfettiş ilişkisini kolaylaştırır.

Hedef Davranışların İfade Edilişinde Dikkat

Edilmesi Gereken Noktalar

1. Davranış ifadelerinin sonunda; "yazma,söyleme, çizme, işaretleme" gibi davranışıgösteren ifadeler yer almalıdır.

2. Davranış ifadeleri binişik olmamalı,tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır. z

3. Davranış ifadeleri, hangi hedef alanı ilgili .golarak yazılıyorsa o alanın niteliklerine ve ^basamaklarına uygun olmalıdır. 8

4. Davranış ifadeleri, kapsamlı aynı zamanda Ssınırlı olmalıdır. ^

5. Davranış ifadeleri, gözlenebilir ve ölçülebilirnitelikte olmalıdır.

6. Davranış ifadeleri, açık ve net olmalıdır,herkes aynı anlamı çıkarmalıdır.

7. Davranış ifadeleri, kolaydan zora, somuttansoyuta ve basitten karmaşığa doğruolmalıdır.

8. Davranış ifadeleri, öğretmenin yapacaklarınıdeğil, öğrencinin yapacaklarını ifadeetmelidir.

9. Bir hedefle ilgili kritik davranışlara yerverilmelidir: (Kritik davranış: o davranışasahip olanların gösterdiği, sahip olmayanlarınise gösteremediği davranıştır.

2. EĞİTİMDE YATAY HEDEFLER

Eğitimde yatay hedefler, Bloom'un taksonomisine göre bilişsel, duyuşsal ve devinsel (psikomotor) olmak üzere 3'e ayrılır:

1.BİLİŞSELALAN:

Yıllar itibariyle KPSS soruları tarandığında soruların her yıl bilişsel alandan geldiği görülmektedir.

Bilişsel alan taksonomik olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır:

a) Bilgi: terim, olgu, alış, sınıflama, ilke,genellemeleri tanıma ve hatırlama, kavramlarıeşleştirme, listeleme, seçme gibi bilişsel yeterliklerikapsar.

b) Kavrama: Bilgiyi çevirme, öteleme, yorumlama,kendi sözcükleriyle açıklama yeterliklerini kapsar.

c) Uygulama: Kuralları, yöntemleri, ilkeleri yenikarşılaşılan bir problem durumunda kullanmayı ifadeeder.

d) Analiz: Bir bilgi bütününü oluşturan öğelere,öğeler arasındaki ilişkilere ve bütünü oluşturanörgütleme ilkelerine ayrıştırmayı ifade eder.

e) Sentez: Özgün, orijinal bir eser meydanagetirmeyi ifade eder.

f) Değerlendirme: İç ve dış ölçütlere göre ürünhakkında karar vermeyi ifade eder. Eleştirme,yargılama, saptamalarda bulunma, tartışma, çözümönerileri üretme gibi hedefleri kazandırmayı

2. DUYUŞSALALAN

(Tutum, ilgi ve kaygı bildiren hedeî ifadeleridir.)

Duyuşsal alan taksonomik olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır:

a) Alma: Bir değerin ya da duygunun farkınavarabilme, dikkat edebilme, dinlemeye dönükolabilme ve almaya açık olmadır.

b) Tepkide bulunma: Bir değer ya da davranışakarşılık vermeye istekli olma, ona uyma ve ondanzevk almaktır.

c) Değer verme: Bir değeri kabullenmeyi, takdiretmeyi ve tercih etmeyi ifade eder.

d) Örgütleme: Kişinin kendi değerlerini, normlarınıoluşturarak kendi değer ve davranış sisteminiörgütlemesi ve kararlı olmasıdır.

e) Kişilik haline getirme (Nitelenmişlik): Değerleriya da prensipleri kişilik haline getirip, sürekli şekildeyapmayı ifade eder.

3. DEVİNSEL (psikomotor) ALAN

(hareket, beceri gerektiren hedef ifadeleridir)

Devinsel alan taksonomik olarak aşağıdaki şekilde sınıflandmlmaktadır:

a) Algılama/uyarılma: Bu basamak beceriyle ilgiliaraç, gereç ve işlemleri anlamayı kapsar.

b) Bedensel kurulma: Bir beceriyi yapmak üzerehazır olmadır.

c) Öğretici yardımı ile yapma: Beceri bir kişininrehberliği altmda yapılır.

d) Beceri haline getirme: Birey psikomotorbecerinin gerektirdiği karmaşık hareketleri düzgünolarak yapabilir.

e) Duruma uydurma (Uyum): Beceriyi yeni birproblemde de etkili olarak kullanma tekniğidir.

f) Yaratma: Özgün bir devinsel beceri ya da ürünmeydana getirecek yeni yollar yaratmadır.

MÖrnek Hedef İfadeleri ve Düzeyleri §

Q

1. Kan basıncının oluşumu ve ölçüm bilgisi •«kazandırabilme=Bilişsel Alan-Bilgi basamağı jjjj

2. Yurtta barış dünyada barış ilkesinin önemini "stakdir edebilme=Duyuşsal Alan-Değer verme -|basamağı :ğj

3. Başlığı verilen bir kompozisyon gyazabilme=Bilişsel Alan-Sentez basamağı :E

4. Maki ve bozkır arasıdaki farklılıklarıbelirleyebilme=Bilişsel basamağı

10. Program Geliştirme dersinde dikkatini konuya yöneltebilme-Duyuşsal Alan-Alma basamağı

H.Artistik buz dansında yapabilme=Devinsel basamağı

12. Kuralları, yöntemleri, ilkeleri yeni durumlardakullanabilme=Bilişsel Alan -Uygulamabasamağı

13. Verilen belli özelliklere sahip, biranaokulunda kullanılmak üzere ilkelereuygun bir ders planı hazırlayabilme-BilişselAlan -Uygulama basamağı

14. KPSS sınavı hakkında duygu vedüşüncelerini sözle açıklayabilme=BilişselAlan-Kavrama basamağı

Alan-Kavrama

özgün bir figür Alan-Yaratma

12. Kalp masajı yapmak üzere hastanın yanındauygun pozisyonu alabilme-Devinsel Alan-Bedensel Kurulma

13. Suyun akış hızına göre yüzme stilinideğiştirebilme=Devinsel Alan-DurumaUydurma (Uyum) basamağı

7. Sayısal verilerigösterebilme=Bilişselbasamağı

8. Hazırlanmış ders planını, öğretim ilkelerinegöre eleştirebilme - Bilişsel Alan-Değerlendirme basamağı

9. Boş zamanlarında fizik dersi ile ilgili deneyleryapabilme- Duyuşsal Alan-Değer vermebasamağı

tablo grafiğinde Alan-Kavrama

36- -PROGRAM GELİŞTİRME-

1. "Program geliştirme süreci felsefe, psikoloji, sosyoloji ve tarihsel temeller üzerine şekillenmektedir. Bu temeller program öğelerinin belirlenmesinde yol gösterici niteliktedirler."

Aşağıda program hedefleri ile ilgili verilen seçeneklerden hangisinin belirlenmesinde psikolojinin etkisi yoktur?

A) Hedeflerin öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarına uygunolarak belirlenmesi

B) Hedeflerin ulaşılabilirlik düzeylerininbelirlenmesi

C) Hedeflerin önem sırasına konmasıD) Hedeflerin öğrenci hazırbulunuşluk

düzeylerine uygun olmasıE) Hedefler için uygun öğrenme yaşantılarının

seçilmesi

Psikoloji hedeflerin öğrenci gelişim düzeyine uygunluğunun sınanması, gerçekleştirilebilirliğinin sınanması konularında program geliştirme sürecine yardım eder. Hedeflerin tutarlıklarının sınanması ve önem sırasına konması felsefeyi ilgilendirir.

Cevap: C

o ço

Genel hedefler belli bir eğitim kesiminin ya da okulun genel hedefleridir. Seçeneklerdeki sorulara baktığımızda B, C, D ve E seçenekleri bir öğretim kademesinin ya da okulun yetiştirmek istediği kişilerin özellikleri ile ilgilidir. Fakat A seçeneği bir uzak hedef ifadesidir. Uzak hedef politik düşünceyi yansıtan hedeflerdir.

Cevap: A

Bir okulun yetiştireceği öğrencilerde görmek istediği özellikler yani okulun genel hedefleri belirlenirken göz önünde bulundurulması gereken öncelikli ölçüt ne olmalıdır?

A) Ülkenin temel eğitim felsefesiB)Okulun fiziksel özellikleriC) Öğretim hizmetlerini yürütecek

personelinnitelikleri

D) Ailelerin okuldan beklentileriE) Toplumsal değer ve normlar

Bir okulun ya da eğitim kademesinin genel hedefleri belirlenirken öncelikli olarak bu hedeflerin ülkenin temel eğitim felsefesiyle tutarlığına bakılır. Okulun genel hedefleri öncelikli olarak o ülkenin uzak hedefleriyle tutarlı olmalıdır.

Cevap: A

ÇOZUMLUKAVRAMA

2. Aşağıdaki seçeneklerde sorulan sorulardan hangisinin cevabı bir genel hedef ifadesi belirtmez?

A) İyi bir vatandaşın özellikleri neler olmalıdır?B) Orta öğretim mezunu bir genç hangi niteliklere

sahip olmalıdır?C) Meslek lisesi öğrencisine mezun olduktan

sonra işyerinde gerekli bilgiler nelerdir?D) İlkokul mezunu bir öğrenci hangi alanlarda

yeterlik göstermelidir?E) İlköğretimin temel amacı ne olmalıdır?

4. Geliştirilen bir eğitim programı için belirlenecek hedeflerin belirli niteliklere sahip olması gerekmektedir. Aşağıdakilerden hangisi hedef ifadelerinde aranacak niteliklerden biri değildir?

A) Öğrenci davranışına yönelik olmaB) Açık ve net bir ifade olmaC) Öğrenme sürecine değil öğrenme ürününe

dönük olmaD) Yönetimsel ihtiyaçlara cevap verir nitelikte

olmaE) İçerikle kenetli bir bütün halinde olma

Hedefler öğrenci davranışlarına dönük olmalıdır. (Örneğin: 'Yazım kurallarını öğretme' şeklinde öğretmen davranışına dönük değil; 'Yazım kurallannı uygulayabilme' şeklinde öğrenci davranışına dönük olmalı) Ayrıca hedefler öğrenme sürecini değil öğrenme ürünü göstermeli, açık bir ifadeyle yazılmalı ve konu alanı içeriğiyle tutarlı ve kenetli olmalıdır.

Cevap: D

Eğitim hedeflerini belirlerken öncelikli kıstas ülkenin temel eğitim feisefesi ve uzak hedefleridir. Hedefler toplumsal yapıyla tutarlı olmalıdır. Hedefler belirlenirken öğrencilerin gelişimsel özellikleri ilgi ve ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır. Okullardaki öğrenci sayıları belirlenen hedefleri değil öğretme-öğrenme durumlarmı etkiler

Cevap:D

5. "Bir eğitim programı için seçilecek hedefler birbirlerini destekler nitelikte oimalıdır. Aynı zamanda bu hedefler kendi içerisinde mantıksal bir tutarlık göstermelidir"

UJ

o

Program hedeflerinin yukarıda belirtilen açıdan £denetlenmesi için aşağıdaki alanlardan .1hangisinden yararlanılır? s

A) Felsefe - |B) Psikoloji ^C) Sosyoloji "g

D) Ekonomi "E) Tarih

Hedeflerin tutarlılığının sınanmasında felsefeden yararlanılır. Hedefler uzak ve genel hedeflerle tutarlı olmalıdır.

Cevap: A

6.Eğitim programlarının hedeflerinin belirlenmesi aşamasında aşağıdaki kriterlerden hangisinin dikkate alınması gerekli değildir?

A) Öğrencilerin gelişimsel özellikleriB) Toplumun işgücü ihtiyacıC) Öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarıD) Okullardaki öğrenci sayısıE) Konu alanı gereksinimleri

"Ülkemiz ne kadar inkar edilse de hala bir tarım ülkesidir. Fakat bu alanda gerçekten yetişmiş birey bulmak zordur. Eğitim bu alanda da diğerlerinde olduğu gibi bilimsel bilginin önemine inanan elemanlar yetiştirmelidir."

Yukarıdaki görüşleri savunan bir kişiye göreeğitim hedeflerinin belirlenmesindekullanılacak öncelikli ölçüt aşağıdakilerdenhangisi olmalıdır?

A) Toplumsal yapının geliştirilmesiB)Ülkenin ihtiyaç duyduğu yetişmiş işgücünün

sağlanmasıC) Konu alanındaki gelişmelerin takip edilmesiD) Bireylerin eğitimden beklentilerinin sağlanmasıE) Yetiştirilecek bireylere öncelikli olarak sosyal

kuralların öğretilmesi

Sorudâ belirtilen durumda eğitim hedeflerinin ütkenin işgücü ihtiyacına göre şekillenmesidir. Eğer bir tanm ülkesi iseniz tarım alanında yetişmiş kişiye, eğer teknoloji alanında gelişme temel amacınızsa bu alanda yetişmiş personele ihtiyacınız vardır. Eğitim sistemi bu ihtiyacı karşılar nitelikte olmalıdır.

Cevap: B

oUJ>

38- -PROGRAM GELİŞTİRME.

8. Aşağıdakilerden hangisinin belirlenmesinde

hedef davranışların etkisi yoktur?

A) Öğretim sürecinde kullanılacak materyaller

B) Kullanılacak öğretim strateji ve yöntemi

C) Öğrencilerin değerlendirilmesinde kulianılacak

ölçme araçları

D) Eğitim sisteminin genel hedefleri

E) İçeriğin ne şekilde düzenleneceği

Programın tüm öğeleri birbiriyle kenetli

durumdadır. Hedef, İçerik, Eğitim durumları ve

Değerlendirme öğelerinden herhangi birinde

yapılacak bir değişiklik diğer öğeleri de etkiler.

Hedefler içerik, eğitim durumları (öğretme-

öğrenme süreçlerinde kullanılacak strateji, yöntem

ve araç-gereç), değerlendirme (kullanılacak ölçme

yöntem, teknik ve araçları) süreçlerinin hepsini

etkiler. Ancak eğitimin genel hedefleri hedef

davranışlardan etkilenmez hedef davranışların

belirlenmesini etkiler.

(Cevap D)

10. "Eğitim bireylerde davranış değiştirme amaçlı bir

sistemdir. Ancak istenen davranış değişikliklerinin

büyük bir bölümüne okulda gerçekleşen

öğrenmelerle ulaşılmaya çalışılır."

Yukarıda anlatılanlar seçilecek hedeflerde

bulunması gereken niteliklerden hangisi

üzerinde durmaktadır?

A) Öğrencilerin ön koşul öğrenmelerine uygun

olma

B) Okul dışında gerçekleştirilmesi zor hedefler

seçme

A) Öğrenci yaşantılarıyla tutarlı olma

B) Gerçekleştirilebilir nitelikte olma

E) Toplumsal yapı ile uyumlu olma

Eğitim İstendik davranış kazandırma sistemidir.

Eğitim programları için seçilecek hedefler de

öğrencilerin günlük yaşamda edinebileceği zor

olan hedefler olarak seçilmelidir.

Cevap: B

9. "Hazırlanacak bir eğitim programının hedefleri

birbiriyle kenetli ve ön koşul olacak şekilde

seçilmelidir."

Yukarıda sözü edilen temel ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aşamalılık

B) Uygulanabilirlik

C) Bilimsellik

D) Güncellik

E) Faydalılık

Hedeflerin birbirinin ön koşulu olacak biçimde

dikey olarak sıralanması aşamalılık ile ilgilidir.

Uygulanabilirlik seçilen hedeflerin öğretim

sürecinde gerçekleştirilebilirliğini, bilimsellik

seçilen hedeflerin bilimsel bulgularla tutarlığını,

güncellik öğrenci ihtiyacı olan güncel hayattan

seçilen hedefler olmasını, faydalılık ta öğrenci

ihtiyaçlarına cevap vermesini ifade eder.

Cevap: A

o S2m

1. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme

sürecinde hedeflerin davranışa dönüştürülme

nedenlerinden biri degildir?

A) Ölçme ve değerlendirmeyi kolaylaştırmak

B) Öğrencinin kendisine farklı hedef ve

davranışlar belirleme olanağı vermek

C) Öğretim programının etkisini artırmak

D) Öğrenciye nasıl öğreneceğine ilişkin bilgiler

verir

E) Hedeflere ulaşma seviyesini yükseltmek

4. Hedef ifadelerinin istendik davranışları ve

sonuçları kesin ve açık bir biçimde dile

getirmesi gerekir. Bu zorunluluk hedeflerin

aşağıdaki hangi özelliğe sahip olmasını

gerektirmektedir?

A) Kenetli olması

B) Tek boyutlu olması

C) Öğrenci davranışına dönük olması

D) Öğretmen aktivitelerini içermesi

E) Aşamalı olması

C E V A P L I K A V R A M A

2. 2 o ccUi

öğrendiklerinden

sorusuna fransızca bir

öğrenci bilişsel .=j

alanın hangi alanında bir davranış göstermiş s

olur?

A) Uyarılma

B) Kavrama

C) Uygulama

D) Analiz

E) Sentez

5. Aşağıdakilerden hangisi davranış

ifadelerinde olması gereken özelliklerden

biri degildir?

A) Bir hedefle ilgili kritik davranışları

ifade

etmelidir.

B) Öğrencinin hazır bulunuşluğuyla

ulaşılabilir

olmalıdır.

A) Ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır.

C) Davranış ifadeleri öğretmenin

yapacaklarını

ifade etmelidir.

E) Davranış ifadeleri binişik

olmamalı,

tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır.

Fransızca dersinde

yararlanarak bir turistin

konuşarak cevap veren

3. "Şimdi yeni şeyler söylemek lazım." diyen

Mevlana'nın bu sözü aşağıda belirtilen bilişsel

alanın hangi aşamasını açıklamada

kullanılabilir?

A) Yaratma

B) Sentez

C) Analiz

D) Değerlendirme

E) Uyum

6.Duyuşsal hedef alanı ile ilgili en önemli

sorun aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hedefleri ortaya koyma

B) Hedef davranış ifadeleri yazma

C) Hedefleri ölçebilme

D) Davranışları belirleme

E) Hedef ifadeleri yazma

40-

7. I. Fizik ile ilgili deneyleri yapmaktan zevk alma

II. Gürültü kirliliğine karşı duyarlı olma

III.Sınıf kurailarına uymaya kararlı olma

IV. Sağlığına özen gösteren insanları takdir etme

V. Her zaman hayvanlara iyi davranma

Yukarıdaki duyuşsal alan hedeflerinin aşamalı olarak doğru sıralanışı (basitten zora) aşağıdakilerden hangisidir?

A) II-I-IV-III-VB) II-I-V-III-IVC) I-II-IV-III-VD) V-I-IV-III-IIE) III-I-IV-II-V

10. Aşağıdakilerden hangisi hedef ifadelerinin sahip olması gereken niteliklerden biri degildir?

A) Hedefler, hangi alanla (bilişsel, duyuşsal vedevinse!) ilgili olarak yazılıyorsa o alanınniteliklerine ve basamaklarına uygun olmalıdır.

B) Hedefler toplumun genel (başat) felsefesineuygun olmalıdır.

C) Hedefler birbirlerini destekler nitelikte venicelikte olmalıdır.

D) Öğrencilerin kendi çabalarıyla ulaşılabilirnitelikte olmalıdır.

E) Gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.

-PROGRAM GELİŞTİRME.

8. Bilişsel alanın "uygulama" basamağındaki hedef ifadeleri aşağıdakilerden hangi özelliğe sahip olması gerekmektedir?

A) Orijinal bir ürünü ortaya koymaB)Öğrenilen ilkeleri yeni karşılaşılan bir durumda

uygulamaC) Ortaya konmuş bir ürünü eleştirebilmeD) Ortaya konmuş bütünün parçaları arasında

bağlantıları kurmaE) Bir ürünün, belli ölçütlere uygunluğunu

belirleme

"ZL

o

UJ

o

11. • Bir makaleyi içerik yönünden eleştirebilme.

• Maddenin tanımını yapabilme

• Fizik problemini çözebilme.

Yukarıda belirtilen bilişsel hedef ifadelerinin doğru sıralanmış aşamaları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

A) Değerlendirme-Bilgi-UygulamaB) Uygulama-Bilgi-KavramaC) Sentez-Kavrama-UygulamaD)Alma-Uygulama-SentezE) Değerlendirme-Uygulama-Sentez

9. Bilişsel alanla ilgili olarak bir probleme farklı ve özgün bir çözüm yolu bulunması hedefi aşağıdakilerden hangi basamağa ilişkindir?

A) YaratmaB) DeğerlendirmeC) BilgiD) SentezE) Analiz

-EGITIM BILIMLERI- 41

12.» Fen Bilgisi dersinde bir deneyin nasıl yapıldığını izleyebilme

• Bilardo oyununda farklı bir vuruş tekniğigeliştirebilme.

• Aşçının yardımıyla pasta yapabilme.

Yukarıda belirtilen devinsel hedef ifadelerinin doğru sıralanmış aşamaları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

A) Yaratma-Uyum-Beceri haline getirmeB) Algılama/Uyarılma-Bedensel Kurulma-UyumC) Algılama/Uyarılma-Yaratma-Kılavuz yrd. ile

yapmaD) Yaratma-Uyum-Beceri Haline GetirmeE) Atgılama/Uyarılma-Uyum-Yaratma

15. Aşağıdakilerden hangisi konu başlıklarının hedef ifadesi olarak yazılmamasının en önemli nedeni olarak ortaya konulabilir?

A) Konu başlıklarının kısa olmasıB) Konu başlıklarının öğrenme-öğretme

durumlarını vermemesiC) Konu başlıklarının davranışa

dönüştürülememesiD) Konu başlıklarının değerlendirilememesiE) Konu başlıklarının içeriği tam olarak

yansıtmaması

13. Aşağıdaki hedef ifadelerinden hangisi güneş tutulması olayının kavrama düzeyinde öğrenildiğini gösteren bir hedef ifade olamaz?

A)Olayla ilgili bir makale yazabilmeB) Olayı resmederek ifade edebilmeC) Olayı kendi ifadeleriyle açıklayabilmeD) Olayı bir örnekle açıklayabilmeE) Olayı şekille göstererek açıklayabilme

en ~İ5ccUJo'ELU

03

'tz •oUi

Q m

14. Aşağıdakilerden hangisi hedef davranış belirlemede uyulması gereken belli başlı ilkelerden biri değildir?

A) Hedef davranışlar, konu alanı ile ilişkiliolmalıdır.

B) Hedef davranışlar, öğrenme-öğretmedurumlarına uygun olmalıdır.

C)Hedef davranış ifadeleri hem kapsamlı hem desınırlı olmalıdır.

D)Hedef davranışlar öğrenci yaşantısına dönükolmalıdır.

E) Hedef davranış ifadeleri açık, seçik ve netolmalıdır.

1.B 6.C 11.A

2.C 7. A 12. C

3. B 8. B 13. A

4.C 9. D 14. B

5. D 10. D 15. C

1. Eğitimin hedeflerinin belirlenmesi sırasında,

aşağıdakilerden hangisinin dikkate alınması

zorunlu degildir? (2001 KPSS)

A) Toplumsal gereksinimlerin

B) Konu-alan ilişkisinin

C) Bireylerin gereksinimlerinin

D) Psikoiojinin bulgularının

E) Okulda yer alan öğrenci sayısının

Hedef kavramı yetiştirdiğiniz insanda bulunmasını

uygun gördüğünüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir

n i te l ikte istendik özel l ik ler olarak

tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeyle varılmak

istenen nokta olarak tanımlanabilir. İstendik

davranışların belirleyicileri insan, toplum. konu

alanı (bilim, sanat, felsefe vb.) ve doğa olabilir;

çünkü, insanın biyoiojikyapısı, yani gelişmiş beyin

ve sinir sistemi, doğuştan getirdiği, yetenekieri,

geliştirilebilecek tutum, kişilik, ilgi vb. kapasiteleri

vardır. Ayrıca bir toplum içinde yaşamaktadır.

Doğanın yaptıklarının dışında, insanoğlunun

yapıp ettiklerinin dirik bir örüntüsü olan kültürle

etkileşim içindedir. Üstelik doğal bir çevrede

yaşamaktadır. Tüm bunların etkileşimi sonucu

onun psikolojik bir yapısı oluşmaktadır. Bunlara

dayanarak eğitim hedeflerimizi toplumsal yapı,

bireylerin ihtiyaçları, konu alanı ihtiyaçları belirler.

Hedef belirlenirken okuldaki öğrenci sayısı önemli

değildir.

(Cevap E)

2. Eğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla

istendik değişmeler oluşturma sürecidir.

Bu tanımda, "istendik" sözcüğü ile anlatılmak

istenen temel koşul aşağıdakilerden

hangisidir? (2001 KPSS)

A) Eğitim hedefleriyle ilgili olma

B) Bireyin istekierini dikkate alma

C) Güncel gereksinimleri karşılama

D) Bireye fiziksel güç kazandırma

E) Toplumsal yardımlaşmayı artırma

Eğitimde plânlanmış etkinliklerin önemi büyüktür.

Öğrenenlere öğrenme yaşantıları sağlamak eğitim

programlan aracılığıyla olur. (Ö. DEMİREL,

Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program

Gelişîirme, s.5) Eğitim, plânlı öğretme durumları

düzeneğidir. Eğitimin plânlı olması program

başında belirlenen hedeflerdir. Eğitim öğrencileri

hedeflenen (istendik) davranışlara ulaştırmaktır.

(Cevap A)

Bir bölgede yapılan araştırmalar, bu bölge

ekonomisinde sanayi sektörünün ağırlık taşıdığını

göstermişti. Bunun üzerine, bölgedeki eğitimde

sanayi ile ilgili hedeflere öncelik verilmesi

kararlaştırılmıştır.

Bu karar, özellikle aşağıdakilerden hangisi

dikkate alınarak verilmiştir? (2002 KPSS)

A) Özel hedefler araştırma sonuçlarına uygun

olarak belirlenmelidir.

B) Konu alanındaki yenilikler eğitimin hedefleri

üzerinde etkilidir.

C) Eğitimin hedefleri belirlenirken toplumsal

çevrenin ihtiyaçları dikkate alınmalıdır.

D) Eğitim hedefleri belirlenirken değişik yollar

izlenebilir.

E) Bireylerin eğitimden beklentileri, zamandan

zamana değişebilir.

Eğitim, insana yapılan uzun vadeli bir yatırımdır.

Yetişmiş insan gücünün niceliği ve niteliği ile,

ülkenin kalkınma hızı arasında anlamlı bir ilişki

vardır. Ülkenin gereksinim duyduğu insan gücünü

yetiştirecek olan eğitim sistemidir. Eğitim hedefleri

belirlenirken de toplumun ihtiyaç duyduğu insan

gücü dikkate alınmalıdır. Eğitim sistemi en

azından tutarlı bir üretici ve tüketici olarak

yetiştirmek zorundadır. Eğer bunu sağlamazsa

ülke dar boğaza ve entropiye düşebilir. Eğitim

sistemi, kendine yapılan harcamaları boşa

çıkarmış olur. Eğitim toplumsal sistemin sadece

ihtiyaçlarını karşılamakla kalmamalı onu değiştirip

geliştirebilmelidir. Eğitim toplumsal gerçeğe hem

uymalı, hem de onu temele alıp daha tutarlıya

doğru değiştirip geliştirmeye yönelmelidir.

(Cevap C)

ÇIKMIŞ 5ÖRULAR ve ÇÖZÜMLERİ

4. Eğitim öğretim süreci sonunda öğrencilere

kazandırılması plânlanan hedeflerin belli

niteliklerde olması gerekir.

Aşağıdakilerden hangisi bu niteliklerden biri

degildir? (2002 KPSS)

A) Öğrenci davranışı olarak ifade edilmesi

B) Davranışın hangi koşullar altında gösterilmesi

beklendiğini belirtme

C) Öğrencinin hazır bulunuşluğuyla erişilebilir

olma

D) Gözlenebilir ve ölçülebilir olma

E) Öğrencilerin kendi çabalarıyla ulaşabilecekleri

nitelikte olma

Eğitim öğrencilere istendik davranışlar

kazandırma düzeneğidir. İstendik olması

kazandırılacak davranışların kontrollü olması

demektir. Eğitim süreci sonunda öğrencilerin

kendi çabalarıyla kazandıkları davranışlar, eğitim

hedefi olamaz. Eğitim hedefleri öğrencilerin belli

şartlar altında göstermeleri gereken, öğrencinin

hazırbulunuşluk düzeyiyle tutarlı, gözlenebiiir,

ölçülebilir davranış ifadeleridir.

(Cevap E)

Q

Eğitim programları, hedef, içerik, eğitim durumları

ve değerlendirme öğelerinden oluşur. Bütün bu

öğeler arasında dinamik bir ilişki vardır ve bu

öğelerden birinde yapılacak bir değişiklik diğer

tüm öğeleri etkiler. Eğitim programının temelini

hedef davranışlar oluşturur çünkü program bu

hedefleri kazandırmak için plânlanır. İçerik, eğitim

durumları (öğretme öğrenme etkinlikleri) ve

değerlendirme süreçleri hedeflere göre belirlenir.

Eğitimin genel hedefleri ise, bireyset ihtiyaçlar

toplum ve konu alanı ihtiyaçlarına göre belirlenir.

Genel hedefler, hedef davranışları da içine alır ve

daha kapsamlıdır. Hedef davranışlar genel

hedeflere göre belirlenir.

(Cevap A)

İlköğretim ilk yıllarında, bir derste

gerçekleştirilecek öğretme öğrenme

etkinliklerinin sıra ve düzeni beiirlenirken

aşağıdakilerden hangisinin göz önünde

tutulması doğru olmaz? (2002 KPSS)

A) Kolaydan - zora doğru ilerleme

B) Bütünden parçaya ve sonra tekrar bütüne

gitme

C) Yakın çevreden uzağa doğru gitme

D) Soyut kavramlara öncelik verme

E) Bugünden geçmişe doğru gitme

5. Aşağıdakilerden hangisi, hedef davranışlara

bağlı olarak belirlenmez? (2002 KPSS)

A) Eğitimin genel hedefleri

B) İçeriğin oiuşturulması

C) Değerlendirmede kullanılacak ölçütler

D) Öğrenme yaşantıları için gerekli hazırlıklar

E) Öğretme öğrenme etkinlikleri

İçerik; somuttan, soyuta; basitten, karmaşığa,

kolaydan, zora; parçadan, bütüne veya bütünden

parçaya günümüzden, geçmişe; olaylardan,

kavram ve genellemelere yakın çevreden, uzağa

doğru düzenlenmeüdir. Özeliikle ilköğretimin ilk

yıllarında öğrencilerin zihinsel becerileri soyut

kavramları öğrenme açısından sınırlıdır. İçerik

kolaydan zora, somuttan soyuta doğru

düzenlenmelidir.

(Cevap D)

44- -PROGRAM GELİŞTİRME.

7. Aşağıdakilerden hangisi, program geliştirmede

eğitimin hedefleri değerlendirilirken

cevaplanması gereken sorulardan biri değildir?

(2002 KPSS)

A) Hedefler öğrenci gereksinimlerine uygun mu?

B) Hedefler birbiriyle tutarlı mı?

C) Hedefler ile dersin içeriği bağlantılı mı?

D) Hedefler öğretmenlerin tercihlerine uygun mu?

E) Hedefler gerçekleştirilebilir mi?

Hedeflerin gerekli nitelikleri arasında öğrenci

davranışına dönüklük, genellik ve sınırlılık, açık-

seçiklik ve bir de bir muhteva ile kenetlilik

özellikleri olduğu belirtilmektedir (Ertürk, 1972:53). Bu

niteliklerin yanı sıra hedeflerde aranacak bazı

nitelikler aşağıda belirtilmiştir. Bu nitelikler (1)

Hedefler, öğretmenin değil, öğrencinin yapması

gerektiğini ifade etmeli. (2) Hedefler, öğrenme

sürecine değil, öğrenme ürününe dönük olmalıdır.

(3) Hedefler öğrenme ürününü gösterecek

nitelikte olmalıdır. (4) Hedef, içeriğe değil

öğrenme ürününe dayalı olmalıdır. (5) Hedef, tek z

tip öğrenme ürününü ifade etmelidir. (Ö. Demirel ^

Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program ğj

Geliştirme, s.109-110) Hedefler öğrenci |

ihtiyaçlarına cevap vermeli, genel hedefler îi

birbiriyle tutarlı olmalıdır. Yukarıda da belirtildiği S

gibi hedefler, öğretmen değil öğrenci

davranışlarına yönelik olmalıdır ve hedeflerin

belirlenmesinde öğretmen tercihleri bir ölçüt

değildir.

(Cevap D)

I. Farklı düşüncelere hoşgörülü olma

II. Demokratik ilkelere uyma eğilimi gösterme

III. Düşünceleri yansıtan bir kompozisyon

yazma

IV. Buz pateninde yeni bir hareketi kolayca

uygulama

V. Eğitim için yeni bir eğitim modeli geliştirme

Yukarıdakilerden hangileri, duyuşsal alanla

ilgili hedeflere örnektir? (2003 KPSS)

A) Ive l l B) II ve III

C) IVveV D ) l , l l ve l l l

E) III, IV ve V

Soruda verilen diğer maddeleri inceleyelim.

III.Düşünceleri yansıtan bir kompozisyon yazma

(Bilişsel alanın sentez basamağı)

IV. Buz pateninde yeni bir hareketi kolayca

uygulayabilme (psiko-motor alan - örüntü -

duruma uydurma hedef alanı)

V. Eğitim için yeni bir eğitim modeli geliştirme

(bilişsel alanın sentez hedef alanı)

(Cevap A)

9. İstenen sonuçları ve başarı düzeyini kesin ve

açık bir biçimde dile getirme gerekliliği eğitim

amaçlarının hangi ilkesiyle dogrudan ilgilidir?

(2004 KPSS)

A) Öğrenci davranışına dönük olmalıdır.

B) Çok boyutlu olmalıdır.

C) Hiyerarşik bir düzende sıralanmalıdır.

D) Öğretmen etkinliklerini içermelidir.

E) Evrensel kültür değerleriyle ilişkili olmalıdır.

Eğitim amaçlarının evrensel kültür değerleriyle

ilişkili olma ilkesi, amaçların toplumsal ve evrensel

ahlâkî değerlere ters düşmemesini ilgilendirir.

Hiyerarşik bir düzende sıralanması hedeflerin

-EGİTİM BİLİMLERİ. 45

birbirinin ön koşulu olacak şekilde aşamalı

sıralanmasıdır. Çok boyutluluk birden fazla

davranış grubunu içermesidir. D seçeneği ise,

tamamen yanlıştır; hedefler öğretmen değil

öğrenci etkinliğine dönük olmalıdır. Öğrenci

davranışına dönüklük ise, hedeflerin program

sonunda öğrencinin hangi davranışları göstermesi

yani programdan çıkan öğrencinin sahip olması

gereken nitelikleri belirtmesi gerektiği ilkesidir.

(Cevap A)

benzer ve temel özelliklerine göre program

hedefleri belirlenmeiidir. Örneğin, altı ve yedi

yaşındaki çocuklar; zihinsel, duyuşsal ve

devinişsel gelişim özellikleri ile okuma-yazma

bilmeme, vb. nitelikleri açısından benzerdirler. Bu

nedenle Türkiye'de altı ve yedi yaşındaki çocuklar

ilköğretimin birinci sınıfına alınırlar. Okula

alınacak bu çocuklar; muhtemel çocuklardır. işte

ülkedeki tüm bu muhtemel öğrencilerin genel

özelliklerine bakılarak, onlara kazandırılacak

hedef davranışlar belirlenir. Bu genel özelliklerin

içerisinde bireylerin her alandan gelişim düzeyleri

yer alır. Öğrencilerin bilişsel, sosyal ve duyuşsal

alandaki ortalama gelişmişliklerine göre program

hedefleri belirlenir.

(Cevap C)

10. Eğitim hedeflerinin kaynaklarından toplumsal

boyuta ilişkin yapılacak araştırmalarda,

aşağıdakilerden hangisine yer verilmesi

gerekmez? (2004 KPSS)

A) İçinde yaşadığı toplumun bireye sağladığı

olanaklar

B) Toplumun sosyo-kültürel ve ekonomik

özellikleri

C) Toplumdaki bireylerin kendini gerçekleştirme

düzeyleri

D) Toplumun insan gücü gereksinmeleri

E) Bireyler ile toplum beklentilerinin uygunluğu

Program hedeflerini toplumsal boyutta

değerlendirirken toplumun gereksinim duyduğu

insan gücünün belirlenmesine gidilmelidir. Doktor,

öğretmen, mühendis ihtiyacı ne kadar? Bunların

nitelikleri ne olmalı? Ulusal gelir, enflasyon,

sermaye ne kadar? vb. Daha sonra istenilen

özelliklerin neler olduğu belirlenmelidir. Toplumda

bulunan sorunların bilinmesi, bunları çözecek

insan gücünün yetiştirilmesi gerekir. Ayrıca ülkede

hangi ekonomik model yürürlükte ise, onun

dayandığı iikeleri bilen, uygulayan ve geliştiren

insanlartn yetiştirilmesi eğitim sisteminden

beklenir. Bu sebeplerden dolayı A, B, D ve E

seçenekleri program hedeflerinin belirlenmesinde

toplumsal belirleyicilerin parçasıdır. Bireysel

açıdan belirleyicilere baktığımızda, farklı kişilerin

tcUi Q"EİU

"G3

11. İlköğretim kademesinde eğitsel amaçların

belirlenmesinde aşağıdakilerden hangisi

daha az etkilidir? (2005 KPSS)

A) Toplumsal değer yargıları

B) Toplumun yaşam anlayışı

C) Bireyin geleceğe yönelik ihtiyaçları

D) Konu alanının temelleri

E) Toplumdaki istihdam olanakları

İlköğretim kademesinde

hedeflerin

belirlenmesinde toplumun genel başat

felsefesi, değer yargıları, yaşam tarzı, konu

alanl temelleri, geleceğe yönelik öğrencilerin

ihtiyaçları dikkate alınır. Toplumdaki istihdam

olanakları daha üst kademelerdeki hedeflerin

belirlenmesinde daha çok dikkate alınır.

(Cevap E)

12. Türk milli eğitiminin genel hedefleri

aşağıdakilerden hangisine göre belirlenir?

(2005 KPSS)

A) Milli Eğitim Temel Kanunu

B) Okul yönetmeliği

C) Ders planı

D) Tebliğler Dergisi

E) Müfredat Programı

Eğitimde hedefler üç düzeyde beiirlenmektedir.

Ülkenin politik felsefesini yansıtan ve oldukça

genel otarak belirlenen uzak hedef, uzak hedefin

yorumu aynı zamanda da okulun iş görüsünü

yansıtan genel hedef, öğrenciye kazandırılması

uygun görülen özellikler ve bir disiplin ya da bir

çalışma alanı için hazırlanmış olan hedeflere de

özel hedefler olarak tanımianır. Bu sıralama bir

bakıma hedeflerin dikey sıralanmasını ortaya

koymaktadır. (Ö. Demirel, Eğitimde Program

Geliştirme, s.106) Uzak hedefler kolay kolay

değişmeyen hedeflerdir. Genel hedefler ise

yetiştirilmek istenen insan profili şeklinde ifade

edilen hedeflerdir. Bu hedefler de Milli Eğitim

Temel Kanunu'nda yazan hedeflerdir. Uzak

hedefler ülkenin hedefleri, Genel hedefler Milli

Eğitimin hedefleri şeklinde düşünülebilir.

(Cevap A)

13. Hedeflerin aşağıdaki koşulları karşılaması

gerekir:

I. Öğrencilere yönelik olmalıdır.

II. Belirli bir davranış grubuna karşılık gelecek

ölçüde geniş olmalı ve aynı zamanda tek bir özellik

içermelidir.

III. Yazan ve okuyanlar için aynı anlama gelmelidir.

IV. İçerikle bağlantılı olarak ifade edilmelidir.

Bu koşullara göre hedeflerde bulunması

gereken özellikler aşağıdakilerin hangisinde

doğru olarak verilmiştir? (2005 KPSS)

A) Açık seçiklik-Genellik ve sınırlılık-Kenetlilik-

Davranışa dönüklük

B) Genellik ve sınırlılık-Açık seçiklik-Davranışa

dönüklük-Kenetlilik

C) Davranışa dönüklük-Genellik ve sınırlılık-Açık

seçiklik-Kenetlilik

D) Kenetlilik Davranışa dönüklük-Genellik ve

sınırlılık-Açıkseçiklik

E) Genellik ve sınırlılık-Davranışa dönüklük-

Kenetlilik-Açık seçiklik

(Cevap C)

Öğretim yöntemi: öğrenciyi hedefe ulaştırmak için izlenen yollardır. Bizi amaçlarımıza ulaştıran en kısa, en ucuz ve en az emek gerektiren sistemli yoldur. Geleneksel ve çağdaş öğretim yöntemleri arasındaki farklılıklar çizelge 1'de gösterilmektedir.

GELENEKSEL VE ÇAĞDAŞ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ (ÇİZELGE1)

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİÇAĞDAŞ OGRETİM YÖNTEMLERİ

Öğrenci aktiftir. Öğretmen yol göstericidir. Küçük gruplarla öğretim vardır.Görsel iletişim önemli bir yer tutar.Öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci arasında çokyönlü iletişim vardır.

1.ANLATIMY0NTEMİ

Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Öğretmen merkezlidir. Öğretmenlerin en fazla kullandıkları yöntemdir.

Öğretmenden öğrenciye doğru tek yönlü bir iletişim söz konusudur. Eğitim-öğretim süreci en genel anlamda bir iletişim sürecidir. İletişim sürecinin öğelerini inceleyecek olursak; öğretmenin sınıf içi iletişimde önemli bir rolü vardır:

Bütün derslerde ve derslerin birçok aşamasında kullanılır. Anlatım yöntemi, işlenmekte olan konuların bir sıra ve düzene göre konuşma yoluyla açıklamasına ve öğretilmesi olarak tanımlanır. Anlatım, hazırlanmış bir metnin monoton bir biçimde okunur gibi tekran şeklinde olabileceği gibi, araya örnekler, şekiller ve fıkralar sokarak da ilginç bir hale getirilmiş bir konuşma biçiminde de olabilir.

OGRETIM ILKE VE TEKNİKLERI Oğretim Yöntemleri

GELENEKSELÖĞRETİM

YÖNTEMLERİÖğretmen aktiftir.Öğrenci pasif alıcıdurumundadır.Büyük gruplarlailetişim vardır.Sözel etkileşimönemli biryertutar.İletişim öğretmendenöğrenciye doğru tekyönlüdür. _________

Öğretmenin bilgiyi hazırlaması ve öğrencilere aktarması temeline dayalıdır. Sosyal biümlerin öğretiminde yaygın olarak kullanılır.

KAYNAK (Öğretmen)-MESAJ (İçerik) - KANAL (Yöntem (ses, beden dili) - ALICI (Öğrenci) DÖNÜT (Ne etkisi oldu?)

Bilişsel alanın bilgi-kavrama düzeyindeki hedefleri kazandırmak amacıyla kullanılır.

Anlatım Yönteminin Kullanıldığı yerler

» Derse giriş yaparken (yeni konu anlatımı),

» Dersi özetlerken,

» Sınıfa kaynak kişi çağrıldığında,

» Sözel bilgilerin öğrenciye aktarılmasında ,

» Yeni bir konu ortaya atıldığında,

» Kısa zamanda çok bilgi aktarılması gerektiğinde,

» Diğer yöntemler için zaman ve şartlar uygun olmadığında,

» Kalabalık gruplara yönelik,

» Bir problemin çözümünün gösterilmesinde,

» Zaman kısa olduğunda, içerik yoğun olduğunda,

» Öğrenme güçlüğü çekilen bölümlerin açıklanmasında kullanılır.

Etkili Kullanım ilkeleri

» İçerik anlamlı bir sıra ile verilmelidir. Bilinenden bilinmeyene doğru gidilmelidir.

» Konunun özel hedefleri ve gerekçesi öğrencilere önceden açıklanmalıdır.

» Öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri dikkate alınmalıdır.

>> Anlatım resim, şema, grafik ve görsel araç-gereçlerle desteklenmelidir. Görselleştirme

48- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.

ye örnekler verme anlatımı etkili hale getirir. Öğrenci yaşantılarına uygun ömekler verilmeldir.

» Soru-cevap yöntemiyle birlikte kullanılmalıdır.

» Kişiler arası iletişimde; en büyük pay, sözsüz iletişimdir (Beden dili: %60 hareket, jest, mimikler+%30 ses tonu+%10 sözcükler). Beden dili (göz teması, jest, mimikler) etkili şekilde kullanılmalıdır. Öğretmen derslerde göz iletişimini 2-3 sn. tutmalı ve öğrencinin mahrem alanına (45 cm.) girmemeye çalışmalıdır. (Belediye otobüsleri). Ses tonu %30 etkilidir. Ses tonu monoton olmayacaktır. Kelimeler %10 oranında etkilidir. Öğrencinin seviyesine uygun kelimeler seçmeliyiz. (İlköğretimde Binalaleyh, Mütemadiyen vb. kelimelerin kullanılmaması).

» İlkokul 1,2,3 sınıflarda 2-3 dakika, 4,5,6 sınıflarda 4-5 dakika, ortaokul ve liselerde 7-8, üniversitelerde ve yetişkinlere yönelik anlatımda ise en fazla 15 dakika sürekli konuşulmalıdır.

» Anlatım sonunda bir değerlendirme yapılır.

» Gerekli yerlerde öğrenciye söz hakkı

verilmelidir.

» Kullanılan dil öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.

» Basit, kısa ve tam cümleler kullanılmalıdır.

» Anlatan kimse yönünü ve bakışlarını öğrencilere yöneltmeli ve her öğrenci mümkün olduğu kadar her an öğretmenin bakışlarını üzerinde hissetmelidir.

Yararları

» Zamanın kısa ise öğrenci grubu kalabalık ve çok konunun aktarılması gerekiyorsa uygun bir yöntemdir. Diğer yöntemlere göre zaman, emek ve masraf bakımından daha ekonomiktir.

» Dinleyerek öğrenen öğrenciler için etkilidir.

» Öğrencilere dinleme ve not alma becerisi kazandırır.

» Soyut kavramların öğretilmesinde işe yarar.

» Sürpriz bir durumla karşılaşma endişesi olmadığından öğretmene güven verir.

Sınırlılıkları

» Öğrenciler öğretim sürecinde pasif kaldıkları için kolaylıkla sıkılabilirler.

» Uzun süreli kullanılması bıkkınlığa ve ilginin azalmasına neden olur.

» Duyuşsal ve psikomotor hedef davranışları (bilginin uygulanması) kazandırmada etkisizdir.

» Anlatan etkin, dinleyenler edilgendir. Öğrenciler hazırcılığa alışır.

» Çocuk psikolojisine uygun değildir. Oğretmen merkezli olduğu ve öğrenciyi edilgen kıldığı için yorgunluk ve isteksizliğe yol açar.

» Bireysel farklılıklar dikkate alınmadığı için öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına cevap vermeyebilir.

» Bilgiler öğretmenin anlattığı ile sınırlı kalır ve öğrenciler ezberciliğe alışır.

2. SORU-CEVAP YÖNTEMİ

(SORGULAYICI-SOKRATİK YÖNTEM)

Öğretmen ve öğrenci arasında çift yönlü iletişime olanak tanır. Sokrat bu yöntemin önemini "Ben bir çobana sorular sorarak, hipotenüsün ne olduğunu öğretebilirim". şeklinde vurgulamıştır.

Sınıf içi uygulamalarda en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Soruyla karşılaşan bireyin dikkati konuya çekilir, soruyu algılar, geçmiş bilgilerini hatırlar, bilgilerini düzenler, tasarlar ve ifade eder. Bu süreçte; birey hem zihinsel hem de devinsel olarak aktiftir. Bireye söyleme fırsatı tanındığı için kalıcı öğrenme sağlanır. Aynı zamanda soru cevap yöntemi ile öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişim karşılıklı hale gelir.

Bilişsel alanın bütün aşamalarında kullanılabilir.

Kullanıldığı Yerler

>> Öğrencilerin derse katılımını sağlamak,

» Konuyu tekrar etmek ve pekiştirmek,

>> Önemli olan noktayı vurgulamak,

» Öğrencinin dikkatini kazandırılacak davranış üzerine çekmek,

» Öğrencilerin bildiklerini ve bilmediklerini, anlaşılmayan noktaları ortaya çıkarmak (öğretimin etkililiğini ve verimliliği konusunda

bilgi sahibi olmak),

» Öğrencilerin düşünme ve ifade etme yeteneğini geliştirmek.

Etkili Kullanım İlkeleri

» Dersin başında bilgi düzeyinde sorular, dersin sonuna doğru düşündürmeye yönelik sorular sorulmalıdır.

» Anlatım yöntemiyle birlikte kullanılmalıdır. (Önce anlatım yöntemi daha-sonra soru-cevap yöntemi)

» Öğrencinin seviyesine uygun(hazırbulunuşluk) sorular sorulmalıdır.

» Sorular ezbere bilgiyi teşvik etmemeli, yoruma dönük olmalıdır. Kavrama ve üst düzey hedef davranışlar kazandırıcı sorular sorulmalıdır.

» Sorular bir ceza ya da disiplin aracı olarak değil, öğrencileri aktif kılmak için sorulmalıdır.

» Çok fazla soru sormaktan kaçınılmalıdır.

» Sorularm grup halinde cevaplanmasına izin verilmemelidir.

» Öğrencilere yorum yapabilecekleri açık uçlu sorular sorulmalıdır. Cevabı evet/hayır olan sorularsorulmamalıdır.

» Özellikle kalabalık sınıflarda öğrencilerin verecekleri cevabın tüm sınıfça duyulduğundan emin olunmalıdır.

» Öğrencilere ad ve soyadlarıyla hitap edilerek cevap istenmelidir.

» Sorular ne çok zor, ne de kolay olmalıdır.

» Soru öğrenciye değil, sınıfa sorulmalıdır. Sorular tüm gruba yöneltilmeli, bir süre beklenmeli, cevap alınamıyorsa isimle seslenilerek birkaç öğrenciye söz verilmelidir.

» Yöntemin uygulanmasında öğretmenin dikkat edeceği en önemli unsur; doğru cevapları anında pekiştirmek, yanlışları düzeltmek ve öğrencilere ipuçları vererek öğrenme sürecini yönetmektir.

» Yanlış cevap veren ya da cevap vermekte zorluk çeken öğrencilere ipucu verilmelidir.

» Öğrencilere cevapları düşünmeleri ve yorumlamaları için 3-5 sn süre verilmelidir.

» Öğrencilere cevap hakkı bir sıraya veya

co

parmak kaldırmaya göre değil, tesadüfi verilmelidir.

» Sorular cevabı içinde barındırmamalıdır. (Dünya'nın uydusunun Ay olduğunu biliyor musun?)

» Ezberden kaçınmak için konu başlıklarından soru yöneltilmemelidir.

» Sorular tekrarlanmamaiıdır, öğrenci sorunun tekrarlanacağını bilirse, gereken ilgiyi göstermez.

» Öğrenciler soru sormaya özendirilmelidir.

» Öğrencinin cevabı kesilmemelidir.

Faydaları

>> Öğrenciler her an soru sorulabileceği düşüncesiyle, derse karşı daha ilgili ve aktif olurlar.

» Öğretmenlere, öğrencileri tanıma imkânı sağlar.

» Dönüt ve düzeltmeye imkan sağlar, tekrar ve pekiştirmeyi sağlar.

» Öğrenciler birbirlerinin görüş ve düşüncelerini tanıma ve yararlanma imkanı bulurlar.

» Öğrencileri güdüler ve dikkatini artırır, istekli derse katılımlarını sağlar. Öğrencileri düşünmeye sevk eder.

Sınırlılıkları

» Sürekli sorulan sorular öğrencilerin kaygı düzeyini yükseltir, onları sıkabilir.

» Tek başına kullanıldığında konunun anlaşılmasında güçlükler doğar. Diğer öğretim yöntemleriyle ve teknikleriyle desteklenmesi gerekir.

» Soruların iyi hazırlanması ve planlanması gerekir, aksi takdirde zaman kayıpları olur.

» Anlatıma göre daha fazla zaman alır. Bilgi vermek için yavaş bir tekniktir.

» Soru cevap yöntemi sözlü sınav değildir. Çünkü, soru-cevap yöntemi ölçme amaçlı kullanılmaz.

» Sorulara gerektiği gibi cevap veremeyen öğrencilerin kendine güveni azalır.

50- -ÖĞRETJM İLKE VE TEKNİKLERJ.

1. Aşağıda verilen öğretim yöntemi ve bu yöntemle gerçekleştirilebilecek en üst düzey bilişsel hedef davranış basamağı eşleştirmelerinden hangisi uygun bir eşleştirmedir?

A) Soru-yanıt yöntemi - kavramaB) Düz anlatım - uygulamaC) Tartışma - değerlendirmeD) Soru-yanıt yöntemi - değerlendirme/sentezE) Düz anlatım - sentez

Bilişsel alan hedeflerinin aşamalı sınıflandırması en alttan üste doğru bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme şeklindedir. Düz anlatım yani takrir yöntemi daha çok bilgi düzeyine davranış hedefini gerçekleştirmek için uygundur. Soru yanıt yönteminde de kavrama düzeyi en üst düzey hedef basamağıdır.

o

(Cevap A) gco

2. Aşağıdaki öğretim yöntemlerinden hangisi buluş yoluyla öğretim stratejisinin genel niteliklerine uygun değildir?

A) Soru-yanıt yöntemiB) Düz anlatım yöntemiC) Örnek olay yöntemiD) Problem çözme yöntemiE) Deneyyöntemi

Buluş yoluyla öğretim stratejisi öğrencilerin öğretmenin rehberliğinde konuyu kendi kendilerine öğrenmesidir. Bu stratejide öğretmen öğrencilere bilgiyi direkt olarak vermez onların bilgiye ulaşmalına yardım eder. Seçeneklerdeki yöntemlerden düz anlatım yöntemi öğrencilere bilginin direkt aktarımını içerdiği için buluş yoluyla öğretim stratejisi için uygun bir yöntem değildir.

3. Soru yanıt yönteminin etkili bir biçimdekullanılabilmesi için öğretmeninaşağıdakilerden hangisini yapması gerekir?

A) Doğru yanıtlara pekiştireç anında verilmeliB) Sorular öğrencilere sırayla yöneltilmeliC) Sorular yomma kapalı olmalıD) Doğru yanıt veremeyen öğrencilere doğru yanıt

anında verilmeliE) Öğrencilere cevap hakkı parmak kaldırmaya

göre verilmeli

Soru cevap yönteminin etkili biçimde kullanılası için bazı noktalara dikkat edilmelidir.

Sorulan sorular öğrencilerin öğrenme düzeylerine uygun olmalı

Sorular öğrencilerin tümüne yöneltilmeli

Sınıfta öğrenciyi sıkmtıya düşürecek bir ortamdan kaçınılmalı, sıcak ve rahat bir hava oluşturulmalı

Doğru yanıtı bulmaları için gerekli ipuçları verilmeli

Doğru yanıtlar anında pekiştirilerek ödüllendirilmeli

Sorular gramer ve mantık açısından doğru olmalı

(Cevap A)

Sınıfında soru-yanıt yöntemini kullanan bir öğretmen bu tekniği etkili bir şekilde kullanmak için aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır?

A) Doğru cevapları verenleri ödüllendirip yanlışcevap verenleri cezalandırmalı

B) Sorular daha çok öğrenme yetersizliği olanöğrencilere yöneltilmeli

C) Sorular bilgi düzeyi ağılıklı olmalıD) Cevap veremeyen öğrenciye yeni sorularla ipucu

verilerek cevabı bulması sağlanmalıE) Sorulan sorular yoruma kapalı olmalı

Soru yanıt yönteminin etkili kullanımı için öğretmen sınıf düzeyinde ipucu ve pekiştirmelerden yararlanmalıdır. Yani doğru yanıtı bulamayan öğrencilere yanıtı bulmaları için gerekli ipuçları verilmelidir.

(Cevap D)

K A V R A M A T E S T I

5. Aşağıdaki öğretim yöntemlerinden hangisi

öğrencilere duyuşsal hedef davranış

kazandırmada diğerlerine göre daha az

etkilidir?

A) Örnek olay incelemeB) TartışmaC) AnlatımD) RoloynamaE) Altı şapkalı düşünce tekniği

Anlatım yöntemi kalabalık sınıflarda çok sayıda

bilgi kazandırmak için oldukça etkili bir yoldur.

Ancak öğrencilerin duyuşsal hedef davranışları

kazanması onların daha çok görerek, yaparak ve

yaşayarak öğrenmesini gerektirir. Öğrencilere

bazı kurallar, düşünceler anlatım yoluyla

aktarılabilir ancak anlatım yöntemi bunların

uygulanması açısından sınırlıdır.

(Cevap C)

"oocUJ Q

'ccUJ

oo

6 . Aşağ ıdak i öğre t im yöntemler inden hang is i = J

Araştırma ve inceleme yoluyla öğretim stratej isi :Eiçin uygun bir yöntem değildir?

>■

A) Örnek olay incelemeB) Soru-yanıtC) Problem çözmeD) Düzanlat ımE) Projeyöntemi

Araşt ı rma inceleme yoluyla öğret im st rate j is i ö ğ r e n c i l e r i n ö ğ r e t m e n r e h b e r l i ğ i n d e k e n d i k e n d i l e r i n e a r a ş t ı r m a y a p a r a k ö ğ r e n m e stratej isidir. Bu stratej i öğrenci merkezl idir ve ö ğ r e t m e n i n g ö r e v i r e h b e r l i k t i r . D ü z a n l a t ı m yön tem i öğ re tmen merkez l i ( öğ renc in in pas i f o lması) ve bi lg inin direkt aktarı lması özel l ik ler ine sah ip o lduğu i ç in a raş t ı rma- ince leme yo luy la öğret im stratej is i iç in kul lanı labi lecek bir yöntem değildir.

( C e v a p )

7. I . Öğrenci süreç iç inde pasi f t i r .

II. Anlatım yöntemine göre daha yavaş ilerleyen bir

yöntemdir

III. Çokzamanalır.

IV. Öğrenciyi ezbere yöneltir.

Anlatıma göre daha etkili iletişim becerisi gerektirir.

Öğretim sürecinde Soru-yanıt yönteminin

kullanılmasının sınırlılıklarıyla ilgili olarak

yukarıda verilen ifadelerden hangisi ya da

hangileri kesinlikle doğrudur?

A) I - IV B)ll C) II-III D) III E) l- l l

Soru yanıt yönteminde öğrenci öğretme sürecine

aktif bir biçimde katılır. Bu yöntem düz anlatım

gibi ezbere ve bilginin aktarılmasına dayalı bir

yöntem değildir. Ancak soru yanıt yöntemi zaman

alması açısından ve anlatım yöntemi gibi az

zamanda çok bilgi aktarılmasına olanak

verm9mesi açısından sınırlılıklar gösterir.

(Cevap C)

8. -Uygulaması kolay ve ekonomiktir. -Öğrencileri

sınıfta kontrol altında tutma kolaydır. -Soyut

kavramları vermeye uygundur.

Yukarıda sıralanan özelliklere sahip öğretim

yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) TakrirB) Soru-cevapC) Küçük grup tartışmasıD) Programlı öğretimE) Örnekolay

Düz anlatım (takrir) yöntemi uygulanması en kolay

ekstra bir uzmanlık gerektirmeyen bir yöntemdir.

Bu yöntem tamamen öğretmen merkezli olduğu

için sınıf içi kontrol diğer yöntemlere göre daha

kolaydır.

(Cevap A)

52- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.

9. I. Öğrenciye öğrendiklerini uygulama fırsatı

verir.

II.Öğrencilerin öğretim sürecine aktif katılımını

sağlar.

III. Öğrenci sayısının fazla olduğu sınıflarda

yararlıdır.

IV. Kısa zamanda çok sayıda bilgi aktarmaya

elverişlidir.

Düz anlatım yönteminin özellikleri ile ilgili

olarak yukarıda verilen özelliklerden hangisi ya

da hangileri yanlıştır?

A) IIB) l - l lC) l - l l lD) III-IVE) IV

Düz anlatım yöntemi bilginin direkt olarak

öğrenciye aktarılmasıdır. Bu yöntemin en büyük o

sınırlılığı öğrenciye uygulama imkanı vermeyişidir. .22

Bu yöntemde öğrenci öğretim süreci içerisinde £

pasiftir. §

Cevap:B S>

10. Düz anlatım ve soru-yanıt yöntemlerinin

karşılaştırılması ile ilgili aşağıda verilen

seçeneklerden hangisi yanlıştır?

A) Düz anlatım yöntemi zaman açısından dahaekonomiktir

B) Soru yanıt yöntemi daha üst düzey bilişsel hedefdavranışlara yöneliktir

C) Düz anlatım yönteminde öğrenci pasiftirD) Soru yanıt yöntemi kalabalık sınıflar için uygun

değildirE) Düz anlatım duyuşsal hedeflerin kazandırılması

için daha uygundur

Düz anlatım yönt9mi soru yanıt yöntemine göre

zaman açısından ekonomiktir, az zamanda çok

sayıda bilgi kazandırmaya yöneliktir. Fakat düz

anlatımda öğrenci daha pasiftir. Soru yanıt

yöntemi daha üst düzey hedef kazandırmaya

yönelik bir yöntemdir.

(Cevap E)

JEĞİTİM BİLİMLERİ- 53

1. - Zamanın kısa olduğu ve çok konunun aktarılması

gerektiğinde uygun bir yöntemdir.

- Diğer yöntemlere göre zaman, emek ve masraf

bakımından daha ekonomiktir.

- Öğrenme sürecinde süprizler olmadığından,

öğretmenin kendine güveni tamdır.

- Öğrencilere dinleme ve not alma becerisi

kazandırır.

Yukarıda özellikleri verilen öğretim

yöntemi/tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

A) AnlatımB) İşbirliğine dayalı öğretimC) Bireysel çalışmaD) Laboratuar yöntemiE) Tartışma

3. Aşağıdaki öğretim yöntemlerinden

hangisi uzun süre kullanıldığında,

öğrencilerin derse karşı ilgisi ve dikkati

azalır?

A) RoloynamaB) Bireysel çalışmaC) AnlatımD) ProjeE) Problem çözme

4. "Ben bir çobana sorular sorarak,

hipotenüsün ne olduğunu öğretebilirim"

diyen Sokrat aşağıdaki öğretim

yöntemlerinden hangisine vurgu

yapmaktadır?

A) Soru-cevapB) TartışmaC) AnlatımD) Gösterip yaptırmaE) Proje

CEVAPLI KAVRAMA

'OLU

75İIİ

2. Aşağıdakilerden hangisi soru-cevap

yönteminin etkili kullanılmasına yönelik olarak

yapılması gereken aktivitelerden bir sayılamaz?

A) Anlatım yöntemiyle birlikte kullanılmalıdır.B) Dersin başında bilgi düzeyinde sorular, dersin

sonuna doğru düşündürmeye yönelik sorularsorulmalıdır.

C) Öğrencinin seviyesine uygun (hazır bulunuşluk)sorular sorulmalıdır.

D) Sorular bir ceza ya da disiplin aracı olarak değil,öğrencileri aktif kılmak için sorulmalıdır.

E) Soruların grup halinde cevaplanmasına izinverilmelidir.

5. Bilişsel alanın bilgi aşamasında bir hedef

davranış kazandırılmak isteniyorsa, aşağıdaki

öğretim yöntemlerinden hangisinin kullanılması

en uygun olur?

Beyin fırtınası Soru Cevap Proje Anlatım

E) ÖrnekOlay

A) B) C)

54- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ-

6. Aşağıdakilerden hangisi anlatım yönteminin kullanıldığı yerlerden birisi değildir ?

A) Yeni bir konuyu ortaya attığımızdaB) Öğretilenleri kontrol etmek içinC) Bir problemin çözümünün gösterilmesindeD) Sınıfa kaynak kişi çağırdığımızdaE) Dersi özetlerken

9. Duyuşsal alanla ilgili hedef davranışları kazandırmada aşağıdaki yöntem/tekniklerden hangisinin diğerlerine oranla etkisi daha azdır ?

A) AnlatımB) ÖrnekOlayC) TartışmaD) RoloynamaE) İşbirliğine dayalı öğretim

7. Öğretmen anlatım yöntemini uygularken aşağıdakilerden hangisine dikkat etmez ?

A) Öğrencinin anlayabileceği bir dil kullanmak veses tonunu iyi ayarlamak

B) Göze ve kulağa hitap eden araçlarla, anlatımıdesteklemek.

C) Şınıfta birkaç öğrenciye yönelik konuşmakD) Öğrenci ile göz temasını sağlamak.E) Konuları, öğrencilerin pratik yaşantıları ile

ilişkilendirerek anlamlı hale getirmek

10. Aşağıdakilerden hangisi soru-cevap yönteminin kullanıldığı durumlardan biri değildir ?

A) Öğrencilerin derse katılımını sağlamakB) Bir problemin çözümünün gösterilmesindeC) Konuyu pekiştirmek içinD) Öğrencilerin bildiklerini ve bilmediklerini,

anlaşılmayan noktaları ortaya çıkarmak.E) Öğrencilerin düşünme ve ifade etme yeteneğini

geliştirmek

8. Ilköğretim kademesinde, 1-2-3 sınıflarda öğretmen anlatım yöntemini uygulamak istiyor. Öğretmen bu sınıflarda en fazla sürekli olarak kaç dakika konuşmalıdır?

4-5 dak. 5-10 dak.

C) 2-3 dak.D) 8-10 dak.E) 10-15 dak.

11. Aşağıdakilerden hangisi öğretim sürecinde kullanılan soru-cevap yönteminin yararlarından biri degildir ?

A) Öğrencinin ifade etme gücünü geliştirir.B) Öğrencinin derse aktif olarak katılmasını sağlar.A) Öğrenciyi güdüler, ama öğrendiklerini

yorumlama imkânı sağlamaz.B) Sınıf içinde hem öğretmenle hem tartışma

arkadaşlarıyla sağlıklı iletişim kurmayı sağlar.E) Öğretmene, öğrencinin bir konuyu hangi bilişsel

düzeyde öğrendiğini değerlendirme fırsatısağlar.

A) B

12.- Tek başına kullanıldığında konunun

anlaşılmasında güçlükler doğar

- Öğretmen ve öğrenci arasında karşılıklı etkileşim

vardır

- Derslere az katılan öğrencilerinde derslere

katılımlarını sağlar

Yukarıda özellikleri verilen yöntem/teknik

hangisidir?

A) Soru-cevapB) TartışmaC) Beyin fırtınasıD) AnlatımE) Programlı öğretim

15. Aşağıdakilerden hangisi anlatım yöntemini

daha etkili kılmak için yapılan bir etkinlik

değildir?

A) Soru-cevap yöntemi ile birlikte kullanılmalıdır.A) Görsel öğeler, şBmalar, grafikler ve eğitim araç

ve gereçleri kullanılmalıdır.B) Öğretm^nin kullandığı cümleler kısa ve özlü

olmalıdır.C) Anlatılacak konu ile ilgili olarak günlük olay,

fıkra, anı anlatılması ifadeyi çekici kılar.E) Sürekli olarak öğrenciy9 konu anlattırılır.

tn' occUi Q

'ccULJ

13. Sunuş yoluyla öğretim stratejini dersinde

uygulayan bir öğretmenin aşağıdakilerden

hangisini yapması uygun olmaz?

A) Anlatım ve soru-cevap yöntemini birliktekullanmalıdır.

B) İlk sunum öğrencilere yaptırılmalıdır.C) En genel kavramı öncelikle vermelidir.D) Konuları bütünden parçaya doğru vermelidir.E) Sunuş resim, şema, grafik ve görsel araç-

gereçlerle desteklenmetidir.

14. Aşağıdakilerden hangisi. anlatım yöntemine

ilişkin doğru bir ifade degildir?

A) Soru-cevap yöntemiyle birlikte kullanılmamalıdır.B) Görselleştirme ve örnekler verme anlatımı etkili

hale getirir.C) Kısa zamanda çok bilgi aktarmak için

kullanılabilir.D) Diğer yöntemler için zaman V9 şartlar uygun

olmadığında kullanılır.E) Anlatım kitabın tekrarı olmamalıdır.

CEVAPANAHTARl

1.A 6. B 11.C

2. E 7. C 12. A

3.C 8.C 13. B

4.A 9.A 14. A

5. D 10.B 15. E

56- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ-

1. Öğretmen, aşağıdaki yöntemlerden hangisini

uzun süre kullanırsa, öğrencilerin öğretme-

öğrenme sürecine etkin katılımını sağlamada

yetersiz kalır? (2001 KPSS)

A) Buluş yöntemiB) Rol oynama yöntemiC) Problem çözme yöntemiD) Soru - yanıt yöntemiE) Anlatım yöntemi

Uzun zamandır okullarda hakim olan anlatım

yöntemi ekonomikliği ve kolaylığı ile çokça tercih

edilmektedir. Düz anlatım, halen en çok kullanılan

öğretim yöntemi olmaya devam ediyor. Ancak bu

yöntemi etkili kullanabilmek için anlatıcının

konuya hakim, anlatım becerileri gelişmiş

olmalıdır. Bazı kişiler bu yöntemle, özellikle

öğretmen dersi çok iyi anlatırsa, çok şey

öğrenebilir. Anlatıma dayalı derslerin bir çok

yararı var: bilgileri etkili şekilde iletir, kalabalık

sınıflarda iletişim kurmak için en iyi yoldur, heves -

bağlılık - heyecan gibi güçlü duyguları

uyandırabilir. Ancak, bu yöntemin bazı önemli

sorunları da vardır. Birçok kişi sunu ne kadar

dinamik veya eğlendirici olursa olsun pasif şekilde

dinlerken öğrenmeyebilir. Derslerde öğrenci

katılımını arttırdığınız zaman, aynı zamanda

öğrencilerin dikkatlerini çekmiş, içeriği açıklığa

kavuşturmuş, fikirleri bireysel durumlara uygun

hale getirmiş, kavramaya yardımcı olmuş

olursunuz. Sonuç olarak, öğrenciler daha fazla

öğrenir.

(Cevap E)

Sunuş yoluyla etkili bir öğretim yapmak isteyen

öğretmen, aşağıdakilerden hangisinden

kaçınmalıdır? (2001 KPSS)

A) Sunuşunda bütün öğrencilerin anlayabileceği birdil kullanma

B) Sadece düz anlatım tekniğini kullanarakkonunun bütün boyutlarını açıklama

C) Öğrencileri neleri öğrenecekleri konusundabilgilendirme

D) Sunuşunu ses tonu değişiklikleri, jest vemimiklerle destekleme

E) Sunuşunu, önemli kısımları toplayarak betirme

Sunuş yoiu anlamlı öğrenmeyi sağlayan bir

öğretim yaklaşımıdır. Öğretmen içeriği ve konuları

anlamlı bir yapı bütünlüğüne getirerek sınıfa

aktarır.

Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde öğretmen-

öğrenci etkileşimi yoğundur. Soru-cevap, ipucu,

dönüt-düzeltme ve öğrenci katılımı sözkonusudur.

Bu nedenle sunuş yoluyla öğretim stratejisinde

öğretmen yalnızca düz anlatım tekniğini

kullanmaz.

(Cevap B)

Aşağıdaki yöntem veya tekniklerin hangisinden

yararlanıldığında öğrencilerin öğretim süresine

aktif katılımı enaza iner? (2003 KPSS)

A) Soru-cevapB) TartışmaC) Problem çözmeD) DüzanlatımE) Beyin fırtınası


Yukarıdaki seçeneklerde sıralanan tekniklere

baktığımızda sadece düz anlatım yöntemi

öğrencinin pasif kaldığı bir yöntemdir. Bu teknikte

öğrenci edilgen durumdadır sadece öğretmen

tarafından sunulan dersi dinler. Diğer tekniklerin

hepsinde öğrenci sürecin içinde aktif ve

katılımcıdır.

(Cevap D)

4. Dersini işlerken bir öğrenciye soru soran ve bu öğrenciden yanlış yanıt alan bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisi izlemesi gereken en uygunyoldur?(2004KPSS)

A) CezavermesiB) Öğrenciye, doğru yanıtı bulmasını sağlayacak

başka bir soru yöneltmesiC) Öğrenciye, yanlış yanıt verdiğini söylemesiD) Öğrenciye doğru yanıt veren öğrencileri örnek

göstermesiE) Öğrencinin söz hakkını kısıtlaması

Dersinde soru yanıt tekniğini kullanan bir öğretmen bu tekniği daha etkili kullanmak için bazı noktalara dikkat etmelidir. Bunlardan en önemlisi de öğrencilerin cesaretlerini kırmamaya özen göstermelidir. Ceza kullanmak, öğrenciye doğru yanıt veren arkadaşlarını örnek gösterrrrek, söz hakkını kısıtlamak ve direkt olarak yanlış yaptın demek öğrencilerin cesaretini kırıcı davranışlardır. Oysa soru yanıt tekniği öğrenciye düşünmeyi ve akıl yürütmeyi öğretir. Öğrencilerin yanlış yanıtlarında ya soru daha da açıklanarak tekrar sorulmalı ya da yanıtı bulmayı kolaylaştıracak başka sorular yöneltilmelidir.

GQ

(Cevap B) -|

UJ

58- -REHBERLİK (PDR)_

Rehberlik hizmetleri içinde, öğrencinin gelişimine ve uyumuna yardımcı olabilmek için onu tanımak gereklidir. Bireyin yetenekleri, özellikleri, güçlü ve sınırlı yönleri, beklenti ve idealleri, ailevi koşulları, başarı durumu, ilgileri vb. yönleri hakkında çeşitli bilgiler onun gelişimini izlemek ve yardımcı olmak için kullanılır. Bireyi tanımada amaç, bireyin kendini tanıması, kendi özellikleri hakkında bilinçlenmesi, kendini zayıf ve kuvvetli yönleriyle görüp kabul etmesini sağlamaktır. Tanıma hizmetlerinde en önemli görev sınıf öğretmenlerine

düşer. Öğretmen çeşitli yöntem ve teknikleri kullanarak sınıfındaki öğrenciler hakkında bilgi toplar. Bu bilgileri onların gelişimini ve değişimini izlemeye olanak verebilecek biçimde sürekli ve yeterli olarak düzenli bir şekilde toplu dosyaya kaydeder. Özellikle öğrencinin mesleğe yönelmesi için, bir üst eğitim kurumunu seçme aşamasında bu bilgilerden yararlanarak öğrencinin kendine en uygun mesleki kararı vermesine yardımcı olunur. Kuşkusuz tanıma çalışmalarını yürütürken sınıf öğretmeni, okuldaki rehberlik uzmanından yardım alır, bazı tanıma araçlarının hazırlanması ve kullanılmasında onun uzmanlık bilgisinden yararlanır.

Öğretmenin Öğrencilerini Tanıma Gereği

Hangi dersin öğretmeni olursa olsun, etkili bir öğrenme ortamı yaratmak, geçerli öğrenme yaşantıları oluşturmak için öğretmenin öğrencilerini tanıması gerekir. Bu gerekliliği aşağıdaki noktalar açısından davurgulayabiliriz.

1. Ünite etkinliklerini planlamak, dersetkinliklerini düzenlemek, öğrencilerin ilgi vegereksinmelerine uygun yöntem ve teknikleriseçmek, en uygun değerlendirme tekniklerinikullanmak.

2. Her öğrencinin bireysel ayrıklarına göre vegizli güçlerine uygun olarak en üst düzeydegelişmelerine yardım edebilmek.

3. Öğrencinin sağlıklı bir kişilik geliştirmesi,çevresine olumlu ve dinamik bir uyum

Bıreyı Tanıma Tekmkleri

sağlayabilmesine yardımcı olabilmek.

4. Öğrencilerin gerçekçi bir benlik kavramıgeliştirmelerine ve kendi problemleriniçözebilme gücü kazanmalarına yardımedebilmek.

5. Öğrencileri ilgileri, güdüleri, yetenekleridoğrultusunda kendilerine en uygun öğrenimdalına ve mesleğe yöneltebilmek.

6. Öğrencileri belli bir mesleğe hazırlamak, bumeslekle ilgili davranışları kazanmalarınayardım edebilmek.

7. Sınıf-içi ilişkileri düzeniemek ve geliştirmekiçin öğretmenin öğrencilerini tanımasıgerekir.

Bireyi tanımada dikkat edilmesi gereken ilkeler

1. Bireyi tanımanın asıl amacı, onun kendisinitanımasınayardımcı olmaktır.

2. Okullarda tanıma hizmetleri tüm öğrencilereyönelik olmalıdır.

3. Öğrenci tanıma hizmetleri mutlaka takımhalinde, birlikte çalışmayı gerektirir.

4. Öğrencileri tanıma hizmeti süreklidir.

5. Tanıma hizmetleri ile bireyler hakkındatoplanan bilgiler geçerli ve güvenilir olmalıdır.

6. Bireyi tanıma hizmetlerinde kullanılanpsikolojik ölçme araçlarından elde edilensonuçları birlikte değerlendirmek gerekir.

7. Okullarda öğrenciler hakkında toplanan özelve gizli olmayan bilgilerden öğrencilerin yanısıra öğretmenlerin, yöneticilerin ve hattavelilerinde yararlanması sağlanmalıdır.

8. Tanıma hizmetlerinde bireylerin bütün yönleriile tanınması bir ilke olarak benimsenmelidir.

Bireyi Tanıma İlkeleri

"Bireyi tanımanın esas amacı, elde edilen bilgileri

bireyle paylaşarak kendini gerçekçi biçimde tanımasınayardımcı olmaktır."

Bireyin, öğrencilerin tanınması gereken yönleri vardır. Bu konuda çok farklı sınıflandırmalar yapılabilir. Rehberlik hizmetleri açısından bireyin bilinmesi gereken gereken yönlerinden önemli olanlardan bazıları şunlardır;

Zeka ve yetenekleri

İlgileri

Gereksinimleri

Benlik kavramı

Sosyo-ekonomik düzey

Kültür, değer ve inançları

Öğrenme stilleri

Hastalıkları, geçmiş yaşantıları

Aile yapısı, kardeş sayısı

Rehberlik ve psikolojik tanıma hizmetlerinde, bireylere yardım ederken onları çeşitli yönleri ile tanıma ve onların temel gereksinimlerini ortaya çıkarma ve böylece onların kendi kendilerini anlamalarına yardımcı olma esastır. Bu nedenle rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde çok çeşitli teknikler kullanılması gerekmektedir. Bireyi tanıma amacıyla kullanılan teknikler test teknikleri ve test dışı teknikler olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır ve bunlar aşağıda açıklamtştır.

oUi>

60- -REHBERLİK (PDR).

BİREYİ TANIMA HİZMETLERİ - TEKNİKLERİ

____________A\

B TESTDIŞITEKNİKLER

2. Kendini Anlatma Teknikleri

• Anket Sorun Listesi• Problem Yordama Listesi• Otobiyografi• Arzu Listesi• Bibliyoterapi

3. Başkalarının Kanılarma Dayalı TekniklerSosyometri Kimdir Bu Sosyal Atom Sosyogram

4. Etkileşime Dayalı Teknikler• Görüşme• Ev Ziyaretleri• Drama ve oyun teknikleri

(Psiko drama ve sosyodrama)• Oyun Terapisi• Vaka incelemesi• Vaka Konferansı

/A

TESTLER

1. Yetenek Testleri2. Başarı Testleri3. ilgi Envanterleri4. Kişilik Testleri5. Tutum Ölçekleri

LGözlemeDayalı Teknikler

• Gözlem• Özellik Kayıt Çizelgesi

(Gözlem Listesi)• Anekdot (Vaka Kaydı)• Derecelendirme ölçekleri

A)TESTTEKNİKLERJ

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde test, bireylerin yetenekleri, becerileri, edimleri, güdüleri, tutumları, savunmaları vb. hakkında bilgi verecek soruların sorulmasına ortam ve olanak sağlayan sistemli bir yaklaşımdır (Öner, 1994). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde testlerin kullanım amaçları şunlardır (Kuzgun, 1992):

1. Yordama: Bireyin gelecekte hangi alanlarda neölçüde başarılı olacağını, hangi faaliyetlerdendoyum sağlayacağını kestirebilmek için objektifverilere ihtiyaç vardır. Bu amaçlarla geliştirilenyetenek testleri ve ilgi envanterleri eğitim ve meslekdanışmanlığı yaparken başvurulan temel araçlardır.

2. Sebebi ortaya çıkarma: Öğrencileringelişimlerinde gözlenen gecikmenin ve bozuklukların çarelerini bulabilmek, herşeyden önce bunların nedenlerini doğru teşhis etmeye bağlı olduğundan, yetenek ve başarı îestleri, ilgi ve kişilik envanterleri kullanılmaktadır.

3. İhtiyaçları saptama: Rehberlik servisi herhangibir hizmeti uygulamadan önce böyle bir hizmete nekadar öğrencinin ihtiyacı olduğunu saptama gereğiduyabilmekte ve bu amaçla problem taramaenvanteri uygulayabilmektedir.

4. Değerlendirme: Psikolojik danışman rehberlikve psikolojik danışma hizmeti vermeden önce vehizmeti verdikten sonra danışanın belirliözeiliklerinde bir değişim olup olmadığını saptamagereği duyabilmektedir.

5. Araştırma: Danışmanın bir görevi de rehberlikhizmetlerini daha da iyileştirici yöntemler bulmak içinaraştırmalar yapmaktır. Bu sebeple incelediğiproblemin niteliğine göre uygun bir aracı kullanabilirya da yeni bir araç geliştirebilir.

6. Rehberlik hizmetlerini öğrenciye tanıtmak:Danışman öğrencilerin verilen rehberlik hizmetinin niteliğini anlamaları için, onlara grup halinde ilgi ya da kişilik envanterleri uygulayarak sonucunu öğrenmeye gelen öğrencilere merkezin çalışmalarını gerçek bir uygulama ile göstermiş olur. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde testlerin kullanılmasında dikkat edilecek bazı kurallar vardır (Kepçeoğlu, 1996):

1. Rehberlik ve psikolojik danışmada testlerbireyi tanımada kullanılan araçlardan sadecebir tanesidir. Bu nedenle test sonuçları bireyhakkında toplanan diğer bilgilerle biraradakullanılmalıdır.

2. Psikolojik danışmanlar test kullanmakistediklerinde amaçlarının ne olduğunu açıkseçik olarak belirlemelidirler.

3. Seçilen testler yeterli düzeyde geçerli,güvenilir ve kullanışlı olmalıdır. Standardıolmalı.

4. Test sonuçlarının kimlerle paylaşılabileceğive bu sonuçları kimlerin kullanabileceği testi alan birey ile kararlaştırılmalıdır.

5. Testin yazarı ya da yayın hakkına sahip olankuruluştan izin almadan test uygulanmamalı,testin üzerinde değişiklik yapılmamalı ve aslabir başkasına mal edilmemelidir.

6. Testler, testlerin amaçları ve uygulanmalarıhakkında bilgi verirken, bu bilgilerin doğruolmasına ve yanlış anlamaya nedenolmamasına özen gösterilmelidir.

7. Psikolojik danışmanlar eğitimini aldıkları veuygulama yaptıkları testleri kullanmalıdırlar.

8. Testleri her isteyen kişi kullanamaz. Bukonuda bilgili olan uygulama ve puanlamasınıbilen uzmanlar kullanmalıdır.

flilgi Noİtf /

Rehberlik hizmetlerinde testler asla amaç olamaz. Testler sadece öğrenciyi (bireyi) tanımamıza yardımcı olan araçlardır.

Testler, genel olarak beş ana grupta toplanabilir:

1. Yetenek Testleri

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde bireyin bilinmesi gereken en önemli yönü yetenekleridir. Yetenek testleri, gene! yetenek testi ve özel yetenek testi olmak üzere iki grupta toplanmaktadır. Genel yetenek bireyin her çeşit performansı ve davranışı için gerekli olan genel bir güç; özel yetenek ise bireyin bazı özel alaniardaki başarısı için gerekli olan güçler şeklindetanımlanmaktadır(Özgüven, 1998).Yetenek testleri bireyingeleceğe

yönelikbaşarısını yordamaamacı

ilekullanılmaktadır.

2. Başarı Testleri

Başarı testleri, eğitim sürecinde öğrenilenlerin ölçülmesi amacıyla, belirli bilgi düzeyleri için belirli ünite ya da ders alanlarında hazırlanmış testlerdir. Başarı testleri standart başarı testleri ve öğretmen yapısı başarı testleri olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır.

Standart başarı testleri, belirli bir konu ya da ünite temel alınarak hazırlanmış, bireyin öğrenme çevresini ve içinde bulunduğu özel koşulları dikkate almayan, hazırlandığı alanda genel olarak kullanılabilen standart ölçme araçlarıdır. Öğretmen yapısı başarı testleri, öğrenme çevresini, öğrencileri ve öğretilen kadarını dikkate alarak öğretmenlerin kendi sınıflarında kendi okuttukları konuların ya da ünitelerin öğrenilme derecesini ölçmek amacıyla

hazırladıklan sınıf-içi başarı testleridir (Yeşilyaprak, 2000). Başarı testleri daha çok öğretim etkinliklerindekullanılmaktadır.

3. İlgi Envanterleri

İlgi, bireyin bir kişiye, objeye ya da etkinliğe karşısürekli olarak hoşlanma, hoşlanmama, kayıtsızkalma şeklinde gösterdiği tepkiler olaraktanımlanmaktadır (Özgüven, 1994).

İlgienvanterleri, bireylerin hoşlandıkları ve hoşlanmadıkları alanları daha iyi tanımalarına ve böylece ileride kendilerine doyum sağlayacak alanları daha isabetli seçmelerine yardımcı araçlardır (Kuzgun, 1992). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde ilgi envanterleri daha çok eğitsel (öğrencinin ilgi duyduğu kursa ya da seçmeli derse yönelmesi) ve mesleki (ilgi alanına göre meslek ve iş seçimi) yöneltmelerde kullanılmaktadır.

4. Kişilik Testleri

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde kişilik testleri, bireyin psikolojik danışma yardımı almasını gerektirecek bir kişilik bozukluğu olup olmadığı, bireyin yönelmek istediği mesleğe uygun kişilik özelliklerine sahip olup olmadığı, bireyin sorununun çözümü için doğru tanı konulabilmesi, psikolojik danışma yardımına ihtiyaç duyan bireylerin belirlenmesi, bireyin kendini tanıması, işe başvuran bireylerin işin gerektirdiği özelliklere sahip olup olmadıklarını belirlemek amacıyla kullanılmaktadır (Özgüven, 1999).

Kişilik testleri ancak alanda yetişmiş uzmanlartarafından uygulanarak

sonuçlarıdeğerlendirilmelidir.

5. Tutum Ölçekleri

Tutum, bireylerin beili bir objeyi, kişiyi, grubu, kurumu veya düşünceyi kabul ya da reddetme yönünde davranmaya dönük bir hazıroluş hali ya da eğilimidir (Özgüven, 1998). Tutum ölçekleri ise, bir

62- -REHBERLİK (PDR)_

kimsenin ya da bir kümenin nelere ne derece değer verdiğini, o duruma ilişkin ne düşündüğünü ve ne hissettiğini saptamaya yarayan araçlardır (Özgüven, 1999).

Test Dışı Teknikler

Test dışı teknikler, başkalarının birey hakkındaki görüşleri ile bireyin kendisi hakkındaki görüşlerinin genellikle betimsel olarak ifadesine dayanan tekniklerdir. Test dışı teknikler aşağıda açıklanmıştır.

Anket

Anket, belli bir konuda, birçok kimsenin kişisel olarak görüşleri, tutum ve duygularını saptama amacı ile düzenlenmiş soru formudur (Özgüven, 1998). Anket, okullarda öğrencilerin ev ve aile yaşamları, sağlık durumları, eğitsel ve mesleki planları, okul içi ve okul dışı etkinlikleri, çalışma alışkanlıkları gibi çeşitli konularda kendilerinden, velilerinden ya da diğer iigililerden bilgi toplamada yaygınlıkla kullanılmaktadır.

Problem Tarama Listesi

Problem tarama listesi, bireylerin üzüntülerini, ihtiyaçlarını, sağlık, beden gelişimi, okul, ev, aile, meslek, gelecek, insan ilişkileri, toplumsal değer ve tutumları ve kişilik özellikleri gibi alanlarda sorunlarını saptamaya yarayan araçlardır (Özgüven, 1998). Bu teknikle elde edilen bilgilerin, psikolojik danışmaya ihtiyaç duyan öğrencilerin belirlenmesi, okul rehberlik ve psikolojik danışma programları ile okulun eğitim programının geliştirilmesinde önemli rol oynadığı söylenebilir.

Otobiyografi

Otobiyografi, bireyin yaşam öyküsüdür. Otobiyografi, bireyin kendisi hakkındaki bilgileri yine kendisinin yazılı olarak serbestçe rapor etmesidir. Otobiyografi bireyi inceleyen kişiye onun değerleri, beklentileri, gereksinimleri, çatışmaları hakkında ipuçları verir. Otobiyografi oldukça subjektif bir bilgi toplama yoludur. Bu nedenle otobiyografi ile elde edilen bilgilerin değerlendirilmesinde bireyle yüz yüze gelmek ve birey hakkında başka yollarla toplanan bilgileri de dikkate almak gerekmektedir (Kepçeoğlu, 1996; Kuzgun, 1992).

Görüşme, yüzyüze gelen iki ya da daha fazla kişinin belli bir amaçla sözel ve sözel olmayan iletişim araç ve tekniklerini kullanmak suretiyle kurdukları bir etkileşimdir. Görüşmenin, bireyin çeşitli nitelikleri, görüş ve düşünceleri hakkında objektif bilgi toplamak ve aynı zamanda bireyleri tanıma, psikolojik yardım sağlama gibi süreç ve yöntem o larak birbirinden farklı iki temel işlevi vardır (Özgüven, 1992).

Gözlem

Rehberlik ve psikolojik danışma ortamında gözlem genel olarak bireylerin değişik ortamlarda çeşitli davranışları hakkında onları gözetleme yoluyla bilgi toplama tekniğidir. Gözlem iki grupta ele alınmaktadır (Selçuk, 1999).

Sistemsiz-gelişigüzel gözlem: Bireyi, olayı ya da nesneyi tanımak için belirli bir plan ve amaç olmaksızın bilgilerin sadece rastlantısal ilişkilerden elde edilmesidir. Diğer bir deyişle, tamamen seçkisiz olarak her bireyin tipik bulunan her tür davranışının her ortamda yaygın olarak gözlenmesidir.

Sistematik gözlem: Önceden belirlenmiş nesne, olay ya da ilişkilerin belirli ortamlarda planlı olarak gözlenmesi sürecidir. Sistemli gözlemde her bireyin tipik olan her davranışını gözlemek yerine, bazı amaçlarla önceden belirlenmiş her bir bireyin ya da grubun davranışlarını gözlemek esastır.

Anekdot (Olay Kaydı)

Anekdot, bir bilgi toplama tekniği değil, gözlem sonuçlarının kaydedilmesi amacıyla geliştirilmiş bir formun adıdır. Anekdot, bir öğrencinin belli bir ortamda belli bir davranışının gözlenerek ayrıntılı olarak betimlenmesidir (Yeşilyaprak, 2000). Olay kaydında öğrenciyle ilgili olarak gözlenen her olay için ayrı bir kart tutulur. Bu kartta, gözlenen bireyi tanıtıcı bilgiler, tarih, yer, gözlenen davranış, gözlemci ve gerekiyorsa gözlemcinin yorumu gibi bilgiler yer alır (Kepçeoğlu, 1996).

Görüşme

Gözlem Listesi

Gözlem listeleri, gözlemcinin dikkatini gözlenebilir, belirli kişilik özelliklerine ve davranışlarına yöneltmek amacıyla hazırlanmış ve gözlemlerin kaydedilmesinde kullanılan araçlardır (Yeşilyaprak, 2000). Gözlem listeleri, gözlenecek davranış ifadelerini içerir ve gözlemierin işaretlenmesi yoluyla gözlem sonuçlarının kaydedilmesi için kullanılır.

Derecelendirme Ölçekleri

Derecelendirme ölçekleri, bir bireyin belli bir konuda çeşitli davranış özellikleri hakkında sıralanmış açıklayıcı ifade ya da cümlelerin gözlemi yapan kişi tarafından işaretlenmesidir. Gözlem sonuçlarının sayısal verilere dönüştürülmesini sağlar.

Sosyometri

Sosyometri, bir grubu oluşturan bireylerin sosyal ilişkileri, grubun yapısı, birbirleriyle olan ilişkilerin duygusal biçimleri, grup içindeki alt gruplar, grubun genel görünümü hakkında objektif bilgi edinmek için kullanılan güvenilir bir tekniktir (Özgüven, 1998).

Okullarda danışmanlar ve öğretmenler tarafından öğrencilerin sosyalleşmelerine katkıda bulunmak amacıyla kullanılan bu teknik, öğrencilerin kimlerle arkadaşlık kurdukları, oluşturduklan akran grupları, kimlerle işbirliği yapabilecekleri, en çok aranan-sevilen öğrencinin kim olduğu, kimlerin grup dışında kalıp, kimlerin uyum sorunları olduğu, grubun ya da sınıfın liderinin kim olduğu konularında danışmanlara ve öğretmenlere bilgiler sağlar.

Kimdir Bu?

Kimdir bu tekniği, bir grup içindeki bireylerin kendilerini ve diğer bireyler tarafından nasıl algılandıklarını anlamaya ve böylece birbirlerini ve kendilerini değerlendirmelerine yarayan birtekniktir.

Psikodrama

Psikodrama, bireyin kendini oynaması; duygu, düşünce, tavır, korku, çatışma ve algılarını oyun içinde anlatması tekniğidir (Yıldırım, 2002). Psikodrama bireyin iç dünyasını tanıma ve değerlendirme fırsatı sunan birtekniktir.

Oyun, çocuklar için kendinitanıma, kendini anlatma,düşünme ve deşarj olmaaracıdır (Yıldınm, 2002).Oyun terapisi, öncedenhazırlanmış bir oyunortamında serbestçeoynarken çocuklarınduygu ve davranışlarınıngözlem

yoluylaincelenmesine yarayan bir tekniktir.

Ev Ziyaretleri

Ev ziyaretleri, çocuğun aile ortamı hakkında ilk elden bilgi toplamaya olanak vermesi bakımından etkili bir bilgi toplama tekniğidir. Bununla birlikte, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine karşı ilgi ve yardımı arttırdığı gibi, aile ile okul arasında işbirliğinin kurulmasında da önemli bir rol oynar. Ev ziyaretlerinde genellikle, evin fiziksel durumu, çocuğun çalışma olanakları, ana-babanın çocuğa karşı tutumlan, ailenin okula karşı nasıl bir tutum ve anlayış içinde olduğu gibi konularda bilgi toplanmalıdır (Yıldırım, 2002).

Vak'a İncelemesi (Olay İncelemesi)

Vak'a incelemesi, bir bireyin tüm yönleri ile ayrıntılı bir şekilde incelenmesi tekniğidir. Vak'a incelemesi, bir bireyin sorununun içeriğini öğrenmek ve nedenini bulmak, gerekli çözüm planlarını yapmak amacıyla, birey ve sorun hakkında varolan bütün bilgilerin, sorunla ilgili yanlarını biraraya getiren bir tablo ortaya koyarak sorunu teşhis etme ve tedavi yollarını saptama tekniğidir (Tan, 1995). Buna göre rehberlik ve psikolojik danışmada vaka incelemesi, özel problemleri, öğrenme güçlükleri, sosyal uyum zorlukları olan ve normal yardımların dışında özel ılgı isteyen bireyler üzerinde uygulanmalıdır.

Oyun Terapisi

64- -REHBERÜK (PDR).

Veli konferansı, çocuğu hakkında görüşmek üzere veli ile danışman arasında sürdürülen bir toplantıdır. Danışman ve velilerin bir araya gelerek, psikolojik ilişki içinde; çocuğun başarı ve uyum durumu, özel ihtiyaçları ve problemleri, önemli bir davranışı hakkında görüşmeleri gerekir.

Bibliyoterapi

Bibliyoterapi, rehberlik ve psikolojik danışmada bireyin sorunları ile ilgili konularda okuyarak kendisine psikolojik yardım sağlama tekniğidir (Kepçeoğlu, 1996).

Toplu Dosya g>

■ Toplu dosya, çeşitli tekniklerle bireyler hakkında •§toplanan bütün bilgilerin sistemli bir şekilde özetlenip £kaydedildiği dosyalardır. Toplu dosyadaki bilgilerin §bir kısmı herkes tarafından görülebilir bir kısmı P

gizlidir. >

Özlük bilgileri (ad-soyad, cinsiyet, boy, kilo, bedensel yetersizlikler) görmek isteyen kişi haklı bir gerekçe sunduğunda görebilir; bireysel genel bilgileri (ana babanın eğitim ve gelir düzeyi, öğrencinin akademik özgeçmişi, merak ve hobileri, geleceğe ilişkin planları) ancak sorumlu kişiler görebilir; kişiye özgü bilgiler (ögrenclnm sınıf içindeki başarı sırası, öğretmen kurulunun öğrenciye önerileri, standart test sonuçları) ancak öğrenci ya da velinin onayı alındıktan sonra görülebilir; kişilik özelliklerine ilişkin bilgiler (psikolojik inceleme ya da psikiyatrik muayene sonuçları, tıbbi ya da yasal inceleme sonuçları) ancak öğrenci ya da velinin onayı alındıktan sonra görülebilir.

Rehberlik amaçlı uygulanacak bir bireyi tanıma tekniğinde dikkat edilecek en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ekonomik olmasıB) Yaş düzeyine uygun olmasıC) Amaca uygun olmasıD) Kullanışlı olmasıE) Yeniolması

Bireyi tanıma tekniklerinin kullanılmasının asıl amacı bireyin kendisini tanımasına yardımcı olmaktır. Kuşkusuz edinilen bilgiler, öğretmen, danışman, yönetici ve ana-babalara, bireye yapacakları yardım ve verecekleri eğitimi, onun gereksinimlerine ve yeteneklerine uyarlamada yardımcı olacaktır. (Y. Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, s.41) Bireyi tanıma tekniği asla amaç olarak görülmemeli, sonuçlarının kullanılmayacağı hiçbir bireyi tanıma tekniği uygulanmamalıdır. Buna göre bir bireyi tanıma tekniğini seçerken ya da uygularken dikkat edilecek en önemli nokta amaçtır. Bireyin gelişimi, kendini tanıması ya da sorunlarının tespit edilmesi amaçlarının dışında bir teknik kullanılmamalıdır. Yani sadece uygulamış olmak için bireyi tanıma tekniği uygulanmaz. Örneğin bir problem tarama envanteri uyguluyorsak bunun sonuçlarını hemen değerlendirilmeli ve öğrencilerin problemleri konusunda çalışılmaya başlanmalıdır.

(Cevap C)

Veli KonferansıÇOZUMLU

KAVRAMA TESTİ

2. Bir okulda bireyi tanıma hizmetlerinin sağlıklı

yapılabilmesi öncelikli olarak aşağıdakilerden

hangisine bağlıdır?

A) Okulun psikolojik danışma uzmanı deneyimli

olmalı

B) Her beş sınıfa bir rehberlik servisi açılmalı

C) Bireyi tanıma hizmetleri planlı ve düzenli

kullanılmalı

D) Öğrenci ile ilgili herkesin (idareciler,

öğretmenler, veliler) katılacağı takım

çalışmasını gerektirir.

E) Tüm bireyi tanıma teknikleri ayrım

yapmaksızın tüm öğrencilere mutlaka

uygulanmalı.

Bireyi tanıma hizmetleri karmaşık bir hizmettir ve

rehberlik hizmetlerinde öncelikli yapılması

gereken hizmetlerden biridir. Rehberlik Uzmanının

tek başına okuldaki tüm öğrencilere bireyi tanıma

tekniklerini uygulaması çok zordur. Kaldı ki yeterli

de olmaz. Bu nedenle bireyi tanıma hizmetleri

okulda öğrenciyle ilgili olan idareciler, öğretmenler

öğrencilerin kendisi ve velilerin katılımıyla bir

takım çalışması şeklinde yapılır.

(Cevap D)

Rehberlik sürecinde bireye yardım edebilmek için

onun hakkında birtakım bilgilerin toplanması

gerekmektedir.

Bu işlem hangi rehberlik hizmeti ile

gerçekleştirilir?

A) Psikolojik danışma hizmeti

B) Bilgi verme hizmeti

C) Bireyi tanıma hizmeti

D) Yerleştirme hizmeti

E) İzleme hizmeti

Rehberlik hizmetlerinde bireye (öğrenciye) etkili

ve sağlıklı bir hizmet sunabilmek için onu çeşitli

özellikleriyle tanımaya ihtiyacımız vardır. Bireyi

(öğrenciyi) tanımanın yolu da rehberlikte bireyi

tanıma hizmetleri (teknikleri)dir.

(Cevap C)

Aşağıdakilerden hangisi rehberlikte bireyi

tanıma hizmetlerinde kullanılan testlerden birisi

olamaz?

A) Tutum Ölçekleri

B) Mesleki Tercih Envanterleri

C) Ünite Testleri

D) Kişilik Testleri

E) Genel Yetenek Testleri

Ünite testleri öğrencilerin bir konudaki öğrenme

eksik ve yanlışlarını tespit etmek amacıyla

ünitenin (konunun) sonunda yapılan bir testtir.

Dolayısıyla ünite testleri doğrudan rehberlikte

bireyi tanıma amaçlı kullanılmazlar.

(Cevap C)

Öğrencilere hangi dersi ne kadar çok sevdikleri ile

ilgili sorular soruluyor. Alınan cevaplar

düzenlenerek öğrencinin nelerden hoşlanıp

hoşlanmadığı tespit edilmeye çalışılıyor.

Yukarıda anlatılan test tekniği aşağıdakilerden

hangisi olabilir?

A) İlgi Envanteri

B) Başarı Testi

C) Kişilik Testi

D) Genel Yetenek Testi

E) Sosyometrik Test

Öğrencinin hangi dersi daha çok sevdiğini, neleri

yapmaktan hoşlanıp neleri yapmaktan

hoşlanmadığını anlamak ilgi envanterleri ile

yapılmaktadır.

(Cevap A)

3.

66- -REHBERÜK (PDFty.

6. Aşağıdakilerin hangisi Bireyi Tanıma Hizmetlerinde öğrencinin tanınması (bilinmesi) zorunlu olmavan bir özelliğidir?

A) Öğrencinin ilgileriB) Öğrencinin çevresiC) Öğrencinin sosyal destek sistemiD) Öğrencinin başarısıE) Öğrencinin ideolojisi

Bireyi tanıma hizmetlerinde öğrencinin bilişsel, sosyal, bedensel, duygusal gelişimini ilgilendirecek tüm bilgilerin toplanması bir ihtiyaçtır. Ancak öğrencinin ideolojik düşüncesinin bilinmesi yanlı tutuma neden olabilir. Ayrıca öğrencinin fikri yapısı gelişimini doğrudan etkilemez. Bu nedenle bireyi tanıma hizmetlerinde zorunlu olmayan bir bilgidir.

(Cevap E)

oÇ2

7. Elde edilen bilgileri bireyle paylaşarak bireyin kendisini gerçekçi biçimde tanımasını sağlamak çok önemlidir. Böylece kendisi hakkında gerçekçi ve doğru bilgilere sahip olan bireyin vereceği kararlar daha sağlıklı olacaktır.

Bireyin kendisi hakkında daha sağlıklı ve doğru karar vermesi rehberlikte aşağıdakilerden hangisi ile sağlanmaktadır?

A) Bireyi tanıımaB) Çevreyi tanımaC) OlgunlaşmaD) BüyümeE) Sosyalleşme

UJ«5 O O

Bireyin kendisi ile ilgili doğru ve sağlıklı karar verebilmesi için kendisini gerçekçi ve doğru olarak tanıması gerekir. Rehberlik bireyin (öğrencinin) kendisini gerçekçi ve doğru bir şekilde tanımasının sağlanması bireyi tanıma hizmetlerinin birincil amacıdır.

(Cevap A)

1. İlköğretim 8. sınıftaki bir öğrenciye eğitsel ve

mesleki yönlendirme yapan bir psikolojik

danışman, öncelikle aşağıdaki bireysel

özelliklerden hangisi üzerinde durmalıdır?

A) Yetenekler

B) Değerler

C) Tutumlar

D) Tercihler

E) İnançlar

4. Rehberlik hizmeti sunulacak öğrencilere

Rehberlik servisinde yapılması gereken ilk

işlem nedir?

A) İzleme

B) Bireyi tanıma

C) Yerleştirme

D) Psikolojik danışma

E) Bilgi verme

C E V A P L I K A V R A M A

2. Aşağıdakilerden hangisi bireyi tanıma

tekniklerinin özellikleri arasında ver almaz?

A) Tekniğin güvenilir sonuçlar vermesi

B) Tekniğin geçerli sonuçlar vermesi

C) Tekniğin kullanışlı olması

D) Tekniğin sonuçlarının kullanılması

E) Tekniğin kısa olması

oaı o'EUJ

j l 5. Bireyin gelecekte devam edeceği bir iş veya

■55 meslekteki başarısını tahmin etmeye yönelik

H olarak uygulanan bir testin amacı;gj aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?

"=j A) Yordama

B) Değerlendirme

C) Araştırma

D) Tanıma

E) Sebebi bulma

UJ

3. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik

hizmetlerinde testlerin kullanma amaçları

arasında ver almaz?

A) Sebebi ortaya koymak

B) Değerlendirme

C) İhtiyaç belirleme

D) Başarıyı ölçme

E) Araştırma

6. Aşağıdaki bireyi tanıma özelliklerinden hangisi

bireyin davranışa yönelik özelliklerinden

degildir?

A) İlgileri

B) Tutum ve değerleri

C) Sosyal durumu

D) Saç rengi

E) Tercih ve beklentileri

68- -REHBERLİK (PDR).

7. Aşağıdaki özelliklerden hangisi rehberiikte kullanılacak testlerin özellikleri arasında yer almaz?

A) Geçerli olmasıB) Güvenilir olmasıC) Kullanışlı olmasıD) Standart olmasıE) Uzunolması

oç/3

Lü

Aşağıdakilerden hangisi rehberlik ve psikolojik danışma alanında kullanılan testlerin sonuçlarını öğrenciye iletirken dikkat edilmesi gereken hususlar arasında ver almaz?

A) Öğrencinin soracağı sorulara yeterli ve açıkçacevap vermelidir.

B) Testle ölçülen özelliklerin açıklanmasınaolumsuzdan başlanmalıdır.

C) Test sonuçlarının mutlak ve değişmezolmadığı vurgulanmalıdır.

D) Test sonuçları öğrencinin anlayacağı bir dilleifade edilmelidir.

E) Test sonuçlarını öğrencinin gerçekten isteyipistemediği sorulmalıdır.

CEVAP ÂNAHTARİ

1.A 6. D

2. E I 7- E

3. D I 8 - B

4. B

5.A

1. Okul ortammda, aşağıdakilerden hangisinin

öğrencilerin ruh sağlığını olumsuz yönde

etkilemesi beklenemez? (2001 KPSS)

A) Öğrencilerin ilgi ve beklentilerinin dikkate

alınmaması

B) Pasif ve sessiz bir sınıf topluluğunun

oluşturulması

C) Öğrencilerin bağımlı davranmaya

özendirilmesi

D) İşbirliğinden çok, rekabete önem verilmesi

E) Bireysel ayrılıkların göz önünde tutulması

Kendini tanıma gerçekçi bir benlik algısıyla

örtüşür. Gerçekçi bir benlik algısına sahip birey

yeteneklerinin ve potansiyellerinin farkındadır. Ne

yapıp ne yapamayacağını bilir. Ayrıca

yaşantılarını ve deneyimlerini gerçekçi bir biçimde

değerlendirir.

(Cevap C)


Sınıfta düzenlenecek öğrenme öğretme ortamları

öğrencilerin ilgi ve beklentilerine uygun olarak

belirlenirse eğitim kalitesi artar. Öğrencilerin

ilgilerine göre düzenlenen dersler daha ilginç ve

dikkat çekicidir. Öğrencilere okul ortamında

kazandırılacak özelliklerden biri de kendilerini iyi

bir şekilde ifade edebilme becerileridir. Pasif,

sessiz bir sınıf ortamı öğrencilerin kişilik gelişimi

için uygun bir ortam değildir. Ayrıca işbirlikçi

sınıflar rekabetçi sınıflara oranla daha verimli

ortamlardır. Kalıtımdan çevreye tüm bireysel

farklılıklar eğitim ortamında dikkate alınmalıdır.

Eğitim ortamları bireysel farklılıklara göre

düzenlenmelidir.

(Cevap E)

.=d Rehberlikte bireyi tanıma hizmetlerinin

en önemli amacı nedir? (2003 KPSS)

A) Öğrencinin her yönüyle kendisini tanımasını

sağlamak.

B) Sınıf Rehber öğretmenin öğrenciye daha iyi

rehberlik hizmeti vermesini sağlamak.

C) Danışmanın problemli öğrencileri tanımasına

yardım etmek.

D) Öğretmenlerin öğrencileri tanıyarak bireysei

farklılıklarına göre eğitim

vermelerini

sağlamak.

E) Öğrencilerin birbirlerini tanıyarak

sosyal

ilişkilerini geliştirmelerine yardım etmek

2. "Kendini tanıma" kavramının anlamı

aşağıdakilerden hangisidir? (2002 KPSS)

A) Kendini, başkalarının gözüyle görebilme

B) Kendine tam olarak güvenebilme

C) Kendi potansiyel ve deneyimlerini gerçekçi

değerlendirebilme

D) Eleştirilere açık olma

E) Kendine karşı yargılayıcı olabilme

Bireyi tanıma hizmetlerin en önemli (birincil)

amacı öğrencinin kendisini tanıyarak kendisi

hakkında daha doğru ve sağlıklı kararlar almasını

sağlamaktır. Çünkü rehberlik anlayışına göre

kendini yeterince tanımayan güçlü ve zayıf

yönlerini bilmeyen bireylerin kendileri hakkında

sağlıklı, gerçekçi kararlar vermesi beklenemez.

(Cevap A)

70- -SINIF YÖNETİMİ-

Sınıf Kuralları

Sınıf ortamını belirleyen önemli bir öğede kurallardır. Kurallar sınıf içinde davranışların sınırlarını belirler. Sınıf

kuralı; öğretmenlerin, öğrencilerden neleri yapıp, neleri yapmayacaklarına dair beklentilerinin resmi bir

ifadesidir.

Öğretmenler, sınıf kurallarını belirlemeden önce okul kurallannı ve bunlarla ilgili olarak öğretmen sorumluluklarını bilmesi gerekir. Okul kurallarının bazıları yasaklanan davranışları (yüksek sesle bağırmama), bazıları da istenen davranışları (zamanında derse girme) belirtir. Öğretmen, sınıf kurallarının belirlenmesi sürecine öğrencileri ne kadar katacağına karar vermelidir. Öğretmenlerin çoğu, kurallann oluşturulmasında öğrencilerin görüşlerinin alınmasının ne kadar önemli olduğunun farkında değildirler ve kuralların belirlenmesi sürecine öğrencileri katmazlar. Öğrencilerin, kuralların oluşturulması sürecine katılımı, bunları benimsemelerini ve kurallarının sonuçlarına gönüllü olarak uymalarını sağlar. Öğretmenin sınıf kurallarının belirlenmesinde öğrenci katılımını sağlaması gerekir.

Bir kuralın sınıfta belirlenmesi ve uygulanması sürecinde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

1. Açık, net ve anlaşılır şekilde ifade edilmelidir.

2. İfadeler kısa ve özlü olmalıdır.

fazlaca

3. Kurallar listesi olmamalıdır.

4. "Yapmayın, etmeyin" yerine "yapınız, ediniz"

şeklinde olumlu cümleler kullanılmalıdır.

Yasak koyucu ifadeler yerine olumlu

davranışı sağlayıcı ifadeler kullanılmalıdır.

4. Kurallar sınıfa duyurulmalıdır.

5. Sınıf kuralları listesi sınıfın görünür bir

SINIFYÖNETIMI Sınıf Kuralları - Sınıf Yonetimi llkeleri

sayıca uzun

yerinde asılı olmalıdır.

7. Sınıf kuralları öğrencilerin belirlenmelidir.

8. Olumlu ve olumsuz ömekleriyle her bir kuralsınıfa açıklanmalıdır.

9. Öğretmen sınıfın onayını almalı, itirazlarvarsacevaplamalıdır.

10. Her kuralın uygulanışını birer örneklegöstermelidir.

11. Kurallara uymanın olumlu sonuçlarına dikkatçekilmelidir.

12. Kurailara uygun davranan öğrencilerödüllendirilmelidir.

Sınıf Yönetimi İikeleri

Sınıf yönetiminde öğretmenin başarılı olabilmesi için uyması gereken noktalar şunlardır:

1. Öğretmen ve öğrenci arasında karşılıklıgüven ve arkadaş ortamı yaratılmalıdır.

2. Öğrenciler, birey olarak kabul edilmeli,duygularına ve görüşierine değer verildiğihissettirilmelidir.

3. Kontrol ve tepkiye dayalı bir sınıf yönetimanlayışı yerine, önlemeye dayalı sınıfyönetimi uygulamaları kullanılmalıdır.

4. Öğrencilerin cevaplarına olumlu ilgigösterilmelidir

5. Belirli öğrenciler üzerindeyoğunlaşılmamalıdır.

1. Öğrenme süreci sık sık kesilmemelidir.

6. Dönem başında öğrencilerle birlikte sınıfkuralları belirlenmelidir.

7. Az kural koyulmalı ve bu kurallar herkesanlayacağı şekilde ifade edilmelidir..

Kuralların çok ve anlaşılmaz olması karışıklık

katılımıyla

yaratır.

9. Kurallara uyan öğrencilere olumlu pekiştireç verilmelidir.

lO.Öğrendnin kişiliği yerine yaptığı davranışlar değerlendirilmelidir.

H.Öğrencilerin ilgi çekmeye yönelik küçük yanlışları gözardı edilmelidir.

12. Öğrenciler notla tehdit edilmemelidir.

12. Öğrencilerle alay edilmemeli ve olumsuzeleştiriden kaçınılmalıdır.

14. Öğrencilere lakaplartakılmamalıdır.

15.Öğrenciyi cezalandırmaktan kaçınılmalıdır.

1. Etkili bir sınıf yönetimi için sınıf ortamını öğrencilerden isten^n ve istenmeyen davranışları belirleyen kurallara ihtiyaç vardır."

Sınıf ortamında kuralları belirlemenin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğretme-öğrenme etkinlikleri için uygun birortam hazırlamak

B) Öğretmenin sınıf yönetimini kolaylaştırmakC) Şınıfta sessiz bir ortam oluşturmakD) Öğrencilere demokratik yaşamın

çjerekliliklerini Öğr9tm9kE) Oğrencilere sosyal davranış kalıplarını

öğretmek

ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ

S2 "occLUQ"EE uı

m

Sınıf yönetimi V9 bunun kapsamtnda yapılan tüm faaliyetler Öğr9tm9 etkinliklerinin verimli bir biçimde yürütülmesi içindir. Sınıf kuralları oluşturma da etkili ve verimli bir öğrenme ortamı oluşturmak içindir.

(Cevap A)

1X1

'ö UJ

2. Öğrencilerin kurallarını benimsemesi ve kurallara gönüllü olarak uymaları için sınıf kurallarının öncelikli olarak sahip olması gereken özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kısa ve özlü olmalıB) SayıcaçokolmamalıdırC) Demokratik bir ortamda tüm sınıfın

katılımıylabelirlenmeli

D) Kurallar sınıfa örneklerle açıklanmalıE) Yasak koyucu ifadeler yerine olumlu

davranışsağlayıcı ifadeler olmalı

72- -SINIF YÖNETİMİ-

Öğrencilerin kuralları benimsemesi için öncelikli olarak kuralların gerekliliğine inanmalıdır. Öğrenciler inandıkları ve kendi belirledikleri kurallar daha fazla uyum gösterirler. Öğrenciler ihtiyaçlarına uygun olduğu zaman sınıf kurallarına uygun davranırlar. İhtiyaçlarına uygun koşullar olmadığında ise kurallara karşı çıkarlar. Öğrenci ihtiyaçları değişebileceği için sınıf kuralları mutlak değişmez olmamalıdır. Sınıf kuralları belirlenirken öğrencilerin görüşleri alınmalıdır. Öğrenciler kuralların belirlenmesinde sorumluluk aldıkları ölçüde kuralları benimserler.

(Cevap C)

4. "Sınıfta sevgi, saygı ve karşılıklı anlayışa dayalı olumlu bir ortam oluşturmak eğitimin kalitesini arttırır."

Sınıfta olumlu bir ortam oluşturmak için aşağıdakilerden hangisinin etkisi diğerlerine göre daha azdır?

A) Öğrencilerle etkili iletişim kurulmasıB) Öğrencilerin okula ve öğretmenlere karşı

olumlu bir tutum geliştirmeleriC) Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarının dikkate

alınmasıD) Öğretim ortamlarının etkili biçimde

kullanılmasıE) Okulda demokratik bir anlayışın yerleşmesi

3. Sınıf kuralları ve bu kuralların belirlenmesi ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Öğrencinin sınıf kurallarını benimsemesi içinöğrenciler kurallara uymanın olumlu sonuçlarıhakkında bilinçlendirilmelidir.

B) Kurallar kesin ve net bir şekilde değil öğrenciyikırmayacak biçimde düzenlenmelidir

C) Kuralların uygulanışı öğrencilere örneklerleaçıklanmalıdır

D) Sınıf kuralları öğrenci katılımıyla belirlendiğioranda işlerlik kazanır

E) Sınıf kuralları öğrencilerin her zamangörebilecekleri biryere asılmalıdır

Sınıf kuralları açık, anlaşılır ve net bir biçimde ifade edilmelidir. Kurallar ifade edilirken olumsuz yasak koyucu ifadeler değil olumlu yapıcı ifadeler kullanılmalıdır.

(Cevap B)

o

Sınıf ortamının sevgi karşılıklı saygıya dayanması öğretim etkinliklerinin verimliliğini arttırır. Sınıfta olumlu bir ortam oluşturmanın temelinde öğrenciyi merkeze alan bir eğitim anlayışı yatmaktadır. Öğretim etkinlikleri öğrenci ihtiyacına yönelik olduğu oranda verimlidir. Sınıfta demokratik bir ortam oluşturulması ve etkili iletişimin geliştirilmesi olumlu sınıf ortamı için gereklidir. Eğitim ortamlarının etkili kullanımı öğretim etkinliklerini etkiler ancak sınıf atmosferi üzerindeki etkisi diğerlerine göre dolaylıdır.

(Cevap D)

"Disiplin çoğunlukla öğrenciierin öğretmenin her istediğini yapması ve sınıfta sessiz durması olarak algılanmaktadır."

Okuldaki disiplin anlayışının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Etkili rehberlik hizmetlerinin yürütülmesiB) Olumsuz öğrenci davranışlarmın engellenmesiC) Okul-aile işbirliğinin sağlanmasıD) Öğrencilerin sosyal aktivitelere daha

çokkatılmalarının sağlanması

E) Okul kaynaklarının etkili biçimde kullanılması

ıt?

Sınıf yönetiminde olduğu gibi disiplin

sağlamaktaki temel amaçta öğrenme-öğretme

etkinliklerinin daha verimli ve etkili biçimde

yürütülmesi için ortam hazırlamaktır. Disiplin etkili

bir eğitim ortamı için öğrenci davranışlarının

kontrol altında tutulmasıdır. Disiplin olumsuz

öğrenci davranışlarının engellenmesi ve

öğrencilere okul içinde sergilemeleri gereken

olumlu davranışların kazandırılmasıdır

(Cevap B)

7. "Antina VVoolfolk adlı bir uzman sınıf yönetimini,

olumlu ve verimli öğrenme ortamı sağlamak

amacıyla kullanılan teknikler olarak

tanımlamaktadır."

Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin etkili bir

sınıf yönetimi için yapacağı etkinliklerden biri

değildir?

A) Sınıf içi davranış problemlerinin çözümünürehberlik servisine bırakmak

B) Şınıf kurallarını öğrencilerle birlikte belirlemekC) Öğretme etkinliklerini uyarıcılar açısından

zengin materyallerle sunmakD) Demokratik ve eşitlikçi bir tutum sergilemekE) Öğretim etkinliklerini yönetim-veli işbirliğinde

yürütmek

6. "Okulda disiplin sağlayabilmek için maalesef

çoğunlukla bağırma, yerme, tehdit etme, küçük

düşürme ve dayak kullanılmaktadır. Bu tür

istismarcı uygulamalar öğrenci gelişimini tehdit

eden unsurlardır."

Aşağıdakilerden hangisi yukarıda bahsedilen

disiplin sağlama yönteminin bir sonucu

olamaz?

A) Öğrenci öğrenmeye karşı ilgisini yitirirB) Şınıf içindeki sevgi ve saygı ortamı zarar görürC) Öğretme etkinlikleri sessiz ve uygun bir

ortamda devam ederD) Öğrenci benlik algısı zedelenirE) Sınıfta baskı ve korkuya dayalı bir ortam

oluşur

Okulda disiplin olumlu bir sınıf ortamı

oluşturmaktır. Baskı, korku ve zorlamaya dayalı

bir sınıf ortamı sınıf içi iletişimi zedeler ve

öğrencide derslere, okula ve öğretmenlere karşı

olumsuz bir tutum geliştirir. Zorlama ve baskı

kaynaklı bir sınıf ortamı sessiz olabilir ancak bu

eğitim için uygun bir ortam olduğu anlamına

gelmez.

(Cevap C)

Q"otcUJ

Öğretim öğrenci ihtiyaçlarına ve ilgilerine

uygun yürütüldüğü oranda etkilidir. Öğrenci

ihtiyaçlarını karşılayan etkinliklere ve

kurallara daha çok uyum gösterir.

Öğretmenin sınıf yönetimindeki görevi

öğretim faaiiyetlerin verimli biçimde

yürütülmesinde karşılaşılan engelleri ortadan

kaldırmaktır. Verimli bir öğretim için

etkinlikler zengin uyarıcılaria desteklenmeli

ve tüm ilgililerin işbirliğinde yürütülmelidir.

Etkili bir sınıf ortamının en büyük

engellerinden biri olan olumsuz öğrenci

davranışlarının çözümünde öncelikli görev

öğretmenindir. Öğretmen bu konularda

rehberlik servisinden yardım alabilir

ancak sorun davranışların çözümünü

tamamen rehberlik servisine

bırakmamalıdır.

(Cevap A)

8. Aşağıdakilerden hangisi sınıf kurallarının

sınıf yönetimi ve öğretim etkinlikleri

açısından yararlarından biri değildir?

A) Sınıfta olumsuz öğrenci davranışlarınınmeydana gelmesini engeller

B) Öğretim etkinliklerinin yürütülmesinde gereksizzaman kaybını önler

C) Öğrencilerin kendilerinigüvende

hissetmelerine yardımcı olurD) Etkinliklere öğrencilerin aktif olarak

katılımınıarttırır

E) Öğretim etkinliklerin düzenli ve sessiz birbiçimde yürütülmesini sağlar

74- -SINIF YÖNETİMl

Sınıf kuralları olumsuz öğrenci davranışlarının

engellenmesi ve uygun bir sınıf ortamının

oluşturulması içindir. Sınıf kuralları öğrenciye

hangi durumlarda nasıl davranacağını gösterdiği

için gereksiz zaman kaybını engeller. Öğrencileri

öğretim etkinliği sürecinde belirsizlikten kurtararak

kendilerini güvende hissetmelerini ve başarıya

ulaşmalarını sağlar. Öğrencinin aktif katılımı da

verimliliği arttırır. Aktif katılım sınıf kuratlarıyla

belirlenemez ve sağlanamaz. Öğrencinin ders

sürecinde etkin olması seçilen konuya, kullanılan

öğretim stratejisi, yöntem ve tekniğine bağlıdır.

(Cevap)

o >-çoÜJ

10. Sınıf kurallarının öğrencilere etkili

biçimde öğretilmesi ve uygulamada

sorunlar yaşanmaması için öğretmenin

sınıf içinde kullanabileceği en uygun

öğretim yöntemi aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Rol oynamaB) DüzanlatımC) TartışmaD) Soru-yanıtE) Konferans

Sınıf kurallarının belirlenmesi kadar bu

kuralların uygulanması V9 izlenmesi de

önemlidir. Sınıfta etkili ve düzenli biçimde

uygulanmayacak kurallar koymanın bir

anlamı yoktur. Sınıf kuralları beliriendikten

sonra öğrencilerin bu kurallara uyup

uymadığı izlenmeli kurallara uygun doğru

davranışlar pekiştirilmelidir. Sınıf kurallarının

uygulamaya geçebilmesi için öğrencinin

bu kuralları yaşayarak öğrenmesini

sağlayan yöntemler tercih edilmeiidir.

Seçeneklerde verilen rol oynama

(dramatizasyon) yöntemi diğerlerine göre

daha çok uygulama esaslıdır.

(Cevap)

9. Aşağıdakilerden hangisi sınıf kurallarının etkili g ve

kullanışlı olabilmesi için kuralların >

belirlenmesinde dikkat edilecek hususlardan biri

değildir?

A) Sınıf kuralları önemli davranışları içermeliB) Kural ifadeleri kısa ve açık olmalıC) Kurallara uymamanın sonucu önceden

belirlenmeliD) Kurallar gözlenebilir davranışları beürtmeliE) Sınıf kurallarını okul kurallarından bağımsız

olarak sınıfın özelliklerine göre planlamak

Önceki soruların çözümlerinde sınıf kurallarını

belirlerken dikkat edilecek hususlar üzerinde

durduk. Okul kuralları genel olarak öğrencinin

okulda nasıi davranacağını belirleyen kurallardır.

Öğrenciler sınıfta okul kurailarına uygun

davranmak zorundadır. Eğer sınıf kuralları okul

kurallarından bağımsız yada okul kurallarıyla

çelişkili olursa olumsuz öğrenci davranışları artar.

(Cevap E)

-EĞİTİM BİLİMLERİ. 75

1. Aşağıdakilerden hangisi bir sınıf kuralı örneği değildir?

A) Esnekveaçıkolunuz.B) Başkalarına saygı gösteriniz.C) Koridorlarda dolaşarak, gürültü yapmayınız.D) Konuşmak için, elinizi kaldırarak izin isteyiniz.

"Öğretmen, kalkan elleri daha iyi duyar."E) Önce sabırla dinleyip sonra tepki gösteriniz.

4. Aşağıdakilerden hangisi olumlu bir sınıf iklimi

yaratmaya yönelik öğretmenin yapması

gereken etkinliklerden biri değildir?

A) Bireysel farklılıkları öğren ve saygı göster.A) Öğrencilerin adlarını öğren ve onlara adları ile

hitap etB) Oturma düzenini ayarlaB) Dersin sonunda öğrencilerden neler

beklediğini açıklaE) Öğrencilerle konuşmak için derse erken gel ve

onlardan sonra çık

C E V A P L I ONU KAVRAMA TESTİ

2. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerde sık

görülen genel istenmeyen davranışlardan biri

değildir?

A) Temizlik ve görgü kurallarına uymamaB) Işini yaparken dikkatli ve özenli olmaC) Ders dinlememeD) Okula, arkadaşlarına ve eşyalara zarar vermeE) Okula geç gelme ve nedensiz devamsızlık

UJQ

"E

.tzUJ

Aşağıdakilerden hangisi sınıf kurallarının

uygulanması sürecinde dikkat edilmesi

gereken noktalardan biri değildir?

A) Kural ifadeleri "yapmayınız, etmeyiniz"şeklindeyazılmalıdır.

B) Kural ifadeleri açık ve net olmalıdır.C) İfadeler kısa ve özlü olmalıdır.D) Kurallar sayıca fazla olmamalıdır.E) Sınıf kuralları listesi görünür yerde

asılıolmalıdır.

3. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimi ile ilgili

doğru bir ifade biri değildir?

A) Öğretmen öğrencilere isimleriyle hitapetmelidir.

B) Sınıf kuraliarı öğrencilerle birliktebelirlenmelidir.

C) Sınıf kuralları sınıfın görünür bir yerinde asılıolmalıdır.

D) Ders boyunca öğrencilerin derse katılımısağlanmalı ve düşündürücü sorularyöneltiimelidir.

E) Sınıf kuralları öğretim yılı başlamadanbelirlenmelidir.

6. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimi kavramı

ile ilgili doğru bir ifadedir?

A) Sınıf yönetimi, öğrenme-öğretim sürecininsağlıklı gerçekleşebilmesi jçin uygun ortamınsağlanması ve sürdürülmesidir.

B) Sınıf yöneten öğretmen okulu da yönetebilir.C) Sınıfı öğrenci yönetir.D) Sınıf yönetiminin temel işlevi; sağlıkh bir okul-

çevre ilişkisini sağlamaktır.E) Sınıf yönetimi, disiplin sorunlarmın

azaltılmasında az öneme sahiptir.

76- -SINIF YÖNETİMİ.

7. Öğretmenin daha etkili sınıf içi etkileşimi

gerçekleştirmek için aşağıdakilerden hangisini

yapması uygun değildir?

A) Dersi iyi şekilde planlamalıdır.B) Öğrencinin ilgisini dağıtan durumlar ortadan

kaldırılmalıdır.

C) Zor ve çok teknik olan öğretim araçlarıkullanılmalıdır.

D) Öğrencinin birden fazla duyu organına hitapeden eğitim materyalleri kullanılmalıdır.

E) Sınıfın, dersin, konunun özelliğine uygunoturma düzeni gerçekleştirilmelidir.

10. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimi

ilkelerinden biri değildir?

A) Üstün zekalı ve başarılı öğrenciler üzerindeyoğunlaşılmamalıdır.

B) Sınıf kurallarını öğretmen tek başına kendisibelirlemelidir.

C) Kurallara uyan öğrencilere olumlu pekiştireçverilmelidir.

D) Öğrencilere isimleriyle hitap etmelidir.E) Öğretmen ile öğrenci arasında samimi,

karşılıklı güven ve işbirliği ortamıyaratılmalıdır.

8. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin sınıfta

iletişim sürecinde karşılaşacağı engellerden

biri değildir?

A) Öğretmenin öğrencilere yönelik eleştirel birtutum sergilemesi

B) Öğrencilere derslerle ilgili görev vesorumluluklar vermek

C) Öğretmenin öğrencilere emir vermesiD) Öğretmenin öğrencilere sınıfın lideri olduğunu

herfırsatta hatırlatmasıE) Öğrencilerin sosyal iletişim becerisine sahip

olmaması

H.Sınıf kuralları belirlenirken öncelikle

aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmelidir?

A) Kuralların kısa ve öz olmasınaB) Kuralları net ve anlaşılır olmasınaC) Kurallara uygun davranan öğrenciler

ödüllendirilmesineD) Öğretmenin görüş ve isteklerine uygun

olmasınaE) Öğrenciler tarafından önerilmiş olmasına

9. Öğretmen sınıfta öğrencilerin istenen

davramşları devam ettirebilmesi için en çok

aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır?

A) İpucu kullanmaB) Soru sormaC) Pekiştireç kullanmaD) DönütE) Düzeltme

12. Aşağıdakilerden hangisi sınıf içi disiplin

sorunlarını ortadan kaldırmada en etkili

yöntemdir?

A) Öğretmenin öğrenci üzerinde otorite kurmasıB) Öğrenciler arasında görev dağılımı yapılmasıC) Velilerle iletişimi güçlendirmeD) Davranış kuralları oluşturulması ve

uygulanmasıE) Diğer öğretmenlerie disiplini sağlamada işbirliği

yapma

13. Öğretmenin sınıfta istenmeyen davranış sergileyen bir öğrenciye yönelik olarak aşağıdaki davranışiardan hangisini yapması uygun olmaz?

A) Öğrencinin sınıfı terketmesini sağlamakB) Küçük yanlışları görmezden gelmekC) Sözel şekilde uyarmakD) Sorunun nedenini ve kaynağını anlamaya

çalışmakE) Oğretim yöntemini değiştirmek

14. Öğrenci merkezli eğitim anlayışmı benimseyen bir öğretmenin eğitim-öğretim etkinliklerini gerçekleştirirken aşağıdakilerden hangi yolu izlemesi daha uygun olur?

A) Hedeflerden çok yöntem ve tekniklereodaklanmalıdır.

B) İçeriği kendisi yapılandırmalıdır.C) Eğitim araç-gereçlerine daha çok yer

vermelidir.D) Etkinlikleri bilimsel verilere göre

yapılandırmalıdır.E) Etkinlikleri öğrencilerle birlikte planlamalı ve

uygulamalıdır.

15. Sınıf kurallarının belirlenmesi ve uygulanması ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Kurallar listesi sayıca fazlaca uzunolmamalıdır.

B) Sınıf kuralları öğrencilerin katılımıylabelirlenmelidir.

C) Kurallara uymanın olumlu ve olumsuzsonuçları açıklanmalıdır.

D) Her kuralın uygulanışını birer örneklegöstermelidir.

E) Kurallara uymanın olumsuz sonuçlarına dikkatçekilmelidir.

^31.C 6.A 11.B

2. B 7. C 12. D

3. E 8. B 13. A

4. E 9. C 14. E

5.A 10. B 15. E

78- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİŞ-

Okul; çeşitli bilgi, beceri ve alışkanlıkların belli amaçlara göre düzenli bir biçimde kazandırılmaya çalışılan

bir eğitim kurumu olarak tanımlanmaktadır. (Oğuzkan, 1981:107). Okul; toplumdaki bireylerin eğitilmesi işlevini

üstlenen kurumların ortak adıdır. (Erden, 1998:50). Diğer bir ifade ile okul; toplumun ihtiyaç duyduğu eğitim

hizmetinin üretildiği ve sunulduğu bir örgüt olarak da (Şişman,2004:123) tanımlanabilir.

Hızlı teknolojik gelişmelerin görüldüğü, bilgi üretiminin ve akışının oldukça hızlı olduğu bir zaman

içerisinde yaşanıldığı için toplumlar, fertlerini önceden belirlemiş oldukları sosyal, siyasal, ekonomik

vb. amaçlar doğrultusunda planlı, programlı bir biçimde yetiştirmek ve geliştirmek ihtiyacı

duymaktadırlar. İşte bu türden sosyal, siyasal, ekonomik vb. amaçlar okul vasıtasıyla bireylere

kazandırılmak istenmektedir. Okulda öğretilen her türlü bilgi alanında uzman olan ve belirli bir örgün

eğitim sürecinden geçmiş olan öğretmenler ve uzmanlar tarafından planlı, programlı bir biçimde

öğretilmektedir.

Ülkemizde okullar verilen eğitimin biçimine ve türüne göre kendi içerisinde; anaokulları, ilköğretim okulları,

ortaöğretim okulları (lise, meslek okulu) ve üniversiteler gibi farklı adlarla anılmaktadır.

OKULLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

1-Okulların kendilerine özgü bir kuruluş amaçları bulunmaktadır. Genelde bu amaçlar önceden

belirlenmektedir.

2-Ülkeden ülkeye farklılık gösterse de öğrenciler için belirli bir yaşa kadar okula devam etme zorunluluğu bulunmaktadır. Bu zorunluluk öğrencilerde okuldan kaçma, derslere devam etmeme, okula yabancılaşma, vandalizm gibi istenmeye davranışların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

3-Okulun öğretim kadrosu mesleklerinde belirli bir öğretim sürecinden ve disipiininden geçmiş olan kendi

alanlarında uzman olan kişilerden oluşmaktadır. Okul denilen bu sosyal sistemin en

OGRETMENLIK MESLEGINE GIRIŞ Bir Eğitim Kurumu Olarak OKUL

önemli stratejik parçasına "öğretmen" adı

verilmektedir. Öğretmenler bir mesleğin üyesi olarak

kalabilmeleri için, o mesleğin değer sistemlerine

göre davranmaları gerekmektedir

(Bursalıoğlu,1994:41). Günümüzde öğretmenlik mesleğinin değer sistemini toplumun temel değerleri

şekillendirmektedir. Okuldaki yöneticiler, öğretmenlerin bizzat kendileri, çocuklarını okula gönderen

velilerin beklenti ve düşünceleri, bu değerlerin oluşmasında rol oynamaktadır. Bu açıdan günümüzde

öğretmenlik mesleği, eğitim sektörü ile ügili olan sosyal, kültürel, ekonomik, bilimsel ve teknolojik boyutlara

sahip, alanda özel uzmanlık bilgi ve becerisini temel alan akademik çalışma ve mesleki formasyonu

gerektiren, profesyonel statüde uğraşı alanı haline gelmiştir (Hacıoglu ve Alkan,1997). Öğretmenler

yetenekli, mesleğine bağlı ve beklentilerin farkında olan ve bunları gerçekleştirmeye çalışan bireyler

olmalıdırlar (Oğuzkan,1998).

4-Okul denilen sosyal sistem bizzat insanın

kendisini üretmektedir.Yani okulun girdisi ve çıktısı

yine bireyin kendisidir. Okul bu yönü ile bireylerin

toplumsallaştırılmasından, yeteneklerini

keşfedebilmesinden, sağlam bir kişilik ve karakter yapısına sahip olabilmesinden ve nihayetinde bireylerin

kendilerini gerçekleştiren bireyler haline gelmesinden sorumludur.

5-Toplum, kendi geleceğini şekillendirecek olan fertlerin okulda yetiştirilmesi nedeniyle tüm ilgi, d i k k a t v e ö n e m i n i o k u l ü z e r i n d e yoğunlaştırmaktadır. Okulun yaptığı tüm faaliyetler, başarı ve başarısızlıklar bizzat toplumu oluşturan tüm katmanlar tarafından takip edilmekte, başarı ve başarısız durumlar karşısında toplum tarafından gerekli övgü ve yergiler, eleştiriler okula yöneltilmektedir.

6-Okulda görev yapan öğretmen yönetici ve diğer çalışan personelin görev ve sorumlulukları önceden

belirlenmiştir. Yani okul personelinin rol ve statüleri sınırlı olup bu rol ve statüler ilgili yönetmelik ve yasalar

ile dile getirilmiştir.

7-Okulların imkanları ve kaynakları sınırlılık özelliği göstermektedir. Çünkü günümüzde devlet okullarında verilen eğitim-öğretim hizmeti sonucunda velilerden herhangi bir ücret alınmamaktadır. Bir kamu kuruluşu olan devlet okulları ancak devletin kendilerine vermiş olduğu imkanlar ve olanaklar çerçevesinde hareket ederlerken öze! okullarda verilen eğitim-öğretim hizmeti ücrete tabii olduğu için özel okullar kaynak kullanımı açısından devlet okullarına göre daha avantajlı durumdadırlar.

8-Toplumsal bir sistem olan okullarda öğretmen, yönetici ve öğrencilerin uyması gereken yaptırımlar bulunmaktadır. Öğrenciler önceden belirlenmiş bu kurallara uyma durumlarına göre davranışsal açıdan çeşitli ödül ve ceza gibi eğitim vasıtaları ile karşılaşmaktadırlar.

9-Okullarda işler çoğunlukla küçük gruplar tarafından yürütülmektedir. Öğretmen, okul içindeki zamanının büyük bir kısmını sınıf içerisinde geçirmektedir. Sınıf dışı eğitimle ilgili görevleri alanı ile ilgi diğer zümreler yerine getirmektedir. Bu nedenle okulda çalışan personelin birbirleri ile etkileşimi ve iletişimi zayıftır. Öğretmenin en yoğun iletişim kurduğu kişiler öğrencilerdir (Erden,1998:52)

10-Toplumsal bir kurum olan okulların formal yanlarının yanı sıra informal yönleri de bulunmaktadır. Okulların temel malzemesinin "insan" faktörü olduğu düşünüldüğünde ve insanın da iletişim becerisine sahip duygusal ve sosyal bir varlık olduğu dikkate alınacak olunursa okulların informal yönünün de bulunacağı hatta bazı durumlarda informal yönün formal yöne ağır basacağı düşünülebilir.

ETKİLİ BİR OKULDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

Şişman'a göre etkili bir okulda bulunması gereken temel özellikler şunlar olmalıdır (Şişman,2004:135-136):

1-Okul yöneticileri güçlü bir öğretim lideri olmalıdırlar,

2-Okulun amaç, misyon ve eğitim felsefesi açıkça ortaya konulmalıdır.

3-Akademik başarı konusunda herkes yüksek başarı beklentisi içerisinde olmalıdır.

4-Öğrencilerin gelişim ve performansları sürekli olarak izlenmelidir.

5-Güvenli ve düzenli bir okul iklimi oluşturulmalıdır.

6-Aile ve toplumun okula destek ve katılımı sağlanmalıdır.

7-Okul zamanının çoğu öğrenme etkinliklerine ayrılmalıdır.

8-Ortaklaşa planlamaya ve amaca dönük etkinliklere yer verilmelidir.

9-Disiplin ve davranışlarla ilgiü konularda açıklık ve netlik bulunmalıdır.

10-Okul kadrosunun sürekli geliştirilmesine dönük etkinliklere yer verilmelidir.

11-Öğrenci katılımına ve sorumluluk üstlenmesine önem verilmelidir.

12-Çalışanların işbirliğine, karara katılmasına ve ortak değerlendirmeye önem verilmelidir.

13-Okul programı, öğrenciye temel becerilerin kazandırılması üzerinde yoğunlaşmalıdır.

14-Okulda bireylerden çok grupların yarışmasına imkan verilmelidir.

15-Öğretmen ve öğrenciler, üst düzey sorumluluk duygusuna sahip olmalıdırlar.

16-Her öğrencinin eğitimle bütünleşmesi, yani öğretimin bireyselleştirilmesi sağlanmalıdır.

17-Öğrencilerin bireysel gelişimlerini sağlamaya dönük ekstra etkinliklere yer verilmelidir.

18-Ezber öğrenmeden çok eleştirel düşünmeye önem verilmelidir.

19-Örnek davranışlar ve başarılar anında ödüllendirilmelidir.

20-Okulda çalışanlar arasında bir topululuk duygusu oluşturulmalıdır.

21-Mükemmellik ve eşitliğe aynı oranda önem verilmelidir.

TOPLUMSAL BİR KURUM OLAN OKULUN ÖĞELERİ

Toplumsal bir kurum olan okulun günümüzde altı temel öğesinin bulunduğu yaygın olarak kabul edilen bir görüştür. Bu altı temel öğe şunlardır:

a-Eğitim programları

b-Öğrenci

c-Öğretmen

d-Yönetici

e-Veli

f-Bina ve araç-gereçler

Eğitim programı; bireylerde istenilen yönde davranış değişikliklerini meydana getirmek için yapılan her türlü etkinliği içerisine alan kapsamlı programlardır. Bir okuldu yapılan tüm faaliyetlerin temelinde eğitim programı bulunmaktadır. Çünkü gerek dersle ilgili gerekse de ders dışı etkinliklerin hepsi eğitim programları doğrultusunda düzenlenmektedir.Eğitim programının dört temel öğesi bulunmaktadır. Bunlar;

a-Hedef (Davranış)

b-İçerik (Kapsam)

c-Eğitim Durumları (Öğrenme-öğretme süreci)

d-Sınama durumları (Ölçme ve değerlendirme).

OilgiNotu'

lEğitim programlarının öğrenme-öğretme sürecine|Isağlamış olduğu en önemli yarar: öğretimiıi| etkinliğini ve verimini arttırmaktır.

j

Hedef; eğitim programımn en teme! öğesidurumundadır ve yetiştirilecek bireylerde bulunması §öngörülen ve eğitim yoluyla kazandırılabilen istendik .«özelliklerdir. 8

«3 O

Kapsam; öğretim süreci içerisinde öğrencilere Ş.kazandırılması düşünülen bilgilerin tamamıdır. S(Konular, üniteler). >

Eğitim durumları; önceden belirlenen hedeflere ulaşmak amacıyla gerçekleştirilen öğrenme ve öğretme süreçlerine ilişkin tüm değişkenleri içerisine alan kavramdır.

Şınama durumları; eğitim programının son öğesidir. Öğrencilere kazandırılacak davranışların ne düzeyde kazanılıp kazanılmadığına ilişkin dönüt elde etmek amacıyla yapılan faaliyetlere verilen addır.

Öğrenci; okulun gerçek varlık sebebidir. Eğitim ihtiyacı olan ve bu ihtiyacını karşılamak üzere okula devam eden bireydir (Erden, 1998:54).

Öğretmen; öğretmenlik mesleğinin gerektirdiğiyeterliliklere sahip olarak öğretmenlik yapabilmeyetkisini elinde bulunduran kişidir.(Oğuzkan, 1981:121). Öğretmenlik Milli Eğitim TemelKanunu'nda da belirtildiği üzere alan bilgisi,öğretmenlik formasyon bilgisi ve genel kültürügerektiren bir uzmanlık mesleğidir(Dönmez,2002:108).

Yönetici; okuiun amaçlarına ulaşması sürecinde okulda var olan maddi ve insani tüm kaynakların kullanımından birinci derecede sorumlu olan kişidir. Bu açıdan okulun amaçlarını gerçekleştirebilmesi için fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak okulda uygun ortamların tesis ediimesi okul yöneticisinin görevidir.

Öğrenci velisi; ebeveynlerin eğitim düzeyi, eğitim-öğretim faaliyetlerine ve okula bakış açıları velisi bulunduğu öğrenci üzerinden okulu ve okul ortamını olumlu veya olumsuz yönde etkilemektedir.

Bina, araç ve gereçler; bir okulda öğretim faaliyetlerin etkililiğini belirleyen ana faktörlerin başında okulda bulunan araç ve gereçlerin yeterliliği ve bu araç gereçlerin etkin kullanımı hususu gelmektedir. Çünkü bireyler okulu ilk olarak fiziksel görünüm açısından benimsemeye çalışırlar. Bu açıdan okul binaları bireylerin tuvalet, beslenme, barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılayabilmelerine imkan sağlayacak düzeyde dizayn edilmelidir. İyi bir okul binası şu özelliklere sahip olmalıdır:

eğitim-öğretim faaliyetlerine uygun

2-İnsan yaşamına ve sağlığına uygun olmalıdır.

3-Depreme ve doğal afetlere karşı dayanıklı olmalıdır.

4-Kullanışlı olmalıdır.

5-Ekonomik ve kolay işletilebilir özellikte olmalıdır.

6-Güvenli olmalıdır.

7-Öğrencilerin tüm bireysel gereksinimlerini karşılamalarına imkan verecek mahiyette olmalıdır (Dönmezer, 2002:90). Bir okul binasında ise şu bölümler bulunmaktadır:

1-Derslikler

2-Kütüphane

3-Laboratuar

4-Atölye

5-Çeşitli amaçlar için kullanılan salon

6-Bahçe

OKUL ORTAMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yaşamda karşılaşılan çeşitli faktörler okul ortamı üzerine doğmdan ya da dolaylı olarak etkide bulunmakîadırlar. Okul ortamını etkileyen bu faktörier şunlardır:

1-Öncelikle olmalıdır.

1-Okulun büyüklüğü: Okulun büyüklüğü öğrenci sayısına bağlıdır. Öğrenci sayısı açısından küçük okullar, kişiler arası ilişkiler, program ve öğretim alanlarında daha etkili olurken, yönetim ve disiplin olayları daha az, bireysel eğitim olanaklarından yararlanma düzeyi daha yüksek olmaktadır.

2-Nüfus hareketleri: Okulun bulunduğu çevrenin nüfusunun kalabalık olması okulda bulunan öğrenci sayısının fazla olmasına yol açmakta, bu durum da sınıfların kalabalık olmasına neden olmaktadır.

3-İklim koşulları: Okul binalarının projeleri okulun bulunduğu çevrenin iklim koşulları dikkate alınarak yapılmalıdır.

4-Yerleşim yeri: Okulun şehir, kasaba ya da köy gibi yerleşim yerlerinde bulunması eğitim ortamı ve öğretimin niteliği açısından çeşitli farklılıklara yol açmaktadır.

5-Çevrenin ekonomik gücü:Ekonomik açıdan ileri düzeyde olan veliler çocuklarını özel okullara gönderme imkanına sahipken ekonomik imkanı iyi olmayan veliler ise bu imkandan yoksundurlar.

çn"otcUJ Q

'öcLU _ l£

b:UJ

.=£

UJ

1. Okulun temel özellikleri ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Okulun da diğer toplumsal kurum ve kuruluşlargibi kendine özgü bir kuruluş amacıbulunmaktadır.

B) Okulda ki rol ve statüler öncedenbelirlenmemiştir. Çünkü toplumsal dönüşüm vedeğişimler okuldaki rol ve statülerin öncedenbelirlenmesine engel olmaktadır.

C) Okulun kaynakları sınırlıdır. Özellikle kamuhizmeti veren devlet okullarının kaynakları özelokullara göre daha sınırlıdır.

D) Okuldaki işler çoğunlukla küçük gruplar halindeyürütülmektedir. Örneğin öğretmenler günlerininbüyük bir kısmını sınıf içerisindegeçirmektedirler.

E) Okula devam atmak zorunludur. Birçok ülkedebelirli bir yaşa kadar bireyler okula devam etmekzorundadırlar.

A, C,D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler okulun görevi ile ilgili doğru ifadelerdir. Oysa B seçeneğinde verilen ifadeler yanlış bir ifadedir. Okulun rol ve statüleri önceden belirlenmektedir.

(Cevap B)

ÇÖZÜMLÜ KONU KAVRAMA TESTİ

2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi okulun temel öğelerinden birisi değildir?

A) YöneticiB) ÖğretmenC) ÖğrenciD) Bina, araç-gereçE) Mevzuat

A, B,C ve D seçeneklerinde verilen ifadeler okulun temel öğelerindendir. E seçeneğinde verilen ifade ise okulun temel öğesi değildir.

(Cevap E)

flilgi Nottı

İOkulun temel öğeleri şunlardır:

|a-Eğitim programları

|b-Öğrenci

|c-Öğretmen

|d-Yönetici

|e-Veli

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi okulun temel

öğelerinden birisi olan "bina, araç-gereçler"in

özellikleri ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Derslikler aydınlık ve sağlık. koşullarına uygunolmalı, öğretim araç-gereçlerinin kullanımınaelverişli olmalıdır.

B) Bireylerin spor yapmalarına ve sosyalfaaliyetlerde bulunmalarına olanak sağlayacakgeniş kapalı alanlara sahip olmalıdır.

C) Okul binası temiz olmalı, öğrencilerde güv^nduygusu oluşturmalı, bakımlı ve sağlamolmalıdır. o

D) Sınıflar İİ9 yönetici odaları, öğretmen odası ile .22laboratuarlar arasındaki mesafe birbirine yakın Solmalıdır. §

E) Sınıflar kalabalık öğrenci grubunun devam —edebilmesine imkan V9rec9k şekilde bol sıra V9 Smasa ile donatılmalı, sıralar ve masalar ^arasındaki mesafe birbirine çok yakın olmalıdır.

A, B,C ve D seçeneklerinde verilen okulun ifadeler bina, araç ve gereçler ile ilgili doğru özelliklerdir.. E seçeneğinde verilen ifade yanlış bir ifadedir.

(Cevap E)

Yukarıda verilen ifadeler eğitim programının temel özellikleridir.

(Cevap A)

Okulun temel öğesinden bir isi olan

"öğretmenler" ile ilgi olarak aşağıda verilen

ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Öğretm9nİ9r kendîlerine verilen dersleriokutmakla yükümlüdürler. Serb^st çalışmasaatlerinde ise öğrencileri gözlemekzorundadırlar.

B) Ders okutmak dışında okulun eğitim, öğretim,yön9tim işlerine aktif olarak katılmak, kanun,yönetmelik ve emirlerle saptanan görevleriyapmakla yükümlüdürler.

C) Öğretmenler okutacakları derslerin muht^va V9içeriğini kendileri belirlerler. Hangi kitabıokutacaklarına da kendileri karar verirler.

D) Haftada bir gün nöbet tutmak zorundadırlar.Nöb9t işİ9ri okul müdürü tarafından ayarlanaraköğretmenler^ duyurulmaktadır.

E) Derslerine hazırlıklı gelmek zorundadırlar. Bunedenle bilimsel yöntem ve teknikleri öğretimsürecinde aktif olarak iyi kullanmalıdırlar.

A, B,D ve E seçenekierinde verilen ifadeler öğretmenler ile ilgili doğru ifadeler olup C seçeneğinde verilen ifade ise yanlış bir ifadedir.

(Cevap C)

4. "Okul eğitiminin planlı ve kontrollü bir süreç

olmasını sağlar. Hedef, içerik, eğitim durumu ve

değerlendirme olmak üzere dört temel öğesi

bulunmaktadır." Bu ifadeler okulun hangi teme!

öğesinin temel özellikleridir?

A) Eğitim programıB) Ders programıC) Örtük programD) Öğretim teknikleriE) Öğretim süreçleri

6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi okul-çevre

i l işk i ler i aç ıs ından doğru b i r i fade

niteliğindedir?

A) Okul müdürü okulun başarı durumunu ç^vreyeanlatmak, açıklamak zorunda değildir.

B) Okul müdürü Ç9vr9nin güç yapısı ileilgilenmeden mevzuatı uygulamalıdır.

C) Okul müdürü çevredekilerin sad^ce finanssaldesteğini sağlamak durumundadır.

D) Okul müdürü okulu çevrenin eğitim, kültür vesanat merkezi haline getirmelidir.

E) Oku! müdürü ç^vreye okulun finanssal durumuile ilgili bilgi vermek durumunda değîldir.

A, B,C ve E seçeneklerinde verilen ifadeler okul-çevre ilişkileri açısmdan yanlış ifadeler olup D seçeneğinde verilen ifade ise doğru bir ifadedir.

(Cevap D)

8. Aşağıdaki ifadelerden hangisi okulun temel

öğelerinden birisi olan "okul yöneticisinirT'in

özellikleri ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Üst yönetimc9 verilen emirleri okulda uygulamakB) Derslerin usulün^ uygun işlenmesini sağlamakC) Okulda öğretmenlerin daha verimli olmalarını

sağlayacak uygun öğrenme atmosferininoluşturulmasını sağlamak

D) Okuldaki kaynakların verimli kullanılmasınısağlamak

E) Okul ile diğer birimler arasında gerekliyazışmaları yapmak

7. Aşağıdaki ifadelerden hangisi öğretmenin

öğrencilerle iyi ve uyumlu ilişkiler kurması

açısından yanlış bir ifade niteliğindedir?

A) Öğretmen-öğrenci arasında kurulun iyi V9 insanideğerlere önem veren ilişki düzeni öğretmeninöğrencileri tanımasına ve onlarıngereksinimlerini karşılamasına yardım eder.

B) Öğretmenin öğrencilerle iyi ve uyumlu ilişkilerkurması; öğrencileri güdüİ9me, öğrenmeyi isekolaylaştırma V9 dest9kleme demektir.

C) Öğretmen-öğrenci arasında kurulun iyi V9 insanideğerlere ön9m veren ilişki düzeni öğrencilerdedeğer verm9, sorumluluk verme ve yararlı biriolduğunu hissettirme duygularınıuyandırmaktadır.

D) Öğretmen-öğrenci arasında kurulun iyi V9 insanideğerlere önem V9ren ilişki düzeni öğrenme-öğretme sürecinin sadece öğrenci görüşleriüzerine temellendirilmesi anlamına gelmektedir.

E) Öğretmen-öğrenci arasında kurulun iyi ve insanideğerlere ön9m veren ilişki düzeni ciddi V9kararlı davranmak, güvenilir olma V9 kararlarakatılma fırsatı verme yönünd9 etkinliklerin ortayaçıkmasına yol açmaktadır.

A, B,C ve E seçeneklerinde verilen ifadeler

öğretmenin öğrencilerle iyi ve uyumlu ilişkiler

kurması açısından doğru ifadeler olup D

seçeneğinde verilen ifade ise yanlış bir

ifadedir. Çünkü öğrenme-öğretme süreci

sadece öğrencinin görüşlerine göre

düzenlenmez.

(Cevap D)

A,C, D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler okul

yöneticisin okulda yapmak zorunda oiduğu

görevlerdendir. B seçeneği ise yöneticinin değil

öğretm^nin görevidir.

(Cevap B)

Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin okul

eşyalarına zarar vermelerini önlemek için

alınacak en uygun tedbirlerden birisidir?

A) Velitoplantılarını sıklaştırmakB) Zümre öğretmenler toplantılarını artırmakC) Okul içindeki uyarı levhalarını artırmakD) Sosyal etkinlikleri çeşitlendirip sıklaştırmakE) Okul içi ve dışı denetimi artırmak

A,B, D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler okul

eşyalarına zarar vermelerini önlemek için alınacak

en uygun tedbirler olmamakla birlikte C

seçeneğinde verilen ifade diğer ifadelere göre en

uygun tedbir görülmektedir.

(Cevap C)

84. -ÖĞRETMENÜK MESLEĞİNE GİRİŞ-

10. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi etkili bir

okulda bulunması öngörülen özelliklerden birisi

değildir?

A) Okul yöneticileri güçlü bir öğretim lideriolmalıdırlar.

B) Okulun amaç, misyon ve eğitim felsefesi açıkçaortaya konulmalıdır.

C) Akademik başarı konusunda herkes yüksekbaşarı beklentisi içerisinde olmalıdır.

D) Öğrencilerin gelişim performansı sürekli olarakizlenmelidir.

E) Öğrenme-öğretme süreçlerinin merkezindeöğretmenyeralmalıdır.

1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi okulun temel öğelerinden birisi olan "eğitim programları"nın temel özellikleri ile ilgili yanlış bir ifadedir?

Hedef (Davranış) İçerik (Kapsam) Eğitim Durumları Sınama durumları

E) Öğretmen-öğrenci ilişkisi

CEVAPLI KONU KAVRAMA TESTİ

A) B) C

A,B,C ve D seçeneklerinde verilen ifadeler etkili

bir okulda bulunması öngörülen özellikler ile ilgili

olarak doğru ifadeler olup E seçeneğinde verilen

ifade ise yanlış bir ifadedir.

(Cevap E)

z o(/}

'aLU

Aşağıda verilen ifadelerden hangisi

toplumsal bir kurum olan okulun temel

öğelerinden birisi değildir?

A) ÖğrenciB) ÖğretmenC) YöneticiD) Öğretim yöntem ve teknikleriE) Veli

3. Eğitim programlarınm öğrenme-öğretme

sürecine sağlamış olduğu en önemli yarar

aşağıdaki ifadelerden hangisinde doğru olarak

verilmiştir?

A) Öğretmenin derslerine planlı ve programlıgirmesini sağlamak

B) Ölçme ve değerlendirmenin daha objektifkriterlere uygun olarak yapılmasına olanaksağlamak

A) Öğretimin etkinliğini ve verimini arttırmakC) Öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci

arasındaki etkileşimin yönünü ve kalitesiniarttırmak

E) Öğrencilerin derse olan ilgi ve alakalarınınseviyesini yüksek seviyede tutmak

4. Okul ortamını etkileyen faktörler ile ilgili olarak

aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

Okulun büyüklüğü Nüfus hareketleri İklim koşulları

D) Yerleşim yeriE) Öğretmenlerin sosyo-ekonomik düzeyleri

7. Eğitim programının dört temel öğesinden birisi

olan "öğrencilere kazandırılacak davranışların

ne düzeyde kazanılıp kazanılmadığına ilişkin

dönüt elde etmek amacıyla yapılan faaliyetlere

verilen addır" ifadesi ile tanımlanan öğe


A) HedefB) İçerikC) YöneticiD) DeğerlendirmeE) Eğitim durumu

A) B) C

5. Eğitim programının dört temel öğesinden birisi

olan "Öğretim süreci içerisinde öğrencilere

kazandırılması düşünülen bilgilerin tamamıdır"

ifadesi ile tanımlanan öğe aşağıdakilerden

hangisidir?

A) HedefB) İçerikC) YöneticiD) DeğerlendirmeE) Eğitim durumu

52 o rrLU Q

'ELU

8. Etkili bir okulda bulunması gereken temel

özellikler ile ilgili olarak aşağıda verilen

ifadelerden hangisi yanılıştır?

A) Çalışanların işbirliğine, karara katılmasına veortak değerlendirmeye önem verilmelidir.

B) Her öğrencinin eğitimle bütünleşrrlesi, yaniöğretimin bireyselleştirilmesi sağlanmalıdır.

C) Eleştirel düşünmeden daha ziyade ezberöğrenmeye önem verilmelidir.

D) Örnek davranışlar ve başarılar anındaödüllendirilmelidir.

E) Okulda çalışanlar arasında bir topululuk duygusuoluşturulmalıdır.

UJ

'SUJ

6. "Okul" ile ilgili olarak aşağıda verilen

ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Okulun öğretim kadrosu mesleklerinde belirli biröğretim sürecinden ve disiplininden geçmiş olankendi alanlarında uzman olan kişilerdenoluşmaktadır

B) Okul denilen sosyal sistem bizzat insanınkendisini üretmektedir.Yani okulun girdisi veçıktısı yine bireyin kendisidir.

C) Okulda görev yapan öğretmen yönetici ve diğerçalışan personelin görev ve sorumluluklarıönceden belirlenmemektedir.

D) Toplumsal bir sistem olan okullarda öğretmen,yönetici ve öğrencilerin uyması gerekenyaptırımiar bulunmaktadır.

E) Toplumsal bir kurum olan okulların formalyanlarının yanı sıra informal yönleri debulunmaktadır.

9. "Okulun şehir, kasaba ya da köy gibi yerleşim

yerlerinde bulunması eğitim ortamı ve

öğretimin niteliği açısından çeşitli farklılıklara

yol açmaktadır" ifadesi ile okul ortamını

etkileyen faktörlerden hangisi ifade edilmeye

çalışılmaktadır?

A) Okulun büyüklüğüB) Nüfus hareketleriC) İklim koşullarıD) Yerleşim yerîE) Öğretmenlerin sosyo-ekonomik düzeyleri

10. Bir okul binasında bulunması gereken bölümler ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) DersliklerB) KütüphaneC) LaboratuarD) AtölyeE) Serbest çalışma odaları

z: o >'ctLU

CEVAPANAHTARI \

1.E 6. C

2. D 7. D

3.C 8. C

4. E 9. D

5. B 10

.E

YARARLANILAN KAYNAKLAR

1. Bursalıoğlu, Z. (1994). Okul YönetimindeYeni Yapı ve Davranış, Ankara: PegemAYayınları,

2. Dönmez, B. (2002) Bir Eğitim Kurumu OlarakOkul (Öğretmenlik Mesleğine Giriş), PegemAyayıncılık. Ankara.

3. Erden, M.(1998). Öğretmenlik MesleğineGiriş Alkım yayınları.

4. Hacıoğlu, F. ve Alkan, C. (1997).Öğretmenlik Uygulamaları, Ankara: AlkımYayınları.

5. Oğuzkan, F. (1998). Öğretmenliğin Üç Yönü,Ankara, Kadıoğlu Mat.

6. Oğuzkan, F.(1981) Eğitim Terimleri Sözlüğü,TDKyayınları, Ankara

7. Şişman, M.(2004) Öğretmenliğe GirişPegemA yayıncılık. Ankara.

DERSİ DERSTE ÖGRENMEKBir dersin en iyi kavrandığı ortam dersliktir. Zaten, iyi bir uyku düzeni ve gıdaya dikkatin de gerekliliği sınıftaki kavrayışı en üst düzeye taşımak içindir.

Dersi derste öğrenmek niçin önemlidir?

Dersin derste öğrenil'mesinin önemini ortaya koymak için size bir örnek vereyim: Bir öğretmenin matematik konularından birisi olan "sayılar" konusunu öğrencilerine aktardığı süreye -mesela- altı saat diyelim. Bir öğrencinin öğretmeni olmaksızın, kendi başına bu altı saatlik dersi öğrenme süresi yaklaşık bunun 4-5 katıdır (bu süre dahi konunun yapısına göre az gelebilir).

Derste başka şeylerle uğraşmak oldukça hatalı bir davranıştır. Ders esnasında başka derslerle uğraşmak, başka derslerden soru çözmek, cep telefonuyla mesajlaşmak, çevresindekilerle sohbet etmek ve diğer derslerle ilgili

defterleri temize çekmek gibi davranışlar öğrencilerin sıklıkla yaptığı hatalı davranışlardır. Bu hatalı davranış sırasında sınavda çıkabilecek bir konunun "püf noktası" anlatılıyor olabilir. Bir sorunun yanlış işaretlenmesi veya yapılmamasıyla, sınırda puanlarla üniversite kayıplarının yaşandığı bir sınav sisteminde, bu tür hatalı davranışlardan uzak durulmalı, derse gereken ilgi ve dikkat verilmeiidir.

Derste aktif olun, "başkaları ne der" diyerek soru sormaktan korkmayın Maalesef, çoğu öğrenci dersi anlamaktan çok, derse girmiş olmayı yeterli görmektedir. Derse girmek sorumluluğunun yerine getirilmiş olması, başarı için gerekli ama yeterli değildir. Başarılı öğrenciler, yüksek bir konsantrasyonla dersi dinlediği gibi, anlamadıkları yerlerde medeni cesaretlerini kullanarak soru sormasını da bilirler. Dolayısıyla, bilmediğiniz veya

Rehberlik Servısı Ihsan Kurt (PDR Uzmanı)

"Neden" diyeceksiniz? Çünkü öğretmen usta biröğreticidir. Ders öğretmeninin bilgiyi öğretme, algılatmave yorumlama gücü, sınavdaki soru tiplemelerine olan £alışkanlığı ve hangi noktaların üzerinde durulması sgerektiğine dair bilgi ve tecrübeleri elbet ki bir öğrenciye -=j Ders Nasıl Çalışılır?oranla çok ama çok daha fazladır (bu yüzden tarihdersinde gizlice matematik sorusu çözen ve "nasılsa tarihdersini evde okur, anlarım" diyen öğrencileri hiçanlamamışımdır). Bir öğrencinin konuyu öğrenirkenöğretmenini dikkatlice dinlemesi ve öğretmeninyönlendirmesine uygun çalışma düzeneği oluşturmasıbaşarılı olması adına çok önemlidir.

"occQ

m•İ 'tz'O

'5

anlamadığınız yerlerde öğretmeninizden yardım istemekten çekinmemelisiniz; unutmayın, sınavı kaybetmenin vereceği sıkıntı, sınıfta soru sormanın verdiği sıkıntıdan oldukça fazla olacaktır.

yapmaz; "ayrımlar"• Öğrenci ders ayrımı

anlamaya çalışır.

• Düşüncenizi, yalnızca çalıştığınız ders ve konuüzerinde yoğunlaştırınız.

• Konuyu daha iyi kavramak amacıyla yardımcısimgelerden (çizimler, şekiller) yararlanınız.

• Konuyu bir bütünlük içinde kavramaya çalışınız.

Ders Nasıl Çalışılmaz ?

• Beden gevşek, uyuşuk ve kaykılmış. Sadece,seçtiğiniz, size ilginç gelen konular üzerindedurursunuz.

• Eğlenceararbirhavanızvardır.

• Dersten derse, konudan konuya atiarsınız.

• Zaman zaman hayale dalarsınız ve çalışmanızbölünür.

• Düşünce kontrolünüz yoktur.

• Vakit geçirmek için resimlere (şekillere)anlamsızca bakarsınız.

MATEMATİK DERSİNE NASIL ÇALIŞILMALI?

Bu ders çoğu öğrencinin gözünü korkutan, önyargıyia yaklaşılan bir derstir. Oysa başarma yolları öğrenildiğinde ve başarıldığında en zevkli d^rslerden biri durumuna gelmektedir.

88- -REHBERÜK SERVİSİ-

Mat9matik dersinde başarılı olmanın temeli d9 dersi derst9 öğrenmektir. Öğrenci derslere katılmalı, öğretmeni dikkatle dinlemeli ve dinlerken clüzenli notlar tutmalıdır.

çekme yöntemine başvurulabilir.

Başka derslerde de olduğu gibi, matematik çalışırken konuyu anlamadan sorulara g^çmeyin. Konuyu anladığınıza inandığınızda önce çözümlü sorulardan, sonra da test sorularından çözmeye başlayınız.

Soru çözerken; problemlerde verilenleri ve istenenleri düzenli olarak bir kenara yazınız. Sizi sonuca götürecek teorem ve özdeşlikleri belirleyiniz. Verilenlere işlem sırasına göre formül ya da teoremleri uygulayınız. Sonucu bulduktan sonra mutlaka sağlamasını yapınız.

Matematik dersini öğrenmek, bisiklete binmeyi öğrenmek gibidir. Yaparak ve yaşayarak öğrenilir. Bu sebepİ9 bol bol işlem yapınız. Eksikliklerinizi tespit ediniz V9 giderme yollarını araştırınız.

Bir hikayemiz var:

YOLUMUZDAKI ENGELLER

Eski zamanlarda bir kral, saraya gelen yolun üzerine kocaman bir kaya koydurmus, kendisi d9 p9nc9r9y9 oturmuştu. Bakalım neler olacak?. Ülkenin en zengin tüccarları, en güçlü kervancıları, saray görevlileri birer birer geldiler, sabahtan öğlene kadar. Hepsi kayanın etrafından dolaşıp saraya girdiler.

Pek çoğu kralı yüksek sesle eleştirdi. Halkından bu kadar vergi alıyor, ama yolları temiz tutamıyordu. Sonunda bir köylü çıkageldi. Saraya meyve ve S9bze getiriyordu. Sırtındaki küfeyi yere indirdi, iki eli ile kayaya sarıldı ve ıkına sıkına itmgye başladı. Sonunda kan ter içinde kaldı ama, kayayı da yolun k^narına çekti.

Tam küfesini yeniden sırtına almak üzereydi ki, kayanın eski yerinde bir kesenin durduğunu gördü. Açtığı kese altın doluydu. Bir de kralın şu notu vardı içinde:

"Bu altınlar kayayı yoldan çeken kişiye aittir" diyordu kral.

Köylü, bugün dahi pek çoğumuzun farkında olmadığı bir ders almışı.

"Her engel, hayat şartlarınızı daha iyileştirecek bir fırsattır."

Soru Çözmenin Önemi

Sevgili öğrenciler,

Verimli V9 etkin öğrenmenin son basamağını soru çözme oluşturur. Soru çözmek, öğrenmekten çok öğrenilenlerin pratiğe dönüştürülmesiyle ilgilidir. Öğrenilmemiş ya da eksik öğrenilmiş bir konuyla ilgili yapılan soru çözme faaliyetleri anlamsızdır.

Günde kaç saat çalışmalıyım, kaç soru

çözmeliyim?

H9r öğrencinin eğitim altyapısı, yeteneği, algılama düzeyi, çalışma alışkanlıkları ve kullanabileceği serbest zaman aralığı birbirinden oldukça farklıdır. Bu kadar farklılığın olduğu bir durumda, h9r öğrenci için geçerli tek tip bir çalışmanın ortaya konması mümkün değildir. Eğitimcilerin çoklukla yaptığı hata, bu Ç9şitliliği görmezden gelerek herkes için aynı tavsiyelerde bulunmaktır. Her öğrenci için aynı sayıda soru çözmeyi ya da aynı süre d9rs çalışmayı tavsiye etmek, herkesin aynı beden elbiseye sığacağını iddia etmek kadar hatalı bir iddiadır. Bu bakış açısıyla yapılacak uygulama kimi öğrenciyi eksik bırakırken, kimi öğrenciyi de gereksiz y9re yormaktadır.

Bir konu için, yerine göre 50 soru fazla, 150 soru az gelebilir.

Bir konunun öğrenilm^sinde, çalışma süresi ve soru bakımından kesin sınırlar çizmek yerine, o konunun anlaşılmış olması şartı aranmalıdır. Bu şartı yerine getiren süre yarım saat veya 50 soru olabilir (konu içerik olarak basit ve kolay anlaşılır düzeyde olabilir); ama bunun yanında 3 - 4 saat çalışıp 150 soru çözmeyi de gerektirebilir (konu geniş kapsamlı ve anlaşılması zor olabilir). Her konuyu eşit süre harcayarak anlamayı beklemek veya aynı sayıda soru çözm^yle konuya hakim olacağını zannetmek akla uygun değildir. Burada ölçü, konunun yapısı ve anlaşılabilirliği olmalıdır...

Kısaca, 9ğ9r konuyla ilgili sorular rahatlıkla çözülebiliyorsa mutlaka belli bir sayıda soru çözmek gereksizdir; başka derslere daha çok zaman ayrılmalıdır. Yok eğer konu anlaşılmadı ise, çözüme devam edilmeli "şu kadar soru çözecektim ve de çözdüm o zaman yeterli" mantığı devre dışı bırakılmalıdır.

Unutmayın aynı kilodaki iki insandan birisi bir kap yemekle doyarken diğeri için iki kap yemek gerekebilmektedir, işte bu farklılık, etkin öğrenme süreci için de geçerlidir.

eğitim bilimleri 5

Technology