eĞİtİm bİlİmlerİ sÖzlÜĞÜ

8/8/2019 ETM BLMLER SZL

1/35

ETM BLMLER SZL

- A -

Ahlak : Bir toplumda iyi ya da kt olarak kabul edilen davranlar belirleyen deeryarglar ve kurallar btndr.

Ahlaki Gerekilik aamas : bkz. Dsal kurallara ballk dnemi ( Piaget, Ahlakgeliimi )

Ahlaki zerklik Dnemi : 12 ya dnemidir. ( piaget, Ahlak Geliimi )

Ait Olma htiyac : Bireyin kendisini iinde bulunduu ortama ait hissetmesiyle ilgiliihtiyatr. ( Maslow, ihtiyalarHiyerarisi )

Akademik Benlik Kavram : rencinin bir dersten baarl olup olmayacana dairkendisine ynelik algsdr.

Algsal Ayrt Edilebilirlik :renme malzemesinin, dier metaryellerden farklolarak ayrt edilmesidir.

Alkanlk : ok sayda uyarcyla ilikili hale gelen tepkidir. ( Guthrie )

Anal Dnem : 1 3 yalar arasn kapsayan dnemdir. ( Freudun PsikosekselGeliim Kuram, 2. Dnem )

Analitik Yaklam : Gelecekte ortaya kabilecek durumlara ynelik tahminlerdebulunarak, ihtiyacn belirlenmesidir. ( htiya belirleme yaklamlar )


2/35

Ansal Bellek : Kiisel yaantlarn depoland bellektir. ( Bilgiyi ileme kuram )

Animistik Dnce : Cansz varlklara canl gibi davranma

Animizm : bkz. Animistik dnce

Anket : Herhangi bir konuda bilgi toplamak amacyla bireylerin grlerininsorulduu ve cevaplarnnda yazl olarak alnd tekniktir.

Anlam kartc statistik : rneklemeden betimsel istatistik yardmyla toplananbilgilerle, evren hakknda yordama yapma ilemidir.

Anlamsal Bellek : Uzun sreli bellekteki kavramlarn, genellemelerin, emalarn yerald bellektir. ( Bilgiyi leme Kuram )

Anlamsal arm : renme malzemesinin, rencinin zihninde eitli armlarsalamasdr.

Anlatm Yntemleri : lenmekte olan konularn bir sra ve dzene gre, konumayoluyla aklanmas ve retilmesidir.

Arasal likiler Eitimi : ocuklarn kendi ihtiya ve isteklerinin karlanmasnemlidir. Ne kadar alrlarsa o kadar vermeleri sz konusudur. ( Kohlberg, AhlakGeliimi )

Aralkl alma : renilecek konunun dzenli olarak tekrar edilmesi, dersesistematik bir ekilde allmasdr.

Aratrma : Bir amaca ynelik olarak, belirli aamalar ierisinde ve bir yntem


3/35

dahilinde yaplan almadr.

Aritmetik Ortalama : lmlerin toplamlarn, lm saysna blnmesiyle eldeedilen deerdir.

Ayrt Etme : Organizmann, iki uyarc arasndaki benzemeyen zellikleri farketmesidir.

- B -

Bal lme : lme ileminin bir baka zellie bal olarak yaplmasna denir.

Baml Deiken : Bamsz deikenden etkilenmesi beklenen deikendir.

Bamsz Deiken : Bir aratrmann sonucu zerinde etkisi incelenen deikendir.

Bamszla Kar Utanma ve phecilik : Onikinci aydan yana kadar srer. (Eriksonun Psikososyal Geliim Kuramnn 2. Evresi, Freudun anal DnemineKarlk gelir. )

Bahane Bulma : bkz. Neden Bulma

Bastrma : Uygun grlmeyen istek ve anlarn bilinten uzaklatrlmasna denir.( Savunma Mekanizmalar )

Baarya Kar aalk Duygusu : 6 12 yalar arasn kapsar. ( EriksonunPsikososyal Geliim Kuramnn 4. Evresi, Freudun Gizli Dnemine Karlk gelir.),


4/35

Baar Testleri : Bireylerin baar dzeylerini belirlemek amacyla; bir dersin, bireitimin vs. sonunda uygulanan testlerdir.

Batl Davran : tesadfen art arda meydana gelen iki olayn birbirleriyleilikilendirilerek, aralarnda neden sonu ba kurulmasdr.

Bedensel Geliim : Boy, Arlk, hacim artyla; vcut sistemlerinin kendilerindenbeklenen fonksiyonlar yerine getirecek duruma gelmeleridir.

Benlik Btnlne Kar Umutsuzluk : leri yetikinlikteki yalar kapsar.( Eriksonun Psikososyal Geliim Kuramnn 8. Evresi )

Benlik Kavram : Kiinin Kendini deerlendirme biimi (gemi, imdi ve gelecek)ben kimim sorusuna verilen cevaptr.

Benzerlik Yasas : Benzer ekilde, benzer renkte, benzer dokuda olan uyarclarnbirlikte gruplanarak alglanmasdr. (Gestait Kuram, Algsal rgtleme Yasalar)

Betimsel statistik : Aratrma sonunda elde edilen verilerin aklanmas,betimlenmesi ve sunulmasnda kullanlan istatistiktir.

Betimsel Yaklam : Programn hazrlanp, uygulanmas halinde kazandrlabilecek

davranlar ile uygulanmas halinde ortaya kabilecek zararlar karlayarak,ihtiyalar belirleyen yaklamdr. ( htiya belirleme yaklamlar )

Bktrma Yntemi : stenmeyen davrana neden olan uyarcnn srekli verilerek,bireyin istenmeyen davran bkncaya kadar yapmasnn salanmasdr. ( Guthrie)

Bibliyoterapi : Bireyin yaad herhangi bir problem dorultusunda; Problemi

aklayc, tanmlayc ve problem karsnda deiik bak alar kazandracak bir


5/35

kitabn veya makalenin bireye nerilmesidir.

Biimlendirme : Tepkiyi farkllatrarak istenen ekilde oluturmaktr.

Bilisel Geliim : Bebeklikten yetikinlie kadar; bireyin evreyi, dnyay anlamayollarnn da kompleks ve etkili hale gelmesi srecidir.

Bilisel Giri Davranlar : Bir davrann renilmesi iin daha nceden renilmiolmas gereken n koul davranlardr.

Bilme Tanma htiyac : Bilme ve renme arzusuna ynelik ihtiyatr. ( Maslow,htiyalar Hiyerarisi )

Birden Fazla Uyarcya Koullanma : bkz. st dzey artlanma

Birincil Pekitire : Yiyecek,su gibi organizmay dorudan etkileyen pekitirelerdir.

Bitiiklik : Koullanma srecinde, koullu ve koulsuz uyarclarn verilme zamannnbirbirine yakn olmasdr.

- C -

Ceza : stenmeyen bir davrann ortadan kaldrlmas iin, organizmann rahatszedici bir uyarc (tici uyarc) ile kar karya getirilmesi ya da ho bir uyarcdanmahrum braklmasdr.

Ceza ve taat eitimi : Bu dzeydeki bireyler sadece otoriteye uyar vecezalandrlmaktan kanrlar. (Kohlberg, Ahlak Geliimi, Gelenek ncesi Dzey)


6/35

-

are Bulucu Reberlik : Problem ortaya kp kalc hale geldikten sonra, buproblemin etkisini azaltmak, ya da bu problemi ortadan kaldrmak amacyla verilenrehberlik hizmetidir.

oktan semeli Testler : Bir soru kk veya alternatif cevaplardan (Seenek)oluan testlerdir.

- D -

Davran : Organizmann gzlenebilen ya da gzlenemeyen her trl etkinliidir.

Deerlendirme : lme ilemi ile toplanan verilerin bir ltle karlatrlmassonucunda ulalan karar, hkm veya yarglardr.

Deiken : Farkl lmlerde farkl deerler alabilen zelliklerdir.

Deiken Aralkl Pekitirme Tarifesi : Deiik zamanlardaki doru davranlarnpekitirilmesidir.

Deiken Oranl Pekitirme Tarifesi : Organizmann belirli saydaki dorudavranlar yerine, deien saylardaki doru davranlarnn pekitirilmesidir.

Demokratik Yaklam : Alannda uzman olduu kantlanm referans gruplarnnou tarafndan istenilen deiikliklerin incelenmesi ve ihtiyalarn ortaya konmas

yaklamdr.


7/35

( htiya belirleme yaklamlar)

Depolama : renilen bilgilerin hafzada saklanmasdr. ( Bilgiyi leme Kuram )

Devamllk yasas : Ayn ynde giden uyarclarn, birimlerin art arda geldikleri iinbirbirleriyle ilikilendirilerek devamllk gsteriyormu gibi alglanmasdr. ( GestaitKuram, Algsal rgtleme Yasalar )

Devinimsel (Devimsel) Geliim : bkz. Psikomotor geliim.

Dsal Gdlenme : Bireyin davran gstermeye dsal nedenlerle ynelmesidir.

Dsal Kurallara Ballk Dnemi : ocuklarda 6 12 ya arasndaki dnemdir.(Piaget, Ahlak Geliimi)

Dikkat : Bilincin belli bir noktada toplanmasdr.

Dikkat : Duyusal kayttan ksa sreli bellee gelen bilgilerin seilmesinde etkili olansretir.

( Bilgiyi leme Kuram )

Doal Uyarc : bkz. artsz uyarc

Dorudan lme : ncelenen bir zelliin, kendine ait bir lme aracyla direktllmesidir

Doru Yanl Tr Testler : Bir ksm doru, bir ksm yanl nermelerin yer


8/35

ald testlerdir.

Dolayl Ceza : Gzlenen bireyin davranlarnn cezalandrlmasnn, dierlerinin debenzer davranlarda bulunmasn engellemesidir.

Dolayl Duygu : Kiilerin sz konusu durumla ilgili bir yaantlar olmamasnaramen, gzledikleri modelin duygularnda etkilenerek ayn duygular yaamalardr.

Dolayl Gdlenme : Gzlenen davrann deer verilen bir rnle sonulanmasdurumunda, gzleyen kiinin o davran yapmak iin istek duymasdr.

Dolayl lme : Bir zellik llrken kendine ait lme arac olmadnda, bakaaralardan yararlanarak lme yaplmasdr.

Dolayl Pekitirme : Bireyin, gzledii modelin herhangi bir davrannnpekitirildiini grnce, o davran ortaya koyma eilimi gstermesidir.

Dostluk Kazanmaya kar Yalnz Kalma : 18 26 yalar arasn kapsar.( Eriksonun Psikososyal Geliim Kuramnn 6. Evresi )

Dlt Dnemi : Dllenmeden sonraki bir, iki haftalk dnemdir.

Dnt : rencilere hedefe ulap ulamadklarnn bildirilmesidir.

Duyusal Kayt : Duyu organlar yoluyla evreden alnan uyarclarn ilk geldiibellektir.

Duyusal Motor Dnem (0-2 Ya ) Bebeklerin, d dnyay kefetmede duyularn vemotor becerilerini kullandklar dnemdir.

Duyusal Giri Davranlar : renme srecinde bulunan rencilerin, bu sre


9/35

iinde gsterecekleri abann kaynan oluturan ilgi, tutum, deer ve akademikbenlik kavramn ieren zelliklerin tmdr.

Dzeltici Rehberlik : bkz. are bulucu rehberlik.

Dzeltme : renme retme srecinde oluan eksiklik ve hatalarn giderilmesiiin renciye sunulan yollarn tmdr.

Dzenleme : Mevcut emay yeni obje, olay ve durumlara gre yeniden

biimlendirme srecidir.

- E -

Edilgen Dinleme : Dinleyicinin hibir szl tepkide bulunmad, konumacya kabuledildiini duyumsatan ve daha fazla paylamda bunmasn salayan bir dinlemetrdr.

Edimsel Davran : Organizmann kendiliinden ortaya koyduu davrantr.

Ego : di denetimi altnda tutmaya abalayan kiilik birimidir.

Eitim : Bireyin davranlarnda, kendi yaants yoluyla kastl ve istendik bir

davran deiiklii oluturma srecidir.

Eitim Durumu : Hedef davranlar rencilere kazandrmak iin gerekli uyarclarndzenlenip ie koulmas

Eitimin hatal kts Olan Davranlar :rencilerin, aldklar eitim srecindeedindikleri hatal davranlardr.


10/35

Eitim Program : renene, okulda ve okul dnda planlanm etkinlikler yoluylasalanan renme yaantlar dzeneidir.

Eitsel Rehberlik : Bireyin eitim hayatnda tam bir verimlilie ulaabilmesi iinverilen rehberlik hizmetidir.

Embriyo Devri : dllenmeden sonraki nc haftadan, sekizinci haftaya kadarsren dneme verilen addr.

Empati : Kiinin kendi bak asn kaybetmeden, karsndakini anlamayaalmas ve anladklarn geri iletmesidir.

En Son ve En Sk lkesi : Bir uyarcya verilen tepkinin, o uyarcya kar en sonyaplm ve en sk tekrarlanm tep olmas durumudur. ( Watson )

Epizodik Bellek : bkz. Ansal bellek

Estetik htiyac : Dzene ve estetik deerlere duyulan ihtiyatr.(Maslow, htiyalarHiyerarisi)

Eik Yntemi : stenmeyen davrana (alkanla) neden olan uyarcnn bulunarak,bu uyarcnn dozunun azaltlmas ve istenilen davrana yava yava ulalmasdr. (Guthrie )

Eit Aralkl lekler : Birimleri arasndaki farkllklar eit, negatif deerler alabilenve balang noktas izafi sfr olan leklerdir.

Eletirmeli Testler : rencileri iki stunda verilen bilgileri en mantkl ekilde


11/35

eletirmelerini gerektiren testlerdir.

Etkin Dinleme : Etkin dinleme; beden dilini kullanma becerisinin yannda, kiilerinbirbirleriyle empati kurmaya ve birbirlerine kar saygl davranmaya zengsterdikleri bir dinleme trdr.

Evren : Aratrma kapsamna giren ve benzer zellikleri tayan birimlerin tmnedenir.

Evrensel Ahlak lkeleri Eilimi :Bu en yksek devrede, doruyla yanl sosyaldzenin yasa ve kurallaryla deil, kiinin kendi vicdanyla ve kendi gelitirdii ahlakilkeleriyle tannr. (Kohlberg, Ahlak Geliimi)

Eylemsel Dnem : ocuklarda, 0 3 ya arasndaki dnemdir. (Bruner)

- F -

Faktr Analizi : Bir lme aracnn ka tane alt boyutu olduunu belirlemek iinyaplan istatistiksel ilemdir.

Fallik Dnem : 3 6 yalar arasn kapsamaktadr. (Freudun Psikoseksel GeliimKuram, 3.Dnem

Farklar Yaklam : Gzlenen baar dzeyi ile beklenen baar dzeyi arasndakifarka baklarak, ihtiyalarn belirlendii yaklamdr. ( htiya Belirleme Yaklamlar )

Fenotip : Kaltsal bir zelliin, fiziksel olarak bireyden kendini gstermesine denir.

Fizyolojik htiyalar : Yiyecek, su, cinsellik gibi ihtiyalardr.( Maslow, htiyaHiyerarisi )


12/35

Frank Parson : Rehberliin babas saylan isim.

- G -

Geerlik : lme aracnn, hangi zellik llecekse o zellii baka hibir zelliklekartrmadan lebilme yeteneine denir.

Geici Davranlar : Alkol, ila, yksek ate etkisi vs. ile gsterilen ancak dahasonra kaybolan davranlardr.

Gelenek ncesi Dzey : Bu dzeyde; kiinin yesi olduu ailenin, arkadagrubunun ya da evrenin beklentileri kendi bana deer tar. ( Kohlbeg, AhlakGeliimi)

Gelenek Sonras Dzey : Bu dzeyde; geerlii ve uygulanrl olan ahlakideerleri ve ilkeleri, bunlar ortaya koyan grup ya da kiilerin yetkilerinden ve kiininbu grupla zdelemesinden bamsz olarak tanmlama abas grlr.( Kohlberg,

Ahlak Geliimi )

Geliigzel Kltrleme Sonucu Oluan Davranlar : ocuklarn ailelerinde,evrelerinde edindikleri istendik davranlardr.

Geliim : Organizmann dllenmeden balayarak bedensel, zihinsel, dilsel,duygusal, sosyal ynden, belli koullar olan; en son aamasna ulancaya kadar

srekli ilerleme kaydeden deiimidir.

Geliimsel Rehberlik : Bireyin geliimsel grevlerine Problemlerine ve zelliklerineynelik olarak yrtlen rehberlik hizmetidir.

Genelleme : artl uyarcya verilen artl tepkinin, artl uyarcya benzer dieruyarclara da gsterilmesidir.


13/35

Genel Uyarlmlk Hali : Bireyin dardan gelen uyarclar alma derecesidir.

Genital Dnem : 12 18 yalar arasn kapsamaktadr. (Freunun PsikosekselGeliim Kuram 5. Dnem )

Genotip : Bireyin hcrelerindeki zel gen kombinasyonudur. Yani genlerle tananzelliklerdir.

Geribildirim : rencinin performansndan haberdar edilmesidir.

Geri getirme : Hafzada saklanan bilginin ihtiya duyulduunda geri getirilerek,kullanlamasdr. ( Bilgiyi leme Kuram )

Gerileme : Kiinin iinde bulunduu geliim aamasndan, daha zceki bir geliimaamasna dnmesidir. ( Savunma Mekanizmalar )

Geriye Ket Vurma : Yeni renilenlerin daha nce renilmi olanlar untturmasdr.

Girikenlie Kar Sululuk : 3 -3 6 ya arasn kapsar. (Eriksonun PsikososyalGeliim Kuramnn 3. evresi, Freun un Fallik Dnemine karlk gelir.)

Gizli Dnem : 6 -12 yalar arasn kapsamaktadr. (Freunun Psikoseksel GeliimKuram 4. Dnem )

Gizli renme : Yaplan baz renmelerin renme amac olmakszn, hatta kiifarknda olmadan gereklemesidir.

Grn geerlii : Grn geerlii, bir lme aracnn sadece kapsad


14/35

zellikleri tamasdr.

Grme : Karlkl konuma biiminde yrtlen; bireyi tanmak, bilgi almak, bilgivermek gibi amalarla kullanlan test d bir tekniktir.

Gruplandrma : birbirinden farkl birimleri daha byk ve anlaml btnler halinegetirmektir. (Bilgiyi leme Kuram)

Gd : Davrana enerji ve yn veren gtr.

Gdlenme : Organizmay harekete geiren durumdur.

Gvene Kar Gvensizlik : Doumda bir yana kadar srer. (Erikson2unPsikososyalGeliim Kuramnn 1. Evresi, Freudun Oral Dnemine karlk gelir.

Gvenirlik : ncelenen bir zellie sahip ilikin lme arac ile farkl zamanlardayaplan lm sonularnn birbirleriyle tutarl olmasdr.

Gvenirlik htiyac : Bireyin psikolojik ve fiziksel adan kendini gvendehissetmesiyle ilgili ihtiyalardr.(Maslow, htiyalar Hiyerarisi)

- H -

Hayal Kurma : Hayal kurarak isteklerin doyurulmasdr. (Savunma Mekanizmalar )

Hazrbulunululuk : Kiinin olgunlama ve renme sonucunda belli bir davrangstermeye hazr olmasdr.


15/35

Huy : bkz. Miza

- -

gd : Doutan getirilen, tre zg davran rntleridir.

sel Gdlenme : Bireyin davran gstermeye isel nedenlerle ynelmesidir.

d : Kiiliin en ilkel ksmdr. Temel biyolojik drtlerden oluur.

kincil Pekitire : Organizmay dorudan etkilemeyen ama ona yarar getirenpekitirelerdir.

leriye Ket Vurma : nce renilenlerin yeni renilecek olanlar unutturmasdr.

letiim : iki ya da daha fazla kii arasnda yaplan, szl ya da szsz mesaj alveriidir.

lgi : Bireyin zor ve kstl artlara ramen herhangi bir alana eilim gstermesidir.

mgesel Dnem: Bruner bal

pucu : Derste nelerin renileceinin ve nelerin yaplmas beklendiinin renciyebildirilmesidir.

stendik : Kabul edilen ve herkese onaylanan.

stendik renme rn Davranlar : renme sonucunda oluan ve onaylanan,


16/35

kabul gren davranlardr.

stenmedik renme rn Davranlar : renme sonucunda oluan ancakevrede onaylanmayan, kabul grmeyen davranlardr.

aretler : bkz. pucu

lem ncesi Dnem : ocuklarda 2 7 ya arasndaki dnemdir. (Piaget, BiliselGeliim)

lemsel Bellek : Her trl ilemin nasl yaplacana dair bilgilerin depolandbellektir. ( Bilgiyi leme Kuram )

yi ocuk Olma Eilimi : bkz. are Bulucu Rehberlik

zleme : Verilen rehberlik hizmetlerinin sonucunu grme ilemidir.

zleme Testleri : rencilerin belirlenen hedef davranlar kazanp kazanmadklarnbelirlemek amacyla, retim sresi iinde yaplan testlerdir.

- K-

Kanma : Durum ortaya kmadan uzaklamadr.

Kanma Kanma atmas : Bir seim durumunda kiinin her iki seenee dekendini uzak hissetmesidir. (atma Trleri )


17/35

Kama : Durum ortaya ktktan sonra uzaklamadr.

Kaltm : Fiziksel ve zihinsel zellikleri, gen ad verilen temel birimler araclyla birkuaktan bir sonraki kuaa aktarlmasdr.

Kanun ve Dzen Eilimi : Bu aamada doru davran, otoriteye veya sosyaldzene uygun olarak kiinin grevini yerine getirmesidir. (Kohlberg, Ahlak Geliimi )

Kapsam Geerlilii : lme aracnn, llecek zellik dndaki konular ileme

katmamasdr.

Karakter : Karakter; ou kez insann kiiliinde bulunan, doutan var olan veevrenin etkisi ile kuvvetli olarak ortaya kan eilimlerin tmdr.

Karlkl Koullanma : Koullu uyarcnn, istenmeyen koullu tepki yerine zt tepkiyaratan bir uyarcyla elenmesidir.

Karlk : Organizmann tepkisine salad sonutur.

Kart Tepki Oluturma: Sululuk duygusu yaratan ,tehlikeli ya da istenmeyenduygu ve dncelerin bask altnda tutulmas gletiinde,kiinin bu isteklerinintam kart olan bilinli tutum ve davranlar gelitirmesidir.(Savunma Mekanizmas)

Kastl: Planl olarak ,bilerek ve isteyerek

Kastl Kltrleme Sonucu Oluan Davranlar:Planl,programl etkinliklerlerencilerde oluturulmaya allan ve eitimin ilgilendii davran grubudur.

Kavram Haritas: Daha geni bir kavram bal altndaki kavramlarn birbirleriyle

ilikilerinin gsteren iki boyutlu bir emadr.


18/35

Kavram ncesi Dnem: bkz.Sembolik dnem.

Kavramsal Gruplandrma: renme malzemelerinin ilgili kavramlarlailikilendirilerek sunulmasdr.

Kendiliinden Geri Gelme: Snme meydana geldikten sonra meydana geldiktensonra ,artl uyarc ile tekrar karlanan organizmada artl tepkinin yenidenmeydana gelmesidir.

Kendini Dorulayan Kehanet: Kiide varolan dnce ve duygularn etkisi ile olaydenemeden ya da davrana dkmeden yapamayacana ilikin kehanetlerinindorulamasdr.

Kendini Gerekletirme htiyac: Bireyin varolan potansiyelini hayata geirebilmeyeihtiya duymasdr.

Ksa Sreli Bellek: Dikkat ve alglama yoluyla duygusal kayttan gelen uyarclarn,ksa bir sre iin bulunduu bellektir.

Kimlik Kazanmaya Kar Rol Karmaas: 12-18 yalar arasn kapsar.(EriksonunPsikososyal Geliim Kuramnn 5.Evresi ,Freudun Genital Dnemine karlk gelir)

Kiileraras Uyum Eilimi: Bu aamada ,akran gruplaryla ibirlii gzlenir. yidavran,bakalarn mutlu etmek ya da onlara yardm etmektir. (Kohlberg, Ahlakgeliimi)

Kiilik : Bireyin doutan getirdii ve sonradan kazand, kendine zg zelliklerintoplamdr.


19/35

Kiisel Sosyal Rehberlik : Bireyin kiisel-sosyal geliimini desteklemek iinsunulan rehberlik hizmetleridir.

Kodlama : renilen bilgilerin bellee kaydedilmesidir. (Bilgiyi leme Kuram)

Konsltasyon : bkz. Mavirlik

Kontrat ve Yasaya Uygunluk Ynelimi : bkz. Sosyal Szleme Eilimi

Korku artlanmas : Ntr bir uyarcnn korkuya neden olan artsz uyarcylaelemesidir.

Korunum : Herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biimi ya damekandaki konumu deitiinde; nesnenin miktar, say, alan, hacim vb. zelliklerinindeimeyecei ilkesidir.

Koullu Tepki : bkz. artl tepki.

Koulsuz Tepki : bkz. artsz tepki.

Koullu Uyarc : bkz. artl uyarc

Koulsuz Uyarc : bkz. artsz uyarc.

Kt Kltrel Koullarda Oluan Davranlar : Kt evresel koullarda yaayanocuklar, bu koullardan dolay rendikleri davranlardr.

Kritik Dnem : Geliimde belli davranlarn kazanlmas iin uygun, elverilizamanlardr.


20/35

Kk Admlar lkesi : renmenin birden bire deil, kk admlar izlenmesiylegereklemesidir.( Thorndike )

Kltrleme : inde bulunulan kltrn zelliklerini kazandrma.

Kmeleme : bkz. Gruplandrma

- L -

Latent Dnem : bkz. Gizil dnem

- M -

Madde Glk ndisi : Bir maddeyi doru cevaplayan rencilerin saysnn, toplamrenci saysna blnmesi ile elde edilen orandr.

Manta Brme : bkz. Neden Bulma

Meydan : Bykten ke veya kkten bye sralanm bir dizi lmn, altyarsn st yarsnda ayran deerdir.

Meslek : Mal ya da hizmet retmek amacyla belli bir eitim srecinden geirilerek

kazanlan, kurallar toplum tarafndan kabul grm profesyonel bir faaliyetlerbtndr.

Mesleki Rehberlik : Bireyin mesleki geliimini desteklemekte sunulan rehberlikhizmetidir.

Mod : Bir veri dizisinde en fazla tekrar edilen deerdir.


21/35

Mutlak lme : lem sonunda toplanan verilerin herkes tarafndan ayn ekildeanlald lmedir.

Mlakat: bkz. Grme

- O -

Olaslk : Eldeki verilerden yararlanarak bir olayn gerekleme ihtimalini tahminetme ilemi.

Olgunlama : Vcut organlarnn kendilerinden beklenen fonksiyonu yerinegetirebilecek dzeye gelmesi iin renme yaantlarndan bamsz olarak,organizmann kaltmn etkisiyle geirdii biyolojik bir deimedir.

Olumlu Pekitire : Ortama konulduunda, belli davranlarn yaplma olasln

artran uyarclardr.

Olumsuz Pekitire : Ortamdan karldnda belli bir davrann yaplma olaslnartran uyarclardr.

Olumlu Pekitirme : Davrann tekrar gsterilmesi iin organizmann houna gidenuyarcnn ortama konulmasdr.

Olumsuz Pekitirme : Organizmann istenilen davranna karlk, organizmannhouna gitmeyen bir uyarcnn ortadan kaldrlmasdr.

Oral Dnem : 0 1 yalar arasn kapsar.(Freudun Psikoseksel Geliim Kuram 1.Dnem )


22/35

Oranl lekler : Birimleri arasndaki farkllklar birbirine eit, balang noktasmutla sfr ve sonular her zaman pozitif deerler olan leklerdir.

Organize Ediciler : bkz. Meydan.

Oryantasyon : renciyi yeni bir duruma altrma hizmetidir.

Otobiyografi : Bireyin serbest olarak ya da nceden hazrlanm bir formaterevesinde kendini anlatmasdr.

- -

dev: rencilerin bilgi,becerilerini artrmak ve derste rendiklerini pekitirmek

amacyla,ders d zamanlarda bireysel olarak ya da grup iinde yaptklaralmalardr.

dnleme: Bireyin yaad bir yetersizlii ,yeterli olduu baka bir alana telafietmesidir.(Savunma Mekanizmalar)

renciyi Hedeften Haberdar Etme : rencilerin derste nelerin retileceinin,

renilenlerin nerelerde kullanlacann sylenmesidir.

renilen Konunun Yaps : renilecek metinin, anlaml paralara blnmeyeuygun olup olmamasdr.

renilmi aresizlik : Koullama srecinde, organizmann ne kadar aba harcarsaharcasn durumu deitirmeyeceini renerek pasif kalmas ve bu pasiflii tmistenmeyen durumlara genellemesidir.


23/35

renme : Organizmann davranlarnda tekrar ya da yaant yoluyla meydanagelen , olduka kalc deiikliklerdir.

renmede Tek Deneme : Uyarc-Tepki bitiiklii bir kez saladktan sonra ,renmenin meydana gelmesidir.

retme : Bireyin davranlarnda deiiklik meydana getirmek amacyla yaplanetkinliklerin tmdr.

retmen Yapm Testler : Bir retmenin, zel amacna ynelik olarak rencilerinbaar dzeylerini lmek iin gelitirdii testlerdir.

lek : Nesnelerle, olaylara saylar vermede ve verilen saylarn kullanlmasndauyulmas gereken kurallar ve ksaltmalar gsteren aralardr.

lme : Gzlenen veya aratrlan deikenlerin ( zellik) gzlem sonularnn sayve sembollerle belirlenmesi srecidir.

lmede Hata : llmek istenen zelliin gerek deeri ile lme yapldktan sonraelde edilen deer arasndaki farka denir.

lm : lme ilemi sonunda elde edilen say ve sembollerdir.

nkoul renmeler : Belirli renmelerin gerekleebilmesi iin daha ncedenrenilmi olmas gereken zelliklerdir.

nleyici - Koruyucu Rehberlik : Bireyleri travmalar ya da zorlu yaam olaylarna

kar direnli hale getirmek ve baa kma becerileri kazandrmak amacyla verilen


24/35

rehberlik hizmetidir.

rgtleyiciler : Bireyin sahip olduu bilgiler ile yeni rendii bilgiler arasnda ilikikurulmasn salayan yaplardr.

rneklem : Bir evrenden belirli yntemlerle seilen ve evrendeki zelliklerin aynsgsteren daha kk gruba denir.

rnek Olay ncelemesi : Gerek hayatta kar karya kalnan problemlerin, snf

ortamna getirilerek zlmesi yoluyla renmenin salanmasdr.

rtk Dnem : bkz. Gizli Dnem

zdeim : Kiinin normal geliim sreci ierisinde;birini kendisine rnek olarak seip,ona benzemeye almasdr. (Savunma Mekanizmalar)

zdeleme : bkz. zdeim

zsayg : Kiinin kendisine ilikin hissettii duygulardr.

zmleme : ocuun karlat yeni bir olay, fikri, objeyi kendisinde nceden varolan bilisel yaplarla yorumlamasdr. ( Piaget, Uyum)

-P-

Pekitirme : Davrann tekrar edilme olasln artrmak iin, organizmaya ho biruyarcnn verilmesi ya da ho olmayan uyarcnn ortamdan karlmasdr.


25/35


26/35

Program Gelitirme : Belli bir alanda eitimin planlanmas, uygulanmas vedeerlendirilmesi srecidir.

Program Gelitirme Ekibi : bkz. Program alma grubu

Program Karar ve Koordinasyon Grubu : Programn hangi alanda gelitirileceinekarar veren, programn genel stratejisini, felsefi ve politik temellerini belirleyen,lkenin eitim felsefesinin bu programa yanstlmasn salayan, hazrlananprogramlarn kabulne veya deitirilmesine karar veren ve tm almalarda

koordinasyonu salayan gruptur.

Proje Yntemi : Belli retim amalarn gerekletirmek dncesiyle, rencilerinilgi ve istekleri dorultusunda evreden seilen nite ve konularn, yine rencilerinaktif almasyla bir i, bir eser olarak sonulandrlmasdr.

Psikolojik Danma Hizmeti : Gnlk hayatta karlalan kayg, karar vermegl gibi sorunlarn zm iin duyusal yn n planda tutularak sunulan,teraptik becerilerin kullanld uzman tarafndan yrtlen bir yardm srecidir.

Psikomotor Beceri : Byme ve olgunlamaya paralel olarak, bireyin bedenselfaaliyetlerde vcut organlarn kullanabilmedeki becerisidir.

Psikomotor Geliim : Bireyin vcudunu kontrol altna almada gsterdii becerininartmasdr.

-R-

Random Deiken : bkz. Tesadfi Deiken


27/35

Random Hata : bkz. Tesadfi Hata

Ranj : Bir puan dalmnda en byk veri ile en kk veri arasndaki farktr.

Rastgele Hata : bkz. Tesadfi Hata

Regrasyon : Yordamann istatiksel lsne denir.

Rehberlik : Bireyin kendini, evresini tanmas, karar verme ve iletiim kurmabecerilerini gelitirmesi, ksacas kendisini gerekletirmesi iin bireye verilen sistemlive profesyonel yardm srecidir.

Refleks : Doutan getirilen, belli bir uyarcya kar gsterilen belli ve basitdavranlardr.

-S-

Sabit Aralkl Pekitirme Tarifesi :Organizmann davranlarnn belli zamanaralklaryla pekitirilmesidir.

Sabit Hata : Her lm sonucunu ayn dzeyde etkileyen hatalardr.

Sabit Oranl Pekitirme Tarifesi : Organizmann belli saydaki davranlarnnpekitirilmesidir.

Saf karc Eilim : bkz. Arasal likiler Eilimi


28/35

Sayg htiyac : Bireyin, kendisine sayg duyulduunu hissetmesiyle ilgili ihtiyatr.(Maslow, htiyalar Hiyerarisi)

Semantik Bellek : bkz. Anlamsal bellek

Sembolik Dnem : ocuklarda 2-4 ya arasndaki dnemdir. (Piaget,bilisel geliim)

Sembolik Dnem : Bruner, Zihinsel Geliim

Sempati : Bireyin kendi bak asn kaybederek, karsndaki kii gibidavranmasdr.

Sezgisel Dnem : ocuklarda, 4-7 ya arasndaki dnemdir. ( Piaget, Bilisel

Geliim)

Snflama lekleri : Nesneleri veya olaylar en belirgin zelliklerine gre gruplamaya da alt kategorilere ayrma ileminde kullanlan leklerdir.

Sralama lekleri : Belirli bir zellie sahip olu dzeyi bakmndan, nesneleri veyaolaylar bir sraya koyan leklerdir.

Simgesel dl Biriktirme : Sabit oranl pekitirme tarifesine dayanan davrankazandrma yntemlerinden biridir.

Sistematik Hata : lme ilemine yanlln kart hatalardr.

Somut lemler Dnemi : ocuklarda, 7-12 ya arasndaki dnemdir. ( Piaget,


29/35

Bilisel Geliim)

Sonunculuk lkesi : Organizmann belirli bir durumda son olarak hangi davrangstermise, bu durumla tekrar karlnda ayn davran gsterme eilimindeolmasdr.

Soru Cevap Yntemi : Geleneksel olarak uygulandnda; konunun, retmentarafndan sorular sorulup rencilerce cevaplar verilerek ilenmesidir.

Sosyal Szleme Eilimi : Bu dzeyde, kanunlarn kullanm ve bireysel haklareletirici bir ekilde incelenir. Kanunlarn, demokratik olarak deitirilebilecei ilkesibenimsenir ( Kohlberg, Ahlak Geliimi)

Soyut lemler Dnemi : ocuklarda, 12-18 ya arasndaki dnemdir. (Piaget,Bilisel Geliim)

Snme : Pekitirilmeyen davrann kaybolmasdr.

Standart Hata : Her bir lmde yaplabilecek en kk hatay ifade eder.

Standartlam Testler : Bir komisyon veya uzmanlar tarafndan hazrlanan vegeni renci gruplarna uygulanmak zere gelitirilen testlerdir.

Standart Sapma : Bir veri dizisindeki puanlarn, aritmetik ortalamadan olanfarklarnn karelerinin toplamnn ortalamasnn kare kkdr.

Sperego : Toplumun ahlak kurallar ve deerlerinin iselletirilmi halidir.


30/35

Srekli Deiken : Her lmde farkl deerler alabilen zelliklerdir.

Sreklilik Yasas : bkz. Devamllk Yasas

Sreksiz Deikenler : Snrl sayda deer alabilen deikenleridir.

--

artl Tepki : artl uyarcnn meydana getirdii, gsterilmesi yaantya bal olantepkidir.

artsz Tepki : artsz uyarcnn, herhangi bir arta bal olmadan organizmadameydana getirdii doal ve otomatik tepkidir.

artl Uyarc : Balangta ntr uyarc iken; artsz uyarc ile birlikte verilerek,

artsz uyarcnn organizmada yaratt etkiyi oluturan uyarcdr.

artsz Uyarc : Organizma iin doal olan ve tepkiyi otomatik olarak meydanagetiren uyarcdr.

ekil Zemin likisi : Alglamada n ksmda oluan anlaml biime ekil, arkadakalan ksma zemin ad verilir.

-T-

Tamamlama Yasas : Organizmann baz ksmlar eksik olan nesneleri, ekilleri,sesleri, grntleri alglarken tamamlama eilimidir. (Gestalt Kuram, Alglamargtleme Yasalar)

Tarihsel Zaman : Bireyin yaamn srdrd zaman diliminde, iinde bulunduu


31/35

sosyal ve fiziksel evreye ait toplumsal ve teknolojik gelimelerin oluturduufaktrlerdir.

Tartma Yntemi : Bir konunun rencilerin byk bir ounluunun katlm ileilenmesine denir. renciler grlerini belirtirler, bakalarnn grlerine katlpkatlmama nedenlerini gerekelendirirler.

Telaffuz Edilebilirlik : renme malzemesinin, rencinin anlayaca bir dildesunulmasdr.

Telafi : bkz. dnleme

Tepe Deer : bkz. Mod

Tepki : Uyarclara kar organizmann gsterdii davrantr.

Teraptik Beceri : Sayg, itenlik (saydamlk), koulsuz kabul, empati ve badamiinde olma ( kendisiyle bark olma) gibi zellikleri kapsayan bir beceridir.( nsanclyaklam)

Tesadfi Deiken : Hangi deeri alaca nceden bilinmeyen deikenlerdir.

Tesadf Hata : Kayna belli olmayan hatalardr.

Testi Yarlama Yntemi : Bir gruba uygulanan lme aracndan toplanan verilerin,iki eit paraya blnmesine denir.

Test Tekrar Yntemi : Bir lme aracnn ayn gruba veya bir gruba denk bir baka


32/35

gruba, iki farkl zamanda uygulanmasdr.

Test Tekrar Test Yntemi : bkz. Test Tekrar Yntemi

Toplu alma : Derse sadece snav zaman almay ifade eder.

Toplu Dosya : Bireylere uygulanan testlerin ve test d tekniklerin kayt altndatutulduu dosyadr.

T Puan : Aritmetik ortalamas 50, standart sapmas 10 kabul edilen puanlardr.

Tutum : Bireyin sahip olduu duygu, dnce, inan ve deerlerin toplamdr.

Tre zg Hazr Olu : renecek olan organizmann, istenilen davrangstermek iin gerekli biyolojik donanma sahip olmas demektir.

-U-

Uyarc : nsanlarn duyu organlarn harekete geirerek bir tepkiye yol aan ii ve ddurum deiikliidir.

Uyum : bkz. Oryantasyon

Uzun Sreli Bellek : Yeni renilen bilgilerin eskiler nda rgtlenerek, uzunsreli olarak depoland bellek trdr.( Bilgiyi leme Kuram)


33/35

--

retkenlie Kar Duraklama : Orta yetikinlik yllarn kapsar (EriksonunPsikososyal Geliim Kuramnn 7. evresi)

st Dzey artlanmas : Bir ntr uyarc artl uyarc haline getirildikten sonra ikincibir artl uyarcya da artlanmann gerekletirilmesidir.

-V-

Varyans : Puanlarn aritmetik ortalamadan farklarnn karelerinin toplamlarnnaritmetik ortalamasdr.

Veri : Belirli amalara ulamak iin gzlenen veya toplanan deerlerdir.

-Y-

Yadsma : Kiinin tehlikeyle ba edemediinde ya da ondan kanamadnda butehlikeyi yok saymasdr. (Savunma Mekanizmalar)

Yaknla Kar Yaltlmlk :bkz. Dostluk Kazanmaya Kar Yalnz Kalma.

Yaknlk Yasas : Organizmann, birbirine yakn nesneleri gruplandrarakalglamasdr. (Gestalt Kuram, Algsal rgtleme Yasalar)

Yaknsal Geliim Alan : ocuun, herhangi bir yetikinin yardm olmakszn kendikendine salayabilecei geliim ile bir yetikinin rehberliinde gsterebileceipotansiyel geliim dzeyi arasndaki farkdr.


34/35

Yanama-Kanma atmas : Bir istendik, bir istenmedik durumun olmas halidir.

Yanama-Yanama atmas : ki istendik durumla kar karya kalndndayaanan atmadr.

Yanstma : Kiinin yetersizliklerinin, eksikliklerinin ve hatalarnn sorumluluuylabunlarn neden olduu duygular bakalarna maletmesidir. ( SavunmaMekanizmalar.)

Yaant : evresiyle belli dzeydeki etkileimleri sonucunda bireyde kalan izdir.

Yer Deitirme : bkz. Yn Deitirme.

Yetenek : Doutan getirilen yapabilme g.

Yordama : Bilinen zelliklerden yararlanarak, bilinmeyen zellikler hakkndatahminde bulunma iidir.

Yn Deitirme : Belirli bir uyarcnn ortaya kard tepkinin aa vurulmastehlikeli olduunda, tepkinin o uyarcdan baka bir uyarcya yneltilmesidir.

(Savunma Mekanizmalar)

Yceltme : lkel nitelikli eilim ve isteklerin, toplumca, beenilen etkinlikleredntrlmesidir. (Savunma Mekanizmalar)

Yzdelik : Bir dalmn belli bir yzdesinin altnda veya stnde belirli oranlarbulundurmas istenen noktadr.


35/35

-Z-

Zaman Cetveli : Bireyin verimli ders almasn ve etkili zaman ynetimi becerisikazanmasn salamak amacyla kullanlan test d bir tekniktir.

Zamanlama : Organizmann davran ile pekitirme arasndaki zamann1/2 saniyeyigememesidir.

Zt Tepki Yntemi : stenmeyen davran meydana getiren uyarcyla, istenilendavran meydana getiren meydana getiren uyarcnn beraber verilmesidir.

Zircirleme : Davranlarn srayla yerine getirilerek bir sonraki adma geilmesi,bylelikle hedef davrann gerekletirilmesidir.

Z Puan : Aritmetik ortalamas 0, standart sapmas 1 kabul edilen puanlardr.

Geri
http://diyarbakirkpss.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=72http://diyarbakirkpss.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=72

eĞİtİm bİlİmlerİ sÖzlÜĞÜ

Documents