emociuri inteleqtis, dazlevis strategiebis posttravmuli ... marstkvshvili...mnisvneloba unda hqondes...

2010

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

socialur da politikur mecnierebaTa fakulteti

xaTuna marwyviSvili

emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis da

posttravmuli stresis urTierTmimarTeba

(2008 wlis agvistos ruseT-saqarTvelos konfliqtis Sedegad iZulebiT

adgilnacvali pirebis magaliTze)

fsiqologiaSi filosofiis mecnierebaTa doqtoris akademiuri xarisxis

mosapoveblad warsadgeni disertacia

samecniero xelmZRvaneliM marine CitaSvili, Tsu, sruli profesori

fsiqologiis mecnierebaTa doqtori

konsultanti luiza aruTinovi, Tsu, asocirebuli profesori

fsiqologiis mecnierebaTa doqtori

emociuri inteleqti da travmis daZleva 2

sarCevi

cxrilebisa da suraTebis CamonaTvali .......................................................... 4

suraTebi............................................................................................................................ 5

abstraqti ......................................................................................................................... 6

Sesavali ............................................................................................................................ 9

Tavi 1. emociuri inteleqti ............................................................................... 15

1.1. emociuri inteleqtis Teoriuli modelebi ...................... 15

1.2 emociuri inteleqti da fsiqikuri aSlilobebi ............. 23

1.3. emociuri inteleqtis sazomi instrumentebi ................... 30

1.4. emociuri inteleqti da daZlevis stretegiebi................ 38

Tavi 2. daZlevis strategiebi ............................................................................ 44

2.1. ZiriTadi Teoriuli da meTodologiuri midgomebi ... 45

2.2. daZlevis strategiebis klasifikaciis principebi ......... 51

2.3. daZlevis strategiebis Sefaseba ............................................... 55

Tavi 3. posttravmuli stresi ............................................................................ 57

3.1. klinikuri niSnebi .............................................................................. 57

3.2 Tanmxlebi movlenebi ....................................................................... 61

3.3. posttravmul stresul aSliloba da daZlevis

strategiebi ........................................................................................ 61

3.4 posttravmuli stresuli aSliloba da emociuri

inteleqti .............................................................................................. 63

Tavi 4. kvlevis sakiTxis gansazRvra .............................................................. 64

Tavi 5. kvlevis meTodi .......................................................................................... 67

5.1. emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis

sakvlevi kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze .. 67

kvlevis monawileebi .............................................................................................. 68

procedura ............................................................................................................................ 69

kvlevis instrumenti ............................................................................................... 69

5.2. emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis da

posttravmulis stresis urTierTmimarTeba ..................... 76

kvlevis monawileebi .............................................................................................. 76

procedura ............................................................................................................................ 77

kvlevis instrumentebi ......................................................................................... 77


Tavi 6. Sedegebis aRwera ....................................................................................... 84

6.1. monacemTa fsiqometruli analizis meTodebi da

Sedegebis aRwera ................................................................................ 84

6.2. emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, da

posttravmulis stresis urTierTmimarTeba ................... 105

Tavi 7. Sedegebis ganxilva ................................................................................. 133

7.1. emociuri inteleqtis, rogorc pirovnebis sakvlevi

kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze ..................... 133


posttravmuli stresis urTierTmimarTeba ..................... 136

Tavi 8. daskvnebi ....................................................................................................... 142

gamoyenebuli literatura: ................................................................................ 147

danarTi A ...................................................................................................................... 152

danarTi B ...................................................................................................................... 157

danarTi C ..................................................................................................................... 160


cxrilebisa da suraTebis CamonaTvali

cxrilebi

cxrili N 1. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli

sturuqtura ........................................................................................ 86

cxrili N 2. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli

struqturis Sedareba qarTuli da britanuli

versiebisTvis .................................................................................... 87

cxrili N 3. emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebs Soris

korelaciebi ...................................................................................... 90

cxrili N 4. korelaciebi emociuri inteleqtis calkeul skalebs

Soris ..................................................................................................... 91

cxrili N 5. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis

maCveneblebi ....................................................................................... 93

cxrili N 6. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis

maCveneblebi calkeuli aspeqtebisTvis sqesTa

Sorisi gansxvavebebis mixedviT ............................................. 99

cxrili N7. aRweriTi statistika emociuri inteleqtis calkeuli

aspeqtebisTvis sxvadasxva asakobrivi jgufis

mixedviT ............................................................................................. 104

cxrili N8. korelaciebi posttravmuli stresis maCveneblebsa da

emociuri inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris ...... 109

cxrili N 9. koralaciebi daZlevis strategiebsa da emociuri

inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris ............................ 117

cxrili N 10. korelaciebi daZlevis strategiebsa da PTSD

aspeqtebs Soris ............................................................................. 121

cxrili N 11. koralaciebi emociuri inteleqtis calkeul

aspeqtebsa da ekonomikuri mdgomareobis subieqtur

Sefasebas Soris ............................................................................. 128


suraTebi

suraTi N1 emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis da

ZiriTadi faqtorebis qulebis sixSireTa ganawileba ....... 95

suraTi N2 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis

faqtorebisaTvis ....................................................................................... 96

suraTi N3 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis

calkeuli skalebisaTvis ...................................................................... 98

suraTi N4 sqesTa Soris gansxavavebis daZlevis

strategiebisaTvis ................................................................................. 122

suraTi N5 sqesTa Soris gansxvaveba posttravmuli stresis

maCveneblebis mixedviT ....................................................................... 123

suraTi N6 devnilTa mdgomareobis (finansuri, janmrTelobis,

samsaxurebrivi da fsiqologiuri) subieqturi

Sefaseba ........................................................................................................ 125

suraTi N7 devnilTa mier warsuli, awmyo da momavali

ekonomikuri mdgomareobis subieqturi Sefaseba ................ 127

suraTi N8 posttravmuli stresis maCveneblebi travmis

specifikis mixedviT .............................................................................. 130


abstraqti

winamdebare kvlevis mizans warmoadgens (I) emociuri

inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris (TEIQue -

Trait Emotional Intelligence Questionnaire) adaptacia qarTul populaciaze da

(II) emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis da posttravmuli

stresis urTierTmimarTebis kvleva.

(I) kiTxvaris adaptacia moicavda Semdeg etapebs: (1)

instrumentis Targmna da Targmanis gadamowmeba sapirispiro

Targmanis saSualebiT; (2) eqspertebis Sefaseba; (3) kiTxvaris

pilotaJi (111 monawile); (4) kiTxvaris ganmeorebiTi piloturi kvleva

(115monawile); (5) kiTxvaris standartizacia (922 monawile, asaki 17-dan

70 wlamde, 267 kaci da 652 qali).

kiTxvaris adaptaciis Sedegebi: (1) ZiriTadi RerZebis

faqtoruli analiziT gamoikveTa oTxi ZiriTadi faqtori, romlebic

xsnis cvladebis dispersiis 49.88 procents; emociuri inteleqtis,

rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris qarTuli versia

imeorebs britanuli versiisTvis damaxasiaTebel 4 faqtorian

(emociuri kargad-yofna (well-bieng), TviT-kontroli, emociuroba,

socialuroba) struqturas. (2) oTxi ZiriTadi faqtoris sandoobis

maCveneblebia: emociuri kargad yofna (2 skala; = .82), TviT-

kontroli (2 skala; = .71), emociuroba (5 skala; = .69),

socialuroba (4 skala; = .78). sandoobis maRali maCvenebeli aqvs,

aseve, emociuri inteleqtis 15 calkeul skalas. (3) emociuri

inteleqtis qulaTa sixSireebi Seesabameba normalur ganawilebis

models; (4) Sedegebi ar aCvenebs sqesTa Soris gansxvavebas emociuri

inteleqtis globaluri qulis mixedviT, Tumca, zogierTi calkeuli

skalis da ZiriTadi faqtoris mixedviT sqesTa Sorisi gansxvaveba

sandoa. (5) asakobrivi jgufebSi emociuri inteleqtis qulebis

mixedviT gansxvaveba sando ar aRmoCnda, Tumca zogierTi calkeuli

skalisa da ZiriTadi faqtoris mixedviT asakobrivi gansxavaveba

statistikurad sandoa.

kvlevis II nawilis instrumentebs warmoadgens TviT–angariSis

tipis kiTxvarebi: (a) emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli


niSnis sakvlevi kiTxvari (TEIQue ) (K.Petrides 2009); (b) daZlevis

strategiebis skala (WOC) (Lazarus. R. & Folkman. S. 1988); (g) movlenaTa

masStaburobis sakvlevi skala (IES-R) ) (D. Weiss & R. Marmar, 1997).

kvlevaSi monawileobda 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis

Sedegad iZulebiT adgilnacvali 200 piri (100 qali, 100 mamakaci).

monacemTa regresiulma analizma (standartuli, mravlobiTi

regresia) aCvena Semdegi Sedegebi: (1) emociuri inteleqtis

globaluri maCvenebeli warmoadgens prediqtors posttravmuli

stresisaTvis (R2

ADJ = .024, F(1,198)=5.88, p<.05) (ß = .17, p<.05). emociuri

inteleqtis ZiriTad faqtorebs (R2ADJ =.065, F(4,195)=8.20, p<.001), kerZod,

TviT-kontrols (ß = -.28, p<.01) da emociuri inteleqtis 15 skalas (R2

ADJ

= .152, F(15,184) = 3.37, p < .001) kerZod, TviT-Sefasebis (ß = .22, p<.01) da

emociebis regulaciis skalas (ß = -.25, p<.01) aqvs prediqtoruli

Rirebuleba posttravmuli stresisaTvis. (2) emociuri inteleqtis

globaluri maCvenebels aqvs prediqtoruli Rirebuleba daZlevis

strategiebisTvis (R2

ADJ=12.6, F(1,199)=29.68, p<.001) (ß = .36, p<.001). (4)

daZlevis strategiebs aqvs prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli

stresisaTvis (R2

ADJ =.07, F(7,192)=2.21, p<.05). kerZod, pozitiuri

gadafasebis (ß = -.303, p = .00) da problemis gadaWris dagegmvis

strategias (ß = .22, p <.05). (5) korelaciurma analizma aCvena, rom

saomar mdgomareobaSi gatarebuli dReebis raodenoba ar aris

kavSirSi posttravmuli stresis maCveneblebTan. ojaxis wevris

sikvdili aRmoCnda, rom kavSirSia posttravmuli stresis

maCvneblebTan. individebs, romelTac daeRupaT ojaxis wevri

posttravmuli stresis ufro maRali maCvenebeli (M=7.39, SD=2.46)

aqvT, vidre im individebs, visac msgavsi travmuli gamocdileba ar

aReniSnebaT (M=5.95, SD=2.02) t(198)=-2.76, p<.01. (6) mravalmxrivma

ierarqiulma regresiulma analizma aCvena, rom emociuri inteleqtis

saerTo maCvenebels prediqtoruli Rirebuleba aqvs posttravmuli

stresisaTvis ori cvladis: asakis da daZlevis strategiebis

kontrolis fonze (R2

ADJ = .04, F(1,196)=5.42, p<.05) (ß = -.173, p = .05).

kvlevas aqvs, rogorc Teoriuli, ise praqtikuli Rirebuleba.

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris


qarTul versia Rirebulia sxvadasxva sferoSi momuSave

profesionalebisaTvis (ganaTlebis fsiqologiis, adamianuri

resursebis marTvis da klinikuri fsiqologiis sferos

warmomadgenelTaTvis); kiTxvari saSualebas mogvcems CaverToT

emociuri inteleqtTan dakavSirebul saerTaSoriso kvleviT

sivrceSi da mecnierebaSi am SedarebiT axali konstruqtis

Tavisebureba vikvlioT qarTul populaciazec. garda amisa, kvlevis

Sedegebis safuZvelze SesaZlebelia rekonedaciebis SemuSaveba

trening–modulebisTvis, romelTa mizani iqneba devnilTa daZlevis

adekvaturi strategiebis da emociuri inteleqtis ganviTareba.


Sesavali

msoflioSi arsebuli krizisuli situaciebis (saomari

mdgomareobebi, bunebrivi kataklizmebi, avto da aviakatasrofebi,

yoveldRiuri stresorebi) simravlis gamo, Tanamedrove klinikur

fsiqologiaSi, didi yuradReba eTmoba pirovnul faqtorTa kvlevas,

romelic travmuli situaciis efeqtur daZlevas ganapirobebs.

msoflioSi dResdReobiT 26 milioni iZulebiT adgilnacvali

piria,1 devniloba sakuTarsave qveyanaSi da devniloba ucxo qveyanaSi

gansxvavebul stresul situaciebs warmoadgens, romelic

gansxvavebuli gamowvevebis winaSe ayenebs individs, magram

miuxedavad amisa, kvlevebi iZulebiT adgilnacval pirTa (sakuTarive

qveyanaSi devnil pirTa) Sesaxeb Zalian mwiria, maSin roca

ltolvilTa (erTi qveynidan meore qveyanaSi devnil pirTa) Sesaxeb

Catarebul kvlevaTa raodenoba aseul aTasamde aRwevs.

gansakuTrebiT mcirea kvlevebi iZulebiT adgilnacvali pirebis

fsiqikuri janmrTelobis da daZlevis meqanizmebis Sesaxeb da am

kvlevebSi ar moiZebneba informacia imis Sesaxeb, Tu ra rols

asrulebs emociuri inteleqti, rogorc pirovnuli niSani,

travmasTan gamklavebaSi.

winamdebare kvleva swored emociuri inteleqtis, rogorc

pirovnuli niSnis funqciebis gansazRvras isaxavs miznad. kerZod,

kvlevis mizania, emociuri inteleqtis kavSiris kvleva daZlevis

strategiis arCevasa da travmis gadamuSavebis efeqturobasTan, 2008

wlis agvistos ruseT-saqarTvelos konfliqtis Sedegad devnili

pirebis, rogorc potenciurad travmuli gamocdilebis mqone pirTa

jgufis magaliTze.

aRsaniSnavia, rom Znelia erTmniSvnelovanad ganisazRvros ra

SeiZleba warmoadgendes matravmirebeli movlenas, radgan is, rac

matravmirebelia erTi adamianisTvis SeiZleba ar warmoadgendes

travmas meoresTvis, Tumca, pirobiTad, mainc SeiZleba potenciur

travmul movlenebze saubari. DSM - IV Tanaxmad, matravmirebelia

1 The United Nations High Commissioner for Refugees, 2008. www.unhcr.org

http://www.unhcr.org/


situacia, romelic saxifaToa sicocxlisTvis da individSi iwvevs

SiSis, saSinelebis da umweobis gancdas. travmuli movlenis

gadatanis Semdeg individSi SeiZleba adgili hqondes Semdeg

sapasuxo reaqciebs: travmis ganmeorebadi gancda, ganrideba da

gaRizianebadoba/agznebadoba. travmis daZlevis garkveul etapze es

reaqciebi Zalian bunebrivia da uCveulo da aranormalur garemo

pirobebze individis normalur pasuxs warmoadgens. drois

gasvlasTan erTad, individebi gansxvavebuli gzebiT axerxeben am

simptomebisgan Tavis daRwevas, magram zogierT adamians daZlevis

mwiri resursi gaaCnia da ver umklavdeba travmas, ris Sedegadac

yalibdeba posttravmuli stresuli aSliloba (PTSD). daZlevis

romel strategias gamoiyenebs individi matravmirebel movlenaze

sapasuxod, mraval faqtorzea damokidebuli. aseT faqtorTa ricxvs

miekuTvneba pirovnuli Tu situaciuri faqtorebi: matravmirebeli

movlenis maxasiaTeblebi, pirovnuli Taviseburebebi, individis

cxovrebiseuli gamocdileba, kognituri SesaZleblobebi da a.S.

(McFarlane.1992; Heszen-Niejodek 1997; Parkes, K. R. 1986; Rentoul and Ravenscroft.

1993; Regehr., Hill & Glancy. 2000). Tumca, unda aRiniSnos, rom am

faqtorebTan dakavSirebiT arsebuli kvlevebi araa Tanmimdevruli.

kvlevebSi aSkarad SeiniSneba erTsulovnebis nakleboba imasTan

dakavSirebiT Tu ra warmoadgens im pirovnul faqtorebs, rac

posttravmuli stresuli aSlilobisadmi individis mdgradobas

uwyobs xels, posttravmuli stresuli aSliloba ar aris pirdapir

dakavSirebuli, romelime zogad pirovnul maxasiaTebelTan. Tu

gaviTvaliswinebT, zogadad, matravmirebeli situaciis bunebas,

logikuria davuSvaT, rom travmuli movlenis daZlevisas didi

mniSvneloba unda hqondes emociebs, maTi regulacia, gamoxatva da

marTva arsebiTad wamyvani unda iyos emociuri Sinaarsis mqone

informaciis gadamuSavebisas.

sakuTari da sxvisi emociebis aRqmis, gamoxatvis, gagebis da

marTvis unars emociuri inteleqtis cnebiT aRniSnaven. maSasadame,

Tu emociuri inteleqtis konstruqtis qveS moviazrebT swored am

aspeqtebs, logikuria davuSvaT, rom praqtikulad am aspeqtebidan

nebismieri xels unda uwyobdes travmuli gamocdilebis


gadamuSavebas. Tumca, maTi erTian konstruqtad gaerTianeba,

romelic emociuri inteleqtis saxelwodebiT aRiniSneba, bolo

aTwleulebis damsaxurebas warmoadgens (Bar-On, R. 2006, Goleman, D.

1995, Mayer & P. Salovey, J. D. 1997).

Tu travmis Sesaxeb arsebul kvlevebs moviSveliebT vnaxavT,

rom TavisTavad matravmirebeli situaciis sfecifikuroba, aseve,

Zalian mniSvnelovania daZlevis strategiis arCevisas da

situaciisdamixedviT daZlevis strategiebi icvleba, ufro metic,

individi travmis daZlevisas gadis garkveul stadiebs da daZlevis

is strategia, romelic adapturia pirvel stadiaze, SeiZleba

Seusabamo aRmoCndes meore stadiisaTvis da sruliad gamousadegari

_ mesamisaTvs (Lazarus, R.S., & Folkman, S. 1984; Folkman, S., & Lazarus, R. S.

1985).

devnilobaSi yofna SegviZlia ganvixiloT, rogorc garkveuli

tipis specifikuri stresuli situacia da am situaciis

specifikurobis - iZulebiT adgilnacval pirTa gadatanili travmis

Taviseburebebis mixedviT gansxavavebuli strategiebi unda

SeiniSnebodes da gamosavalic (posttravmuli stresis simwvave)

gansxvavebuli unda iyos. winamdebare kvlevaSi, gaTvaliswinebulia

matravmirebeli situaciis ori mniSvnelovani maxasiaTebeli (a)

travmis siZliere (exposure) – ramdeni dRis ganmavlobaSi moiwiaT

devnilebs saomar zonaSi yofna (rodis “gamovidnen” da datoves

sofeli) da (b) travmis specifikuroba, kerZod, axloblis sikvdili -

daeRupaT Tu ara maT ojaxis wevri.

maSasadame, yovelive zemoT Tqmuls Tu SevajamebT, kvlevis

mizani SeiZleba Semdegnairad Camoyalibdes – im faqtorTa

identikiacia, romelic xels uwyobs travmuli situaciis efeqtur

daZlevas da postravmatuli stresuli aSlilobisadmi individis

mdgradobas. kerZod, kvlevis mizania: (1) emociuri inteleqtis,

rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul

populaciaze da (2) emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebs,

stresuli situaciis maxasiaTeblebs da posttravmuli stresis

simptomebs Soris kavSiris dadgena.


kvlevis miznidan gamomdinare samuSao hipoTeza Semdegnairad

SeiZleba CamovayaliboT:

Tu emociuri inteleqti da stresis daZlevis strategiebi

erTmaneTTan kavSirSia, maSin emociuri inteleqtis gansxvavebuli

qulebis mqone individebs posttravmuli stresuli aSlilobis

gansxvavebuli xarisxi unda hqondeT.

kvlevis konkretuli qvehipoTezebi Semdegia:

(1) Tu emociur inteleqtsa da posttravmuli stresis maCveneblebs

Soris arsebobs kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone

adamianebs naklebi posttravmuli simptomatika unda hqondeT.

(2) emociur inteleqtsa da daZlevis strategiebs Soris Tu arsebobs

kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone individebi

upiratesobas unda aniWebdnen daZlevis pozitiur strategiebs.

(3) Tu daZlevis strategiebsa da posttravmuli stresis simptomebs

Soris arsebobs kavSiri, maSin individebs, romlebic upiratesobas

aniWeben daZlevis pozitiur strategiebs posttravmuli stresis

naklebi simptomebi unda hqondeT.

(4) gadatanili travmis Taviseburebebsa da posttravmuli stresis

simptomebis simwvaves Soris Tu arsebobs kavSiri, maSin: (a) rac

ufro didi xnis ganmavlobaSi (travmis siZliere - exposure) iyo

individi saomari moqmedebis zonaSi, miT mwvave unda iyos

posttravmuli stresi da (b) individebs, romelTac daeRupaT

ojaxis wevri (travmis specifika), posttravmuli stresi ufro

mwvaved unda hqondeT gamoxatuli.

winamdebare kvlevis miznidan da Sesamowmebeli hipoTezebidan

gamomdinare, dasaxul iqna Semdegi amocanebi:

1. mizani: emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis

sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul populaciaze.

Sesabamisi amocanebi:

instrumentis Targmna

Targmanis gadamowmeba sapirispiro Targmanis saSualebiT

eqspertebis mier Sinaarsis validobis Sefaseba;

kiTxvaris pilotaJi;

redaqtireba;


kiTxvaris standartizacia;

kiTxvaris fsiqometruli maxasiaTeblebis dadgena.

2. mizani: emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, stresuli

situaciis maxasaiTeblebs da posttravmuli stresis simptomebs

Soris kavSiris dadgena. Sesabamisi amocanebi:

emociuri inteleqtis saerTo maCveneblis, ZiriTadi

faqtorebisa da skalebis maCveneblebis gansazRvra;

posttravmuli stresuli situaciis maxasiaTeblebis

gamoyofa;

daZlevis, rogorc TiToeuli strategiisaTvis, aseve,

pozituroba/negatiruobis mixedviT dajgufebuli

strategiebis maCveneblebis dadgena;

posttravmul stresis simptomTa calkeuli jgufebis

maCveneblebis gansazRvra;

emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, travmis

specifikurobis da travmis siZlieris kavSiris dadgena

posttravmuli stresis maCveneblebTan.

sadisertacio Sroma moicavs 8 Tavs. pirvel TavSi ganxilulia

emociuri inteleqtis cnebisadmi sami ZiriTadi midgoma, Tanamedrove

kvlevebi emociuri inteleqtisa da fsiqikuri aSlilobebis Sesaxeb,

emociuri inteleqtis sazomi instrumentebi, Tanamedrove kvlevebi

emociuri inteleqtisa da daZlevis strategiebis Sesaxeb

meore TavSi ganxilulia daZlevis cnebisadmi sami ZiriTadi

midgoma, daZlevis strategiebis klasificirebis principebi, daZlevis

gazomvasTan dakavSirebuli problemebi.

mesame TavSi mocemulia posttravmuli stresis klinikuri

niSnebi da Tanmxlebi movlenebi, ganxilulia Tanamedrove kvlevebi

posttravmul stresul aSlilobis, daZlevis strategiebis da

emociuri inteleqtis Sesaxeb

meoTxe TavSi kvlevis sakiTxia gansazRvruli da

Camoyalibebulia kvlevis miznebi, hipoTezebi da amocanebi.


mexuTe Tavi kvlevis meTodis aRweras eTmoba. masSi

warmodgenilia kvlevis meTodika, kvlevis monawileebi da procedura

kvlevis TiToeuli nawilisTvis cal-calke.

meeqvse TavSi aRwerilia kvlevis Sedegebi kvlevis TiToeuli

nawilisTvis cal-calke.

meSvide da merve Tavebi kvlevis TiToeuli nawilis Sedegebis

ganxilvasa da daskvnebs eTmoba.

naSromis bolos mocemulia gamoyenebuli literatura da

danarTi.


Tavi 1. emociuri inteleqti

samecniero kvlevebi emociuri inteleqtis Sesaxeb bolo

aTwleulis damsaxurebas warmoadgens. mas Semdeg, rac SeerTebul

StatebSi daniel golemanis (1995) cnobili bestseleri – Emotional

intelligence: why it matters more than IQ - gamoqveynda. yvelaze gavrcelebuli

ganmartebis Tanaxmad, emociuri inteleqti aris emociebis aRqmis,

gagebis, gamoxatvis, marTvis da regulirebis unari (J. D. Mayer & P.

Salovey, 1997). dResdReobiT, arsebobs sami ZiriTadi midgoma Emmerling,

Shanwal & Mandal 2008), romelic emociuri inteleqtis cnebaSi

gansxvavebul Sinaarss moiazrebs.

1.1. emociuri inteleqtis Teoriuli modelebi

1.1.1. emociuri inteleqti, rogorc unari

emociuri inteleqti, rogorc pirovnebis unari, gadaamuSavos

emociuri Sinaarsis informacia - am modelis avtorebi (Mayer &

Salovey., 1997) emociur inteleqts ganixilaven, rogorc standartul

inteleqts da maTi azriT is inteleqtis iseTive saxea, rogorc

analitikuri inteleqti - e.w. IQ. emociur inteleqtis SemTxvevaSi

azrovneba operirebs emociuri Sinaarsis informaciiT - emociebi

gavlenas axdenen azrovnebis procesze imisaTvis, rom gaadvilon

gadawyvetilebis miReba, azrovneba da moqmedeba. maTi ganmartebiT,

emociuri inteleqti aris „sakuTari da sxva adamianis emociebze da

grZnobebze dakvirvebis, emociebis SemCnevis, diskriminaciis da

azrovnebis da qcevis marTvis mizniT am informaciis gamoyenebis

unari”. avtorebi ganasxvaveben emociuri unarebis 4 jgufs:

emociebis aRqma da gamoxatva - moicavs emociebis aRqmis da

identifikaciis unars. emociebis aRqma gulisxmobs emociuri

signalebisTvis yuradRebis miqcevasa da maT swor kodirebas.

avtorebis azriT individis emociebis aRqma mWidrod ukavSirdeba

sxva adamianis emociebis Sefasebas, swored amis gamo, mkvlevrebi

(Mayer, J.D., Caruso, D., & Salovey, P. 2000) aRniSnaven, rom emociuri

inteleqtis aRqmis sfero ,,me-“ze da emociur TviT-cnobierebaze

fokusirebis saSualebas iZleva, aseve, iZleva saSualebas, Sefasdes


adamianis unari - aRiqvas da iyos mgrZnobiare sxva adaminidan

wamosuli emociuri informaciis mimarT.

emociuri inteleqtis es sfero Tavis mxriv, moicavs Semdeg

aspeqtebs (Mayer, J.D., & Salovey, P. 1997): (a) sakuTari fizikur da

fsiqologiuri mdgomareobis Tanmxlebi emociebis identifikaciis

unari, (b) sxva adamianTa emociebis identifikaciis unari, (g)

emociebis da emociebTan dakavSirebuli moTxovnilebebis sworad

gamoxatvis unari, (d) namdvili da yalbi grZnobebis erTmaneTisgan

garCevis unari.

emociebis gamoyeneba - emociuri inteleqtis emociebis

gamoyenebis sfero iZleva saSualebas Sefasdes individis mier

emociebis kognitur procesebze gavlenis moxdenis unari. es

maxasiaTebeli moiTxovs iseT unars, rogoricaa adekvaturi

emociebis regulireba, romelic xels uwyobs kognitur aqtivobebs -

problemis gadaWra, mizez-Sedegobrivi kavSiris danaxva,

gadawyvetilebis miReba, situaciisTvis afeqturi sapasuxo reaqciis

morgeba, romelsac SeuZlia pirdapiri gavlena iqonios kognitur

organizaciaze, rac informaciis advili xelmisawvdomobis

saSualebas iZleva.

emociebis gamoyenebis sfero moicavs Semdeg aspeqtebs: (a)

azrovnebis garkveuli mimarTulebiT warmarTva emociebis

safuZvelze, (b) emociebis Tavmoyris (generirebis) unari msjelobisa

da mexsierebis procesze gavlenis mosaxdenad, (g) emociuri

mdgomarebis gamoyenebis unari azrovnebis procesze gavlenis

mosaxdenad da kreatuli gadawyvetilebis misaRebad.

emociebis gageba - gulisxmobs emociebs Soris mimarTebis da

emociebis erTi mdgomareobidan meoreSi transformirebis wvdomis

unars. individebs, romlebic floben am unarebs, aqvT mdidari

emociuri leqsikoni, romelic xels uwyobs emociebs Soris

kompleqsuri urTierTmimarTebis gagebas da sxvadasxva grZnobebis

zusti aRweris saSualebas iZleva.

emociuri inteleqtis es sfero moicavs Semdeg aspeqtebs: (a)

sxvadasxva emociebs Soris mimarTebebis, (b) emociebis mizezebis da

Sedegebis, (g) komleqsuri emociuri kavSirebis, grZnobebis da


winaaRmdegobrivi emociuri mdgomareobebis da (d) emociebis erTi

mdgomareobidan meoreSi transformirebis gagebis unari.

emociebis marTva – emociuri inteleqtis es sfero

gulisxmobs sakuTari emociebis efeqturad marTvis unars. moicavs

rogorc emociebis SenarCunebis (magaliTad, kargi guneba-

ganwyobileba) da emociebis marTvis unars (magaliTad, damSvideba

gabrazebis Semdeg), aseve, emociebis generirebis unars situaciis

Sesabamisad (magaliTad, TanamSromlis motivireba da

gamxneveba/mxardaWera mniSvnelovani prezentaciis win).

emociebis marTva gulisxmobs, agreTve, iseT unarebs,

rogoricaa garkveuli dadebiTi emociebis Semcireba/reducireba,

radgan xSir SemTxvevaSi cnobilia, rom zedmeti dadebiTi emocia,

romelic pozitiuri Sedegis winaswarmtyvelebis albaTobas

mniSvnelovnad zrdis, SeiZleba xels uSlides swori

gadawyvetilebis miRebas. emociebis marTvis unaris mqone adamians

SeuZlia situaciisTvis adekvaturi emociebis SenarCuneba, rasac is

swor gadawyvetilebmade mihyavs.

emociebis marTvis sfero moicavs Semdeg aspeqtebs: (a) rogorc

sasiamovno, aseve, usiamovno emociebis mimarT Riaoba, (b) emociebze

dakvirvebis da sapasuxo reaqciebis ganxorcielebis unari, (g)

emociuri mdgomareobidan gamocalkevebis an mdgomareobis

gaxangrZlivebis unari, (d) sakuTari emociebze gavlenis moxdenis

unari, (e) sxvis emociebze gavlenis moxdenis unari.

1.1.2. emociuri inteleqti, rogorc daswavlili da SeZenili

kompetencia

emociuri inteleqtis, rogorc kompetenciebis modeli

ukavSirdeba daniel golemanis saxels (1998). am modelis farglebSi

emociuri inteleqti ganixileba, rogorc kompetenciebis da unarebis

mTeli rigi, romlebic mTeli cxovrebis manZilze yalibdeba da

romlebsac liderobamde miyavs individi.


am modelis Tanaxmad, emociur inteleqts kognitur

inteleqtTan erTad Tanabari wvlili Seaqvs individis zogadi

inteleqtis formirebaSi, magram korelacia kognitur da emociur

inteleqts Soris nulovania.

modelSi gamoyofilia oTxi ZiriTadi faqtori:

TviT-cnobiereba – individis mier sakuTari emociebis

wakiTxvis da maTi gavlenis garkvevis unari da amis gamoyeneba

gadawyvetilebis misaRebad.

TviT-marTva – moicavs individis emociebis da impulsebis

kontrols da garemos gamowvevebTan adaptacias.

socialuri cnobiereba – sxva adamianis emociebis gagebis,

gancdis da am emociebze regirebis unari, romelic gamoiyeneba

socialur ‚‚qselSi“ funqcionirebisaTvis.

urTierTobebis marTva – konfliqtis marTvisas sxva

adamianebze gavlenis moxdenis unary.

golemanis modelSi TiToeuli es faqtori Tavis mxriv, moicavs

emociuri kompetenciebis mTel rigs. emociuri inteleqti ar aris

Tandayolili talanti, aramed esaa daswavlili kompetenciebis

nakrebi, romelic mTeli cxovrebis ganmavlobaSi unda gamoimuSavos

da ganiviTaros individma imisaTvis, rom warmatebas miaRwios.

golemanis azriT, individebi ibadebian zogadi emociuri inteleqtiT,

romelic gansazRvravs maTi emociuri komptenciebis daswavlis

potencials.

emociuri inteleqtis, rogorc daswavlili kompetenciebis

modelSi xazgasmulia, rom emociur inteleqts mniSvnelovani

wvlili Seaqvs akademiur Tu profesiul winsvlasa da karieraSi.

emociuri inteleqti aucielebel, Tumca, arasakmaris pirobas

warmoadgens warmatebis misaRwevad.

1.1.3. emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis

modeli

(1) bar-onis socialur-emociuri inteleqtis modeli.

bar-onis modelis mixedviT emociuri inteleqti warmoadgens

erTmaneTTan dakavSirebuli emociuri da socialuri kompetenciebis,


unarebis da Cvevebis nakrebs, romelic gansazRvravs ramdenad kargad

warmoaCens individi Tavs, ramdnedac icis sakuTari Zlieri da susti

mxareebi, rogor amyarebs socialur urTierTobebs da rogor

umklavdeba yoveldRiur moTxovnebs, gamowvevebs da datvirTvebs.

emociuri da socialuri kompetenciebi, unarebi da Cvevebi erTiandeba

5 faqtorad:

intrapersonaluri sfero (TviT-cnobiereba da TviT-

eqspresia)

interpersonaluri sfero (socialuri cnobiereba da

interpersonaluri urTierTobebi)

stresis marTva (emociebis regulacia da marTva)

adapturoba (cvlilebebis marTva)

zogadi guneba-ganwyobileba (TviT-motivacia)

TiToeuli es faqtori Tavis mxriv, moicavs kompetenciebis

mTel rigs.

interpersonalur doneze, emociurad da socialurad

inteleqtualuri qceva niSnavs, rom individs aqvs unari gaigos sxva

adamianis emociebi, grZnobebi da daamyaros TanamSromlobiTi,

konstruqciuli urTierTobebi. Sesabamisad, socialurad da

emociurad inteleqtualuri niSnavs personaluri, socialuri da

garemos cvlilebebisadmi gamklavebas, problemebis gadaWras da

gadawyvetilebebis miRebas saWiroebebis mixedviT, amis

mosaxerxeblad ki aucilebelia emociebis marTva ise, rom emociebi

xels uwyobdes optimistur, pozitur da TviT-motivirebul qcevas.

maSasadame, am modelis Tanaxmad, emociuri inteleqti aris

arakognituri unarebi da SesaZleblobebi, romlebic ganapirobebs

yoveldRiuri moTxovnebis, gamowvevebis da datvirTvis warmatebiT

gamklavebas. miuxedavad imisa, rom avtori Tavisuflad iyenebs

terminebs: unarebi da inteleqti, magram cxadia, rom modeli

gulisxmobs dispoziciebs da unarebis TviT-aRqmas, romelic

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis aspeqtebs

warmoadgens.


(2) emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis modeli

am modelis avtorebi (Petrides & Furnham, 2000) emociur

inteleqts ganixilaven, rogorc `emociebTan dakavSirebul TviT-

percepciebis erTobliobas, romelic pirovnuli ierarqiis qveda

doneze mdebareobs~. konstruqtis alternatiul saxelwodebad

avtorebi gvTavazoben Semdeg termins: `emociur TviT-efeqturoba,

rogorc pirovnuli niSani~. modelis Tanaxmad, emociuri inteleqti

warmoadgens emociuri unarebis TviT-aRqmebis erTobliobas. es

ganmarteba xazs usvams qceviT dispoziciebs da unarebis TviT-aRqmas,

romelic TviT angariSis tipis kiTxvariT izomeba, gansxvavebiT

emociuri inteleqtis, rogorc unaris modelisgan, romlis

Sesafasebeli instrumenti Sesrulebaze dafuZnebul tests

warmoadgens (iseve, rogorc es kognituri inteleqtis SemTxvevaSia).

konstruqtis, rogorc pirovnuli niSnis konceptualizacia emociuri

inteleqtis cnebas mTlianad kognituri unarebis taqsonomiis

farglebs acilebs.

bolo wlebSi Catarebuli kvlevebi mowmobs, rom emociuri

inteleqti, rogorc pirovnuli niSani calke mdgom konstruqts

warmoadgens (SesaZlebelia misi izolacia pirovnul sivrceze), aris

erTi mTliani konstruqti da aqvs struqtura (nawilobriv

determinirebulia ramodenime pirovnuli ganzomilebiT) da

mdebareobs pirovnuli ierarqiis qveda doneze (faqtoruli analizis

Sedegebi mowmobs, emociuri inteleqti, rogorc pirovnuli niSani

daxril da ara orTogonalur mimarTebaSi imyofeba giganturi

sameulis da didi xuTeulis ganzomilebebTan). am modelis

monapovars warmoadgens is, rom emociuri inteleqtis, rogorc

emociuri TviT-efeqturobis koncepti ukavSirdeba diferencialuri

fsiqologiis literaturas.

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis koncepti

moicavs 4 ZiriTad faqtors da 15 calkeul sferos:

(1) kargad yofna (Well-being) - kargad yofnis generalizebuli

gancda, cxovrebiT kmayofilebis da bednierebis gancda

optimizmi - momavlis naTel ferebSi xedva


TviT-Sefaseba - warmatebuloba da sakuTar TavSi

darwmunebuloba

bedniereba - amJamindeli cxovrebiT kmayofileba da

bedniereba

(2) TviT-kontroli - cdunebebis da survilebis kontroli,

garemos zewolasa da stresTan gamklaveba

emociebis regulacia - emociebis kontroli

impulsuroba (dabali) - spontanuroba da cdunebebis

ayola

stresis marTva - stresis marTva da stresTan gamklaveba

(3) emociuroba - mravalferovani emociuri unarebis floba.

sakuTari da sxvisi emociebis aRqma, gamoxatva da axlo

urTierTobebis damyarebis unari

empaTia - sxva adamianis gancdebis, Tvalsazrisis

gaTvaliswineba, ,,sxvis tyavSi SeZvroma”

emociebis aRqma - sakuTari da sxva adamianebis

emociebis codna/gageba

emociebis gamoxatva - emociebis gamoxatva da

,,emociuri” komunikacia

soc. urTierTobebi (mWidro) - srulyofili piradi,

axlo urTierTobebi megobrebTan ojaxis wverebTan,

naTesavebTan

(4) socialuroba - socialuri urTierTobebis da socialuri

gavlenebis unari

emociebis marTva - adamianTa grZnobebze gavlenis

moxdena

asertuloba - pirdapirobis, gulwrfelobis da

sakuTari uflebebis, mosazrebebis da Sexedulebebis

dacva

socialuri cnobiereba - socialuri urTierTobebis

unari

garda amisa, emociuri inteleqti, rogorc pirovnuli niSani

moicavs or sferos, romelic ar miekuTvneba ZiriTad faqtorebs:


adaptacia -axal garemo pirobebTan Segueba da morgeba

motivacia - araxelsayrel garemo pirobebisa

miuxedavad mizanmimarTuli Sromis unari

gansxvavebuli modelebis arsebobis fonze, emociuri

inteleqtis cneba sxvadasxva miznebisTvis iqna gamoyenebuli:

kadrebis SerCeva, pirovnebis diagnostireba da Sefaseba. kvlevebis

umravlesoba orientirebulia emociur inteleqtze, rogorc

faqtorze, romelic mniSvnelovan rols asrulebs profesiul Tu

akademiur saqmianobasa da socialur urTierTobebSi miRweul

warmatebaSi. bolo xuTi wlis ganmavlobaSi ki Cneba kvlevebi,

emociuri inteleqtis, rogorc prediqtori cvladis Sesaxeb, romlis

mixedviTac SegviZlia viwinaswarmteyveloT, ramdnad mowyvladia

individi fsiqikuri aSlilobebisadmi.


1.2 emociuri inteleqti da fsiqikuri aSlilobebi

daintereseba emociuri inteleqtis mimarT TandaTanobiT

izrdeba, rogorc mkvlevrebis, aseve, fsiqikuri janmrTelobis

profesionalTa mxridan, radgan konstruqti emociebis da emociuri

aSlilobebis kvlevis axal mimarTulebas gvTavazobs. istoriulad,

iTvleboda, rom emociebi xels uSlis informaciis kognitur

gadamuSavebas, magram dResReobiT cnobilia, rom emociebis

adekvaturi marTva piriqiT, xels uwyobs yoveldRiuri problemebis

gadaWras am TvalsazrisiT, emociebis inteleqtualuri gamoyeneba

arsebiT rols asrulebs fsiqologiur adaptaciaSi (Hansen, Lloyd &

Stough, 2009).

emociuri inteleqtis cnebis gamoyeneba fsiqikuri aSlilobebis

bunebis gasagebad TiTqos uSualo validobiT xasiaTdeba. emociuri

darRvevebi klinikur daavadebaTa umravlesobisaTvis fundametur

aspeqts warmoadgens: SizofreniisTvis damaxasiaTebeli emociebis

gasadaveba da e.w. anhedonia, emociuri labiloba da guneba-

ganwyobilebis cvalebadoba bipolaruli aSlilobis SemTxvevaSi,

uaryofiTi emociebisken midrekileba da emociuri disregulacia

depresiis SemTxvevaSi, emociebis identifikaciis da aRweris

problemebi aleqsiTimiis dros, SfoTviTi aSlilobebisTvis

damaxasiaTebeli usafuZvlo SiSi. emociur inteleqtis sazomTa

mravalferovnebis miuxedavad, emociuri inteleqtis mTeli rigi

skalebi da ganzomilebebi saerToa am sazomebisaTvis. kerZod,

emociebis amocnoba da gamoxatva, sxva adamianis emociaTa aRqma,

emociebis marTva da kontroli da es ganzomilebebi mWidrod

ukavSirdeba emociuri aSlilobebis simptomTa umravlesobas.

emociebis aRwera da amocnoba - warmoadgens emociuri

inteleqtis ganzomilebas, romelic mTel rig klinikur

problemebTanaa dakavSirebuli. magaliTad, adamianebi, romelTac

aqvT problemebi sakuTari emociebis gagebasTan dakavSirebiT, ufro

metad arian midrekilni nivTierebebisadmi damokidebulebis, kvebiTi

aSlilobebis, somaturi Civilebisa da aleqsiTimiisadmi. emociebis

amocnobis problemebi aseve, ukavSirdeba depresiis da SfoTvis


maCveneblebs, maSin roca emociebis gamoxatvis problemebi

stresTanaa dakavSirebuli (citirebulia Hansen, Lloyd & Stough 2009).

emociebis aRqma - emociuri inteleqtis es ganzomileba

warmoadgens interpersonaluri urTierTobebis SenarCunebis mTavar

aspeqts. am unaris defici ukavSirdeba fsiqikur janmrTelobasTan

dakavSirebul sxvadasxva problemebs, maT Soris socialur

mxardaWeris deficits, narkotikebisadmi damokidebulebas da

autistur aSlilobas. kvlevebis Tanaxmad, mozardebi romelTac

emociebis aRmqis skalaze aqvT maRali qulebi ufro metad arian

kmayofilni socialuri mxardaWeriT. emociebis aRqmis uunaroba

aseve, ukavSirdeba mowevisa da alkoholis moxmarebis Cvevebs da

autizmis damaxasiaTebel niSans warmoadgens. emociur

urTierTobebSi CarTvis uunaroba autizmiT daavadebulTa mTavar

sirTuled iTvleba, sirTule, romelic Tan axlavs sxva adaminaTa

saxis gamometyvelebis gagebis uunarobas (citirebulia Hansen, Lloyd &

Stough, 2009).

emociebis kontroli da marTva - es ganzomileba ukavSirdeba

emociebis regulacias – romelic fsiqikuri janmrTelobis arsebiT

aspeqts warmoadgens. individebi, romelTac emociebis regulaciis

kargi unari aqvT, arian ufro janmrTelni, radgan maT aqvT emociuri

mdgomareobis adekvaturi aRqmis da Sefasebis unari, ician, rodis da

rogor gamoxaton emociebi da SeuZliaT efeqturad areguliron

sakuTari emociuri mdgomareoba. kvlevebis Tanaxmad, maRali

emociuri inteleqtis mqone adamianebs aqvT guneba-ganwyobilebis

regulirebis ukeTesi unari (citirebulia Hansen, Lloyd & Stough 2009).

emociuri inteleqtis maCvenebeli da fsiqikuri

janmrTeloba

emociuri inteleqtis maCvenebelsa da adaptaciis sxvadasxva

cvlads Soris kavSiri mravaljer aCvena ara klinikur (norma)

SerCvebze Catarebulma kvlevebma. magaliTad, emociuri inteleqtis

maRali maCvenebeli uaryofiT korelaciaSia depresiis

maCveneblebTan, dadebiT korelaciaSia cxovrebis xarisxis maRal

maCvenebelTan da socialuri qselis faqtorebTan, aseve, emociuri


inteleqtis maRali maCvenebeli dadebiT kavSirSia emociur kargad

yofnasTan (citirebulia Hansen, Lloyd & Stough, 2009).

emociuri inteleqti da depresiuli aSliloba

negatiuri emociebis regulirebis uunaroba depresiis erT-erT

risk faqtorad iTvleba. savaraudod, emociuri inteleqtis

ganzomileba, romelic emociebis marTvas da kontrols ukavSirdeba

am daavadebisTvis arsebiTi unda iyos. literatura emociur

inteleqtsa da depresiul aSlilobas Soris kavSiris Sesaxeb Zalian

mwiria, es exeba kvlevebs, sadac kvlevis monawileebi klinikur

SerCevas warmoadgens, maSin rodesac araklinikur SerCevaze

Catarebuli kvlevaTa raodenoba arc ise mcirea (Dawda & Hart, 2000;

Martinez-Pons, 1997; Tsousis & Nikolau, 2005; Schutte et al., 1998).

kvlevebis Tanaxmad (Downey et al 2008) mniSvnelovani kavSiri

arsebobs mwveve depresiasa da emociuri inteleqtis emociebis

marTvis da kontrolis ganzomilebas Soris klinikuri diagnozis

mqone pacientebis magaliTze. kvlevis Tanaxmad, emociuri inteleqtis

sazoms SeiZleba gaaCndes prediqtoruli Rirebuleba depresiuli

aSlilobis riskis adreuli identifikaciis TvalsazrisiT. am

kvlevis Sedegebi potenciur kavSirze metyvelebs emociur

inteleqtis specifikur komponenetebs _ emociebis marTvasa da

emociebis kontrols da klinikur depresiul aSlilobas Soris,

magram saWiroa am mimarTulebiT kvlevebis Catareba.

emociuri inteleqti da socialuri SfoTva

socialuri SfoTva moicavs iseT maxasiaTeblebs, rogoricaa

socialuri urTierTobebis SiSi da interpesonaluri urTierTobebis

sirTuleebi. kvlevaTa raodenoba, romelic emociur inteleqtsa da

socialur SfoTvaze kavSiris Sesaxebaa Zalian mwiria. mkvlevrebi

(Summerfeldt, Kloosterman, Antony & Parker, 2006) ikvlevdenen socialur

SfoTvasa da emociur inteleqts Soris kavSirs, da aseve, maT

kombinirebul gavlenas interpersonalur Segueba/morgebaze.

emociuri inteleqtis dabali qulebi aRmoCnda, rom maRal


korelaciaSi iyo socialuri interaqciis SfoTvasTan da emociuri

inteleqti aRmoCnda, rom interpersnlauri Seguebis dominant

prediqtor cvalds warmoadgens.

emociur inteleqtsa da socialur SfoTvas Soris kavSiris

kvlevam klinikuri SerCevis magaliTze (Nolidin, 2006) aCvena, rom

sakontrolo jgufTan SedarebiT klinikur jgufs hqonda dabali

maCveneblebi emociuri inteleqtis iseT ganzomilebebze, rogoricaa

emociebis cnoba, gamoxatva, gageba, marTva da kontroli. klinikuri

jgufis monacemebis ierarqriuli regresiuli analiziT damuSavebam

aCvena, rom emociebis kontroli warmoadgens socialuri interaqciis

SfoTvis sando prediqtors, depresiis da generalizebuli SfoTvis

cvladebis kontrolis fonze.

emociuri inteleqti da generalizebuli SfoTviTi

aSliloba

individebs generalizebuli SfoTviTi aSlilobiT aqvT

emociebis gamoxatvis problemebi da aqvT dabali qulebi emociebis

regulaciis skalaze. isini afaseben emociur gamocdilebas, rogorc

aversiuls da mimarTaven aradaptur interpersonalur qcevas,

rogorc dacviT reaqcias emociuri gamocdilebis

gasakontroleblad da Tavidan asarideblad.

generalizebuli SfoTviTi aSlilobis mqone individebs aqvT

emociebis aRwerisa da identifikaciis problemebi da emociuri

gamocdilebis gagebis sirTuleebi, agreTve, emociebis marTvis

problemebi.

Sedegebs aqvs praqtikuli gamoyeneba paTofsiqologiaSi, radgan

emociebis regulirebis perspeqtiva gvTavazobs emociuri inteleqtis

komponentis damatebas pacientebis mkurnalobisas, rac clients

ufro meti komfortulobis gancdas gauCens emociur

gamocdilebasTan dakavSirebiT, ufro metad gaxdis unarians, rom

emociuri Sinaarsis infromacia problemis adapturi

gadawyvetisaTvisTvis gamoiyenos da gamoxatos emociebi konteqstis

moTxovnis mixedviT (Mennnin et al., 2005).


emociuri inteleqti da kvebiTi aSliloba

bolo wlebis ganamavlobaSi gaCnda kvlevebi emociuri

inteleqtisa da emociebis gadamuSavebis rolis Sesaxeb kvebiT

aSlilobebSi. aleqsiTimia, kvebiTi aSlilobisTvis damaxasiaTebel

darRvevas warmoadgens. rogorc aleqsiTimiis dabali maCveneblebis,

aseve, kvebiTi aSlilobis mqone individebs aqvT emociebis amocnobis

problemebi, rogorc mozardi, aseve, zrdassruli individebis

SemTxvevaSi. anoreqsiis mqone individebs interpersonaluri

komunikaciebis da empatiis problemebi aReniSnebaT. aseve, aseT

pacientebs aqvT emociebis amocnobis problemebic, gansakuTrebiT,

negatiuri gamometyvelebis amocnobis SemTxvevaSi, Tumca

daikvirveboda xmaSi rogorc pozitiuri, aseve, negatiuri emociebis

amocnobis sirTuleebi. aRsaniSnavia, rom am kvelevebSi, xdeboda

depresiis, asakis da ganaTlebis cvladebis kontroli. avtorebis

azriT, anoreqsiis mqone pacientebis mier saxis emociuri

gamomtyvelebis da xmaSi emociebis tonis amocnobis sirTuleebs,

mniSvenlovani wvlili Seaqvs anoreqsiis mqone individebis

interpersonalur urTierTobebis da empatiis problemebSi

(citirebulia Hansen, Lloyd & Stough, 2009).

emociuri inteleqti da narkotikebze da alkoholze

damokidebuleba

faqtobrivad, SeiZleba iTqvas, rom sayovelTaodaa miRebuli

Sexeduleba, rom alkoloze damokidebul individebs aqvT emociuri

gamocdilebis regulirebis problemebi. klinikuri da empiriuli

dakvirvebebi mowmobs, rom individebi mimarTaven alkohols, rom

Seamciron disforia da gazardon pozitiuri emociebi.

emociuri inteleqtsa da narkotikebze damokidebulebas Soris

kavSiris Sesaxeb kvlevaSi (Shutter & Riley, 2003) aRmoCnda, rom emociuri

inteleqts aqvs mniSvnelovani prediqtoruli Rirebuleba alkoholis

da narkotikebisadmi damokidebulebebisaTvis. avtorTa

TvalsazrisiT, TuU kavSiri emociur inteleqtsa da narkotikebze

damokidebulebas Soris kauzaluri iqneba, maSin es did


mniSvnelobas SeiZens da intervenciis strategiebi orientirebuli

iqneba emociur inteleqtTan dakavSirebuli unarebis gavarjiSebaze.

aseve, kvlevaSi (Bracket, Meyer & Warner 2004) naCvenebi iqna, rom

emociuri inteleqtis dabali qulebi korelirebs alkoholis da

narkotikebis aralegalur moxmarebaTan. aseT individebs ZiriTadad

emociebis aRqmis da azrovnebis procesSi kognituri procesebis

gaadvilebis mizniT emociebis gamoyenebis problemebi aqvT. rac

Tavis mxriv, ukavSirdeba, rogorc nivTierebebze aralegalur

damokidebulebas, aseve, deviantur qcevas da megobrebTan cud

urTierTobebas. emociuri inteleqti, aseve, uaryofiT korelaciaSi

aRmoCnda, sigaretis moxmarebis CvevasTan.

am Sedegebis SesaZlo axsna Semdegia: individebs maRali

emociuri inteleqtiT aqvT sakuTar TavSi darwmunebulobis da TviT-

efeqturobis maRali done, SeuZliaT warmatebiT gaarTvan Tavi

cxovrebiseul sirTuleebs da ar gaxdnen nivTierebebze

damokidebulni.

emociuri inteleqti da autisturi speqtris darRvevebi

emociuri darRvevebi autisturi speqtris aSlilobebis mTavar

maxasiaTebels warmoadgens, aseTi tipis aSlilobebisaTvis

damaxasiaTebelia komunikaciis, warmosaxvis da socializaciis

problemebi. am sferoSi Catarebuli kvlevebi ZiriTadad,

koncentrirebulia emociebis amocnobasa da empaTiaze (Baron-Cohen,

2001), maT Soris emociuri mdgomareobis aRqmaze da adeqvatur

sapasuxo reaqciaze, Tumca unda aRiniSnos, rom kvlevebi am

mimarTulebiT araa konsistenturi.

emociuri inteleqti da mosazRvre pirovnuli aSlilobebi

kvlevebis Tanaxmad, mosazRvre pirovnuli aSlilobebisaTvis

damaxasiaTebelia emociebis gagebis da emociebisa da guneba-

ganwyobilebis regulirebis sirTuleebi. mosazRvre pirovnuli

aSlilobebis simptomebi kavSirSi aRmoCnda emociebis sicxadis


(clarity) da emociebis regulaciis problemebTan. Tumca aRsaniSnavia,

rom saWiroa kvlevebi imis dasadgenad, Tu emociuri inteleqtis,

romel komponenets ra wvlili Seaqvs kvebiTi aSlilobis calkeuli

simptomebis CamoyalibebaSi.

savaraudod, mosazRvre pirovnuli aSlilobebisTvis

damaxasiTebeli afeqturi arastabliruoba, sicarielis qronikuli

gancda, Seusabamo da intensiuri sibraze warmoadgens emociebis

gadamuSavebis problemas. iseve, rogorc impulsuroba, TviT-dazianeba

da disociaciuri simptomebi moicavs emociebze araadeqvatur

sapasuxo reaqciebs. mosazRvre aSlilobis mqone individi SeiZleba

avlendes am simptomebs da amgvar qcevas emociebis marTvisa da

identificirebis uunarobis gamo. garda amisa, interpersonaluri

urTierTobis da identurobis darRvevebi SeiZleba mniSvnelovnad

ukavSirdebodes emociebis da emociuri Sinaarsis informaciis

marTvas, gamoyenebas da gamoxatvas.

emociuri inteleqti, DDSesaZlebelia mniSvnelovan rols

asrulebdes pirovnuli aSlilobebis diagnozis dasmisas (Petrides,

Pérez-González & Furnham 2007) pirovnuli aSlilobebis mTeli rigi

simptomebi SeiZleba sistematurad ukavSirdebodes emociuri

inteleqtis garkveuli paternebs (Leible and Snell, 2004). Tanamedrove

Terapia orientirebulia pirovnuli aSlilobebis mqone

pacientebisaTvis emociebis kontrolisa da regulirebis uanrebis

gavarjiSebaze.


1.3. emociuri inteleqtis sazomi instrumentebi2

dResdReobiT arsebobs emociuri inteleqtis sazomi sxvadasxva

instrumenti. maT Soris yvelaze cnobil da fsiqometruli

TvalsazrisiT gamarTul instrumentebs miekuTvneba Semdegi

instrumentebi:

bar-onis emociis koeficientis sakvlevi kiTxvari (EQ-I, EQ-

3600, EQ-i: YV).

emociis koeficientis sakvlevi instrumenti Seiqmna bar-onis

emociur-socialuri inteleqtis modelis Sesafaseblad. arsebobs

instrumentis sami sxvadasxva forma: (1) EQ-I warmoadgens TviT-

angariSis tipis sakvlev kiTxvars da mowodebulia socialur-

emociur inteleqtTan dakavSirebuli konstruqtebis gasazomad

zrdasrul individebSi; (2) EQ-3600 aris 360 gradusiani tipis

instrumenti, romlis saSualebiTac SesaZlebelia Sefasdes

individis emociuri unarebi TanamSromelTa mier; (3) EQ-i: YV

warmoadgens emociuri inteleqtis Sesafasebel instruments

bavSvebisa da mozardebisaTvis.

EQ-I Sedgeba 133 debulebisagan da saSualebas iZleva Sefasdes,

rogorc emociis saerTo koeficienti, aseve 15 calkeuli skalis

monacemi (Bar-On, 2006). moicavs Semdeg skalebs Sesabamisi aspeqtebiT:

(1) intrapersonaluri sfero (TviT-cnobiereba da TviT-eqspresia)

TviT-pativiscema - sakuTari Tavis adekvaturi aRqma, gageba da

mimRebloba;

emociuri TviT-cnobiereba - sakuTari emociebis conda da

gageba;

emociuri damoukidebloba - TviT-darwmunebuloba da

emociuri damoukidebloba sxvebTan mimarTebaSi.

2 qveTavi momzadebulia emociuri inteleqtis kvleviTi konsortiumis

veb-gverdze moTavsebuli masalis mixedviT http://www.eiconsortium.org

bolo naxva 15.03.2010

http://www.eiconsortium.org/


TviT-aqtualizacia: pirovnuli miznebisa da TviT-

aqtualizaciisken swrafva.

(2) interpersonaluri sfero (socialuri cnobiereba da

interpersonaluri urTierTobebi)

empaTia - sxva adamianTa grZnobebis Sesaxeb conda;

socialuri pasuxismgebloba - sxva socialur jgufebTan

mikuTvnebuloba da TanamSromloba;

interpersonaluri urTierTobebi - emociurad mowifuli

socialuri urTierTobebi.

(3) stresis marTva (emociebis regulacia da marTva)

stresis mimarT tolerantoba - emociebis efeqturi da

konstruqtuli marTva;

impulsebis kontroli - emociebis efeqturi da konstruqtuli

kontroli.

(4) adapturoba (cvlilebebis marTva)

realobis Semowmeba - grZnobebis realobasTan Sesabamisoba;

fleqsibiluroba - grZnobebis axal situaciasTan morgeba da

adaptireba;

problemis gadaWra - personaluri da interpersonlauri

bunebis efeqturad gadaWra.

(5) zogadi guneba-ganwyobileba (TviT-motivacia)

optimizmi - cxovrebis sxvadasxva aspeqtebis mimarT dadebiTi

kuTxiT xedva;

bedniereba - cxovrebiT sxvadasxva aspeqtebiT kmayofileba.

maier-salovei-karuzos emociuri inteleqtis sakvlevi

testi (MSCEIT)

maier-salovei-karuzos emociuri inteleqtis sakvlevi testi

(MSCEIT) (Mayer, Salovey, Caruso & Sitarenios 2003). warmoadgens emociuri

unarebis Sefasebaze dafuZnebul tests da zomavs maieris da

saloveis mier gamoyofil emociuri inteleqtis 4 ZiriTad sferos.

testi moicavs 141 debulebas da iZleva 15 sxvadasxva maCveneblis


Sefasebis saSualebas: emociuri inteleqtis totaluri qula, oTxi

ZiriTadi sferos maCvenebeli da 8 davalebis qula, garda amisa,

testi iZleva sam damatebiT SefasebiT qulas emociuri

inteleqtisaTvis (Mayer, Salovey, & Caruso, 2002).

maier-salovei-karuzos emociuri inteleqtis testi (MSCEIT)

moicavs 4 ZiriTad sferos:

emociebis aRqma – emociebis aRqmis unari, rogorc sakuTari

da sxva adamianis emociebis, aseve, emociebis aRqmis unari

xelovnebaSi, musikaSi, mxatvrul literaturaSi.

kognituri procesebis gaadvileba - emociebis gamoyenebis da

generirebis unari, rac emociebiT komunikacias da emociebis

gamoyenebis unars gulisxmobs kognituri procesebis

gasaadvilebad da xelSesawyobad.

emociebis gageba - emociuri informaciis gagebis unari,

urTierTobebSi emociebis kombinirebis da transformirebis

wvdomis unari.

emociebis marTva - gulisxmobs sakuTari emociebis

efeqturad marTvis da regulaciis unars.

emociuri da socialuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari

emociuri da socialuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvaris

(ECI) saSualebiT izomeba individis emociuri da socialuri

kompetenciebi organizaciul garemosTan mimarTebaSi. kiTxvari

efuZneba daniel golemanis emociuri inteleqtis, rogorc

kompetenciebis models da saSualebas iZleva Sefasdes mis mier

gamoyofili emociuri da socialuri kompetenciebi (Goleman 1998).

kiTxvari ar gamoiyeneba prof-SerCevis mizniT, aramed gamoiyeneba

emociuri kompetenciebis ganviTarebis mizniT organizaciebSi

emociuri inteleqtis treningebis dasagegmad.

emociuri da socialuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari (Hay

Group McClelland, 2005) moicavs 18 skalas, romelic oTx klasterSi


erTiandeba: TviT-cnobiereba, TviT-marTva, socialuri cnobiereba da

urTierTobebis marTva.

TviT-cnobiereba - gulisxmobs Sinagani mdgomareobis,

prioritetebis, resuresebis, gancdebis codnas. es klasteri

moicavs sam komptencias:

emociuri cnobiereba - sakuTari emociebis da maTi

Sedegebis codna;

adekvaturi TviT-Sefaseba - sakuTari SesaZleblobebis

limitis da Zlieri mxareebis codna;

TviT-darwmunebuloba - sakuTari SesaZleblobebis da

sakuTari Tavis dafasebis grZnoba

TviT-marTva – gulisxmobs Sinagani mdgomareobis, impulebis

da resursebis marTvas. TviT marTvis klasteri moicavs 6

kompetencias

emociuri TviT-kontroli - emociebis da impulsebis

kontroli,

Riaoba - sakuTari Rirebulebebis mimarT kongruentuli

qmedeba, mTlianobis SenarCuneba;

adapturoba - moqniloba cvlilebebTan gamklavebasas;

miRweva - srulfyofilebisaken swrafva;

iniciativa - SesaZleblobebis ,,xelidan ar gaSvebis”

midrekileba;

optimizmi - miznis miRwevisken swrafva miuxedavad

araxelsayreli pirobebisa;

socialuri cnobiereba - urTierTobebis marTvis unari da

sxva adamianTa moTxovnilebebis, saWiroebebis, grZnobebis

Sesaxeb codna. socialuri cnobierebis klasteri moicavs sam

kompetencias:

empaTia - sxva adamianis grZnobebis da Sexedulebebis

gaTvaliswineba da mxedvelobaSi miReba;

organizaciuli cnobiereba - jgufis emociuri

mdgomareobis da urTierTobebis codna;


servisis mimarTuleba - momxmareblis saWiroebebis codna,

winaswarganWvreta da gaTvaliswineba.

urTierTobebis marTva - gulisxmobs sxva adamianTa mxridan

arasasurveli emociuri reaqciebis marTvis unars.

urTierTobebis marTvis es klasteri moicavs 6 kompetencias:

ganviTareba - sxva adamianTa ganviTarebis saWiroebebis

codna da maTi unarebis mxardaWera;

lideroba - individebis an jgufis marTva da waqezeba;

cvlilebebis ,,katalizotoroba” - cvlilebebis marTva da

wamowyeba;

sxvebze gavlenis moxdenis unari - darwmunebis efeqturi

strategiebis floba;

konfliqtis marTva - uTanxmoebis gadaWris da konfliqtis

marTvis unari;

jgufuri muSaoba da TanamSromloba - saerTo miznis

misaRwevad jgufis wevrebTan erTad muSaoba.

,,genos“-s emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvari (Genos)

,,genos“-s (Genos) emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvari

(Gignac, 2008) warmoadgens 360 gradusiani Sefasebis instruments.

moicavs 70 debulebas da zomavs emociur inteleqts organizaciul

garemoSi. kiTxvari saSualebas iZleva Sefasdes emociuri

inteleqtis Svidi faqtori, romelic svinburnis universitetis

mkvlevrebis (Palmer & Stough 2000) mier iqna gamoyofili. instrumenti

moicavs 70 debulebas.

emociuri TviT-cnobiereba – gulisxmobs sakuTari emociebis

aRqmisa da gagebis unars

emociebis gamoxatva _ emociebis efeqturad gamoxatvis unari

sxva adamianebis emociebis codna (Awareness) - gulisxmobs

sxva adamianT emociebis aRqmisa da gagebis unars

emociuri mizez-Sedegobrivi kavSirebis dadgena – emociuri

Sinaarsis informaciis gamoyeneba gadawyvetilebis miRebisas


emociuri TviT-marTva – sakuTari emociuri unarebis

efeqturad marTvis unari

sxva adamianTa emociebis marTva – sxva adamianTa emociebis

da guneba-ganwyobilebis efeqturi marTvis unari

emociuri TviT-kontroli - Zlieri emociuri mdgomareobis

marTvis da efeqturi kontrolis unari

jgufuri emociuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari

jgufuri emociuri kompetenciebis sakvlevi kiTxvari (GEC)

efuZneba stiven vulfisa da vanesa druskatis Sromas (Wolff, Druskat,

Koman & Messer 2006). romlebmac Semoitanes jgufuri emociuri

kompetenciis cneba. kiTxvari moicavs 57 debulebas, romelic zomavs

jgufuri emociuri inteleqtis 9 ganzomilebas (Wolff, 2006).

cnobireba

individualuri done

- interpersonaluri gageba

jgufuri done

- jgufis TviT-cnobiereba

individualuri da jgufuri done

- organizaciuli cnobiereba

marTva

individualuri done

- jgufis wevrebis kontroli, romlebic normebs arRveven

- mzrunveloba

jgufuri done

- muSaobisTvis emociuri resursebis Seqmna

- optimisturi garemos Seqmna

- proaqtiuli problemis gadaWra

individualuri da jgufuri done

- eqsternaluri urTierTobebis ageba


Sates (Schutte) emociuri inteleqtis TviT-angariSis testi

(SSEIT)

Sates (Schutte) emociuri inteleqtis TviT-angariSis testi

(SSEIT) warmoadgens 33 debulebian TviT-angariSis tipis sazom

instruments (Schutte et al. 1998). testi faravs salovei da maieris

mier gamoyofil emociuri inteleqtis modelis ZiriTad sferoebs.

debulebebi afasebs emociuri inteleqtis sam aspeqts:

emociebis gamoxatva da Sefaseba

emociebis regulacia

emociebis gamoyeneba

gunduri emociuri inteleqtis profili (WEIP)

gunduri emociuri inteleqtis profili (WEIP) (Jordan, Ashkanasy,

Hartel & Hooper 2002). warmoadgens TviT-angariSis tipis sazom

intruments, romelic iZleva saSualebas Sefasdes individis

gunduri emociuri inteleqti. instrumenti zomavs emociuri

inteleqtis or sferos, romelic Tavis mxriv 5 qveskalad aris

dayofili.

sakuTari emociebTan gamklavebis unari

sakuTari emociebis amocnoba

sakuTari emociebis ganxilva

sakuTari emociebis marTva

sxva adamianis emociebTan gamklaveba/marTvis unari.

sxva adamianis emociebis amocnoba

sxva adamianis emociebis marTva

gunduri profilis qula iTvleba jgufis yvela wevris

profilis qulebis gasaSualoebiT.


vongis emociuri inteleqtis skala (WEIS)

vongis emociuri inteleqtis skala (WEIS) (Wong et al., 2004).

Sedgeba ori nawilisagan. pirveli nawili moicavs 20 scenars da

respondenti irCevs erT alternativas, romelic yvelaze metad

Seesabameba mis savaraudo reaqcias am scenarSi. meore nawili

moicavs unarebis 20 wyvils da respondenti irCevs, am ori tipis

unarebidan erT-erTs, romelic mis Zlier mxares Seesatyviseba.

instrumenti moicavs Semdeg sferoebs:

sakuTari emociebis Sefaseba da gamoxatva

sxva adamianis emociebis Sefaseba da gamoxatva

emociebis regulacia

emociebis gamoyeneba


1.4. emociuri inteleqti da daZlevis stretegiebi

emociur inteleqtTan dakavSirebuli unarebi daZlevis

strategiebis konteqstSi ganixileba, rogorc mniSvnelovani

resursi, romelic ganapirobebs imas, Tu rogor Seafasebs individi

situacias - rogorc gamowvevas, Tu rogorc safrTxes da ras

ganaxorcielebs am situaciaze sapasuxod – aqtiur sapasuxo reaqcias

Tu CaurTvelobas (Jordan, Ashanasy, & Hartel, 2002; Matthews & Zeidner, 2000;

Salovey, Bedell, Detweiler & Mayaer, 1999). am mosazrebis empiriuli

dasabuTeba sakmaod mravalferovania. magaliTad, saganmanaTleblo

sferoSi Catarebuli kvleva mowmobs, rom studentebi, romelTac

aqvT maRali emociuri inteleqti (emociuri inteleqtis, rogorc

pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris mixedviT) axasiaTebT, agreTve

rogorc maRali TviT-efeqturoba davalebis SesrulebasTan

dakavSirebiT, aseve, naklebad aqvT tendencia Seafason situacia,

rogorc safrTxis momcveli garkveuli fsiqologiuri testebis

Sesrulebis (Mikolajczak & Lumminet, 2008) an gamocdis Cabarebis

SemTxvevaSi (Mikolajczak et al., 2006).

kvlevis Tanaxmad (Saklofske, Austin, Galloway & Davidson 2007),

studentebi, romelTac aqvT maRali emociuri inteleqti amave dros

xasiaTdebian kontrolis Sinagani lokusiT da yoveldRiuri

moTxovnebis da gamowvevebis gasamklaveblad mimarTaven daZlevis

aqtiur da ara pasiur strategiebs.

analogiuri monacemebia miRebuli sxva kvlevaSic (Petrides, Perez,

Gonzalez & Furnham 2007), emociuri inteleqtis gansxvavebuli

instrumentebiT (kerZod, TEIQue da EQ-i) gazomvisas. amave kvleviT,

aseve, dadasturda emociur inteleqts, stresuli situaciis

Sefasebasa da daZlevis strategiebs Soris kavSiri didi xuTeulis

ganzomilebebis kontrolis fonze. ufro metic, kvlevam (Mikolajczak,

Nelis, Hansenne & Quoidbach, 2008) aCvena, rom emociuri inteleqti

ukavSirdeba ara mxolod stresis aramed, negatiuri (sibraze,

mwuxareba, Suri, mtruloba) da pozitiuri (mag, sixaruli) emociebis

marTvis adaptur gzas.


Catarebul iqna kvlevebi emociuri inteleqtis da daZlevis

strategiebis Sesaxeb sxvadasxva organizaciul struqturaSi.

magaliTad, erT-erT internet kvlevaSi (King & Gardener, 2006),

daqiravebul momuSeveebs sTxovdnen aReweraT yvelaze bolos

momxdari stresuli situacia, romelic samsaxurTan iyo

dakavSirebuli da unda aReniSnaT ras ganicdidnen, ras fiqrobdnen

da rogor iqceodnen am movlenaze sapasuxod,. kvlevis Sedegebma

aCvena, rom individebi maRali emociuri inteleqtiT stresul

situacias afasebden, rogorc gamowvevas da ara rogorc safrTxes

da stresTan gasamklaveblad mimarTavdenen davalebaze

oreintirebul da ara gaqceva/ganridebis strategiebs. analogiurad,

monacemebi aCvena sxva kvlevamac (Hunt & Evan 2004). individebi maRali

emciuri inteleqtiT mimarTaven problemaze orientirebul da ara

problemisgan gaqcevis da ganridebis strategiebs da Sesabamisad,

aqvT travmasTn dakavSirebuli naklebi simtomebi.

saganmanaTlebo da organizaciuli sferoebis garda, emociur

intleqtsa da daZlevis strategiebs Soris kavSiri nakvlevia,

agreTve, gakontrolebul laboratoriul pirobebSi. eqsperimentuli

kvlevis Sedegebi SesabamisobaSi modis araeqsperimentuli kvlevis

SedegebTan. kerZod, individebs, emociuri inteleqtis maRali

qulebiT aqvT safrTxesTan dakavSirebuli „SemoWrili„„ (intrusive)

azrebis naklebi maCvenebeli (Fernandez-Berrocal & Extremera 2006; Ramos et

al. 2007; Salovey et al. 1995, 2002) da xelovnurad provocirebul stresul

movlenaze sapasuxod ufro mimarTaven daZlevis aqtiur strategiebs

(magaliTad, davalebaze orietacia, daxmarebis Zieba), vidre daZlevis

pasiur strategiebs (magaliTad, gaqceva, ganrideba da YTavis

arideba) (Salovey et al., 2002).

aRsaniSnavia, rom kvlevebis samive mimarTuleba

(saganmanaTleblo, organizaciuli da eqsperimentuli) mianiSnebs

pozitiuri Sefasebis da daZlevis aqtiuri strategiebis mediatorul

rolze emociuri unarebis TviT-Sefasebasa (gansakuTrebiT emociebis

regulaciis) da stresis gamosavals Soris kavSiris axsnisas.

kvlevaTa raodenoba emociur inteleqtsa da daZlevis

strategiebs Soris kavSiris Sesaxeb sakmaod bevria, magram am


kvlevebSi emociuri inteleqti Sefasebulia TviT-angariSis tipis

kiTxvarebiT. rac Seexeba kvlevebs, sadac emociuri inteleqti

izomeba Sesrulebaze dafuZnebuli testebis saSualebiT, aseT

kvlevaTa raodenoba sakmaod SezRudulia. erT-erT amgvari kvlevis

(Matthews et al., 2006) mizans warmoadgenda imis dadgena, Tu ra gavlenas

axdens emociuri inteleqtTan dakavSirebuli obieqturi unarebi

sxvadasxva tipis stresul situaciaze sapasuxod ganxorcielebul

qceviT, emociur da kognitur reaqciebze, pirovnuli cvladebis

kontrolis fonze. kvlevis Sedegebi Seesabameba emociuri

inteleqtis Sesaxeb arsebuli kvlevebs: miuxedavad pirovnuli

dispoziciebis cvaldebadobisa, individebs maRali emociuri

inteleqtiT, naklebad axasiaTebT wuxili da naklebad mimarTven

Tavis aridebis strategiebs frustirerebaze sapasuxod. Tumca,

miRebuli iqna moulodneli Sedegebic. kerZod, emociuri inteleqtis

maRali maCvenebli (MSCEIT qulebi) ar iyo kavSirSi davalebis,

rogorc gamowvevis SefasebasTan da aseve, ar winaswarmetyvelebda

davalebaze orientirebuli daZlevis strategiebis gamoyenebas, rac

ase mravaljer iqna dadasturebuli emociuri inteleqtis, rogorc

pirovnuli niSnis Sesaxeb arsebuli kvlevebiT. ufro metic, daZleva

ar warmoadgenda mediators emociur inteleqts, rogorc unarsa da

distresis subieqtur xarisxs Soris.

arsebobs sxva kvlevebic (Bastian, Burns, & Nettelbeck, 2005; Gohm,

Corser, & Dalsky, 2005), romlebic miuTiTebs daZlevis strategiebis

msgavs paternze emociuri inteleqtis, rogorc pirovnul niSnis da

rogorc unarisaTvis.

erT-erTma kvlevam (Gohm et al, 2005) aCvena, rom ori sxvadasxva

tipis instrumentiT (MSCEIT, TMMS) Sefasebuli emociuri inteleqti

uaryofiTad ukavSirdeboda daZlevis ganridebis iseT strategiebs,

rogoricaa uaryofa, ocneba (wishful thinking), alkoholisa da

narkotikebis gamoyeneba. orive instrumenti aseve, warmatebiT

winaswarmetyvelebda pozitiur emociur regulacias, romelic

moicavs sakuTari Tavis gamovlenas da emociur socialur

mxardaWeras. Tumca, mxolod erTi instrumentiT (TMMS - Trait Meta-

mood Scale) gazomili emociuri inteleqti aRmoCnda dadebiT


korelaciaSi davalebaze orientirebul daZlevis strategiebTan,

romelic moicavs problemis gadaWras, dagegmvas da stresuli

movlenis pozitiur gadafasebas.

kvlevam (Bastian et al, 2005) aCvena, rom emociuri inteleqtis,

rogorc unaris sakvlevi instrumentiT (MSCEIT) Sefasebul emociur

unarebsa da daZlevis adaptur strategiebs Soris kavSiri

umniSvneloa. maSin roca, emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli

niSnis sakvlevi ori sxvadasxva instrumentiT Sefasebuli emoicuri

unarebi mniSvnelovan kavSirSia daZlevis pozitiur stilTan,

kognituri unarebis da ZiriTadi pirovnuli niSnebis kontrolis

fonze.

miuxedavad am gansxvavebuli Sedegebisa, isini mainc

mniSvnelovania emociuri inteleqtis rolis SefasebisaTvis stresis

marTvisa da daZlevis procesSi. erTi mxriv, es Sedegebi ganamtkicebs

mosazrebas, rom emociebis gagebis an emociebis regulaciis

uunarobas SeuZlia gaamwvavos stresis negatiuri gavlena fizikur

janmrTeobaze, araefeqturi da potenciurad araadapturi daZlevis

strategiebis saSualebiT. meore mxriv, am kvlevebis Sedegad,

dadasturda, rom individebi, maRali emociuri da socialuri

kompetenciebiT (igulisxmeba orive tipis monacemebi _ obeqturi

testebiT da TviT-angariSis tipis kiTxvarebiT miRebuli monacemebi)

ufro metad arian CarTuli adaptur emociur regulaciaSi da

SeuZliaT stresul situaciaSi guneba-ganwyobilebis marTva.

TumcaRa, mxolod gawafuloba emociur unarebSi ar xdis

SesaZlebels ganxorcieldes problemis xangrZlivi

(gaxanrZlivebuli Sedegis mqone) gadaWris aqtiuri mcdeloba.

amgvari Sedegi damokidebulia individis mier sakuTari emociuri

resurebis gacnobierebas, TviT-darwmunebulobasa da aqtiur

gamoyenebasTan.

mkvlevrebi (Gohm et al, 2005) aRniSnaven, rom emociuri inteleqtis

maRali obieqturi qulebi (MSCEIT) winaswarmetyvelebs naklebi

cxovrebiseuli stresorebis arsebobas, magram mxolod im

SemTxvevaSi, rodesac am individebs, maRali qulebi aqvT TviT-

angariSis tipis instrumentebiT Sefasebul emociuri inteleqtis


skalebzec. individebi, romlebmac, Seafases sakuTari Tavi, rogorc

dabali emociuri unarebis mqone adamianad, avlendedn stresis

gancdis ufro Zlier tendencias, miuxedavad maTi obieqturi

emociuri unarebisa.

is, rom emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis da

rogorc unaris sazomi instrumentebi aCvenebs sxvadasxvagvar

kavSirs daZlevis strategiebTan ar aris gasakviri, radgan es ori

tipis instrumenti moicavs konstruqtis sxvadasxva komponentebs da

sustad korelirebs erTamenTTan (Livinstone & day, 2005; O`Conner & Little,

2003; Warwick & Nettlebeck, 2004). ufro metic, emociuri inteleqtis

TiToeuli komponenti daZlevis sxvadasaxva strategias ukavSirdeba.

magaliTad, emociuri sicxadis da aRdgenis skalis (TMMS) maRali

maCveneblebi winaswarmtyvelebs daZlevis pasiuri da ganridebis

strategiebis naklebad gamoyenebas da davalebaze orientirebuli

daZlevis strategiebisTvis upiratesobis miniWebas, emociuri

yuradRebis skala (romelic unikaluria am sazom instrumentSi)

ukavSirdeba pozitiur emociebze fokusirebul daZlevas, romelic

moicavs emociur TviT-gamoxatvasa da socialur mxardaWeras (Gohm &

Clore, 2002; Gohm et al., 2005;). daZlevis es paterni ZalaSia didi

xuTeulis aspeqtebis kontrolis fonzec (Gohm & Clore, 2002). am

fenomenis asaxsnelad mkvlevrebma gamoTqves Semdegi varaudi, rom

individebs, romlebsac kargad esmiT sakuTari emociebis da

romelTac SeuZliaT guneba-ganwyobilebis regulireba, aqvT

stresisgan gamojanmrTelebis swrafi unari da maTi daZlevis

mcdeloba mimarTulia problemis gamomwvev mizezebze. amis

sawinaaRmdegod, individebi, romlebic did yuradRebas aqceven

emociur mgdomareobas, mimarTaven daZlevis mcdelobas upiratesad

emociebis gamoxatvasa da regulirebaze da ara problemis

gamklavebaze. adamianTa umravlesoba stresuli movlenis

gasamklaveblad daZlevis erTze met strategias mimarTavs, Tumca

isini, rogorc wesi, mainc daZlevis tipur strategiebze miuTiTeben

xolme (Carver & Scheier, 1994; Folkman & Lazarus, 1985).


Tu SevajamebT yovelive zemoT Tqmuls, SeiZleba iTqvas, rom

kvlevebi mxars uWers Semdeg mosazrebas: „adapturi daZleva

SeiZleba konceptualizebul iyos, rogorc emociuri inteleqti

moqmedebaSi (in action) (Matthews & Zeidner, 2000, p. 460). individebs,

romelTac aqvT sakuTari da sxvisi emociebis aRqmis, gamoxatvis,

marTvis da regulaciis unari, aqvT naklebi midrekileba realur Tu

laboratorul pirobebSi daeqvemdebaron stresis gavlenas.


Tavi 2. daZlevis strategiebi

mTeli cxovrebis manZilze adamianebi eZeben mxardaWeras,

ewinaaRmdgebian cdunebebs, swavloben depresiasTan gamklavebas,

esaubrebian sakuTar Tavs, Tavs arideben mowinaaRmdegesTan

dapirispirebas. yvelaferi es SeiZleba stresis gadasalaxavad iyos

gamoyenebuli da warmoadgendes krizisis daZlevis meqanizmebs.

krizisuli situaciis daZleva moicavs pirovneba-garemos

mravalferovani urTierTobebis marTvis uamrav xerxs. aqedan

gamomdinare, daZleva ar warmoadgens homogenur cnebas. piriqiT, is

aumravi sxvadasxva terminiT ganisazRvreba. daZleva SeiZleba

ganvmartoT strategiebis, taqtikebis, pasuxebis, kogniciebis an

qcevis terminebis saSualebiT. is moicavs, rogorc aSkara da

daufarav qmedebebs, aseve Sinagan movlenebs. SesaZloa, swored am

farTo speqtrma ganapiroba is, rom ukve gasuli saukunis bolosTvis

stresisa da daZlevis procesis Sesaxeb 20000-mde statia iyo

gamoqveynebuli (Aldwin, 1999). publikaciebis am uzarmazari

raodenobidan gamomdinare, SeuZlebelia sakiTxis irgvliv arsebuli

literaturis sruli mimoxilva. Sesabamisad, naSromSi aqcenti

gakeTebulia daZlevis procesTan dakavSirebul mxolod zogierT

aspeqtze. kerZod, mokled aris aRwerili sami ZiriTadi Teoriuli da

meTodologiuri midgoma daZlevis cnebis konceptualizaciasTan

dakavSirebiT, ganxilulia daZlevis strategiebis klasifikaciebis

sxvadasxva mcdeloba da mocemulia daZlevis sakvlevi

instrumentebis mokle mimoxilva.


2.1. ZiriTadi Teoriuli da meTodologiuri midgomebi

cneba „daZleva“ (coping) sxvadasxva situaciebSi adamianis mier

ganxorcielebuli qcevis tipuri paternebis aRsawerad gamoiyeneba.

ganasxvavaveben sam ZiriTad Teoriul da meTodologiur midgomas:

1. fsiqoanalitikuri midgoma; 2. midgoma, romelic ganixilavs

daZlevas pirovnuli niSnis terminebiT; 3. daZlevis, rogorc

procesis midgoma. TiToeuli es midgoma gansxvavebulad xsnis

daZlevis cnebas.

1) fsiqoanalitikuri midgoma – zogierTi mkvlevari (N. Haan,

1977) ganixilavs daZlevas ego dinamikis terminebiT, rogorc

fsiqologiuri dacvis erT-erT saSualebas, romelic gamoiyeneba

daZabulobis reducirebisaTvis.

Tu daZlevas ganvixilavT, rogorc zogad konstruqts, romelic

moicavs egos dacvis meqnizmebs, romelTa mizans warmoadgens

gaumklavdes safrTxes, rac individis fsiqologiur mTlianobas

emuqreba, maSin am TvalsazrisiT, fsiqoanalitikuri dacvis

meqanizmebis cneba warmodgens daZlevis konstruqtis winamorbeds.

dacvis meqanizmebis am adreuli fsiqoanalitikuri Sromebidan

saTaves iRebs kvlevebi imis Sesaxeb Tu rogor rogor axdens

individi garemosTan adaptacias, am SromebSi dacvis meqanizmebi

ganixileba, rogorc SfoTvis Tavidan acilebis aracnobieri xerxi.

klasikuri ganmartebis Tanaxmad, dacvis meqanizmebi iTvleba

SfoTvis daZlevis imTaviTve araadaptaciur gzad da isini ar aris

cnobierad arCeuli. Tumca, DSM-IV-is (American Psychiatric Assosiation,

1994) Tanaxmad, ganasxvaveben dacvis meqanizmebis 7 tips, romelTa

ierarqiuli ganlageba naklebad adaptaciuridan metad adaptaciuris

mimarTulebiT xdeba. yvelaze ,,mwvavea” dacviTi disregulacia an

aSkara fsiqoturi procesebi, romlebic gulisxmobs iseT procesebs,

rogoricaa proeqcia, uaryofa da halucinacia. amis sawinaaRmdegod,

arsebobs adaptaciuri da ,,momwifebuli” dacvis meqanizmebi, iseTebi,

rogoricaa altruizmi, iumori, sublimacia.

aRsaniSnavia, rom adreuli fsiqoanalitikuri midgoma dacvis

meqnizmebis Sesaxeb fokusirebulia im rolze, romlebsac asrulebs


dacvis meqnizmebi fsiqopaTologiaSi, rogorc safTxis marTvis

damaxasiaTebel stilze. fsiqopaTologiis TiToeuli forma

dakavSirebuli iyo romelime konkretul dacvis stilTan,

magaliTad, isteriuli nevrozi ukavSirdeboda upiratesad represias,

obsesiur-kompulsuri aSliloba racionalizaciasa da uaryofas,

paranoia - proeqcias da ase Semdeg. Tumca, es Tvalsazrisi

konceptualuri idea ufroa, vidre klinikuri realoba.

krameri (2000) ganixilavs msgavsebasa da gansxvavebas dacvis

meqnizmebsa da daZlevis process Soris. dacvis meqanizmebi aris

aracnobieri, araintencionaluri, dispoziciuri, ierarqiuli da

ukavSirdeba paTologias, maSin, roca daZlevis procesi aris

cnobieri, gamoiyeneba mizanmimarTulad, determinirebulia

situaciurad, araierarqiulia da ukavSirdeba normalur

mdgomareobas. dacvis meqanizmebi, gansakuTrebiT ki klasikuri

gagebiT, aRniSnavs imTaviTve araadaptaciur da ara cnobiread

arCeul strategias. tradiciulad, dacvis meqanizmebis kvleva xdeba

interviusa da SemTxvevis Seswavlis saSualebiT. Seiqmna dacvis

meqanizmebis sakvelevi instrumentebi, romlebSic dacvis meqanizmebis

Seswavlis saSualebas warmoadgens TviT-angariSi, magram am skalebis

fsiqometruli SesaZleblobebi kiTxvis niSnis qveS dgas (Crammer,

1991). rogorc krameri (2000) aRniSnavs, aralogikuria mosTxovo

individs TviT-angariSi sakuTari aracnobieri procesebis Sesaxeb da

mkvlevarebic ufro metad, iyeneben dakvirvebis meTods da eyrdnobian

Tvisebriv kvlevebs, intervius kodirebasa da proeqciul masalas.

miuxedavad imisa, rom dacvis meqanizmebis kvleva namdvilad qmnis

safexurs tramvatuli da krizisuli situaciebis daZlevis procesis

Seswavlis sferoSi, fsiqoanalitikuri midgoma ar iTvleba

gavrcelebul midgomad daZlevis strategiebTan dakavSkrebiT,

ramdenadac am midgomis momxreebi aigeveben daZlevis qcevas daZlevis

SedegebTan.

2) pirovnuli (niSnebis) midgoma – zogierTi mkvlveari

(Billings A. G., & Moos, R. H. 1984) daZlevas pirovnuli niSnis terminebiT

ganixilavs. maTi azriT, daZleva es aris individis SedarebiT


mdgradi, mudmivi, winaswari ganwyoba upasuxos stresul movlenas

garkveuli gziT.

daZlevis stilis cneba, garkveulwilad, terminologiis

TvalsazrisiT, fsiqoanalizidan momdinareobs, magram am midgomaSi

aqcenti keTdeba imaze, Tu rogor gadaamuSavebs individi

informacias. yvelaze adreul tipologias warmodgens

represirebul-sensitiuri (repression-sensitization) tipi (Burne, D. 1964).

represirebuli tipi Tavs aridebs an gandevnis informacias, maSin

roca mgrZnobiare tipi, piriqiT, eZebs, moipovebs mas. es diqotomia

kidev iCens Tavs am ukanasneli 30 wlis manZilze:

meTvalyure/damkvirvebeli-pirdapiri (monitoring-blunting) (Miller, 1980) da

miaxleba-ganridebis (Roth & Cohen, 1986) tipi, warmoadgens swored am

diqotomiis manifestacias. ramdenadac strategiaTa stabiloba

iSviaTad dasturdeba empiriuli monacemebiT (Lazarus, 2000). am

midgomamac mkvlvarTa Soris popularoba ver moipova.

3) daZleva, rogorc procesi – am midgomis warmomadgenlebi

(Lazarus, R. S., & Folkman, S. 1984) miiCneven, rom daZleva aris dinamikuri

procesi, romlis specifikac gansazRvrulia ara mxolod situaciiT,

aramed, subieqtis garesamyarosTan Sejaxebis Sedegad warmoSobili

konfliqtis ganviTarebis stadiiT.

Teoria, romlis Tanaxmadac, daZleva warmoadgens process,

kognituri Teoriis saxeliTaa cnobili da ukavSirdeba lazarusisa

da misi kolegebis saxels. SeiZleba iTqvas, rom is warmoadgens

SedarebiT axal Teorias stresisa da daZlevis Sesaxeb arsebul

literaturaSi. am Teoriis Tanaxmad, stresi ganisazRvreba, rogorc

adamianisa da garemos urTierTqmedeba, sadac garemo adamianis mier

aRiqmeba, rogorc safrTxe, misi (adamianis) kargad yofnisaTvis (well-

being). am urTierTqmedebis CamoyalibebaSi ki centraluri adgili

uWiravs daZlevas. kognitur TeoriaSi identificrebulia ori

procesi: kognituri Sefaseba da daZleva, rogorc pirovneba-garemos

stresuli urTierTkavSiris da maTi uSualo da xangrZlivi Sedegis

kritikuli mediatori.

kognituri Sefaseba warmoadgens process, romlis

saSualebiTac individi afasebs garemos stresul movlenas.


Seesabameba Tu ara es movlena mis kargad yofnas da Tu Seesabameba:

ra gziT. ganasxvaveben kognituri Sefasebis or saxes: pirveladi da

meoradi kognituri Sefaseba. pirveladi SefasebiT individi afasebs

aris Tu ara rame safrTxeSi am konkretuli problemuri situaciis

gamo, safrTxe xom ar emuqreba mis janmrTelobasa da kargad yofnas,

magaliTad, moicavs Tu ara es Sejaxeba garemosTan potenciuri

zians an sargeblobas pasuxismgeblobebis, Rirebulebis, TviT-

Sefasebis an miznebisTvis? meoradi SefasebiT ki individi afasebs

SeuZlia Tu ara gaakeTos raime stresisagan miyenebuli zianis

Tavidan asacileblad da dasaZlevad, stresis Sedegebis

gasaumjobeseblad. anu SeiZleba iTqvas: pirveladi SefasebiT

individi svams SekiTxvas: ,,aris raime problema?,‟‟ meoradi SefasebiT

ki igi kiTxulobs: ,,Tu rame problemaa, ra SemiZlia me gavakeTo

amisaTvis?‟‟ swored am momentSi iCens Tavs daZleva, romelic

kognituri Teoriis Tanaxmad, warmoadgens individis ,,kognitur da

qceviT Zalisxmevas marTos, gaumklavdes specifikur internalur an

eqsternalur moTxovnebs (an konfliqts maT Soris), romelic

Sefasebulia, rogorc moTxovnebi, romlebic aRemateba pirovnebis

resursebs (Lazarus, 1991; Lazarus & Folkman, 1984).

am gansazRvrebaSi gamoiyofa sami mniSvenlovani momenti.

pirveli _ procesze orientacia, rac gulisxmobs, rom ganmarteba

fokusirebulia imaze, Tu ras fiqrobs da rogor iqceva individi

specifikur krizisul situaciaSi da rogor icvleba es yvelaferi,

rogorc ki situacia icvleba. daZlevis procesis es midgoma

upirispirdeba niSnebis midgomas, romelic mxedvelobaSi Rebulobs

rogor iqceva Cveulebrivad individi, da romelic aqcents

stabilobaze da ara cvlilebebaze akeTebs. meore _ daZleva

konteqstualuria, masze gavlenas axdens stresul situaciaSi

pirovnebis aqtualuri moTxovnebis da maTi marTvis resursebis

Sefaseba. xazgasma konteqstze, niSnavs, rom pirovnebisa da garemos

garkveuli cvladebi erTad qmnis, erTad ayalibebs daZlevis

mcdelobas. mesame _ ganmartebaSi imTaviTve ar aris gansazrvruli

ra warmoadgens ,,karg” an ,,cud” daZlevas, daZleva ganmartebulia,

rogorc mcdeloba, rogorc Zalisxmeva, romelsac inidvidi


mimarTavs moTxovnebis marTvisaTvis, miuxedavd imisa, aris Tu ara es

mcdeloba warmatebuli. am TavlsazrisiT daZlevis es modeli

upirispirdeba im Sexedulebas, (Ursin, 1980) romlis Tanaxmadac,

daZleva ganimarteba, rogorc instrumentuli qmedeba, romelic

akontrolebs aversiurl garemos da amdagvarad, amcirebs agznebas

(arousal). es, agreTve, upirispirdeba tradiciul ego-gsiqologiur

konceptualizacias, romelic Tvlis, rom garkevuli strategiebi

Tandayolilia da naklebad sasurvelia (Meniniger, 1963) da romelic

strategias daZlevas uwodebs da ara dacvis meqanizms, Tu is

mxolod da mxolod erT kriteriums akmayofilebs - ar amaxinjebs

realobas (Haan, N. 1977).

kognituri Teoriis Tanaxmad, daZlevas gaaCnia ori mTavari

funqcia: distresis gamomwvevi problemuri pirovneba-garemos

urTierTobis Secvla (problemaze orientirebuli daZleva) da

emociebis regulacia (emociaze orientirebuli daZleva) (Lazarus, 1984;

1991) kvlevebma (Folkman and lazarus, 1980, 1985) daadastura, rom daZleva

moicavs orive funqcias. adamianebi gamoiyeneben daZlevis orive

strategias TiTqmis yvela tipis stresul situaciaSi. problemaze-

fokusirebuli daZlevis funqcias warmoadgens raimes gakeTeba

distresis gamomwvevi problemis Sesacvlelad da xSirad gamoiyeneba

im siZnelaTa dasaZlevad, romelic pirovnebis mier fasdeba, rogorc

ufro cvalebadi. emociaze-fokusirebuli daZlevis funqcias

warmoadgens arasasiamovno emociebis regulireba da xSirad

gamoiyeneba im situaciebis dasaZlevad, romlebic pirovnebis mier

fasdeba, rogorc ucvleli.

amrigad, fsiqoanalitikuri midgoma aqcents akeTebs dacvis

meqanizmebis gamoyenebaze, pirovneuli midgoma ki – daZlevis

stabilur stilze. orive am midgomis Tanaxmad, daZleva umTavresad

pirovnuli maxasiaTeblebis funqcias warmodagens. amis

sawinaaRmdegod, daZlevis, rogorc procesis midgoma amodis

kognitur bihevioruluri modelidan da pirovnebas da garemos

ganixilavs, rogorc dinamikur, uwyvetad reciprokul

ormimarTulebian kavSirSi myof cvladebs. stresi gaigeba, rogorc

kavSiri pirovnebasa da garemos Soris, romelic fasdeba pirovnebis


mier, rogorc safrTxe, misi kargad yofnisaTvis da romelic

aRemateba pirovnebis resursebs. daZleva warmodagens transaqciul

cvlads, rac gulisxmobs imas, rom is asaxavs ara mxolod

pirovnebas, da ara mxolod garemos, aramed orives integracias

mocemul transaqciaSi.


2.2. daZlevis strategiebis klasifikaciis principebi

gansxvavebuli Teoriuli da meTodologiuri midgoma daZlevis

Sesaxeb ganapirobebs imas, rom daZlevis strategiebis erTi miRebuli

klasifikacia ar arsebobs. mkvlevarTa umravlesoba strategiebis

klasifikaciis or mTavar princips eyrdnoba. pirveli midgoma

aqcents akeTebs daZlevis fokusze: pirovnebis orientacia da

aqtivoba stresoris pasuxad. individma, SesaZloa mimarTos aqtiur

Zalisxmevas problemis gadasaWrelad (problemaze fokusirebuli

daZleva) an Tavi aaridos problemas da fokusireba moaxdinos

masTan dakavSirebuli emociebis marTvaze (emociaze fokusirebuli

daZleva). meore midgoma aqcents akeTebs problemis daZlevis

meTodze: ras aniWebs individi upiratesobas qceviT Tu kognitur

daZlevas. mkvlevarTa nawili (Holanan, Moos, and Schaefer, 1996) Seecada

am ori midgomis kombinirebiT Seeqmna daZlevis ufro integrirebuli

konceptualizacia. maT gaiTvaliswines individis orientacia

stresoris mimarT da daZlevaSi gamoyofil iqna ori sfero:

miaxloeba-Tavis arideba, garda amisa, TiToeuli es sfero daiyo

kategoriebad, romlebic Seesabameba kognitur da bihevioralur

daZlevas da Sesambamisad, gamoyofil iqna oTxi ZiriTadi kategoria:

1) kognituri miaxloeba;

2) kognituri Tavis arideba;

3) qceviTi miaxloeba;

4) qceviTi Tavis arideba.

Tumca, avtorTa sxva jgufi daZlevis strategiebis sxva

klasifikacias gvawodebs, aqcenti daZlevis meTodsa da fukusze

mainc ZalaSi rCeba. magaliTad, a. bilingsi da r. musi (1981):

1) situaciis Sefaseba _ aqtiuri kognituri daZleva;

2) situaciaSi Careva _ aqtiuri bihevioraluri daZleva;

3) problemuri situaciis acileba _ gaqceva problemuri

situaciidan.

q. parkesi (1984, 1986) gamoyofs daZlevis Semdeg strategiebs:

1. zogadi daZleva _ kognituri da qceviTi strategiebis

mravalferovani repertuari da daZlevis ori specifikuri

formas:


2. pirdapiri daZleva _ asaxavs individis pirdapir moqmedebas

Secvalos stresuli mdgomareoba da Tavi aaridos mcdar

adaptaciur kognitur darRvevas;

3. gandevna _ asaxavs situaciis ignorirebis mcdelobas,

problemaze saubrisa da fiqrisaTvis Tavis aridebas.

r. lazarusi da s. folkmani (1984) ganasxvaveben daZlevis

Semdeg xerxebs:

1) konfrontaciuli daZleva _ situaciis Secvlis agresiuli

mcdeloba, gvTavazobs riskianobisa da mtrulobis garkveul

xarisxs;

2) distancireba _ meorisagan gamocalkevebis, gamoyofis

mcdeloba da situaciis mniSvnelobis minimumamde dayvana;

3) TviT-kontroli -_ gulisxmobs grZnobebisa da moqmedebebis

regulirbis mcdelobas;

4) socialuri mxardaWeris Zieba _ infomaciuli, emociuri da

realuri mxardaWeris Ziebis mcdeloba;

5) pasuxismgeblobis miReba _ problemaSi sakuTari rolis

aRiareba da garkveuli sakiTxebis gamosworebis mcdeloba;

6) ganrideba _ gulisxmobs natvras, ocnebas, gaazrebis gareSe

axsnas da bihevioralur mcdelobas, gaeqces da Tavi aaridos

problemas;

7) problemis gadaWris dagegmva _ situaciis Secvlis winaswar

ganzraxuli, problemaze orientirebuli mcdeloba, romelic

dawyvilebulia problemis gadaWris analizur midgomasTan.

8) pozitiuri gadafaseba _ pozitiuri mniSvnelobis Seqmnis

mcdeloba, pirovnul zrdaze koncentrirebiT.

a. sTouni da j. nili (1984) gamoyofen daZlevis Semdeg

kategoriebs:

1) yuradRebis gadatana _ fiqrisa da garkveuli aqtivobebis

saSualebiT yuradRebis gadatana problemidan sxva rameze;

2) situaciis xelaxali gansazRvra _ problemis danaxva sxva

kuTxiT, raTa is ufro asatani gaxdes;


3) pirdapiri moqmedeba _ problemis gadawyvetaze fiqri,

informaciis Segroveba mis Sesaxeb da raimes aqtualurad

gakeTeba misi gadaWris mcdelobis dros;

4) kaTarzisi _ daZabulobis, SfoTvis da frustraciis

reducirebis mizniT, problemaze pasuxad emociebis

gamoxatva;

5) mimRebloba _ gulisxmobs faqtis miRebas, rom problema

ukve moxda da SeuZlebelia amasTan dakavSirebiT raimes

gakeTeba;

6) socialuri mxardaWeris Zieba _ partnioris, megobris an

kolegisagan emociuri mxardaWeris miReba;

7) relaqsacia _ raimes gakeTeba relaqsaciis mizniT;

8) religia _ sulieri mxardaWerisa da Svebis povna sakuTar

aRmsareblobaSi.

f. vitaliano (Vitaliano, P. P. 1990) gamoyofs emociaze

orientirebuli daZlevis xerxebs:

1) TviT-dadanaSauleba _ gamoixateba kritikaSi, sinanulSi,

sakuTari Tavis dadanaSaulebaSi;

2) Tavis arideba _ adamiani iqceva ise, TiTqos araferi

momxdara;

3) gaazrebis gareSe axsna _ amao imedebi, roca adamians aqvs

saswaulis imedi.

C. qarveri da misi kolegebi (1989) Tvlian, rom farTod

cnobili gansxvaveveba problemaze fokusirebul daZlevasa da

emociaze fokusirebul daZlevas Soris sakmaod sakmaod zogadi

xasiaTisaa da saWiroebs ufro diferencirebul midgomas. misi

azriT, daZlevis orive funqcia kidev unda daiyos, radgan arsebobs

emociebis regulirebisa da problemis gadaWris uamravi gza da

mklevarTa es jgufi gamoyofs daZlevis 15 strategias: 1. aqtiuri

daZleva; 2. dagegmva; 3. sxva aqtivobebis daTrgunva; 4. Sekaveba; 5.

instrumentaluri socialuri mxardaWera; 6. emociuri socialuri

mxardaWera; 7. emociebis gamoxatva da emociaze koncentrireba; 8.

bihevioraluri CaurTveloba; 9. mentaluri CaurTveloba; 10.

pozitiuri reinterpretacia da zrda; 11. uaryofa; 12. mimRebloba; 13.


religiasTan mibruneba; 14. alkoholisa da narkotikebis gamoyeneba;

15. iumori.

amrigad, daZlevis klasifikaciebis aseTi mravalferovnebidan

gamomdinare SeiZleba iTqvas, rom fsiqologiuri daZlevis tipebis

damakmayofilebeli klasifikaciis Seqmna momavlis saqmes

warmoadgens, Tumca am etapze SesaZlebelia daZlevis Semdegi

ZirTadi niSnebis gamoyofa:

1) orientacia _ daZlevis lokusi problemaze Tu sakuTar Tavze;

2) fsiqikuri sfero, sadac viTardeba daZleva _ qceva, kognicia

Tu emocia;

3) efeqturoba _ daZlevis arCeul strategias moaqvs Tu ara

sasurveli Sedegi;

4) Sedegis droSi gaxangrZliveba _ radikalurad gadaiWreba

problema Tu saWiroebs mibrunebas;

5) daZlevis maprovocirebeli situacia _ yoveldRiuri Tu

krizisuli.


2.3. daZlevis strategiebis Sefaseba

daZlevis strategiebis aseTi mravalfeovneba aZnelebs, rogorc

klasifikaciis erTiani sistemis Seqmnas, aseve, daZlevis Sefasebisa

da gazomvis procesebs, Sesabamisad, arTulebs daZlevis kvlevas.

ufro metic, arsebobs problemebi, romlebic specialur ganxilvas

saWiroeben (Schwarzer, & Schwarzer, 1996.) es problemebia: daZlevis

stabiloba, zogadoba, mimarTuleba.

1) stabiloba _ asaxavs interindividualuri msgavsebebis

paternebs. Tu daZlevas vzomavT standartuli instrumentebiT,

vgulisxmobT, rom individebi xasiaTdebian krizisis daZlevis

garkveuli upiratesi xerxiT da isini yovelTvis gamoiyeneben

strategiaTa erTsa da imave saxes. am dispoziciuri daSvebiT

garkveulwilad mcirdeba daZlevis Sefasebis sirTule, magram amiT

situaciisaTvis specifikuri daZlevis reaqciebis unikaluroba

ignorirebulia. garda amisa, aRsaniSnavia, rom individi krizisis

daZlevisas gadis garkveul stadiebs da daZlevis is strategia,

romelic adapturia pirvel stadiisTvis, SeiZleba Seusabamo

aRmoCndes meore stadiisaTvis da sruliad gamousadegari _

mesamisaTvis (Folkman, & Lazarus, 1985). ufro metic, Tu SesaZlebelia

stadiebis identificireba, Zalian mniSvnelovania daZlevis Sefaseba

TiToeul maTganze da individebis dajgufeba maT terminebSi.

2) zogadoba _ sxvadasxva situacaSi daZlevis strategiebis

mdgradoba: gamoiyeneben Tu ara individebi daZlevis erTi da igive

xerxs sxvadasxva problemis gadasaWrelad. pirovnebam SeiZleba ar

isargeblos zustad erTi da imave strategiiT, magram mas SeiZleba

axasiaTebdes Sesabamisi strategiis klasidan garkveuli qcevis

arCevis zogadi tendencia. daZlevis gazomva SeiZleba efeqturi iyos

Tu davuSvebT, rom individi garkveulwilad ganazogadebs

situaciebs da midis strategiebis SezRudul ricxvamde, romelTac

is gamoiyenebs gansxvavebul SemTxvevebSi.

3) mimarTuleba _ ramdenadac strategiebis ricxvi sakmaod

didia, maTi dajgufeba mosaxerxebelia. strategiebi SeiZleba

davajgufoT maTi miznis, mniSvnelobis da funqciuri daniSnulebis

mixedviT. empiriulad es SeiZleba ganxorcieldes faqtoruli


analiziT, magram faqtoruli gadawyveta tipurad gansxvavebulia

SerCevidan SerCevaze da stresoridan stresorze gadasvlisas.

Tumca, mkvlevarebi mainc cdiloben am totaluri reaqciebis ufro

mcire sazomebad reducirebas.

amrigad, miuxedavad imisa, rom arsebobs daZlevis cnebis

sxvadasxva Teoriuli da meTodologiuri midgoma, daZlevis

strategiebis aumravi sxvadasxva klasifikacia, da sxvadasxva

instrumenti gadauWreuli problemebi sakmaod bevria, rac arTulebs

daZlevis Sefasebisa da gazomvis process.


Tavi 3. posttravmuli stresi

3.1. klinikuri niSnebi3

DSM _IV Tanaxmad, posttravmuli stresi esaa fsiqikuri

aSliloba, romlis arsebiTi maxasiaTebelia misi winmswrebis

matravmirebeli movlenis arseboba, romelic sapasuxo reaqciis

saxiT iwvevs fsiqikuri aSlilobis simptomebis gaCenasa da

ganviTarebas.

Znelia erTmniSvnelovnad ganisazRvros, ra SeiZleba CaiTvalos

matravmirebel movlenad, radgan is, rac matravmirebelia erTi

adamianisTvis, SeiZleba ar warmoadgendes travmas meoresaTvis.

Tumca, SesaZlebelia potenciuri travmuli movlenebis gamoyofa.

DSM _IV Tanaxmad, matravmirebel movlenaTa ricxvs miekuTvneba

movlenebi, romlebic saxifaToa sicocxlisTvis da individSi iwvevs

SiSis, saSinelebis da umweobis gancdas (an araorganizebul da

nervul qcevas, gaRizianebadobas bavSvebSi). pirovneba SeiZleba

uSualod TviTon aRmoCndes aseTi movlenebis monawile an gaxdes

mowme sxva adamianis travmirebis, SeiZleba Seityos axlobeli

adamianis an ojaxis wevris moulodneli sikvdilis an zianis

Sesaxeb. am movlenaTagan nebismierma SeiZleba gamoiwvios fsiqikuri

aSlilobis garkveuli simtomebi da aSlilobis simwvave ar aris

damokidebuli imaze, TviTon iyo Tu ara individi travmis uaSualo

monawile.

simptomebi, romlebic matravmirebel movlenaze pasuxad

SeiZleba gaCndes, aris: travmuli movlenebis mudmivi ganmeorebiTi

gancda; ganrideba da emociuri “gaSeSeba”, damunjeba; mudmivi

gaRizianebadoba da maRali agznebadoba. travmuli situaciis

daZlevis garkveul etapze es simptomebi Zalian bunebrivia da

uCveulo garemo pirobebze individis bunebriv reaqcias warmoadgens.

drois gasvlasTan erTad, individebi gansxvavebulad axerxeben am

reaqciebisgan Tavis daRwevas. Tumca, zogierT individs daZlevis

mwiri resursi aqvs da ver axerxebs travmul situaciasTan

3 qveTavi momzadebulia DSM-IV –is mixedviT


gamklavebas, ris Sedegadac yalibdeba posttravmuli stresuli

aSliloba (PTSD).

matravmirebeli movlenebi, romelTa uSualo monawile

SeiZleba iyos individi, Semdegia (Tumca, es ar aris am movlenaTa

sruli CamonaTvali): Oomi, Zaladoba (seqsualuri Zaladoba,

fizikuri Zaladoba), Zarcva, tyveoba, gataceba, mZevlad ayvana, wameba,

teroristuli aqti, samxedro tyveoba an sakoncentracio banakSi

yofna, bunebrivi da xelovnuri kataklizmebi, avto da

aviakatasrofebi an sasikvdilo daavadebis diagnozi. bavSvebis

SemTxveaSi matravmirebel seqsualur Zaladobad iTvleba

gamocdileba, romelic ar moicavs realur Zaladobas an zianis

miyenebas, magram bavSvis ganviTarebis donisaTvis Seusabamoa.

matravmirebeli movlenebi, romelTa mowmec SeiZleba iyos

individi (Tumca, es ar aris am movlenaTa sruli CamonaTvali), aris:

sxva adamianis sikvdili an dazianeba, romelic SeiZleba gamowveuli

iyos ZaladobiT, omiT, avtokatasrtofiT, moulodneli bunebrivi

kataklizmebiT, es SeiZleba iyos axlobeli adamianis an ojaxis

wevris moulodneli sikvdilis an sasikvdilo daavadebis diagnozis

Sesaxeb informacia. aSliloba gansakuTrebiT mwvavea im SemTxvevaSi,

rodesac zianis mimyeneblad gvevlineba sxva adamiani (wameba,

gaupatiureba), daavadebis albaToba izrdeba stresoris intensivobis

da fizikuri alabTobis zrdis Sesabamisad.

DSM – IV Tanaxmad, posttravmuli stresuli aSlilobis

simptomTa marvalferovneba sam did jgufad erTiandeba:

1. travmuli movlenebis mudmivi ganmeorebiTi gancda –

travmuli movlenebi SeiZleba sxvadasxvagvarad ganicdebodes.

individs TiTqos sul TavSi utrialebs is movlenebi, romlebsac

Seeswro. es ,,daupatiJebeli”, arasasurveli da uneblie azrebi,

fiqrebi, warmodgenebi da gancdebia, isini gamaRizianebeli da

arasasiamovnoa, maTi marTva da maTgan gaTavisufleba sakmaod

rTulia. travmul movlenebTan dakavSirebuli amgvari azrebi,

warmodgenebi da gancdebi udroo dros aRmocendeba xolme, dRis an

Ramis nebismier dros da nebismier adgilas – skolaSi, gakveTilze,

universitetSi leqciaze yofnis dros, saxlSi, ezoSi da megobrebTa


wreSi, diliT, SuadRiT da RamiT Zilis win da gansakuTrebiT maSin

iCens xolme Tavs, rodesac individi pasiur mdgomareobaSi imyofeba.

aRsaniSnavia, rom amgvari ganmeorebadi gancdebi SeiZleba gamoiwvios

nebismierma raimem, rac travmul movlenasTan aris raRacnariad

dakavSirebuli da am movlenas axsenebs individs. eseT mimaniSnebels

(reminder) SeiZleba warmoadgendes movlenebi, romlebic trigerebis

rols asruleben, magaliTad, simboluri kavSirebi matravmirebel

movlenasTan, rogoricaa travmis wlisTavi, omis msxverplisTvis

jariskacis danaxva da a.S. individs aqvs gancda, TiTqos es movlena

kvlav da kvlav meordeba.

travmis ganmeorebiT gancdas SeiZleba adgili hqondes Ramis

koSmarebis saxiT, sadac matravmirebeli movlena isev da isev

meordeba an saxecvlili formiT iCens Tavs.

matravmirebeli movlena da masTan dakavSirebuli gancdebi

individisgan mis gadamuSavebas moiTxovs. Tavs aCvenebs, TiTqos is

axlaxans moxda. SeiZleba travmis ganmeorebiTi gancda vlindebodes

disociaciuri “gamonaTebebis“ saxiT, romelic ramdenime wamidan

ramdenime saaTamde an Zalian iSviaTad ramdenime dRemdec ki

grZeldeba. aseT dros travmuli movlena TiTqos cocxldeba da

indvidi ise iqceva, TiTqos im wuTas isev ganicdis am movlenas.

matravmirebeli scenebis uneblie gacocoxleba fsiqologiur

literaturaSi cnobilia, rogorc „warsuli mogonebebis

gamonaTebis“ flashbackebs –is saxelwodebiT (kinos terminia da

mimdinare moqmedebaSi mokle retrospeqtuli kadrebis CarTvas

aRniSnavs). es wuTieri ,,gamonaTebebi“ SeiZleba Zalian xanmokle

iyos, magram ukavSirdeba xangrZliv distress da momatebul

agznebadobas.

individs aqvs gancda, rom travmatuli movlena isev meordeba.

es xSirad raime travmatul „trigerze“ reaqcias warmoadgens.

SesaZloa raime SemTxveviTma stimulma travmasTan msgavseba naxos da

kvlav aRZras masTan dakavSirebuli avtomaturi reaqciebi. xSirad

Znelia ganisazRvros, ra warmoadgens am maprovocirebel mizezs da,

Sesabamisad, flashbackebs-is marTvac Zneli xdeba xolme. amitom Zalian

mniSvnelovania maprovocirebel mizezTa identificireba.


2) ganrideba da emociuri “gaSeSeba” damunjeba - individi

cnobierad Tu aracnobierad SeiZleba Tavs aridebdes nebismier

stimuls, romelic matravmirebel movlenasTanaa dakavSirebuli. es

stimuli SeiZleba iyos matravmirebeli movlenis Sesaxeb saubari an

fiqri. SeiZleba individi gaurobdes gancdebs, romlebic am

movlenebTanaa dakavSirebuli da gaurbodes nebismier rames, rac mas

matravmirebel movlenas axsenebs (iqneba es adamiani, adgili Tu

nivTi). SeiZleba adgili hqondes matravmirebeli movlenis

mniSvnelovani momentebis da detalebis mexsierebidan gandevnas,

daviwyebas da amnezias.

travmaze sapasuxod, xSirad aqvs adgili e.w. emociur

,,damunjebas, gaSeSebas,” rac gancdebis minimumamde dayvanas

gulisxmobs, individi TiTqos ugrZnobi xdeba, gancdis unars kargavs

da grZnobebi „uClungdeba“.

Tavis aridebis amgvarma reaqciebma SesaZloa, individi

sruliad gariyos garSemomyofebisagan da gamoiwvios interesis

dakargva sayvareli saqmianobebis mimarT, romlebic matravmirebeli

movlenis gadatanamde siamovnebas aniWebda mas. individs aqvs

gaurkvevlobis, ganusazRvrelobis da uimedobis gancda momavalTan

dakavSirebiT (magaliTad, uimedod uyurebs sakuTar momaval

karieras, ojaxis Seqmnasa da normalur cxovrebasTan dakavSirebiT.

3. gaRizianebadoba da momatebuli agznebadoba - simptomebi,

romlebic travmamde ar axasiTebda individs. individis sxeuli

isea ”momarTuli”, TiTqos safrTxe kvlav arsebobs, TiTqos sul

„mzadyofnaSia“, advilad krTeba an Sexteba, agznebulia da advilad

feTqdeba, uWirs CaZineba an aqvs Zilis problemebi (magaliTad,

matravmirebel movlenasTan dakavSirebuli Ramis koSmarebis gamo) da

aqvs yuradRebis koncentraciasTan dakavSirebuli problemebi.


3.2 posttravmuli stresis Tanmxlebi movlenebi

posttravmuli aSlilobebis mqone individebs xSirad aqvT

danaSaulis gancda, romelic dakavSirebulia faqtTan, rom TviTon

gadarCnen, misi axloblebi an sxva adamianebi ki daiRupnen.

ganridebis paternebma SeiZleba gamoiwvios problemebi

urTierTobebSi, ojaxuri konfliqtebi, samsaxuris dakargva. uneblie

da gaukontrolebelma smeniTma halucinaciebma da akviatebulma

ideebma SeiZleba mwvave da qronikuli forma miiRos.

posttravmul stresul aSlilobas axasiaTebs simptomebis

Semdegi konstelacia:

afeqturi aSliloba, TviT-damangreveli da impulsuri qceva;

disociaciuri simptomebi;

somaturi Civilebi;

araefeqturobis, sircxvilis, uimedobis da umweobis gancda,

Rirebulebebis gadafaseba, mtruloba;

socialuri gariyulobis gancda;

3.3. posttravmuli stresuli aSliloba da daZlevis

strategiebi

aRsaniSnavia, rom daZlevis strategiebsa da posttravmul

stresul aSlilobas Soris kavSiris Sesaxeb literatura sakmaod

vrcelia. mravalferovania literatura imis da mixedviT, Tu ra aris

posttravmuli stresis gamomwvevi mizezi - rogori tipis stresuli

situacia. xSirad posttravmuli stresi ganixileba, rogorc Sedegi,

gamosavali (outcome), romelic daZlevis strategiebis efeqturobis

SefasebisTvis gamoiyeneba. kvlevaTa am mravalferovnebisTvis

saerToa zogadi tendencia: individebs, romlebic matravmirebel

movlenasTan gasamklaveblad mimarTaven daZlevis efeqtur

strategias, naklebad emuqrebaT posttravmuli stresuli aSlilobis

riski, da es Sedegebi meordeba sruliad gansxvavebuli

SerCvebisTvis. magaliTad, omis veteranTa SerCevaze Catarebuli erT-

erTi kvleva (kvlevaTa raodenoba omis veteranTa posttravmuli

stresuli aSlilobebis Sesaxeb sakmaod didia) mowmobs, rom


veteranebi, romelTac posttravmuli stresuli aSliloba hqondaT,

ufro metad gamoiyenebdnen daZlevis araadaptur strategiebs, vidre

sakontrolo jgufis monawileebi (Biro, Novovi & Gavrilov.,

1997). sxva

kvlevam aCvena, rom qronikuli daavadebis mqone asakovani adamianebi,

romlebic maRali posttravmuli stresuli aSlilobis risk jgufs

miekuTvnebian, ZiriTadad gamoiyeneben qceviTi CaurTvelobisa da

ganridebis strategiebs (Ticehurst, Webster, Carr, & Lewin. 1996). kvlevebi

mowmobs, rom daZleva individualuri gansxvavebebis potenciur

wyaros warmoadgens neiroendokrinuli stresuli reaqciebisaTvis da

Sesabamisad, fsiqikuri janmrTelobis gamosavlisaTvis (outcome) (Olff,

Langeland & Berthold, 2005). posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis

igive Sedegebi dasturdeba bavSvebis SemTxvevaSic, magaliTad, quCis

bavSvebze Catarebuli erT-erTi kvleva mowmobs, rom daZleva

asrulebs mediatoris rols Zaladobas da posttravmul stresul

aSlilobas Soris (Dempsey, Overstreet, & Moely, 2000). sxva SerCevaze

miRebuli monacemebic (Sprang & LaJoie, 2009) mowmobs, rom daZleva

mniSvnelovan mediatorul rols asrulebs travmis siZlieres

(exposure) da gamosavals – posttravmul stresul aSlilobas Soris.

posttravmul stresul aSlilobasa daZlevis strategiebis Sesaxeb

kvlevebis citireba SesaZlebelia Zalian vrceli iyos, magram am

kvlevebisTvis saerToa is, rom daZlevis romel klasifikaciasac ar

unda iyenebdes mkvlevari, individebisaTvis daZleva asrulebs

mediatoris rols travmul movlenasa da posttravmuli stresul

aSlilobas Soris.


3.4 posttravmuli stresuli aSliloba da emociuri

inteleqti

dResdeobiT emociuri inteleqtis Sesaxeb arsebul

literaturaSi moiZebneba, mxolod erTaderTi gamoqyvenebuli kvleva

(C. Stough et al. (eds.) 2009) posttravmul stresul aSlilobasTan

kavSiris Sesaxeb. kvlevaSi (Hunt, N. & Evans, D. 2004) monawileobda

universitetis 414 studenti. emociuri inteleqtis sakvlevad

gamoyenebula notingemis emociuri inteleqtis sakvlevi skala,

romelic zomavs emociuri inteleqtis saerTo maCvenebels, magram

calkeuli kompenentebis gamoyofis da Sefasebis saSualebas ar

iZleva.

monawileebis SerCevis kriteriums warmoadgenda travmuli

gamocdilebis arseboba. 414-dan 298 monawilem aRniSna, rom bolo

erTi kviris ganmavlobaSi maT cxovrebaSi adgili hqonda ama Tu im

stresul movlenas.

aRniSnuli kvlevis Sedegebis Tanaxmad, emociuri inteleqti

warmoadgens sando prediqtors posttravmuli stresuli

aSlilobisaTvis sxva cvladebis kontrolis fonze. Tumca, unda

aRiniSnos isic, rom sakvlevi instrumentis Taviseburebebidan

gamomdinare, kvlevaSi ar aris naCvenebi, emociuri inteleqtis romel

komponents rogori wvlili Seaqvs posttravmuli stresis

simptomebis CamoyalibebaSiAda ganviTarebaSi.


Tavi 4. kvlevis sakiTxis gansazRvra

amrigad, literaturis mimoxilvaSi mokled ganvixileT is

ZiriTadi literatura, romelic Cveni kvlevis miznis safuZvels

qmnida, da ganvsazRvreT is ZiriTadi cvladebi, romelTac kvleva

Seexeba: emociuri inteleqti, posttravmuli stresuli aSliloba,

stresis daZlevis strategiebi, stresuli situaciis specifika da

Taviseburebebi.

sakiTxis dayenebisas aucileblad aRiniSnos saqarTveloSi

emociuri inteleqtis kvlevasTan dakavSirebiT arsebuli viTareba:

ar arsebobs qarTul populaciaze standartizebuli fenomenis

sakvlevi instrumenti, romlis fsiqometruli maxasiaTeblebi

dadgenilia, ar aris Catarebuli arc erTi kvleva emociur

inteleqtTan dakavSirebiT, unda aRiniSnos, isic, rom saqarTveloSi

bevria im adamianTa raodenoba, romelic saWiroebs posttravmul

stresTan gamkvlavebas. Sesabamisad, kvlevis mizani Semdegnairad

CamovayalibeT: (1) emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis,

sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul populaciaze da (2)

emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebs, stresuli situaciis

maxasiaTeblebs da posttravmuli stresis simptomebs Soris

urTierTmimarTebis dadgena da emociuri inteleqtis rolis,

funqciis gansazRvra posttravmuli stresis daZlevisas da daZlevis

optimaluri strategiis arCevaSi (2008 wlis agvistos ruseT-

saqarTvelos konfliqtis Sedegad iZulebiT adgilnacvali pirebis,

rogorc potenciurad travmuli gamocdilebis mqone pirTa jgufis

magaliTze).

kvlevis miznidan gamomdinare samuSao hipoTeza Semdegnairad

SeiZleba CamovayaliboT:

Tu emociuri inteleqti da stresis daZlevis strategiebi

erTmaneTTan kavSirSia, maSin gansxvavebuli emociuri inteleqtis

mqone individebs posttravmuli stresuli aSlilobis gansxvavebuli

xarisxi unda hqondeT.


kvlevis konkretuli qvehipoTezebi Semdegia:

(1) Tu emociur inteleqtsa da posttravmuli stresis maCveneblebs

Soris arsebobs kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone

adamianebs naklebi posttravmuli simptomatika unda hqondeT.

(2) emociur inteleqtsa da daZlevis strategiebs Soris Tu arsebobs

kavSiri, maSin maRali emociuri inteleqtis mqone individebi

upiratesobas unda aniWebdnen daZlevis pozitiur strategiebs.

(3) Tu daZlevis strategiebsa da posttravmuli stresi simptomebs

Soris arsebobs kavSiri, maSin individebs, romlebic upiratesobas

aniWeben daZlevis pozitiur strategiebs posttravmuli stresis

naklebi simptomebi unda hqondeT.

(4) gadatanili travmis Taviseburebebis da posttravmuli stresis

simptomebis simwvaves Soris Tu arsebobs kavSiri, maSin: (a) rac

ufro didi xnis ganmavlobaSi (travmis siZliere - exposure) iyo

individi saomari moqmedebis zonaSi, miT mwvave unda iyos

posttravmuli stresi da (b) individebs, romelTac daeRupaT

ojaxis wevri (travmis specifika), posttravmuli stresi ufro

mwvaved unda hqondeT gamoxatuli.

winamdebare kvlevis miznidan da Sesamowmebeli hipoTezebidan

gamomdinare, dasaxul iqna Semdegi amocanebi:

1. mizani: emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis

sakvlevi instrumentis adaptacia qarTul populaciaze.

Sesabamisi amocanebi:

instrumentis Targmna

Targmanis gadamowmeba sapirispiro Targmanis saSualebiT

eqspertebis mier Sinaarsis validobis Sefaseba;

kiTxvaris pilotaJi

redaqtireba;

kiTxvaris restandartizacia;

kiTxvaris fsiqometruli maxasiaTeblebis dadgena.

2. mizani: emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebs, stresuli

situaciis maxasiaTeblebs da posttravmuli stresis simptomebs

Soris kavSiris dadgena. Sesabamisi amocanebi:


emociuri inteleqtis saerTo maCveneblis, ZiriTadi

faqtorebisa da skalebis maCvneblebis gansazRvra;

posttravmuli stresuli situaciis maxasiaTeblebis

gamoyofa;

daZlevis, rogorc TiToeuli strategiisaTvis, aseve,

pozituroba/negatiurobis mixedviT dajgufebuli

strategiebis maCveneblebis dadgena;

posttravmuli stresis simptomTa calkeuli jgufebis

maCveneblebis gansazRvra;

emociuri intleqtis, daZlevis strategiebis, travmis

specifikurobisa da intensivobis kavSiris dadgena

posttravmuli stresis maCveneblebTan.


Tavi 5. kvlevis meTodi

sadisertacio kvleva ori nawilisgan Sedgeba:

I nawili - emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis, sakvlevi

kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze

II nawili - emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebisa da

posttravmuli stresuli aSlilobebis urTierTmimarTebis kvleva

iZulebiT adgilnacvali pirebis magaliTze.


sakvlevi kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze

kiTxvaris adaptaciis procesi ramdenime etapisgan Sedgeboda.

testis saerTaSoriso rekomendaciis (guideline) Tanaxmad (Hambleton,

2001), kiTxvaris adaptaciis pirvel etapze emociuri inteleqtis,

rogorc pirovnuli niSnis, sakvlevi kiTxvari (TEIQue v.1.5)

inglisuridan iTargmna da Seiqmna kiTxvaris qarTulenovani versia.

adaptaciis Semdegi etapebi moicavda kiTxvaris administrirebas,

miRebuli Sedegebis damuSavebasa da analizs. ganvixiloT TiToeuli

etapi detalurad:

(1) pirvel etapze kiTxvaris qarTuli versiis Sesaqmnelad

momzadda sami urTierTdamoukidebeli Targmani. kiTxvari iTargmna

eqspertebis mier. damoukidebeli Targmanebis Sejerebisa da

TiToeuli Targmnili debulebis Sedarebis Sedegad Seiqmna

kiTxvaris pirveli qarTuli versia.

(2) pirveli qarTuli versiis Sesabamisoba originalur

versiasTan gadamowmda avtoris - k. v. petridesis mier, uku Targmanis

saSualebiT. avtoris SeniSvnebis Semdeg kiTxvaris 17 debuleba

Seicvala.

(3) piloturi kvlevis dawyebamde Sinaarsobrivi validobis

Sesamowmeblad, kiTxvaris 153 debuleba Sefasda 7 eqspertis

(fsiqologebis an fsiqologiis mimarTulebis profesor-

maswavlebelTa) mier. eqspertebi debulebebis afasebnen 3 balian


likertis tipis skalaze ramdenad Seesabameboda kiTxvaris ama Tu

im skalas. debulebebi, romlebic eqspertebis Sefasebis didi

gafantulobiT gamoirCeoda, kidev erTxel gadamuSavda. Semdeg etapi

iTvaliswinebda kiTxvaris restandartizacias qarTul populaciaze

Sesabamisi fsiqometruli maCveneblebis dadgeniT.

(4) piloturi kvlevis (111 monawile) Sedegad kiTxvaris 47

debuleba, romelic mniSvnelovnad amcirebda sandoobis dones,

Seicvala da gadamuSavda.

(5) Semdeg etaptze Catarda ganmeorebiTi piloturi kvleva,

romelSic ukve monawileobas iRebda 115 monawile. 17 debulebis

modificirebis Sedegad SemuSavda kiTxvaris saboloo versia.

(6) enobrivi gamarTulobis uzrunvelsayofad kiTxvaris

saboloo versia Seaswora qarTuli enis filologma.

kvlevis monawileebi

kiTxvaris restandartizaciis procesSi monawileoba miiRo 922

individma.

SerCevis aRwera:

kvlevis monawileTa sqesi – kvlevaSi monawileobda 267

(28.95%) mamrobiTi da 655 (71.05%) mdedrobiTi sqesis

warmomadgeneli;

asaki - kvlevis monawileTa asaki varirebda 19-dan 70wlamde

(M=25.22, St=11.47)4

ganaTleba - monawileTa umravlesobas (70.6%) studentebi

warmoadgendnen, Tumca maT Soris iyvnen, rogorc dawyebiTi

ganaTlebis mqone pirebi (2%,), aseve, saSualo ganaTlebis

(9.3%), arasruli saSualo (0.9%) da umaRlesi ganaTlebis

mqone pirebi (17.2%).

(1) 4 asakis cvladis sixSireTa ganawileba ar Seesabameba normaluri ganawilebis

models. Sesabamisad, rodesac ganawileba normaluri araa, standartuli

gadaxris mniSvneloba SeiZleba saSualo ariTmetikulze maRalic ki iyos. Cveni

ganawilebis SemTxvevaSi asaki Min=17, Max=70.


ojaxuri mdgomareoba – monawileTa umravlesoba (75.8%)

dasaojaxebelia, 18.4% - daojaxebuli, 2.5% - ganqorwinebuli,

1.4% - qvrivi, 1.9% - ucnobia.

dasaqmebis sfero – kvlevis monawileTa 9.4% dasaqmebulia

kerZo organizaciaSi, 2.5% - saxelmwifo seqtorSi, 0.2% -

jarSi, 1.0% - akademiur sferoSi, 1.1% - TviTdasaqmebulia,

19.6% - umuSevaria, xolo 61.1% - studenti da amavdroulad

umuSevaria, 5.1% ucnobia.

sacxovrebeli adgili – monawileTa 50% aris didi qalaqis

macxovrebeli, 19.3% patara qalaqis, xolo 28.5% aris soflis

macxovrebeli, 2.2% - ucnobia.

procedura

kiTxvaris saboloo versiis miRebis Semdeg kiTxvaris SevsebaSi

monawileoba miiRo 922-ma monawilem. kiTxvaris administrireba

ZiriTadad, xdeboda jgufSi, iSviaTad, individualuradac. jgufSi

administrirebisas cdis monawileebi kiTxvaris pasuxebis furcels

avsebdnen standartuli zepiri instruqciis Semdeg, romelSic

miwodebuli iyo mokle informacia kvlevis miznisa da kiTxvaris

Sesaxeb da miTiTebebi kiTxvaris SevsebasTan dakavSirebiT. kiTxvaris

Sevsebis instruqcia, aseve, mocemuli iyo kiTxvaris dasawyisSic.

kvlevis instrumenti

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis, sakvlevi

kiTxvaris avtoria konstantine petridesi (K.V. Petrides, University Collage

of London). kiTxvari Seqmnilia inglisur enaze da warmoadgens 153

debulebiani TviT-angariSis tipis kiTxvars, romelic moicavs 15

skalas, romlebic oTx ZiriTad faqtorad erTiandeba. es

ukanasknelni ki sabolood qmnis emociuri inteleqtis erTian

konstruqts, mis erTian maCvenebels.

kiTxvari moicavs Semdeg skalebs:


emociebis gamoxatva _individebs am skalaze maRali qulebiT,

aqvT sakuTari emociebis sityvebiT zustad da araorazrovnad

gadmocemis unari. dabali qulebi am skalaze miuTiTebs imaze, rom

aseT individebs aqvT sirTuleebi urTierTobebSi, rodesac saqme

emociebTan dakavSirebuli informaciis gadacemas exeba, iseT

situaciebSic ki, rodesac es aucilebelia. aseTi individebisaTvis

Znelia sxva adamianebs gaagebinon, rogor grZnoben Tavs. emociebis

gamoxatvis uunarobam SeiZleba sxva ufro generalizebul

problemebamde migviyvanos, magaliTad, dabal TviT-

darwmunebulobasa da dabal socialur asertulobasTan.

empaTia – emociuri inteleqtis es skala zomavs empaTiis

„mxedvelobaSi miReba/gaTvaliswinebis“ aspeqtebs - unars, dainaxo

samyaro sxvisi TvaliT. sxva sityvebiT rom vTqvaT, SeuZlia Tu ara

individs gaigos sxva adamianis moTxovnilebebi da saWiroebebi. am

skalaze maRali qulebis mqone individebs aqvT saubrisa da

dialogis warmarTvis kargi unari, radgan isini iTvaliswineben im

adamianTa Sexedulebebs, visTanac saubroben. maT SeuZliaT sxva

adamianis emociebis gancda, sxvis adgilas sakuTari Tavis

warmodgena (“sxvis tyavSi SeZvroma”) da sxvisi Sexedulebebis

pativiscema. dabali qulebis mqone adamianebisTvis problemuria sxva

adamianTa Sexedulebebis gaziareba, sxvis adgilas sakuTari Tavis

warmodgena, maT yovelTvis sakuTari kategoriuli Sexedulebebi

aqvT da „me“–ze centirirebulic ki sCanan sxva adamianebis TvalSi.

motivacia – individebs, romelTac aqvT am skalaze maRali

qulebi, marTavT maRali donis samuSaos Sesrulebis survili. maTi

qcevis mTavari determinanti aris miRwevis maRali moTxovnileba.

aseT individebs ar esaWiroebaT garegani (eqsternaluri) jildo

Sesrulebuli saqmisaTvis, radgan maT miRwevis maRali motivacia

aqvT da Sinaganad arian motivirebulni. dabali qulebis mqone

individebs sWirdebaT garemodan bevri gamxneveba, biZgi da waqezeba

raimes gasakeTeblad. maT sWirdebaT mudmivi dajildoveba, rom

gaagrZelon raimes keTeba. isini advilad aneben saqmes Tavs patara

winaaRdegobis Sexvedrisas. maTTvis niSandoblivia mondomebis da

daJinebulobis dabali done.


emociebis regulacia - es skala zomavs individis mier

sakuTari grZnobebisa da emociuri mdgomareobis kontrolis unars

da am kontrolis xangrZlivobas: xanmokle, saSualo Tu xangrZlivi.

maRali qulebis mqone individebi akontroleben emociebs da

SeuZliaT Secvalon sakuTari arasasiamovno ganwyoba sasiamovno

guneba-ganwyobilebiT an gaixangrZlivon sasiamovno ganwyobileba

sakuTari insaitebisa da Zalisxmevis Sedegad. isini emociurad

stabiluri individebi arian, advilad SeuZliaT uaryofiTi emociuri

Sinaarsis mqone movlenebTan da garkveul winaaRmdegobebTan

Sejaxebis Semdeg sakuTari Tavis xelSi ayvana. dabali qulebis mqone

individebs xSirad aqvT “emociuri Setevebi” da SfoTvis da

depresiis sakmaod xagrZlivi periodebi. maTTvis Zalian Znelia

sakuTar grZnobebis marTva, isini xSirad arian gaRizianebulebi da

maTi emociuri mdgomareoba arastabiluria.

bednierebis skala - skala asaxavs individis emociur

mdgomareobas, romelic upiratesad mimarTulia awmyoze (cxovrebiT

kmayofileba) da ara warsulze an momavalze (optimizmi). maRali

qulebis mqone individebi arian bednierebi, xalisianebi da kargad

grZnoben Tavs (well_being). dabali qulebis mqone adamianebi xSirad

arian mowyenilebi, zogadad negatiurad arian ganwyobilni da aqvT

tendencia, rom iyvenen amJamindeli cxovrebiT mudmivad

imedgacrulebulni. TviT-Sefasebisa da optimizmis skalasTan erTad.

es skala qmnis individis “amJamindel” zogad fsiqologiur

mdgomareobas.

socialuri cnobiereba - am skalaze maRali qulebis mqone

individebs aqvT kargi socialuri unarebi, arian socialuri

stimulebis mimarT sensitiurebi, aqvT socialur garemosTan

adaptaciis da socialuri stimulebis aRqmis maRali unari. isini

Zalin warmatebulebi arian molaparakebebis warmoebisas, arian kargi

Suamavlebi da SeuZliaT sxvebze gavlenis moxdena. garda amisa, maT

SeuZliaT im „manerebis“ da xerxebis kontroli, romliTac isini

sxvadasxva emociebs gamoxataven, rac maT mravalferovan socialur

konteqstSi (magaliTad, wveulebebze da Sexvedrebze) warmatebis

aZlevT. am skalaze dabali qulebis mqone individebs aqvT


SezRuduli socialuri unarebi da xSirad grZnoben SfoTvas ucxo

garemoSi, radgan ar ician, rogor unda moiqcnen. maT uWirT

sakuTari Tavis warmoCena da nacnobebis Zalian viwro wre hyavT.

isini cnobilni arian maTi SezRuduli interpersonaluri unarebiT.

impulsuroba - am skalis saSualebiT izomeba arafunqciuri/

arajanmrTeli impulsuroba da ara funqciuri/janmrTeli

spontanuroba. dabali impulsuroba gulisxmobs fiqrs da gansjas

moqmedebis dawyebamde da pasuxis gacemamde, sapasuxo reaqciis

ganxorcielebamde. maRali qulebis mqone individebi bevrjer awonian

informacias, sanam gadawyvetilebas miiReben. dabali qulebis mqone

individebs axasiaTebT impulsurobisa da mouTmenlobisken

midrekileba da sakuTari guliswadilis ayolis tendencia. bavSvebis

msgavsad isini iswrafvian survilebis dauyovnebeli

dakmayofilebisaken da ar aqvT TviTkontrolis maRali unari. isini

xSirad dafiqrebis gareSe saubroben, iReben gadawyvetilebebs da

xSirad icvlian azrs.

emociebis aRqma - es skala zomavs, rogorc sakuTari

emociebis, aseve, sxva adamianis emociebis aRqmis unars. maRali

qulebis mqone individebma kargad ician, ras grZnoben TviTon da

aseve, aqvT sxvisi emociuri gamometyvelebis interpretaciis kargi

unari. amis sawinaaRmdegod, dabali qulebis mqone individebi xSirad

„dabneulebi“ arian, im TvalsazrisiT, rom ar ician ras ganicdian

TviTon da yuradRebas ar aqceven sxva adamianebidan wamosul

emociur signalebs.

TviT-Sefaseba - skala zomavs adamianis zogad TviT-Sefasebas.

maRali qulebis mqone individebs sakuTari Tavis da miRwevebis

Sesaxeb dadebiTi Sexedulebebi aqvT. isini pozitiuri, sando da

cxovrebis sxvadasxva aspeqtiT kmayofili adamianebi arian. dabali

qulebis mqone individebi dabali TviT-pativiscemiT gamoirCevian da

ar aqvT sakuTar Tavis maRali Sefaseba.

asertuloba - individebi maRali qulebiT am skalaze arian

pirdapirebi da sakuTar TavSi darwmunebulebi. maT ician, rogor

iTxovon raime, rogor uTxran vinmes da TviTonac rogor miiRon


komplimenti. ician, rogor daupirispirdnen sxvebs, rodesac es

saWiroa. maT aqvT liderisTvis damaxasaiTebeli Tvisebebi da

SueZliaT sakuTari uflebebis da Sexedulebebis dacva. dabali

qulebis mqone individebs ki CveviaT ukan daxeva maSinac ki, rodesac

ician, rom marTlebi arian da uWirT ,,ara”-s Tqma maSinac, ki

rodesac grZnoben, rom ase unda moiqcnen. yovelive amis Sedegad, ki

isini iReben maTTvis arasasurvel Sedegs. umetes SemTxvevaSi, isini

amjobineben iyvnen raime jgufis nawili da ara jgufis lideri.

emociebis marTva - skala zomavs individis mier sakuTari

unaris Sefasebas, ramdenad SeuZlia sxva adamianTa emociur

mdgomareobaze gavlenis moxdena. maRali qulebis mqone individebs

SeuZliaT sxva adamianTa gancdebze gavlenis moxdena (mag:

damSvideba, gamxiaruleba, motivireba). aseTma adamianebma ician,

rogor agrZnobinon sxvebs Tavi ukeT, rodesac isini amas saWiroeben.

dabali qulebis mqone individebs ar SeuZliaT arc adamianebis

emociebze gavlenis moxdena, arc am emociebis marTva. isini Zalian

„gadatvirTulebi“ arian xolme, rodesac uwevT sxva adamianebis

emociur SetevebTan gamklaveba da didad ar siamovnebT

socializacia da socialuri urTierTobebi.

optimizmi - bednierebis skalis msgavsad, es skala

ukavSirdeba kargad yofnas da „momavlis ganWvretis“ unars. maRali

qulebis mqone individebi yvelafers naTeli mxridan uyureben da

yvelafers elodebian, rom pozitiuri moxdeba maT cxovrebaSi.

dabali qulebis mqone individebi pesimistebi arian da uaryofiTi

mxridan xedaven movlenebs, maT naklebad SeswevT axali

SesaZlebelobis danaxvis unari da ar uyvarT riskis gaweva.

bednierebis da TviT pativiscemis skalasTan erTad, es skala asaxavs

amJamindel zogad fsiqologiur mdgomareobas.

urTierTobebi (naTesavebTan da axloblebTan) - skala

ukavSirdeba socialur urTierTobebs axlo megobrebTan,

naTesavebTan da ojaxis wevrebTan, mWidro emociuri kavSirebis

dawyebasa da SenarCunebas. maRali qulebis individebs, rogorc wesi,

aqvT piradi urTierTobebi, romlebic dadebiT gavlenas axdens maT


produqtulobasa da kargad yofnaze. aseTma adamianebma ician

rogor mousminon, rogor iyvnen „yuradRebiani“ da ra upasuxon

axlobel adamianebs. dabali qulebis mqone individebs uWirT axlo

urTierTobebis damyareba, xSirad saTanadod ar epyrobian axlobel

adamianebs da ar aqvT warmatebuli urTierTobebi ojaxis wevrebTan,

naTesavebTan da axloblebTan.

adaptacia - maRali qulebis mqone individebi Zalian

moqnilebi arian samsaxurisa da yoveldRiuri cxovrebis sxvadasxva

aspeqtebTan mimarTebaSi. isini advilad ergebian da eguebian axal

garemoebebs, siamovnebas iReben regularuli cvlilebebiT da

siaxleebiT. dabali qulebis mqone individebi cvlilebebisadmi

rezistentulebi arian da maTTvis Znelia samuSaosa da cxovrebis

stilis Secvla. isini zogadad, arafleqsiburebi arian da

fiqsirebuli ideebi da Sexedulebebi aqvT.

stresis marTva - maRali qulebis mqone individebs mSvidad da

efeqturad SeuZliaT marTon sakuTari datvirTva, radgan maT aqvT

daZlevis warmatebuli meqanizmebi. stresis xarisxis

gasakontroleblad, SeuZliaT areguliron emociebi. dabali

qulebis mqone individebs ar aqvT stresis marTvis unari. isini

SeiZleba cdilobdnen Tavi aaridon da gaeqcnen situacias, romelic

potenciurad safrTxis momcvelia da ara imas, rom gaumklavdnen

masTan dakavSirebul daZabulobas. maTi stresisadmi mowyvladoba

Zalian maRalia, rac maT aiZulebT uaryon mniSvnelovani, magram

iseTi saqme, romelic dros da daZabulobas moiTxovs.

ZiriTadi faqtorebi:

kargad yofna (Well-being) – maRali qulebi am faqtorze

gulisxmobs kargad yofnis generalizebul gancdas, rogorc warsul

miRwevebTan, aseve, momavalTan dakavSirebul molodinebTan

mimarTebaSi. mTlianobaSi, aseTi individebi Tavs Tvlian bednier da

kmayofil adamianad. dabali qulebis mqone individebs aqvT dabali

TviT-Sefaseba da imedgacruebulni arian amJamindeli mdgomareobiT.


Tumca, individis kargad yofnis faqtoris qulebi mniSvnelovnadaa

damokidebuli danarCen sam faqtorze miRebul qulebzec.

socialuroba – faqtori afasebs socialuri urTierTobebis

da socialuri gavlenebis unars da fokusirebulia individze,

rogorc sxvadasxva socialuri urTierTobebis agentze da ara

urTierTobebze ojaxis wevrebsa da axloblebTan. maRali qulebis

mqone individebi arian ukeTesebi socialur interaqciebSi, vidre

dabali qulebis mqone individebi. isini Tvlian, rom aqvT mosmenis

kargi unari da SeuZliaT yvela tipis da socialuri fenis

adamianebTan erTierTobebis unari. individebi, romelTac am

faqtorze aqvT dabali qulebi Tvlian, rom ar SeuZliaT sxva

adamianTa grZnobebze gavlenis moxdena, ar aqvT molaparakebis

warmoebis unari, ar arian kargi Suamavlebi saqmis warmoebisas. ar

arian darwmunebulni, ra unda Tqvan an rogor unda moiqcnen

sxvadasxva socialur situaciebSi, da amis gamo, xSirad morcxvebi

da TavSekavebulebi arian.

emociuroba – individebi, romelTac aqvT maRali qulebi am

faqtorze, Tvlian, rom floben mTel rig emociur unarebs. maT

SeuZliaT aRiqvan da gamoxaton emociebi da gamoiyenon es unarebi

axlo urTierTobebis SenarCunebisa da ganviTarebisaTvis. dabali

qulebis mqone individebisTvis rTulia sakuTari Sinagani emociuri

mdgomareobis aRqma da emociebis gamoxatva, rac xSirad

warumatebeli axlo urTierTobebis mizezi xdeba.

TviT-kontroli – am faqtorze maRali qulebis mqone

individebs aqvT stresis marTvisa da gamklavebis, sakuTari

survilebis SewinaaRmdegebis unari, maT SeuZliaT areguliron

emociebi, ar ahyvnen cdunebebs da ar daemorCilon survilebs.

dabali qulebis mqone individebs ki ar SeuZliaT impulsebis marTva,

stresTan gamklaveba, emociebis regulireba.



posttravmulis stresis urTierTmimarTeba

kvlevis meore nawilis mizans warmoadgenda emociuri inteleqtis,

daZlevis strategiebs, stresuli situaciis maxasiaTeblebs da

posttravmuli stresis simptomebs Soris urTierTmimarTebis dadgena

kvlevis monawileebi

kvlevis II nawilSi monawileobas Rebulobda 200 iZulebiT

adgilnacvali piri.

sqesi – 100 mamrobiTi da 100 mdedrobiTi sqesis

warmomadgeneli;

asaki - kvlevis monawileTa asaki varirebda 17-dan 70wlamde

(M=38.15, St=14.70);

ganaTleba – monawileTa 38.0% saSualo ganaTlebis, 33.0% ki

umaRlesi ganaTlebis mqone piria, 8% -s arasruli saSualo

ganaTleba aqvs, 16.5% teqnikumi an koleji aqvs damTavrebuli,

xolo 4.5% studentia.

ojaxuri mdgomareoba – monawileTa 61.5% - daojaxebulia,

30.0% dasaojaxebeli, 5.5%%- ganqorwinebuli, xolo 3.0% -

qvrivi.

sacxovrebeli adgili – kvlevis monawileTa 72% Tbilissa da

gorSi devnilTa mWidrod Casaxlebuli koleqtiur centrebis,

xolo 28% devnilTa axali dasaxlebis macxovrebelia

(kvlevis Catarebis droisaTvis). isini Sida qarTlis

sxvadasxva soflidan arian (aCabeTi, TamaraSeni, qemerti,

eredvi, sacxeneTi, beloTi, xeiTi, avnevi, Zarwemi, qurTa,

disevi, kexvi, zardianTkari, disevi).

dasaqmeba – kvlevis monawileTa 90% umuSevaria, 3.5% -

dasaqmebulia saxelmwifo seqtorSi, 3% kerZo seqtorSi, 2.5%

akademiur sferoSi, xolo 1.0% - jarSi.


procedura

kiTxvarebis administrireba xdeboda individualurad,

iZulebiT adgilnacval pirTa sacxovrebel adgilas. maT

ekiTxebodaT Semdegi standartuli instruqcia:

“gamarjoba! me gaxlavarT Tbilisis saxelmwifo universitetis

fsiqologiis fakultetidan. vatareb iZulebiT adgilnacval pirTa

gamokiTxvas, raTa SeviswavloT devnilTa emociuri mdgomareoba da

stresis daZlevis xerxebi. Tu nebas momcemT, minda, mogmarToT

ramodenime SekiTxviT. kvlevaSi monawileoba nebayoflobiTia. Tqven

SegiZliaT SewyvitoT pasuxebis gacema nebismier dros yovelgvari

axsna-ganmartebis gareSe. yvela Tqveni pasuxi anonimuri iqneba da

saxeli da gvari ar dafiqsirdeba arsad. Tqveni monawileoba Zalian

mniSvnelovania da kvelvis Sedegebi damokidebulia Tqvens

Tanmxmobaze.”

kvlevaSi monawileoba miiRes iZulebiT adgilnacvlma pirebma,

romlebmac gamoTqves kvlevaSi monawilebis survili.

kvlevis instrumentebi

(1) emociuri inteleqti

Teoriuli modeli. aRniSnuli kvleva eyrdnoba emociuri

inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis models (Petrides, K. & R., Kokkinaki,

F. 2007). petridesi da misi kolegebi emociur inteleqts ganixilaven,

rogorc pirovnul niSans da ara rogorc unars an daswavlil

kompetenciebs. emociuri inteleqti aris „emociebTan dakavSirebuli

TviT–aRqmebis erToblioba, romelic pirovnebis ierarqiis qveda

doneze mdebareobs“. konstruqtis alternatiul saxelwodebad

avtorebi gvTavazoebn termins – emociuri TviTefeqturoba.

kvlevis instrumenti. emociuri inteleqtis sakvlevad

gamoyenebulia emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis

sakvlevi kiTxvari (Petrides, 2009), romelic „TviT–angariSis“ tipis


kiTxvars warmoadgens da moicavs5 15 calkeul skalas da oTx

ZiriTad faqtors, romelic erT mTlian konstruqtad erTiandeba (ix.

danarTi A).

kiTxvari moicavs Semdeg skalebs:

emociebis gamoxatva emociebis gamoxatva da ,,emociuri”

komunikacia

empaTia sxva adamianis gancdebis, Tvalsazrisis

gaTvaliswineba, ,,sxvis tyavSi SeZvroma”

motivacia mizanmimarTuli Sroma miuxedavad

araxelsayreli garemo pirobebisa

emociebis regulacia emociebis kontroli

bedniereba amJamindeli cxovrebiT kmayofileba da

bedniereba

socialuri cnobiereba socialuri urTierTobebis unari

impulsuroba (dabali) spontanuroba da cdunebebis ayola

emociebis aRqma sakuTari da sxva adamianebis emociebis

codna/gageba

TviT-Sefaseba warmatebuloba da sakuTar TavSi

darwmunebuloba

asertuloba pirdapirobis, gulwrfelobis da

sakuTari uflebebis, mosazrebebis da

Sexedulebebis dacva

emociebis marTva adamianTa grZnobebze gavlenis moxdena

optimizmi momavlis naTel ferebSi xedva

soc.urTierTobebi srulyofili piradi, axlo

urTierTobebi megobrebTan ojaxis

wverebTan, naTesavebTan

5 emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris detaluri

aRwera (15 calkeuli skala da oTxi ZiriTadi faqtori) mocemulia Sromis pirvel

nawilSi


adaptacia axal garemo pirobebTan Segueba da

morgeba

stresis marTva stresis marTva da stresTan gamklaveba

ZiriTadi faqtorebi:

kargad yofna (Well-being) kargad yofnis generalizebuli gancda,

cxovrebiT kmayofilebis da bednierebis

gancda

TviT-kontroli cdunebebis da survilebis kontroli,

garemos zewolasa da stresTan

gamklaveba

emociuroba mravalferovani emociuri unarebis

floba. sakuTari da sxvisi emociebis

aRqma, gamoxatva da axlo

urTierTobebis damyarebis unari

socialuroba socialuri urTierTobebis da

socialuri gavlenebis unari

garda 15 calkeuli skalisa da 4 ZiriTadi faqtorisa, kiTxvari

saSualebas iZleva Sefasdes emociuri inteleqtis saerTo qula

(globaluri maCvenebeli)

(2) daZlevis strategiebi

Teoriuli modeli. daZlevis strategiebis Teoriul models

warmoadgens daZlevis kognituri Teoria, romlis farglebSic

daZleva ganisazRvreba, rogorc dinamikuri procesi (Lazarus R., S.,

Folkman S., 1984), romlis specifikasac gansazRvravs ara marto

situacia, aramed subieqtis garesamyarosTan Sejaxebis Sedegad

warmoqmnili konfliqtis ganviTarebis stadiac. am Teoriis Tanaxmad,

stresi ganisazRvreba, rogorc adamianisa da garemos

urTierTqmedeba, sadac garemo adamianis mier aRiqmeba, rogorc

safrTxis momtani misi (adamianis) kargad yofnisaTvis (well-being). am


urTierTqmedebis CamoyalibebaSi ki centraluri adgili ukavia

daZlevis process.

kvlevis instrumenti. Teoriuli modelidan gamomdinare,

daZlevis strategiebis sakvlev instrumentad gamoyenebuli iqna r.

lazarusis da s. folkmanis stresis daZlevis strategiebis skala,

romelic iZleva saSaulebas Sefasdes, Tu ras ganicdis, ras fiqrobs

da rogor iqceva individi stresul situaciasTan gamklavebisas da

moicavs 8 skalas (ix. danarTi B):

konfrontaciuli daZleva aRwers individis mier situaciias

Secvlis agresiul mcdelobas da

gulisxmobs riskisa da mtrulobis

garkveul xarisxs.

problemisgan distancireba aRwers situaciis mniSvnelovnebis

minimumamde dayvanis da

situaciisgan distancirebis

kognitur mcdelobas

TviT-kontoli aRwers sakuTari gancdebisa da

qcevebis regulirebisa da marTvis

mcdelobas

socialuri mxardaWeris Zieba aRwers informaciuli, arsebiTi,

realuri da emociuri mxardaWeris

Ziebis mcdelobas

puxismgeblobis aReba gulisxmobs problemis gadaWraSi

individis mier sakuTari rolis

gacnobierebas

pozitiuri gadafaseba aRwers pirovnul zrdaze

orientirebul, situaciisTvis

pozitiuri mniSvnelobis povnis

mcdelobas. moicavs religiur

sferosac.


gaqceva/ganrideba aRwers individis qceviT da

kognitur mcdelobas Tavi aaridos

da gaeqces problemas.

problemis gadawyvetis dagegmva aRwers mizanmimarTul, problemaze

fokusirebul situaciis Secvlis

mcdelobas, problemis gadaWris

analitikur midgomas

aRsaniSnavia, rom instrumenti saSualebas iZleva Sefasdes

rogorc daZlevis 8 strategiis gamoyenebis sixSire, aseve, Sefasdes

es strategiebi imisdamixedviT, ramdenad efeqturia aRniSnuli

strategiebi garkveuli stresuli movlenebis dasaZlevad.

daZlevis aRniSnuli strategebi iyofa or did jgufad:

(1) pozitiuri daZleva problemis gadawyvetis dagegmva;

socialuri mxardaWeris Zieba; pozitiuri

gadafaseba; pasuxismgeblobis aReba

(2) negatiuri daZleva konfrontacia; distancireba; TviT-

kontroli; ganrideba/gaqceva

Cveni SerCevisaTvis calkeuli skalebis Sinagani SeTanxmebulobis

maCveneblebi Semdegia:

konfrontaciuli daZleva (6 debuleba; = .60),

problemisagan distancireba (6 debuleba; = .60),

TviT-kontroli (7 debuleba; = .70),

socialuri mxardaWeris Zieba (6 debuleba; = .70);

pasuxismgeblobis sakuTar Tavze aReba (4 debuleba; = .60);

gaqceva/ganrideba (8 debuleba; = .60);

problemis gadaWris dagegmva (6 debuleba; = .80);

pozitiuri gadafaseba (7 debuleba; = .70)

skalebis Sinagani SeTanxmebulobis maCvenebeli - kronbaxis alfa-

koeficienti 0.60-dan 0.80-mdea, rac pirovnuli kiTxvarebisTvis

sandoobis sakmaris dones warmoadgens.


(3) sociologiuri tipis mokle kiTxvari travmis siZlierisa

(exposure) da specifikurobis Sesafaseblad.

kiTxvari moicavda Semdeg blokebs:

demografiuli informacia (asaki, sqesi, ganaTleba, ojaxuri

mdgomareoba da a.S.);

cxovrebis sxvadasxva sferosTan dakavSirebuli cvlilebebi

(piradi da profesiuli cxovreba);

janmrTeloba – fizikuri janmrTelobis TviT-aRqma;

ekonomikuri mdgomareoba – warsuli, awmyo da momavali

ekonomikuri mdgomareobis Sefaseba;

stresuli situaciis maxasaiTeblebi

- travmis siZliere (exposure) (saomar zonaSi gatarebuli

dReebis raodenoba);

- travmis specifikuroba (ojaxis wevris sikvdili).

(4) travmis gavlena da posttravmuli stresuli aSlilobis

simptomebi

Teoriuli midgoma. posttravmuli stresuli aSlilobis simptomebi

ganixileba DSM-IV kriteriumebis mixedviT, romlis Tanaxmadac,

travmis simptomebi sam did jgufad iyofa: 1) travmis ganmerebiTi

gancda; 2) ganrideba; 3) momatebuli agznebadoba

kvlevis isntrumenti. travmis simptomebis sakvlevad gamoyenebuli

iqneba movlenaTa masStaburobis sakvlevi skala (IES-R), romelic

warmoadgens TviT–angariSis tipis kiTxvars (ix. danarTi C). Sedgeba

22 debulebisagan da moicavs Semdeg skalebs:

1. gaqceva/ganrideba – skala afasebs individis mcdelobas Tavi

aaridos matravmirebel movlenasTan dakavSirebul saubars, fiqrs

an gancdebs, nebismier mimaniSnebels (reminder), romelic

matravmirebel movlenas axsenebs individs („vcdilobdi ar

mefiqra, momxdaris Sesaxeb“);


2. travmis ganmeorebiT gancda _ skala saSualebas iZleva Sefasdes

ramdenad awuxebs individs travmasTan dakavSirebuli

arasasurveli da arasasiamovno, e.w. “SemoWrili” azrebi, xatebi,

gancdebi, TiTqos matravmirebeli movlena kvlav da kvlav

meordeba (“Flashbacks”) („sxva ramis keTebisas uneblied mainc

momxdarze vfiqrobdi“);

3. agznebadoba – skalis saSualebiT SesaZlebelia Sefasdes

ramdenad daZabuli da agznebulia individi, Sefasdes fizikuri

cvlilebebi organizmSi, rac sxeuls aiZulebs moiqces ise,

TiTqos safrTxe isev arsebobs („viyavi daZabuli da advilad

vbrazdebodi“)

garda am sami skalisa, instrumenti saSualebas iZleva

Sefasdes posttravmuli stresuli aSlilobis saerTo qula.

Cveni SerCevis sandoobis maCveneblebi calkeuli skalebisa da

posttravmuli stresis saerTo qulisaTvis Semdegia:

gaqceva/ganrideba (8 debuleba; = .74),

travmis ganmeorebiT gancda (8 debuleba; = .74),

agznebadoba (6 debuleba; = .83),

posttravmuli stresis saerTo maCvenebeli (3 skala; = .84),


Tavi 6. Sedegebis aRwera

6.1. monacemTa fsiqometruli analizis meTodebi da

Sedegebis aRwera

1. faqtoruli analizi - ZiriTadi RerZebis faqtoruli meTodi

faqtoruli analizi gamoiyeneba, rogorc mTeli rigi

cvladebis faruli stuqturis (ganzomilebebis) gamovlenis meTodi.

am meTodis saSualebiT sawyisi cvladebis didi raodenoba

daiyvaneba maT safuZvlad mdebare mcirericxovan, met-naklebad

urTierTdamoukidebel cvladebze, romelTac faqtorebi ewodebaT.

ganasxvaveben faqtoruli analizis or ZiriTad saxes:

axsniTi/kvleviTi (Exploratory Factor Analysis) faqtoruli analizi da

damadasturebeli (Confirmatory Factor Anysis) faqtoruli analizi.

axsniTi faqtoruli analizis mizania winaswari Teoriuli

mosazrebis ararsebobis fonze, cvladebis didi raodenobis

safuZvelad mdebare faqtorebis struqturis da faqtoruli wonis

dadgena, xolo damadasturebeli faqtoruli analizis mizania

dadgindes Seesabameba Tu ara Teoriulad nawinaswarmetyveleb

mosazrebas empiriulad miRebuli faqtorebis raodenoba.

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi 153

debulebiani kiTxvaris faqtoruli analizi ar aris

ganxorcielebuli debulebebis doneze da misi struqtura aris 15-4-1

da ara 153-15-4-1 (Petrides, K. V. 2009), radgan avtori iziarebs

bernSteinis da tengis mosazrebas (1989), romlis Tanaxmadac,

faqtoruli analizi debulebebis doneze problemuria da ar aris

sando, gansakuTrebiT, maSin rodesac ganawileba ar aris normaluri.

15 skala qmnis emociuri inteleqtis calkeul sferoebs da

SeuZlebelia interpretirebuli iyos, rogorc faqtorebi

statistikuri mniSvnelobiT, magram rogorc konceptualuri nakrebi

qmnis emociuri inteleqtis analizis qveda dones. Sesabamisad, 15

skalis safuZvlad mdebare faqtorebis gamoyofis mizniT gamoviyeneT

ZiriTadi RerZebis faqtoruli analizi (Principle Axis Analysis).


ZiriTadi RerZebis faqtoruli analizis Sedegad, kaizeris

kriteriumisa da daxrilobis mrudis safuZvelze, promaqsis

algoriTmuli brunviT (kappa parametriT 4) gamoikveTa 4 ZiriTadi

faqtori (pirveli eqvsi faqtoris kuTri wona (eigenvalues) udrida: 5.34,

1.62, 1.24, 1.16, 0.90, 0.60).

4 ZiriTadi faqtori xsnis cvladebis dispersiis sakmaod

mniSvnelovan wils. kerZod, monacemTa variabilobis 49.88 procents.

yvela skala warmodgenilia emociuri inteleqtis faqtorul

sivrceze saSualo maCvenebliT (communality) 0.51.

yvelaze ukeT warmodgenili skalebiaBbedniereba (h2 = .70),

optimizmi (h2 = .69), stresis marTva (h2 = .68), socialuri cnobiereba

(h2 = .64) da yvelaze cudad warmodgenili skalebia empaTia (h2 =

.30), adaptaciis skala (h2 = .32) da emociebis aRqma (h2 = .42).


ცხრილი N 1. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli sturuqtura

socialuroba emociuroba

TviT-kontroli

kargad-yofna

asertuloba .837

emociebis marTva .648

soc. cnobiereba .565

TviT-Sefaseba .444

urTierTobebi (axlo)

.623

empaTia

.616

emociebis aRqma . .530

motivacia

.499 322

impulsuroba

.480 .424

emociebis gamoxatva . .458

stresis marTva

.805

emociebis regulacia

.715

adaptacia

.300

optimizmi

.834

bedniereba

.829

faqtorebis gamoyofis meTodi: ZiriTadi RerZebis faqtoruli analizi. brunvis meTodi: Ppromaqsi, kaizeris kriteriumiT brunvebis raodenoba – 86

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi

kiTxvaris qarTuli versia imeorebs britanuli versiisTvis

damaxasiaTebel 4 faqtorian struqturas (emociuri kargad-yofna,

TviT-kontroli, emociuroba, sociabiloba), Tumca, mcireodeni

cvlilebebiT skalebis ZiriTad faqtorebze muSaobis da faqtoruli

datvirTvis TvalsazrisiT. cxrilSi warmodgenilia gansxvavebebi

britanul da qarTul versiebs Soris skalebis faqtoruli

datvirTvis TvalsazrisiT

6 faqtoruli wona – 0.3 da 0.3-ze dabali mniSvnelovnad ar miviCnieT, gamonakliss warmoadgens mxolod adaptaciis skala, romlis SeWiduloba TviT-kontrolis skalasTan .30 toli aRmoCnda.


ცხრილი N 2. emociuri inteleqtis 15 skalis faqtoruli struqturis Sedareba

qarTuli da britanuli versiebisTvis

socialuroba emociuroba

TviT-kontroli

kargad-yofna

Geo UK Geo UK Geo UK Geo UK

asertuloba .837 .724

emociebis marTva .648 .694

soc. cnobiereba .565 .654

TviT-Sefaseba .444 .419

.350

urTierTobebi

(naTesavebTan) .623 .595

empaTia

.616 .638

emociebis aRqma . .530 .680

motivacia

.499

322 .380

impulsuroba

.480

.424 .618

emociebis

gamoxatva . .458 .597

stresis marTva

.805 .726

emociebis

regulacia

.715 .859

adaptacia

.300 .418

optimizmi

.834 7.41

bedniereba

.829 .923

emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvaris qarTuli versiisTvis

calkeuli skalebis ZiriTad faqtorebze datvirTva faqtobrivad

igivea, rogorc es britanuli versiis SemTxvevaSia (Petrides, K.V. 2009),

gamonakliss warmoadgens Semdegi skalebi: motivaciia (romelic

qarTul versiaSi muSaobs faqtorze – emociuroba, xolo britanuli

veriis SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze) da impulsuroba

(romelic qarTul versiisTvis muSaobs faqtorze – emociuroba,


xolo britanuli versiis SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze,

Tumca, am or skalas aqvs meoradi datvirTva TviT-kontrolis

skalazec.7

rogorc cxrilSi warmodgenili Sedegebidan Cans, skalebis

datvirTva gamoyofil oTx faqtorze sakmaod maRalia:

socialuroba (Sociability). am faqtorze yvelaze maRali

datvirTva aqvs asertulobis skalas, Semdeg skalebs - emociebis

marTva da socialuri cnobiereba, xolo yvelaze naklebi datvirTva

am faqtorze aqvs skalas - TviT-Sefasebas, asevea, britanuli

originaluri versiis SemTxvevaSic.

emociuroba (Emotionality). am faqtorze yvelaze maRali

datvirTva aqvs skalas – socialuri urTierTobebi (naTesavebTan da

axloblebTan), Semdeg skalas – empaTia da emociebis aRqma, asevea,

britanuli versiis SemTxvevaSic. rac Seexeba skalebs – impulsuroba

da motivacia qarTuli monacemebiT es ori skala itvirTeba

faqtorze – emociuroba, maSin roca es orive skala inglisur

versiaSi TviT-kontrolis faqtorze muSaobs. yvelaze dabali

datvirTva am faqtorze aqvs skalas – emociebis gamoxatva, iseve,

rogorc es inglisur populaciaze standartizaciis monacemebis

mixedviTaa.

TviT-kontroli (Self-control). am faqtorze yvelaze maRali

datvirTva aqvs skalas – stresis marTva, Semdeg – emociebis

regulacia, xolo yvelaze naklebi datvirTva aqvs adaptaciis

skalas. aRsaniSnavia, rom motivaciis da impulsurobis skalas aqvs

meoradi datvirTva am faqtorzec, maSin roca inglisur populaciaze

standartizaciis mixedviT es ori skala mxolod TviT-kontrolis

faqtorze itvirTeba.

kargad-yofna (Well-being). am faqtorze qarTul populaciaze

standartizaciis monacemebis mixedviT mxolod ori skala

7 aRsaniSnavia, rom emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvaris

qulebis daTvlisas ori skalis - motivaciis da adaptaciis qulebi

ar iTvleba arc erT ZiriTad faqtorze, Tumca, am ori skalis

monacemi emateba emociuri ineleqtis globaluri qulis maCvenebels.


itvirTeba, esaa: optimizmi da bedniereba, iseve, rogorc es inglisur

enovan populaciaze standartizaciis monacemebis mixedviTaa, Tumca,

mesame skala – TviT-Sefaseba, romelsac inglisurenovani versiis

SemTxvevaSi meoradi datvirTva aqvs well-being skalaze, qarTul

populaciaze standartizaciis monacemebis mixedviT, itvirTeba

mxolod faqtorze – socialuroba.

2. ZiriTad faqtorebsa da skalebs Soris korelaciebi

emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebs Soris korelaciebis

gamoTvlis Sedegad (cxrili N3) aRCmonda, rom ZiriTadi faqtorebi

erTamaneTTan korelaciaSia, kerZod:

TviT-kontroli da kargad yofna (r = .375, p < .01);

TviT-kontroli da emociuroba (r= .381, p < .01);

emociuroba da socialuroba (r = .499, p < .01);

emociuroba da kargad yofna (r = .527, p < .01);

socialuroba da kargad yofna (r = .519, p < .01);

TviT-kontroli da socialuroba (r = .297, p < .01).8

8 , aRsaniSnavia, rom britanul versiaSic korelaciias koeficientis

maCvenebeli yvelaze dabalia TviT-kontrolis da socialurobis

faqtors Soris (r = .345)


ცხრილი N 3. emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebs Soris korelaciebi

kargad-yofna

TviT-

kontroli emociuroba socialuroba

kargad-yofna -

TviT-kontroli .375 ** -

Emociuroba .527 ** .381 ** -

socialuroba .519 ** .297 ** .499 ** -

kargad-yofna -

** p ≤ .01; * p ≤

.05

rac Seexeba emociuri inteleqtis 15 calkeul skalas, skalebs

Soris korelaciuri kavSirebi mocemulia cxrilSi N4.


ცხრილი N 4. korelaciebi emociuri inteleqtis calkeul skalebs Soris

TviT-pativisc

ema

emociebis

gamoxatva

motivacia

emociebis

regulacia

bedniereba

E empaTia

socialuri

cnobeireba

impulsuroba

emociebis

aRqma

stresis

marTva

emociebis

marTva optimizmi

urTierTobebi

(naTesavebTan

adaptacia

asertuloba

TviT pativiscema

-

emociebis gamoxatva

.375** -

motivacia .391** .297

** -

emociebis regulacia

.245** .100

** .262

** -

bedniereba .418** .342

** .213

** .189

** -

empaTia .215** .286

** .223

** .108

** .233

** -

socialuri cnobeireba

.566** .478

** .383

** .253

** .392

** .355

** -

impulsuroba

.266** .096

** .478

** .332

** .080

* .221

** .258

** -

emociebis aRqma

.396** .462

** .331

** .277

** .292

** .399

** .408

** .319

** -

stresis marTva

.382** .191

** .411

** .595

** .303

** .140

** .403

** .388

** .300

** -

emociebis marTva

.402** .341

** .077

* .178

** .331

** .328

** .528

** .073

* .361

** .190

** -

optimizmi .384** .353

** .250

** .248

** .699

** .230

** .334

** .165

** .268

** .356

** .319

** -

urTierTobebi (axlo)

.361** .382

** .432

** .232

** .361

** .326

** .428

** .363

** .371

** .393

** .180

** .363

** -

adaptacia .351** .332

** .265

** .377

** .385

** .181

** .382

** .155

** .358

** .391

** .318

** .408

** .275

** -

asertuloba

.437** .280

** .161

** .143

** .226

** 0.017 .451

** 0.04 .238

** .202

** .440

** .189

** .065

* .255

** -

** p ≤ .01; * p ≤ .05


3. sandoobis Semowmeba

kiTxvaris Sinagani konsistentobis dadgenis gziT SevamowmeT

kiTxvaris calkeuli skalebis da faqtorebis sandooba. sandoobis

Semowmebis yvelaze gavrcelebul sazoms warmoadgens kronbaxis

alfa (Peterson, 1994), romelic warmoadgens imis maCvenebels, Tu

ramdenad efeqturad zomavs instrumenti erT mTlian konstruqts.

alfa koeficientis gamoTvlisas gamoiyeneba kiTxvaris Semadgeneli

debulebebis raodenoba, TiToeuli debulebisa da kiTxvaris

mTliani dispersiis maCveneblebi. kronbaxis alfis mniSvneloba

icvleba 0-dan 1-mde, is SeiZleba Rebulobdes uaryofiT mniSvnelobas

Tu debulebebs Soris korelaciis mimarTuleba uaryofiTia. nulis

toli koeficienti miuTiTebs korelaciis ararsebobaze, rac imas

niSnavs, rom testSi miRebuli qula mTlianad gazomvis Secdomas

warmoadgens. Tu alfa koeficienti erTis tol mniSvnelobas iRebs,

es niSnavs, rom tests saukeTeso sandooba aqvs da gazomvis Secdoma

saerTod ar gvaqvs.

alfa koeficientis sasurvel mniSvnelobas gansazRvravs

kiTxvaris tipi. Tumca, yvelaze xSirad citirebuli rekomendebuli

minimaluri mniSvneloba aris .07 (Peterson, 1994).

cxrilSi N mocemulia sandoobis mniSvnelobebi emociuri

inteleqtis 15 skalis, 4 ZiriTadi faqtoris da emociuri

inteleqtis globaluri maCveneblisaTvis.


ცხრილი N 5. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis maCveneblebi

M SD

Cronbach’s

a

No. of

items

Skewness Kurtosis

adaptacia 4.45 0.93 .68 9 -.294 .240

Aasertiuloba 4.49 0.94 .62 9 -.091 .012

emociebis gamoxatva 4.55 1.19 .81 10 -.120 -.509

emociebis marTva 4.92 0.92 .67 9 -.067 -.297

emociebis aRqma 4.81 0.95 .74 10 -.227 -.131

emociebis regulireba 4.32 0.90 .72 12 -.008 -.229

implusuroba (dabali) 4.54 0.93 .63 9 -.168 -.146

urTierTobebi (axlo) 5.31 0.80 .60 9 -.278 -.147

TviT-Sefaseba 5.04 0.84 .71 11 -.293 .006

motivacia 4.85 0.88 .66 10 -.133 -.241

socialuri cnobiereba 4.90 0.84 .70 11 -.215 .009

stresis marTva 4.40 0.91 .64 10 -.101 -.252

empaTia 5.16 0.86 .64 9 -.284 -.087

bedniereba 5.06 1.03 .77 8 -.505 .122

optimizmi 5.09 1.06 .77 8 -.487 .115

emociuroba 4.95 0.69 .69 4 skala -.079 -.125

kargad-yofna 5.06 0.80 .82 3 skala -.427 411

socialuroba 4.77 0.72 .78 3 skala .037 -.193

TviT-kontroli 4.42 0.72 .71 3 skala .114 -.111

emociuri inteleqti (globaluri maCvenebeli)

4.7 0.55 .87 15 skala .077 .113

** p ≤ .01; * p ≤

.05


4. emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis, calkeuli

skalebis da ZiriTadi faqtorebis qulebis ganawileba

emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis sixSireebi

Seesabameba normaluri ganawilebis models (KS(922) = .20, ps = .20)

rac Seexeba oTx ZiriTad faqtors, emociurobis (KS(922) = .20, ps

= .20), TviT-kontrolis (KS = .20, ps = .20) kargad yofnis (KS(922)= .20, ps

= .05) da socialurobis (KS(922) = .20, ps = .20) faqtorebis qulaTa

sixSireebis ganawileba agreTve Seesabameba normaluri ganawilebis

models.


suraTi 1 emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis da ZiriTadi

faqtorebis qulebis sixSireTa ganawileba


5. sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis qulebis

ganawilebis mixedviT

Sedegebi ar aCvenebs sqesTa Soris statistikurad sando

gansxvavebas emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis mixedviT,

Tumca, ZiriTadi faqtorebisasTvis (emociurobis faqtoris garda)

sqesTa Sorisi gansxvaveba statistikurad sando aRmoCnda (suraTi N

), kerZod:

kargad yofnis faqtoris maCveneblebi ufro maRalia qalebTan

(M = 5.13, SD = 0.81), vidre mamakacebTan (M = 4.91, SD = 0.78), t(914) = -

3.83, p < .0001 );

TviT-kontrolis maCvebeblebi ufro maRalia mamakacebTan (M =

4.56, SD = 0.71), vidre qalebTan (M = 4.37, SD = 0.72), t(914) = -3.83, p <

.0001 );

socialurobis maCvenebeli ufro maRalia mamakacebTan (M = 4.87,

SD = 0.70), vidre qalebTan (M = 4.73, SD = 0.73), t(914) = -3.83, p < .0001);

suraTi N 2 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis faqtorebisaTvis

statistikurad sando aRmoCnda calkeuli skalebis mixedviT

sqesTa Sorisi gansxvavebebic (suraTi N ). kerZod:

optimizmis skalis maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M =

5.19, SD = 1.05), vidre mamakacebTan (M = 4.85, SD = 1.05), t(914) = -4.45, p

< .0001 );


empatiis skalis maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M = 5.23

SD = 0.86), vidre mamakacebTan (M = 4.96, SD = 0.81 ), t(914) = - 4.38, p <

.0001 );

bednierebis skalis maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M =

5.15, SD = 1.04), vidre mamakacebTan (M = 4.84, SD = 0.98), t(914) = -4.09, p

< .0001 );

axlo socialuri urTierTobebis (naTesavebTan) skalis

maCvenebeli ufro maRalia qalebTan (M = 5.35, SD = 0.80), vidre

mamakacebTan (M = 5.21, SD = 0.80), t(914) = -2.33, p < .05 );

asertulobis skalis maCvenebeli ufro maRalia mamakacebTan

(M = 4.71, SD = 0.86), vidre qalebTan (M =4.40, SD = 0.95), t(914) = 4.45, p

< .0001);

stresis marTvis skalis maCvenebeli ufro maRalia

mamakacebTan (M = 4.63, SD = 0.86), vidre qalebTan (M = 4.32, SD =

0.91), t(914) = 4.79, p < .0001 );

emociebis regulaciis skalis maCvenebeli ufro maRalia

mamakacebTan (M = 4.52 SD = 0.83), vidre qalebTan (M = 4.25, SD =

0.91, t(914) = 4.23, p < .0001 );


suraTi N 3 sqesTa Sorisi gansxvaveba emociuri inteleqtis calkeuli

skalebisaTvis

cxrilSi N6 warmodgenilia sqesis mixedviT aRweriTi

statistikis da Sinagani konsistentobis maCveneblebi emociuri

inteleqtis 15 calkeuli skalis, 4 ZiriTadi faqtoris da emociuri

inteleqtis globaluri maCveneblisaTvis


ცხრილი N 6. aRweriTi statistika da Sinagani konsistentobis maCveneblebi

calkeuli aspeqtebisTvis sqesTa Sorisi gansxvavebebis mixedviT

qalebi (n = 655)

kacebi (n = 267)

M SD M SD t

adaptacia 4.45 0.93 .68 4.48 0.93 .69 0.46

asertiuloba 4.40 0.95 .63 4.71 0.86 .60 4.45 **

emociebis gamoxatva 4.55 1.23 .82 4.58 1.06 .78 0.41

emociebis marTva 4.92 0.93 .67 4.95 0.91 .67 0.39

emociebis aRqma 4.81 0.97 .74 4.82 0.92 .74 0.13

emociebis regulireba 4.25 0.91 .72 4.52 0.83 .67 4.23 **

implusuroba (dabali) 4.55 0.92 .63 4.52 0.96 .66 -0.37

soc. urTierTobebi 5.35 0.80 .60 5.21 0.80 .60 -2.33 *

TviT-Sefaseba 5.05 0.85 .71 5.03 0.84 .72 0.40

motivacia 4.84 0.89 .67 4.89 0.84 .64 0.80

socialuri cnobiereba

4.88 0.85 .71 4.97 0.81 .69 1.38

stresis marTva 4.32 0.91 .64 4.63 0.86 .61 4.79 **

empaTia 5.23 0.86 .65 4.96 0.81 .61 -4.38 **

bedniereba 5.15 1.04 .78 4.84 0.98 .72 -4.09 **

optimizmi 5.19 1.05 .77 4.85 1.05 .75 -4.45 **

kargad-yofna 5.13 0.81 .76 4.91 0.78 .75 -3.83 **

TviT-kontroli 4.37 0.72 .69 4.56 0.70 .71 3.59 **

emociuroba 4.98 0.71 .70 4.89 0.65 .69 -1.80

socialuroba 4.73 0.73 .72 4.87 0.70 .74 2.61 *

emociuri inteleqti (globaluri maCvenebeli)

4.80 0.55 .86 4.80 0.55 .88 0.04

** p ≤ .01; * p ≤

.05


5. asakobrivi jgufebis Sedareba

kvlevis monawileebi asakis mixedviT davyaviT 4 asakobriv

jgufad: I jgufi 17 wlidan 25 wlamde; II jgufi – 26 wlidan 35

wlamde; III jgufi – 36 wlidan 45 wlamde; IV jgufi – 46 wlidan

zeviT.

gansxvaveba emociuri inteleqtis globaluri qulis mixedviT

sxvadasxva asakobriv jgufebSi statistikurad sando ar aRmoCnda.

Tumca, calkeuli skalebis da ZiriTadi faqtorebis mixedviT

asakobriv jgufebs Soris gansxvaveba sandoa (ix. cxrili N7).

kerZod, statistikurad sando aRmoCnda gansxvaveba asakis

mixedviT Semdegi skalebisTvis:

motivaciis skala

calmxrivma dispersiulma analizma aCvena statistikurad

sando gansxvaveba motivaciis maCveneblis mixedviT asakobriv

jgufebSi F (3, 886) = 42.70, p < .001, Eta Squared=.1). KkerZod, Post hoc

Sedareba (Tukey HSD testi) mowmobs, rom I asakobriv jgufs (M = 4.68,

SD =0.86) aqvs yvelaze dabali maCvenebeli meore (M = 5.31, SD = 0.68),

mesame (M = 5.43, SD = 0.67) da meoTxe asakobriv jgufTan SedarebiT (M =

5.46, SD = 0.68)

bednierebis skala


sando gansxvaveba bednierebis skalis maCveneblis mixedviT asakobriv

jgufebSi F (3, 886) = 15.01, p < .001, Eta Squared = .04). kerZod, Post hoc

Sedareba (Tukey HSD testi) mowmobs, rom:

(a) bednierebis skalis maCvenebeli I asakobriv jgufSi (M = 5.16, SD

= 1.04) ufro maRalia, vidre II asakobriv (M = 5.07 SD =0.94) da IV

asakobriv jgufSi (M = 4.42, SD =0.91).

(b) statistikurad sandoa gansxvaveba II asakobrivi jgufsa (M =

5.07 SD =0.94) da IV asakobrivi jgufs (M = 4.42, SD =0.91) Soris.

impulsuroba (dabali)


sando gansxvaveba impulsurobis skalis maCveneblis mixedviT

asakobriv jgufebSi F (3, 886) = 7.99, p < .001, Eta Squared = .02). kerZod,


Post hoc Sedareba (Tukey HSD testi) mowmobs, rom I asakobriv jgufs

(M = 4.46, SD = 0.94) ufro dabali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre IV

asakobriv jgufs (M = 4.84, SD = 0.90) da III asakobrivi jgufs (M = 4.89,

SD = 0.76).

stresis marTva


sando gansxvaveba stresis marTvis skalis maCveneblis mixedviT

asakobriv jgufebSi F (3, 886) = 6.88, p < .001, Eta Squared = .02). kerZod,


(M = 4.34, SD = 0.91) ufro dabali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre II

asakobriv (M = 4.66, SD = 0.83) da IV asakobriv jgufs (M = 4.71, SD =

0.84).

optimizmi


sando gansxvaveba optimizmis skalis maCveneblis mixedviT asakobriv



SD = 1.05) ufro maRali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre III


1.11).

urTierTobebi naTesavebTan



jgufebSi F (3, 886) = 4.90, p = .002, Eta Squared = .02). kerZod, Post hoc


SD = 0.80) ufro dabali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre II

asakobriv jgufs (M = 5.51, SD = 0.80).

adaptacia



jgufebSi F (3, 886) = 3.96, p = .008, Eta Squared = .01). kerZod, Post hoc



SD = 0.92) ufro maRali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre IV

asakobriv jgufs (M = 4.20, SD = 0.95).

asertuloba





SD = 0.95) ufro maRali maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre III


0.78). aseve, II asakobriv jgufs (M = 4.58, SD = 0.86) ufro maRali

maCvenebeli aqvs am skalaze, vidre III asakobriv (M = 4.17, SD = 0.86)

da IV asakobriv jgufs (M = 4.09, SD = 0.78).

asakobrivi gansxvaveba emociuri inteleqtis sxva skalebisTvis

statistikurad sando ar aRmoCnda.

statistikurad sando aRmoCnda gansxvaveba ZiriTadi

faqtorebisTvis Semdeg asakobriv jgufebSi:

kargad yofna


sando gansxvaveba faqtoris – kargad yofna - maCveneblis mixedviT

asakobriv jgufebSi (F (3, 886) = 8.57, p < .001, Eta Squared = .03). kerZod,


(M = 5.12, SD = 0.82) ufro maRali maCvenebeli aqvs am faqtorze, vidre

III asakobriv (M = 4.84, SD = 0.70) da IV asakobriv jgufs (M = 4.68, SD =

0.69); statistikurad sandoa agreTve gansxvaveba meore asakobrivi (M

= 5.10, SD = 0.76) da IV asakobrivi jgufis maCveneblebs Soris (M =

4.68, SD = 0.69);

TviT-kontroli


sando gansxvaveba TviT-kontrolis faqtoris maCveneblis mixedviT



(M = 4.37, SD = 0.73) ufro dabali maCvenebeli aqvs am faqtorze, vidre



0.66).

socialuroba


sando gansxvaveba socialuroba faqtoris maCveneblis mixedviT



(M = 4.82, SD = 0.73) ufro maRali maCvenebeli aqvs am faqtorze, vidre


0.60). asakobrivi gansxvaveba meoTxe ZiriTadi faqtorisTvis

(emociuroba) statistikurad sando ar aRmoCnda.


ცხრილი N7. aRweriTi statistika emociuri inteleqtis calkeuli

aspeqtebisTvis sxvadasxva asakobrivi jgufis mixedviT

I (n=668)

II (n=73)

III (n=78)

IV (n=71)

M SD M SD M SD S M SD F

TviT-Sefaseba 5.02 0.87 5.27 0.82 5.11 0.74 4.99 0.70 2.15

emociebis gamoxatva

4.52 1.25 4.74 1.04 4.69 0.94 4.58 0.86 1.17

Motivacia 4.68 0.86 5.31 0.68 5.43 0.67 5.46 0.68 42.70 **

emociebis regulireba

4.31 0.91 4.36 0.78 4.40 0.96 4.42 0.87 0.52

bedniereba 5.16 1.04 5.07 0.94 4.68 0.90 4.42 0.91 15.01 **

empaTia 5.15 0.88 5.13 0.83 5.20 0.77 5.17 0.75 0.09

socialuri cnobiereba

4.86 0.86 5.05 0.82 5.05 0.71 5.02 0.78 2.65

impulsuroba (dabali) 4.46 0.94 4.59 0.91 4.89 0.76 4.84 0.90 7.99

**

emociebis aRqma

4.80 0.97 4.84 0.92 4.91 0.90 4.79 0.88 0.36

stresis marTva

4.34 0.91 4.66 0.83 4.57 0.87 4.71 0.84 6.88 **

emociebis marTva 5.07 0.90 4.70 0.94 4.46 0.80 4.31 0.75 25.72

optimizmi 5.19 1.05 4.98 1.00 4.74 0.93 4.64 1.11 9.71 **

urTierTobebi (naTesavebTan)

5.26 0.80 5.51 0.80 5.48 0.73 5.49 0.85 4.90 **

adaptacia 4.51 0.92 4.54 0.81 4.24 1.03 4.21 0.95 3.96 *

asertuloba 4.55 0.96 4.59 0.86 4.17 0.86 4.09 0.78 8.53 **

kargad-yofna 5.12 0.82 5.10 0.76 4.84 0.70 4.68

0.69

8.57

**

TviT-kontroli 4.37 0.73 4.54 0.61 4.62 0.68 4.65 0.66 6.40

**

emociuroba 4.93 0.71 5.05 0.68 5.07 0.63 5.01 0.59 1.61

socialuroba 4.82 0.73 4.78 0.74 4.56 0.63 4.47 0.60 7.53 **

globaluri maCvenebeli 4.79 0.56 4.89 0.55 4.80 0.51 4.74 0.46 0.92

** p ≤ .01; * p ≤ .05


6.2. emociuri inteleqtis, daZlevis strategiebis, da

posttravmulis stresis urTierTmimarTeba

monacemebi damuSavda SPSS 17.0-iT. miRebuli iqna Semdegi Sedegebi:

(I) emociuri inteleqtis da posttravmuli stresis kavSiri.

(a) korelaciuli analizi

monacemTa korelaciuri analizis Sedegad (pirsonis r

korelaciis koeficienti)9 (Pallant, J. 2003) aRmoCnda, rom emociuri

inteleqtis globalur maCvenebels, calkeul skalebs, ZiriTad

faqtorebsa da post travmuli stresis simptomebs Soris arsebobs

kavSiri (ix. cxrili N8).

emociuri inteleqtis globalur maCvenebelsa da

posttravmuli stresis simptomebs Soris Semdegi saxis kavSirebi

gamovlinda:

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis saerTo qulasa

da travmis ganmeorebiTi gancdis skalas Soris (r = -.16, p < .05).


da posttravmuli stresis agznebadobis skalis maCvenebels Soris

(r = -.20, p < .01).


da posttravmuli stresis globalur maCvenebels Soris Soris (r

= -.17, p < .05).

emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebsa da posttravmuli

stresis simptomebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:

9 r =.10-dan r =.29-mde an r = -.10-dan r = -.29-mde _ cvladebs Soris susti

(dadebiTi/uaryofiTi) korelacia

r = .30-dan r = .49-mde an r = -.30-dan r = -.49-mde _ cvladebs Soris saSualo, zomieri

siZlieris (dadebiTi/uaryofiTi) korelacia

r =.50-dan r = 1.0-mde an r = - 50-dan r = -1.0-mde _cvladebs Soris Zlieri

(dadebiTi/uaryofiTi) korelacia


susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis faqtors –

kargad yofnasa da travmis ganmeorebiTi gancdis skalas Soris (r

= -.17, p < .05).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis faqtors –

kargad yofnasa da posttravmuli stresis agznebadobis skalas

Soris (r = -.15, p < .05).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT–

kontrolis faqtorsa da travmis ganmeorebiTi gancdis skalas

Soris (r = -.24, p < .01).

saSualo siZlieris uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis

TviT–kontrolis faqtorsa da posttravmuli stresis

agznebadobis skalis maCvenebels Soris (r = -.31, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT–

kontrolis faqtorsa da posttravmuli stresis saerTo

maCvenebels Soris (r = -.24, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis socialurobis

faqtors da posttravmuli stresis agznebadobis skalis

maCveneblis Soris (r = -.16, p < .01).


faqtorsa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r

= -.15, p < .01).

emociuri inteleqtis calkeul skalebsa da posttravmuli

stresis simptomebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis emociebis

gamoxatvis skalasa da posttravmuli stresis ganridebis skalis



gamoxatvis skalasa da travmis ganmeorebiT gancdis maCvenebels

Soris (r = -.14, p < .05).


gamoxatvis skalasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels

Soris (r = -.15, p < .01).



emociebis regulaciis skalasa da travmis ganmeorebiTi gancdis

skalis maCvenebels Soris (r = -.33, p < .01).


emociebis regulaciis skalasa da posttravmuli stresis agznebis

skalis maCvenebels Soris (r = -.40, p < .01).


emociebis regulaciis skalasa da posttravmuli stresis saerTo


susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis bednierebis

skalasa da travmis ganmeorebiTi gancdis maCvenebels Soris (r = -

.21, p < .01).


skalasa da agznebis skalis maCvenebels Soris (r = -.20, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis bednierebis da

posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r = -.18, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis stresis

marTvis skalasa da travmis ganmeorebiTi gancdis skalis



marTvis skalasa da posttravmuli stresis agznebis skalis



marTvis skalasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels

Soris (r = -.22, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis adaptaciis


.22, p < .01).




skalasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r = -

.17, p < .01).


susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis asertulobis


.18, p < .01).




skalisa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris (r = -

.20, p < .01).


ცხრილი N8. korelaciebi posttravmuli stresis maCveneblebsa da emociuri

inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris

ganrideba

travmis

ganmeorebiTigancda agznebadoba PTSD

TviT-Sefaseba .086 .021 -.004 .036

emociebis gamoxatva -.146* -.103 -.140

* -.148

*

motivacia .055 .047 -.011 .033

emociebis regulireba -.067 -.333** -.395

** -.317

**

bedniereba -.057 -.212** -.196

** -.184

**

empaTia -.045 .011 -.053 -.032

socialuri cnobiereba -.048 -.003 -.012 -.023

impulsuroba (dabali) -.033 .007 -.075 -.039

emociebis aRqma .018 .022 -.031 .002

stresis marTva -.044 -.238** -.264

** -.218

**

emociebis marTva -.137 -.061 -.131 -.124

optimizmi -.015 -.194** -.143

* -.141

*

urTierTobebi/axlo/ .025 .040 -.020 .016

adaptacia -.055 -.220** -.162

* -.173

*

asertuloba -.106 -.185** -.217

** -.199

**

kargad-yofna -.002 -.173

* -.152

* -.132

TviT-kontroli -.061 -.237** -.310

** -.242

**

emociuroba -.054 -.015 -.085 -.059

socialuroba -.123 -.111 -.158* -.150

*

emociuri inteleqtis

globaluri maCvenebeli -.065 -.160* -.205

** -.170

*

** p ≤ .01; * p ≤ .05

(b) regresiuli analizi


regresia) aCvena, rom emociuri inteleqtis globaluri maCvenebeli

warmoadgens prediqtors posttravmulis stresuli aSlilobisaTvis.

emociuri inteleqtis saerTo qula xsnis monacemTa variabilobis


2.9%-s (R2

ADJ=.024, F(1,198)=5.88, p<.05) da warmoadgens prediqtors

posttravmuli stresisaTvis (ß = .17, p<.05).

rac Seexeba ZiriTadi faqtorebis wvlils posttravmuli

stresis simptomebis CamoyalibebaSi. cvladebis es modeli xsnis

monacemTa variabilobis 8.3% (R2

ADJ=.065, F(4,195)=8.20, p<.001), Tumca,

oTxi ZiriTadi faqtoridan mxolod TviT-kontroli aRmoCnda sando

prediqtori (ß = -.28, p<.01).

emociuri inteleqtis 15 skala xsnis monacemTa variabilobis

21.6%-s (R2

ADJ = .152, F(15,184) = 3.37, p < .001) da 15 skalidan mxolod TviT-

Sefasebis skala (ß = .22, p<.01) da emociebis regulacia (ß = -.25, p<.01)

warmoadgens prediqtors posttravmuli stresis maCveneblisaTvis.

(2) emociur inteleqtsa da daZlevis strategiebs Soris kavSiri

(a) korelaciuri analizi


korelaciis koeficienti). aRmoCnda, rom emociuri inteleqtis

globalur maCvenebels, calkeul skalebs, ZiriTad faqtorebsa da

daZlevis strategiebs Soris arsebobs kavSiri (ix. cxrili N9).

emociuri inteleqtis globalur maCvenebelsa da daZlevis

strategiebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:

saSualo siZlieris dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis

saerTo qulasa da daZlevis pozitiur strategiebs Soris (r = .36, p

< .01).

saSualo, zomieri siZlieris uaryofiTi korelacia emociuri

inteleqtis saerTo qulasa da daZlevis negatiur strategiebs

Soris (r = -.36, p < .01).


da daZlevis distancirebis strategias Soris (r = -.25, p < .01).


inteleqtis saerTo qulasa da daZlevis ganridebis strategias

Soris (r = -.25, p < .01).


saSualo, zomieri siZlieris dadebiTi korelacia emociuri

inteleqtis saerTo qulasa da daZlevis dagegmvis strategias

Soris (r = .33, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis saerTo qulasa

da pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .33, p < .01).

emociuri inteleqtis ZiriTad faqtorebsa da daZlevis

strategiebs Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:

daZlevis negatiuri strategiebi uaryofiT korelaciaSia

emociuri inteleqtis faqtorebTan: kargad yofna (r = -.22, p < .01),

TviT-kontroli (r = -.30, p < .01), emociuroba (r = -.35, p < .01),

socialuroba (r = -.27, p < .01).

daZlevis pozitiuri strategiebi dadebiT korelaciaSia emociuri

inteleqtis Semdeg faqtorebTan: kargad yofna (r = .22, p < .01), TviT-

kontroli (r = .30, p < .01), emociuroba (r = .35, p < .01), socialuroba (r =

.27, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis kargad yofnis

faqtorsa da ganridebis strategias Soris (r = -.24, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis kargad yofnis

faqtorsa da daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .14, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia TviT-kontrolis faqtorsa da

daZlevis distancirebis strategias Soris (r = -.20, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT-kontrolis

faqtorsa da daZlevis TviT-kontrolis strategias Soris (r = .27,

p < .01).


inteleqtis TviT-kontrolis faqtorsa da daZlevis ganridebis

strategias Soris (r = -.38, p < .01).


inteleqtis TviT-kontrolis faqtorsa da daZlevis dagegmvis

strategias Soris (r = .33, p < .01).


susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis emociurobis

faqtorsa da distancirebis strategias Soris (r = -.24, p < .01).


inteleqtis emociurobis faqtorsa da daZlevis ganridebis



inteleqtis emociurobis faqtorsa da daZlevis dagegmvis


susti dadebiTi korelacia emociurobis faqtorsa da daZlevis

pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .18, p < .05).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis socialurobis

faqtorsa da konfrontaciul strategias Soris (r = .18, p < .05).


faqtorsa da distancirebis strategias Soris (r = -.25, p < .01).


faqtorsa da ganridebis strategias Soris (r = -.28, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis socialurobis

faqtorsa da daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .23, p < .01).

emociuri inteleqtis calkeul skalebsa da daZlevis strategiebs

Soris Semdegi saxis kavSirebi gamovlinda:

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis TviT-Sefasebis

skalasa da distancirebis strategias Soris (r = -.19, p < .01).


inteleqtis TviT-Sefasebis skalasa da daZlevis ganridebis


susti dadebiTi korelacia TviT-Sefasebis skalasa da daZlevis

problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = .25, p < .01).


gamoxatvis da distancirebis strategias Soris (r = -.15, p < .01).


inteleqtis emociebis gamoxatvis skalasa da daZlevis ganridebis



susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis emociebis

gamoxatvis skalasa da daZlevis problemis gadaWris dagegmvis


susti dadebiTi korelacia emociebis gamoxatvis skalasa da

daZlevis pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .18, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis motivaciis

skalasa da distancirebis strategias Soris (r = .17, p < .05).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis motivaciis

skalasa da TviT-kontrolis strategias Soris (r = .17, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis motivaciis

skalasa da daZlevis pasuxismgeblobis sakuTar Tavze aRebis


saSualo, zomieri siZlieris uaryofiTi korelacia motivaciis

skalasa da daZlevis ganridebis strategias Soris (r = -.41, p < .01).


inteleqtis motivaciis skalasa da daZlevis problemis gadaWris

dagegmvis strategias Soris (r = -.35, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociebis regulaciis skalasa da


susti dadebiTi korelacia emociebis regulaciis skalasa da

daZlevis TviT-kontrolis strategias Soris (r = .23, p < .01).


inteleqtis emociebis regulaciis skalasa da daZlevis

ganridebis strategias Soris (r = -.32, p < .01).


problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = .23, p < .01).


daZlevis pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .23, p < .01).


skalasa da daZlevis pasuxismgebelobis sakuTar Tavze aRebis


susti dadebiTi korelacia bednierebis skalasa da daZlevis

pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r = .20, p < .01).


susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis empatiis


susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis empatiis

skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.16, p < .05).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis empatiis skalasa

da problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = .24, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia socialuri cnobierebis skalasa da


susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis socialuri

cnobierebis skalasa da daZlevis pasuxismgeblobis sakuTar

Tavze aRebis strategias Soris (r = .15, p < .05).


inteleqtis socialuri cnobierebis skalasa da daZlevis

ganridebis strategias Soris (r = -.37, p < .01).


inteleqtis socialuri cnobierebis skalasa da daZlevis

problemis gadaWris dagegmvis strategias Soris (r = -.31, p < .01).

susti dadebiTi korelacia impulsurobis (dabali) skalasa da

daZlevis TviT-kontrolis strategias Soris (r = .19, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis impulsurobis

(dabali) skalasa da daZlevis pasuxismgeblobis sakuTar Tavze

aRebis strategias Soris (r = .17, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis impulsurobis

(dabali) skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.26, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis impulsurobis

(dabali) skalasa da dagegmvis strategias Soris (r = .25, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia stresis marTvis skalasa da


susti dadebiTi korelacia stresis marTvis skalasa da daZlevis

TviT-kontrolis strategias Soris (r = .22, p < .01).

saSualo, zomieri siZlieris uaryofiTi korelacia stresis

marTvis skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.30, p < .01).


susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis stresis marTvis

skalasa da daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .30, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociebis marTvis skalasa da



marTvis skalasa da ganridebis strategias Soris (r = -.20, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociebis marTvis skalasa da

daZlevis dagegmvis strategias Soris (r=.16, p <.01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis optimizmis


susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis optimizmis

skalasa da daZlevis ganridebis strategias Soris (r = .20, p < .01).

susti uaryofiTi korelacia emociuri inteleqtis axlo

socialuri urTierTobebis skalasa da daZlevis distancirebis



inteleqtis axlo socialuri urTierTobebis skalasa da

daZlevis ganridebis strategias Soris (r = -.30, p < .01).


inteleqtis axlo socialuri urTierTobebis skalasa da

daZlevis dagegmvis strategias Soris (r = .33, p < .01).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis axlo

socialuri urTierTobebis skalasa da daZlevis pozitiuri

gadafasebis strategias Soris (r = .22, p < .01).



susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis adaptaciis

skalasa da daZlevis pozitiuri gadafasebis strategias Soris (r

= .15, p < .05).

susti dadebiTi korelacia emociuri inteleqtis asertulobis

skalasa da konfrontaciul strategias Soris (r = .22, p < .01).






aRsaniSnavia, rom emociuri inteleqtis faqtobrivad yvela

skala uaryofiT korelaciaSia daZlevis negatiur strategiebTan da

dadebiT korelaciaSia daZlevis pozitur strategiebTan. kerZod,

daZlevis negatiuri strategiebi uaryofiT korelaciaSia

emociuri inteleqtis Semdeg skalebTan: TviT-Sefaseba (r = -.30, p <

.01), emociebis gamoxatva (r = -.23, p < .01), motivacia (r = -.30, p < .01),

emociebis regulacia (r = -.20, p < .01), empaTia (r = -.12, p <

.01),socialuri cnobiereba (r = -.33, p < .01), impulsuroba (dabali) (r =

-.26, p < .01), emociebis aRqma (r = -.28, p < .01), stresis marTva (r = -.20, p <

.01), emociebis marTva (r = -.15, p < .01), optimizmi (r = -.38, p < .01),

adaptacia (r = -.16, p < .01), asertuloba (r = -.15, p < .01).

daZlevis pozitiuri strategiebi dadebiT korelaciaSia emociuri

inteleqtis Semdeg skalebTan: TviT-Sefaseba (r = .30, p < .01),

emociebis gamoxatva (r = .23, p < .01), motivacia (r = .30, p < .01),

emociebis regulacia (r = .20, p < .01), empaTia (r = .12, p <

.01),socialuri cnobiereba (r = .33, p < .01), impulsuroba (dabali) (r =

.26, p < .01), emociebis aRqma (r = .28, p < .01), stresis marTva (r = .20, p <

.01), emociebis marTva (r = .15, p < .01), optimizmi (r = .38, p < .01),

adaptacia (r = .16, p < .01), asertuloba (r = .15, p < .01).


ცხრილი N 9. koralaciebi daZlevis strategiebsa da emociuri inteleqtis calkeul aspeqtebs Soris

konfronacia distancireba TviT-

kontroli

soc.

mxardaWera pasuxismgebloba ganrideba dagegmva pozitiuri

gadafaseba

negatiuri

daZleva

pozitiuri

daZleva

TviT-Sefaseba .015 -.186** .094 .049 .100 -.367

** .253

** .085 -.302

** .302

**

emociebis gamoxatva .096 -.148* .047 .059 -.034 -.335

** .147

* .183

** -.227

** .227

**

motivacia -.022 -.173* .170

* -.070 .159

* -.414

** .346

** .068 -.300

** .300

**

emociebis regulireba

-.031 -.150

* .225

** -.128 .083 -.322

** .229

** .164

* -.202

** .202

**

bedniereba -.029 -.081 .021 .079 -.158* -.085 .051 .195

** -.121 .121

empaTia -.005 -.169* .064 .007 .008 -.157

* .242

** .048 -.192

** .192

**

socialuri cnobiereba .071 -.211** .021 .080 .149

* -.366

** .314

** -.018 -.326

** .326

**

impulsuroba (dabali) -.116 -.122 .190** -.095 .171

* -.261

** .250

** .051 -.218

** .218

**

emociebis aRqma .065 -.192** .074 -.017 .043 -.320

** .310

** .078 -.257

** .257

**

stresis marTva -.111 -.198** .222

** -.016 .065 -.304

** .303

** .104 -.281

** .281

**

emociebis marTva .137 -.193** -.036 .011 .068 -.202

** .160

* .093 -.204

** .204

**

optimizmi -.040 -.029 .013 .044 -.101 -.174* .070 .204

** -.145

* .145

*

urTierTobebi/axlo -.052 -.200** .053 .037 .016 -.364

** .327

** .220

** -.377

** .377

**

adaptacia .109 -.107 -.029 -.014 .018 -.226** .116 .149

* -.165

* .165

*

asertuloba .218** -.206

** -.084 .073 -.036 -.144

* .119 .079 -.154

* .154

*

kargad-yofna -.026 -.112 .047 .071 -.080 -.243** .142

* .207

** .222

** -.222

**

TviT-kontroli -.110 -.199** .270

** -.102 .136 -.376

** .331

** .134 .297

** -.297

**

emociuroba .040 -.236** .079 .030 .009 -.399

** .338

** .180

* .351

** -.351

**

socialuroba .181* -.248

** -.046 .065 .064 -.276

** .229

** .069 .268

** -.268

**

globaluri maCvenebeli .035 -.246

** .107 .011 .049 -.422

** .333

** .188

** .361

** -.361

**

** p ≤ .01; * p ≤ .05



emociuri inteleqtis saerTo qula


regresia) aCvena, rom emociuri inteleqtis globaluri maCvenebeli

warmoadgens prediqtors daZlevis strategiebiTvis – pozitiur Tu

negatiur strategiebs gamoiyenebs individi stresuli situaciis

daZlevisas:

emociuri inteleqtis saerTo qula xsnis monacemTa

variabilobis 13%-s (R2

ADJ=12.6, F(1,199)=29.68, p<.001) da warmoadgens

prediqtors daZlevis pozitiuri strategiebisaTvis (ß = .36, p<.001).

rac Seexeba daZlevis calkeul strategiebs, emociuri inteleqtis

saerTo qula sando prediqtori aRmoCnda Semdegi strategiebisaTvis:

distancireba (ß = -.25, p<.001); gaqceva/ganrideba (ß = -.42, p<.001);

problemis gadaWris dagegmva (ß = .33, p<.001); pozitiuri gadafaseba (ß

= .18, p<.01);

ZiriTadi faqtorebi:

ZiriTadi faqtorebis kombinaciis modeli xsnis monacemTa

variabilobis 14.4% (R2

ADJ=12.6, F(4,195)=8.20, p<.001), 4 ZiriTadi

faqtoridan mxolod emociuroba (ß = .23, p<.01) da TviTkontroli (ß =

.15, p=.05) aRmoCnda daZlevis pozitiuri strategiebis prediqtori.

daZlevis calkeuli skalebisTvis, regresiulma analizma

mogvca Semdegi Sedegi:

TviT-kontrolis faqtori warmoadgens prediqtors daZlevis

problemis gadaWris strategiisaTvis (ß = .24, p=.05), gaqceva

ganridebisaTvis (ß = -.23, p<.01), pasuxismgeblobis mimReblobisaTvis (ß =

.23, p=.05), socialuri mxardaWeris ZiebisaTvis (ß = -.19, p<.01), TviT-

kontrolisaTvis (ß = .33, p<.01), konfrontaciuli daZlevisaTvis (ß = -

.17, p<.05).

emociurobis faqtori warmoadgens prediqtors Semdegi

skalebisaTvis: problemis gadaWris dagegmva (ß = .24, p<.05),

gaqceva/ganrideba (ß = -.26, p<.01).


socialurobis faqtori warmoadgens prediqtros daZlevis

Semdegi strategiebisaTvis: konfrontaciuli daZleva (ß=-.32, p<.01),

distancirebisaTvis (ß = -.21, p<.05).

emociuri inteleqtis 15 skala:

emociuri inteleqtis 15 skalis modeli xsnis monacemTa


ADJ= 13.1, F(15,184) = 2.99, p < .001) mxolod erTi

skala - axlo urTierTobebi (naTesavebTan da axloblebTan)

warmoadgenda prediqtors (ß = .25, p<.01) daZlevis pozitiuri

strategiebisTvis.

rac Seexeba prediqtorul Rirebulebas daZlevis calkeuli

skalebisaTvis, miviReT Semdegi Sedegi:

emociuri inteleqtis asertulobis skalas aqvs

prediqtoruli Rirebuleba daZlevis konfrontaciuli

strategiisaTvis (ß = .22, p<.05)

emociuri inteleqtis emociebis regulaciis skalas aqvs

prediqtoruli Rirebuleba ganridebis strategiisTvis (ß = -.21, p<.05)

socialurobis skalas aqvs prediqtoruli Rirebuleba

daZlevis socialuri mxardaWeris strategiisaTvis (ß = .35, p<.01)

emociuri inteleqtis optimizmis skalas daZlevis pozitiuri

gadafasebis strategiisaTvis (ß = .18, p<.05).

daZlevis TviT-kontrolis skalisaTvis prediqtoruli

Rirebuleba aRmoaCnda motivaciis skalas (ß = .22, p<.05), TviT-

Sefasebis skalas (ß = .23, p<.05), emociebis gamoxatvis skalas (ß = .20,

p<.01)

emociuri inteleqtis socialuri cnobierebis skalas aqvs

prediqtoruli Rirebuleba daZlevis konfrontaciuli

strategiisaTvis (ß = .27, p<.05),

regresiuli analizis Sedegebis mixedviT, SesaZlebelia

viwinaswarmetyveloT, rom maRali emociuri inteleqtis mqone


adamianiebi upiratesad daZlevis pozitiur strategiebs mianiWeben

upiratesobas.

(3) daZlevis strategiebsa da PTSD simptomebs Soris kavSiri

(a) korelaciuri analizi


korelaciis koeficienti) aRmoCnda, rom daZlevis strategiebsa da

posttravmatuli stresis siptomatikas Soris arsebobs kavSiri (ix.

cxrili N10). kerZod:

susti dadebiTi korelacia daZlevis distancirebis strategiasa

da posttravmuli stresis ganridebis simptomatikas Soris (r =

.198, p < .01);

susti uaryofiTi korelacia daZlevis TviT-kontrolis

strategiasa da agznebadobis simptomatikas Soris (r = -.16, p < .01);

susti uaryofiTi korelacia daZlevis pozitiuri gadafasebis

strategiasa da travmis ganmeorebiTi gancdis simptomatikas

Soris (r = .17, p < .01);


strategiasa da posttravmuli stresis agznebadobis skalis

maCvenebels Soris (r = .17, p < .01);


strategiasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris

(r = .196, p < .01);

saSualo dadebiTi korelacia daZlevis problemis gadaWris

strategiasa da posttravmuli stresis saerTo maCvenebels Soris

(r = .35, p < .01);


ცხრილი N 10. korelaciebi daZlevis strategiebsa da PTSD aspeqtebs Soris

ganrideba

travmis

ganmeorebiTi

gancda

agznebadoba PTSD

negatiuri daZleva .117 -.057 .033 .031

pozitiuri daZleva -.117 .057 -.033 -.031

konfrontacia -.062 -.056 -.024 -.053

distancireba .198** -.014 .101 .103

TviT-kontroli -.060 -.055 -.164* -.109

socialuri mxardaWeris

Zieba -.077 .044 .016 -.002

pasuxismgebloba -.055 .097 .067 .048

gaqceva/Tavis arideba .061 .035 .106 .078

problemis gadaWris

gagegmva .039 .125 .096 .352**

pozitiuri gadafaseba -.095 -.174* -.231

** -.196

**

** p ≤ .01; * p ≤ .05



regresia) aCvena, rom daZlevis strategiebi warmoadgens prediqtors

posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis (R2=.07, F(7,192)=2.21, p < .05).

aRmoCnda, rom pozitiuri gadafasebis (ß = -.303, p = .00) da problemis

gadaWris dagegmvis strategias (ß = .22, p <.05) aqvs prediqtoruli

Rirebuleba posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis.

(g) sqesTa Soris gansxvavebebi daZlevis strategiebis mixedviT

monacemTa analizma aCvena statistikurad sando sqesTa Soris

gansxvaveba (ix. suraTi N4) daZlevis mxolod ori skalisaTvis da

aseve, aCvena sqesTa Sorisi gansxvaveba daZlevis pozitiuri da

negatiuri strategiebis gamoyenebis mixedviT:


aRsaniSnavia, rom statistikurad sandoa gansxvaveba daZlevis

negatiuri strategiebis gamoyenebis mixedviT: qalebs (M=11.07,

SD=2.35) aqvT ufro maRali maCvenebeli, vidre mamakacebs

(M=10.32, SD=2.03) t(198) = -2.41, p <05.

distancirebis skalaze qalebs (M=9.81, SD=3.29) aqvT ufro

maRali maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=8.84, SD=3.23) t(198) = -

2.12, p <05.

pasuxismgeblobis skalaze mamakacebs (M=13.70, SD=2.41) aqvT

ufro maRali maCvenebeli, vidre qalebs (M=13.03, SD=2.20) t(198) =

2.03, p <05.

suraTi N 4 sqesTa Soris gansxavavebis daZlevis strategiebisaTvis

(d) sqesTa Soris gansxvavebebi posttravmuli stresuli

aSlilobis mixedviT.

statitikurad sando aRmoCnda sqesTa Sorisi gansxvaveba

posttravmuli stresis, rogorc saerTo maCveneblis, aseve,

calkeuli skalebis mixedviT (ix. suraTi N5). kerZod:

ganridebis skalaze qalebs (M=2.07, SD=0.61) aqvT ufro maRali

maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=1.75, SD=0.77) t(198) = -3.26, p <01.


travmis ganmoerebiTi gancdis skalaze qalebs (M=2.33, SD=0.61) aqvT

ufro maRali maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=2.04, SD=0.77) t(198) =

-2.48, p <05.

agznebadobis skalaze qalebs (M=2.11, SD=0.87) aqvT ufro maRali

maCvenebeli, vidre mamakacebs (M=1.83, SD=0.82) t(198) = -2.31, p <05.

posttravmuli stresis saerTo maCvenebeli qalebs (M=6.52, SD=2.15)

aqvT ufro maRali, vidre mamakacebs (M=5.63, SD=1.94) t(198) = -3.05, p

<01.

suraTi N 5 sqesTa Soris gansxvaveba posttravmuli stresis maCveneblebis

mixedviT

(4) asakis da posttravmuli stresis maCveneblebs Soris kavSiri (a) korelaciuri analizi

asakis da posttravmuli stresis sxvadasxva maCveneblebs

Soris korelaciuri analiziT (pirsonis korelaciis koeficienti)

gamovlinda Semdegi saxis kavSirebi:

susti dadebiTi korelacia posttravmuli stresis travmis

ganmeorebiTi gancdis maCvenebelTan (r = .15, p < .05).

susti dadebiTi korelacia posttravmuli stresis

agznebadobis maCvenebelTan (r = .17, p < .05).


susti dadebiTi korelacia posttravmuli stresis saerTo

maCvenebelTan (r = .18, p < .05).



regresia) aCvena, rom asakis cvladi xsnis monacemTa variabilobis 3.1

% (R2

ADJ =.026, F(1,198)=6.33, p < .05) da aqvs prediqtoruli Rirebulebac

posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis (ß = .17, p<.05).

(5) gadatanili travmis Taviseburebebi da devnilTa mdgomareobis

(ekonomikuri, fsiqologiuri, janmrTelobis) subieqturi Sefaseba

(ix. cxrili N6)

devnilTa 1.5 % Tvlis, rom maTi finansuri mdgomareoba bolo

erT wlis ganmavlobaSi gaumjobesda, 6%-is azriT igive darCa, xolo

maTi umravlesobis azriT 95.5% finansuri mdgomareoba sagrZnoblad

gauaresda (X2=315.67, df=2, p<.001).

samsaxurebrivi mdgomareoba devnilTa 30% -is azriT igive

darCa, 68%-is azriT ki - gauaresda, Tumca, mcireodeni nawili 2%

aRniSnavs, rom maTi samsaxurebrivi mdgomareoba gaumjobesda

(X2=131.68, df=2, p<.001).

devnilTa 34.5% azriT, maTi janmrTelobis mdgomareoba igive

darCa, xolo 64.5 Tvlis, rom maTi janmrTelobis mdgomareoba

gauaresda (X2=123.13, df=2, p<.001).

devnilTa mxolod 1% Tvlis, rom maTi fsiqologiuri

mdgomareoba gaumjobesda, 20%-is azriT, igive darCa, 79%-is azriT ki

– gauaresda (X2=198.52, df=2, p<.001).

rac Seexeba sacxovrebel pirobebs, arc erTi devnili ar

aRniSnavs, rom sacxovrebeli pirobebi gaumjobesda, 3% -is azriT,

maTi sacxovrebeli pirobebi igive darCa, 97%-is azriT, ki gauaresda

(X2=364.93, df=2, p<.001).


suraTi N 6 devnilTa mdgomareobis (finansuri, janmrTelobis, samsaxurebrivi

da fsiqologiuri) subieqturi Sefaseba

korelaciuri analiziT sakuTari mdgomareobis subieqtur

Sefasebasa da posttravmuli stresis maCveneblebs Soris gamovlinda

Semdegi saxis kavSirebi:

susti uaryofiTi korelacia janmrTelobis mdgomareobis

subieqtur Sefasebasa da posttravmuli stresis maCvenebels

Soris - individebi, romlebic uaryofiTad afaseben sakuTari

janmrTelobis mgomareobas maT aqvT posttravmuli stresis

maRali maCvenebeli (r2 = -.25, p < .01), aseve, uaryofiTia korelacia

travmis ganmeorebiTi gancdis skalis maCvenebelTan (r2 = -.25, p <

.01) da agznebadobis (r2 = -.29, p < .01) skalasTan. gamonakliss

warmoadgens ganridebis skalis maCvenebeli: janmrTelobis

subieqtur Sefasebisa da ganridebis skalis maCvebeli

erTmaneTTan ar korelirebs.

susti uaryofiTi korelacia fsiqologiuri mgomareobis

uaryofiT Sefasebasa da posttravmuli stresis maCvenebels

Soris - individebi, romlebic uaryofiTad afaseben sakuTari

janmrTelobis mgomareobas maT aqvT posttravmuli stresis

maRali maCvenebeli (r2 = -.17, p < .01), aseve, uaryofiTia korelacia


travmis ganmeorebiTi gancdis skalis maCvenebelTan (r2 = -.16, p <

.01) da agznebadobis (r2 = -.19, p < .01) skalasTan. gamonakliss

warmoadgens ganridebis skalis maCvenebeli: fsiqikuri

mdgomareobis subieqturi Sefasebisa da ganridebis skalis

maCveneblebi erTmaneTTan ar korelirebs.

korelaciuri analizma gamoavlina, rom daZlevis strategiebidan

mxolod erTi strategia – ganridebis strategia aRmoCda

korelaciaSi sakuTari mdgomareobis subieqtur SefasebasTan.

kerZod:

susti uaryofiTi korelacia fizikuri (r2 = -.15, p < .01) da

fsiqikuri (r2 = -.14, p < .01) janmrTelobis mdgomareobasTan.

korelaciurma analizma aCvena emociuri inteleqtis calkeul

aspeqtebs Soris Semdegi saxis kavSirebi:

samsaxurebrivi mdgomareobis Sefaseba dadebiTad korelirebs

motivaciisa da impulsurobis (dabali) skalis maCveneblebTan, rac

ufro metad motivirebulia da naklebad impulsuria individi, miT

ufro dadebiTia samsaxurebrivi mdgomareobis Sefaseba.

finansuri mdgomareobis Sefaseba (Zalian kargi, kargi, saSualo,

cudi, Zalian cudi) sustad korelirebs impulsurobis (dabali)

skalis maCveneblebTan. rac naklebad impulsuria individi miT

ufro dadebiT Sefasebas aZlevs sakuTar finansur mdgomareobas

(r2 = .15, p < .01)

fizikuri janmrTelobis Sefaseba dadebiT korelaciaSia emociuri

inteleqtis globalur maCvenebelTan (r2 = .26, p < .01) da emociuri

inteleqtis calkeul skalebTan: TviT-Sefaseba (r2 = .20, p < .01),

emociebis regulacia (r2 = .17, p < .01), bedniereba (r2 = .20, p < .01),

stresis marTva (r2 = .25, p < .01), emociebis marTva (r2 = .21, p < .01),

optimizmi (r2 = .34, p < .01), adaptacia (r2 = .32, p < .01), asertuloba (r2 =

.31, p < .01).

fsiqikuri janmrTelobis Sefaseba dadebiT korelaciaSia

emociuri inteleqtis globalur maCvenebelTan (r2 = .17, p < .05) da

emociuri inteleqtis calkeul skalebTan: TviT-Sefaseba (r2 = .20, p

< .01), emociebis regulacia (r2 = .17, p < .01), stresis marTva (r2 = .14, p <


.01), emociebis marTva (r2 = .18, p < .01), optimizmi (r2 = .20, p < .01),

adaptacia (r2 = .24, p < .01), asertuloba (r2 = .31, p < .01)

ekonomikuri mdgomareobis (warsuli, awmyo, momavali) subieqturi

Sefaseba (ix. suraTi N7).

10 qulian skalaze ekonomikuri mdgomareobis Sefasebisas

yvelaze dabalia saSualo maCvenebeli awmyo ekonomikuri

mdgomareobis Sefasebisas (M= 1.77 SD=1.43, t(199) = 46.80, p < .0001 );

SedarebiT maRalia warsuli ekonomikuri mdgomareobis

Sefaseba (M= 6.54 SD=1.97 t(199) = 17.41, p < .0001 ); rac Seexeba

momavals, momavali ekonomikuri mdgomareobis (M=5.17 SD=2.1

t(192) = 32.81, p < .0001 ) saSualo maCvenebeli ufro dabalia, vidre

warsulSi iyo, magram ufro maRali, vidre awmyos.

suraTi N 7 devnilTa mier warsuli, awmyo da momavali ekonomikuri

mdgomareobis subieqturi Sefaseba


emociuri inteleqtis calkeul skalebsa da ekonomikur

mdgomareobis Sefasebas Soris korelaciuri analiziT gamovlinda

Semdegi saxis kavSirebi (ix. cxrili N11):

ცხრილი N 11. koralaciebi emociuri inteleqtis calkeul aspeqtebsa da

ekonomikuri mdgomareobis subieqtur Sefasebas Soris

warsuli awmyo momavali

TviT-Sefaseba .151

* .005 .110

emociebis gamoxatva .124 .083 .159

*

motivacia .186

** -.162

* -.005

emociebis regulireba .212

** .042 .117

bedniereba .168

* .256

** .321

**

empaTia .072 .035 .111

socialuri cnobiereba .189

** .015 .104

impulsuroba (dabali) .203

** -.192

** -.036

emociebis aRqma .143

* -.025 .180

*

stresis marTva .068 -.012 .136

emociebis marTva .092 .007 .121

optimizmi .144

* .244

** .349

**

urTierTobebi/axlo/ -.005 .201

** .324

**

adaptacia .103 -.042 .076

asertuloba .039 .105 .148

*

kargad-yofna .129 .190

** .336

**

TviT-kontroli .198

** -.094 .071

emociuroba .156

* .026 .173

*

socialuroba .120 .173

* .312

**

emociuri inteleqtis

globaluri maCvenebeli .195** .079 .262

**

** p ≤ .01; * p ≤ .05


(b) travmis maxasiaTeblebisa da posttravmuli stresis kavSiri:

travmis siZliere (exposure) –konfliqtis zonaSi gatarebuli

dReebis raodenoba.

saomari moqmedebebis zonaSi gatarebuli dReebis raodenoba ar

aRmoCnda korelaciaSi posttravmuli stresis maCveneblebTan. ufro

metic, kvlevis monawileebi davyaviT or jgufad imisdamixedviT,

saerTod mouwiaT Tu ara agvistos konfliqtis dros saomar zonaSi

yofna (zogierTma maTganma sofeli mosalodneli safrTxis gamo

konfliqtis dawyebamde datova). statistikurad sando gansxvaveba ar

aRmoCnda, ara mxolod dReebis raodenobis mixedviT, aramed imis

mixedviT saerTod mouwiaT Tu ara saomar zonaSi yofna.

Tumca, saomar zonaSi gatarebuli dReebis raodenoba uaryofiT

korelaciaSi aRCmonda daZlevis ganridebis stretegiis (r (200) = - .18,

p = .00) da pozitiuri gadafasebis strategiis gamoyenebasTan (r (200) = -

.16, p = .02).

travmis specifika

RmoCnda, rom ojaxis wevris sikvdili akavSirSia

posttravmuli stresis maCveneblebTan (ix. suraTi N8). kerZod:

individebs, romelTac daeRupaT ojaxis wevri (M=2.36, SD=0.82),

ufro maRali maCveneblebi aqvT posttravmuli stresis

ganridebis skalaze, vidre im individebs, visac msgavsi

travmuli gamocdileba ar aqvT (M=1.88, SD=0.68) t(198) = -2.73, p <01.


ufro maRali maCveneblebi aqvT posttravmuli stresis

ganmeorebiT gancdis skalaze, vidre im individebs, visac

msgavsi travmuli gamocdileba ar aqvT (M=2.14, SD=0.82) t(198) = -

2.40, p <05.


ufro maRali maCveneblebi aqvT agznebadobis skalaze, vidre im

individebs, visac msgavsi travmuli gamocdileba ar aqvT

(M=1.93, SD=0.83) t(198) = -2.10, p <05.



ufro maRali maCveneblebi aqvT posttravmuli stresis ufro

maRali saerTo maCvenebeli, vidre im individebs, visac msgavsi

travmuli gamocdileba ar aqvT (M=5.95, SD=2.02) t(198)=-2.76, p<.01.

suraTi N 8 posttravmuli stresis maCveneblebi travmis specifikis mixedviT

(6) mravalmxrivi ierarqiuli regresiis Sedegebi

koreliaciuri analizis safuZvelze gairkva, rom

posttravmuli stresis maCvenebli korelirebs Semdeg cvladebTan:

asakTan, daZlevis strategiebsa da emociuri inteleqtis sxvadasxva

maCveneblebTan. Sesabamisad, logikuria gvenaxa, am cvladebis

kontrolis fonze emociuri intelelqts, rogorc pirovnul niSans

aqvs Tu ara mainc prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresis

maCveneblisaTvis

(a) mravalmxrivi ierarqiuli regresiuli analiziT davadgineT,

hqonda Tu ara emociuri inteleqtis saerTo maCvenebels

prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresisaTvis ori


cvladis - asakis da daZlevis pozitiuri/negatiuri strategiebis

gamoyenebis - gakontrolebis Semdeg.10

aRmoCnda, rom cvladebis es jgufi xsnis variabilobis 5.8%-s

(R2

ADJ = .04, F(1,196)=5.42, p<.05). rac Seexeba TiToeuli cvladis

prediqtorul Rirebulebas, emociuri inteleqtis saerTo

qulisaTvis is Yyvelaze maRali iyo (ß = -.173, p = .05), Tumca, daZlevis

strategiebisaTvis is statistikurad sando ar aRmoCnda, xolo

asakis prediqtoruli Rirebuleba (ß = .167, p = .05), ufro dabali iyo,

vidre emociuri inteleqtis globaluri maCveneblis prediqtoruli

Rirebuleba.

(b) mravalmxrivma ierarqiulma regresiulma analizma emociuri

inteleqtis calkeuli skalebis prediqtoruli Rirebulebis

dadgenisas, ori cvladis – asakisa da daZlevis calkeuli skalebis

- kontrolis fonze aCvena Semdegi Sedegi:

cvladebis jgufis es modeli (emociuri inteleqtis 15

calkeuli skala, daZlevis strategiebi da asaki) mTlianad xsnis

monacemTa variabilobis 27.3%-s (R2

ADJ = .18, F(8,15)=2.96 p<.001), magram

asakisa da daZlevis strategiebis faqtorebis gakontrolebisas

mxolod emociuri inteleqtis 15 calkeuli skala xsnis monacemTa


ADJ = .18, F(8,15)=2.96 p<.001). modeli

statistikurad sandoa (F(23,176)=2.87, p<.001)

rac Seexeba TiToeuli skalis prediqtorul Rirebulebas.

emociuri inteleqtis mxolod erT skalas - emociebis regulacias (ß

= -.24, p = .007) aqvs sando prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli

stresis maCveneblisaTvis, da es maCvenebeli maRalia, rogorc asakis

cvladis maCveneblze (ß = .17, p = .04), aseve, daZlevis erTaderTi

skalis maCvenebelze, romelsac am modelSi statistikurad sando

prediqtoruli Rirebuleba hqonda – problemis gadaWris dagegmva (ß

= .20, p = .05)

10

TiToeul am cvlads, rogorc calke aRebuls, hqonda prediqtoruli Rirebuleba

post travmuli stresis maCveneblisaTvis


(g) mravalmxrivma ierarqiulma regresiulma analizma emociuri

inteleqtis ZiriTadi faqtorebis prediqtoruli Rirebulebis

dadgenisas, ori cvladis – asakis da daZlevis calkeuli skalebis -

kontrolis fonze gamoavlina Semdegi:

cvladebis jgufis es modeli mTlianad xsnis monacemTa

variabilobis 18,7%-s (R2

ADJ = .13, F(8,4)=2.96 p<.001), magram asakisa da

daZlevis strategiebis faqtorebis gakontrolebisas mxolod

emociuri inteleqtis 4 ZiriTadi faqtori xsnis monacemTa


ADJ =.18, F(8,15)=2.96 p<.001). modeli statistikurad

sandoa (F(12,187)= 3.58, p<.001)

rac Seexeba TiToeuli faqtoris prediqtorul Rirebulebas.

emociuri inteleqtis mxolod erT faqtors – TviT-kontrols (ß = -

.41, p = .000) aqvs sando prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli

stresis maCveneblisaTvis, da es maCvenebli maRalia, rogorc asakis

cvladis maCveneblze (ß = .20, p = .001), aseve, daZlevis erTaderTi

skalis maCvenebelze, romelsac am modelSi statistikurad sando

prediqtoruli Rirebuleba hqonda – problemis gadaWris dagegmva (ß

= .28, p = .007).


Tavi 7. Sedegebis ganxilva


sakvlevi kiTxvaris adaptacia qarTul populaciaze

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi

kiTxvaris qarTuli versia imeorebs britanuli versiisTvis

damaxasiaTebel oTxfaqtorian struqturas.

kiTxvaris qarTuli versiisTvis calkeuli skalebis ZiriTad

faqtorebze datvirTva faqtobrivad igivea, rogorc es britanuli

versiis SemTxvevaSia (Petrides, K. V. 2009). gamonakliss warmoadgens

Semdegi skalebi:

motivacia – kiTxvaris qarTul versiaSi aqvs SedarebiT maRali

datvirTva faqtorze – emociuroba, xolo britanuli versiis

SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze.

impulsuroba - qarTuli versiisTvis aqvs yvelaze maRali

datvirTva faqtorze – emociuroba, xolo britanuli versiis

SemTxvevaSi – TviT-kontrolis faqtorze. magram unda aRiniSnos, rom am or skalas aqvs meoradi

datvirTvac TviT-kontrolis faqtorze, ris safuZvelzec es ori

skala faqtorebis doneze qulebis daTvlisas mivakuTvneT im

faqtorebs, rogorc es originaluri versiis SemTxvevaSia, radgan

avtoris rekomendacia, romelic eydrdnoba sxvadasxva qveynebidan

miRebuli kvlevis monacemebs, gvTavazobs originaluri gasaRebis

ucvlelobas.

TviT-Sefaseba – qarTul versiaSi TviT-Sefasebis skala

muSaobs socialurobis faqtorze ( .444).

unda aRiniSnos, rom yvelaze gansxvavebuli Sedegi miviReT

TviT-Sefasebis skalisTvis. britanul originalur versiaSi TviT-

Sefasebis skala muSaobs or faqtorze: SedarebiT maRali

datvirTviT faqtorze socialuroba ( .419) da ufro dabali

datvirTviT faqtorze kargad yofna ( .350), magram miuxedavad amisa,

avtorebi Teoriuli mosazrebis da gansxvavebuli SerCevebidan da

sxvadasxva qveynebSi Catarebuli kvlevebis Sedegad miRebuli


empiriuli monacemebis safuZvelze skalas miakuTvneben kargad

yofnis faqtors.

qarTuli versiis Sedegebi (TviT-Sefasebis skalis datvirTva

mxolod socialurobis faqtorze), faqtobirvad, ar Seesabameba

Teoriul mosazrebas, romelic gulisxmobs, rom kargad yofna (well

bieng) mniSvnelovnadaa damokidebuli pirovnebis TviT-Sefasebaze.

bunebrivia, TviT-Sefaseba, aseve, mniSvnelovnad ukavSirdeba

pirovnebis mier sakuTari socialuri unarebis Sefasebas (ramdenad

aqvs individs sxvaTa grZnobebze gavlenis moxdenis unari,

molaparakebebis warmoebis unari, ramdenadaa darwumenebuli imaSi,

Tu rogor unda moiqces da ra unda Tqvas sxvadasxva socialur

situaciaSi), Tumca unda aRiniSnos, rom kiTxvarSi TviT-Sefasebis

skalis debulebebi formulirebulia imdagvarad, rom naklebad

ukavSirdeba socialuri unarebis Sefasebas (magaliTad, “sakuTari

Tavi ar mimaCnia usargeblo adamianad”, “sxvebiviT kargad ver vakeTeb

saqmes” da a.S.)

erT-erTi savaraudo axsna im faqtis, Tu qarTul pupulaciaze

adaptaciis monacemebiT, ratom ar itvirTeba TviT-Sefasebis skala

faqtorze – kargad yofna (rogorc es sxvadasxva qveynebis SerCevebis

magaliTzea) (Petrides. K.V 2009), SesaZloa, iyos is, rom Cveni SerCeva

ZiriTadad axalgazrdebs moicavs (M=25.22, SD=11.47, Min=17, Max=70) da

axalgazrda asakSi TviT-Sefasebis aspeqtebi SesaZloa mniSvnelovnad

iyos fokusirebuli socialur urTierTbebze. magram kvlevis meore

nawilis SerCevis monacemTa (sadac yvela asakobrivi jgufi Tanabrad

aris warmodgenili) faqtoruli analizis meSveobiT gadamowmebisas

igive Sedegebi iqna miRebuli (TviT-Sefasebis skala muSaobs mxolod

socialurobis faqtorze). Tumca, am SeTxvevaSi SerCevis moculoba

sakmaod mcirea faqtoruli analizisTvis da daskvnebis gakeTebis

uflebas ar gvaZlevs. mainc savaraudoa, rom aRniSnuli Sedegi

qarTuli koleqtiuri kulturis Tavisebureba ufroa, radgan

qarTul kulturaSi, albaT, individualistur kulturebTan

SedarebiT TviT-SefasebisTvis ufro metad arsebiTi da

mniSvnelovania socialuri garemos Sefaseba, vidre es

individualisturi kulturebisTvisaa damaxasiTebeli. Sesabamisad,


TviT-Sefasebas mniSvnelovanad gansazRvravs kargi socialuri

unarebis floba.

Tumca, am kiTxvaze saboloo pasuxs miviRebT Semdgomi

kvlevebidan Segrovebuli monacemebis safuZvelze, rodesac

TviTSefasebis skalisTvis ramodenime debuleba, romelic amcirebs

sandoobis dones11 kidev erTxel gadamuSavdeba da SesaZlebeli

iqneba sxvadasxva SerCevebidan miRebuli monacemebis Sejereba.

11 aRsaniSnavaia, rom TviT-Sefasebis skalis sandoobis monacemi

rekomendebul minimalur mniSvnelobas akmayofilebs (11 debuleba,

= .71).



posttravmuli stresis urTierTmimarTeba

(1) monacemTa regresiulma analiziT gairkva, rom emociuri

inteleqtis rogorc globalur qulas, aseve, ZiriTadi faqtorebisa

da calkeuli skalebis maCvenebelebs aqvs prediqtoruli Rirebuleba

posttravmuli stesuli aSlilobisaTvis. Teoriulad, es ar aris

moulodneli da alogikuri Sedegi, ramdenadac Tu emociuri

inteleqtis Sesaxeb Teoriul modelebs moviSveliebT (Bar-On, 2006;

Goleman, 1998; Mayer, & Salovey 1997; Petrides, & Furnham, 2000), am modelTagan

nebismieri gulisxmobs, rom emociurad inteleqtualur adamianebs

aqvT unari efeqturad gaumklavdenen garemos moTxovnebs. emociuri

inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis modeli gulisxmobs, rom

emociuri inteleqti aris sakuTari emociuri unarebis TviT-

efeqturobis subieqturi Sefaseba, xolo posttravmuli stresisTvis,

romlisTvisac arsebiTia matravmirebeli (uaryofiTi emociuri

Sinaarsis mqone) movlenis arseboba, bunebrivia, rom maRali

emociuri inteleqtis adamianebs, ukeT SeeZloT travmasTan

gamklaveba.

emociuri inteleqtis TiToeuli komponentis prediqtoruli

Rirebuleba posttravmuli stresuli aSlilobisaTvis

gansxvavebulia: SedarebiT dabalia emociuri inteleqtis mTliani

qulis prediqtoruli Rirebuleba, rodesac konstruqti, rogorc

erTi mTeli, xsnis monacemTa variabilobis mxolod 2.9%-s;

SedarebiT ufro maRalia 4 ZiriTadi faqtoris prediqtoruli

Rirebuleba, faqtorTa es kombinacia xsnis monacemTa variabilobis

8.3%-s; yvelaze ufro maRali prediqtoruli Rirebuleba aqvs

emociuri inteleqtis Txutmetive skalas erTobrivad. faqtorTa es

kombinacia xsnis monacemTa variabilobis 21.6%-s. es monacemi kidev

erTxel amtkicebs, rom mTeli ar aris misi Semadgeneli elementebis

meqanikuri jami da mTels, rogorc erT mTlians, aqvs absuluturad

gansxvavebuli Tvisebebi, vidre mis Semadgenel calkeul

komponentebs.

emociuri inteleqtis ZiriTadi faqtorebidan mxolod TviT-

kontroli aRmoCnda posttravmuli stresis sando prediqtori. TviT-


kontrolis12 faqtori, am modelis mixedviT, gulisxmobs emociebis

regulaciis, cdunebebTan gamklavebisa da stresis marTvis unars,

xolo calkeuli skalebidan mxolod emociebis regulacia da Tvit-

Sefasebis skala aRmoCnda posttravmuli stresis sando prediqtori,

bunebrivia Cndeba kiTxva, ratom araa sxva skalebi sando prediqtori,

magaliTad, Tundac, stresis marTvis skala. Teoriuli msjelobidan

gamomdinare, logikuri iqneboda, rom stresis marTvis skalas

hqonoda prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresuli

aSlilobisaTvis, magram es ase araa. aq operaciuli ganszRvrebis

sakiTxTan gvaqvs saqme, stresis marTvis skalis debulebebi

formulirebulia imdagvarad, rom gulisxmobs, ufro metad zewolis

pirobebSi adekvatur funqcionirebas (magaliTad, datvirTvis

pirobebSi muSaobas), vidre uaryofiTi Sinaarsis mqone stresuli

movleniT gamowveul emociebTan gamklavebas. anu ufro metad

gulisxmobs zewolas, press, datvirTvas da ara matravmirebeli

Sinaarsis mqone emociuri informaciis gadamuSavebas, rac

posttravmuli stresis SemTxvevaSi wamyvani da arsebiTia.

Cveni kvlevis SemTxvevaSi mxolod erTi tipis konkretul

stresul situaciasTan gvaqvs saqme, romelic miuxedavd

gamocdilebis sxvadasxvagvarobisa da travmis simwvavisa, mainc

erTmaneTis msagavsia, am adamianebisTvis yvelasTvis saerToa is, rom

maT gadaitanes omis mZime dReebi, dakarges axloblebi (zogierTma

maTganma) da maT yvelam datova sakuTari sacxovrebeli da

sakuTarsave qveyanaSi iZulebiT adgilanacvali piri gaxda.

bunebrivia, Cven Sesadareblad, rom gvqondes sxva tipis stresuli

situacia, romelic gansxvavebulia Tavisi bunebiT da gansxvavebuli

moTxovnebis winaSe ayenebs individs, savaraudod, sxva komponentebis

wvlili iqneboda wamyvani da ara emociuri regulaciis unari. es

Sedegi adasturebs Cvens mosazrebas, rom emociuri inteleqtis

sxvadasxva komponents gansxvavebuli wvlili miuZRvis travmis

simptomebTan gamklavebaSi. SegviZlia vivaraudod, rom sxva tipis

12 TviTkontrolis faqtori moicavs sam skalas: impulsuroba,

stresis marTva da emociebis regulacia


stresuli situaciis SemTxvevaSi wamyvani iqneba sxva komponenti da

Tavis mxriv, sxva fsiqikuri aSlilobis SemTxvevaSi (magaliTad,

SfoTviTi aSlilobebis an guneba-ganwyobilebis darRvevebisas) sxva

komponentis roli iqneba ufro mnSivnelovani, magram, amgvari

infromaciis mopoveba am kvlevis farglebs scildeba. es momavali

kvlevis sakiTxi SeiZleba iyos.

(2) regresiuli analizis Sedegebi mowmobs, rom emociuri

inteleqti, rogorc pirovnuli niSani, warmoadgens sando

prediqtors daZlevis strategiebisaTvis: rac ufro maRali emociuri

inteleqti aqvs individs, miT ufro meti albaTobiT SegviZlia

viwinaswarmetyveloT, rom is daZlevis pozitiur da efeqtur

strategiebs gamoiyenebs stresul movlenasTan gasamklaveblad.

mravali kvleva mowmobs, rom daZlevis strategiebis

mniSvnelovan determinants swored pirovnuli maxasiaTeblebi

warmoadgens da Cveni kvleviTac kidev erTxel dastureba, rom

pirovnuli niSnis mixedviT SeiZleba daZlevis strategiebis

winaswarmetyveleba. Tumca, bunebrivia, mxolod erTi faqtori

arasodes ar SeiZleba iyos determinanti, daZlevis romel

strategias mimarTvs individi stresTan gasamklavebad. pirovnuli

niSnebis garda, es magaliTad, mniSvnelovanwiladaa damokidebuli

stresuli situaciis specifikurobaze, cxovrebiseul gamocdilebaze,

individis kognitur unar-SesaZleblobebze da a.S. am faqtorTa

CamonaTvali imdenad vrcelia, rom Tu emociur inteleqts SeuZlia

axsnas monacemTa variabilobis 13% daZlevis pozitiuri

strategiebisaTvis (da es ricxvi ufro maRalia calkeuli

skalebisaTvis), rogorc mxolod erTi faqtoris prediqtoruli

unari, sakmaod mniSvnelovan Sedegad unda miviCnioT.

miuxedavad imisa, rom emociuri inteleqti SedarebiT axal

mecnierul konstruqts warmoadgens, emociur inteleqtsa da

daZlevis strategiebis kavSiris Sesaxeb kvlevaTa raodenoba ar aris

mcirericxovani. Sesabamisad, Sedegebic sakmaod mravalferovania,

imisda mixedviT Tu ra Sinaarsi moiazreba am cnebis qveS da

rogoria daZlevis strategiaTa klasifikacia, Tumca, ZiriTadi


tendencia, rac am kvlevebisTvis saerToa, kerZod, is rom, maRali

emociuri inteleqtis mqone adamianebi daZlevis aqtiur da ara

pasiur, efeqtur da ara araefeqtur, problemaze orientirebul da

ara emociebze fokusirebul strategiebs mimarTaven, Cvenma kvlevamac

daadastura – Tu individs aqvs maRali emociuri inteleqti, maSin

SegviZlia viwinaswarmetyveloT, rom isini gamoiyeneben stresis

daZlevis pozitiur da ara negatiur strategiebs.

(3) miuxedavad imisa, rom daZlevis sxvadasxva strategiebi

korelirebs posttravmuli simptomebis sxvadasxva jgufTan,

regresiulma analizma aCvena, rom daZlevis strategiebidan mxolod

pozitiuri gadafasebis da problemis gadaWris dagegmvis

strategiebi warmoadgens prediqtors posttravmuli stresuli

aSlilobisaTvis.

mxolod am ori strategiis prediqtoruli Rirebuleba

SeiZleba aixsnas imiT, rom travmis Semdgom Zalian xSirad adgili

aqvs Rirebulebebis gadafasebas (,,mivxvdi ra aris cxovrebaSi

mTavari”). bunebrivia, rom iZulebiT adgilnacval pirebSi xSiria

daZlevis am strategiis gamoyeneba, da rogorc situaciasTan

gamklavebis erT-erTi gza, is sakmaod efeqturi xerxi unda iyos

travmasTan dakavSirebuli reaqciebis dasaZlevad.

rac Seexeba problemis gadaWris dagegmvis strategias, unda

aRiniSnos, rom monacemebi akrefilia travmidan zustad erTi wlis

Semdeg. travmis Sesaxeb arsebul kvlevebs Tu moviSveliebT, vnaxavT,

rom drois es monakveTi travmis gamoglovebas eTmoba. daaxloebiT

erTi wlis Semdeg ukve ,,mTavrdeba” dardi da wuxili da iwyeba

fiqri imaze, Tu ra SeiZleba gaakeTos individma cxovrebis

gasagrZeleblad. daZlevis strategiebis Sesaxeb arsebuli

literatura ki, Tavis mxriv, mowmobs, rom stresuli situaciis

daZlevis sxvadasxva etapze individi daZlevis sxvadasxva strategias

mimarTvas da is, rac efeqturia travmis daZlevis sawyis etapze,

SeiZleba sulac ar iyos Sedegis momtani mogvianebiT stadiaze.

iZulebiT adgilnacvaloba, saxlis dakargva, cxovrebis wesis

radikaluri cvlileba devnilebisgan garkveuli daZlevis

meqanizmebis gaaqtiurebas moiTxovs da es daZlevis meqanizmebi


travmidan erTi wlis Semdeg unda gansxvavdebodes im

strategiebisagan, romelsac individi dasawyisSi iyenebda. magaliTad,

adaptacia SeiZleba aRar iyos ukve wamyvani strategia, radgan erT

wlis ganmavlobaSi, ase Tu ise adamianebma gamoigloves danakargi,

Seeguenen im pirobebs, romelSic cxovroben, magram exla unda

moinaxos gza, rogor gaagrZelon cxovreba, Tanac ukve wmindad

materialuri TvalsazrisiT, ra gaakeTon, Tavi riTi irCinon da ase

Semdeg. anu SeiZleba iTqvas, rom am etapze daZlevis strategia,

romelic individs travmis Tanmxlebi reaqciebis gamklavebaSi

exmareba, logikuria, rom iyos problemis gadaWris dagegmva.

kvleva rom Cagvetarebina matravmirebeli movlenebidan uaxloesi

40 dRis ganmavlobaSi, maSin SeiZleba daZlevis strategia, romelsac

posttravmuli stresisaTvis prediqtoruli Rirebuleba eqneboda,

SeiZleba yofili sxva strategia, magaliTad, iseTi ,,araefeqturi”

strategiac ki, rogoricaa ganrideba, radgan strategiis efeqturoba

mniSvnelovnadaa damokidebuli stresuli situaciis ganviTarebis

stadiaze. dasawyisSi ki SeiZleba travmaze fiqris arideba efeqturi

strategia yofiliyo.

(3) rac Seexeba travmis specifikas, Sedegebma marTlac aCvena,

rom ojaxis wevris sikvdili korelaciaSia posttravmuli stresuli

aSlilobis maCvenebelTan, rac TavisTvad Zalian bunebrivia.

aRsaniSnavia, rom kiTxva formulirebuli iyo Semdegnairad:

,,agvistos omis konfliqtis Sedegad dageRupaT Tu ara vinme” da

Semdeg vTxovdiT dakonretebas. aRmoCda, rom mxolod ojaxis

wevrebis: deda, mama, da-Zma da meuRlis sikvdili aris dakavSirebuli

posttravmuli stresis maCvenebelTan, magram ara megobris da axlo

naTesavebis sikvdili.

aRmoCnda, rom saomar zonaSi gatarebuli dReebis raodenoba

ar aris korelaciaSi posttravmuli stresis arc erT maCvenebelTan.

omi 5 dRis ganmavlobaSi grZeldeboda da logikuri iyo gvevarauda,

rom rac ufro did xans mouwiaT adamianebs gaCereba konfliqtur

zonaSi, Sesabamisad, miT ufro meti travmuli movlenebTan mouwiaT

Sejaxeba da Sesabamisad, miT ufro mwvave unda yofili am

matravmirebeli movlenebis simZime, magram aRmoCda, rom es ase ar


aris. rogorc Cans, imTaviTve araswori indikatori avirCieT da kidev

erTi faqtic: rogorc viciT, arsebobs travmuli movlenebis

klasifikacia: erTjeradi travmuli movlenebi (magaliTad, miwisZvra)

da mravaljeradi ganmeorebadi (magaliTad, ojaxuri Zaladoba) da

posttravmuli stresi SeiZleba gamowveuli iyos, rogorc erTjeradi

matravmirebeli, aseve, ganmeorebadi movlenebiT, da TavisTavad,

ganmeorebadoba an movlenis sixSire, ar aris posttravmuli

stresuli aSlilobis simwvavesTan pirdapir proporciul kavSirSi.

TavisTavad, bunebrivi iqneboda, rom matravmirebeli situaciis

intensivoba kavSirSi yofiliyo posttravmuli stresis simwvavesTan,

magram, rogorc Cans, saomar zonaSi yofnis dReebis xangrZlivoba

ufro formaluri indikatoria da situaciis sxva Taviseburebebis

Sesaxeb unda mogvegrovebina informacia, magaliTad, iyvnen Tu ara

Tavad vinmes sikvdilis momswre, uSualod TviTmfrinavebis

dabobmvis safrTxis qveS da a.S. mniSvnelovania gaviTvaliswinoT is

garemoebac, rom es aris qarTuli soflebis is mosaxleoba,

romelsac 90-iani wlebis qarTul-osuri konfliqtis Semdeg

mSvidobian garemoSi faqtobrivad ar ucxovria da konfliqturi da

daZabuli situacia misi cxovrebis mudmiv Tanmxleb movlenas

warmoadgenda.


Tavi 8. daskvnebi

daskvnis saxiT SeiZleba mokled CamovayaliboT emociuri

inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi instrumentis

qarTuli versiis fsiqometruli maxasiaTeblebi: (1) emociuri

inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris qarTuli

versia imeorebs britanuli versiisTvis damaxasiaTebel 4 faqtorian

struqturas. es faqtorebia: kargad-yofna (well-bieng), TviT-kontroli,

emociuroba, socialuroba. (2) Sedegebi ar aCvenebs asakobriv

jgufebs Soris gansxvavebas emociuri inteleqtis globaluri qulis

mixedviT, magram zogierTi calkeuli skalis da ZiriTadi faqtoris

mixedviT asakobriv jgufebs Soris gansxvaveba sandoa; (3) Sedegebi

ar aCvenebs sqesTa Soris gansxvavebas emociuri inteleqtis

globaluri qulis mixedviT, magram zogierTi calkeuli skalis

(optimizmi, empaTia, bedniereba, axlo socialuri urTierTobebi,

asertuloba, stresis marTva, emociebis regulacia) da ZiriTadi

faqtorisTvis (emociuroba, socialuroba, TviT-kontroli) sqesTa

Soris gansxvaveba sandoa.

kiTxvaris fsiqometruli maxasiaTeblebis (faqtoruli

struqtura, Sinagani konsistentobis maCveneblebi) Sejamebis Sedegad

SeiZleba davaskvnaT, rom Cveni kvlevis Sedegad miRebulia kiTxvaris

qarTuli versia, romelic am etapze sakmaod gamarTul

fsiqodiagnostikur instruments warmoadgens da misi gamoyeneba

namdvilad SesaZlebelia Semdgomi kvlevebisaTvis. Tumca, unda

aRniSnos isic, rom am kvlevis farglebSi emociuri inteleqtis

sxvadasxva maCveneblebisaTvis normebis dadgena ver moxerxda. Cveni

SerCeva ZiriTadad axalgazrda adamianebs moicavda, xolo monacemTa

analizma gamoavlina asakobriv jgufebs Soris emociuri inteleqtis

mixedviT gansxvavebebi, amitom am etapze mizanSewonilad ar miviCnieT

normebis dadgena. magram ZiriTadi faqtoruli struqturisa da

skalebis Taviseburebebis replikacia, emociuri inteleqtis 4

faqtoriani struqturis kulturuli universaluroba, gamovlenili

logikuri kavSirebi sxva konstruqtebTan - qarTul populaciaze

emociuri inteleqtis, rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris


Semdgomi gamoyenebis TvalsazrisiT sakmaod optimisturi prognozis

gakeTebis saSualebas gvaZlevs.

kvlevis meore nawilis Sedegebis Sejamebisas daskvnis saxiT,

mokled SeiZleba CamovayaliboT:

emociuri inteleqti warmoadgens posttravmuli stresuli

aSlilobis xarisxis prediqtors. individebs maRali emociuri

inteleqtiT aqvT posttravmuli stresis dabali maCveneblebi.

emociuri inteleqtis calkeul kompnentebs aqvT gansxvavebuli

prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli stresisaTvis. aRmoCnda,

rom emociebis regulacia arsebiT da wamyvan rols asrulebs

posttravmuli stresis simptomebTan gamklavebaSi.

emociuri inteleqtis maCvenebels aqvs prediqtoruli

Rirebuleba daZlevis strategiebisaTvis. individebi emociuri

inteleqtis maRali qulebiT mimarTaven daZlevis pozitiur da ara

negatiur strategiebs.

individebi, romlebic mimarTaven daZlevis pozitiur

strategiebs (kerZod, pozitiuri gadafaseba da problemis gadaWris

dagegmva) aqvT posttravmuli stresuli aSlilobis naklebi

simptomebi.

matravmirebeli situaciis maxasiaTeblebidan mxolod ojaxis

wevris sikvdili (travmis siZliere) aRmoCnda korelaciaSi

posttravmuli stresuli aSlilobis simptomebis simwvavesTan, rac

Seexeba matravmirebeli situaciis maxasiaTebels - saomar zonaSi

gatarebuli dReebis raodenoba (travmis siZliere – exposure), ar

aRmoCnda korelaciaSi posttravmul simptomatikasTan.

Teoriuli da praqtikuli Rirebuleba. emociuri inteleqtis,

rogorc pirovnuli niSnis sakvlevi kiTxvaris qarTul versias aqvs

praqtikuli da Teoriuli mniSvneloba: adaptirebuli instrumenti

Rirebulia sxvadasxva sferoSi momuSave profesionalebisaTvis

(ganaTlebis fsiqologiis, adamianuri resursebis marTvis da

klinikuri fsiqologiis sferos warmomadgenelTaTvis); kiTxvari

saSualebas mogvcems CaverToT emociur inteleqtTan dakavSirebul


saerTaSoriso kvleviT sivrceSi da mecnierebaSi am SedarebiT axali

konstruqtis Tavisebureba vikvlioT qarTul populaciazec.

aRsaniSnavia, rom emociuri inteleqti SedarebiT axal

konstruqts warmoadgens mecnierebaSi da kvlevaTa raodenoba

emociuri inteleqtis Sesaxeb ar aris mravalricxovani,13 emociuri

inteleqtisa da posttravmul stresul aSlilobas Soris kavSiris

Sesaxeb arsebobs mxolod erTaderTi gamoqveynebuli Sroma (Hunt &

Evans., 2004), romelic ar aris dakavSirebuli konkretul travmul

situaciiasTan da romelSic instrumentis Taviseburebis gamo, ar

aris nakvlevi konkretuli komponentebis wvlili posttravmuli

stresisaTvis. aqedan gamomdinare, Cveni varaudi, rom emociur

inteleqts aqvs prediqtoruli Rirebuleba posttravmuli

stresisaTvis eyrdnoboda Teoriul modelebs emociuri inteleqtis

bunebis Sesaxeb. Sesabamisad, migvaCnia, rom kvlevas, romelic

gvaZlevs Teoriuli modelis damadasturebel logikur Sedegs, aqvs

Teoriuli Rirebuleba.

rac Seexeba kvlevis praqtikul Rirebulebas kvlevis Sedegad

SesaZlebeli gaxda im pirovnuli faqtorebisa da daZlevis

strategiebis identificireba, romlebic travmis efeqtur daZlevas

uwyobs xels. am Sedegebis safuZvelze SesaZlebelia rekomendaciebis

SemuSaveba devnilTaTvis daZlevis strategiebis da emociuri

inteleqtis trening-modulebis ganviTarebisaTvis.

garda amisa, kvlevis Sedegebi Rirebulia kadrebis SerCevaze

momuSave profesionalTaTvis, romelTa mizania SearCion iseT

sferoSi momuSave personali, visi saqmianobac maRali stresulobiT

gamoirCeva (samxedro personali, medicinis muSakebi, policia,

saxanZro da a.S.). kvlevis Sedegebma aCvena, rom emociuri inteleqti

warmoadgens daZlevis strategiebisa da posttravmuli stresis

prediqtors, Sesabamisad, SesaZlebelia pirovnebis Sesafasebel sxva

13

Tumca, unda aRiniSnos, rom kvlevebis raodenoba emociuri inteleqtis Sesaxeb

Zalian didi siswrafiT izrdeba - Tu 1995 wlisaTvis gamoqveynebul SromaTa

ricxvi Zalian cota iyo (14 publikacia), 2006-2010 wlisaTvis am cifrma 1300-s

miaRwia (Stough et al. (eds.), 2009)


instrumentebTan erTad emociuri inteleqtis sakvlevi kiTxvaris

gamoyenebac.

kvlevis limiti. Sromis pirvel – kiTxvaris adaptaciis

nawils - aqvs ori ZiriTadi susti mxare. pirveli ukavSirdeba

SerCevas, romlis mniSvnelovan nawils SerCevis xelmisawvdomobis

gamo, studentebi warmoadgenen, Tumca, isic unda aRiniSnos, rom es

zogadad miRebuli praqtikaa mTels msoflioSi.

meore SezRudva ukavSirdeba sxva sazom instrumentebTan

adaptirebuli instrumentis kavSiris naxvas instrumentis adaptaciis

srulyofili versiis miRebisaTvis. Cveni kvleviT daviwyeT es

procesi, magram arsebuli resursebis farglebSi da erTi

konkretuli sadisertacio kvlevis farglebSi SeuZlebeli aRmoCnda,

mTlianad amis gakeTeba da es momavali kvlevis miznad davisaxeT.

rac Seexeba kvlevis meore nawils – emociuri inteleqtis,

daZlevis strategiebisa da posttravmuli stresis

urTierTmimarTebis kvlevas (iZulebiT adgilnacvali pirebis,

rogorc potenciurad travmirebuli jgufis magaliTze), is moicavs

mxolod erTi tipis stresul situacias. Sesabamisad, darwmunebiT

ver visaubrebT, emociuri inteleqtis ra komponentebs eqneba

prediqtoruli Rirebuleba sxva tipis travmuli situaciis

daZlevisas. SegviZlia vivaraudoT, rom zogadad, maRali emociuri

inteleqti xels unda uwyobdes nebismieri matravmirebeli situaciis

daZlevas, magram konkretuli komponentebis wvlili, romelic

gansxvavebulia sxvadasxva stresuli situaciis daZlevisas

SeuZlebelia viwinaswarmetyveloT. Tumca, aRsaniSnavia, rom es arc

yofila Cveni kvlevis mizani. kvlevis Sedegad gairkva emociuri

inteleqtis romel komponents aqvs prediqtoruli mniSvneloba

posttravmul stresTan gasamklaveblad dasaZlevi situaciis

ragvarobis mixedviT. kvlevis es Sedegi saSualebas iZleva

prevenciuli an intervenciuli trening programebi daigegmos

iZulebiT adgilnacvali pirebisaTvis.

kvlevis limitad SeiZleba ganvixiloT is, rom monacemebi ar

aris akrefili klinikur SerCevaze. rac kidev ufro meti albaTobiT


mogvcemda saSualebas gvelaparaka posttravmuli stresisTvis sando

prediqtorebze. Tumca, iZulebiT adgilnacvali pirebis klinikuri

SerCevis mcire raodenobisa da Zneli xelmisawvdomobis gamo, es

SeuZlebeli aRmoCda da SemovifargleT iZulebiT adgilnacvali

pirebiT, rogorc potenciurad travmuli gamocdilebis mqone

individebis jgufiT, sadac didi albaTobiT iyo mosalodneli

posttravmuli stresuli simptomatikis arseboba.

momavali kvlevebi da rekomendaciebi. kiTxvaris, rogorc

srulyofili sadiagnostiko instrumentis SemuSavebis mizniT

vgegmavT Semgom kvlevebs, romlis mizanic iqneba kiTxvaris

sxvadasxva tipis validobis dadgena qarTul enaze arsebuli

adaptirebuli instrumentebis resursebis farglebSi da kiTxvariis

saboloo versiis Seqmna.

garda amisa, momavali kvlevebi sasurvelia daigegmos ori

mimarTulebiT: (a) kvleva, romlis mizanic iqneba emociuri

inteleqtis da misi calkeuli komponentebis, rogorc prediqtoruli

cvladis Rirebulebis ganszRvra daZlevis strategiebisa da

posttravmulis stresisaTvis sxva tipis stresuli situaciebis

magaliTze, (b) emociuri inteleqtisa da misi calkeuli

komponentebis, rogorc prediqtoruli cvladis Rirebulebis

gansazRvra sxva fsiqikuri aSlilobebisaTvis (magaliTad, SfoTviTi

aSlilobebi da guneba-ganwyobilebis darRvevebi).


gamoyenebuli literatura:

Aldwin, C.M. (1999). Stress, coping, and development: An integrative approach. New

York: Guilford.

American Psychiatric Association (APA). (1994) Diagnostic and statistical manual of

mental disorders (4th ed.). Washington, DC.

Bar-On, R. (2006),. The Bar-On model of emotional-social intelligence (ESI). Psicothema,

(18 supl) pp. 13-25.

Baron-Cohen, (2001) Theory of mind in normal development and autism. Prisme, 34, 174-

183

Bastian, V. A., Burns, N. R., & Nettelbeck, T. (2005). Emotional intelligence predicts life

skills, but not as well as personality and cognitive abilities. Personality and

Individual Differences, 39, 1135–1145.

Bernstein, I. H., & Teng, G. (1989). Factoring items and factoring scales are different:

Spurious evidence for multidimensionality due to item categorization.

Psychological Bulletin, 105, 467- 477.

Billings A. G., & Moos, R. H. (1984). Coping, stress, and social resources among adults

with unipolar depression. Journal of Personality and Social Psychology. 46, 877-

891.

Bracket, M.A., Meyer, J.D., & Warner, R.M. (2004). Emotional intelligence and its

relation to everyday behaviour. Personality and Individual Differences, 36, 1781-

1795

Burne, D. (1964). Repression-sensitization as a dimension of personality. In B.A.M aher

(Ed.), Progress in experimental personality research, Vol. 1 (pp.169-220). New

York: Academic Press.

Carver, C. S., Sheier, M. F., & Weintraub, J. K. (1989). Assesing Coping Strategies: A

theoretikally based approach. journal of Personality and social Psychology. 56

(2), 267-283.

Crammer, P. (1991). Anger and the use of defense mechanisms in college students. Journal

of Personality, 59, 39-55.

Crammer, P. (2000). Defense mechanisms in psychology today: Furder processes for

adaptation. Amerikan Psychologist, 55, 637-646.

Dawda, D., & Harts, S.D. (2000) Assessing emotional intelligence: Reliability and Validity

of the Bar-On Emotional Quotinent intventory (EQ-I) in university students.

Personality and Individaul Differences, 28, 797-812

Dempsey, M., Overstreet, S., Moley, B. (2000) “Approach" and "Avoidance" Coping and

PTSD Symptoms in Inner-City Youth. Current Psychology.

Downey, L.A., Jonhnstone, P.J. Hansen, K.L., Schembri, R., Stough, C., Tuckwell, V., &

Schweitzer, I. (2008) The relationship between EI and Depression in a clinical

Sample. Europian Jouranl of a Psychittry, 10, 105-116

Emmerling, R. J., Shanwal, V. K., & Mandal, M. K. (Eds.) (2008). Emotional intelligence:

Theoretical and cultural perspectives. Nova Science Publishers.

Fernández-Berrocal Pablo; Extremera Natalio (2006) Emotional intelligence and emotional

reactivity and recovery in laboratory context.

Psicothema, 18 (Suppl). 72-8.

Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1980). An anlysis of coping in a middle-aged community

sample. Journal of Health and Socail Behavior.2, 219-239.


Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1985). If It Changes It Must Be a Process: Study of

Emotion and Copind During Three Stages of a College Examination. Journal of

Personality and Socail Psychology. 48 (1), 150-170.

Folkman, S., & Lazarus, R. S.(1988). Manual for the ways of coping quaestionnaire. Palo

Alto, CA: Consulting Psychologist Press.

Folkman, S., & Lazarus, R. S., Dunkel-Schetter, C., DeLongis, A., & Gruen, R. J. (1986).

Dynamics of a Stresful Encounter: Cognitive Appraisal, Coping, and Encounter

Outcomes. Journal of Personality and Socail Psychology. 50 (5), 992-1003.

Gignac, G. E. (2008). Genos Emotional Intelligence Inventory: Technical Manual. Sydney,

NSW. Genos Press.

Gohm, C. L., & Clore, G. L. (2002). Four emotion traits and their involvement in

attributional style, coping, and well-being. Cognition and Emotion, 16, 495-518.

Gohm, C. L., Corser, G. C., & Dalsky, D. J. (2005). Emotional intelligence under stress:

Useful, unnecessary, or irrelevant? Journal of Personality and Individual

Differences, 39, 1017-1028.

Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: why it matters more than IQ. New York:

Bantam Books

Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. New York: Bantam Books

Hansen, K., Lloyd,J., and Stough. C., (2009) Emotional Intelligence and Clinical Disorders

in C. Stough et al. (eds.), Assessing Emotional Intelligenc: theory research and

application, The Springer Series on Human Exceptionality

Hambleton, R. K. (2001). The next generation of the ITC Test translation and adaptation

guidelines. European Journal of Psychological Assessment,17, 164–172.

Hay Group McClelland Center for Research and Innovation (2005) Emotional Competence

Inventory (ECI) Technical Manual.

Heszen-Niejodek, I. (1997). Coping style and its role in coping with stressful encounters.

European Psychologist, 2(4), 342–351.

Holanan, C.J., Moos, R.H., and Schaefer, J.A. (1996). Coping, stress resistance and

growth: Conceptualizing adaptive functioning. In M. Zeidner & N. S. Endler

Handbook of Coping. New York: Wiley

Horowitz, M., Wilner, N., & Alvarez, W. (1979). Impact of Event Scale: a measure of

subjective stress. Psychosomatic Medicine, 41(3), 209–218.

Hunt, N., and Evans. D. (2004) Predicting traumatic stress using emotional intelligence.

Behaviour Research and Therapy, 42, 791–798

Jordan, P. J., Ashkanasy, N. M., Hartel C. E. J., & Hooper, G. S. (2002). Workgroup

emotional intelligence scale development and relationship to team process

effectiveness and goal focus. Human Resource Management Review, 12, 195-214

King, M., & Gardner, D. (2006). Emotional intelligence and occupational stress among

professional staff in New Zealand. International Journal of Organisational

Analysis, 14(3), 186-203.

Lazarus, R. & Folkam. S. (1988) The Ways of Coping Scale. Consulting Psychologists

Press

Lazarus, R.(2000). Toward better research on stress and coping. Amerikan Psychologist,

55, 665-673

Lazarus, R.S. (1991). Emotion and adaptation. London: Oxford University Press.

Lazarus, R.S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.

Leible, T.L., and Snell, W.E. Jr., (2004) Borderline personality disorders and aspects of

emotional intelligence, Personality and Individual differences, 37, 393-404


Livingstone, H.A. & Day, A.L. (2005). Comparing the construct and criterion-related

validity of ability-based and mixed-model measures of emotional intelligence.

Educational and Psychological Measurement, 65(5), 851-873.

Martinez-Pons, M. (1997) The relation of emotional intelligence with selected areas

personal functioning. Imigination, Cognition and Personality 17, 3-13

Matthews, G., & Zeidner, M. (2000). Emotional intelligence, adaptation to stressful

encounters, and health outcomes (pp. 459-489). In R. Bar-On, & J. M. Parker

(Eds.), Handbook of Emotional Intelligence. NY: Jossey-Bass.

Mayer, J. D. & Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? In P. Salovey & D.

Sluyter (Eds). Emotional Development and Emotional Intelligence: Implications

for Educators (pp. 3-31). New York: Basic Books.

Mayer, J. D., Salovey, P., Caruso, D. R., & Sitarenios, G. (2003). Measuring emotional

intelligence with the MSCEIT V2.0. Emotion, 3, 97-105.

Mayer, J.D., Caruso, D., & Salovey, P. (2000) Selecring a mesure Of emotional

intelligence: The case for abiity scales. in R. Bar-on & J.D. Parker (Eds.),

Hanbook of Emotional Intelligence (pp. 320-342). New York: Jossey-Bass.

Mayer,J. D., Salovey, P. , and Caruso, D. R. (2002). “Mayer-Salovey-Caruso Emotional

Intelligence Test (MSCEIT), Toronto, Ontario: Multi-Health Systems, Inc.

McFarlane, A. C. (1992). Avoidance and intrusion in post-traumatic stress disorder. The

Journal of Nervous and Mental Disease, 180(7), 439–445.

Mennin, D. S., Heimberg, R. G., Turk, C. L., & Fresco, D. M. (2005). Preliminary

evidence for an emotion dysregulation model of generalized anxiety disorder.

Behaviour Research and Therapy 43 (2005) 1281–1310

Menninger, K. (1963) The vital balance: The life process in mental health and illness. New

York: Viking.

Mikloš Biro, Zdenka Novović and Vesna Gavrilov (1997). Coping Strategies in PTSD

Behavioural and Cognitive Psychotherapy (25) 365-369

Mikolajczak, M., & Luminet, O. (2008). Trait emotional intelligence and the cognitive

appraisal of stressful events: an exploratory study. Personality and Individual

Differences, 44, 1445-1453.

Mikolajczak, M., Luminet, O. & Menil, C. (2006). Predicting mental and somatic

resistance to stress: the incremental validity of trait emotional intelligence over

alexithymia and optimism. Psicothema, 18 [Special issue on Emotional

Intelligence], 79-88

Mikolajczak, M., Nelis, D., Hansenne, M., & Quoidbach, J. (2008). If you can regulate

sadness, you can probably regulate shame: associations between trait emotional

intelligence, emotion regulation and coping efficiency across discrete emotions.

Personality and Individual Differences, 44, 1356-1368.

Miller, S. (1980). When is a little information is a dangerous thing? Coping With stressful

events by monitoring vs. blunting. In S. Levine & H. Ursin (Eds.), Coping and

health (pp. 145-170). New York: Plenum.

Miller, S. M. (1987). Monitoring and Blunting: Validation of a questonnaire to assess

styles of information seeking under threat. Journal of Personality and Socail

Psychology. 52 (2), 345-353.

Nolindin (2006). The relationship between emotional intelligence and social anxiety in a

clinical sample. Unpublished honours thesis. Swinburne University of

Technology, Australia

http://www.unh.edu/emotional_intelligence/EI%20Assets/Reprints...EI%20Proper/EI2003MSCSMSCEITEmotion.pdf

http://www.unh.edu/emotional_intelligence/EI%20Assets/Reprints...EI%20Proper/EI2003MSCSMSCEITEmotion.pdf


O’Connor, R.M. & Little I.S. (2003). Revisiting the predictive validity of emotional

intelligence: self-report versus ability-based measures. Personalityand Individual

Differences, 35, 1893-1902

Olff, M., Langeland,W., and Gersons, B. (2005) The psychobiology of PTSD: coping with

trauma. Psychoneuroendocrinology 30 (10), 974-982

Pallant, J. (2003) SPSS Survival Manual: A Step by Step Guide to Data Analysis.

Philadelhpia: Open University Press.

Palmer, B.R., & Stough, C. (2000). The Swinburne University Emotional Intelligence Test:

Technical Manual, Swinburne University of Technology.

Parkes, K. R. (1984). Locus of control, cognitive appraisal, and coping in stressful

situations. Journal of Personality and Socail Psychology. 46. 655-668.

Parkes, K. R. (1986). Coping in stressful episodes: The role of individual differences,

environmental factors, and situational characteristics. Journal of Personality and

Socail Psychology. 51 (6), 1277-1292.

Peterson, R.A. (1994). A meta-analysis of Crobach’s alpha. Journal of consumer Research,

21, 381-391

Petrides, K. V. & Furnham, A. (2003). Trait emotional intelligence: Behavioural validation

in two studies of emotion recognition and reactivity to mood induction. European

Journal of Personality, 17, 39-57

Petrides, K. V., & Furnham, A. (2000). On the dimensional structure of emotional

intelligence. Personality and Individual Differences, 29, 313–320.

Petrides, K. V., Pérez-González, J. C., & Furnham, A. (2007). On the criterion and

incremental validity of trait emotional intelligence. Cognition and Emotion, 21,

26-55.

Petrides, K. V., Pita, R., Kokkinaki, F. (2007). The location of trait emotional intelligence

in personality factor space. British Journal of Psychology, 98, 273-289

Petrides, K.V. (2009). TEIQue technical manual. University College of London

Ramos, N., Fernandez-Berrocal, P., Extremera, N. (2007) Perceived emotional intelligence

facilitates cognitive-emotional processes of adaptation to an acute stressor

Cognition & Emotion, 21 (4), 758 – 772

Regehr, C., Hill, J., & Glancy, G. D. (2000). Individual predictors of traumatic reactions in

firefighters. Journal of Nervous and Mental Disease, 188(6), 333–339.

Rentoul, R., & Ravenscroft, T. (1993). Managing post-traumatic stress in the emergency

services. Disaster Management, 5(4), 199–201.

Rith, S., & Cohen, L.J. (1986). Approach, avoidance and coping with stress. Amerikan

Psychologist, 41, 813-819.

Rliley. H., & Shutter. N.S. (2003) Low Emotional Intelligance as a Predictor of Substance

Problems. Journal of Drug Education 33, 391 - 398

Saklofske, D. H., Austin, E. J., Galloway, J., & Davidson, K. (2007). Individual difference

correlates of health-related behaviours: preliminary evidence for links between

emotional intelligence and coping. Personality and Individual Differences, 42,

491-502

Salovey, P., Bedell, B.T., Detweiler, J.B., & Mayer, J.D. (1999). Coping intelligently:

Emotional intelligence and the coping process. In C.R. Snyder (Ed.), Coping:

The psychology of what works (pp. 141-164). New York: Oxford University

Press.

http://www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a778944068




Salovey, P., Stroud, L.R., Woolery, A., & Epel, E.S. (2002). Perceived emotional

intelligence, stress reactivity and symptom reports: further explorations using the

Trait Meta-Mood Scale. Psychology and Health, 17, 611-627.

Schutte, N.S., Malouff, J.M., Hall, J. E., Haggerty, D.J ,Cooper, J. T., Golden, C.J., et al.

(1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence.

Personality and Individual differences, 25, 167-177

Schwarzer, R., & Schwarzer, C. (1996). A Critical Survey of Coping Instruments. In M.

Zeidner & N. S. Endler Handbook of Coping. New York: Wiley

Sprang and LaJoie. (2009) Exposure, Avoidance, and PTSD Among Hurricane Katrina

Evacuees. Traumatology, 15, 10-19

Stone, A. A., & Neale, J. M. (1984). New measure of daily coping: development and

preliminary results. Journal of Personality and Socail Psychology. 46 (4), 892-

902.

Stough. C., Saklofske,D.H., Parker, J.D. (2009) Assessing Emotional Intelligence: Theory,

Research, and Applications (The Springer Series on Human Exceptionality)

Summerfeldt, L.J., Kloosterman, P.H., Antony, M.M., & Parker, J.D.A. (2006) Social

anxiety, emotional intelligence, and interpersonal adjasutment. Journal of

psyopatology and behavioral Asssesmnt, 28 (1), 57-68

Ticehurst, S., Webster, R. A., Carr, V. J., & Lewin, T. J. (1996). The psychosocial impact

of an earthquake on the elderly. International Journal of Geriatric Psychiatry, 11,

943–951.

Tsaousis, I., & Nikolaou, I. (2005) Expoloring the relationship of emotional intelligence

with physical and psychological health functioning. Stress and Health, 21. 77-86

Vaillant, G. E. (1977). Adaptation to life. Boston, MA: Little Brown.

Vitaliano P. P. et.al. (1990). Coping profiles associated with psychiatric, physical health,

work and family problems. Health Psychology.Vol.9 (3). 348-376.

Warwick, J. & Nettelbeck, T. (2004). Emotional intelligence is? Personality and Individual

Differences, 37(5), 1091-1100.

Weiss, D. & Marmar, C. (1997). The Impact of Event Scale -Revised. In J. Wilson & T.

Keane (Eds), Assessing psychological trauma and PTSD. New York: Guildford.

Wolff S. (2006) Group Emotional Intelligence (GEI) Survey. Technical Manual

Wolff, S. B., Druskat, V. U., Koman, E. S. & Messer, T. E., (2006). The link between

group emotional comeptence and group effectiveness. In V. U. Druskat, F. Sala,

& G. Mount (Eds.), Linking emotional intelligence and performance at work:

Current research evidence with individuals and groups. Mahway, NJ: LEA.

Wong, C.S., Law, K.S., & Wong, P.M. (2004). Development and validation of a forced

choice emotional intelligence for Chinese respondents in Hong Kong. Asia

Pacific Journal of Management, 21(4), 535-559.


danarTi A ემოციური ინტელექტის, როგორც პიროვნული ნიშნის საკვლევი კითხვარი

ინსტრუქცია:

გთხოვთ, დამოუკიდებლად შეავსოთ კითხვარი წყნარ და მშვიდ გარემოში, უპასუხოთ

დებულებას და ის რიცხვი შემოხაზოთ, რომელიც საუკეთესოდ ასახავს დებულებაზე

თქვენი თანხმობისა და უარყოფის ხარისხს. აქ სწორი და არასწორი პასუხები არ არსებობს.

გთხოვთ, შეავსოთ სწრაფად, პასუხზე დიდ ხანს არ იფიქროთ და გულწრფელად უპასუხოთ.

გაქვთ 7 შესაძლო პასუხი, რომელიც იცვლება 1–დან (სრულიად არ ვეთანხმები) და 7–მდე

(სრულიად ვეთანხმები) სკალაზე.

წინასწარ გიხდით მადლობას თანამშრომლობისათვის.

1. ჩვეულებრივ, შემიძლია ადამიანი დავამშვიდო 1 2 3 4 5 6 7

2. არ შემიძლია სხვათა გრძნობების შემჩნევა/დანახვა 1 2 3 4 5 6 7

3. როდესაც ძალიან კარგ ამბავს ვიგებ, შემდეგ მიჭირს სწრაფად

დამშვიდება 1 2 3 4 5 6 7

4. ჩემს გარშემო არსებულ ყველა შესაძლებლობაში სიძნელეებს უფრო

ვხედავ, ვიდრე ყველა სიძნელეში შესაძლებლობებს 1 2 3 4 5 6 7

5. მთლიანობაში, ბევრ რამეს მუქ ფერებში ვუყურებ 1 2 3 4 5 6 7

6. ბევრი სასიამოვნო მოგონება არა მაქვს 1 2 3 4 5 6 7

7. კარგად მესმის რა სურთ სხვა ადამიანებს 1 2 3 4 5 6 7

8. მჯერა, რომ ჩემს ცხოვრებაში ყველაფერი კარგად იქნება 1 2 3 4 5 6 7

9. ხშირად ვერ ვხვდები, რა ემოციას განვიცდი 1 2 3 4 5 6 7

10. მგონია, რომ ადამიანებთან ურთიერთობები კარგად არ გამომდის 1 2 3 4 5 6 7

11. მიჭირს ვუთხრა ადამიანებს, რომ ისინი მიყვარს, მაშინაც კი, როცა ამის

გაკეთება მინდა 1 2 3 4 5 6 7

12. გარშემომყოფნი აღფრთოვანებულნი არიან ჩემი სიმშვიდით 1 2 3 4 5 6 7

13. ახლო ნათესავებსა და მეგობრებთან არ მაქვს ისეთი ახლო

ურთიერთობები, როგორსაც ვისურვებდი, რომ მქონოდა 1 2 3 4 5 6 7

14. ჩემთვის ადვილია ვუთხრა ადამიანს, თუ რამდენად ბევრს ნიშნავს ის

ჩემთვის 1 2 3 4 5 6 7

15. ზოგადად, გარკვეულ ზეწოლას უნდა ვგრძნობდე, რომ ბეჯითად

ვიმუშავო 1 2 3 4 5 6 7

16. ისეთ რაღაცებში ვერთვები ხოლმე, რასაც მოგვიანებით მინდა თავი

დავაღწიო 1 2 3 4 5 6 7

17. შემიძლია ადამიანთა გრძნობების გადაშლილი წიგნივით „წაკითვა“ 1 2 3 4 5 6 7

18. ჩვეულებრივ, შემიძლია ადამიანებს გუნება–განწყობილება შევუცვალო 1 2 3 4 5 6 7

19. ჩვეულებრივ, მიჭირს გაბრაზებული ადამიანის დაწყნარება 1 2 3 4 5 6 7

20. ჩვეულებრივ, შემიძლია ჩემი გავიტანო 1 2 3 4 5 6 7

21. ყოველთვის უკეთესობის იმედით ვარ 1 2 3 4 5 6 7

22. ჩემთვის უთქვამთ, რომ აღფრთოვანებულნი არიან ჩემი

გულწრფელობით 1 2 3 4 5 6 7

23. თავს არ ვიწუხებ ჩემი მეგობრების პრობლემების მოსმენით 1 2 3 4 5 6 7

24. კარგად შემიძლია სხვისი ემოციების განცდა („სხვის ტყავში შეძვრომა“) 1 2 3 4 5 6 7

25. ვფიქრობ, უამრავი პიროვნული სისუსტე მაქვს 1 2 3 4 5 6 7

26. მიუხედავად იმისა, რომ საჭიროება მოითხოვს, მიჭირს ხოლმე იმაზე

უარის თქმა, რაც უკვე ვიცი და მომწონს 1 2 3 4 5 6 7


27. ყოველთვის ვპოულობ ხერხს, როგორ გამოვხატო ადამიანების მიმართ

ჩემი სიყვარული, როცა ამის გაკეთება მინდა 1 2 3 4 5 6 7

28. ვფიქრობ, რომ არაერთი კარგი თვისება მაქვს 1 2 3 4 5 6 7

29. მთლიანობაში ძალიან იმპულსური ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

30. ახლო მეგობრებთან მიჭირს პირად გრძნობებზე საუბარი 1 2 3 4 5 6 7

31. სხვებივით კარგად ვერ ვაკეთებ საქმეს 1 2 3 4 5 6 7

32. დანამდვილებით არასოდეს ვიცი, თუ რას ვგრძნობ 1 2 3 4 5 6 7

33. არ მიჭირს ემოციების გამოხატვა 1 2 3 4 5 6 7

34. როდესაც ვინმეს არ ვეთანხმები, ჩემთვის ადვილია ეს მას ვუთხრა 1 2 3 4 5 6 7

35. მიჭირს ბოლომდე მონდომებული ვიყო საქმის კეთებისას 1 2 3 4 5 6 7

36. ვიცი, ადვილად როგორ გამოვიკეთო ცუდი გუნება-განწყობილება 1 2 3 4 5 6 7

37. მიჭირს ჩემი გრძნობების აღწერა/მათთვის სახელის დარქმევა 1 2 3 4 5 6 7

38. როდესაც ჩემი გარშემოყოფები მოწყენილები არიან, მეც ცუდ გუნებაზე

ვდგები ხოლმე 1 2 3 4 5 6 7

39. როდესაც რაიმე გამაკვირვებს, მიჭირს ამის თავიდან ამოგდება 1 2 3 4 5 6 7

40. ჩვეულებრივ, ვიცი რას ვგრნობ 1 2 3 4 5 6 7

41. ჩემთვის დამახასიათებელია, რომ გარემოში უფრო ცუდს ვამჩნევ,

ვიდრე კარგს 1 2 3 4 5 6 7

42. მიჭირს დავინახო მოვლენები სხვა ადამიანის თვალით 1 2 3 4 5 6 7

43. ლიდერის მიმდევარი ვარ და არა ლიდერი 1 2 3 4 5 6 7

44. ჩემი ახლობლები ხშირად ჩივიან, რომ სათანადად არ ვეპყრობი მათ 1 2 3 4 5 6 7

45. ხშირად ვერ ვარკვევ, რას განვიცდი 1 2 3 4 5 6 7

46. სხვა ადამიანთა გრძნობებზე გავლენას ვერ ვახდენ, მაშინაც კი, როცა ეს

მინდა 1 2 3 4 5 6 7

47. ხანდახან მშურს სხვა ადამიანების 1 2 3 4 5 6 7

48. სხვისთვის კომფორტული სიტუაცია შეიძლება ჩემთვის სტრესული

აღმოჩნდეს 1 2 3 4 5 6 7

49. მიჭირს თანავუგრძნო მძიმე ვითარებაში მყოფ ადამიანებს 1 2 3 4 5 6 7

50. ყოფილა შემთხვევა, როცა სხვისი დამსახურება მიმიწერია საკუთარი

თავისთვის 1 2 3 4 5 6 7

51. მთლიანობაში, ცვლილებებს წარმატებით ვეგუები 1 2 3 4 5 6 7

52. არა მგონია სხვა ადამიანთა გრძნობებზე რაიმე გავლენის მოხდენა

შემეძლოს 1 2 3 4 5 6 7

53. უამრავი მიზეზი მაქვს იმისათვის, რომ ადვილად არ მივატოვო საქმის

კეთება 1 2 3 4 5 6 7

54. უმნიშვნელო საქმისთვისაც კი არ ვიშურებ ძალ–ღონეს 1 2 3 4 5 6 7

55. თუ რაიმეს დავაშავებ, პასუხისმგებლობას არ გავურბივარ 1 2 3 4 5 6 7

56. საკმაოდ ხშირად ვცვლი გადაწყვეტილებებს 1 2 3 4 5 6 7

57. კამათისას მხოლოდ ჩემი პოზიციის დანახვა შემიძლია 1 2 3 4 5 6 7

58. საბოლოოდ, ყველაფერი თავის ადგილზე დგება/კარგად მთავრდება

ხოლმე 1 2 3 4 5 6 7

59. ჩვეულებრივ, როდესაც ვინმეს არ ვეთანხმები, გაჩუმებას ვამჯობინებ

და არა–კამათსა და აყალ–მაყალს 1 2 3 4 5 6 7

60. თუ მომინდა, ადვილად შემიძლია ადამიანი ცუდ გუნებაზე დავაყენო 1 2 3 4 5 6 7

61. ვიტყოდი, რომ მშვიდი ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

62. ხშირად მიჭირს ჩემი სიყვარული ახლობლებს დავანახო 1 2 3 4 5 6 7

63. უამრავი მიზეზია იმისათვის, რომ ცხოვრებაში ცუდს მოველოდე 1 2 3 4 5 6 7

64. არ ვიცი როგორ დავანახო საკუთარი შესაძლებლობები სხვებს 1 2 3 4 5 6 7


65. ჩემი ყოველდღიური რეჟიმის ხშირი ცვლილებებით არ ვწუხდები 1 2 3 4 5 6 7

66. ვფიქრობ, სხვები უფრო მეტად მოსწონთ, ვიდრე მე 1 2 3 4 5 6 7

67. ახლობლების მიმართ ჩემი ქცევა იშვიათად იწვევს მათ უკმაყოფილებას 1 2 3 4 5 6 7

68. ჩვეულებრივ, მიჭირს საკუთარი გრძნობების ისე გამოხატვა, როგორც

მსურს 1 2 3 4 5 6 7

69. კარგად მეხერხება ახალ გარემოსთან შეგუება 1 2 3 4 5 6 7

70. მიჭირს შევცვალო ცხოვრების სტილი ახალი გარემოებების მიხედვით 1 2 3 4 5 6 7

71. ვიტყოდი, რომ მოლაპარაკებებისას კარგი შუამავალი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

72. ვიტყოდი, რომ შემიძლია ადამიანებთან წარმატებით ურთიერთობა 1 2 3 4 5 6 7

73. მთლიანობაში, ერთობ მონდომებული ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

74. ბავშვობაში რაღაცები მომიპარავს 1 2 3 4 5 6 7

75. მთლიანობაში, ცხოვრება სიამოვნებას მანიჭებს 1 2 3 4 5 6 7

76. თავს ვერ ვაკონტროლებ/ვფლობ, როდესაც ძალიან ბედნიერი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

77. ხანდახან ისე ხდება ხოლმე, რომ ბევრი კარგი საქმე თავისთავად

გამომდის 1 2 3 4 5 6 7

78. როდესაც გადაწყვეტილებას ვიღებ, ყოველთვის დარწმუნებული ვარ,

რომ ეს სწორი გადაწყვეტილებაა 1 2 3 4 5 6 7

79. უცნობ ადამიანთან პაემანზე, რომ წავსულიყავი, ჩემი გარეგნობით

იმედს გავუცრუებდი 1 2 3 4 5 6 7

80. ჩვეულებრივ, მიჭირს ჩემი ქცევა ირგვლივმყოფი ადამიანების გამო

შევცვალო 1 2 3 4 5 6 7

81. შემიძლია სხვა ადამიანების ადგილას ჩემი თავი წარმოვიდგონო 1 2 3 4 5 6 7

82. ვიცი, რა უნდა გავაკეთო და როგორ მოვიქცე, რომ სტრესს გავუმკლავდე 1 2 3 4 5 6 7

83. საკუთარი თავი არ მიმაჩნია უსარგებლო ადამიანად 1 2 3 4 5 6 7

84. ჩვეულებრივ, მიჭირს საკუთარი ემოციების მართვა 1 2 3 4 5 6 7

85. ჩემს ცხოვრებაში წამოჭრილ სიძნელეთა უმრავლესობა შემიძლია

მშვიდად და აუღელვებლად მოვაგვარო 1 2 3 4 5 6 7

86. თუ მოვინდომე, ჩემთვის ადვილია ადამიანის გაბრაზება 1 2 3 4 5 6 7

87. მთლიანობაში, ჩემი თავი მომწონს 1 2 3 4 5 6 7

88. მიმაჩნია, რომ ბევრი ძლიერი მხარე მაქვს 1 2 3 4 5 6 7

89. ჩემი ამჟამინდელი ცხოვრებით კმაყოფილი არ ვარ 1 2 3 4 5 6 7

90. ჩვეულებრივ, ვინმეზე გაბრაზების შემდეგ, სწრაფად შემიძლია

დავწყნარდე 1 2 3 4 5 6 7

91. შემიძლია სიმშვიდის შენარჩუნება მაშინაც კი, როცა უზომოდ

ბედნიერი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

92. საერთოდ, არ მეხერხება ცუდად მყოფი ადამიანის ნუგეშისცემა 1 2 3 4 5 6 7

93. ჩვეულებრივ, კამათის მოგვარების უნარი შემწევს 1 2 3 4 5 6 7

94. სიამოვნებას საქმეზე წინ არასოდეს ვაყენებ 1 2 3 4 5 6 7

95. საკუთარი თავის სხვის ადგილზე წარმოდგენა ჩემთვის პრობლემა არ

არის 1 2 3 4 5 6 7

96. ძალიან დიდი თვითკონტროლი მჭირდება, რომ რაიმე ხიფათს არ

გადავეყარო 1 2 3 4 5 6 7

97. ჩემთვის ადვილია მოვძებნო ზუსტი სიტყვები ჩემი გრძნობების

გამოსახატავად 1 2 3 4 5 6 7

98. მოველი, რომ ჩემი ცხოვრება მეტწილად სასიამოვნო იქნება 1 2 3 4 5 6 7

99. მგონია, რომ სხვებისთვის საინტერესო ადამიანი არ ვარ 1 2 3 4 5 6 7

100. ადვილად ავყვები ხოლმე ცდუნებებს 1 2 3 4 5 6 7

101. ჩვეულებრივ, არ ვფიქრობ ხოლმე ცუდზე 1 2 3 4 5 6 7


102. არ მიყვარს წინასწარ გეგმების შედგენა 1 2 3 4 5 6 7

103. შევხედავ თუ არა ადამიანს, შემიძლია მივხვდე, თუ რას გრძნობს იგი 1 2 3 4 5 6 7

104. ცხოვრება მშვენიერია 1 2 3 4 5 6 7

105. ჩვეულებრივ, ჩემთვის საკმაოდ იოლია დავწყნარდე ძლიერი შიშის

შემდეგ 1 2 3 4 5 6 7

106. მიყვარს სათავეში ყოფნა და ბრძანებების გაცემა 1 2 3 4 5 6 7

107. მიჭირს სხვა ადამიანების შეხედულებებზე გავლენა მოვახდინო 1 2 3 4 5 6 7

108. ადამიანებთან მუსაიფი კარგად მეხერხება 1 2 3 4 5 6 7

109. საკუთარი იმპულსების მართვა ჩემთვის დიდი პრობლემა არ არის 1 2 3 4 5 6 7

110. ჩემი გარეგნობა ნამდვილად არ მომწონს 1 2 3 4 5 6 7

111. კარგად და გასაგებად ვმეტყველებ 1 2 3 4 5 6 7

112. მთლიანობაში უკმაყოფილო ვარ იმით, თუ როგორ ვუმკლავდები

სტრესს 1 2 3 4 5 6 7

113. მეტწილად ზუსტად ვიცი, რას ვგრძნობ 1 2 3 4 5 6 7

114. მიჭირს დამშვიდება ძლიერი გაოცების შემდეგ 1 2 3 4 5 6 7

115. მთლიანობაში, ვიტყოდი, რომ თავდაჯერებული ადამიანი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

116. თავს იშვიათად ვგრძნობ ბედნიერად 1 2 3 4 5 6 7

117. ჩვეულებრივ, შემიძლია სიმშვიდე შევინარჩუნო მაშინაც კი, როდესაც

ვინმე შეურაცხყოფას მაყენებს 1 2 3 4 5 6 7

118. მჩვევია საქმის შუა გზაზე მიტოვება 1 2 3 4 5 6 7

119. არასოდეს მითქვამს ტყუილი, რათა დამეზოგა სხვა ადამიანი (ტკივილი

ამერიდებინა) 1 2 3 4 5 6 7

120. მიჭირს ახლო ურთიეთობების დამყარება მათთანაც კი, ვინც ჩემი

ახლობელია 1 2 3 4 5 6 7

121. სანამ გადაწყვეტილებას მივიღებ, ვითვალისწინებ ამ გადაწყვეტილების

ყველა დადებით და უარყოფით მხარეს 1 2 3 4 5 6 7

122. არ ვიცი ხოლმე, რა გავაკეთო, რომ ადამიანებმა თავი უკეთ იგრძნონ,

როდესაც ამას საჭიროებენ 1 2 3 4 5 6 7

123. ჩვეულებრივ, მიჭირს ახალი შეხედულებების და დამოკიდებულებების

გათავისება 1 2 3 4 5 6 7

124. სხვებს უთქვამთ ჩემთვის, რომ იშვიათად ვსაუბრობ საკუთარ

გრნობებზე 1 2 3 4 5 6 7

125. მთლიანობაში, კმაყოფილი ვარ ახლობლებთან ჩემი ურთიერთობებით 1 2 3 4 5 6 7

126. ზუსტად შემიძლია გამოვიცნო ჩემი ემოციები – მათი გაჩენა და

განვითარება 1 2 3 4 5 6 7

127. სხვების ინტერესებს საკუთარზე მაღლა ვაყენებ ხოლმე 1 2 3 4 5 6 7

128. უმეტესწილად, ვგრძნობ, რა შესანიშნავია იყო ცოცხალი 1 2 3 4 5 6 7

129. ძალიან დიდ სიამოვნებას მანიჭებს, ის რომ რაიმეს კარგად ვაკეთებ 1 2 3 4 5 6 7

130. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ოჯახთან და ახლო მეგობრებთან

ურთიერთობები 1 2 3 4 5 6 7

131. თავში ხშირად მომდის სასიამოვნო აზრები 1 2 3 4 5 6 7

132. ხშირად ცხარე და დაუნდობელი კამათი მაქვს ჩემს ახლობლებთან 1 2 3 4 5 6 7

133. საკუთარი ემოციების სიტყვიერი გამოხატვა ჩემთვის პრობლემა არ

არის 1 2 3 4 5 6 7

134. ცხოვრება იშვიათად მანიჭებს სიამოვნებას 1 2 3 4 5 6 7

135. ჩვეულებრივ, შემიძლია სხვა ადამიანებზე გავლენის მოხდენა 1 2 3 4 5 6 7

136. როდესაც რაიმე სასწრაფოდ მაქვს გასაკეთებელი/მოსასწრები,

სიმშვიდეს ვკარგავ 1 2 3 4 5 6 7


137. მიჭირს ჩემი ქცევების ახალ გარემოსთან მორგება 1 2 3 4 5 6 7

138. ვთვლი, რომ სხვები პატივს მცემენ 1 2 3 4 5 6 7

139. ჩემთვის უთქვამთ, რომ სტრესი ადვილად მეუფლება 1 2 3 4 5 6 7

140. ჩვეულებრივ, თუ მსურს, შემიძლია მოვნახო გზა, როგორ

გავაკონტროლო საკუთარი ემოციები 1 2 3 4 5 6 7

141. ჩემთვის ადვილია სხვების ნდობის მოპოვება 1 2 3 4 5 6 7

142. ხშირად მჭირდება გამხნევება და წახალისება სხვების მხრიდან,რომ

დაწყებული საქმე ბოლომდე მივიყვანო 1 2 3 4 5 6 7

143. მიჭირს ჩვეულებების შეცვლა 1 2 3 4 5 6 7

144. შემიძლია, წარმატებით დავიცვა საკუთარი აზრი მაშინაც კი, როდესაც

მნიშვნელოვან ხალხთან მიწევს კამათი 1 2 3 4 5 6 7

145. ცვლილებებს ადვილად ვეგუები 1 2 3 4 5 6 7

146. მრავალგზის წახალისება მჭირდება, რომ საქმისთვის ყველაფერი

გავაკეთო რაც შემიძლია 1 2 3 4 5 6 7

147. მაშინაც კი, როცა ვინმეს ვეკამათები, შემიძლია მისი თვალსაზრისის

გათვალისწინება 1 2 3 4 5 6 7

148. მთლიანობაში, სტრესთან გამკლავება შემიძლია 1 2 3 4 5 6 7

149. იმის ნაცვლად, რომ გადავჭრა პრობლემა, თავს ვარიდებ მას 1 2 3 4 5 6 7

150. ხშირად ვეძლევი სიამოვნებას ისე, რომ შესაძლო შედეგებს არ

ვითვალისწინებ 1 2 3 4 5 6 7

151. მჩვევია პოზიციების დათმობა, მაშინაც კი, როდესაც ვიცი, რომ

მართალი ვარ 1 2 3 4 5 6 7

152. შემიძლია ჩემი შეხედულებების და მოსაზრებების დაცვა 1 2 3 4 5 6 7

153. ამ კითხვარში ზოგიერთ კითხვაზე ჩემი პასუხი არ არის 100%–ით

გულწრფელი 1 2 3 4 5 6 7


danarTi B

სტრესის დაძლევის სტრატეგიები

კითხვარი

ინსტრუქცია: ჩვენ გვაინტერესებს, რას აკეთებდით, რას ფიქრობდით და რას

გრძნობდით რაიმე სტრესული მოვლენის დროს. ამ მიზნით, გთხოვთ, შეავსოთ

კითხვარი, სადაც მოცემულია სხვადასხვა გზები/სტრატეგიები, რომლებსაც

მიმართავენ ხოლმე ადამიანები, როდესაც ისინი სტრესულ სიტუაციაში

იმყოფებიან. იფიქრეთ, თქვენთვის სტრესულ, კონკრეტულ სიტუაციაზე და

შეაფასეთ, რამდენად ხშირად მიმართავდით ქვემოთ მოცემულ თითოეულ

სტრატეგიას. შეფასებისას გამოიყენეთ 0-დან 3-მდე სკალა, სადაც ქულებს აქვთ

შემდეგი მნიშვნელობები:

0 - არასოდეს, 1 - ზოგჯერ, 2 - ხშირად, 3 - ყოველთვის.

გახსოვდეთ, რომ აქ არ არსებობს სწორი და არასწორი პასუხები.

1. ვფიქრობდი, რა უნდა გამეკეთებინა და რა ნაბიჯი გადამედგა 0 1 2 3

2. ვცდილობდი, გამეანალიზებინა პრობლემა, რომ უკეთ გავრკვეულიყავი

ყველაფერში

0 1 2 3

3. თავი დავიტვირთე სამუშაოთი ან სხვა საქმიანობით, რომ არ მეფიქრა

პრობლემაზე

0 1 2 3

4. მჯეროდა, რომ დრო ყველაფრის მკურნალია, ერთადერთი რაც უნდა

გამეკეთებინა დროის გასვლას დავლოდებოდი

0 1 2 3

5. დათმობაზე მივდიოდი, რომ რაიმე დადებითი მიმეღო სიტუაციიდან 0 1 2 3

6. ისეთ რამეს ვაკეთებდი, რომლის შედეგებშიც დარწმუნებული არ ვიყავი, მაგრამ

უმოქმედოდ ყოფნა არ შემეძლო

0 1 2 3

7. ყოველგვარ ღონეს ვხმარობდი, რომ ადამიანებს პასუხისმგებლობა აეღოთ მათ

მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაზე

0 1 2 3

8. ვლაპარაკობდი სხვებთან, რომ უკეთ გავრკვეულიყავი სიტუაციაში 0 1 2 3

9. ვცდილობდი, განმესაზღვრა, რა შეიძლებოდა მე თვითონ გამეკეთებინა

სიტუაციის გამოსასწორებლად

0 1 2 3

10. კონფლიქტურ სიტუაციაში ვცდილობდი თავი შემეკავებინა, რომ უკანდასახევი

გზა არ მომეჭრა

0 1 2 3

11. იმედი მქონდა, რომ სასწაული მოხდებოდა და ყველაფერი გამოსწორდებოდა 0 1 2 3

12. ბედს მივენდე, თუმცა ხანდახან უბრალოდ ბედი არ მწყალობდა 0 1 2 3

13. ისე ვიქცეოდი, თითქოს არაფერი მომხდარა 0 1 2 3

14. ვცდილობდი, თავი შემეკავებინა, რომ ჩემი განცდები არავისთვის მომეხვია თავს 0 1 2 3

15. თავს ვიტყუებდი და ვცდილობდი, რამე დადებითი დამენახა იქ, სადაც ეს არ იყო 0 1 2 3

16. მეძინა ჩვეულებრივზე უფრო მეტხანს 0 1 2 3

17. ვბრაზობდი იმ ადამიანებზე, რომელთა გამოც შემექმნა პრობლემები 0 1 2 3

18. ვეძებდი სხვების თანაგრძნობას და თანადგომას 0 1 2 3

19. საკუთარ თავს ვამხნევებდი 0 1 2 3


20. ძალიან მინდოდა, პრობლემის დასაძლევად რამე ახალი და შედეგის მომტანი

გამეკეთებინა

0 1 2 3

21. ვცდილობდი დამევიწყებინა ყველაფერი 0 1 2 3

22. დახმარებისთვის მივმართავდი გამოცდილ და მცოდნე ადამიანებს 0 1 2 3

23. შევიცვალე და პიროვნულად გავძლიერდი 0 1 2 3

24. სანამ რაიმეს მოვიმოქმედებდი, ვცდილობდი დავლოდებოდი და მენახა რა

მოხდებოდა

0 1 2 3

25. მივხვდი, რომ მხოლოდ მე შემეძლო დავხმარებოდი საკუთარ თავს 0 1 2 3

26. ვგეგმავდი, რა უნდა გამეკეთებინა და მერე ამ გეგმას მივყვებოდი 0 1 2 3

27. ვიღებდი იმას, რისი მიღებაც მსურდა 0 1 2 3

28. თავს უფლებას ვაძლევდი, გამომეხატა ყველაფერი, რასაც ვგძნობდი 0 1 2 3

29. საკუთარ თავს ვადანაშაულებდი, რომ არ გავაკეთე ის, რისი გაკეთებაც შემეძლო 0 1 2 3

30. შევიცვალე, ახლა უფრო მეტად შემწევს უნარი გადავჭრა პრობლემები

0 1 2 3

31. ვესაუბრებოდი მათ, ვისაც შეეძლო რაიმე კონკრეტული გაეკეთებინა პრობლემის

მოსაგვარებლად

0 1 2 3

32. ვცდილობდი, გავრიდებოდი სიტუაციას და ვისვენებდი ან რაიმე სხვას

ვაკეთებდი

0 1 2 3

33. იმისათვის, რომ თავი უკეთ მეგრძნო, ვსვამდი ან ვჭამდი ძალიან ბევრს, ვიღებდი

წამლებს, ვეწეოდი სიგარეტს

0 1 2 3

34. ხანდახან ძალიან დიდ რიკსზე მივდიოდი, რომ ხელიდან არ გამეშვა შანსი

პრობლემების გადასალახავად

0 1 2 3

35. ვცდილობდი, გამეკონტროლებინა საკუთარი თავი და დაუფიქრებლად არაფერი

გამეკეთებინა

0 1 2 3

36. საკუთარ თავში ვიპოვე ძალა, რომ ახლებურად მერწმუნა ღმერთი 0 1 2 3

37. შევინარჩუნე ჩემი საიმაყე და გაბედულება 0 1 2 3

38. მივხვდი, რა არის ცხოვრებაში მთავარი

39. მე ყველაფერი ვიღონე იმისათვის, რომ სიტუაცია უკეთესობისკენ შეიცვალოს 0 1 2 3

40. მინდოდა ჩემთვის თავი გაენებებინათ 0 1 2 3

41. ახლოს არ ვიკარებდი მომხდარს, არ მინდოდა ამაზე ბევრი მეფიქრა 0 1 2 3

42. მივმართავდი ნათესავს ან მეგობარს რჩევისათვის 0 1 2 3

43. სხვებს თავს არ ვახვევდი ჩემს პრობლემებს 0 1 2 3

44. იმისათვის, რომ პრობლემა შემემსუბუქებინა, მომხდარის სერიოზულობას არ

ვაღიარებდი /ვუგულვებელვყოფდი

0 1 2 3

45. ვუყვებოდი ხოლმე სხვებს, თუ როგორ ვგრძნობდი თავს 0 1 2 3

46. ვიცავდი ჩემს პრინციპებს და ვიბრძოდი იმისათვის, რაც მინდოდა 0 1 2 3

47. გაბრაზებული, ჯავრს სხვებზე ვიყრიდი 0 1 2 3

48. ჩემი წარსული გამოცდილების გათვლისწინებით ვცდილობდი, გამომენახა

სიტუაციის მოგვარების და გამოსწორების გზები

0 1 2 3

49. ვიცოდი, რისი გაკეთებაც იყო საჭირო, ამიტომ, ჩემი ძალისხმევა გავაორმაგე 0 1 2 3

50. არ მინდოდა დამეჯერებინა, რომ ეს ნამდვილად მოხდა 0 1 2 3

51. პირობა მივეცი ჩემს თავს. რომ შემდეგში ყველაფერს სხვანაირად გავაკეთებდი და

სხვაგვარად მოვიქცეოდი

0 1 2 3

52. პრობლემის დაძლევის რამოდენიმე გზა დავსახე 0 1 2 3

53. მივიღე სიტუაცია ისეთი, როგორიც ის იყო, ვერაფერს შევცვლიდი 0 1 2 3

54. ვცდილობდი, რომ გრძნობებს ძალიან არ შეეშალა ხელი ჩემთვის 0 1 2 3

55. მინდოდა შემეცვალა ის, რაც მოხდა და ის, რასაც ვგძნობდი 0 1 2 3


56. მე თვითონაც შევიცვალე 0 1 2 3

57. წარმოვიდგენდი ხოლმე, რომ სხვაგან უკეთეს ადგილას ვარ 0 1 2 3

58. მინდოდა, რომ ყველაფერი გამქრალიყო და დამთავრებულიყო 0 1 2 3

59. წარმოვიდგენდი ხოლმე, როგორ შეიძლებოდა ყველაფერი უკეთესობისკენ

შეცვლილიყო

0 1 2 3

60. ვლოცულობდი 0 1 2 3

61. საკუთარი თავი ყველაზე უარესისთვის შევამზადე 0 1 2 3

62. ბევრს ვფიქრობდი იმაზე, რა უნდა მეთქვა და გამეკეთებინა 0 1 2 3

63. წარმოვიდგენდი, როგორ მოიქცეოდა მსგავს სიტუაციაში ჩემთვის პატივსაცემი

ადამიანი და ვცდილობდი, მეც ასევე მოვქცეულიყავი

0 1 2 3

64. ვცდილობდი სხვა ადამიანის თვალით შემეხედა ამ ყველაფრისთვის 0 1 2 3

65. ვახსენებდი საკუთარ თავს, რა შეიძლებოდა ყველაზე უარესი მომხდარიყო 0 1 2 3

66. ვვარჯიშობდი 0 1 2 3


danarTi C

მოვლენათა ზემოქმედების შესაფასებელი სკალა

(The Impact of Event Scale _Revised)

ინსტრუქცია: ქვემოთ ჩამოთვლილია პრობლემები, რომლებიც აქვთ ხოლმე

ხანდახან ადამიანებს სტრესული მოვლენების შემდეგ. გთხოვთ, წაიკითხოთ

თითოეული დებულება და შეაფასოთ, თქვენთვის ყველაზე ტრავმულ

მოვლენასთან მიმართებაში, რამდენად გაწუხებდათ იქ აღწერილი პრობლემა

ბოლო ერთი თვის განმავლობაში.

სრულებით

არა

უმნიშვ

ნელოდ

ზომიერად საკმაოდ

ძლიერად

ძლიერად

1 ნებისმიერი რამ რაც მაგონებდა

გადატანილ მოვლენებს, იმავე განცდებს

მიღვიძებდა, რაც მაშინ მქონდა

0 1 2 3 4

2 მქონდა ძილის პრობლემები 0 1 2 3 4

3 სხვა რამის კეთებისას უნებლიედ მაინც

მომხდარზე ვფიქრობდი 0 1 2 3 4

4 გაღიზიანებული და გაბრაზებული ვიყავი 0 1 2 3 4

5 ვცდილობდი ნერვებს არ ავყოლოდი,

როდესაც რაიმე მახსნებდა მომხდარს ან

როცა ამაზე ვფიქრობდი

0 1 2 3 4

6 მომხდარზე მეფიქრებოდა მაშინაც კი,

როდესაც ეს არ მინდოდა 0 1 2 3 4

7 განცდა მქონდა, თითქოს ეს

სინამდვილეში არ მომხდარა ან არ იყო

რეალური

0 1 2 3 4

8 თავს ვარიდებდი ყველაფერს, რასაც

შეეძლო მომხდარი შეეხსენებინა ჩემთვის 0 1 2 3 4

9 გონებაში მიტრიალებდა იმ მოვლენების

ამსახველი სურათები 0 1 2 3 4

10 ვიყავი დაძაბული და ადვილად

ვბრაზდებოდი 0 1 2 3 4

11 ვცდილობდი არ მეფიქრა, მომხდარის

შესახებ 0 1 2 3 4

12 ვაცნობიერებდი, რომ ისევ ძალიან

განვიცდიდი მომხდარს, მაგრამ თავს

ვერაფერს ვუხერხებდი

0 1 2 3 4

13 თითქოს უგრძნობი გავხდი, განცდის

უნარიც დავკარგე და გრძნობები

დამიჩლუნგდა

0 1 2 3 4

14 ვგრძნობდი, თითქოს უკან დავბრუნდი,

ისევე ვიქცევი და იმავეს განვიცდიდი,

როგორც მაშინ

0 1 2 3 4

15 მიჭირდა ჩაძინება 0 1 2 3 4


16 ისევ ისეთი ძლიერი განცდები

შემომიტევდა ხოლმე, როგორც მაშინ 0 1 2 3 4

17 ვცდილობდი მომხდარი მეხსიერებიდან

ამომეშალა 0 1 2 3 4

18 მიჭირდა ყურადღების კონცენტრაცია 0 1 2 3 4

19

როდესაც რაიმე მახსენებდა მომხდარს, ეს

ჩემში იწვევდა ფიზიოლოგიურ რეაქციებს

– ოფლიანობას, გულისრევის შეგრძნებას,

სუნთქვის გახშირებას და გულისცემის

აჩქარებას

0 1 2 3 4

20 ვხედავდი მომხდართან დაკავშირებულ

სიზმრებს 0 1 2 3 4

21 ვიჩენდი მომეტებულ სიფრთხილეს და

ვცდილობდი ფხიზლად ვყოფილიყავი 0 1 2 3 4

22 ვცდილობდი მომხდარზე არ მელაპარაკა

0 1 2 3 4

emociuri inteleqtis, dazlevis strategiebis posttravmuli ... marstkvshvili...mnisvneloba unda hqondes...

Documents