energokompaniebis saqmianobis organizacia da menejmentipublishhouse.gtu.ge/book4/amkoladze,...
TRANSCRIPT
g. amyolaZe, n. lorTqifaniZe,
g. kiknaveliZe, m. qobalia
energokompaniebis saqmianobis
organizacia da menejmenti
`teqnikuri universiteti”@
saqarTvelos teqnikuri universiteti
g. amyolaZe, n. lorTqifaniZe,
g. kiknaveliZe, m. qobalia
energokompaniebis saqmianobis
organizacia da menejmenti
registrirebulia stu-s
saredaqcio-sagamomcemlo sabWos
mier. 02.07.2009, oqmi #6
Tbilisi
2009
uak 621.31(075.8)
ganxilulia energokompaniebis saqmianobis mimarTulebebi
da sakiTxebi, energokompaniebis marTvis organizaciis Tavise-
burebebi, sqemebi da struqturebi. sainvesticio politika
energokompaniebSi. menejmentis roli energokompaniebis efeq-
tianad marTvis saqmeSi.
energetikis fakultetis studentebisa da magistran-
tebis, aseve specialistebisaTvis, romelTa saqmianoba dakav-
Sirebulia qveynis ekonomikis eleqtroenergetikuli seqto-
ris obieqtebTan da maT energetikul meurneobasTan.
recenzentebi: prof. g. maCabeli,
prof. d. laoSvili
© sagamomcemlo saxli ,,teqnikuri universiteti’’, 2009
ISBN 978-9941-14-730-2 http://www.gtu.ge/publishinghouse/
yvela ufleba daculia. am wignis arc erTi nawili (iqneba es teqsti, foto,
ilustracia Tu sxva) aranairi formiT da saSualebiT (iqneba es eleqtronuli Tu
meqanikuri), ar SeiZleba gamoyenebul iqnas gamomcemlis werilobiTi nebarTvis
gareSe.
saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.
3
sarCevi
1. Sesavali --------------------------------------------------- 6
Tavi 1. saqarTvelos eleqtroenergetikis ganviTareba - 9
$1.1. saqarTvelos eleqtroenergetikuli sistemis
daxasiaTeba --------------------------------------------- 9
$1.2. restruqturuzaciis procesi _ eleqtroener-
getikis ganviTarebis faqtori -------------------- 13
$1.3. privatizacia da misi roli eleqtroenergetikis
ganviTarebis saqmeSi --------------------------------- 27
Tavi 2. eleqtroenergetikuli sistemisa da energokompa-
niebis marTvis struqturebis daxasiaTeba -------- 36
$.2.1. eleqtroenergetikis sistemis marTva ---------- 36
$2.2. energokompaniebis ZiriTadi daniSnuleba da
Tvisebebi ----------------------------------------------- 41
$2.3. energokompaniebis menejmentisa da saqmianobis
daxasiaTeba --------------------------------------------- 50
$2.4. marTvis struqturis efeqtianoba s.s.
`TelasSi~---------------------------------------------- 70
$2.5. energokompaniebSi mmarTvelobiTi gadawyveti-
lebis miRebis efeqtianobis Sedegebi ---------- 95
$.2.6. hesis marTvis organizaciuli struqtura --- 105
$2.7. Tboeleqtrosadguris marTvis organizaciuli
struqtura ----------------------------------------- 109
Tavi 3. energokompaniebSi safinanso saqmis organizacia,
saqmianobaTa mimarTulebis biujetebi, mogeba da
rentabeloba ---------------------------------------------- 112
$3.1. energokompaniebis da energosawarmoTa safinanso
saxsrebi --------------------------------------------- 112
$.3.2. energokompaniebSi saqmianobis mimarTulebaTa
krebsiTi gegmiuri balansi -------------------- 115
$3.3. energokompaniebis mogeba da rentabeloba -- 119
4
$.3.4. energokompaniebSi samianobis Sefasebis
Taviseburebebi -------------------------------------- 125
Tavi 4. eleqtroenergiisa da simZlavris balansebi da
hesebze elenergiis TviTRirebulebis
gaangariSeba ------------------------------------------------ 134
$.4.1. energosistemaSi energiisa da simZlavris
balansebi ------------------------------------------------ 134
$.4.2. warmoebis xarjebis gaangariSeba hidroeleqtro-
sadgurebze --------------------------------------------- 141
$.4.3. hesebze warmoebuli eleqtroenergiis TviTRire-
bulebaze moqmedi faqtorebi --------------------- 145
$.4.4. momsaxure personalis raodenobis dagegmva
hesebze -------------------------------------------------- 147
Tavi 5. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba energo-
sitemisa da hesebis daproeqtebis saqmeSi ----- 152
$5.1. daproeqtebis Taviseburebebis arsi, sazRvrebi - 152
$5.2. energosistemebis daproeqtebis safuZvlebi ---- 161
$5.3. energetikaSi hesebis daproeqtebis procesSi
saxelmwifo regulirebis sakiTxebi ----------- 163
$5.4. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba
energoobieqtebis daproeqtebis saqmeSi ------ 167
$.5.5. biznes-gegma da Taviseburebani -------------------- 172
$5.6. biznes-gegmis momzadeba da gamoyeneba ----------- 165
$5.7. hesebis daproeqtebis da biznes-gegmiT gaTvlili
gamoyenebuli investiciebis efeqtianoba ----- 180
$5.8. hesebSi inovaciuri procesebis efeqtianoba --- 183
Tavi 6. energomeurneobis struqtura. sawarmoo
procesis organizacia da remontebis marTva
energokompaniebSi ---------------------------------------- 191
$6.1. energosawarmoebSi sawarmoo procesis
organizacia --------------------------------------------- 191
5
$6.2. energokompaniebSi Semavali energosawarmoebis
sawarmoo struqtura --------------------------------- 184
$6.3. energetikuli danadgarebis remontis
organizacia ---------------------------------------------- 196
$6.4. remontebis klasifikacia da energosaremonto
warmoebis ekonomikuri maCveneblebi -------------- 202
$6.5. remontebze danaxarjebisa da saremonto
samuSaoebis TviTRirebuleba ------------------------ 206
$6.6. ZiriTadi faqtorebi, romlebic gavlenas axdenen
energodanadgarebis remontis ekonomiurobaze -- 210
$6.7. saremonto samuSaoebis vadebis, moculobisa da
TviTRirebulebis dagegma -----------------------------213
$6.8. energodanadgarebisa da qselebis remontis
xangrZlivobis aRricxva da dagegma -------------- 219
literatura -------------------------------------------------------- 242
6
Sesavali
saqarTvelos energetikis ganviTarebis saqmeSi udides
rols asruleben energokompaniebi, romelTa ZiriTad saqmia-
nobas miekuTvneba eleqtro da Tburi energiebis warmoeba,
eletqroenergiis gadacema, dispetCireba, ganawileba da
mimarTulia qveynis ekonomikis, biznesobieqtebisa da
mosaxleobis mier moTxovnili eleqtroenergiiT uzrunvel-
yofasa da miwodebaze im raodenobiT, im periodSi, rodesac
amis saWiroeba aris. mniSvnelovani roli Seasrula
energokompaniebis saqmianobis organizebasa da menejmentis
warmoebaSi saqarTvelos kanonma `eleqtroenergetikisa da
bunebrivi gazis~ Sesaxeb, romelmac daaregulira energo-
obieqtebis saqmianobaTa mimarTulebebi.
mocemuli kanonis safuZvelze konkretulad energeti-
kis sferosaTvis dakanonda energetikuli sawarmo-kvalifika-
ciuri sawarmo, romelsac warmoadgens warmoebisa da
ganawilebis licenziantebi, pirdapiri momxmarebeli, impor-
tiori, eqsportiori, sistemis komerciuli operatori,
mcire simZlavris eleqtrosadguri (10 mgvt-mde) da maT
ufleba aqvT monawileoba miiRon eleqtroenergiiT sabiTumo
vaWrobaSi.
kvalificiuri sawarmos es ganmarteba araviTar
dapirispirebaSi ar modis saqarTvelos kanonebTan `mewarmeTa
Sesaxeb~ da `samoqalaqo kodeqsis~ mimarT, sadac gansazR-
vrulia saqarTveloSi moqmedi samewarmeo da arasaxelmwifo
sazogadoebrivi organizaciebis uflebebi. Tumca kvalifi-
ciuri sawarmo aucileblad unda warmoadgendes saqarTve-
los kanonis `mewarmeTa Sesaxeb~ muxli 2. Camoyalibebul
sawarmoTa organizaciul-samarTlebrivi formebis Sesatyvis
organizacias, romlis valdebulebebi da pasuxismgebloba
samarTlebrivad eqvemdebareba sajaro an kerZo samarTals.
7
energokompaniebis saqmianobis mravali saxeoba, misi
specifikuri xasiaTi, eleqtroenergiis warmoebisa da
moxmarebis droSi praqtikuli Tanxvedra, wina planze ayenebs
saqmianobis moqnilad organizacias da efeqtiani menejmentis
arsebobas.
warmodgenili saxelmZRvanelo `energokompaniebis saq-
mianobis organizacia da menejmenti~ warmoadgens pirvel
mcdelobas konkretulad warmodgeniliyo energetikis sami-
nistrosa da zogierTi energokompaniis marTvis struqtu-
ruli sqemebi menejmentis mimarTulebaTa aspeqtSi, saqmiano-
bis organizacia, energokompaniaTa amocanebi da problemebi,
romelTa warmatebul gadaWras mivyavvarT saerTod energe-
tikis ganviTarebamde da Sesabamisad qveynis ekonomikis
zrdasa da mosaxleobis socialuri politikis gaumjobese-
bamde.
damxmare saxelmZRvaneloSi ganxilulia energokompa-
niebis saqmianobis organizacia, menejmenti, mniSvneloba,
saqmianobis mimarTulebebis gegmiuri biujetebi, safinanso
menejmenti, mogeba, rentabeloba, TviTRirebuleba, persona-
lis SerCeva, daproeqtebis sakiTxebi, biznes-gegmis
Taviseburebebi da sxva sakiTxebi.
damxmare saxelmZRvanelos SeqmnisaTvis gamoyenebulia
energetikis saministrosa da energokompaniebidan miRebuli
masalebi, Cvens mier moZiebuli da damuSavebuli informacia
da samecniero Sromebi, aseve d. ComaxiZis, d. laoSvilis,
g. arabiZis, g. CigovaZis, n. samsonias, r. arvelZis, arC.
frangiSvilis, n. WiTanavas, d. jafariZis, m. gudiaSvilis, l.
boWoriSvilis da sxva naSromebi. saqarTvelos statistikis
departamentis masalebi, saqarTvelos kanonebi da sxva.
damxmare saxelmZRvanelo Seqmnilia avtorTa jgufis
mier da TiToeulma Seasrula Semdegi paragrafebi:
8
prof. guram amyolaZe: Sesavali, Tavi 2 (garda $2.1,
$2.3, $2.5) Tavi 6 (garda $6.1, $6.2, $6.8), $2.4. m.
qobaliasTan erTad.
prof. nino lorTqifaniZe $2.5, Tavi 3 (garda $3.1),
$6.1, $6.2.
prof. goderZi kiknaveliZe Tavi 5: (5.1, 5.2, 5.3), Tavi 1
($1.1); Tavi 4 ($4.2, $4.3).
prof. mamuka qobalia $2.1, $2.3, Tavi 5 ($5.4, $5.6,
$5.8), $6.8. $2.4. g. amyolaZesTan erTad.
maT garda saxelmZRvanelos calkeuli paragrafebi
damuSavebulia Semdegi doqtorantebis mier:
$5.7. maia lomsaZe-kuWava (xelmZRv. prof. n. samsonia)
$4.1. nino giorgiSvili (xelmZRv. prof. d. jafariZe).
$3.1. arCil nonikaSvili (xelmZR. prof. n. samsonia)
$5.5. ioseb amyolaZe (xelmZR. prof. n. WiTanava)
$1.2. mixeil xaCiZe (xelmZR. prof. g. amyolaZe)
$4.4 daviT bokuCava (xelmZR. prof. g. amyolaZe)
$1.3. daviT baqaniZe (xelmZRv. prof. g. amyolaZe
saxelmZRvanelos pirveli, meore da mesame Tavebis
dasamuSaveblad masalebis momzadebaSi gvexmarebodnen
magistrantebi da magistrebi daviT rusiSvili, eka amyolaZe,
ediSer qardava, nato javaxiSvili, Tengiz maRraZe.
avtorTa jgufi iTvaliswinebs im garemoebas, rom aseTi
Sinaarsisa da struqturis saxelmZRvanelo, pirvelad
Sesrulda da SesaZlebelia mas gaanCndes naklovanebebi,
amitom yvela mkiTxvels gTxovT, guliT gagvigoT da
mogvawodoT SeniSvnebi da winadadebebi, romlebic Cvens mier
gulTbilad miRebuli da gaTvalswinebuli iqneba Semdgom
SromebSi.
9
Tavi I. saqarTvelos eleqtroenergetikis
ganviTareba
$1.1. saqarTvelos eleqtroenergetikuli sistemis
daxasiaTeba
saqarTveloSi eleqtroenergiis gamoyeneba jer kidev
me-19 saukunis 80-iani wlebidan daiwyo, roca 1887 wels
pirvelad eleqtruli deni ganaTebisTvis miewoda Tbilisis
dramatul Teatrs. 1898 wels pirveli hidroeleqtro-
sadguri 290 cx.Z simZlavriT aSenda q. borjomSi. 1913
wlisTvis saqarTveloSi ukve muSaobda 8000 kvt. jamuri
simZlavris 70-mde eleqtrosadguri, maT Soris 7 hesi.
meore msoflio omamde (1940w.) saqarTveloSi
eqspluataciaSi iqna Seyvanili ramdenime eleqtrosadguri
jamuri dadgmuli simZlavriT 143 mgvt, maT Soris
zahesi (1927w.) rionhesi (1934w.) da sxv.
1990 wlisaTvis saqarTvelos eleqtrosadgurebis
dadgmulma simZlavrem 4700 mgvt-s miaRwia, maT Soris
hesebis 2700 da Tbosadgurebis 2000 mgvt-mde. eleqtro-
energiis gamomuSavebam 1989 wels 15 mlrd kvtsT-s
gadaaWarba, maT Soris hesebze 8,7 da Tbosadgurebze 6,3
mlrd kvtsT.
intensiurad ganviTarda eleqtrosadgurebis mSenebloba
60-iani wlebis dasawyisidan. aSenda da eqspluataciaSi
Sevida: 1961 wels _ orTaWalhesi, 1963 wels-Tbilisis
saxelmwifo raionuli Tboeleqtro sadguri (sresi) 1240
mvt da xramhesi II, 1962 wlis bolos rusTavis metalur-
giuli qarxnis Tboeleqtrocentralis meeqvse agregati,
1971-1980 – wlebSi enguris kaskadis hidroeleqtro-
sadgurebi, 1977-1980 wlebSi varcixis hesis sami safexuri,
axali agregatebi tyvarCelis saxelmwifo raionul
10
Tboeleqtrosadgurisa (1977w.) da baTumis navTob-gadamamu-
Savebeli qarxnis TboeleqtrocentralSi (1977-1978 ww.).
ukve 1970 wels eleqtrosadgurebis jamurma simZlavrem 2
milion kvt-s gadaaWarba. 1980 wlis bolos saqarTveloSi
yvela saxis eleqtrosadguris dadgmulma simZlavrem 4155
aTas kvt-s, xolo eleqtroenergiis gamomuSavebam 14687,4
mln.kvt. sT-s miaRwia. TbilisSi axali me-9 bloki 300
aTasi kvt. simZlavriT eqspluataciaSi Sevida 1990 wlis
noemberSi.
saqarTvelos eleqtroenergetika viTardeboda hidrore-
sursebis aTvisebis xarjze, 1961 wlidan energosistemaSi
wamyvani adgili daiWira Tboeleqtrosadgurebma. saerTo
simZlavreSi maTi wili Seadgenda 50,9%-s. daiwyo
eleqtroenergiis eqsporti. eleqtroenergiis namatma ki
Tavis maqsimums 1980 wels miaRwia (1743,8 mln.kvt.sT). am
dros saerTo simZlavridan TbosimZlavreebs eWira 38,4 %,
xolo hidroeleqtrosadgurebs - 61,6%. eleqtroenergiis
gamomuSaveba Sesabamisad hesebze 43,6 %, Tbosadgurebze –
56,4 %.
eleqtrosadgurebis eqspluataciaSi Seyvanis parale-
lurad Sendeboda sahaero eleqtrogadacemi xazebi. rion-
hesis pirveli rigis gaSvebasTan (1932w.) erTad para-
lelur muSaobaSi CairTo zemo avWalisa da rionis
hidrosadgurebi. aRniSnuli xazis eqspluataciaSi Ses-
vliT Seiqmna saqarTvelos energetikuli sistema. mis Sem-
deg aSenda mTeli rigi 110, 220 da 500 kv Zabvis
eleqtrogadacemis xazebi. pirveli 220 kv Zabvis
eleqtrogadamcemi xazi aSenda 1954 wels ,,navTluRi-
tyvarCelsresi’’, xolo 1968 wels pirveli 500kv Zabvis
eleqtrogadamcemi xazi ,,Tbilsresi-zestafoni’’, 1990 wlis
monacemebiT 110-500 kv Zabvis eleqtrogadamcemi xazebis
sigrZe Seadgens: 110 kv 4940 km; 220 kv 1456 km; 330kv
11
21 km; 500kv 572 km; 35 kv-ze 3502 km; 10 kv-ze 2037 km;
0,4-6 kv-ze 67399 km. amis garda sakabelo xazebis sigrZe
1750 m-s Seadgenda [5].
gasuli saukunis bolo aTwleulSi saqarTveloSi
ganviTarebuli movlenebis Sedegad energosistemis zemoT
aRniSnuli parametrebi mkveTrad Semcirda da qveyanis
energetikuli seqtori ocdameerTe saukunis dasawyisisTvis
mZime krizisul situaciaSi aRmoCnda. kerZod 2005 w.
eleqtrosadgurebis jamuri muSa simZlavre ar aRemateba
1700-1800 mgvt-s, xolo eleqtroenergiis wliuri
gamomuSaveba ki Seadgenda 7,1 mlrd kvtsT-s. maT Soris
hesebze 6,07 mlrd kvtsT, xolo Tbosadgurebze 1,03
kvtsT.
saqarTvelos energetikul kompleqss SeuZlia Seasru-
los energoresursebis energoderefnis funqcia da gamo-
kveTos Tavisi gansakuTrebuli roli kavkasiis regionis
energetikuli integraciis procesSi, eleqtroenergiis ga-
momuSavebis potencialis optimaluri aTvisebisa da ro-
gorc Sigasasistemo, aseve mezobeli qveynebis energosis-
temebTan damakavSirebeli maRali gamtarunarianobis mqone
zemaRali Zabvis eleqtrogadacemis xazebis mSeneblobisa
da Sesabamisad, eleqtroenergiis eqsport-importisa da
satranzito gadacemis ganxorcielebis gziT.
Tanamedrove etapze adamianTa saqmianobis nebismieri
sfero mWidro kavSirSia eleqtruli energiis warmoeba,
gadacema da ganawileba, romelsac emsaxureba eleqtroenerge-
tikuli (eleqtruli) sistema, romlis struqturul
SemadgenlobaSi Sedis eleqtruli sadgurebi, sahaero da
sakabelo eleqtrogadacemis xazebi da satransformatoro
qvesadgurebi.
eleqtruli energiis warmoeba-gadacemis process
axasiaTebs mniSvnelovani teqnikuri Taviseburebani, riTac
12
eleqtruli sistema mkveTrad gansxvavdeba meurneobis sxva
dargebisgan. am TaviseburebaTa ricxvs miekuTneba:
a) eleqtroenergiis warmoeba, misi gadacema da
moxmareba xorcieldeba praqtikulad drois erTi da imave
momentSi da amitom eleqtrul sistemas mudam unda hqondes
aqtiur da reaqtiul simZlavreTa zusti balansi. sistemis
mdgradi muSaobis uzrunvelsayofad saWiroa simZlavris
saTanado rezervi da Sesabamisi maregulirebeli mowyobi-
lebebi;
b) eleqtrul sistemaSi gardamavali procesebi
mimdinareobs Zalian swrafad, normaluri funqcionire-
bisTvis saWiroa swrafmoqmedi specialuri avtomaturi
mowyobilobebi, romelTa daxmarebiT Tavidan avicilebT
warmoqmnili avariebis damangrevel ganviTarebas:
g) eleqtruli sistema mWidro kavSirSia meurneobis
yvela dargTan sistemis funqcionirebaSi umniSvnelo
xarvezic ki mtkivneulad SeigrZnoba momxmarebelTa mxridan.
amitom maRali unda iyos saimedooba, rac Tavis mxriv
moiTxovs ekonomikurad gaTvlil rezervs energiis warmoeba-
gadacema-ganawilebis yvela rgolSi.
saqmianobis teqnikuri da teqnologiuri xasiaTi da
sistemaSi moqmedi mravalsaxa energodanadgarebisa da
qselebis saeqspluatacio Taviseburebebi, maTi muSaobis
saimedoobisa da momxmarebelTa uwyveti da saimedo
eleqtromomaragebis moTxovna, gansakuTrebuli simwvaviT
gamokveTavs energosistemebis aucilebeli da saWiro
maRalprofesiuli kvalificiuri specialistebisa da maRali
donis menejeruli kadrebis mozidvisa da dasaqmebis
problemas.
energomomxmarebelTa kvebis saimedoobis done calsaxa-
daa damokidebuli energetikuli warmoebis racionalur da
eleqtruli qselis elementebis eqspluataciis srulyofis
13
amocanebze, Tvisobrivad gansxvavebuli gaxda saqarTvelos
energosistema mis mier warmoebuli eleqtroenergiis Ziri-
Tad momxmareblad gadaiqca (ukve wlebis manZilze) mosax-
leoba da ara mrewveloba da saxalxo meurneobis sxva
dargebi, mniSvnelovnad gaizarda eleqtroenergiis danaxar-
jebis sidide, Semcirda warmoeba, ukanaskneli 3-5 wlis
ganmavlobaSi danakargebis sidide TandaTan Semcirda, rac
energetikaSi gatarebuli RonisZiebebis Sedegia, Tanac
gaizarda eleqtroenergiis eqsportis moculoba, izrdeba
investorTa daintereseba mcire da saSualo hidroeleqtru-
li sadgurebis mSeneblobis mimarT, gaumjobesebulia
eleqtroenergetikis regulireba, ufro moqnili gaxda
energosistemis marTva.
$1.2. restruqturuzaciis procesi _ eleqtroener-
getikis ganviTarebis faqtori
msoflios industriulad ganviTarebuli qveynebis maT
Soris saqarTvelos mTavrobebi da regulatorebi ganixila-
ven elqtroenergetkuli industriis restruqturizaciis da
privatizaciis sakiTxs. ZiriTadad maTi mizania qveynis
energoefeqtianobis gazrda ukeTesi sainvesticio gadawyve-
tilebebis saSualebiT, arsebuli eleqrosadgurebis efeqtia-
nad gamoyenebisa da moqnili menejmentis gziT.
saqarTvelos energetikul kompleqsSi, kerZod,
eleqtroenergetikaSi restruqturizacias safuZveli daudo
saqarTvelos prezidentis 1996 wlis 4 ivlisis #437
brZanebulebam “eleqtroenergetikuli seqtoris restruqtu-
rizaciis Sesaxeb”. masSi gamokveTilia qveynisaTvis
energetikis gansakuTrebuli ekonomikuri da socialuri
mniSvneloba.
14
saqarTveloSi restruqturizacia viTardeboda Semdegi
etapebisa da sqemebis mixedviT.
sqema #1
saqarTvelos eleqtroenergetikis seqtoris
restruqturizaciiis sqema
1994 weli
am brZanebulebis Sesabamisad departamenti “saqenergo”
daiSala sam damoukidebel qveseqtorad _ “saqenergogene-
raciad” (eleqtroenergiis warmoeba), “saqeleqtrogadacemad”
(eleqtroenergiis gadacema maRali Zabvis qselebiT) da
“saqenergod” (eleqtroenergiis dispetCerizacia da realiza-
cia), xolo rac Seexeba energokompaniebs (eleqtroenergiis
ganawileba), isini jer kidev 1994 wels gadaecaT
municipalur mmarTvelobaSi. amasTan, generaciisa da
ganawilebis qveseqtorebSi dafuZnebul iqna saaqcio da
SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebebi.
“saqenergos” daSla jer kidev erTi wliT adre, 1995
wels ministrTa kabinetis #29 dadgenilebiT daiwyo,
romliTac “saqenergodan” 04-6-10 kv. eleqtrosaqselo
obieqtebi gadaecaT adgilobrivi mmarTvelobis organoebs.
“saqenergos” mieca ufleba Seewyvita eleqtroenergiis
15
miwodeba safasuris gadaxdis dadgenili wesis darRvevis
SemTxvevaSi.
sqema #2
saqarTvelos eleqtroenergetikis seqtoris
restruqturizaciiis sqema
1995 weli
rogorc viciT 1996 wlis Sua periodSi, “saqenergo”
gaiyo sam saxelmwifo kompaniad: “saqenergogeneraciad” (mwar-
moebeli), “saqeleqtrogadacemad” da “saqenergod” (mimwode-
beli), “saqenergos” daekisra energosistemis marTvis fun-
qciebic. Aam etaps win uswrebda saTbob-energetikis saminis-
tros Camoyalbeba..
reformis Semdgom etapze "saqenergoSi" Semavali saqse-
lo filialebi daiyo saqselo da realizaciis direqciebad.
am ukanasknels gadaeca dispetCeruli marTvis uflebebi
eleqtroenergiis moxmarebis marTvisa da Tanxebis amoRebis
gaumjobesebis mizniT.
16
sqema #3
saqarTvelos eleqtroenergetikis seqtoris
restruqturizaciiis sqema
1996 weli
aseve am periodSi Seiqmna saxazino sawarmo "saqru-
senergo", romelsac daekisra maRali Zabvis 500 kv sistema-
TaSoriso eleqtrogadamcemi xazebis eqspluatacia.
restruqturizaciis procesis umniSvnelovanesi nabiji
iyo eleqtroenergetikis maregulirebeli komisiis Camoyali-
beba. komisias sawyis etapze daevala eleqtroenergiis
sacalo da sabiTumo tarifebis regulireba. komisia Tavda-
pirvelad prezidentis brZanebulebiT ekonomikis saministro-
sTan Camoyalibda. aseTi samsaxuris Seqmna, pirvel rigSi,
ekonomikis sabazro urTierTobebis principze gadasvlis
aucileblobidan gamomdinareobda. komisia erTi wlis
ganmavlobaSi saqmianobda ekonomikis saministros Semadgen-
lobaSi, xolo 1997 wlis 1 agvistodan – mas Semdeg, rac
miRebuli iqna saqarTvelos kanoni “eleqtroenergetikis
Sesaxeb” Camoyalibda damoukidebel organod.
am kanoniT saqarTvelos eleqtroenergetikis mareguli-
rebel erovnul komisias (semek) mieniWa sakmaod maRali
damoukideblobis statusi. ufro zustad komisia warmoad-
17
gens mudmivmoqmed sajaro samarTlis iuridiul pirs,
romelic Tavis saqmianobaSi ar eqvemdebareba arc erT sxva
saxelmwifo uwyebasa da organizacias.
1999 wels miRebuli kanonis “eleqtroenergetikis da
bunebrivi gazis Sesaxeb” mixedviT komisis ewoda saqarTve-
los energetikis maregulirebeli erovnuli komisia (Semde-
gSi semeki). axali kanonis Tanaxmad semek-s mieniWa saqarTve-
los energetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi licenziebis
gacemisa da tarifebis regulirebis ufleba. mniSvnelovnad
Seicvala da gafarTovda komisiis funqciebi. kerZod semekis
funqciebia:
sqema #4
saqarTvelos eleqtroenergetikis seqtoris
restruqturizaciiis sqema
1997 weli
18
sqema #5
1998 weli
a) eleqtroenergiis warmoebis, gadacemis, dispetCeri-
zaciis, ganawilebis, agreTve bunebrivi gazis tranportire-
bisa da ganawilebis licenzirebis wesebisa da pirobebis
dadgena, agreTve licenziebis gacema, maTSi cvlilebebis
Setana da maTi gauqmeba, “licenziebisa da nebarTvebis
Sesaxeb” saqarTvelos kanonis, “eleqtroenergetikisa da
bunebrivi gazis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis da
licenzirebis wesebis Sesabamisad.
b) eleqtroenergiis warmoebis, gadacemis, dispetCeri-
zaciis, ganawilebis, importisa da moxmarebis, agreTve
bunebrivi gazis tranportirebis, ganawilebis, miwodebisa da
moxmarebis tarifebis dadgena da regulireba saqarTvelos
kanonis “eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb”
energetikis seqtorSi saxelmwifo politikis ZiriTadi
mimarTulebebis, maT safuZvelze miRebuli normatiuli
administraciul-samarTlebrivi aqtebisa da dadgenili
meTodologiis Sesabamisad.
g) licenziatebs, importiorebs, eqsportiorebs,
mimwodeblebsa da momxmareblebs Soris warmoqmnili sadao
sakiTxebis gadawyveta Tavisi kompetenciis farglebSi.
19
d) eleqtroenergetikis da bunebrivi gazis seqtorSi
licenziis pirobebis dacvis kontroli da darRvevisTvis
kanoniT gaTvaliswinebuli RonisZiebebis gatareba.
e) energetikaSi sertifikaciis samuSaoTa organizeba da
koordinacia.
semeki Sedgeba sami wevrisagan, romelTac eqvsi wlis
vadiT niSnavs saqarTvelos prezidenti. semekis erT-erT
wevrs saqarTvelos prezidenti niSnavs Tavmjdomared. misi
struqtura Semdegi saxisaa (sqema #6).
1998 wlis dasawyisSi "saqenergo" gaiyo or saxel-
mwifo kompaniad: "saqenergod" da "eleqtrogadacemad". "saq-
energos" funqciebSi dispetCeruli marTva da realizacia
darCa, "eleqtrogadacema" ki daekisra gadacemis licenziis
safuZvelze. eleqtroenergiis gadacema mwarmoblidan munici-
palur energokompaniamde da sxva pirdapir momxmareblamde
20-mde saqselo direqciisa da sawarmos saSualebiT. amave
periodSi restruqturizaciis procesis farglebSi gauqmda
"energozedamxedveloba".
sqema #6
20
Zalzed mniSvnelovani iyo am periodSi eleqtroenergiis
sabiTumo bazris Camoyalibeba da mas ukavSirdeba eleqtro-
energetikaSi ekonomikuri reformebi. saqarTvelos preziden-
tis 1998 wlis 2 ivlisis #421 brZanebulebiT “saqarTve-
los eleqtroenergiis sabiTumo bazris (SemdegSi sesb)
Camoyalibebis ZiriTadi principebis Sesaxeb" momzadda eleq-
troenergiis sabiTumo bazris Camoyalibebis safuZvlebi da
daisaxa strategia dargSi sabazro wesebis danergvisaTvis.
eleqtroenergiis sabiTumo bazarma funqcionireba
daiwyo 1999 wlis 1 ivlisidan. saqarTvelos eleqtroene-
rgiis sabiTumo bazris wevri unda gamxdariyo saqarTveloSi
registrirebuli yvela iuridiuli piri, romelic mierTebu-
lia gadacemis qselTan an SeuZlia masTan mierTeba masTan
eleqtroenergiis miwodebis mizniT.
sqema #7
saqarTvelos eleqtroenergetikis seqtoris
restruqturizaciiis sqema
1999 weli
21
sqema #8
2000 weli
saqarTvelos eleqtroenergiis sabiTumo bazris mizani
iyo, saqarTvelos eleqtroenergetikul seqtorSi sabazro
urTierTobis damkvidreba, eleqtroenergiis warmoebis, gada-
cemis, dispetCerizaciis, ganawilebis, importis, eqsportis
da moxmarebis sferoebSi efeqtianobis amaRleba da konkure-
nciis etapobrivi ganviTareba, seqtorSi xelsayreli sainves-
ticio garemos Seqmna, licenziantebs Soris saimedo, samarT-
liani da stabiluri urTierTobebis Camoyalibeba, erTiani
energosistemis mdgradi struqturis SenarCuneba.
sesb-is wevrebis mier xdeboda eleqtruli simZlav-
reebisa da eleqtroenergiis yidva-gayidva sesb-is saSuale-
biT, im simZlavreebis gamoklebiT, romelic Sesyiduli an
gayiduli iqneba pirdapiri xelSekrulebis saSualebiT.
eleqtrobazars unda uzrunveleyo:
a) eleqtroenergetikul seqtorSi ganxorcielebuli da
mimdinare restruqturizaciis procesis adekvaturi safinan-
so saangariSsworebo sistemis danergva.
22
b) eleqtroenergiis sabiTumo bazris marTvis damouki-
debeli, demokratiuli sistemis Camoyalibeba.
xolo misi funqcionirebis ZiriTadi principebi iyo:
damoukidebloba
ekonomikuri mizanSewoniloba da samarTlianoba
garantirebuli da Tavisdrouli angariSsworeba
bazris wevrTa Tanasworuflebianoba
gamWvirvaloba
2002 wlis 12 Tebervals saqarTvelos eleqtroene-
rgiis sabiTumo bazari oTx wliani marTvis xelSekrulebis
safuZvelze gadaeca saerTaSoriso konsorciums “IBERDRO-LA“, romelSic Sedioda didi britaneTis energetikis
seqtorSi moqmedi sakonsultacio firma “IPA” da espanuri
bazris operatori “OMEL”. reformis Semdgom etapze Seiqmna “saqenergogeneracia “,
rogorc sajaro samarTlis iuridiuli piri, “saqenergo”
daiSala `eleqtro-dispetCerizacia-2000” da “saqenergo-
2000“-ad. “eleqtrodispetCerizacia-2000”-s daekisra ener-
gosistemis dispetCeruli marTva 17-mde zonalur sadispet-
CeroebTan erTad, xolo “saqenergo- 2000“ gaxda “saqene-
rgos” samarTalmemkvidre da daekisra misi debitoruli da
kreditoruli valebis momsaxureba. amavdroulad gauqmda
realizaciisa da dispetCerizaciis direqciebi.
sabiTumo bazris gauqmebis Semdeg, 2006 wlis 7
agvistos “eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb”
kanonSi Setanili cvlilebebis safuZvelze daarsda da 1
seqtembridan funqcionireba daiwyo “eleqtroenergetikuli
seqtoris komerciulma operatorma” (SemdegSi esko).
esko kerZo samarTlis samewarmeo iuridiuli piria,
misi organizaciul-samarTlebrivi forma SezRuduli pasuxi-
smgeblobis sazogadoebaa, eskos 100 %-iani wilis mflobeli
saxlmwifoa, ekonomikuri ganviTarebis saministros saxiT.
23
eskos wili SemdgomSi energetikis seqtoris licenziatebze
gadanawildeba. 30%-is mflobelebi gaxdebian gamanawilebeli
kompaniebi da pirdapiri momxmareblebi, 35%-is _ eleqtro-
energiis mwarmoebeli organizaciebi, darCenili 35%-is ki
dispetCerizaciis licenzianti organizacia. eleqtroenerge-
tikuli sistemis komerciuli operatori dakmayofilebis
(dabalansebis) uzrunvelyofis mizniT yidulobs da yidis
sabalanso eleqtroenergias da sarezervo simZlavres.
sistemis komerciuli operatoris funqciebia:
sabalanso eleqtroenergiis (simZlavris) yidva-gayidva
(maT Soris importsa da eqsportze saSualo da
grZelvadiani xelSekrulebis gaformebis gziT)
saqarTvelos erTian eleqtroenergetikul sistemaSi
eleqtroenergiisa da simZlavris miwodeba-moxmarebis
dagegmvis mizniT dispetCerizaciis licenziatisaTvis
Sesabamisi informaciis wardgena.
sabiTumo yidva-gayidvis Sesaxeb erTiani bazis, maT
Soris, aRricxvianobis erTiani reestris Seqmna da
warmoeba.
eleqtroenergetikuli sistemis sarezervo simZlavriT
uzrunvelyofa kanoniTa da “eleqtroenergiis (simZlav-
ris) bazris wesebiT” gansazRvruli wesiT.
eleqtroenergiis gamyidvelebis, myidvelebis, maT mier
gayiduli da Sesyiduli eleqtroenergiis raodenobrivi
gansazRvra da angariSsworebisaTvis informaciis
wardgena.
eskos struqtura Semdegi saxisaa (sqema #9).
energetikis sferoSi restruqturizaciis
ganxorcielebis mizani iyo:
_ racionaluri saxelmwifo politikis gatareba,
regulirebis funqciisa da komerciuli saqmianobis gamijvna.
24
_ saxelmwifo monopoliis etapobrivad likvidacia;
sakuTrebis mravalferovnebis damkvidreba; konkurentuli
garemos Seqmna da ucxouri investiciebis mozidva;
_ eleqtroenergiis miwodebis gaumjobeseba da saqarT-
velos ekonomikis ganviTarebisaTvis eleqtroenergetikis
seqtorSi deficitis Semcireba;
sqema #9
eleqtroenergetikis komerciuli operatoris struqtura
25
_ eleqtroenergetikis seqtorSi warmoebis gazrda da
misi efeqtianobis amaRleba, safinanso disciplinis dacva,
eleqtroenergiis momxmareblebze momsaxurebis gaumjobeseba;
_ eleqtroenergiis mudmivi miwodebiT sawarmoebisa da
kompaniebis mogebis zrda da energetikuli sistemis
teqnikuri da mmarTvelobiTi donis gaumjobeseba;
restruqturizaciis Sedegad, ukanasknel wlebSi
qveyanaSi daZleuli energetikuli krizisi, gansakuTrebiT es
exeba 2006 wlis Semdgom periods. magaliTad, ukve 2005-
2007 wlebSi saqarTvelos eleqtroenergetikaSi iseTi
samuSaoebi ganxorcielda, romlis Sedegadac energosistema,
wina wlebTan SedarebiT mdgradi iyo. gaizarda eleqtroene-
rgiis warmoeba hidroeleqtrosadgurebSi da eqsporti,
mniSvnelovani Sedegebia miRweuli energetikuli obieqtebis
menejmentSi.
eleqtroenergiis warmoeba saqarTvelos ZiriTad hidroeleq-
trosadgurebSi 2001-2009 wlebSi (mln.kvt.sT.)
wlebi # hesebis dasaxeleba
2001 2003 2005
1 enguri 2344,2 3066,1 2578,9
2 vardnili 457,3 356,0 425,0
3 xrami-I 158,8 313,0 296,0
4 xrami-II 239,8 104,0 126,6
5 Saori 90,4 138,0 109,4
6 Jinvali 362,2 353,0 402,0
7 lajanuri 186,7 216,0 125,3
8 gumaTi 184,4 181,2 203,0
9 varcixe 657,1 738,0 674,0
saTbob-energetikis saministros menejmenti arsebuli
mdgomareobis gaTvaliswinebiT amuSavebda saqarTvelos eleq-
troenergetikuli seqtoris normaluri funqcionirebis
26
optimalur variantebs, romelTagan gamovkveTavdiT eleqtro-
energiis iseTi struqturas, rodesac Tbosadgurebze gamomu-
Savebuli eleqtroenergiis wili saerTo gamomuSavebaSi ar
iqneboda 15%-ze meti, xolo eleqtroenergiis importis
moculoba SeizRudeboda 1-2%-mde. sxva Tanafardobis
pirobebSi saeqspluatacio xarjebi 100%-iani Semosavlebis
drosac ar daifareboda da dargi wamgebiani iqmneboda. meore
mxriv, Tboeleqtrosadgurebis 15%-ian wilze naklebobis
SemTxvevaSi faqtiurad gamoricxuli iyo saqarTvelos
energosistemisaTvis aucilebeli simZlavreebis optimizaciis
sakiTxis iseTi gadawyveta, rom maregulirebel wyalsaca-
vebSi Semodgoma-zamTris periodisaTvis SenarCunebuli
yofiliyo maqsimaluri wylis maragi. Sesabamisi RonisZie-
bebis gatarebiTa da menejmentis gaaqtiurebiT napovni iqna
iseTi varianti, romlis amoqmedebis Sedegad saqarTvelos
eleqtroenergetikuli seqtori dRevandel pirobebSi
warmatebulad saqmianobs [5].
saTbob-energetikis saministros menejmentis kidev erT
warmatebul RonisZiebas warmoadgens sabiTumo bazris
gardaqmna. Tavis droze sabiTumo bazarma ra Tqma unda
Tavisi gavlena iqonia elqtroenergetikuli dargis ganviTa-
rebis sakiTxSi, man Tavis arsebobis manZilze garkveuli
sawyisebi da gamocdileba Seqmna, Tu rogor unda imuSavos
da/an ar imuSavos misi tipis kompaniam.. saerTo jamSi
sabiTumo bazarma ver SeZlo im Sedegebis miRweva, romeli-
sTvisac mas unda mieRwia. pirvel rigSi es exeba
moxmarebuli eleqtroenergiis safasuris amoRebis sakiTxs.
am mxriv misi muSaoba mxolod aradamakmayofileblad
SeiZleba Sefasdes.
moxmarebuli eleqtroenergiis safasuris amoRebis
dabalma donem gamoiwvia is, rom eleqtrosadgurebi, gadacema
27
-dispetCerizaciis sawarmoebi ver iRebdnen funqcionirebi-
saTvis saWiro elementarul Tanxebsac ki.
Sesabamisad aucilebeli gaxada sabiTumo bazris gauqmeba
da mis adgilas misi msgavsi alternatiuli kompaniis
Camoyalibeba, rac ganxorcielda kidevac 2006 wlis 1
seqtembers, roca funqcionireba daiwyo “eleqtroenergeti-
kuli seqtoris komerciulma operatorma”, “eleqtroener-
getikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb” kanonSi Setanili
cvlilebebis safuZvelze.
“esko” saxelmwifo kompaniaa, romelic yidulobs da
yidis sabalanso eleqtroenergias. mis winaSe dgas TiTqmis
igive amocana rac hqonda sabiTumo bazars.
saqarTvelos eelqtroenergetikis seqtorSi Catarebu-
lma restruqturizaciam gavlena iqonia energetikis ganviTa-
rebaze. restruqturizaciis process mohyva rogorc dadebi-
Ti ise uaryofiTi Sedegebi. igi swrafi tempiT ganxocielda
da Zalzed mravalferovani procesisTvis energetikis dargi
moumzadebeli aRmoCnda. swored am mizeziT dasWirda 10-12
weli im Sedegis misaRwevad rac amJamad gvaqvs. restruqtu-
rizacia rom yofiliyo droSi gaTvlili, gaangariSebuli da
sworad dagegmili dRevandeli eleqtroenergetikuli seqto-
ri ganviTarebis ukeTes safexurze iqneboda.
$1.3. privatizacia da misi roli energetikis
ganviTarebis saqmeSi
saqarTvelos energetikaSi saxelmwifo qonebis priva-
tizacia 1992 wels daiwyo mcire hesebis gayidviT. ukve
1995 wlis 1 ivlisis mdgomareobiT, saqarTveloSi privati-
zebuli iyo 14 mcire hesi: sioni, tirifoni, misaqcieli,
igoeTi, dmanisi, xerTvisi, kaxareTi, sacxenihesi, CiTaxevi,
28
daSbaSi, bJuJa, kabali, martyofi, TeTrixevi. maTi saerTo
dadgmuli simZlavre Seadgenda respublikis energosistemis
mTliani simZlavris 2%-s, gamomuSavebuli eleqtroenergia _
1.85%-s, xolo ZiriTadi sawarmoo fondebis Rirebuleba _
1%-s.
mcire hesebis privatizebis dros gamoyenebuli iyo
privatizaciis sxvadasxva forma: sakonkurso gayidva, auqci-
oni, saaqcio szogadoebis Camoyalibeba da pirdapiri miyidva.
privatizaciis aRniSnuli formebidan, ZiriTadad, Warbobda
sakonkurso gayidva. SemdgomSi es forma uaryofili iqna.
maSin saaqcio sazogadoebad gardaiqmna CiTaxevhesi da bJuJa-
hesi, xolo pirdapiri miyidva ganxorcielda TeTrixevihesze.
Catarebuli analizi gviCvenebs, rom privatizaciis
Semdeg aRniSnul obieqtTa umravlesobam muSaoba gaaumjo-
besa. zogierTma romelic privatizebamde saerTod
gaCerebuli iyo privatizaciis Semdeg muSaoba gaaqtiura.
mcire privatizaciis Semdeg 1998 wels daiwyo
saqarTvelos energetikuli obieqtebis farTo masStabiani
privatizaciis procesi. rac saqarTvelos prezidentis
brZanebiT damtkicda saqarTvelos energosistemis kompaniebis
privatizaciis strategia (5.07 1998 w #403).
saqarTvelos mTavrobis mrCevlad privatizaciis
sakiTxebSi mowveuli iqna cnobili sainovacio kompania
`meril lanCi~ (aSS) romelTanac erTad Caatara q. Tbilisis
gamanawilebeli energokompaniis “Telasi”-is privatizaciis
saerTaSoriso tenderi da gamarjvebulad gamovlinda
kompania AES. (aSS) romelTanac 1998 wlis bolos gaformda
“Telasi”-s aqciaTa 75%-is nasyidobis xelSekruleba
danarCeni 25% darCa q. Tbilisis meriis sakuTrebaSi.
kompania AES-Tan dadebuli xelSekrulebis erT-erTi
mniSvnelovani sakiTxi iyo eleqtroenergiis ganawilebis
29
tarifis 4 wlis ganmavlobaSi etapobrivi zrdisa da
grZelvadiani periodiT (10 weli) misi damtkiceba.
2000 w. aprilSi kompania “ei-i-es”-ma SeiZina gardabnis
Tboeleqtrosadguris me-9 da me-10 energoblokebi, razedac
privatizaciasTan dakavSirebiT gaformda nasyidobis
xelSekruleba.
amave periodSi “ei-i-es”-Tan daido xelSekruleba
“xrami I” da “xrami II”-is hidroeleqtrosadgurebis 25
wliani periodiT marTvis uflebiT gadacemaze.
s.s. `ei-i-es~-ma valdebuleba aiRo me-9 da me-10
energoblokebis sareabilitaciod ganaxorcielos 28.7 mln.
aSS dolaris investicia. aseve ss “xramhesi I”-isa da
“xramhesi II”-is aqciaTa marTvis uflebisaTvis kompaniam
gadaixada Sesabamisad 2.5 da 3.5 mln. aSS dolari. kompaniam
valdebuleba aiRo daefara orive hesis vali 1.5 mln. aSS
dolaris ganaxorcielos “xramhesi I”-Si 9.65 mln-is, xolo
“xramhesi II”-Si 18.2 mln. aSS dolaris investicia.
2001 wlis 1 aprilis mdgomareobiT, kompania “ei-i-
es”-ma mier saqarTvelos energetikaSi Cadebuli hqonda 555
mln larze meti Tanxa. kompaniis mier TbilisSi 1 wlis
ganmavlobaSi damontaJda 190 aTasze meti mricxveli da
marTvis pulti.
Catarebulma RonisZiebebma xeli Seuwyo marTvis
Tanamedrove meTodebis danergvasa da dargSi privatizaciis
ganxorcielebas.
2006 wels ganxorcielda energetikuli obieqtebis
privatizaciis Semdegi etapi, romlis mTavari mizani iyo
energoseqtoris mdgomareobisa da usafrTxoebis gaumjo-
beseba. saprivatizaciod SeTavazebuli iyo Semdegi obieqtebis
nusxa:
I. sadistribucio kompaniebi
1. “saqarTvelo gaerTianebuli sadistribucio
30
energokompania” maxasiaTeblebiT:
2005 wels eleqtroenergiis moxmarebam Sedgina 2.1
mlrd.kvt.sT
abonentTa raodenoba: individualuri _ 670 aTasi,
komerciuli _ 24.3 aTasi.
sawyisi fasi 30.0 aTasi aSS dolaris eqvivalenti
larebSi
2. “aWaris energokompania”
2005 wels eleqtroenergiis moxmarebam Sedgina 275.6
mln.kvt.sT
abonentTa raodenoba: individualuri _ 95.5 aTasi,
komerciuli _ 8.6 aTasi.
sawyisi fasi 5 mln. aSS dolaris eqvivalenti
larebSi
3. “kaxeTis energodistribucia”
2005 wels eleqtroenergiis moxmarebam Sedgina
154.1 mln.kvt.sT
abonentTa raodenoba: individualuri _ 107.5 aTasi,
komerciuli _ 3.5 aTasi.
sawyisi fasi 2 mln. aSS dolaris eqvivalenti
larebSi
II. hesebi: sul dadgmuli simZlavre _ 361.4 mvt.
1. lajanurhesi
dadgmuli simZlavre _ 112.5 mvt.
sawysi fasi 26 mln aSS dolaris eqvivalenti
larSi
2. rionhesi
dadgmuli simZlavre _ 48 mvt.
sawysi fasi 14 mln aSS dolaris eqvivalenti
larSi
3. gumaThesebis kaskadi
dadgmuli simZlavre _ 66.5 mvt.
31
sawysi fasi 12 mln aSS dolaris eqvivalenti
larSi
4. Saorihesi
dadgmuli simZlavre _ 48 mvt.
sawysi fasi 14 mln aSS dolaris eqvivalenti
larSi
5. Zevrulahesi
dadgmuli simZlavre _ 48 mvt.
sawysi fasi 14 mln aSS dolaris eqvivalenti
larSi
6. awhesi
dadgmuli simZlavre _ 48mvt.
sawysi fasi 14 mln aSS dolaris eqvivalenti
larSi
saqarTvelos energetikis zemoT aRniSnuli unsxvilesi
obieqtebis saprivatizacio konkursSi monawileoba miiRo
msoflios sxvadasxva qveynis 8 kompaniam. eseni iyvnen
rusuli Интер РАО ЕЭС, qarTuli TBS+Energy da GEO Steal, espanuri Laxtrol, Cexuri Energo Pro da Falkon Capital, agreTve ofSeruli Unitrade Service LLD da SB Eenergy. tenderSi gamarjvebuli aRmoCnda Cexuri kompania
Energo Pro, romelmac Seisyida yvela saprivatizacio
obieqti, garda “kaxeTis energokompaniisa”. es ukanaskneli ki
SeiZina qarTulma TBS+Energy-im 5.1 mln. aSS dolarad. anu
mis mier gadaxdil iqna sawyis fasze 2.55-jer meti.
mTlianad ki yvela energetkuli obieqti gaiyida 317.45 mln
aSS dolarad, romelic winaswar gamocxadebul jamur
sakonkurso fass (119 mln) 2.67_jer aRemateba.
oficialur versiiT, gamarjvebuli Cexuri kompania
Energo Pro, garda Tavis qveynisa saqmianobs, bulgareTsa da
TurqeTSi, sadac igi aSenebs 2 hidroeleqtrosadgurs. rac
Seexeba qarTul kompanias TBS+Energy igi eneretikul
32
bazarze axalia. axalma investorebma, sakonkurso pirobebis
Tanaxmad, Tanxis 50% unda gadaixadon gamarjvebidan 1 Tvis
ganmavlobaSi, xolo danarCeni Tanxa 2006 wlis 1
dekembramde.
miuxedavad imisa, rom saqarTvelos energetikuli
obieqtebis privatizebis Sedegad miRebulia dadebiTi
Sedegebi, dargSi am ATvalsazrisiT, mainc arsebobs
mniSvnelovni problemebi. pirveli aseTi problema mWidrodaa
dakavSirebuli eleqtroenergiis safasuris anazRaurebasTan,
radgan es maCvenebili qveyanaSi jer-jerobiT yvlaze dabal
donezea. saWiro saxsrebis uqonlobis gamo ver mimdinareobs
eleqtrosadgurebis saremonto samuSaoebi, gaZnelebulia
maTi maTi maragnawilebiT momarageba; ver xerxdeba arsebuli
simZlavreebis sruli gamoyeneba da Tbosadgurebis sawvaviT
uzrunvelyofa.
- mcire biznesis ganviTareba da mTlianad ekonomikis
reanimacia, misi gamoyvana gaWianurebuli krizisidan,
produqciis da momsaxurebis xarisxis amaRleba.
- qveynis finansuri mdgomareobis gaumjobeseba.
- ararentabeluri sawarmoebis didi nawilis priva-
tizebiT saxelmwifo biujetis gamonTavisufleba maTi
dotaciisagan.
- sakuTrebis mravalferovnebis damkvidrebiT materi-
aluri warmoebisa da momsaxurebis sferoSi reluri
meurneobis Camoyalibeba.
- ucxouri investiciebis mozidva.
energetikuli resursebi mniSvnelovan rols TamaSobs
msoflio politikaSi, aqedan gamomdinare nebismieri qveyana
Tavis energetikas da energetikul politikas ZiriTadad
agebs energetikuli resursebis gaTavaliswinebiT.
saqarTveloSi privatizaciis procesi metad rTul
politikur, ekonomikur da socialur viTarebaSi daiwyo,
33
rodesac mrewveloba gaCerebulia, ekonomikuri krizisi
mwvavea, safinanso-sakredito sistema moSlilia. am
garemoebam uaryofiTi gavlena moaxdina privatizebis
processzec. am procesSi momxdarma darRvevebma da
naklovnebebma uaryofiTi imiji Seuqmna sazogadoebaSi
saxelmwifo qonebis privatizaciis process.
saqarTvelos eleqtroenergetikaSi privatizaciis Ziri-
Tad mizans warmoadgenda sistemis aRdgena, misi Semdgomi
srulyofa, saimedo, uwyveti da umciresi danaxarjebiT
maRalxarisxiani eleqtromomaragebis ganxorcieleba. priva-
tizaciis saxelmwifo programa damuSavebuli iyo saerTaSo-
riso gamocdilebis gaTavaliswinebiT da gansazRvravda
privatizaciis miznebs, amocanebs, SeRavaTebsa da SezRudvebs,
aseve dargobriv da teritoriul prioritetebs.
saqarTvelos energetikaSi privatizaciis procesi 15
wlis win daiwyo da dResac mimdinareobs. man mniSvnelovnad
imoqmeda da Secvala dargis ganviTarebis procesi da
tempebi, xolo is negatiuri movlenebi, rac moyva
privatizacias, es mxolod daSvebulma Secdomebma gamoiwvia.
kerZod:
pirveli da Zalian mniSvnelovani, unda iTqvas rom
saqarTveloSi energoobieqtrebis privatizacia daiwyo abso-
luturad moumzadebeli pirobebis fonze, igulisxmeba
sakanonmdeblo bazisa da privatizaciis pocesSi sakmarisi
gamocdilebis ar qona, saerTod qveyanaSi arastabiluri po-
litikuri da ekonomiukuri situacia iyo. Tanac im periodi-
saTvis arsebuli krizisis dasaZlevad erTaderT gzad
miCneul iqna swored privatizaciis procesi, rac araswori
midgomaa, radgan privatizaciis gareSec SesaZlebelia
problemebis gadaWra. amis saerTaSoriso gamocdileba
arsebobs, kerZod safrangeTSi energoseqtori mTlianad
34
saxelmwifo sakuTerebaSia da es sqema iq SesaniSnavad
muSaobs.
aRniSnul periodSi am sakiTxze momuSave speciali-
stebma ver, Tu ar gaacnobieres, rom arsebuli finansuri
problemebis daZleva Tavisuflad iqneboda SesaZlebeli
gaxarjuli eleqtroenergiis safasuris daaxloebiT 80%-
iani amoRebis miRwevis SemTxvevaSi. anu is gaxarjuli
kreditebi moxmarebuli unda yofiliyo aRricxvis da
Tanxebis amoRebis gazrdis mimarTulebiT. Tu davuSvebT,
rom Semosavali iqneboda daaxloebiT 650 mln. lari. aqedan
Tesze warmoebuli iqneboda 4-4.5 mlrd. kvt.sT, misTvis
saWiro saTbobis Rirebuleba im droisTvis daaxloebiT
iqneboda:
15 mln. t. * 60=90-100 mln. dolars an 200 mln lars
danarCeni 450 mln lari savsebiT daakmayofilebda
eleqtrosadgurebis, eleqtroqselebis, maRali Zabvis qseli-
sa da dispetCerizaciis saeqspluatacio xarjebs.
misi ganxorcielebis SemTxvevaSi aucileblad dadgeboda
dadebiTi Sedegi. am mosazrebis utyuaroba dadasturda
bolo periodSi. rogorc ki saqarTvelos masStabiT umetes
raionebSi damontaJebul iqna individualuri mricxvelebi,
miRweul iqna safasuris amoRebis maRali maCvenebeli da
dRes Cven saxeze gvaqvs progresirebadi procesi dargSi.
meore sakiTxi Seexeba isev da isev saerTaSoriso
gamocdilebis ar gaTvaliswinebas. evrokavSiris energoseqto-
rebis ganviTarebis strategiaSi umTavresi adgili uWiravs
rekomendacias imis Sesaxeb, rom privatizaciis sawyis etapze
aucileblad unda moxdes gamanawilebeli qselis optimi-
zacia da privatizeba. gamanawilebeli qselis privatizebis
Semdeg, roca moxdeba moxmarebuli eleqtroenergiis
safasuris amoRebis mowesrigeba da is gautoldeba
optimalur maCvenebels, romlis SemTxvevaSi dargi
35
rentabeluri iqneba, mxolod amis Semdeg unda moxdes
generaciis obieqtebis privatizeba. samwuxarod saqarTveloSi
es procesi Sebrunebulad ganxorcielda. generaciis
obieqtebis kerZod mcire hesebis privatizebidan 4-5 wlis
Semdeg iqna gayiduli Tbilisis gamanawilebeli qseli, xolo
daaxloebiT 12 wlis Semdeg danarCeni gamanawilebeli
kompaniebi. (gaerTianebuli sadistribucio energokompania,
aWaris energokompania, kaxeTis energokompania).
swored am faqtorebis gamo ver miiRo is Sedegebi
eleqtroenergetikulma dargma, romelic privatizaciis
process unda mohyoloda. Tumca man gavlena mainc moxadina
saqrTvelos energetikis ganviTarebaze.
aseve dadebiTi Sedegad unda CavTvaloT is, rom
privatizebis Semdeg zogierTma hesma gazarda gamomuSaveba.
36
Tavi II. eleqtroenergetikuli sistemisa da
energokompaniebis marTvis struqturebis
daxasiaTeba
$2.1. eleqtroenergetikis sistemis marTva
saqarTveloSi energetikis marTvis umaRles organos
warmoadgens saqarTvelos energetikis saministro, romelic
pasuxismgebelia qveyanaSi energetikis samTavrobo politikisa
da programis gatarebaze, dargis ekonomikuri, teqnolo-
giuri safinanso da socialuri mdgomareobis ganviTarebasa
da gaumjobesebaze, qveynebis energosistemebTan TanamSrom-
lobis urTierTsargeblian urTierTobebis damyarebaze da
Sesrulebaze, eleqtroenergetikaSi sainvesticio, sainovacio,
samewarmeo garemos Seqmnasa da xelSewyobaze, saxelmwifo
sakuTrebis energoobieqtebSi teqnikuri mdgomareobis
gaumjobesebaze, qveynis ekonomikis, mosaxleobisa da biznes
obieqtebis mier moTxovnili eleqtroenergiiT droulad
dakmayofilebaze, energetikaSi konkurentunariani momsauxre-
bisa da konkurentuli urTierTobebis xelSewyoba da
ganviTareba.
saqarTvelos eleqtroenergetikis sistemis marTvas
saxelmwifo doneze axorcielebs energetikis saministro
nax. 2.1. gamosaxulia marTvis struqtura. saministroSi
marTva xorcieldeba sam doniani sistemiT:
ministri-ministris moadgileebi.
departamentebi: administraciuli, iuridiuli, energe-
tikuli, samarTlebrivi uzrunvelyofisa da saerTaSoriso
urTierTobaTa da sainvesticio-proeqtebis departamentebi.
37
nax.2.1. energetikis saministros marTvis struqtura
departamentSi Semavali sammarTveloebi:
safinanso, saxelmwifo Sesyidvebisa da materialuri
uzrunvelyofis, saqmis warmoebis, energoresursebis,
teqnikuri monitoringis, saerTaSoriso urTierTobebis,
sainvesticio proeqtebis.
energetikis saministros saqmianobis mimarTulebebs
xelmZRvanelobs ministris moadgileebi, romlebsac eqvemde-
bareba Sesabamisi mimarTulebis departamentebi da
sammarTveloebi.
energetikis saministro warmarTavs dargis ganviTarebis
strategias, politikasa da programas, igi axdens energeti-
kis sferos sxvadasxva interesebis gamoxatvas kerZod
ukanaskneli 2 wlis ganmavlobaSi saministros mier gamocxa-
debul interesebs miekuTvneba:
_ potenciuri alternatiuli wyaroebis nusxaSi Semava-
li hesebis mSeneblobis, operaciebisa da flobis mizniT.
38
_ saqarTveloSi asaSenebeli didi hesebis nusxa.
_ ganaxlebadi energo potenciuri wyaroebis ganTavse-
bis gegma.
_ saqarTvelos mdinareebis hidroenergetikuli
teqnikuri potencialis kadastri.
saqarTvelos qaris energiis atlasi da sxva interesebi.
energetikis saministro warmarTavs energetikul
politikas da amuSavebs urTierTobebis strategias mezobeli
da evropis qveynebis energetikis saministroebTan da organi-
zaciebTan, sainvesticio kompaniebTan urTierTsargebliani
saqmianobis warmarTvis mizniT. misi uSualo xelmZRvane-
lobiT viTardeboda `baqo-Tbilisi-jeihanis~, `baqo-sufsis~
navTobsadenebis mSenebloba da eqspluataciis sakiTxebi.
amuSavebs da partniorebTan erTad axorcielebs gazsade-
nebisa da gazmomaragebis sqemebis marTvas, xelmZRvanelobs
mimdinare proeqtebis ganxorcielebas, maT Soris engurhesis
sareabilizacio proeqts, 500 kv-iani gadamcemi xazis
aRdgenis proeqts, Tbilsresi-samxreT saqarTvelo-zestafoni,
400 kv-iani gadamcemi xazis mseneblobas.
energetikis saministro misi saqveuwyebo organiza-
ciebis navTobis da gazis erovnuli saagentos, saqenergoge-
neraciis meSveobiT uzrunvelyofs qveynisaTvis aucilebel
da saWiro eleqtroenergiis warmoebasa da bunebrivi gazis
rogorc mopovebis aseve imports.
energetikis saministros bolo periodis efeqtiani
menejmentisa da moqmnili politikis Sedegia saqarTvelodan
eleqtroenergiis eqsportis ganxorcieleba da dadebiTi
sainvesticio saqmianoba.
energetikis saministros ZiriTadi funqciebi mocemulia
saqarTvelos kanonSi `elqtroenergetikisa da bunebrivi
gazis Sesaxeb~. maT Soris:
39
სამინისტრო შეიმუშავებს ენერგეტიკის დარგში სახელ-მწიფო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს და საქართველოს პარლამენტის მიერ დამტკიცების შემდეგ უზრუნველყოფს მათ განხორციელებას. ამ ამოცანის გადაწყვეტის პროცესში სამინი-სტროს ძირითადი ფუნქციებია: (27.12.2005 N 2537)
ა). ენერგეტიკის დარგში განვითარების მოკლე-, საშუალო- და გრძელვადიანი სტრატეგიისა და პრიორიტეტების, აგრეთვე მათზე დაფუძნებული ენერგეტიკული სექტორის პროგრამების შემუშავება და მათი განხორციელების კოორდინაცია;
ბ). ენერგეტიკის დარგში რეაბილიტაციისა და განვითარების მიზნით მოკლე-, საშუალო- და გრძელვადიანი ინვესტიციებისა და საკრედიტო რესურსების მოზიდვის ხელშეწყობა, აგრეთვე სახელმწიფო ინვესტირების განხორციელება;
გ). ენერგეტიკის დარგში სახელმწიფო საწარმოების რესტრუ-ქტურიზაციისა და პრივატიზაციის პროცესების ოპტიმალურად წარმართვისა და ელექტროენერგიისა და ბუნებრივი გაზის ბაზარებზე კონკურენციის განვითარების ხელშეწყობა, აგრეთვე ამ დარგებში ობიექტების კონსერვაციისა და ლიკვიდაციის სტრატეგიისა და წესების შემუშავება;
დ). ენერგეტიკის დარგში საკანონმდებლო და ნორმატიული ბაზის შექმნასა და განვითარებაში მონაწილეობა, დარგის ტექნიკური და ეკონომიკური მდგომარეობის მონიტორინგი;
ე). ელექტროენერგიის წარმოების, გადაცემის, დისპეტჩერი-ზაციის, განაწილების, იმპორტის, ექსპორტისა და მოხმარების, აგრეთვე ბუნებრივი გაზის მიწოდების, იმპორტის, ექსპორტის, ტრანსპორტირების, განაწილებისა და მოხმარების ეფექტიანობის ამაღლების გაზრდის ღონისძიებათა ერთიანი სახელმწიფო პროგრამის შემუშავებისა და განხორციელების კოორდინაცია;
ვ). ენერგეტიკის დარგში სამეცნიერო-კვლევითი, საპროე-ქტო-საკონსტრუქტორო და საგანმანათლებლო მიმართულებების განვითარების ხელშეწყობა, მათ შორის, ინვესტიციებისა და საკრედიტო რესურსების მოზიდვის ხელშეწყობა, აგრეთვე სახელმწიფო ინვესტირების განხორციელება;
40
ზ). ენერგეტიკის დარგში ბუნების დაცვის უზრუნველყოფის ხელშეწყობა, პროგრამების შემუშავებისას და განხორციელებისას ეკოლოგიური ასპექტების ოპტიმალურად გათვალისწინება;
თ.) ლიცენზიატებს, იმპორტიორებს, ექსპორტიორებს, მიმწოდებლებსა და უცხო ქვეყნების ენერგეტიკულ საწარმოებს შორის ურთიერთობის დამყარების ხელშეწყობა,. აგრეთვე, ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის სექტორში დარგებში სატრანზიტისაო და ექსპორტ-იმპორტის ურთიერთობების ხელშეწყობა;
ი). საგანგებო მდგომარეობისთვის ენერგეტიკის დარგში სახელმწიფო სტრატეგიის შემუშავება;
კ). ენერგეტიკის დარგის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის სტრატეგიის განსაზღვრა, რეკომენდაციების შემუშავება, ასევე მომხდარი ავარიებისა და სხვა ტექნიკურ გაუმართაობათა მიზეზების შესწავლა და სათანადო დასკვნების მომზადება;
ლ). ენერგეტიკული რესურსების მოპოვების გაფართოების, განახლებადი (ალტერნატიული) ენერგიის წყაროების უპირატესი ათვისების, ენერგოეფექტურიანი ღონისძიებების ხელშეწყობა, რომლებიც დაკავშირებულია წარმოების ეფექტიანურობის გაზრდასთან.
მ) განახლებადი და ალტერნატიული ენერგიის წყაროების ათვისებისა და ამ კუთხით განხორციელებული ინვესტიციის ამოღების ხელშეწყობის მიზნით, ახლად აშენებული ელექტროსადგურის (წარმოების ლიცენზიატი ან/და მცირე სიმძლავრის ელექტროსადგური) განსაზღვრა, რომლის მიერ წარმოებული ელექტროენერგია (სიმძლავრე) ექვემდებარება სრულად ან ნაწილობრივ სავალდებულო წესით შესყიდვას და რომელსაც კომისია წინასწარ უდგენს სისტემის კომერციული ოპერატორის მიერ შესყიდვის გრძელვადიან ტარიფებს (ამ ქვეპუნქტით განსაზღვრულ შემთხვევებზე არ ვრცელდება ამ მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებული უფლებამოსილება). (8.06.2007. N4911)
41
$2.2. energokompaniebis ZiriTadi daniSnuleba
da Tvisebebi
energokompaniebi warmoadgenen im energosawarmoebs an
energosawarmoTa gaerTianebas, romelTa ZiriTadi saqmianobaa
eleqtroenergiis an siTbos warmoeba, misi transportireba
da ganawileba. energokompaniaTa mier produqciis warmoeba,
transportireba da ganawileba ZiriTadi ganmasxvavebeli
maxasiaTebelia sxva samrewvelo organizaciebisagan, sadac am
funqciebs sxvadasxva dargisa da xarisxis organizaciebi
asruleben. saerTod eleqtroenergiis warmoeba xdeba: hidro-
eleqtrosadgurebze, Tboeleqtrosadgurebze, atomur eleq-
trosadgurebze, Tboeleqtrocentralebze, hidroakumuli-
rebul eleqtrosadgurebs, geoTermalur da sxva eleqtrosa-
dgurebze; siTbos warmoeba xdeba saqvabeebsa da Tboeleq-
trocentralebze; eleqtroenergiis gadacema _ dispetCireba
da gadanawileba xdeba energokompaniebis mier, romlebsac
gaaCniaT Sesabamisi simZlavrisa da Zabvebis gadacema-
ganawilebis saWiro xazebi da qvesadgurebi.
energokompaniebis mier warmoebuli eleqtroenergia Tu
siTbo unda Seesabamebodes im saxis Zabvas, simZlavresa da
sixSires, romelic misaRebia da saWiroa momxmareblisaTvis.
eleqtroenergiis warmoebisa da moxmarebis procesis
uwyvetoba xasiaTdeba Semdegi movlenebiT: aq am SemTxvevaSi
SeuZlebelia warmoebuli produqciis romelime nawilis an
mTliani gamowuneba da misi ukan dabruneba SesakeTeblad an
Sesasworeblad; saerTod ar arsebobs gasaRebis problema am
TvisebebiT mtkicdeba erTi yvelaze mniSvnelovani sakiTxi,
rom energiis gamomuSavebis raodenoba mTlianad eqvemdebareba
momxmareblis moTxovnas Tanac manamde, sanam is miaRwevdes
mis energiamimRebebamde da momxmareblis moTxovnebis cvli-
lebebis Sesabamisad icvleba mwarmoeblis gegmac. amasTan
42
mwarmoebeli mudmivad unda awodebdes xarisxian energias e.i.
igi unda icavdes momxmarebelTan SeTanxmebul parametrebs
farglebSi da isini SesabamisobaSi unda iyos dadgenil
normebTan.
bazarze orientirebuli samrewvelo sawarmo marTalia
produqciis gamoSvebamde atarebs momxmareblebis moTxovni-
lebebis marketingul gamokvlevebs da amis safuZvelze
awarmoebs im raodenobas, rac gaTvlilia potenciur
myidvelze magram is amavdrulad araa damokidebuli rome-
lime erTeuli momxmareblis survilebsa da moTxovnilebaze,
rasac aucileblad iTvaliswinebs energokompania.
TavisTavad cxadia momxmareblebis moTxovnilebis
SesabamisobaSi unda iyos energokompaniebis mier warmoebuli
Zabvisa da sixSiris (eleqtruli energia), wnevisa da
temperaturis (Tboenergia) xarisxis maCveneblebi, xarisxis
sididis umniSvnelo Semcirebas mosdevs energomimRebi
momxmareblis warmoebuli produqciis xarisxis gauaresebis
Sedegi SeiZleba zaraliani iyos da aranakleb saxarbielo,
rodesac ecema mwarmoeblisa da aseve gamyidvelis imiji,
mogebis Semcirebaze rom araferi vTqvaT.
energokompaniebis saqmianobis pasuxismgebloba gansakuT-
rebiT maRalia ara marto warmoebuli energiis xarisxze,
aseve momxmarebelTa uwyvet da maRalsaimedo energiamoma-
ragebaze. es gansakuTrebuleba gansazRvravs energiis
warmoebis mkveTr damokidebulebas momxmareblebze maTi
moxmarebis grafikis cvlilebebze. ris gamoc gamoricxulia
eleqtroenergiis miaxloebiT mainc mudmiv warmoebaze wlis
droebis, Tveebis, dReebisa da gnebavT saaTebis mixedviT, rac
advilad gadasawyvetia samrewvelo sawarmoebSi. am
TvalsazrisiT sainteresoa, energokompaniebis, romlebic
awarmoeben eleqtroenergias, paraleluri erToblivi
muSaoba da Sesabamisad kompaniebis menejmenti unda flobdes
43
aucilebel gansazRvrul simZlavris rezervs. energo-
kompaniebSi saqmianoba, upirvelesad `warmoeba-transporti-
ganawileba-moxmareba~ mimdinareobs swrafad, praqtikulad
erTdoulad da uwyvetad. amitomac didi mniSvneloba eniWeba
calkeuli eleqtrosadgurebis muSaobis marTvas, romelsac
moqnilad warmarTavs operatiuli dispetCirebis samsaxurebi.
energokompaniebi Tavisi energosawarmeobis meSveobiT
mWidrodaa dakavSirebuli qveynis ekonomikis wammarTvel
dargebTan da sawarmoebTan: soflis meurneobis, mrewvelobis,
kavSirgabmulobis, transportis (pirvel rigSi sarkinigzo)
sawarmoTa energomimRebebTan, romelTa teqnologiuri da
sawarmoo-saeqspluatacio procesebi, muSaobis grafiki,
energomimRebebisa da sxvadasxva teqnologiuri danadgarebisa
da energomanqanebis saremonto ciklebis periodebi mniSvne-
lovnad gansxvavdeba erTmaneTisagan, rac kidev ufro ganam-
tkicebs energokompaniebis mimarT moTxovnebs energomoma-
ragebis uwyvetobasa da saimedobaze.
energokompaniebis sawarmoTa gamarTuli muSaoba yovel-
Tvis eyrdnoba eleqtrosadgurebis, rogorc izolirebul
aseve erTobliv paralelur muSaobas, rac energokompaniebs
saSualebas aZlevs hqondeT gansazRvruli raodenobis
simZlavris rezervi, romlis gamoyeneba operatiulad xdeba
eleqtrul qselSi an mis romelime nawilSi avariebi an
gaTiSvebis SemTxvevaSi.
energokompaniebis eleqtruli sadgurebis eqspluata-
ciis procesi operatiulad imarTeba da aucileblobis
SemTxvevaSi xdeba sawarmoo programebis koreqtireba da
cvlileba warmodgenili teqnikuri, sawarmoo Tu ekonomi-
kuri situaciis Sesabamisad.
Cven gamovkveTeT energokompaniebisa da maTi energo-
obieqtebis ZiriTadi daniSnuleba da saqmianobis Tavisebu-
rebebi, ris safuZvelzec aucilebelia ganisazRvros energo-
44
kompaniebis misia da misi arsi, romliTac xdeba misi saqmia-
nobisa da muSaobis principebis gamoxatva. energokompaniebis
misia gamoxatavs maT miswrafebas momavalze, strategiaze
Camoyalibdes maRalsaimedo da Tanamedrove teqnologiebis
mqone kompaniad, romlis arssa da Sinaarss warmoadgens
qveynis ekonomikisa da mosaxleobis uwyveti da saimedo
energomomarageba. misi Camoyalibeba xdeba energokompaniebis
umaRlesi mmarTvelobis mier, romlebic pasuxismgeblebi
arian am misiis cxovrebaSi gatarebaze energokompaniebis
miznebisa da amocanebis Camoyalibebisa da Sesrulebis gziT.
energokompaniebis misiis centralur da ganmsazRvrel
midgomas warmoadgens misi Sinaarsi da is rac aris maTi
ZiriTadi interesi da mizani. pirvel rigSi esaa energiebis
momxmarebelTa moTxovnilebebis Sesrulebaze molodini,
romelic orientirebulia perspeqtivaze: mosaxleobisa da
qveynis ekonomikis uwyveti momarageba eleqtro da Tburi
energiebiT. misiis yuradRebis qveSaa energokompaniebis mier
warmoebuli eleqtro da Tburi energiebis marTvis
moqniloba, marTveli menejerebis xelmZRvanelobis stili,
saqmianobis xasiaTi da Tavisebureba; yvela donis menejerebis
mier miRebuli mmarTveluri gadawyvetilebebis drouloba,
siswore da samarTlianoba.
saqarTvelos kanoni `eleqtroenergetikisa da bunebrivi
gazis Sesaxeb~ m.2. mixedviT (damtkicebulia 9.06. 2006 w.
#3292, ZalaSia 2006 w 1 seqtembridan) Seqmnili
kvalificiuri sawarmoebi, romelbic uflebamosilni arian
monawileoba miiRon eleqtroenergiiT sabiTumo vaWrobaSi.
isini warmoadgenen sxvadasxva organizaciul-samarTlebrivi
formis sajaro da kerZo samarTlis subieqtebs. cxrilSi
mocemulia kvalificiuri sawarmoebi-energokompaniebi.
45
Tbosadgurebi wliuri
dadgmuli simZlavre gamomuSaveba
dasaxeleba kvt kvtsT
Tbilsresi 950 127.16
TbilTeci 18 0.63
ei-i-es mtkvari 600 1126.41
hidrosadgurebi
dasaxeleba kvt kvtsT
TvTrixevhesi 13.6 18.03
xerTvisihesi 0.304
kinkiSahesi 0.904
aWihesi 1.028
sanaliahesi
dmanisihesi 0.4
orbelihesi 0.44
RireSahesi 0.145
kexvihesi
yazbegihesi 0.3
TaTaraSvili (ind. mewarme)
`bgm~ suramula
awhesi 16 46.39
bJuJhesi 12.24 50.86
gumaThesebis kaskadi 66.8 180.91
varcixehesi 184 651.34
kaxareThesi 2.08 0.00
lajanurhesi 111.84 184.58
rinhesi 48 256.11
riceulahesi 6.056 22.81
Saorhesi 38.4 88.32
Cxorowyuhesi 5.35 3.71
kabalihesi 1.5 3.39
alazanhesi 4.8
engurhesi 1300 2332.06
vardnilhesi 340 453.62
Jinvalhesi 130 358.31
46
enguris TaRovani kaskadi 1.85
igoeThesi
martyofhesi 3.87 3.00
misaqcilhesi 3.0
sacxenhesi 14 26.86
sionhesi 9.14 21.96
CiTaxevhesi 21 92.77
xramhesi-2 113.45 236.49
xramhesi-1 110 157.02
Zevrulhesi 80 69.76
mawaxelahesi 1.6
kurzuhesi
anhesi 2.008 3.76
zvareTihesi 0.304
daSbaShesi 1.26 1.30
orTaWalhesi 18 70.90
zahesi 36.8 142.18
squrhesi 1.032 2.04
tirifonhesi 3.2
meqvenahesi 0.12
inwobahesi 11
maSavarahesi 9 0.67
momsaxure organziaciebi _ energokompaniebi
dasaxeleba
dispetCerizacia-2000
saqenergo
gadacema
saqrusenergo
pontoeli
gamanawilebeli energokompaniebi _ kvalificiuri sawarmoebi
dasaxeleba
Sps `roba (quTaisi)
wyaltubos energia-98
qelasi
47
mcxeTis energia
cxinvali
relasi
rusTavmSeni-200
ei-i-es Telasi
bimo
afxazeTi
mestia
aWaris energokompania
kaxeTis `sinaTle~
feri
viCnaSi
mcxeTa-mTianeTis energokompania
Sida qarTlis energokompania
samegrelo-zemo svaneTis energokompania
qvemo qarTlis energokompania
imereTis energokompania
samcxe javaxeTis energokompania
nakaduli-90
guriis energokompania
irakli-2000
salome (rusTavi)
patara kaxi
raWa-leCxumis energokompania
Sumi
sinaTle-2 (quTaisi)
aeqsi (quTaisi)
gaerTianebuli sadistribucio energokompania
pirdapiri momxmareblebi _ kvalificiuri sawarmoebi
dasaxeleba
WiaTurmanganumi
tyibulis saqnaxSiri
quTaisi avtoqarxana
foTis wyalkanalizaciis samarTvelo
foTis porti
48
agaris Sqaris kombinati
kaspicementi
mamuli 97
ebasi
barisaxo
xaSuris minis tara
rustavis metalurgiuli kombinati
azoti
rusTavcementi
fero
qimboWko
kavkaspetkompani
saqarTvelos rkinigza
madneuli
kasteli qsani
Tbilmetropoliteni
TbilganaTeba
tramvai-troleibusebis sawarmo
alioni pliusi
amalTea
Tbilwyalkanali
wisqvili #402953
moqmedi
zugdidis manqanaTmSenebli
zugdidis `kolxa-98~
zugdidis `purproduqtebis kombinati~
zugdidis Cais qaRaldi
zugdidis softeqnika
zugdidis faifuri
zugdidis `saqTur zugdidi~
zugdidis argo
martin-bauer kolxa
zugdidis sagzai avtokolona #2676
zugdidis Sps enguri
martin-bauer odiSi
martin-bauer inguri
bartin-bauer yuliskari
49
zugdidis caiSi-98 Cais firma
zugdidis #1 Cais fabrika
zugdidis eqstra Cais fabrika
wnori elmega
odiSi-21-saukune
ei-i-es transenerji
quTaisis puris mimrebi
Zevrulhesi
Savi zRvis terminali
onis saxerxi qarxana dbv
riceulahesis kuTvnili sawarmo
borjomis #2 Camosaxmeli qarxana
lobat jorjia
gorgota
pirdapiri kontraqtebi _ energokompaniebi-kvalificiuri
sawarmoebi
50
2.3. energokompaniebis menejmentisa da saqmianobis
daxasiaTeba
kompaniis struqtura esaa misi Siga rgolebis Semadgen-
loba, romlis qveS moiazreba sawarmoo teqnikuri, safinan-
so-ekonomikuri, marTvis organizaciisa da momuSaveTa momsa-
xurebis qvedanayofebis kompleqsi.
energokompaniebis strategiuli, mimdinare da operati-
uli xelmZRvanelobisaTvis gamokveTilia menejmentis mimar-
51
Tulebebi, rac Seesabameba kompaniis interesebs, miznebsa da
motivirebas. nax. 2.1-ze mocemulia saqarTvelos energetikis
saministros marTvis organizaciuli struqtura. nax.2.2-ze
gvsurs warmovadginoT kompaniis menejmentis ZiriTadi
niSnebi, rac gamoxatavs misi saqmianobis mimarTulebebs (nax.
2.2):
nax. 2.2. menejmentis ZiriTadi niSnebi
energetikul kompaniebSi SromiTi saqmianobis saxeebis
organizacia emyareba Sromis danawilebisa da integrirebis
gansazRvrul formebs.
Sromis danawilebis dros xdeba adamianebis gamijvna
erToblivi procesis dros. nebismierma organizaciam
warmatebas rom miaRwios mas aucileblad unda hqondes
marTvis organizaciis Camoyalibebuli sistema. am sistemas,
romeli saxis organizaciaSi ar unda moqmedebdes yvelas
gaaCnia saerTo maxasiaTeblebi. aqedan gamorCeulad migvaCnia
52
faqtorebi: adamianebi, kapitali, masalebi, teqnologia da
informacia.
es faqtorebi gamoiyeneba uwyvetad. produqciis
(momsaxurebis) realizaciis (gawevis) siswrafe da moculoba
saSualebas aZlevs xelmZRvanelobas gadawyvitos ramdenad
warmatebiT moqmedebs kompaniebi sasurveli miznis miRwevis
gzaze.
menejmenti (nax. 2.2.) Tavisi arsiT moicavs im qvedana-
yofebs, romlebic Tavis saqmianobaSi aRweven specifikur
konkretul miznebs. ise rogorc mTlianad energokompaniaSi,
aseve calkeul qvedanayofebSi moqmedeben adamianebi, romelTa
saqmianoba Segnebuladaa mimarTuli da koordinirebulia
energokompaniis saerTo miznis misaRwevad. Tavis mxriv es
qvedanayofebi Sedgebian TavianTi saqmianobis specifikis
gaTvaliswinebiT specialurad Seqmnili mcire jgufebisagan,
romlebic asruleben maTze dakisrebul konkretul
davalebebs. amis gamoa, rom marTva warmoadgens kompaniis
arsebiTad mniSvnelovan saqmianobas.
Cvenis azriT energokompaniis magaliTze Cven SegviZlia
ganvsazRvroT misi marTvis struqturis efeqtianoba mis
winaSe dasmuli mmarTveluri amocanebis warmatebiT
Sesrulebis saqmeSi.
sse
SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba `saqarTve-
los saxelmwifo eleqtrosistema~ (sse) Seiqmna 2000 w.
`eleqtrogadacemisa~ da Sps `eleqtrodispetCerizaciis~
Serwymis Sedegad da warmoadgens mis samarTalmemkvidres.
misi damfuZnebeli partniori saxelmwifoa, romlis ufleba-
mosilebebs axorcielebs sajaro samarTlis iuridiuli piri
_ `sawarmoTa marTvis saagento~, xolo wilebis privatize-
basa da uflebamosilebas axorcielebs saqarTvelos
ekonomikis ganviTarebis saministro.
53
2002 wlis dekembridan sse-as menejments axorcielebs
irlandiuri kompania `i-es-bi~ interneiSenali~ kompaniis 5
wliani marTvis ufleba moipova `msoflios mier
gamocxadebul tenderSi~ _ eleqtroenergiis bazris
mxardamWeri proeqti~.
2007 wlis noembridan aRniSnuli proeqti dasrulda
da sse-is marTva qarTulma direqtoratma Caibara.
sse axorcielebs saqmianobas Semdegi mimarTulebiT:
• saqarTvelos mTel teritoriaze eleqtroenergiis
gadacemis (transportireba, tranzitis uzrunvelyofa);
• eleqtroenergiis dispetCerizacia.
gadacema
saqarTvelos energosistemis eleqtrogadamcemi xazebis
saerTo sigrZe Seadgens 11296.7 km-s `saqarTvelos
saxelmwifo eleqtrosistemis~ balansze iricxeba 35-110-220
kilovatis xazebi sigrZiT 3009.8 km, maT Soris:
• 220 kv. xazebis sigrZe _ 1609 km.
• 110 kv. xazebis sigrZe _ 863.4 km.
• 35 kv. xazebis sigrZe _ 53 km.
qvesadgurebis sruli raodenoba Seadgens 89 erTeuls,
dadgmuli simZlavriT _ 8030.5 mgvt. maT Soris:
• 500 kilovoltiani qvesadguri _ 3 (dadgmuli
simZlavre 3014.6 megavati faqtiuri)
• 220 kilovoltiani qvesadguri _ 17 (dadgmuli
simZlavriT 4355.1 megavati faqtiuri)
• 110 kilovoltiani qvesadguri _ 24 (dadgmuli
simZlavriT 467.2 megavati faqtiuri.
• 35 kilovoltiani qvesadguri _ 45 (193.6 megavati
faqtiuri)
dispetCerizacia
saqarTvelos energosistemis centraluri sadispetCero
centri ganlagebulia `saqarTvelos eleqtrosistemis~
54
SenobaSi, Tbilisis centrSi. is pasuxismgebelia saqarTvelos
energetikis operatiul marTvaze. 500-220-110-35 kilovol-
tiani gadamcemi obieqtebis gamarTul muSaobaze energo-
sistemis mdgradobaze. centraluri sadispetCero centri
uzrunvelyofs energosistemis, rogorc obieqtis muSaobas
normalur, aseve avariul reJimSi. nax. 2.3.
nax. 2.3. Sps `sse~-s zogadi organizaciuli struqtura
კომპანიის მისია ვუზრუნველყოთ გადაცემისა და დისპეტჩერიზაციის
ეფექტianი და უწყვეტი მომსახურება მომხმარებლის მოთხოვ-ნის შესაბამისად.
კომპანიის ხედვა: მომავალში სსე მსოფლიო სტანდარტების შესაფერისი და
მომგებიანი გადაცემისა და დისპეტჩერიზაციის კომპანიად
55
ჩამოყალიბდება; მუდმივად iqneba სიახლეების შესწავლის და ათვისების პროცესში დააკმაყოფილებს მომხმარებლის მოთხო-ვნებს და iqceva საზოგადოებისათვის სასურველ სამუშაო ადგილად იქცევა.
კომპანიის ფასეულობები: ყველა ქვემოთ ჩამოთვლილი ფასეულობა ერთნაირად
მნიშვნელოვანია; პატიოსნება; ერთგულება; ერთიანობა; გამჭვირვალობა; პატივისცემა; მომხმარებელზე ორიენტირება; პროფესიონალიზმი; დისციპლინა; გუნდური მუშაობა ადაპტაცია/პრო-აქტიურობა კომპანიის სტრატეგიული ამოცანები: სსე-ს ფინანსურად მყარ და დამოუკიდებელ კომპანიად
ჩამოყალიბების მიზნით, ფონდების მოპოვება და მათი ეფექტiani მართვა;
სსე-თვის კვალიფიცირებული თანამშრომლების ეფექ-ტianad დაქირავების, მათი შესაფერის თანამდებობებზე დასაქმებისა და შენარჩუნებისათვის, დაჩქარებული ტრეინინგე-ბისათვის მეთოდებისა და პროცედურების შემუშავება და განხორციე-ლება;
სსე-ის გადამცემი ქსელის გრძელვადიანი მუშაობისა და მდგრადობის შენარჩუნების მიზნით, აქტივების ეფექტianad მართვა;
საიმედო ტელეკომუნიკაციის საშუალებებისა და “სკადა” სისტემების მეშვეობით კომპანიის მიერ საქართველოს ელექტროსისტემის ეფექტianad მართვა;
სსე-ს პროდუქტიულობის გაზრდის მიზნით, უახლესი ტექნიკისა და მოწყობილობების შეძენა, მონტაჟი და სათანადო მართვა;
56
57
ელექტროენერგიის გადაცემისა და დისპეტჩერიზაციასთან დაკავშირებულ საერთაშორისო მომსახურებაში სსე-ის როლის განვითარება;
სსე-ს გადაადგილება დინამიურ პოლიტიკურ და სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოში;
სსე-ის პროდუქტიულობის ამაღლების მიზნით უფლება-მოსილებების მართებულად დელეგირება.
ზოგადი სტრუქტურა კომპანიის მართვისა და ხელმძღვანელობის ორგანოს
წარმოადგენს: პარტნიორთა კრება რეაბილიტაციის მმართველი მმართველთა საბჭო მმართველთა საბჭოს მოადგილეები მმართველთა საბჭოს წევრები
eleqtroenergiis xelSekrulebebis registraciis, balansebis
formirebis da kontrolis samsaxuri
(mokle aRweriloba da struqtura)
eleqtroenergiis xelSekrulebebis registraciis,
balansebis formirebis da kontrolis samsaxuri warmoadgens
Sps `saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis~ erTerT
sakvanZo samsaxurs da igi Camoyalibda saqarTvelos kanonSi
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ da
eleqtroenergiis (simZlavris) bazis wesebSi~ 2006 wlis
agvistos TveSi Setanili cvlilebebis safuZvelze da igi
emsaxureba im funqciebis Sesrulebas, romelic sse-s
daekisra, rogorc dispetCerizaciis licenziants.
samsaxuri eqvemdebareba uSaulod dispetCerizaciis
aRmasrulebel menejers da misi funqcia SeiZleba or
ZiriTad jgufad daiyos:
1. eleqtroenergiis yidva-gayidvis pirdapir xelSekru-
lebebis registracia da masTan arsebuli procedurebi;
58
2. miwodeba-moxmarebis grafikebis Sedgena, amisaTvis
informaciis mopoveba, misi analizi. grafikebis dagzavna
kvalificiur sawarmoebTan. maTi Sesrulebis analizi a.S.
samsaxuris SigniT dayofa mizanSewonilia da logiku-
ria da igi gamomdinareoba bazris wesebidan da fuqnciebidan.
samsaxuris struqtura
_ kvalificiur sawarmoebs moaqvT saregistraciod
xelSekrulebebi Sps `saqarTvelo saxelmwifo eleqtrosi-
stema-Si.
_ samsaxuri ganixilavs mis Sesabamisobas bazris
wesebTan da axdens mis registracias an mabobs argumenti-
rebul uars.
_ xelSekrulebebi gadaecema monacemTa mogrovebis
analizis da kvalificiur sawarmoebTan urTierTobis ganyo-
filebas raTa maTi asaxva moxdes moxmarebis-miwodebis
grafikebSi.
xelSekrulebis registracias aregulirebs bazris
wesebis me-9 Tavi:
muxli 9. pirdapiri xelSekrulebis savaldebulo
registracia.
59
dispetCerizaciis licenziantTan
1. pirdapiri xelSekruleba savaldebuloa saregistra-
ciod waredginos dispetCerizaciis licenziants xelSekru-
lebis moqmedebis dawyebamde araugvianes 4 samuSao dRisa
(25.04.2007 #31).
2. registraciisaTvis aucilebelia Semdegi dokumente-
bis warmodgena:
a) saregistracio ganacxadi damtkicebuli formis
Sesabamisad;
b) orive mxaris Sesabamisi uflebamosili pirebis mier
pirdapiri xelSekrulebis yvela gverdsa da danarTebze
xemowerili da damowmebuli ori dedani;
g) am wesebis me-6 Tavis Sesabamisad ganawilebis
licenziantebis da pirdapiri momxmareblebis mier sarezervo
simZlavris uzrunvelyofis damadasturebeli dokumentebi;
d) ganawilebis licenziantis kuTvnili qselis
meSveobiT eleqtroenergiis (simZlavris) miwodebisa an/da
miRebis SemTxvevaSi ganawilebis licenziantTan gaformebuli
xelSekruleba eletqroenergiis (simZlavris) gatarebis
momsaxurebaze.
3. pirdapiri xelSekruleba ZalaSi Sedis dispetCeri-
zaciis licenziatTan registraciis Semdeg.
4. eleqtroenergiis dispetCerizaciis licenzianti
valdebulia, pirdapiri xelSekrulebis registraciaze
ganacxados uari im SemTxvevaSi, Tu:
a) pirdapiri xelSekrulebis mxare ar warmoadgens
kvalificiur sawarmos;
b) darRveulia pirdapiri xelSekrulebis saregistra-
ciod warmodgenis vadebi;
g) darRveulia am muxlis me-2 punqtis moTxovnebi;
d) pirdapiri xelSekrulebiT gaTvalsiwinebuli eleq-
troenergiis (simZlavris) dispetCireba SesaZlebelia an/da
60
am pirdapiri xelSekrulebis ganxorcielebam SesaZlebelia,
xeli SeuSalos sistemis operatiul-dispetCerul marTvas;
e) pirdapir xelSekrulebaSi ar aris miTiTebuli misi
moqmedebis dawyebisa da dasrulebis zusti dro da zusti
moculobebi;
v) Sesabamisi kvalificiuri sawramos mier ar aris
daregistrirebuli Sesabamisi xelSekruleba eleqtro-
energiis gadacemis, dispetCerizaciis an/da gatarebis
momsaxureobis nasyidobaze;
z) eleqtroenergiis Semsyidvel kvalificiur sawarmos
ar aqvs uzrunvelyofili sarezervo simZlavre moqmedi
kanonmdeblobisa da winamdebare wesebis Sesabamisad;
T) eleqtroenergiis Semsyidvel kvalificiur sawarmos
pirdapiri xelSekrulebit ar aqvs Sesyiduli, kanonmdeb-
lobis Sesabamisad gansazRvruli savaldebulod Sesasyidi
eleqtroenergiis mTliani moculoba.
5. kvalificiuri sawarmoebi valdebulni arian
dispetCerizaciis licienziants warudginon maT mier
gaformebuli xelSekrulebebis Sesabamisad momavali dRis,
Tvis, kvartlisa da wlisaTvis eleqtroenergiis (simZlav-
reebis) miwodebisa da moxmarebis ganacxadebi am wesis
Sesabamisad, maT Soris 31-e muxlSi mocemuli wesis dacviT
(25.04.2007 #31).
6. Tu eleqtroenergiis dispetCerizaciis licenzianti
xelSekrulebis warmodgenidan 4 samuSao dRis vadaSi orive
mxares ar gaugzavnis Setyobinebas xelSekrulebis registra-
ciaze uaris Sesaxeb, xelSekruleba iTvleba registrire-
bulad da igi valdebulia dauyovnebliv moaxdinos
xelSekrulebis registracia da mianiWos mas saregistracio
nomeri (25.04.2007 #31).
61
7. nebismeiri cvlilebebis ganxorcieleba pirdapir
xelSekrulebaSi saregistracio saWiroebs igive procedu-
rebs, rac pirdapiri xelSekrulebis registracia.
`energo-pro-jorjia~
ss `energo-pro-jorjia~ saqarTvelos energobazarze
erT-erTi yvelaze didi gamanawilebeli kompaniaa, romelic q.
Tbilisis garda saqarTvelos mTels teritoriaze maRali
(110 kv) saSualo (35-10 kv) da dabali (6-0,4 kv) Zabvis
qsels flobs (nax. 2.4, 2.5)
kompaniia saqmianobis ZiriTadi saxeebia:
• eleqtroenergiis gasaReba (eleqtroenergiis Sesyidva-
gayidva);
• sawarmoo-teqnikuri saqmianoba (eleqtruli qselebis
momsaxureba da eqspluatacia).
amasTan erTad, kompania axorcielebs eleqtroenergiis
tranzitis momsaxurebas da abonentTa teqnikur
momsaxurebas.
momxmarebelTa momsaxureba da eleqtruli qselebis
eqspluatacia xorcieldeba abonentTa momsaxurebis 7 regio-
nuli filialis da 55 servis centris meSveobiT.
`energo-pro-jorjia~ weliwadSi 2.150 miliardi kvt/sT
eleqtroenergiiT amaragebs 850000 abonents. kompaniis mier
eleqtroenergiis gayidvebi utoldeba qveyanaSi eleqtroene-
regiis saerTo moxmarebis 40%-s.
kompaniis muSaobis ZiriTadi mimarTulebebia: energomo-
maragebis saimedooba, momxmarebelTa momsaxurebis gaumjobe-
seba, axal teqnologiaTa danergva da qselis sruli
modernizacia.
62
nax. 2.4.
63
nax. 2.5.
64
`saqarTvelos gaerTianebuli sadisertacio energoko-
mpania~ da aWaris energogamanawilebeli kompania Cexurma
kompaniam `energo-prom~ 2007 wlis ivnisSi iyida gamanawi-
lebel kompaniasTan erTad `energo-prom~ eqvsi hidroeleq-
trosadguri; maT Soris: rioni, gumaThesebis kaskadi, Zevri,
Saori, lajanuri da aWi iyida, romelTa jamuri dadgmuli
simZlavre 350 megavats aRemateba.
energo-pros მიზანი: ჩვენი მიზანია უზრუნველვყოთ ეფექტiani და სანდო
ენერგიის წარმოება, რომელიც განაპირობებს ჩვენი აბონენტების უსაფრთხო, 24 საათიან უწყვეტ ენერგო მომარაგებას.
ხედვა: ემსახურება რა საქართველოს მოსახლეობის 2/3, ენერგო-
პრო ჯორჯია საქართველოს ენერგეტიკული სექტორის ყველაზე დიდი მოთამაშეა. ჩვენი კომპანიის მიერ ენერგეტიკაში წლების მანძილზე დაგროვილი გამოცდილება განაპირობებს მომსახუ-რების მაღალ ხარისხს და საქართველოს ენერგო სისტემის წარმატებულ მუშაობას. კარგი ფინანსური შედეგების მიღწევა ხელს შეუწყობს საქართველოს ეკონომიკის გრძელვადიან ზრდას და სასურველ შედეგებს მოიტანს როგორც აქციონერთათვის, ასევე მთელი ქართული საზოგადოებისთვის.
ს.ს. “ენერგო-პრო” დაარსდა 1994 წელს ჩეხეთის რესპუბ-ლიკის ქ. სვიტავში. იგი წარმოადგენს ჩეხეთის კერძო პირების მიერ დაფუძნებულ კომპანიას, რომლისთვისაც ელექტრო-ენერგიის წარმოება მათი წარსული საქმიანობის გაგრძელებაა. თავდაპირველად კომპანია ჰიდრო ტურბინების წარმოებითა და ჰესების მშენებლობით იყო დაკავებული.
კომპანია დღესაც აქტიურად მონაწილეობს ჩეხეთის რესპუბლიკაში ჰესების პრივატიზაციის პროცესში. რის შედეგადაც “ენერგო-პრო” გახდა მოწინავე კერძო მწარმოებელი
65
ენერგეტიკის დარგში. ამჟამად, ის ფლობს და ამუშავებს 11
ჰიდროელექტრო სადგურს ჩეხეთის რესპუბლიკაში. ქვეყანაში კომპანიის წარმატებული მოღვაწეობის პარალე-
ლურად “ენერგო-პრო” დაინტერესებული იყო საზღვარგარეთ
ახალი ბაზრების მოძიებით.
”ენერგო-პრომ” ქვეყნის ფარგლებს გარეთ საქმიანობა 2000 წელს დაიწყო. 2002 წელს ბულგარეთთან გააფორმა პირველი საპრივატიზაციო ხელშეკრულება ამჟამად “ენერგო-პრო” ფლობს და ამუშავებს 8 ჰიდროელექტრო სადგურს ბულგარეთში და ქვეყანაში ელექტროენერგიის პირველი მწარმოებელია. ფლობს რა მთლიანი პრივატიზებული ჰესების დადგმული სიმძლავრის 40%-ს, ”ენერგო-პრო” აგრძელებს ახალი ბაზრების მოძიებას. კომპანიის განსაკუთრებული ინტერესის სფეროს წარმოადგენს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპა და შავი ზღვის რეგიონი.
”ენერგო-პროს” ჯგუფის აქტივების საბაზრო ღირებულება ამაჟამად შეადგენს დაახლოებით 300 მილიონ ევროს.
საქართველოში “ენერგო-პრო” ჯგუფის პროექტი განხორ-ციელდა ჩეხეთის ექსპორტ ბანკის მხარდაჭერით, რომელიც სახელმწიფო საკუთრებაა. მის სპეციალიზაციას წარმოადგენს ექსპორტისა და ჩეხური კომპანიების უცხოური ინვესტიციების ფინანსური უზრუნველყოფა. 2002 წლიდან, ჩეხეთის ექსპორტ ბანკი აფინანსებს “ენერგო-პრო” ჯგუფის საერთაშორისო საქმიანობას. “ენერგო-პროს” საინვესტიციო საქმიანობის მხარ-დამჭერია _ ჩეხეთის რესპუბლიკის ექსპორტის გარანტიის და სადაზღვევო კომპანია, რომელიც უზრუნველჰყოფს საქართვე-ლოში “ენერგო-პროს” და ჩეხეთის ექსპორტ ბანკის ინვესტი-ციების რისკის დაზღვევას.
`eneრგო-პრო ჯორჯია”-ს განაწილების (დისტრიბუციის) არეალი მოიცავს საქართველოს ტერიტორიის 70 პროცენტზე მეტს, კერძოდ: აბაშის, ადიგენის, ამბროლაურის, ასპინძის, ახალქალაქის, ახალგორის, ახალციხის, ბაღდათის, ბოლნისის, ბორჯომის, გარდაბანის, გორის, დმანისის, დუშეთის, ვანის, ზესტაფონის, ზუგდიდის, თერჯოლის, თიანეთის, თეთრიწყა-
66
როს, კასპის, ლანჩხუთის, ლენტეხის, მარტვილის, მარნეულის, მესტიის, მცხეთის, ნინოწმინდის, ოზურგეთის, ონის, სამტრედიის, საჩხერის, სენაკის, ტყიბულის, ქარელის, ყაზბეგის, ჩოხატაურის, ჩხოროწყუს, ცაგერის, წყალტუბოს, წალკის, წალენჯიხის, ჭიათურის, ხონის, ხარაგაულის, ხობის, ხაშურის მუნიციპალიტეტების, დიდი და პატარა ლიახვის ხეობების, ქ. ქუთაისის, ქ. რუსთავის, ქ. ფოთის და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ადმინისტრაციულ ტერიტორიებს. კომპანიას საკუთარი მომსახურეობის არეალზე ყავს 875 000 აბონენტი.
ტესტირების საფუძველზე დავასაქმეთ დაახლოებით 5,600
ადამიანი; სწრაფ რეაგირებას ვახდენდით ელექტროენერგიის
გათიშვების დროს; მოვემზადეთ ზამთრის პერიოდში მოსალოდნელი სირთუ-
ლეების დასაძლევად - მიმდინარეობს კომპანიის აქტიური მზადება ზამთრის პერიოდისათვის: (1) უხვი ელექტროენერგიის მარაგის შექმნა, ზამთარში ელექტროენერგიაზე მოთხოვნის სრულად დაკმაყოფილების მიზნით; (2) კომპანიის მფლობე-ლობაში არსებული ჰიდროელექტროსადგურების შემოწმება და მომზადება ზამთრის პირობებში მუშაობისათვის; (3) ინვენ-ტარის შეძენა უამინდობით გამოწვეული ზიანის სწრაფი ლოკალიზაციის მიზნით;
სრულიად შევისწავლეთ ენერგოსისტემაში არსებული პრობლემები და დავისახეთ საინვესტიციო პრიორიტეტები მათ
გადასაჭრელად - მიმდინარე წელს ჩვენს მიერ შემუშავებული იქნა რიგი პროგრამებისა 30 მილიონი ლარის ღირებულებით
და ეს მარტო დისტრიბუციაში. ამჟამად, მიმდინარეობს მორიგი პროექტების დაგეგმva.… ინდივიდუალური გამრიცხველიანება, ქსელის რეაბილიტრაციასთან ერთად კვლავ პრიორიტეტულია. პირველ ეტაპზე ჩვენ ვგეგმავთ გამრიცხველიანების პროცესის დასრულებას ქუთაისსა და ფოთში, რომელთაც მოსდევს რუსთავის გამრიცხველიანება; კომპანიის მომსახურების
67
არეალში მყოფი ყველა ქალაქის ტიპის დასახლების გამრიცხველიანება სამი წლის მანძილზე:
ინდივიდუალური გამრიცხველიანების პრიორიტეტები მნიშვნელოვანი ყურადღება დავუთმეთ აბონენტთა
მომსახურების გაუმჯობესებას - ჩვენს პირველ დიდ მიღწევად
შეიძლება ჩაითვალოს ურჩგადამხდელთა ინდივიდუალური გათიშვა, მათ შორის კომუნალურად გამრიცხველიანებულ
რაიონებშიც. მართალია, ინდივიდუალური გათიშვები ჩვენგან მოითხოვს მეტ ძალისხმევას და რესურსებს, მაგრამ ამით ჩვენ საშუალება გვეძლევა გარანტირებულად მოვახდინოთ ყველა 100%-ანი გადამხდელი აბონენტის 24 საათიანი მომარაგება.
ლაჯანურჰესი – დადგმული სიმძლავრე 113 მეგავატი -
ლაჯანურჰესი განთავსებულია ცაგერის მახლობელ ტერიტო-რიაზე. იგი წარმოადგენს მდინარე ლაჯანურაში მდინარე ცხენისწყლის გადმოგდებით მიღებულ საერთო წყალჩამო-ნადენზე აშენებულ ჰესს, 25 მილიონი მ3 წყალსაცავით.
მიწისქვეშა ჰიდროელექტროსადგური დეკადური რეგული-რებისაა. ლაჯანურჰესი ექსპლუატაციაში გადაეცა 1960 წელს. რიონჰესი - დადგმული სიმძლავრე 48 მეგავატი -
რიონჰესი წარმოადგენს დერივაციული ტიპის ჰიდროელექ-ტროსადგურს. სადგურზე გამოიყენება მდინარე რიონისა და მდინარე ცხენისწყლის საერთო წყალჩამონადენი. სათავე ნაგებობანი განთავსებულია იმ მიდამოებში, სადაც მდინარე რიონი ქ. ქუთაისის საზღვრებში შედის, ხოლო ძალური კვანძი - რკინიგზის სადგურ `რიონის~ მახლობელ ტერიტორიაზე. ელექტროსადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1933 წელს.
გუმათჰესი- დადგმული სიმძლავრე 67 მეგავატი - გუმა-თჰესების კასკადის შემადგენელი ჰიდროელექტროსადგურები გუმათჰესი I და გუმათჰესი II ითვალისწინებენ მდინარე რიონის შუა წელის ენერგეტიკულ გამოყენებას 12 კმ მონა-კვეთზე სოფელ ჟონეთიდან რიონჰესის წყალსაცავამდე. ქ. ქუთაისიდან 7 კილომეტრის დაშორებით, ჩრდილო-დასავლე-თის მიმართულებით, მდინარე რიონზე აგებულია 30 მ სიმაღ-
68
ლის ბეტონის გრავიტაციული კაშხალი, რომელიც ქმნის 13 მლნ მ3 სასარგებლო მოცულობის წყალსაცავს. ელექტროსადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1958 წელს. შაორჰესი- დადგმული სიმძლავრე 38 მეგავატი _ შაორ-ტყიბულის ჰესების კასკადის პირველ საფეხურს წარმოადგენს წლიური რეგულირების ჰიდროელექტროსადგური _ შაორჰესი. სადგურზე გამოიყენება მდინარე შაორის წყალი. წყალსაცავს ქმნის შაორის ტაფობში, სოფელ ხორგას მიდამოებში აგებული კაშხალი. ძალური კვანძი განთავსებულია ქ. ტყიბულში. სადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1955 წელს.
ძევრულაჰესი- დადგმული სიმძლავრე 80 მეგავატი -
შაორ-ტყიბულის ჰესების კასკადის მეორე საფეხურია წლიური რეგულირების ჰიდროელექტროსადგური _ ძევრულაჰესი. სადგურზე გამოიყენება შაორჰესის ნამუშევარი წყლის მდინარე ტყიბულაში გადაგდებით მიღებული ერთობლივი წყალჩამონადენი. 82 მილიონი მ3 მოცულობის წყალსაცავს ქმნის ახალსოფლის ტაფობში აგებული კაშხალი. ძალური კვანძი განთავსებულია თერჯოლის რაიონში. სადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1956 წელს.
აწჰესი _ დადგმული სიმძლავრე 16 მეგავატი - სეზო-ნური რეგულირების ჰიდროელექტროსადგური. მდებარეობს აჭარაში, ბათუმთან 30 კმ–ში, მდინარე აჭარისწყალზე. სადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1941 წელს.
abonentTa momsaxureoba
აბონენტის მრიცხველზე დასარიცხი თანხის გამოთვლა ხორციელდება შემდეგი გზით:
1. გარდა მოსახლეობისა: მრიცხველის მიმდინარე ჩვენებას უნდა გამოაკლდეს წინა
ჩვენება. მიღებული სხვაობა მრავლდება აღრიცხვის კვანძის
ტრანსფორმაციის კოეფიციენტზე. მიღებული სიდიდე მრავლდება შესაბამის ტარიფზე.
69
თუ გარკვეული მიზეზის გამო აბონენტს გაუფორმდა აქტი, მას აგრეთვე დაერიცხება შესაბამისი კილოვატსაათი და თანხა.
თუ გარკვეული მიზეზით ვერ მოხერხდა მრიცხველის წაკითხვა, წინა თვის საშუალო მოხმარებაზე დაყრდნობით
განხორციელდება შეფასებითი ჩვენების გამოყვანა. შემდგომ საანგარიშო პერიოდში მრიცხველის წაკითხვის შემდეგ ავტომატურად განხორციელდება შეფასებით დარიცხული კილoვატსაათების და თანხის კორექტირება (გაზრდა ან შემცირება).
2. გამრიცხველიანებული მოსახლეობა: მრიცხველის მიმდინარე ჩვენებას უნდა გამოაკლდეს წინა
ჩვენება. მიღებული კვტსთ სიდიდისა და მრიცხველის წაკითხვებს
შორის დღეების რაოდენობის მიხედვით განისაზღვროს საფეხურეობრივი ტარიფის მნიშვნელობა (იმის შეფასებით თუ რა შეიძლება ყოფილიყო მოხმარება 30 დღის განმავლობაში).
მიღებული სიდიდე მრავლდება ტარიფის შესაბამისი საფეხურის მნიშვნელობაზე.
თუ გარკვეული მიზეზის გამო აბონენტს გაუფორმდა აქტი, მას აგრეთვე დაერიცხება შესაბამისი კილოვატსაათი და თანხა.
თუ გარკვეული მიზეზით ვერ მოხერხდა მრიცხველის წაკითხვა, წინა თვის საშუალო მოხმარებაზე დაყრდნობით
განხორციელდება შეფასებითი დარიცხვა. შემდგომ საანგარიშო პერიოდში მრიცხველის წაკითხვის შემდეგ ავტომატურად
განხორციელდება შეფასებით დარიცხული კილივატსაათების და თანხის კორექტირება (გაზრდა ან შემცირება).
თუ აბონენტი სარგებლობს სუბსიდიით, მოხდება დარიცხული თანხის კორექტირება (შემცირება) სუბსიდიის შესაბამისი თანხით.
3. საერთო მომხარების მრიცხველზე მიერთებული უმრიცხველო აბონენტები (მოსახლეობა):
70
უმრიცხველო მოსახლეობის იმ ნაწლისათვის, რომელიც მიერთებულია საერთო მომხარების მრიცხველზე დარიცხვა წარმოებს სემეკის მიერ დადგენილი თანდართული წესის მიხედვით.
$2.4. marTvis struqturis efeqtanoba s.s.
`TelasSi~
ss `Telasi~ saqarTvelos energobazarze erT-erTi
yvelaze didi gamanawilebeli kompaniaa. romelic q.
Tbilisisa da mis mimdebare teritoriaze maRali (110 kv)
saSualo (35-10 kv) da dabali (6-0,4 kv) Zabvis qselebs
flobs.
kompaniis saqmianobis ZiriTadi saxeebia:
• eleqtroenergiis gasaRebis saqmianobas
(eleqtroenergiis Sesyidvas da gayidvas);
• sawarmoo-teqnikur saqmianoba (eleqtroenergetikuli
qselebis momsaxureba da eqspluatacia).
amasTan erTad, sazogadoeba eweva Semdegi saxis
momsaxurebas:
• eleqtroenergiis tranzitis momsaxurebas;
• abonentTa teqnikur momsaxurebas;
• bilingisa da gadasaxadebis Segrovebis momsaxurebas
gareSe servisuli organizaciebisaTvis.
momxmarebelTa momsaxureba da eleqtruli qselebis
eqspluatacia xorcieldeba abonentTa momsaxurebis 17
centrSi, fuladi saxsrebis Segrovebis 4 damatebiT punqtSi
da 14 saeqspluatacio servisis centri. romelic qalaqis
yvela administraciul raionSi mdebarebs.
ss `Telasi~ weliwadSi 2 miliardi kvt/sT eleqtroe-
nergiiT amaragebs 427974 abonents; aseve sabiujeto
71
seqtori 1196 abonents, komerciuli seqtori 17837
abonents. gasuli wlebis krizisuli dReebisagan gansxvavebiT
eleqtroenergiis SezRudvisa da avariebis raodenoba
dedaqalaqSi mniSvnelovnad Semcirda, gaizarda energomoma-
ragebis saimedoobis xarisxi, aseve moxmarebuli eleqtro-
energiis safasuris amoRebis maCvenebeli. ori wlis
ganmavlobaSi sabiujeto valdebulebis saxiT kompaniam 200
milion larze meti Tanxa gadaixada.
gamanawilebeli qselis struqtura
ss `Telasis~ gamanawilebeli qseli moicavs:
• 110 kv qvesadgurebi _ 23 qvesadguri, 45 transformatori;
• 35 kv qvesadgurebi _ 12 qvesadguri, 23 transformatori.
• 6-10/0,4 qvesadgurebi _ 1512 qvesadguri, 2032
transformatori;
• 110 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 33 xazi sigrZe
247 km;
• 35 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 14 xazi, sigrZe 88
km;
• 35 kv sakabelo xazebi _ 10 xazi, sigrZe 17 km;
• 6/10 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 37 xazi, sigrZe
265 km;
• 6/10 kv sakabelo xazebi _ 2098 xazi, sigrZe 1208 km;
• 0,4 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 1431 xazi, sigrZe
762 km (TviTmziri izolirebuli sadenebi);
• 0,4 kv sakabelo xazebi _ 6569 xazi, sigrZe 739 km.
• 0,4 kv sahaero xazebi (araizolirebadi sadenebis 500 xazi,
sigrZe 160 km);
kompaniis muSaobis ZiriTadi mimarTulebebia:
energokompaniebis saimedooba, momxmarebelTa momsaxurebis
gaumjobeseba, axal teqnologiaTa danergva da qselis sruli
modernizacia.
72
ss “Telasi” (Semdgom “kompania”) aris qarTuli
saaqcio sazogadoeba, “mewarmeTa Sesaxeb” saqarTvelos
kanonis gansazRvrebis Tanaxmad. kompania daarsda 1937 wels
saxelmwifo sawarmos saxiT. 1998 wels ganxorcielda
kompaniis privatizacia da gardaqmna saaqcio sazogadoebad,
“saaqcionero sazogadoeba “Telasis” yvela aqciis samocda-
TxuTmeti procentis (75%) nasyidobis xelSekrulebis”
Tanaxmad, romelic daido 1998 wlis 21 dekembers
saqarTvelos mTavrobis (saxelmwifo qonebis marTvis
saministros saxiT), da Silk Road Holdings B.V.–s Soris. 2003 wlis agvistoSi ZiriTadma mflobelma - Silk Road
Holdings B.V., korporacia AES, mihyida Tavisi aqciebis
100% Silk Road Holdings B.V.-Si SezRuduli pasuxis-
mgeblobis finur kompanias RAO Nordic OY-s, romelsac
mTlianad flobs ruseTSi dafuZnebuli saaqcio sazoga-
doeba “inter rao ees”-i.
uSualo saTao kompania aris Silk Road Holdings B.V., xolo ZiriTadi mflobelia – rao ees ruseTi (“ZiriTadi
aqcioneri”). ZiriTadi aqcioneris kontrols axorcielebs
ruseTis federaciis mTavroba.
kompanias mTlianad akontroleben rao ees-is jgufis
wevrebi (“aqcionerTa jgufi”). kompaniis sakredito riskebi
exeba aqcionerTa aRniSnul jgufs. aRniSnulis Sedegad
kompania damokidebulia aqcionerTa jgufze da misi
saqmianoba saqmianoba uSualodaa dakavSirebuli aqcionerTa
jgufis moTxovnebze.
kompaniis registrirebuli ofisi mdebareobs vanis q. 3,
Tbilisi 0154, saqarTvelo. kompaniis saqmianobis ZiriTadi
saxeobaa eleqtroenergiis Sesyidva da ganawileba
sayofacxovrebo da samrewvelo momxmareblebze TbilisSi,
saqarTvelo.
kompaniis TanamSromelTa raodenoba, 2007 wlis 31 dekembris
mdgomareobiT, Seadgens 2,206 (2006: 2,200).
direqtorTa sabWo uflebamosilia Seitanos cvlilebebi
finansur angariSSi misi gamocemis Semdeg.
73
saqmiani garemo
kompania ZiriTad biznes-saqmianobas axorcielebs
saqarTvelos farglebSi. gasuli wlebis ganmavlobaSi
saqarTvelos biznes-garemoSi aRiniSna gaumjobesebis niSnebi,
magram misTvis jer kidev damaxasiaTebelia ganviTarebadi
bazris garkveuli Tvisebebi, maT Soris – valutis arseboba,
romelic ar aris konvertirebadi qveynebis umetesobaSi.
saqarTveloSi momavali ekonomikuri stabilurobis
perspeqtivebi mniSvnelovanwilad damokidebulia mTavrobis
mier gatarebuli ekonomikuri zomebis efeqtianobaze,
samarTlebriv, maregulirebel da politikur ganviTarebasTan
erTad, romelic ar eqvemdebareba kompaniis kontrols.
ganviTarebadi bazrebisaTvis damaxasiaTebelma, ekonomi-
kuri xasiaTis xangrZlivma sirTuleebma SeiZleba uaryofiTi
gavlena iqonios saqarTveloSi kompaniis finansur mdgomare-
obasa da momaval saqmianobaze. xelmZRvanelobas ar ZaluZs
winaswar gamoicnos ekonomikuri sirTuleebis arc moculoba
da xangrZlivoba, arc zemoqmedebis xarisxiT.
axlo warsulSi globaluri finansuri bazrebis
arastabiluroba, romelic 2007 wlis meore naxevridan
daiwyo aSS-is saipoTeko bazrebze da dafiqsirda daqira-
vebuli qonebis gamsesxeblis sakuTrebaSi gadasvlis mkveTri
zrdiT. Sedegebi gavrcelda aSS-is sacxovrebeli saxlebis
bazris gareT, vinaidan globalurma investorebma xelaxla
Seafases sakuTari midrekileba riskebisadmi, romlebic
iwvevs mudmivi Semosavlebis, sakuTari kapitalis,
warmoebuli fasiani qaRaldebis bazris gazrdil
arastabilurobas da dabal likvidurobas.
aseTma garemoebebma SeiZleba gavlena iqonios kompaniis
SesaZleblobaze axali sesxebi miRebis dros da xelaxla
daafinansos arsebuli sesxebi iseTi pirobebiT, romlebic
gamoyenebuli iyo bolo tranzaqciebisaTvis.
dabali likvidurobis mdgomareobam SeiZleba, aseve
gavlena iqonios kompaniis debitorebze, rasac, Tavis mxriv,
74
SeuZlia zemoqmedeba moaxdinos maT SesaZleblobaze
daabrunon vali. xelmZRvanelobas ar SeuZlia utyuarad
Seafasos finansuri bazrebis likvidurobis nebismieri
Semdgomi gauaresebis zemoqmedeba kompaniis finansur
mdgomareobaze.
s.s. `Telasis~ ZiriTadi saqmianobaa eleqtroenergiis
gayidva da momsaxurebis gaweva, am mizniT mis meir SeZenili
iqna eleqtruli energia Semdegi RirebulebiT.
aTasi lari 2007 2006
eleqtroenergia 82,864 98,551
eleqtroenergiis gadacema da dispetCerizacia 16,481 623
sarezervo simZlavris sakomisio 4,822 -
sul Sesyiduli eleqtroenergia 104,167 99,174
kompania eleqtroenergias yidulobs, masTan organiza-
ciulad da interesebiT dakavSirebuli firmebisagan anu
inter rao ees-is Svilobili kompaniebisgan an am kompaniebis
mier marTuli kompaniebisgan.
• Sps “mtkvari energetika”
• ss “xramhesi 1”
• ss “xramhesi 2”
2007 wlamde eleqtroenergiis gadacemisa da dispetCe-
rizaciis Rirebuleba Setanili iyo eleqtroenergiis
tarifSi riTac xdeboda eleqtrosistemis komerciuli
operatorisagan Sesyidvis dros. 2007 wels kompaniam dado
pirdapiri xelSekrulebebi eleqtroenergiis mwarmoebel da
gadacemis kompaniebTan, xolo gadacemisa da
dispetCerizaciis Rirebuleba gamoiyo Sesyiduli eleqtro-
energiis tarifisagan.
2007 wels saqarTvelos kanonSi “eleqtroenergetikisa
da bunebrivi gazis Sesaxeb” Sesuli cvlilebebisa da
damatebebis da eleqtroenergiis bazris gadasinjuli wesebis
75
Sesabamisad, kompanias daericxa sarezervo simZlavris
sakomisio wlis ganmavlobaSi moxmarebuli eleqtroenergiis
Rirebulebis 10% odenobiT. 2008 w. 4 dekembers
saqarTvelos energetikisa da wyalmomaragebis mareguli-
rebeli erovnuli komisiis #33 dadgenilebiT s.s. `Telass~
daudginda gatarebis, ganawilebisa da Sesyidvis tarifebi.
kompaniisTvis mogebis gadasaxadis ganakveTia – 20%.
2008 wlis 1 ianvridan korporaciuli mogebis gadasaxadi
20%-dan Semcirda 15%-mde. 2007 wlis 31 dekembris
mdgomareobiT gadavadebuli gadasaxadi gamoangariSebulia
15%-iani sagadasaxado ganakveTiT, radgan misi daricxva
xdeba aqtivis realizaciis an valdebulebebis gadaxdis
periodze.
s.s. `Telasis~ ZiriTadi kapitalis mdgomareoba da
struqtura mocemulia 2006 w. 2007 w. monacemebis
mixedviT.
saTadarigo nawilebSi igulisxmeba sagnebi, romlebic
gamoiyeneba kompaniis ZiriTadi saSualebebis elementebis
remontis an Secvlisas, magaliTad, satransformatoro
sadgurebis komponentebi da kabelis CamonaWrebi. Sesabamisad maTi klasifikacia xdeba ZiriTadi saSualebebis farglebSi,
magram maTze ar xdeba amortizaciis daricxva maTi ZiriTad
saSualebebTan gaerTianebis periodSi da isini ar
eqvemdebareba gaufasurebas am aqtivis darCenili
vargisianobis mixedviT.
76
ZiriTadi saSualebebi
aTasi lari
miwis
nakve-
Tebi da
Seno-
bebi
Mmanqanebi
da
danadga-
rebi
xelsa-
wyoebi
da inven-
tari
avto-
trtr.
daus-
rule-
beli
mSene-
bloba
saTada-
rigo
nawi-
lebi
sul
Rirebuleba 2006 w. 1 ianvris mdgomareobiT
19,120 28,730 3,794 2,382 2,368 62,316
ZiriTadi
saSualebebis namati 624 9,102 390 567 8,881 12,875 32,439
aqtivebis gasvla - (322) (10) (370) (5,827) (8,881) (15,410)
fizikuri daTvlis
Semdeg Camowerili
aqtivebi
(579) (916) (176) - - - (1,671)
aqtivebis sxva
Camowera (43) (486) (29) - - - (558)
2006 w. 31 dekembris
mdgomareobiT
19,122 36,108 6,097 3,991 5,436 6,362 77,116
dagrovili
amortizaciis da
gaufasurebis
amoReba
(9,147) (19,441) (2,315) (2,013) (5,035) (5,652) (43,603)
gadafasebis rezervi 32,755 15,157 1,441 1,345 - - 50,698
ZiriTadi
saSualebebis namati
821 19,889 665 90 13,643 25,019 60,127
aqtivebis gasvla (26) (420) (52) (8,020)(13,643) (22,161)
fizikuri daTvlis
Sedeg Camowerili
aqtivebi
(315) (162) (40) - - - (517)
2007 w. 31 dekem-bris mdgomareobiT
43,210 51,131 5,796 3,413 6,024 12,086 121,660
dagrovili
amortizacia
2006 w. 1 ianvris mdgomareobiT
286 2,201 722 - - 4,365
77
saamortizacio
anaricxebi 476 1,539 809 514 - - 3,338
aqtivebis gasvla - (34) (5) (129) - - (168)
fizikuri daTvlis
Sedeg Camowerili
aqtivebi
(12) (45) (38) - - - (95)
aqtivebis sxva
Camowera (43) (486) (29) - - (558)
2006 w. 31 dekembris
mdgomareobiT
707 3,175 1,107 - - 6,882
anaricxebi
gaufasurebaze 8,477 16,266 422 906 5,035 36,758
dagrovili
amortizaciis da
gaufasurebis
amoReba
(9,147) (19,441) (2,315) (2,013) (5,035) (5,652) (43,603)
saamortizacio
anaricxebi 188 2,030 995 470 3,683
aqtivebis gasvla - (104) (6) (110)
fizikuri daTvlis
Sedeg Camowerili
aqtivebi
- (25) (3) (28)
2007 w. 31 dekembris mdgomareobiT
225 1,901 986 470 3,582
sabalanso
Rirebuleba
2006 w. 1 ianvris
mdgomareobiT
18,834 26,529 3,072 2,382 2,368 57,951
sabalanso Rirebu-leba 2006 w. 31
dekembris
mdgomareobiT
18,415 32,933 2,884 5,436 6,362 70,234
sabalanso
Rirebuleba
2007 w. 31 dekembris
mdgomareobiT
42,985 49,230 2,943 6,024 12,086 118,078
78
kompaniis ZiriTadi saSualebebis umravlesoba speciali-
zirebulia da iSviaTad iyideba Ria bazarze an moqmedi
biznesis SemadgenlobaSi. msgavsi ZiriTadi saSualebebisTvis
saqarTveloSi ar arsebobs bazari, romelic uzrunvelyofs
analogiuri ZiriTadi saSualebebis gayidvebis sakmaris
moculobas maTi sabazro Rirebulebis dadgenisa da
samarTliani Rirebulebis Sefasebis mizniT. aqedan gamomdinare, ZiriTadi saSualebebis samarTliani
Rirebuleba dadgenili iyo Canacvlebis Rirebulebis
gamoyenebiT. es meTodi iTvaliswinebs ZiriTadi saSualebebis
aRdgenis an CanacvlebisTvis saWiro xarjebs fizikuri,
funqcionaluri an ekonomikuri cveTis da daZvelebis
koreqtirebiT.
Canacvlebis Rirebuleba dadgenili iyo Sidakorpora-
ciuli informaciis, saqarTvelos, ruseTis da saerTaSoriso
analogiuri ZiriTadi saSualebebis bazrebis analizis
safuZvelze. sxvadasxva sabazro monacemebi miRebulia
gamoqveynebuli imformaciidan, katalogebidan, statistikuri
monacemebidan da a.S. aseve miRebuli iyo informacia am
dargis specialistebisgan saqarTveloSi da sazRvargareT.
ZiriTadi saSualebebi – faqtobrivi RirebulebiT
aTasi lari
miwis
nakve-
Tebi da
Senobebi
Mmanqa-
nebi da
dana-
dgarebi
xelsa-
wyoebi da
inven-
tari
avto-
tran-
sporti
dausru-
lebeli
mSene-
bloba
saTada-
rigo
nawi-
lebi
sul
Rirebuleba 19,122 36,108 6,097 3,991 5,436 6,362 77,116 dagrovili amortizacia 707 3,175 1,893 1,107 - - 6,882
sabalanso (narCeni)
Rirebuleba 2006 w. 31
dekembris mdgomareobiT 18,415 32,933 4,204 2,884 5,436 6,362 70,234
Rirebuleba 20,295 65,080 7,153 4,189 6,024 12,086 114,827
dagrovili amortizacia 853 5,564 2,844 2,258 - - 11,519
sabalanso Rirebuleba
2007 w. 31 dekembris
mdgomareobiT 19,442 59,516 4,309 1,931 6,024 12,086 103,308
79
sakuTari kapitali
saaqcio kapitali 31 dekemberi 2007 w. 31 dekemberi 2006 w .
gamoSvebuli da
bolomde gadaxdili
aqcibis raodenoba 81,147,886 81,147,886
aTasi lari 81,148 81,148
Cveulebrivi aqciebis sanqcionirebuli raodenobaa
81,147,886, TiToeuli aqciis nominaluri Rirebulebaa 1
lari. aqciebi erTnairi klasisaa da yovel aqcias Seesabameba
erTi xma. wlis ganmavlobaSi gamoSvebuli aqciebis raodenoba
iyo ucvleli (2006: nuli).
aqcionerebi 31 dekemberi 31 dekemberi Silk Road Holding B.V. 75.00% 75.00%
saxelmwifo qonebis marTvis
saagento 24.53%
24.53%
kerZo pirebi (daaxloebiT 300 kaci) 0.47% 0.47%
sul 100.00%
100.00%
s.s. `TelasSi~ sakmaod moqnilad gamoiyeneba ramdenime
saxis finansuri riskebi: kerZod sakredito, sabazro,
geografiuli, savaluto, likvidurobis da saprocento
ganakveTis riskebi, aseve saoperacio da iuridiuli riskebi.
kompaniisTvis finansuri riskebis marTvaSi yvelaze
80
mniSvnelovania riskis zRvrebis dadgena da Semdeg riskebis
SenarCunebis uzrunvelyofa mocemul sazRvrebSi. kompania
ganagrZobs Tavisi funqciebis ganviTarebas saoperacio da
iuridiuli riskebis marTvaSi. kompaniis mier dReisTvis
miRebuli zomebi, maT Soris aqcionerTa jgufis
zedamxedveloba da miRebuli gaumjobesebebi mizans isaxaven
uzrunvelyon Sida wesebis da procedurebis Sesabamisi
funqcionireba raTa saoperacio da iuridiuli riskebi
dayvanili iyos minimumamde, rogorc mimdinare periodSi
aseve momavalSi.
sakredito riski (gadauxdelobis riski)
kompaniaze moqmedebs sakredito riski, roca
kontragenti ver gadaixdis vals droulad da sruli
moculobiT. finansuri aqtivebi, romlebic potenciurad
ayeneben kompanias sakredito riskis qveS, ZiriTadad Sedgeba
savaWro debitoruli davalianebidan, fuladi saxsrebisa da
fuladi saxsrebis ekvivalentebisgan. kompaniaSi moqmedi
procedura, uzrunvelyofs momxmareblebze momsaxureobis
gawevas, romlebsac gaaCniaT Sesabamisi sakredito istoria,
sxva SemTxvevebSi gamoiyeneba gadaxdis alternatiuli
procedura (magaliTad winaswar gadaxda). debitoruli
davalianebis sabalanso Rirebuleba, debitoruli
davalianebis, fuladi saSualebebis da fuladi saSualebebis
ekvivalentebis gaufasurebis rezervis gamoklebiT
warmoadginen maqsimalur Tanxas, romelic warmoadgens
sakredito risks. miuxedavad imisa, rom debitoruli
davalianebis amoRebaze moqmedeben ekonomikuri faqtorebi,
xelmZRvaneloba Tvlis, rom kompanias ar emuqreba
81
mniSvnelovani gadauxdelobis riski, romelic gadaaWarbebs
dadgenil rezervebs. kompanias ar gaaCnia sakredito riskis mniSvnelovani
koncentracia, radgan samomxmareblo portfeli
diversificirebulia didi raodenobis momxmareblebs Soris.
2007 wlis 31 dekembris mdgomareobiT kompanias hyavda 450
aTasi abonenti (2006: 438 aTasi).
sabazro riski
kompania iRebs Tavis Tavze sabazro risks, romelic
ZiriTadad exeba tarifebs, romlebic dadgenilia
kompaniisTvis da romlebic moqmedeben Sesasyidi
eleqtroenergiis fasze da fasze, romelic SeiZleba iyos
daricxuli abonentebis mier moxmarebul eleqtroenergiaze.
miuxedavad imisa, rom kompania axdens zemoqmedebas am
tarifebis garkveuli doneebis dadgenaze, gadawyvetilebebi
tarifebis dadgenaze aRemateba misi kontrolis farglebs.
tarifebis saboloo gansazRvraSi did rols TamaSobs
politikuri faqtorebic.
garda amisa, kompanias gaaCnia Ria pozicia procentuli
ganakveTis da savaluto poziciis mimarT, romelzedac
gavlenas axdens bazris saerTo da specifiuri cvlilebebi.
direqtorebi adgenen riskis misaReb limitebs, romelTa
regulireba xdeba aucileblobis SemTxvevaSi.
geografiuli riski
kompaniis aqtivebi ganTavsebulia saqarTveloSi da misi
operaciebic am qveynis farglebSi xorcieldeba. saqarTveloSi
bazari isev avlens ganviTarebadi bazris Tvisebebs.
82
saqarTveloSi saqmiani garemos nebismieri gauareseba
zemoqmedebas axdens kompaniaze.
savaluto riski savaluto riski gamoixateba imaSi, rom finansuri
instrumentebi SeiZleba meryeobdes savaluto kursis
cvlilebis gamo. ZiriTadi ucxouri valutis kursis
cvlileba moqmedebs kompaniis finansur poziciaze da
fuladi saxsrebis moZraobaze.
kapitalTan dakavSirebuli riskis marTva
kapitalis marTvisas kompaniis mizans warmoadgens
sawarmoos funqcionirebis uzrunvelyofa aqcionirebisTvis
mogebis da sxva dainteresebuli pirebisTvis sargeblobis da
kapitalis optimaluri struqturis uzrunvelyofa
kapitalis Rirebulebis Semcirebis mizniT.
jamuri kapitalis ganoangariSeba xdeba sabuRaltro
balansSi asaxuli “sakuTari kapitalis” saxiT, plus wminda
vali. gadauxdeli vali ZiriTadad gadasaxdelia ZiriTadi
aqcionerebisTvis, rac metyvelebs maT survilze aRmouCinon
kompanias saWiro mxardaWera kompaniis gamarTuli muSaobis
uzrunvelsayofad.
likvidurobis riski
likvidurobis riskis gonivruli marTva gulisxmobs
sakmarisi raodenobis fuladi saxsrebis SenarCunebas da
finansirebis misawvdomobas Cadebuli adekvaturi sakredito
TanxebiT. kompaniis moklevadiani valdebulebebi (sesxebi)
83
gadasaxdelia an misaRebia xelSekrulebiT dakavSirebuli
pirebisgan. kompaniis xelmZRvaneloba Tvlis, rom es aniWebs
kompanias garkveul moqnilobas dafarvis grafikTan mimarTe-
baSi, rac aucilebelia biznesSi adekvaturi likvidurobis
uzrunvelsayofad momavalSic da amitom kompania ar aCerebs
mniSvnelovan Warb fulad naSTs. xelmZRvaneloba akontrolebs prognozebs sawarmos
likvidur rezervze mosalodneli fuladi saxsrebis brunvis
safuZvelze.
procentuli ganakveTis riski
procentuli ganakveTis riski gamoixateba kompaniis
finansur poziciaze saprocento ganakveTebis moZraobis
uaryofiT gavlenaze, rac gamoixateba procentuli Tanxebis
zrdaSi mozidul finansur saSualebebze an mogebis
Semcirebaze ganawilebuli Tanxebidan. kompaniis finansuri
mdgomareoba da fuladi saxsrebis nakadi damokidebulia
sabazro dominirebuli saprocento ganakveTis meryeobaze.
kompanias ar gaaCnia oficialuri politika kompaniisTvis
dasaSvebi fiqsirebuli an cvalebadi ganakveTebis
gansazRvrebisTvis. magram axali sesxis miRebisas kompania
TviTon iRebs gadawyvetilebas mosalodneli periodis
ganmavlobaSi sesxis dafarvamde Tu ra ufro momgebiania
kompaniisTvis – fiqsirebuli Tu cvalebadi ganakveTi. procentebis ganakveTebi SeiZleba gaizardos aseTi
cvlilebebis Sedegad, magram SeiZleba Semcirdes da
gamoiwvios zarali gauTvaliswinebeli dinamikis Seqmnis
SemTxvevaSi. kompania ar axorcielebs saprocento ganakveTis
riskebis xejirebas. kompania aanalizebs risks dinamikis safuZvelze,
ZiriTadad, alternatiuli finansuri wyaroebis safuZvelze.
84
s.s. `Telasis~ saqmianobis organizacia da menejmenti
s.s. `TelasSi~ saqmianobis organziacia da menejmenti
awyobilia iseTi sqemiT, romelSidac CarTulia yvela
menejeri: umaRlesi mmarTveluri, anu generaluri menejmenti,
saSualo donis anu departamentebisa da ganyofilebis
samsaxurebis menejmenti da menejmentis procesi.
kompaniis marTvis organizacia agebulia erTis mxriv
struqturuli midgomiT, roca sawarmoo mmarTveluri
movaleobebi ganawilebulia, rogorc wrfivi ase
horizontaluri marTvis meTodi anu ganxorcielebulia,
rogorc vertikaluri, aseve horizontaluri integrireba
e.i. xdeba uflebamosilebisa da pasuxismgeblobis gadacema
mTeli sistemis farglebSi. meores mxriv win aris
wamoweuli menejerTa qcevis maxasiaTeblebi da amitom
kompaniaSi marTvis organizaciuli struqtura Camoyali-
bebulia imdenad saguldagulod, rom kompaniis yuradRebis
centrSi ayvanilia adamiani, romlis unariTa da motivaciis
safuZvelze saqmianoba warimarTeba kompaniaSi.
umaRlesi mmarTveloba: maT miekuTvneba yvela menejeri
(mniSvneloba ara aqvs is direqtoria Tu departamentis
xelmZRvaneli, romlebic pasuxismgebelni arian kompaniis
politikis, strategiis amocanebsa da miznebze, maT
SemuSavebasa da cxovrebaSi gatarebaze, maTi mniSvnelobiT
xorcieldeba dagegva, kordinacia, organizacia da kontroli.
umaRles mmarTvelobas miakuTvneben generalur direqtors,
saqmianobis mimarTulebebis direqtorebs, romlebic Sedian
direqtorTa sabWos SemadgenlobaSi, amis garda kompania,
rogorc saaqcioneri sazogadoeba, mis umaRles mmarTvelur
organos miekuTvneba sameTvalyureo sabWo da aqcionerTa
kreba.
85
kompanias Tavisi interesebis mixedviT xelmZRvanelobs
damfuZnebeli kompania `raoees~, romlis saqmianobas
akontrolebs ruseTis federaciis mTavroba. amrigad
saqmianobis organzacia da menejmenti ganicdis ramdenime
Siga da gare organizaciuli formaluri da araformalur
zemoqmedebas, rac zogierT SemTxvevaSi SeiZleba
Semaferxebeli iqnas drouli da swori mmarTveluri
gadawyvetilebis miRebisa da misi gatarebis organizaciis
dros.
amis gaTvaliswinebiTa da aseve kompaniis mier
gadasawyveti problemebis sirTulis, momcveli garemos
gavlenis, kompaniis amocanebis cvlilebebis safuZvelze
SeiZleba Seicvalos umaRlesi mmarTvelobis funqcionirebis
xasiaTi.
kompaniis saqmianobis strategiis Sesabamisad genera-
luri direqtoris, direqtorTa sabWosa da sameTvalyureo
sabWos saqmianobis organizacia, koordinacia da kontroli
xorcildeba metad originaluri menejmentiT romelic
saukeTeso mxridan gamoxatavs da gansazRvravs kompaniis
mimarT sazogadoebisa da mis sawarmoo, safinanso,
strategiul moTxovnebs. kompaniis umaRlesi mmarTvelobis
organizaciuli sqema mocemulia nax. 2.6-ze.
86
ss. `Telasis~ umaRlesi mmarTvelobis
organizaciul-struqturuli sqema
damtkicebuli
s.s. `Telasis~ sameTvalyureo
sabWos mier 2009 w. Tavmjdomare a. vagneri
generaluri direqtori
gen. direqtoris saqmeTa
mmarTveli
s.s. `Telasis~
warmoma- dgeneli
ruseTSi
adminis-
traciuli departa-
menti
centra-
luri ofisi
iuridiuli
departamenti
xelisuflebis organoebTan urTierTobis
departamenti
Sigaauditis
departamenti
sazogadoebasTan urTierTobis
departamenti
teqn.
direq- tori
finan- suri
direq- tori
komer- ciuli
direq- tori
korpora-tiuli
marTvisa da ganviTa-
rebis
direqtori
usafrT-
xoebis direq-
tori
logistikisa sameurneo
uzrunvelyo-fis
direqtori
87
kompaniis saqmianobis ZiriTad mimarTulebebs marTvis
organizaciuli strquturebs xelmZRvaneloben direqtorebi:
teqnikuri direqtori, romelic xelmZRvanelobs
kompaniis teqnikur saqmianobas, strategiasa da investiciebs,
romelic Tavis mmarTvelobas axorcielebs Semdegi
departamentebis, ganyofilebebisa da samsaxurebis meSveobiT:
naxazze mocemulia teqnikuri direqtoris saqmianobis
organizaciis marTvis sqema.
teqnikuri direqtori, teqnikuri saqmianobis strategiisa da investiciebis
marTvis xelmZRvaneli
Sromis dacvisa da saxanZro
usafrTxoebis departamenti
• teqnikuri da saxanZro usafr-Txoebis zedamxedvelobis gan-
yofileba
• teqnikuri pretenziebis ganyo-fileba
• saswavlo centri – Sromis dacvis kabineti
• samedicino momsaxurebis kabi-neti gamanawilebeli qselebis
departamenti
• maRalZabviani qselis ganyofi-leba
• dabalZabviani qselis ganyofi-leba
• qselis ganviTarebis ganyofi-leba
• mTavari metrologis samsa-xuri
• strategiisa da investiciebis ganyofileba
• samSeneblo-samontaJo
samsaxuri;
teqnikuri marTvis departamenti
• 6-10 kv sadispetCero samsaxuri
• 35-110 kv sadispetCero samsaxuri
• eleqtruli reJimebisa da balansebis ganyofileba;
• informaciuli uzrunvelyofis ganyofileba
• marTvis avtomatizirebuli sistemis ganyofileba
transportis departamenti
• eqspluataciis ganyofileba
• teqnikuri ganyofileba
88
finansuri direqtori _ warmoadgens kompaniis
finansuri saqmianobis marTvis xelmZRvanels da Tavis
saqmianobas axorcielebs Semdegi departamentebis,
samsaxurebisa da ganyofilebebis meSveobiT.
finansuri dimetris saqmianobis marTvis organziaciuli
struqtura mocemul naxazze.
finansuri direqtori finansuri
saqmianobis marTvis xelmZRvaneli
safinanso saqmianobis marTva
buRaltruli aRricxvisa da angariSgebis departamenti
• kontragentebTan angariSsworebis samsaxuri • xelfasis angariSworebis ganyofileba
• ZiriTadi saSualebebis aRricxvis ganyofileba
materialuri faseulobebis aRricxvis ganyofileba
ekonomikisa da finansebis departamenti
• safinanso ganyofileba
• ekonomikis ganyofileba
• saxazino • qonebis departamenti
89
komerciuli direqtori _ komerciuli saqmianobis
marTvis xelmZRvaneli da Tavis saqmianobas axorcielebs
Semdegi departamentebis, ganyofilebebisa da samsaxurebis
meSveobiT.
komerciuli direqtori komerciuli
saqmianobis marTvis xelmZRvaneli
komerciuli saqmianobis marTva
• eleqtroenergiis Sesyidvis departamenti
• eleqtroenergiis tranzitis ganyofileba
• eleqtroeneregiis Sesyidvebis ganyofileba
• eleqtroeneregiis balansebis ganyofileba
energogasaRebis departamenti
• akrefis uzrunvelyofis samsaxuri
• komerciuli samsaxuri
• komerciuli pretenziebis samsaxuri
• abonentebis momsaxurebis biznes-centrebi • abonentebis momsaxurebis centrebi
energozedamxedvelobis departamenti
• 220/110/35/10/6 kv qselebis zedamxedvelobis ganyofileba
• 0,4 kv qselebis zedamxedvelobis ganyof.
• aqtebze daricxvis ganyofileba
• eleqtromricxvelebis laboratoria
gare servisis departamenti
• Semosavlebis ganyofileba
• daricxvebis ganyofileba
90
korporaciuli marTvisa da organizaciuli ganviTarebis
marTvis xelmZRvaneli, romelic Tavis saqmianobas
axorcielebs masze daqvemdebarebuli qvedanayofebis
meSveobiT.
naxazze gamosaxulia direqtoris saqmianobis marTvis
organizaciuli struqtura.
korporaciuli marTvisa da organziaciuli
ganviTarebis marTvis xelmZRvaneli
korporaciuli politikis marTva korporaciuli da
organizaciuli ganviTarebis departamenti
• korporaciuli marTvisa da sameTvalyureo sabWos
Tanxlebis ganyofileba
• organizaciuli ganviTarebis ganyofileba personalis marTvis departamenti
• personalis miRebisa da Tanxlebis ganyofileba
• personalis motivaciisa da ganviTerebis ganyofileba
• saSvTa biuro
informaciuli teqnologiebis departamenti
• kompiuteruli sistemebisa da komunikaciebis ganyofileba
• qselis aRweris jgufi
• programebis damuSavebis jgufi • biznes-analizis jgufi
91
usafrTxoebis direqtori usafrTxoebisa da dacvis
martvis xelmzRvaneli, romelis Tavis saqmianobas
axorcielebs Semdegi ganyofilebis meSveobiT
usafrTxoebis da dacvis marTvis
xelmZRvaneli
usafrTxoebisa da dacvis marTva
• sazogadoebis finansebisa da ekonomikis monitoringis ganyofileba
• sazogadoebis obieqtebis usafrTxoebis uzrunvelyofis ganyofileba
• sainformacio-analitikuri ganyofileba
• piradi dacvis ganyofileba
• dacvis samsaxuri
92
logistikisa da sameurneo uzrunvelyofis direqtori
_ Semsyidveli saqmianobisa da sameurneo uzrunvelyofis
marTvis xelmZRvaneli, romelic Tavis saqmianobas
axorcielebs Sedmegi departamentebisa da ganyofilebebis
meSveobiT.
naxazze mocemulia direqtoris saqmianobis martvis
organziaciuli struqtura.
logistikisa da sameurneo uzrunvelyofis
direqtori _ Semsyidveli saqmianobisa da
sameurneo uzrunvelyofis marTvis
xelmZRveneli
sameurneo uzrnvelyofisa da Sesyidvebisa
saqmianobis marTva
• sameurneo uzrunvelyofis ganyofileba
• Senobebis eqspluataciisa da meTvalyureobis ganyofileba
logistikis departamenti
• Sesyidvebis ganyofileba
• dagegmvisa da analizis ganyofileba
• sasaqonlo-materialuri faseulobebis aRricxvis ganyofileba
93
94
q. TbilisSi s.s `Telasis~ abonentTa momsaxurebis
centrebis gadaadgileba
Tanamdeboba
1. a/m centris ufrosi _ didi diRomi
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
2. a/m centris ufrosi _ mTawminda-krwanisi
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
3. a/m centris ufrosi _ saburTalo
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
4. a/m centris ufrosi _ veZisi
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
5. a/m centris ufrosi _ varazisxevi
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
6. a/m centris ufrosi _ nucubiZe
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
7. a/m centris ufrosi _ avWala
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
8. a/m centris ufrosi _ gldani
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
9. a/m centris ufrosi _ sanzona
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
10. a/m centris ufrosi _ didube
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
95
11. a/m centris ufrosi _ lotkini
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
12. a/m centris ufrosi _ samgori
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
13. a/m centris ufrosi _ varkeTili
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
14. a/m centris ufrosi _ isani
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
15. a/m centris ufrosi _ avlabari
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
16. a/m centris ufrosi _ oqros ubani
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
17. a/m centris ufrosi _ CuRureTi
a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa
teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi
$2.5. energokompaniebSi mmarTvelobiTi gadawyvetilebis
miRebis efeqtianobis Sesaxeb
marTva es aris mmarTveli sistemis mizanmimarTuli
saqmianoba gadawyvetilebis misaRebad, romliTac xdeba
marTvadi sistemis mdgradobis SenarCuneba, misi darRvevebis
likvidacia an gadahyavs is erTi mdgomareobidan meoreSi,
ufro optimalurSi. anu Cvenis azriT, energokompaniebSi
marTvis procesi aris informaciuli procesi, operatiul-
dispetCeruli, ekonomikuri, finansuri da sxva informaciis
96
Segrovebis, gadacemis, damuSavebis da mmarTvelobiTi
gadawyvetilebis miRebis procesi, romelic warmoadgens
`marTvis sferos mza produqcias~ (farTo mniSvnelobiT).
sxvagvarad marTva warmoadgens sawarmoo Sromis
nairsaxeobas, romelic xasiaTdeba imiT, rom obieqti aris
marTvadi sistema, Sromis sagani _ informacia, Sromis
produqti _ miRebuli gadawyvetileba.
marTvis procesSi gadamwyveti mniSvneloba eniWeba
mmarTvelobiTi gadawyvetilebis miRebas, vinaidan miRebuli
gadawyvetilebis optimalurobis xarisxzea damokidebuli
energokompaniis sameurneo-sawarmoo da ekonomikuri
saqmianobis efeqtianoba.
energokompaniis marTvis procesSi miiReba sxvadasxva
gadawyvetileba. mmarTvelobiTi sistemis efeqtiani funqcio-
nirebisaTvis mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis klasifikacias
gaaCnia didi mniSvneloba. is iZleva energokompaniis calkeu-
li qvedanayofebis funqcionaluri amocanebis ufro zusti
gansazRvrisa da maTi muSaobis xarisxis Sefasebis saSuale-
bas, miRebuli da realizebuli mmarTvelobiTi gadawyveti-
lebebis struqturis da Sesrulebis Sedegis safuZvelze.
energosawarmos marTvis zogadi efeqtianobis
gansazRvrisaTvis ekonomikur mecnierebas dResdReobiT ar
gaaCnia saimedo saSualeba da meTodi.
amasTan erTad arsebobs midgoma, romlis drosac
marTvis efeqtianoba utoldeba energosawarmos saerTo
efeqtianobas. Cven ganvixilavT swored aseT midgomas da
SevecdebiT vupasuxoT SekiTxvaze, rogor unda Sefasdes
marTvis organizaciis gavlena energosawarmos saerTo
efeqtianobaze.
efeqtianoba warmoadgens saWiro danaxarjebTan misi
miRwevisaTvis ekonomikuri da socialuri efeqtis
damokidebulebas. ekonomikuri efeqti gulisxmobs warmoebis
97
moculobis zrdas, moxmarebis moculobas, warmadobis zrdas
da a.S. energosawarmos mimarTebaSi momxmareblebis saWiro da
aucilebeli eleqtroenergiis warmoeba da sabolood da
uwyvetad miwodeba saerTo danaxarjebis Semcirebas. mais
safuZvelze miRebuli solidaruli efeqti gulisxmobs
mosaxleobis cxovrebis, kulturisa da ganaTlebis donis
amaRlebas, jandacvis gaumjobesebas, Tavisufali drois
zrdas, politikuri da ekonomikuri miznebis miRwevas.
am damokidebulebidan Cans, rom rac naklebia
danaxarjebi warmoebaze, organizebas da marTvaze. miT ufro
maRalia sawarmoo sistemis efeqtianoba. rac Seexeba
socialur efeqts, esaa Sromis zrdis tempebis, simyarisa da
Tanafardobis SenarCuneba. Cveni azriT, yvela es maCvenebeli
ZiriTadad misaRebia energosawarmoo sistemisTvisac.
meurneobis praqtikaSi amJamad ganzogadebis saxiT
marTvis sistemaSi gamoiyeneba marTvis efeqtianobis iseTi
maCveneblebi, rogoricaa produqciis realizaciis Tanxis
moculoba daxarjul larze; mogebis jami; marTvis sistemaSi
ganxorcielebuli danaxarjebis wili; energosawarmos
danaxarjebis jami; marTvis aparatis xelfasebis wili
saerTo saxelfaso fondSi; marTvis sistemaSi gamoyenebuli
ZiriTadi fondebis Rirebulebis wili, energoobieqtis
ZiriTadi sawarmoo fondebis saerTo RirebulebaSi.
98
cxrilSi mocemulia marTvis efeqtianobis gaangariSeba
marTvis sistemis
SedarebiTi Sefasebis
maCvenebelebi
gaangariSebis formulebi
marTvaze saWiro xvedriTi
danaxarjebi )( danaxУ 21
100KФKФ
ЗУ⋅+
⋅=
sabr.Zir.
marTdan.
mmarTvelobiTi saqmianobis
Sedegi )( marTP 2
1
TTP =mar.
marTvis efeqtianobis
kriteriumi )( marT.Э dan.
marT.marT. У
PЭ =
marT.З - marTvaze saWiro danaxarjebi;
AZir.Ф - ZiriTadi sawarmoo fondebis Rirebuleba;
sabr.Ф - normirebuli sabrunavi saSualebebis
Rirebuleba;
1K - koreqtirebis koeficienti sawarmos
koncentraciis donis mixedviT;
2K - koreqtirebis koeficienti kooperirebis donis
mixedviT.;
100 – Setanilia maCveneblis absoluturi sididis
gasazrdelad;
1T - Sromis nayofierebis zrdis tempi;
2T - fondSeiaraRebis zrdis tempi;
1K - warmoadgens koncentraciis donis gadaxris
sidides mocemuli sistemis mixedviT marTvis Sesadarebeli
sistemebis koncentraciis ufro maRali donisagan.
analogiurad ganisazRvreba 2K .
99
2
1
TT
-s rogorc mmarTvelobiTi saqmianobis Sedegis
arCeva ganpirobebulia marTvis yvela donis gavleniT
energosawarmos ZiriTad ekonomikur maCvenebelze, sidide
pirvel rigSi damokidebulia marTvis Sedegianobaze swored
es damokidebuleba gvaZlevs saSualebas analizis gakeTebis
periodSi vimsjeloT marTvis efeqtianobaze.
Sromis nayofierebis gansazRvrisas mizanSewonilia
pirobiTad wminda mogebis maCveneblis gamoyeneba erT
TanamSromelze gaangariSebiT.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, marTvis efeqtianobis
kriteriums gaaCnia Semdegi saxe:
100100:
2
1
2
1
⋅
⋅=
⋅==
marT.
saw.
saw.
marT.
dan.
marT.marT. ЗT
ФTФ
ЗTT
УPЗ , sadac
sabrZirsaw. ФФФ += .
garda amisa, marTvis efeqtianobis gansazRvrisas
aucilebbelia marTvaze saWiro danaxarjebis dasabuTeba.
marTvaze saWiro danaxarjebi statistikur angariSgebaSi ar
iTvaliswinebs yvela danaxarjs. finansTa saministrosa da
statistikuri sammarTvelos miTiTebis Tanaxmad, mmarTvelo-
biTs miakuTvneben muSakebs, rogorc administraciul-
mmarTvelobiTi personals, da aseve saamqros personalis
muSakebs Tanamdebobebis specialuri nomeklaturis mixedviT.
Cveni azriT, energosawarmos marTvis aparatis TanamSromlebs
unda miekuTvnebodes isini romlebic monawileoben warmoebi-
saTvis saWiro resursebis SeqmnaSi ..3 pK ; am maCvenebelSi
sruladaa asaxuli Sromis danaxarjebi eleqtroenergiis
erTeulze. 0,1>res.danK _ danaxarjebis efeqtianoba
Semcirdeba; Tu es maCvenebeli Semcirda anu ( 0,1<res.danK )
100
maSin efeqtianoba amaRldeba. energosawarmos marTvis
efeqtianoba pirvel rigSi damokidebulia misi organizebis
doneze. amitom energosawarmos marTvis organizebis donis
SefasebisaTvis rekomendebulia Semdegi maCveneblebi.
1. eleqtroenergiis _ sawarmos marTvis aparatis
muSaobis maCvenebeli regularulad warmoebis uzrunvelsa-
yofad kalendaruli drois garkveuli periodis ganmavlo-
baSi (dRe-Rame, dekada, Tve). riTmulobis keoficienti
gamoiangariSeba rogorc Tvis dReebis raodenobis damokide-
buleba, saangariSo Tvis samuSao dReebis saerTo raodeno-basTan, rodesac gamoSvebis gegma Sesrulebulia.
2. mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis Sesrulebis xaris-
xis koeficienti ( ).saerT.efK axasiaTebs marTvis aparatis
rols mmarTvelobiTi funqciebis droul da xarisxian
SesrulebaSi.
cmi
nmTEtntEK
11/1−=.marT.funqc
sadac: mE1-energosawarmos qvedanayofebSi dakarguli
samuSao drois jamia saangariSo periodis ganmavlobaSi
arasaTanado marTvelobiTi funqciis gamo;
m _ marTvis fuqnciebis raodenoba;
cmiT - drois fondis cvladi jami Sesabamis energo-
sawarmos qvedanayofSi;
n - energosawarmos qvedanayofebis raodenoba. 3. marTvis aparatis operatiuli muSaobis koeficienti
(op. muS). esaa dadgenilebebis, brZanebulebebis, gankargule-
bebis drouli Sesrulebis maCvenebeli mmarTvelobiTi
saqmianobis ganxorcielebisas. es maCvenebeli gamoiTvleba
formuliT
101
332211
3332211 )()()(KEDKEDKED
KqDEKqDEKqDK++
−+−+−=op.muS
sadac: 321 ,, DDD _ Sesabamisi dokumentebis
Sesrulebis dadgenili vadaa, dro;
321 ,, qqq _ Sesabamisi dokumentebis Sesrulebis
dadgenili vadis gadacileba;
dokumentaciis saxe mniSvnelobis Sefasebis
koef.
zemodgomi organizaciebis
dokumentebi (saministroebi,
uwyebebi) 1K
1,0
energokompaniis marTvis
dokumentebi 2K sawarmoo,
funqcionaluri, struqturuli
0,8
qvedanayofebis dokumentacia 3K 0,6
optimalurobis koeficientis gaangariSebisas gamoiye-
neba is sabuTebi, romelTa Sesrulebis vada gansazRvrulia.
sabuTebis Sesrulebisas zustad gansazRvrul vadaSi an
vadaze adre _ maCvenebeli nulis tolia.
4. kadrebis stabilurobis koeficienti, romelic
ganisazRvreba drois gansazRvrul periodSi energosawar-
modan sakuTari surviliTa da SromiTi disciplinis
darRvevisaTvis gaTavisuflebuli TanamSromlebis ricxviT;
saangariSo periodis wina periodis TanamSromlebis
raodenoba, saangariSo periodSi miRebuli TanamSromlebis
ricxviT.
5. marTvis aparatis ekonomiurobis koeficienti
( ap.ekonK ) aris sawarmoSi Camoyalibebuli struqturisa da
marTvis aparatis raodenobis Sesabamisoba tipobrivi
102
struqturebiT gaTvaliswinebul moTxovnebTan, aseve marTvis
aparatis rgolebis TanamSromlebis raodenobasTan.
nor.f.r.
nor.t.q.
ap.ekon. EE
K⋅Π
⋅Π=
sadac t.q.Π - tipobrivi struqturebiT gaTvaliswine-
buli qvedanayofebis raodenoba;
f.r.Π - struqturuli qvedanayofebis saerTo
faqtobrivi raodenoba;
faqE - TanamSromlobis faqtobrivi raodenoba.
6. energosawramos koleqtivis marTvis arsebuli
sistemiT dakmayofilebis done.
marTvis aparatis muSaobis efeqtianobis Sefasebas
aRniSnuli raodenobrivi maCveneblebis safuZvelze, saWiroa
davamatoT xarixobrivi maCveneblebis Sefaseba (sawarmoo
programis Sesruleba, energosawarmos sawarmoo-sameurneo
saqmianobis procesSi gansazRvruli produqciis TviTRire-
bulebis, mogebis, rentabelobis maCvenebeli da paralelurad
Sefasebas aZleven calkeuli mmarTvelobiTi rgolebis
Senatans koleqtivis saerTo miRwevebSi.
amasTan erTad, litaraturaSi mocemulia marTvis
efeqtianobis gansazRvris ramdenime saSualeba. erT-erTi
saSualebaa marTvis efeqtianobis gansazRvra rogorc
efeqtis Sefardeba marTvaze danaxarjebTan.
mar.
efeqt.
mar. З
PЭ =
marTvis efeqtianobis gansazRvra SesaZlebelia aseve
marTvis aparatis saqmianobis Sedegebis uSualo Sepirispi-
rebiT marTvaze saWiro danaxarjebTan.
103
mar.
Sed.mar.
mar. ЗP
Э =
marTvis aparatis saqmianobis Sedegebi gulisxmobs
jamur efeqts, romelic miRebulia energosawarmos organi-
zebis Sromis da marTvis gaumjobesebasTan dakavSirebuli
yvela RonisZiebis realizaciis Sedegad miRebuli jamuri
efeqtiT. marTvis saWiro danaxarjebi warmoadgens marTvis
aparatis Senaxvis saWiro danaxarjebis jams, rac moicavs
anazRaurebas, mmarTvelobiTi Sromis avtomatizirebasa da
meqanizacias, sakancelario nivTebs. es midgoma saSualebas
gvaZlevs miviRoT marTvis efeqtianobis zogadi Sefaseba,
magram ar iZleva saboloo Sedegis mixedviT marTvis
aparatis muSaobis Sefasebis saSualebas.
marTva CaiTvleba efeqtianad maSinac, rodesac marTvaze
saWiro xarjebi Semcirda da marTvis maCvenebeli ar
Secvlila, magram arsebobs situacia,rodesac marTvaze
saWiro xarjebi ar Semcirebula, magram mmarTvelobiTi
saqmianobis xarisxi gaumjobesda, an marTvaze saWiro xarjebi
gaizarda da bunebrivia ufro metad gaizarda marTvis
xarisxis maCvenebeli.
es, e.w., marTvis viwro efeqtianoba da misi praqtikuli
gamoyeneba moiTxovs im maCveneblebis SemuSavebas, romlebic
axasiaTeben marTvasa da mmarTvelobiTi saqmianobis xarisxs.
farTo efeqtianoba ganisazRvreba marTvaze saWiro
danaxarjebis mmarTvelobiTi sistemis zogadad muSaobasTan
Sedarebis gziT: mogebis mateba, Sromis nayofiereba,
TviTRirebulebis done, sawarmoo fondebis gamoyeneba da a.S.
da bolos, kidev erTi rekomendacia mdgomareobs imaSi,
rom sawarmos marTvis sistemis efeqtianobis kriteriumebis
saxiT gvTavazoben xarjebs mmarTvelobiTi kadrebis Senaxvaze
104
calkeuli operaciebis Sesrulebisas da zogadad marTvis
procesis gasaumjobeseblad.
praqtikaSi, yoveli dasaxelebuli kriteriumi aris
garkveul wilad damoukidebeli danarCeni kriteriumebisagan.
ase, energosawarmom SesaZloa ar Secvalos gegmiuri
maCveneblebi saangariSo periodis farglebSi, magram amasTan
hqondes mniSvnelovani saStato cvlilebebi, gamoirCeodes
ariTmuli muSaobiT, koleqtivis naklebi dainteresebiT
saboloo raodenobriv da xarisxobriv maCveneblebze,
TanamSromlobis dabali iniciativiT, TanamSromlebis mier
mecnierebisa da teqnikis siaxleebis arasakmarisi gamoyenebiT.
meores mxriv, energosawarmos SeuZlia hqondes marTvis
mcire ekonomikuri aparati, magram dro da dro ver
arTmevdes Tavs sakuTari interesebis Sesabamisad gegmiuri
davalebis Sesrulebas. amitom marTvis aparatis
mravalmxrivi da obieqturi SefasebisaTvis saWiroa yoveli
dasaxelebuli kriteriumis gamoyeneba, sadac yovels gaaCnia
raodenobirivi da xarixobrivi maCvenebeli.
100% ⋅Π
=mar
wl
ЗR
sadac: wlΠ _ mogeba
marЗ - marTvaze saWiro danaxarjebi, romelic
gamoiTvleba formuliT
n.sawx.mar EФЗЗ ⋅+=
sadac x.З - aris mmarTveluri aparatis (top-
menejerebisa da sxva momuSaveTa wliuri xelfasi, maT Soris
mowveuli da droebiT momuSaveTa raodenoba), romlebic
qmnian informaciebs, Rebuloben gadawyvetilebas da
monawileoben marTvis procesSi.
105
Zir.Ф _ marTvaSi gamoyenebuli sawarmoo fondebis
wliuri Rirebuleba.
n.E _ ZiriTadi kapitalis gamoyenebis efeqtianobis
koeficientia da miiReba 15,012,0 ÷ tolad.
mmarTveluri personali esaa sawarmoo-saeqsploatacio,
dispeCeruli da mmarTveli kadrebi, romlebic ZiriTadi
sawarmoo faqtoria energokompaniebSi, imisda mixedviT Tu,
rogoraa da ra xerxebiTaa SerCeuli isini, ra motivebi
amoZravebT maT energokompaniaSi arian Tu ara isini Rrmad
motivirebulni kompaniis miznebis, amocanebisa da interesebis
miRwevaze, metadaa damokidebuli maT mier Sesrulebuli
movaleoobisa da gansazRvrul saqmeebze miRebuli
gadawyvetilebebis efeqtianoba.
Cvenis azriT maTi SerCeva unda moxdes
energokompaniebis saWiroebis Sesabamisad, kerZod maTTvis ara
marto cnobili unda iyos, aramed maRal doneze erkveodnen
da dauflebuli iyvnen energokompaniebis mokle, saSualo da
grZelvadian strategiaSi, specializaciaSi, struqturasa daa
urTierTmoqmedebis sistemaSi.
$2.6. hesis marTvis organizaciuli struqtura
hesebis marTva xdeba ramdenime variantiT. pirvel rigSi
es exeba hesis mesakuTris mier Seqmnil mmarTvelur
sistemas. saqarTveloSi dRes sakuTrebis mikuTvnebis
mixedviT moqmedeben saxelmwifo, Sereuli da kerZo hesebi,
msxvili, saSualo da mcire, maTi organizaciul-samarTle-
brivi formebic sxvadasxvaa. saxelmwifo eleqtrosistemas
miekuTvneba engurhesi, romelic saaqcionero sazogadoebaa,
106
xramhesebi SeiZleba CaTvalos Sereulad, radganac igi 25
wlis ijaris uflebiT gadacemuli aqvs s.s. `Telass~ da
misi ZiriTadi kapitalis mmarTvel-ganmkargulebelia,
arsebobs mcire hesebi (mag. `sioni~ hesi igi kerZo
mesakuTris sakuTrebaa) romelTa organizaciul formebad
miRebulia rogorc SezRuduli pasuxismgeblobis sazoga-
doeba, aseve individualuri mewarme.
hesis marTva aseve xorcieldeba gaerTianebis saxiT Tu
ramdenime hesi mdebareobs erT wyalsacavidan gamomdinare
wylis dinebaze, magaliTad sionis wyalsacavidan, an erT
mdinareze agebulia ramdenime hesi. maT uwodeben gaerTianebas
an kaskadebs mag. vardnilhesebi, mtkvris, rionis kaskadi da
a.S.
saqarTveloSi miRebuli iyo hesis (kaskadis) marTva.
struqturis dadgena xdeboda dadgmuli simZlavris
mixedviT. Sesabamisad xvdeboda maTi Semadgenlobis
gansazRvra jgufebis mixedviT. mag. Tu simZlavre 3000 mvt-
ze meti iyo maSin hesis marTvis struqtura pirvel jgufs
miekuTvneboda, 1000-3000mvt-mde meore jgufs da maT
struqturaSi gaTvaliswinebuli iyo eleqtruli, saturbine
da hidroteqnikuri saamqroebi mesame jgufs miekuTvneba
hesebi simZlavriT 350-1000 mgvt. meoTxe jgufs ki 100-350
mvt. da maT struqturaSi. gaiTvaliswineboda eleqtrotur-
binuli da hidroeleqtruli saamqroebi.
mcire simZlavris anu 25 – 100 mgvt simZlavris hesebi
mexuTe jgufs miekuTvneboda, aq marTvis struqtura
warmoadgenda saamqros gareSe struqturis, magram Sesabamisi
saqmianobis ubnebis organizaciiT, xolo meeqvse jgufs
miekuTvneboda 25 mgvt-mde simZlavris hesebi (kaskadebi) da
marTva xorcieldeboda operatiuli saremonto personalis
meSveobiT.
107
hesis kaskadebis organizaciis dros SeirCeva mmarTveli
hesi, is sadac ufro meti simZlavrea dadgmuli, igi iTvleba
bazurad, saidanac xorcieldeba kaskadis marTva da
ganlagebulia menejmentis saqmianobis samsaxurebi, ganyo-
filebebi, sawyobebi, saxelosnoebi, saamqroebi. saamqruli
marTvis struqturis SemTxvevaSi TiToeuli saamqro
emsaxureba yvela hesis danadgarebsa da nagebobebs, xolo
personali imyofeba an bazur hesze an ganawilebulia hesebs
Soris, im emTxvevaSi Tu kaskadis hesebi bazuri hesidan
daSorebulia didi manZiliT, maSin TiToeuli hesze unda
dainiSnos pasuxismgebeli warmomadgeneli, romelic
warmarTavs hesis saqmianobas.
saqarTveloSi moqmedi hesebis umravlesoba ganlagebu-
lia dasavleTSi da maTi marTvis struqturebi, gansakuTre-
biT dadgmuli simZlavris gaTvaliswinebiT, identuria Cvens
mier miTiTebuli sqemebis, magram, rogorc aRvniSneT hesebis,
marTvis struqtura da Semadgenloba, yalibdeba pirvel
rigSi energosawarmos-hesis ZiriTadi saqmianobis
gaTvaliswinebiT da energokompaniis interesebis Sesabamisad.
hesebis marTvis struqturis saamqruli sistema
moqmedebaSi engurhesze (dadgm. simZlavre 1260 mgvt)
vardnilhesebze (340 mgvt), xramhesze (223 mgvt) varcixe
hesebis kaskadze (184 mgvt) lajanurhesze (112 mgvt).
Jinvalihesi (134 mgvt) rionis kaskadi (gumaThesebi
66,8 mgvt rionhesi 49 mgvt, sul 115,8 mgvt) SeiZleboda
Saoris hesis da Zevrula hesis kaskadis (120 mgvt) Seqmna
da marTvis organziacia.
hesis marTvis struqturis ubnebis organizebis sqemiT
SeiZleba saqmianoba warmarTos zahesma (36,8 mgvt), samgoris
hesebma (29,7 mgvt); operatiul-saremonto prsonalis
meSveobiT hesis marTva SeiZleba warmarTos orTaWala hesma
108
(18 mgvt) bJuJhesma (12,2 mgvt). awhesis (16 mgvt), CiTaxevi
hesma (21,6 mgvt).
nax. 2.7. hesis marTvis organizaciuli struqtura
109
$2.7. Tboeleqtrosadgurebis marTvis organziaciuli
struqtura
eleqtrosadgurebis ZiriTad struqturul erTeuls
warmoadgens saamqro Tboeleqtrosadgurebze (Tes) ganasxva-
veben ZiriTad da damxmare warmoebasa da arasamrewvelo
meurneobas.
ZiriTadi sawarmoo saamqro awarmoebs produqcias,
romlis gamosaSvebadac iqmneba mocemuli sawarmo. Tes-bze
ZiriTadad iTvleba is saamqroebi, romlebSidac mimdinareobs
sawarmoo procesebi saTbobis qimiuri energiis
gardasaqmnelad Tbur da eleqtrul energiebad.
damxmare warmoebis saamqroebi uSualod araa dakavSi-
rebuli Tboeleqtrosadguris ZiriTadi produqciis gamoSve-
basTan, isini emsaxurebian ZiriTad warmoebas, xels uwyoben
produqciis gamoSvebas da uzrunvelyofen pirobebs ZiriTadi
warmoebis normaluri muSaobisaTvis. am saamqroebs miekuT-
vnebian: saremonto, saiaraRo-aRWurviloba, saTadarigo nawi-
lebi, wyalmomarageba (samrewvelo) da sxva saxis energiebi
satransporto da a.S.
arasamrewvelod iTvleba meurneoba, romlis produqcia
da momsaxureba ar warmoadgens Tes-is ZiriTad saqmianobis
maT funqciaSi Sedis sawarmos _ Tes-is personalis sayofac-
xovrebo saWiroebis uzrunvelyofa.
Tes-is sawarmoo struqturebi ganisazRvreba ZiriTadi
agregatebis (turboagregatebis, orTqlqvabebis, transfor-
matorebis) simZlavreebis fardobiTa da maT Soris
teqnologiuri kavSirebiT. marTvis struqturis SerCevisas
gadamwyvets warmoadgens simZlavreTa fardoba da turbinebsa
da saqvabe agregatebs Soris kavSirebi. mcire da saSualo
simZlavris arsebul Tes-Si erTsaxa agregatebi erTdebian
erTmaneTTan wylis milsadenebiT (orTql-saqvabesTan ikribeba
110
saerTo Semkreb magistralSi, saidanac igi nawildeba
calkeul saqvabeebs Soris). aseT teqnologiur sqemas
uwodeben centralizebuls. farTodaa gavrcelebuli
seqciuri sqema, romlis drosac turbina erTi an ori
uzrunvelmyofi saqvabeebis meSveobiT qmnian eleqtro-
sadgurebis seqcias.
aseTi sqemebisas danadgarebi nawildeba saamqroebis
mixedviT, romlebic gaerTianebulni arian erTsaxa danadga-
rebis saxiT. saqvabe saamqroSi _ saqvabe agregatebi damxmare
danadgarebiT, turbinis saamqroSi _ turboagregatebi
damxmare danadgarebiT da sxv. am principis mixedviT msxvil
Tes-bze xdeba Semdegi saamqroebis organizeba: saTbob-
satransportos saqvabe, turbinuli, eleqtruli (eleqtro-
teqnikuri laboratoriiT) saamqro (laboratoria) avtomati-
kisa da Tburi kontrolis, qimiuri (qimiuri laboratoriis)
meqanikuri (Tes-is remontis Sesrulebisas es saamqro xdeba
saremonto-meqanikurad) saremonto-samSeneblo. romlis funq-
ciaSi Sedis gzebis, nagebobebis da Senobebis remonti da
meTvalyureoba, Tes-is mTeli teritoriis saWiro
mdgomareobaSi Senaxva.
Tes-ebze teqnologiuri sqemis cvalebadobas mivyavarT
marTvis sawarmoo struqturis SecvlasTan, romlis ZiriTad
pirvelad sawarmoo qvedanayofs warmoadgens bloki. blokuri
tipis Tes-isaTvis marTvis racionalur struqturas
warmoadgens saamqros gareSe (funqcionaluri) struqtura,
sadac organizebulia remontisa da eqspluataciis samsaxu-
rebi, romlebsac xelmZRvaneloben samsaxuris ufrosebi, Tes-
is mTavari inJinris moadgileebi.
funqconaluri ganyofilebebi eqvemdebarebian Tes-is
direqtors, xolo funqcionaluri samsaxurebi da labora-
toriebi _ Tesis mTavar inJiners.
111
blokuri tipis da Tes-bze gamoiyeneba marTvis saSua-
ledo struqtura _ blokuri-saamqros tipis. saqvabe da
saturbino saamqroebi, erTdebian erT da organziacias uweven
Semdeg saamqroebs:
saTbob-satransporto, qimiuri, Tboavtomatikisa da
gazomvebis, centralizebuli remontisa da sxva. Tesis gazze
muSaobisas saTbob-satransporto saamqro ar arsebobs. nax.
2.8.-ze gamosaxulia Tbo-eleqtrosadguris marTvis organiza-
ciis struqtura.
nax. 2.8. Tboeleqtrosadguris marTvis organizaciis struqtura
112
Tavi 3. energokompaniebSi safinanso saqmis
organziacia, saqmianobaTa mimarTulebebis
biujetebi, mogeba da rentabeloba
$.3.1. energokompaniebis da energosawarmoTa safinanso
saxsrebi
energokompaniebsa da masSi Semavali sawarmoebis
eleqtrosadgurebis, eleqtruli qselebis, sadistribucia
kompaniebis da sxva saqmianobis erTerT mniSvnelovan
mimarTulebas mikuTvneba safinanso saxsrebis formireba
iseTi ZiriTadi miznis Sesasruleblad, rogoricaa sawarmoo
procesis warmarTva, mogebis zrdis uzrunvelyofa, sawarmos
gadaxdisunarianobisa da finansuri stabilurobis ganmtki-
ceba da momuSaveTa socialuri mdgomareobis gaumjobeseba.
kompaniebis finansuri mdgomareoba damokidebulia sami
ZiriTadi sakuTar, nasesxeb da mozidul finansur wyaroebze.
energokompaniebis finansuri resursebis ZiriTad wya-
ros warmoadgens: gaunawilebeli mogeba, sarezervo fondis
gaunawilebeli nawili, produqciis (samuSaoebi, momsaxureba)
realizaciidan miRebuli amonagebi, ZiriTadi fondebis,
nameti materialuri resursebis realizaciiT miRebuli
sargebeli, sakuTari da sxva sawarmoebis fasiani qaRaldebis
realizaciiT miRebuli sargebeli, sainvesticio da
sadazRvevo fondebidan miRebuli saxsrebi, iuridiuli da
fizikuri pirebis sapaio (wilis) Semonatanebi, saxsrebi,
romelebic miiReba kompaniis qonebis ijariT gacemiT da sxva
saxsrebi. energosawarmoTa Semqnisas saWiroa sakuTari
saxsrebis warmodgena sawesdebo-aqcionerul kapitalSi. rac
Seexeba saxelmwifo energokompaniebs maT damatebiT sakuTar
saxsrebs miekuTvneba saxelmwifosagan gacemuli energosa-
113
warmoebis reabilitaciisaTvis sabiujeto an finansuri
donorebisagan gadmocemuli miznobrivi saxsrebi.
nasesxeb wyaroebs miekuTvneba sabanko kreditebi aseve
sxva sawarmoebisagan aRebuli sesxebi (komerciuli sesxi)
saxelwmifo subsidiebi, sazRvargareTuli kapitali, saxsrebi
romelic miiReba obligaciebis, sadazRvevo polisebis rea-
lizaciiT. moziduli saxsrebis formireba xeba TanamSrom-
lebze xelfasebis gacemis periodulobis sadazRvevo
gadasaxadebisa da sxvaTa meSveobiT. sagadasaxado periodebSi
daricxuli, magram jer kidev gadauxdeli saxsrebi SeiZleba
gamoyenebuli iqnas energokompaniis mier sxva sameurneo
saqmianobaze. saerTod am SemTxvevaSi mizanmimarTulia aseTi
saxsrebiT sainvesticio aqtivebis SeZena (dabandeba): fasiani
qaRaldebi, safinanso valdebulebebi da sxva SeZena.
energokompaniebSi finansuri resursebiT Tavisdrouli
da saqmianobis dadgenili gegmebis dafinansebis uzrunvel-
yofa warmoadgens metad mniSvnelovans da amitom TiToeul
energosawarmoSi muSavdeba saqmianobis dawvrilebiTi safi-
nanso gegma. praqtikaSi farTod gamoiyeneba safinanso gegmis
damuSaveba sami ZiriTadi da umniSvnelovanesi formebis gaT-
valiswinebiT, romlebic Tavis mxriv warmoadgenen energo-
sawarmos finansuri Sefasebis bazur formebs: 1. gegma anu
biujeti mogebis mixedviT, 2. finansuri saxsrebis ganawi-
lebisa da moZraobis gegma, anu sawarmos finansuri biujeti,
3. gegmiuri balansi. finansuri Sefaseba gansxvavdeba finan-
suri (buRaltruli) angariSgebisagan mxolod imiT, rom igi
energokompaniis momavali ganviTarebis prognozia. TavisTavad
cxadia Sefasebis bazur TiToeul formas gaaCnia saukeTesi
energokompaniis faqtobrivi mdgomareobis finansuri inter-
pretacia, miuxedavad imisa, rom Sefasebis yvela forma
iyenebs energosawarmos saqmianobis erTidaigive informacias,
magram Tvisebrivad gansxvavebuli azriT.
114
energokompaniebis samqianobis ganviTarebis saqmeSi didi
roli eniWeba mogebas. mis dagegmvas, gamoyenebisa da
ganawilebis sakiTxebs, rogorc energokompaniebs sameurneo,
sawarmoo da soacialur-ekonomikuri politikis efeqtianad
ganviTarebis safuZvels. energokompaniebisaTvis mogebis
dagegmva warmoadgens mimdinare saqmianobis Sefasebis wyarosa
da ZiriTadi da sabrunavi kapitalis fondebis droulad
Sefasebis dokuments, rac ganawilebuli unda iyos gansaz-
Rvruli drois periodSi. mogebis dagegmvamde xdeba energo-
kompaniis saqmianobidan Semosavlebisa da gasavlebis analizi,
rac saSualebas iZleva SevafasoT sakuTari kapitalis
Sevsebis finansuri rezervebi, gaviangariSoT sagadasaxado
gadaxdebisa da dividendebis sidideebi. amis garda energo-
kompaniis momxmareblebis mimarT valdebulebebis Sesasru-
leblad sWirdeba aucilebeli materialuri sawarmoo
rezervebis Sevseba da amis sesabamisad saWiro xdeba aseve
daigegmos aramarto ZiriTadi kapitalis, aseve sabrunavi
kapitalis moTxovnilebaTa moculoba. amisaTvis aucileb-
lobas warmoadgens gasavlebisa da Semosavlebis drois
dagegmva, es imiT aris ganpirobebuli, rom energokompaniebis
saqmianobaSi xdeba sezonuri cvlilebebi, Sesabamisad icvleba
Semosavlebisa da gasavlebis maCveneblebi. imis gamo, rom
energokompaniis mogebis dagegmvisaTvis gamoiyeneba realize-
buli produqciis moculoba, danaxarjebi warmoebasa da
realizaciaze, sxvadasxva saxis amocanebis sidide
(produqciis realzaciiT, safinanso-sameurneo saqmianobiT,
servisuli momsaxurebiT, miRebuli mogeba), sabalanso
mogeba, mogebaze gadasaxadebi, wminda (sufTa) mogeba, saWiro
xdeba amomwuravi da dazustebuli sxvadasxva saxis
informaciis miReba.
mogebis dagegmvisas energokompaniis safinanso menej-
mentis ZiriTad amocanas warmoadgens dafinansebis saukeTeso
115
wyaros povna mocemuli im droisaTvis da yoveli
moTxovnilebisaTvis, rodesac warmoiqmneba aseTi saWiroeba,
Tanac ara marto Tavisdroulad aramed aseve fasad (pirvel
rigSi esaa sakuTari Semosavlebi, Semdeg ki sabanko krediti
sakmaod dabali procenti) amisaTvis saWiroa moZiebuli
iqnas iseTi finansuri instituti, romelic miawodebs
energokompanias misTvis saWiro da aucilebel saxsrebs,
Tanac SesabamisobaSi unda moiyvanos finansebis sidide im
miznebTan, risTvisac unda iqnas gamoyenebuli isini,
daabalansos sxvadasxva wyaroebi, radganac Znelia endo erT
sabanko kredits an mxolod aqciebis gamoSvebiT mxolod
Semosaval amonagebs. mokled energokompaniam sworad unda
SearCios dro. es niSnavs, rom mogebis dagegmva CarTuli
unda iqnas kompaniis safinanso gegmaSi, saqmianobis strate-
giuli dagegmvis procesSi Tu energokompaniis saqmianoba
yovelTvis mimarTuli iqneba bazarze anu momxmarebelTa
moTxovnilebebis saimedo da uwyvetad dakmayofilebaze da
cdilobs gaafarTovos saqmianoba da ganaviTaros kompania,
maSin gaZlierebuli unda iqnas mcdeloba kapitalis moTxov-
nebze sawarmo procesebisa da realizaciis grZelvadiani
gegmebis formirebis procesSic.
$.3.2. energokompaniebSi saqmianobis mimarTulebaTa
krebsiTi gegmiuri balansi
energokompaniebSi fuladi saxsrebis moZraobisa da
ganawilebis gegma gamoxatavs am saxsrebisa da gadasaxadebis
miRebas romelTa SemadgenlobaSi Sedis: fuladi saxsrebi
wlis dasawyisSi, energokompaniis sakuTari zrda,
produqciis realizaciiT miRebuli Tanxa. likvidirebuli
ZiriTadi kapitalis realizaciiT miRebuli amonagebi, sxva
116
Warbi materialur faseulobaTa realizaciiT miRebuli
amonagebi, fasiani qaRaldebisagan dagegmili amonagebi, mokle
da grZelvadiani sesxebi. sabazro pirobebSi energokompaniaTa
saqmianoba regulirdeba momxmareblebis moTxovnebisa da
pirobebis gaTvalsiwinebiT da amis Sesabamisad energo-
kompaniis saerTo biujeti warmoadgens saqmianobis Sesabamisi
mimarTulebebis biujetebis erTobliobas anu krebsiT
gegmiur balanss, rac warmatebuli da efeqtiani saqmianobis
Sedegad utoldeba faqtiur maCvenebels.
sqemaze mocemulia energokompaniis saerTo biujeti. anu
saqmianobis mimarTulebaTa biujetebis erToblioba _
krebsiTi gegmiuri balansi.
117
energokompaniis biujeti esaa saqmianobisa da
ganviTarebis gegmis raodenobrivi maCveneblebis nakrebi,
romelic axasiaTebs saerTod kompaniisa da misi Semadgeneli
energiiswarmoebis aseve qvedanayofebis Semosavlebsa da
gasavlebs. maTi meSveobiT SesaZlebeli xdeba ganisazRvros
finansuri Sedegebi da is kapitali, romelic aucilebelia
movizidoT mocemul periodSi dagegmili amocanebis
gadasawyvetad da miznebis misaRwevad.
saerTo biujetebi arsebobs sxvadasxva saxisa da
formis. calkeuli biujetebi gansazRvraven energokompaniis
saqmianobis saSualedo operaciebs (nedleulisa da masalebis
Sesyidva, warmoebis biujeti, saremonto samuSaoebis biujeti
da sxva) maT meSveobiT vRebulobT informacias mxolod
gasavlebze an mxolod Semosavlebze (gayidvebis biujeti),
xolo gamsxvilebuli biujetebi (mogebasa da zaralze,
fuladi saxsrebis biujeti) gviangariSeben energokompaniis
rogorc Semosavlebs aseve gasavlebs.
biujetebis Sedgena sakmaod Sromatevadi saqmea da igi
moicavs ramdenime etaps: warmoebuli produqciis gayidvebis
prognozis momzadeba da biujetis Sedgena; produqciis
warmoebis mosalodneli (dagegmili) moculobis gamoTvla;
fuladi nakadebis gaTvla da analizi; dagegmili safinanso
angariSgebaTa Sedgena.
sawarmoebis, aseve maTi qvedanayofebis saqmianobis
mimarTulebaTa biujetebis erToblioba aris sawarmoo-
safinanso dagegva sawarmos saerTo biujetis aseve qvedana-
yofebi biujetebis meSveobiT, maTi finansuri xarjebisa da
Sedegebis gansazRvris mizniT. biujetebi saSualebas iZleva
kontols davuqvemdebaroT da vmarToT energokompaniisa da
misi energosawarmoebis materialuri da finansuri resursebi
da SevafasoT maTi saqmianobis Sedegebi. sawarmoebis
biujetebs ar aqvT standartuli saxe, arc saqarTveloSi da
118
arc qveynebis saxelmwifo organoebis mier araa gansaz-
Rvruli maTi forma, magram farTod gamoiyeneba saerTo
biujetis struqtura, saidanac dawvrilebiT gamoyofen mis
operatiul da finansur biujetebs.
saerTo biujetis Sedgena iwyeba operatiuli biujetiT,
romlis ZiriTadi nawilia produqciis realizaciis biujeti
da moZiebisa da zaralis biujeti, Sesabamisad formirdeba
sxva danarCeni mimarTulebebis biujetebi: warmoebis, nedleu-
lisa da masalebis Sesyidvisa da gamoyenebis, saremonto
samuSaoebis, Sromisa da xelfasis, energosawarmoebisa da
saamqroebis, TviTRirebulebis, komerciuli saqmianobisa da
mmarTveluri xarjebis biujetebi; saerTo biujetSi
Seitaneba sxvadasxva gadasaxdelebi:
momwodeblebze, romlebic kompaniebs awodeben saTbobs,
damxmare masalebs, remontisaTvis saTadarigo nawilebs
rezervebis Sesavsebad; xelfasis anazRaurebaze, saxelmwifo
biujetSi gadaricxvebi, sxvadasxva sameurneo da komerciuli
xarjebis dafarvaze saxsrebi, kapitaluri xasiaTis Semsru-
lebel moijaradreebis xarjebi, kreditebis gadasaxdelebi,
sabanko procentis gadasaxadebi, gadasaxadebi aqciebze,
dividendebi da sxva.
realizaciis (gayidvebis) biujeti aerTianebs informa-
cias produqciis realizaciis moculobaze, tarifebsa da
momsaxurebasa da samuSaoebis Rirebulebaze da Sesabamisad
realizaciiT miRebul amonagebze realizaciis biujetis
safuZvelze yalibdeba biujetebi, romliTac ganisazRvreba
da xasiaTdeba xarjebi produqciis warmoebasa da realiza-
ciaze, axali teqnologiebis danergvaze da sxva. mocemuli
biujetis Sedgenisas monacemebi muSavdeba Semdegi rigiT:
xarjebis moculobis gansazRvra, xarjebis dajgufeba
produqciis warmoebis procesisa da realizaciis moculobis
cvlilebasTan kavSirSi, gaTvaliswinebul periodSi
119
administraciuli, saerTo sawarmoo, komerciuli da sxva
danaxarjebis wilis gansazRvra.
saerTo biujetis Semadgenel safinanso biujeti
warmoadgens gegmas, romelSidac gansazRvrulia saxsrebis
gaTvaliswinebuli wyaroebis struqturebi da moculoba da
maTi gamoyenebis dagegmili mimarTulebebi. igi moicavs
fuladi saxsrebis moZraobisa da ganawilebis biujetsa da
kapitaldabandebaTa biujets. safinanso biujetis Sedgena
xdeba drois periodis WrilSi, raTa SeTanxmebuli iqnas
aramarto arsebuli fuladi saxsrebis sidideebi da
mosalodneli gadaxdebi, aseve maTi vadebi. aucilebeli
pirobaa anu saangariSo wlis arc erT periodSi ar unda
iqnas dakavSirebuli saxsrebis Semosavlebze gadaxdebis
mateba. winaaRmdeg SemTxvevaSi Tavisdroulad unda iqnas
miRebuli zomebi finansirebis damatebiTi wyaroebis mosazi-
dad _ kerZod moklevadiani kreditebi.
$3.3. enargokompaniebis mogeba da rentabeloba
energokompaniebis saqmianobis Sedegs warmoadgens
sxvadasxva Semosavlebi, romlebic yalibdebian kompaniis
aqtivebisa da finansuri saxsrebis gamoenebis Sedegad.
kompaniebis saqmianobis warmarTvisa da ganviTarebis saqmeSi
did rols asrulebs kompaniis mier miRebuli mogeba. Cven
wina masalebSi davaxasiaTeT kompaniis mogebis dagegmvis
sakiTxebi da amjerad ganvixilavT TviT mogebis formirebisa
da misi kompaniis miznebis, interesebisa da valdebulebebis
mixedviT ganawilebas.
TavisTavad cxadia sakuTari saqmianobis Sedegad
energokompaniebis ZiriTadi interess warmoadgens sakmao
moculobis mogebis miReba. mogebis meSveobiT kompania zrdis
120
sakuTar aqtivebs. kerZod es warmoadgens: realizaciisagan
miRebul amonagebs, maragebs, danadgarebs, Senoba-nagebobebs,
miwas, yvelaferi es jamSi aqtivebia. miRebuli mogebis
Sedegad kompanias SeuZlia Seamciros pasivebi, anu is rac
gasacemia mevaleebsa Tu valdebulebebze: bankis sesxebi,
momwodebelze gadasaxdeli da gadasaxadebi. mas Semdeg, rac
kompaniam miRebuli mogebiT gazarda aqtivebi da Seamcira
pasivebi da darCenili mogebis nawiliT axdens misi
organizaciul-samarTlebrivi formis mixedviT ganawilebas;
Tu partnioruli formisaa TiToeul partniors miecema misi
wilis mixedviT, Tu korporaciulia (aqcioneruli)
nawildeba aqcionerebze dividendebis saxiT.
energokompaniis saqmianoba mravalmxrivia. saqarTveloSi
moqmedi energokompaniebi:
saxelmwifo eleqtrosistema _ misi saqmianobis mimar-
Tuleebia: eleqtroenergiis warmoeba sakuTari eleqtrosa-
dgurebis gamoyenebiT, eleqtruli energiis gadacema
sakuTari eleqtrogadamcemi xazebiT sadispeCero-operatiuli
saqmianoba, saremonto samuSaoebis Catareba, eleqtruli
xazebisa da qvesadgurebis eqspluatacia da marTva saqselo
da satransformacio meurneobis marTva da sxva.
`saqrusenergo~ – mis balanszea zemaRali eleqtroga-
damcemi xazebi da qvesadgurebi, romelTa meSveobiT
xorcieldeba eleqtroenergiis gadacema momxmareblamde.
s.s. `Telasi~ - gamanawilebeli energokompaniia, romlis
balanszea sahaero da sakabelo eleqtrogadamcemi xazebi,
2206÷ kv qvesadgurebi da satransformatoro punqtebi. misi
ZiriTadi saqmianobaa q. Tbilisis mosaxleobisa da biznesis
da saxelmwifo organizaciebis eleqtroenergiaze moTxovne-
bis dakmayofileba.
`energopro~ gamanawilebeli energokompaniaa, romlis
ZiriTad saqmianobas warmoadgens saqarTvelos regionebis
121
eleqtroenergiiT uzrunvelyofa da momsaxureba, risTvisac
gaaCnia 6-110 kv eleqtrogadamcemi xazebi, qvesdgurebi,
satransformatoro punqtebi.
eleqtokompaniebis saqmianobidan gamomdinare maTi
mogebis gamoTvla xdeba Semdegnairad:
produqciis (saqoneli, momsaxureba, samuSaoebi) reali-
zaciis miRebuli mogeba warmoadgens sxvaobas realizaciiT
miRebul Semosavalsa (damatebiTi Rirebulebis gamoklebiT)
da warmoebasa da realizaciaze gaweul xarjebs Soris,
romlebic CarTulia produqciis TviTRirebulebaSi.
saerTosaS DSM −= (1)
sadac saSM mogebaa, S -Semosavali, D -danaxarjebi.
saxelmwifo eleqtrosistemis mier warmoebuli produ-
qciis realizaciis miRebuli Semosavali iqneba
sxvamomsTb. RCQES iii ++ΦΣ+ΦΣ= (2)
sadac E -aris momxmabelze gacemuli eleqtroenergiis
raodenoba; aΦ - aris eleqtroenergiaze semek-is mier
dadgenili tarifi; Q -Tboenergiis raodenoba; momC -
sxva organizaciebze gaweuli momsaxureba; TbQ -siT-
boze tarifi; sxvaR -kompaniis mier sxva produqciis
realizaciis Rirebuleba.
eleqtroenergiaze tarifebi regulirdeba semek-is mier
da dadgenilia momxmarebelTa mier moxmarebuli eleqtoene-
rgiis raodenobis Sesabamisad. relizebul produqcias am
energokompaniis magaliTze miekuTvneba: ses-is eleqtrosad-
gurebidan gaSvebuli eleqtroenergiis tarifi, ses-is opera-
tiul-dispeCeruli momsaxureba da ses-is kuTvnili eleqt-
rogadamcemi xazebis gamoyeneba.
energokompaniis sufTa (wminda) mogeba warmoadgens
122
balgadbalwm MHMM ⋅−= (3)
sadac wmM -wminda (sufTa) mogebaa anu mogeba, romelic
gasufTavebulia valdebulebeisagan; balM -sabalanso
mogebaa (ix. formula 1); gadH - mogebaze gadasaxadis
norma; saqarTveloSi miRebulia 15% energokompaniis
saqmianobis efeqtianobis erT-erTi maCvenebels warmoadgens
wminda (sufTa) mogebis done, romelic ganisazRvreba
rogorc fardoba wminda mogebisa realizaciiT miRebul
amonagebTan. mogebis es nawili energokompaniis sakuTrebaa
da mas iyenebs misi interesebisa da valdebulebebis
Sesabamisad; ise rogorc esaa Cadebuli energokompaniis
wesdebaSi.
ses-Si maszed daqvemdebarebul energosawarmoebsa da
eleqtrosadgurebze wminda mogebis ganawilebis gaangariSeba
eyrdnoba produqciis warmoebaze xarjebis anazRaurebas,
(rac mocemulia xarjTaricxvaSi), rekonstruqciisa da
warmoebis ganviTarebaze. muSa simZlavresa da salteebidan
gaSvebuli eleqtroenergiis anazRaurebas, energiis
gadacemasa da ganawilebas, dispeCirebas da a.S. xarjebs
energokomanias ufleba aqvs Camoayalibos sarezervo fondi,
rogorc wminda moebis nawili energosawarmoebis stabiluri
finansuri mdgomareobis uzrunvelsayofad.
energokompania momxmareblebis eleqtroenergiasa da
simZlavreze moTxovnilebebis dasakmayofileblad moTxovnis
drois periodSi safuZvlad iyenebs dagegmil, gaangariSebul
muSa simZlavris mniSvnelobas.
seztkonimremdadm NNNNNNN −−−−−=
sadac mN - muSa simZlavrea; dadN -dadgmuli simZlavrea;
remN - simZlavris Semcirebaa gegmiuri saremonto
123
samuSaoebis Casatareblad; iZN - iZulebiTi saxis
remontebis CatarebiT simZlavris Semcireba; konN -
danadgarebis konervaciis gamo simZlavris Semcireba;
tN - teqnikuri gadaiaraRebis gamo simZlavris
Semcireba; sezN - simZlavris SezRudva sezonuri
xasiaTis teqnikuri mizezebis gamo.
energokompaniis saqmianobis ufro srulad Sesafa-
seblad gamoyeneba rentabeloba da ara mogeba, radganac
warmoadgens ra fardobiT maCvenebels ufro ukeTesad
axasiaTebs energokomaniis an misi energoobietebis mier
kapitalis gamoyenebis xarisxsa da maT Semosavlianobas.
ukeTesad migvaCnia rentabeloba gamoTvlili iqnas mTlianad
eleqtrosistemis an sadistribucio Tu gamanawilebeli
energokompaniis doneze da ara maTSi Semaval energoobie-
qtebis, regionuli qvedanayofebis an filialebis doneze.
arsebobs rentabelobis mravali maCvenebeli, yvela
SemTxvevaSi saSualeba gveZleva ganisazRvros danaxarje-
bisagan ra amonagebia miRebuli, rogor gamoiyeneboda
resursebi. rentabelobis koeficientis dadgenil safuZvlad
gamoiyeneba mogebis (angariSebSi xSirad gamoiyeneba sufTa
mogeba) fardoba an gaweuli danaxarjebTan, realizaciiT
miRebul amonagebTan, an sawarmoo aqtivebTan. imis gamo, rom
saqarTveloSi energokompaniebis umravlesoba saaqcionero
sazogadoebis formisaa, amitom fasdeba saaqcionero kapita-
lis rentabeloba. es maCvenebeli axasiaTebs saaqcionero
kapitalis 1 laridan amonagebis procents. kapitalis
Semosavlianobis done gavlenas axdens aqcionerebis mier
miRebul dividendebze. energokompaniis jamuri saaqcionero
kapitalis rentabeloba ganisazRvreba formuliT
/ aqcsufren KMA = (5)
124
sadac sufM - sufTa mogeba; aqcK - saaqcionero kapitalia.
Sesabamisad ganisazRvreba aqtivebis, produqciis, 1
laris xarjebis rentabeloba.
/ aqtsufaqt CMA = ; / realsufpr VMA = ;
/ realsufl VMA = (6)
sadac aqtC - aqtivebis saSualo wliuri Rirebulebaa,
realV -realizaciis Semosavali.
cxrilSi mocemulia rentabelobis maCenebeli
energokompaniis saqmianobis sxvadasxva Sedegebis mixedviT.
produqciis calkeuli saxis rentabeloba, romelic
gansazRvravs sxvadasxva saxis produqciis momgebianobas.
gamoiyeneba, rogorc bazuri mogebis gasaangariSeblad
fasebis analizuri miznebisaTvis gansazRvris mizniT.
1. 100ΧlebazeTviTRirebu produqciis erTeuli
mogeba eproduqciaz erTeul ;
2. 100Χxarjmat. dakrebuli. produqciiserT.
mogeba eproduqciaz erTeul ;
3. 100Χxelfasi muSebis sawarmoo produqciiserT.
mogeba eproduqciaz erTeul .
realizaciis rentabeloba gviCvenebs, Tu mogebis romel
procents Rebulobs sawarmo realizaciis TiToeul larze.
1. 100ΧSemosavali srealizacii
mogeba miRebuli Trealizacii produqciis ;
125
aqtivebis rentabeloba kompleqsuri maCvenebelia da
viCvenebs amonagebs, romelic modis Sesabamisi aqtivebis 1
larze.
1. aqtivebis (kapitalis) rentabeloba 100Χ=aqtivebi jamuri
mogeba ;
2. mimdinare aqtivebis rentabeloba 100Χ=aqtivebi mimdinare
mogeba ;
3. sufTa aqtivebis rentabeloba = 100Χ=aqtivebi sufTa
mogeba ;
4. sakuTari investirebuli kapitalis rentabeloba
100Χaqtivebi sakuTari
mogeba sufTa .
saerTod es gansazRvravs im mogebas, romelic modis
Sesabamisi kapitalis (sakuTari, saaqcionero, korporatiuli,
investirebuli, kerZo) erT larze kreditze procentebisa
da gadasaxadebis gadaxdis Semdeg.
$3.4. energokompaniebSi saqmianobis Sefasebis
Taviseburebebi
saqarTveloSi Tavis droze eleqtroenergiis sabiTumo
bazris amoqmedebiT ufro moqnili gaxda saqmianobis
organizacia da menejmenti, radganac sabazro urTierTobebSi
saqmianoba moiTxovs bazris TiToeuli monawilisagan
100Χ+sganoperaciebic. ararealiza darealizac. sxva Semosavali
amonagebs sufTa miRebuli Trealizacii produqciis
mogeba sabalanso2.
126
sabazro wesebis piruTvnelad Sesrulebas, partniorul
urTierTobebSi gamWirvalobas, sityvisa da saqmis ucilobel
Tanxvedras. energokompaniebis sabazro urTierTobebSi
saqmianobam moiTxova maTi sawarmoo, safinanso-ekonomikuri
da sameurneo saqmianobis amsaxveli maCveneblebis dazusteba,
Semowmeba, kontroli da dawvrilebiTi analizi. es imitom,
rom mniSvnelovnad gaizarda am saqmianobis saboloo
maCveneblebis roli da mniSvneloba (dRes moqmedebaSia
komerciuli operatori, romelic sakmaod moqnilia).
TaviaTi Sinaarsis mixedviT energokompaniebis saqmia-
nobis maCveneblebi SeiZleba davajgufoT da gamovxatoT
Semdegi mimarTulebebis mixedviT.
1. ekonomikur-socialuri maCveneblis jgufi, romelSi-
dac Sedis Semdegi maxasiaTeblebi: realizebuli produqciis
raodenoba, energiis TviTRirebuleba momuSaveTa Sromis
anazRaurebis done da wili mTlian TviTRirebulebaSi,
mogebebi (saxeebis mixedviT). mogebidan, xelfasidan da sxva
saxis gadasaxadebi, mogebis gamoyenebis mimarTulebebi
(moxmarebis, dagrovebis fondebSi, aqciebis proporciulad
dividendebze, saxelmwifo biujetSi, ganviTarebaze da a.S.).
2. sawarmoo: eleqtro da Tboenergiis gamomuSaveba da
maTi momxmarebelze sasargeblo gaSveba; eleqtroenergiis
gadadineba, eleqtrosadgurebze sakuTari saWiroebisaTvis
energiis xarji, eleqtroenergiis eleqtruli qselebis
meSveobiT sistemaSi gaSveba momxmareblis droulad da
saimedod uzrunvelyofis mizniT.
3. masalebis xarji: sxvadasxva saxis damxmare masalebi,
saTbobi, marag-nawilebi remontisaTvis.
4. ekologiuri-myari, Txevadi da airnairi amofrqvevebi
momcvel garemoSi, dasaxadebi maTze, danaxarjebi axali
garemos damcav teqnologiebsa da kvlevebze.
127
Semfasebeli – eleqtrosistemisaTvis muSa simZlavris
gamoyenebis efeqtianobis koeficienti da eleqtrosadgure-
bisaTvis muSa simZlavre energokompaniebis menejmentis
efeqtianoba.
energokompaniebis saqmianobis amsaxveli maCveneblebi
SeiZleba iyos da sxva saxis, imisda mixedviT, Tu rogori
midgomaa maT mimarT sazogadoebis mxridan, rogori
moTxovnebi waeyeneba maT saqmianobas da rogor sruliad
xdeba am maCveneblebiT saqmianobis efeqtianobis asaxva.
miTiTebuli maCveneblebi uSualo kavSirSia erTmane-
TTan, Tumca es ar niSnavs imas, rom maCveneblebis gansaz-
Rvuli jgufis raime mniSvnelobis miRweva avtomaturad
iwvevs Semdegi jgufis maCveneblebis analizSi an SefasebaSi
CarTvas. meore jgufis maCveneblebi qmnian eleqtroenergiisa
da Tboenergiis sabalanso gaangariSebis formulebis
sistemas. energokompaniebisaTvis eleqtoenergiis balansi
gamoiTvleba Semdegi formulebi.
esdansaxSel EEEEEE +++=+ (6)
bTel EEE += ; imS EE = ; ;)( sasSeld EEEE −+=
sadac sasE - sasargeblod moxmarebuli elenergia; SE -
importiT SeZenili elenergia; elE - eleqtrosadgu-
rebis mier gamomuSavebuli jamuri eleqtroenergia;
danE - qselebSi elenergiis danakargebi, sE -elsadgu-
rebis sakuTari saWiroebisaTvis moxmarebuli elener-
gia; eE -eqsporti. imE -importi; TE -Tbosadgurebze
warmoebuli elenergia; hE - hesebze warmoebuli
energia.
igive damokidebulebaa Tboenergiis balansis
formulebSi.
128
teqTbwyvengaTsas QQQQQQ ++++=
;SemgaSqs QQQ += .sasgaSvdan QQQ += (7)
sadac sasQ - Tbeleqtrosadgurebidan momxmarebelze gaSvebu-
li Tboenergia. gaTQ -wliuri Tburi gaTbobis datvir-
Tva; venQ -wliuri Tburi saventilacio datvirTva;
wyQ - wyalmomaragebis wliuri Tburi datvirTva;
TbQ - cxeli wyalmomaragebis wliuri Tburi datvir-
Tva; teqQ -wliuri Tburi teqnologiuri datvirTva;
gaSQ - Tboeleqtrosadgurebidan momxmarebelze wliu-
ri gaSvebuli Tboenergia. qsQ -qselSi gaSvebuli
Tboenergia; danQ - Tboenergiis danakargebi.
materialuri resursebis xarjebi ZiriTadad dakavSire-
bulia energokompaniis sawarmoo programaze mag. Tboele-
qtrosadgurebze saTbobis (gazi, mazuTi, naxSiri, fiqali,
biomasa, nagavi) xarjis sidide ganisazRvreba ZiriTadi
energodanadgarebis reJimuli maxasiaTeblebiT:
eleqtroenergiis jamuri warmoebiT, eleqtroenergiis
warmoeba Tbofikaciuri cikliT, turbinebidan qvabebidan an
reduqciul-gamacivebeli danadgarebidan siTbos gaSvebiT;
remontisaTvis maragnawilebze xarjiT, upirvelesad ki
danadgarebis teqnikuri mdgomareobiT da maTi eqsploataciis
xangrZlivobiT.
pirveli jgufis anu ekonomikur-socialuri maCveneble-
bi ZiriTadad emyareba sawarmoo da masalebis xarjis
maCveneblebs, romlebzec damatebiT viyenebT RirebulebiT
maxasiaTeblebs; fasebi, tarifebi, ekonomikuri normebi da
129
normativebi amitom energokompaniis realizebuli produq-
ciis moculoba gamoixateba formuliT.
sxvTe WFQFEW i +⋅Σ+Σ= (8)
sadac E - moxmarebuli eleqtroenergiaa da i-uri jgufis
momxmareblebis mier gamoyenebuli elenergiaze gadax-
dili Tanxa; iE - aris i-uri jgufis momxmareblebis
elenergiaze fasebi (tarifebi); mQ -Tboenergiis
moxmarebaa da momxmareblebis mier gadaxdili Tanxa;
TF - aris Tboenergiis i-uri momxmareblebi gadasa-
xdeli fasi. sxvW - energokomaniis mier sxva reali-
zebuli produqciaa.
ekologiuri maCveneblebi ZiriTadad dakavSirebuli
sawarmoo maCveneblebTan moxmarebuli bunebrivi resursebisa
da momcveli garemos gamabinZurebeli nivTierebebis mocu-
lobebis meSveobiT, xolo ekonomikuri maCveneblebiT ki –
garemos dabinZurebaze gadaxdis raodenobis gansazRvriT
arsebuli RirebulebiTi normativebis gaTvalisinebiT. aqve
gvsurs davamatoT is xarjebi, rac aucilebelia garemo-
sdacviTi mdgomareobis gasaumjobeseblad axali teqnolo-
giebis SesaZenad.
Semafasebeli maCveneblis gamoyeneba saSualebas iZleva
CavataroT energokompaniebis saqmianobis analizi da Sefaseba,
riTac advildeba energokompaniaSi Semavali energosawarmo-
ebTan urTierTobebi, aseve mimwodeblebTan, saxelmwifo
biujetTan da partniorebTan valdebulebebis droulad da
sworad Sesruleba.
energokompaniebSi samerneo, ekonomikuri, safinanso,
operatiul-dispeCeruli menejeruli saqmianobis analizis
organizaciis donis amaRleba SesaZlebeli gaxda kompiu-
teruli qselebisa da marTvis avtomatizirebuli sistemebis
130
da ekonomikur-maTematikuri meTodebisa da modelebis
farTod gamoyenebis meSveobiT. saqmianobis analizi warmoad-
gens energokompaniis mmarTveli organosa da menejerebis erT
erT mniSvnelovan funqcias. igi saSualebas gvaZlevs miviRoT
amomwuravi informacia energokompaniis saqmianobis vela
mimarTulebaze, riTac xdeba gadawyvetilebebis miRebaSi
marTvis sxvadasxva safexurebis menejerTa CarTva, maTi
mmarTvelobis garemos Sesaxeb mravalmxrivi informaciis
mokrebis, damuSavebisa da moTxovnis mixedviT ukukavSiris
gadagzavnis gziT.
energokompaniis top menejerebis (umaRlesi mmarTve-
luri organo) mier saqmianobis mimarTulebebis Sesaxeb
otimaluri mmarTveluri gadawyvetilebebis miReba da gada-
wyvetilebebis Sesrulebis RonisZiebebis gatarebisa da
kontrolis organizacia xdeba Semdegi amocanebis Sesru-
lebis safuZvelze.
_ dadgenili gegmebis Sefaseba.
_ sabazro situaciis, momxmareblebis moTxovnebisa da
warmoebis pirobebis cvlilebisas dagegmili gegmebis
Tavisdrouli, xandaxan ki gegmisagan gadaxrebis operatiuli
koreqtireba.
_ momxmareblis moTxovnebis Sesabamisi realizebuli
produqciis moculobis gazrdis, mogebis, danaxarjebis
Semcirebis rezervebis Zieba da gatareba.
_ energetikuli warmoebis organizaciisa da marTvis
gaumjobeseba, amis safuZvelze energokompaniis menejmentis
efeqtianad amoqmedeba.
_ socialur-ekonomkuri, ekologiuri da energousaf-
rTxoebis faqtorebis gaTvaliswineba.
energokompaniebSi Semavali sawarmoebisaTvis pirvel
rigSi xdeba energetikuli saqonlis TviTRirebulebis
analizi, romlis drosac aucilebelia davadginoT: Tu moxda
131
faqtiuri TviTRirebulebis gegmiurisgan gadaxra, vipovoT
is mizezebi ramac gamoiwvia es gadaxra, gamovavlinoT is
SesaZleblobebi, riTac moxdeba TviTRirebulebis Semcireba;
mTlianad gegmis da aseve misi Semadgeneli mimaTulebebis
Sesrulebis mdgomareoba. TviTRirebulebis gadaxra gamowve-
ulia, rogorc raodenobrivi aseve RirebulebiTi faqtore-
biT. raodenobriv faqtorebs miekuTvneba. Tboeleqtro-
sadgurebis koleqtorebisa da elsadgurebis salteebisagan
gaSvebuli Tbo da eleqtroenergiis moculobebis cvlileba,
rac gamowveulia datvirTvis dispeCeruli grafikis
cvlilebebiTa da eleqtroenergiaze sakuTar saWiroebaze
moxmarebuli eleqtroenergiis xarjiT, importiT miRebuli
energiis raodenobis cvlilebiT. saTbobis xvedriTi xarjvis
fardobis cvlilebiT gaSvebul energiaze.
RiebulebiTi faqtorebi moqmedeben pirobiT mudmiv an
pirobiT cvlad danaxarjebisa da maTi Sefardebis doneze.
ganixileba Semdegi faqtorebi: fasebis cvlileba saTbobis
moxmarebasa da importiT miRebul energiaze.
energiis TviTRirebuleba cvlilebis namdvili
mizezebis dasadgenad energokompaniaSi Catardes analizi
yvela faqtoris mixedviT. saxelmZRvaneloSi
SemoTavazebulia Semdeg Tanmimdevroba.
1. mTliani TviTRirebulebis mixedviT gegmis
Sesrulebis analizi.
fsasgf EXXX )( −=Δ (9)
sadac fX da gX aris eleqtroenergiis warmoebaze faqti-
uri da gegmiuri xarjebi Sesabamisad, fsasE - momxmare-
blebze faqtiurad miwodebuli sasargeblo eleqtro-
energia. amis Semdeg tardeba TviTRirebulebis
faqtorebis mixedviT analizi, raTa gamovlenili
iqnas jamuri ekonomiis an gadaxarjvis mizezebi.
132
2. TviTRirebulebis saTbobis Semadgenelze faqtorebis
gavlenis Seswavla.
fsas
ge
Ze
fe
fe EXbXbXa )( −=Δ (10)
sadac fb da gb Sesabamisad aris saTbobis xvedriTi faqti-
uri da gegmiuri xarjebi. fX da gX - Sesabamisad
eleqtroenergiis warmoebisaTvis saWiro saTbobis
faqtiuri da gegmiuri fasebi.
3. qselebSi energiis kargvebis aRricxva
100/)( gffqsdan KKEE −=Δ (11)
sadac fqsE - qselSi faqtiurad gaSvebuli eleqtroenergia;
fK da ZK - qselSi eleqtroenergiis kargvebis
faqtiuri da gegmiuri koeficientebia.
4. Seiswavleba faqtoebi, romlebic gavlenas axdenen
importze gansakuTrebiT yuradReba eqceva TviTRirebulebis
im cvlilebas, romelic xdeba sasargeblo gacemuli
elenergiis raodenobis rxeviTa da importiT Sesyiduli
energiis cvlilebiT.
5. energokompaniaSi Semaval Tboeleqtrosadgurebze
energokompaniis TviTRirebulebis gegmis Sesrulebis
gavlenis analizi.
6. energokompaniaSi Semavali hidroeleqtrosadgurebze
gegmis Sesrulebis gavlenis Sefaseba energokompaniis
TviTRirebulebaze.
7. energokompaniis TviTRirebulebis pirobiTad mudmivi
Semadgenlis aRricxva.
Tboenergiis TviTRirebulebis analizi mimdinareobs
analogurad.
133
energokompaniis saqmianobis analizis dros aseve
yuradReba eqeva eleqtro da Tboenergiaze tarifebis
cvlilebis gavlenas.
me-9 formulaSi eleqtroenergiaze faqtiuri da
gegmiuri fasebis magivrad Seitaneba saSualo faqtiuri da
gegmiuri tarifis maCvenebeli aseve saWiro xdeba
eleqtroenergiis mixedviT saabonento davalianebis naSTis
cvlilebis gavlenis gamoTvla realizebul produqtze,
romelic ganisazRvreba Semdegi formulis mixedviT.
ge
fa AAW −=Δ (11)
sadac fA da gA Sesabamisad aris saabonento davalianebis
faqtiuri da gegmiuri naSTebi.
sabalanso mogebaze calkeul faqtorebis gavlena
SeiZleba ase ganvsazRvroT:
))(( ge
fsaS
Zsas
fsas SXEEM −−=Δ (12)
mogebaze saSualo tarifis cvlilebis gavlena
ganisazRvreba Semdegnairad.
)( gegsaS
fsaS
fsastar XXEM −=Δ (13)
mogebaze TviTRirebulebis cvlilebis gavlena SeiZleba
davaxasiaToT
)( Ze
fe
fsas SSEM S −=Δ (14)
sadac fS da ZS - Sesabamisad aris erTeuli. eleqtroener-
giis faqtiuri da gegmiuri TviTRirebuleba. mogebis
mixedviT analizis Catarebis dros energokompaniebma
unda gaiTvaliswinon misi ganawilebis mimarTulebebi.
134
Tavi 4. eleqtronergetikisa da simZlavris
balansebi da hesebze elenergiis TviTRirebulebis
gaangariSeba
$4.1. enerogosistemaSi energiisa da simZlavris
balansebi
energetikuli balansi moicavs energetikuli meurneo-
bis yvela Semadgenel nawils energiaSemcveli resursebis
pirveladi wyarodan dawyebuli maTi momxmareblebis mier
gamoyenebamde damTavrebuli.
energetikuli balansi yovelTvis gamoxatavs drois
mocemul konkretul SemTxvevaSi energiis Semosavali da
gasavali nawilebis Sesabamisobas. balansis gasavali nawili
gansazRvravs moTxovnebs eleqtroenergiasa da sxva saxis
energiebze maT Soris energiaSemcvelebze, Semosavali nawili
gamoxatavs energiaSemcveli resursebis mopovebisa da
warmoebis im dones, romelic aucilebelia momxmarebelTa
moTxovnebis dasakmayofileblad.
energetikis mimarTulebebis, misi Semadgeneli nawile-
bis da erTiani (krebsiTi) energetikuli balansi naTlad
gamoxatavs qveynis energetikuli meurneobis ganviTarebis
donesa da perspeqtivebs, es balansi ki iyofa kerZo
balansebad: siTbo, saTbobi da eleqtruli energia. drois
procesebis mixedviT ganasxvaveben: mimdinare (gegmiuri da
saangariSo) erTwliansa da perspeqtiuls _ ramdenime
welze.
sainteresoa gegmiuri balansis damuSaveba, amisaTvis
saWiroa gaTvalsiwinebuli iqnas: mrewvelobis dargebisa da
mosaxleobis moTxovnebi, momxmarebelTa gadaxdisunarianoba,
eleqtroenergiis warmoebis moculobebi da struqtura,
135
eleqtroenergiisa da simZlavris regionebs, qyveynebs Soris
gadinebebi da saeqsporto miwodeba.
Cven ZiriTadad ganvixilavT eleqtroenergiisa da
simZlavris balansebs, romelTa warmoebisa da miwodebis
gegmiuri balansi dgeba eleqtroenergiisa da simZlavris
momwodeblebisa da momxmareblebis winadadebebis safuZvelze.
saerTod eleqtroenergiis balansi SeiZleba gamov-
saxoT Semdegnairad
eqs.sdansasSesw EEEEEE +++=+ (1)
sadac wE _ aris eleqtrosadgurebze warmoebuli elenergia
SesE _ Sesyiduli elenergia.
sasE _ momxmareblebis mier sasargeblod moxmare-
buli elenergia.
danE _ energiis danakargebi.
eqE _ eqsportze gacemuli elenergiis raodenoba.
balansis gasavlis (saxarjo) nawilis Camoyalibeba esaa
safuZveli energetikis, energokompaniebisa da eleqtrosi-
temebis ganviTarebisaTvis, rodesac warmoiSoba eleqtrosi-
stemebis ganviTarebis idea, maSin misi daproeqtebisaTvis
unda ganisazRvros momxmarebelTa jgufebis mixedviT energo-
momxmareblebis ganviTarebis moculobebi da amis safuZvelze
unda moiZebnos simZlavrisa da eleqtrosadgurebis mier
gamomuSavebis gazrdis racionaluri gzebi anda eleqtro-
sistemebis perspeqtiuli balansis Sedgena.
saqarTvelos masStabiT eleqtroenergiis momxmareblebs
warmoadgenen:
_ samrewvelo sawarmoebi
_ soflis meurneoba
_ rkinigzis transporti
_ sacxovrebel-komunaluri meurneoba
136
_ biznes obieqtebi
_ arasamrewvelo sawarmoebi
eleqtroenergiaze moTxovnebis daangariSeba specifi-
kuria da iTvaliswinebs gamoyenebis saxes: samrewvelo sawar-
moebSi moTxovna ganisazRvreba produqciis raodenobisa da
erTeul produqciaze eleqtroenergiis xvedriTi xarjis
mixedviT. mSeneblobaSi samSeneblo-samontaJo samuSaoebis
1000 laris moculobaze elenergiis xarji; rkinigzis
transportze moxmareba damokidebulia eleqtroficirebuli
gzis manZilze da ganisazRvreba xvedriTi eleqtromoxmarebis
safuZvelze. soflis meurneobis momxmareblebis mier
eleqtroenergiis moxmareba sawarmoo saWiroebaze ganisaz-
Rvreba xvedriTi elmoxmarebis ganzogadoebuli maCveneblebis
gamravlebiT soflis erT mcxovrebze. eleqtroenergiis mox-
mareba sayofacxovrebo saWiroebaze da momsaxurebaze fasdeba
qalaqis, sasoflo dasaxlebuli obieqtis mcxovrebTa
raodenobisa da erT mosaxleze xvedriTi moxmarebis normis
gamravlebiT. biznes organizaciebze moxmareba ganisazRvreba
maT mier gamoSvebuli saqonlisa an momsaxurebis warmoebaze
xvedriTi xarjis mixedviT. eleqtrosadgurebSi sakuTari
sawarmoo saWiroebaze eleqtroenergiis xarji damokide-
bulia eleqtruli da Tboenergiebis warmoebaze da icvleba
0,3-10%-mde eleqtrosadguris saxis mixedviT. elenergiis
teqnologiuri xarji (kargvebi qselebSi) SeiZleba gansaz-
Rvruli iqnas, rogorc sxvaoba eleqtrosistemis qselSi
gadacemuli saerTo eleqtroenergiisa da am qselebidan
sasargelod gaSvebuli saerTo eleqtroenergias Soris.
eleqtrosistemis aqtiuri simZlavris balansis Semosa-
vali nawilSi Sedis eleqtrosadgurebis gankargulebaSi
myofi jamuri aqtiuri simZlavre, aseve sxva energo-sisteme-
bisagan miRebuli aqtiuri simZlavre. balansis gasaval
nawili Sedgeba mocemuli eleqtrosistemebis maqsimaluri
137
aqtiuri simZlavrisagan, sakuTar saWiroebaze aqtiuri
simZlavris xarji, simZlavris kargvebi qselebSi da sxva
energosistemebisaTvis gadacemuli aqtiuri simZlavre. igive
saxiT xdeba reaqtiuli simZlavris Sedgena.
saerTod simZlavris balansis Sesadgenad gamoiyeneba
eleqtruli datvirTvebis grafikebi, romlebic gamosaxavs
gansaxilveli drois monakveTSi moxmarebuli simZlavris
cvlilebas. Tanac eleqtroenergiis moxmarebis reJimze (gan-
rigi) damokidebulia momxmarebelTa energomimRebebis muSao-
bis reJimebi: eleqtrosadgurebis ZiriTadi danadgarebi,
gadamcemi xazebi, satransformatoro qvesadgurebi. gansaxi-
lveli drois xangrZlivobisagan damokidebulebiT ganasxva-
veben datvirTvis dReRamur, sakvirao, Tvisa da wliur, aseve
zamTris, gazafxulis, zafxulisa da Semodgomis grafikebs.
datvriTvis grafikebi xasiaTdebian: moxazulobiT, maqsima-
luri, saSualo da minimaluri datvirTvebiT, am datvirTve-
bis SefardebebiT. eleqtrosistemebis menejerTa yoveldRiur
saqmianobaSi yvelaze metad gamoiyeneba dReRamuri grafikebi,
romelSidac arCeven sam nawils pikuri, naxevrad pikuri da
bazisuri. dReRamuri grafikis Sevsebis koeficienti gamoixa-
teba SefardebiT
potdRmaqssaSmaqssaSdR ββ /)24/(24/ EPPPP === .
sadac dRE _ dReRamuri moxmarebaa.
pocE _ aris elenergiis potencialuri moxmareba.
saSualo datvirTvis koeficientia maq.minmin ααα /=
minα da dRβ maCveneblebiT gamoixateba eleqtromoxma-
rebis reJimi da saSualebas gvaZlevs SevadaroT da
gavaanalizoT sxvadasxva masStabis grafikebi.
kviris grafiki gamoxatavs datvirTvis rxevebs kviris
dReebis ganmavlobaSi, ZiriTad yuradRebas imsaxurebs
138
dasvenebis dReebi, magram gansakuTrebulia sadResaswavlo
dReebi. arsebobs rxevebi calkeul kvireebSi, rac
gamowveulia dReRamis naTeli dReebis raodenobis cvlile-
biT anda datvirTvis nametiT. saerTod ise rogorc Tveebs
Soris aseve kvireebs Soris datvirTva ara Tanabaria da
gansxvavebuli. Tvis grafiki gamoxatavs saSualokvireuli
datvirTvis rxevebs Tvis kvireebis mixedviT. wliuri
datvirTvis grafikis gamoxatva xdeba ramdenime variantiT,
kerZod: saSualoTviuri rxevis an regularuli saSualo-
Tviuri maqsimumebis mixedviT, regularuli yvelaze meti
saSualoTviuri maqsimumebiTa da wlis Tveebis mixedviT
saSualoTviuri absolituri maqsimumebis meSveobiT.
wliuri grafikis ZiriTadi maCveneblebis gamoTvla
swarmoebs Semdegi damokidebulebis mixedviT.
1. wliuri grafikis Sevsebis koeficienti.
maqs.wl
lmaqs.saS.w
maqs.wl
Tvemaqs.
wl PP
p
pn
i ==∑=
⋅
121
i
β
sadac iTvemaqs.⋅p _ aris eleqtrosistemebis TiToeuli Tvis
maqsimaluri datvirTva;
maqs.wlP _ eleqtrosistemis datvirTvis wliuri
maqsimumi.
wlmaqs.saS. P _ saSualo wliuri maqsimaluri datvirTva.
2. zrdis koeficienti _ igi axasiaTebs mocemuli
(mimdinare) wlis maqsimaluri datvirTvis gazrdas gasul
welTan SedarebiT.
1maqs.
12maqs.
zr PP
K =
139
1maqs. P , 12maqs. P _ aris maqsimaluri Tviuri datvirT-
vebi ganxiluli wlis ianvarsa da dekemberSi.
Tu 1=zr.K , maSin eleqtrosistemis datvirTvis
wliuri grafiki statistikuri saxisaa, xolo Tu zr.K >1 _
dinamikuri, romlebic gamoxatavs datvirTvis zrdas wlis
ganmavlobaSi.
eleqtrosistemebis datvirTvis maqsimumis gamoyenebis
wliuri saaTebis raodenoba
maq.
wl.
PE
H =
wl.E _ energiis wliuri raodenoba
maq.P _ sistemis maqsimaluri datvirTva
H _ maCvenebliT ganisazRvreba saaTebis saaangariSo
raodenoba, romlis drosac eleqtroenergiis wliuri
moTxovna daifareba mudmivi datvirTvis dros. misi gamoTvla
aseve SesaZlebelia Semdegi formulis meSveobiT
wlTvkvdR ββββ ⋅⋅⋅= 8760H
sadac 8760 _ saaTebis raodenoba weliwadSi, ,, kvdR ββ
wlTv ββ , datvirTvis dReRamuri, kvireuli, Tviuri da
wliuri grafikebis Sevsebis koeficientebia.
eleqtrosistemaSi operatiuli saqmianoba moiTxovs
simZlavris rezervis Seqmnas, rac aucilebelia maqsimaluri
saimedobisa da uwyveti energomomaragebis uzrunvelsayofad,
aseve igi sistemidan agregatebis avariuli gamoyvanis Sede-
gad inarCunebs energiis xarisxobrivi parametrebis
stabilurobas. energomomaragebis ganrigis darRvevas
mosdevs, rogorc momxmareblebis aseve eleqtrosistemis
didi ekonomikuri zarali. saerTo sasistemo simZlavris
140
rezervis arseboba saSualebas aZlevs energokompaniebis
menejerebs Tavidan aicilon finansuri zarali, xolo
sadispetCero samsaxuris menejerebs moqnili manevrebiT
SeinarCunon saimedo energomomarageba.
amgvarad, eleqtrosistemas unda hqondes aucilebeli
simZlavris rezervi, romelic Sedgeba avariuli, saremonto,
saxalxo meurneobrivi da datvirTvis araregularuli
gadaxrebisas saWiro simZlavre mocemuli donis SesanarCu-
neblad. rezervis sidide yovelTvis damokidebulia
momxmareblebis moTxovnebis masStabsa da struqturaze da
icvleba 1-5%, farglebSi. sistemis maqsimaluri datvirTvis
araregulirebuli gadaxrebisas sixSiris mocemul donis
SesanarCuneblad, yovelTvis mudmiv mzadyofnaSi unda iyos
da nawildeba im agregatebze, romlebic mTlianad ar arian
datvirTuli, pirvel rigSi hidroeleqtrosadgurebSi.
sixSiris donis SesanarCunebeli sarezervo simZlavris
miaxloebiTi sidide ganisazRvreba
maqs.reg.maqs.reg.sixS.reg. β26,101,0 +=Δ PP
maqs.r.P _ esaa saangariSo (regulirebuli) datvirTvis
maqsimumi normatiul samuSao dReebSi aseTebad miRebulia
orSabaTi, samSabaTi, oTxSabaTi, xuTSabaTi, paraskevi.
avariuli rezerviT xdeba simZlavris Semcirebis
kompensacia, rac gamowveuli iqna danadgaris avariuli
SeCerebiT, igi gamoiyeneba sadgurSi an gadasacem xazebSi
avariis Sedegad mwyobridan gamosulis Semcvlelad
magenirirebeli simZlavreebis swrafad SeyvanisaTvis.
avariuli rezervis sidide ar unda iyos sistemaSi yvelaze
didi simZlavreze naklebi.
saremonto rezervi aucilebelia eleqtrosistemaSi
gegmiur-mafrTxilebeli remontebis Casatareblad, am
rezervis gamoyenebiT remontebi mimdinareobs momxmareblebis
141
gamorTvisa da energomomaragebis saimedobis Semcirebis
gareSe.
saxalxo meurneobrivi rezervi iTvaliswinebs axlad
Seyvanil obeiqtebze energiebiT uzrunvelyofas anda moqmedi
sawarmoebis zegegmiuri moTxovnebis dasakmayofileblad, am
rezervis sidide aiReba eleqtrosistemis datvirTvis
maqsimumis 1-2% odenobiT.
eleqtroenergiisa da simZlavreebis balansebis, datvir-
Tvis grafikebi, rezervebi, warmoadgenen eleqtrosistemis
iseT maCveneblebs, romelTa arseboba, gamarTulad da sworad
warmarTva, energokompaniebis interesebis gaTvalsiwineba da
eleqtrosistemis saqmianobis organizaciisa da menejmentis
efeqtianoba uSualodaa erTmaneTTan kavSirSi da gviCvenebs
energetikuli organizaciis mzadyofnas droulad, gamarTu-
lad, saimedod da samarTlianad gadawyvetos yvela mis
winaSe mdgari problema da amocana.
$4.2. warmoebis xarjebis gaangariSeba
hidroeleqtrosadgurebze
hesebze wliuri saeqsploatacio xarjebi ganisazRvreba
danaxarjebis muxlebis, elementebisa da warmoebis ZiriTadi
stadiebis mixedviT. xarjebis elementebi da stadiebi igivea
rac Tboeleqtrosadgurebze danaxarjebisa, sadac ganxvave-
bulia saTbobze danaxarjebi, transportirebisa da
momzadebaze xarjebi.
eleqtroenergiis warmoeba hesebze xorcieldeba or
stadiad. 1. hidroteqnikur saamqroSi; 2. saturbine da
eleqtroteqnikur saamqroebSi. im SemTxevaSi Tu hesis sim-
Zlavre mcirea maSin TviTRirebulebis gamoTvla swarmoebs
142
ara or stadiad, aramed mTlianad erTjeradi gaangariSebis
safuZvelze. warmoebaze xarjebis ganawileba xdeba Semdegi
TanmimdevrobiT:
hidroteqnikuri saamqro-hidroteqnikuri nagebobebis
eqspluatacia. am SemTxvevaSi warmoiqmneba Semdegi saxis
xarjebi. eqsploataciaze, remontebze, Senoba-nagebobebisa da
danadgarebis amortizacia, personalis xelfasi, sarezervo
nawilebi da kvanZebi remontisaTvis da sxva. saturbine da
eleqtroteqnikur saamqroebSi hidroagregatebis mTeli
Tavisi damxmare mowyobilobebis eqsploatacia (maT Soris
fari da saketi) am SemTxevaSi adgili aqvs Semdeg danaxar-
jebs. eleqtroenergiis warmoebasa da transformaciaze aseve
hesis salteebidan mis gaSvebaze xarjebi, saamqroebis
danadgarebis, Senobebisa da nagebobebis remontze da
eqsploataciaze xarjebi, saamortizacio anaricxebi.
TviTRirebulebis struqturis Camoyalibebisas
danaxarjebis ZiriTad Semadgenels Seadgens Semdegi:
- saamortizacio anaricxebi (energetikaSi aiReba 7-
8,5% ZiriTadi fondebis narCeni Rirebulebidan).
- damxmare masalebi.
- saSemosavlo gadasaxadi (aiReba 20% momuSaveTa
xelfasebidan).
- sawarmoo xasiaTis momsaxureba, maT Soris:
a) xarjebi remontze.
b) sarezervo nawilebisa da masalebis Rirebuleba,
romlebic gamoiyeneba am saxis remontisaTvis.
g) sxva xarjebi (maT Soris: miwis gadasaxadi, ekolo-
giuri gadasaxdelebi, anaricxebi saremonto fondSi, bankis
kreditze sabanko %-ze gadasaxadi, samecniero-kvleviT,
sacdel sakonstruqtoro samuSaoebis dafinansebis fondSi
anaricxebi, sinvesticio saxsrebis Seqmna, sxva xarjebi).
d) sxva xarjebi; amgvarad
143
hesze saerTo danaxarjebi ganisazRvreba formuliT
saeqspsaerTo DAD += 1.
saeqspD - aris saeqsploatacio xarjebi.
TviTRirebulebis struqturaSi yvelaze maRal
mniSvneloba uWiravs saamortizacio anaricxebs, Sromis
anazRaurebasa da sawarmoo xasiaTis momsaxurebaze.
ganvsazRvroT hesze warmoebis danaxarjebis Semadge-
neli nawilebi:
1. saamrotizacio anaricxebi gamoiTvleba formuliT
narC
am KxHA Σ= 2.
sadac amH - aris amortizaciis norma da misi sidide
dadgenilia saqarTvelos kanoniT `sagadasaxado
kodeqsiT~ da energetikaSi icvleba 7-8% Soris;
sagK - aris ZiriTadi kapitalis narCeni Rirebuleba
anu sabalanso – aRdgeniTi Rirebuleba, sadac gaTva-
liswinebulia cveTis sidide da Rirebuleba.
2. Sromis anazRaurebaze xarjebi. daproeqtebis stadia-
ze xelfasi ganisazRvreba saSualo Tanrigis safuZvelze,
romelic SesabamisobaSia normativebTan da gansakuTrebiT
dmokidebulia hesis simZlavreze, agregatebis erTeul simZ-
lavreze, maT raodenobaze, eqsploataciis Taviseburebebze,
gaiTvaliswineba Semasworebeli koeficientebis meSveobiT.
xelsangan Φ⋅= NX 3.
sadac sangN - aris momuSaveTa saangariSo raodenobaa; xelΦ
- erTi momuSaves saSualo wliuri xelfasia;
3. damxmare masalebze xarjebi. esaa saizolacio
masalebi dabalfasiani da swrafadcveTi saqoneli, sxvadasxva
zeTebi da a.S. isini Seadgenen hesis saerTo danaxarjebis 1-
2%.
144
4. sawarmoo xasiaTis momsaxureba. misi angariSi
tardeba imis mixedviT Tu ra aucileblobas warmoadgens
saremonto samuSaoebis Catareba, rogor xdeba misi
prognozireba da dagegmil periodSi reglamentirebuli
samuSaoebis Sesruleba, mocemul samuSaoebze fasebisa da
tarifebis regulirebis pirobebSi.
5. socialur saWiroebaze anaricxebSi Sedioda
sxvadasxva saxis gadasaxadebi da amjerad es gamokveTilia
saSemosavlo gadasaxadSi, romlis sidide etoleba 20%
xelfasis fondidan.
6. sxva xarjebSi Sedis samecniero-kvleviTi da
sacdeli-sakonstruqtoro samuSaoebze xarjebi, axali
teqnikisa da teqnologibis moZieba-mokvlevasa da danergvis
xarjebi (sainvesticio xarjebi), efeqtiani da usafrTxo
teqnologiebze xarjebi, sadazRvevo fondi; sainvesticio
saxsrebi.
7. sabanko kreditis saprocento ganakveTis gadaxda.
8. kadrebis momzadebasa da gadamzadebaze xarjebi
9. gadaricxvebi saremonto fondSi Tu ki am fondis
Camoyalibeba xdeba energokompaniebSi, magram remontis
Casatareblad gamoiyofa saxsrebi saqarTvelos kanonis
`sagadasaxado kodeqsis~ mixedviT, romlis formireba xdeba
energokompaniis ZiriTadi kapitalis narCeni Rirebulebis
5%-is moculobiT.
saerTod energokompaniebSi arsebobs remontebis Catare-
bis wliuri gegmebi, romelic emyareba saremonto
samuSaoebis normebsa da programebs, aseve SromiT da
materialuri danaxarjebis normebs. saerTod TviTRirebule-
baSi monawileobs kanoniT miRebuli norma narCeni
Rirebulebidan, xolo remontebis srulad dasafinanseblad
gamoiyeneba energokompaniis sufTa mogeba da saWiroebis
SemTxvevaSi moziduli saxsrebi.
145
10. arasawarmoo xarjebi. aq Seitaneba is aucilebeli
mosakrebeli, romlebic mikuTvnebulia TviTRirebulebas.
11. komunaluri da sxva xarjebi, romlebsac miekuTvneba
xarjebi energokompaniisa da masze daqvemdebarebul
energosawarmoTa Senobebis gaTbobasa da ventilaciaze,
Sromis dacvasa da usafrTxoebis teqnikasa da sxva.
hesebi Tavisi saeqsploatacio-sawarmoo TvisebebiT
warmoadgens maRalsaimedo swarmos, sadac moqmedebs maRali
donis avtomatizacia, amis gamo aq saeqsploatacio-
saremonto momsaxureba SedarebiT mcire moculobisaa da
danaxarjebis winaswari gaTvlebis dros ganisazRvreba
gasaSualebuli jamuri xvedriTi maCvenebliT.
),(/ xseqdadeq XXfNXX == 4.
es sidide miT ufro naklebia rac metia dadgmuli
simZlavre.
hesze xarjebis yvela Semadgeneli pirobiTad mudmivia
da araa damokidebuli gamomuSavebuli eleqtroenergiis
periodebis mixedviT warmoebaze. hesze gamomuSavebuli
eleqtroenergiis TviTRirebuleba exeba hesis saaltebidan
(kvartalSi, welSi) gaSvebuli eleqtroenergias.
)]100/1(/[/ sak.heshesgaSvheseq β−== FXEXS 5.
sadac sak.β - sakuTar saWiroebaze gamoyenebuli elnergiis
xarjia %-Si.
$4.3. hesebze warmoebuli eleqtroenergiis
TviTRirebulebaze moqmedi faqtorebi
saqarTveloSi moqmed hesebze xarjebis sidide TiTqmis
mudmivia. TviTRirebulebis sidideze did gavlenas axdens
iseTi faqtorebi rogoricaa wyalmodineba. imis da mixedviT
146
Tu rogori donisaa wliuri wyalmodineba, icvleba
TviTRirebulebis sidide, misi zrdiT izrdeba warmoeba,
xolo Semcirebisas mcirdeba warmoeba. saqarTveloSi
ramdenime wyalsacavia da maT mzadyofnazea damokidebuli
mag. engurhesi, vardnilhesis, lajanurhesisa da sxvaTa
eleqtroenergiis warmoebis moculoba da Sesabamisad
TviTRirebulebac. saqarTvelos mdinareebSi wyaluxvobis
periodSi xandaxan zeWarbi modinebaa da Sesabamisad xdeba
import-eqsportis regulireba, rac ukanasknel wlebSi
mniSvnelvnad gamoikveTa da gazarda importis sidide.
hesze TviTRirebulebis gansazRvraze moqmedeben sxva
faqtorebi hesis dadgmuli simZlavre, agregatebis erTeuli
simZlavre kapitaldabandebebis moculoba, wliuri da
dReRamuri muSaobis reJimi (dadgmuli simZlavris gamoyene-
bis saaTebis raodenoba) wylis dinebis daregulirebis
xarisxi, wylis wyalmodineba.
hesis TviTRirebulebis sidide mcirdeba, roca izrdeba
dadgmuli simZlavre, mcirdeba xvedriTi kapitaldabandebebis
sidide, izrdeba wylis wyalmodineba da dinebis dareguli-
rebis xarisxi.
hesebze xarjebis Semcireba SesaZlebelia hesis daproe-
qtebis stadiidan, rodesac xdeba daproeqtebis xarisxis
gaumjobeseba da mSeneblobis Rirebulebis Semcireba. dadgmu-
li danadgarebis xarisxis gaumjobeseba, danadgarebis
gawyobasa da montaJze xarjebis Semcireba, riTac xdeba
kapitaluri da mimdinare remontebis xarjebis Semcireba;
hesis marTvis gaumjobeseba (Sromis anazRaurebaze xarjebis
Semcireba); wyalmodinebis efeqtianad gamoyenebis amaRleba
danadgarebis mqk amaRleba muSaobis optimizaciis meSveobiT,
remontebis Tavisdroulad Catarebisa da sxva.
danadgarebis eqsploataciis donis amaRlebiT (turbine-
bSi kombinatoruli damokidebulebaTa Tavisdrouli gawyo-
147
bas, kvanZebi Tavisdrouli gasufTaveba da SezeTva, zeTis
donis Tavisdrouli Semowmeba da sxva.
hesebis mier gamoSvebuli eleqtroenergiis realizacia
SeiZleba moxdes Semdegi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT.
1. Tu hesi Sedis energokompaniis SemadgenlobaSi (mag.
xramhesi 1,2 s.s. Telasis SemadgenlobaSia ijaris periodSi)
maSin mis yvela xarjs anazRaurebs energokompania, maTze
warmoebul eleqtroenergiaze tarifs adgens semeki, xolo
realizacias uwevs energokompania.
2. Tu hesi saaqcionero sazogadoebaa, (mag. engurhesi)
maSin igi warmoadgens eleqtroenergiis gamyidvels da am
SemTxvevaSi mas tarifs udgens semek-i da misi fasi (tarifi)
Sedgeba misi saqonlis sruli TviTRirebulebisa da
mogebisagan.
mogebisagan iqmneba saxsrebi, romlebsac iyeneben Semdegi
xarjebis dasafinanseblad.
- warmoebis ganviTareba, kapitaldabandeba.
- dividendebi aqciebze.
- saWiroebis SemTxvevaSi kapitaluri remontis
dafinanseba.
- gadasaxadebi moqmedi kanonmdeblobis esabamisad.
- qonebis gadasaxadi.
- gadasaxadi ekologiuri mdgomareobis gasaumjobese-
blad.
- mogebis xarjze aRebuli sabanko kreditis procentis
dafarva.
$.4.4. momsaxure personalis raodenobis dagegmva hesebze
hesebis (kaskadis) momsaxure personali SeiZleba
davyoT personalad, romelic uSualodaa dakavSirebuli hes-
148
ze eleqtroenergiis warmoebasTan, momsaxurebasa Ta
marTvasTan pirobiTad mas vuwodoT samrewvelo anu ZiriTadi
personali, romelsac miekuTvneba:
1. hesis (kaskadis) dadgmuli simZlavris Sesabamisad
samqroebis anu ubnebis saeqspluatacio da saremonto
personali
2. mmarTveli personali (menejerebi)
3. mowveuli saremonto personali, romelis meSveobiT
xdeba danadgarebis, gare Tbo da eleqtruli qselebis
teqnologiuri procesebis marTvis avtomatizirebuli
sistemebis, avtotransportis remontebi.
4. kapitaluri mSeneblobiT dakavebuli danadgarebis
kompleqtaciis personali.
5. sadispetCero da teqnologiuri marTvis
saSualebebis kavSiris ubnebis personali.
6. dacvisa da saxanZro dacvis personali.
7. nagebobebis, arxebis, wyalmodinebis gamwmendi
personali. amis garda hesebze SeiZleba muSaobdes
hidroteqnikuri nagebobebis remontis personali, sxva
damxmare personali romelic emsaxureba hesis komunalur
meurneobas.
hesze personalis raodenobis gansazRvrisaTvis saWiroa
davadginoT samuSaoebis moculoba da amis Sesabamisad
gamoiangariSeba ZiriTadi personalis ricxvi. gansazRvris
ZiriTad safuZvels warmoadgens hesis dadgmuli simZlavre
da agregatebis ricxvi, magram personalis gamoTvalze
gavlenas axdens mravali saxis faqtorebi:
_ turbinis saxe (sabrun-lapotiani-frTiani, radialur-
RerZuli, cicxviani).
_ samanqano darbazis gareT agregatebis saremontod
ZiriTadi tvirTamtani amwis adgilmdebareoba.
149
_ miwis zedapiris donis qveS samanqano darbazis
adgilmdebareoba.
_ samanqano darbazis sigrZe.
_ hesis Senobisa da kaSxlis wyalgamSvebi naxvretebis
SeTavseba.
_ miwisqveSa satransporto gvirabebi.
_ turbinis muSa borblis diametri.
_ hesis mSeneblobisaTvis asawyobi rkinabetonis didi
wili, rac iwvevs damatebiT SromiT xarjebs hesis eqsplua-
taciis dros.
_ kaSxliT ori samanqano darbazis gayofa.
_ maRaldawneviT hesebze diskoseburi da sferuli
saketebi.
_ hidroteqnikuri nagebobebis dawneviTi frontis
sigrZe.
_ hidroteqnikur nagebobebze sakontrolo-sazomi
aparatebis erTeulebis raodenoba.
_ hesis Senobidan qvesadguris daSorebis manZili.
_ xazebis ricxvi.
yvelaze damaxasiaTebeli faqtorebi dadgmuli
simZlavre da agregatebis raodenobaa, romelic icvleba
1-6400 mvt-mde da 1-24 agregatamde, Sesabamisad maTi
meSveobiT icvleba momuSaveTa raodenoba erTi kacidan
ramdenime aseulamde. am SemTxvevaSi mcire hesebisaTvis
xvedriT sidided miRebulia Sesabamisad 2-2,5 kaci/mgvt-ze
da 0,1 kaci/mvt-ze didi da mcire hesebisaTvis.
1991 wlamde saqarTveloSi moqmedebda personalis
ricxovnebis gamsxvilebuli normativebi, magram energosa-
warmoTa aqcionerebisa da privatizebis Semdeg normativebs
savaldebulo xasiaTi aRara aqvs da rogorc aRvniSneT
damokidebelia mesakuTris gadawyvetilebasa da mecnierul-
teqnikur siaxleebze, romlebmac Tavsieburi gavlena moxdi-
150
nes dargis ganviTarebaze. miuxedavad amisa personalis
ricxovneba mainc eqvemdebareba gansazRvrul normativebsa da
im faqtorebis arsebobas, romlebic Tavisebur gavlenas
axdenen personalis ricxovnebis gamoTvlaze. praqtikaSi
gamoiyeneba Semasworebeli koeficientebi, romlebsac gaaC-
niaT miTiTebuli faqtorebis Sesatyvisi mniSvnelobebi:
_ 0,85 _ hes-ze sadac gamoyenebulia radialur-RerZuli da
cicxvis msgavsi turbinebi.
_ 1,02 _ hesis agregatebi, romlebic ganlagebulia kaSxlis
tanSi.
_ 1,02 _ mosabrun-lapotiani (frTiani) tipis turbinebis
muSa borblebis diametri 9 m-ze meti da radialur-
RerZulis tipisa 5 m-ze meti.
_ 1,08 _ miwis zedapiris donis 47 qveviT samanqano
darbazis ganlageba.
_ 1,05 _ hesis Senobis sigrZe 1000 m-ze meti
_ 1,05 _ hesis nagebobis 30%-ze meti aSenebulia asawyobi
rkinabetoniT.
_ 1,03 _ mTian an seismurad arakeTilsaimedo raonebSi
gzebis momsaxureba TiToul gzis 5 km-ze.
_ 1,02 _ generatoris statorisa da rotoris wyliT
uSualo gaciveba.
hesebze personalis SerCevisas didi mniSvneloba eniWeba
hesis operatiuli momsaxurebis maRalkvalificiuri kadrebis
uzrunvelyofas. operatiul momsaxurebisas gamoiyeneba
Sromis organizaciis brigaduli (vaxturi) forma. brigadis
(vaxtis) SemadgenlobaSi Sedis hesis cvlis ufrosi,
samanqano darbazis cvlis ufrosi, marTvis faris
eleqtrozeinkali, hidroagregatebis memanqaneebi, qvesadguris
morige inJineri.
morige personals, aseve eleqtrosadguris muSaobis
mTel reJims xelmZRvanelobs morige inJineri _ cvlis
151
ufrosi, romelic administraciulad eqvemdebareba sadguris
mTavar inJiners da Tavis movaleobas asrulebs misi
miTiTebebis Sesabamisad. amasTan cvlis ufrosi operatiulad
daqvemdbarebul eleqtrosistemis morige dispeCerze,
romelic sadguris reJimis, misi datvirTvis, mierTebaTa
sqemis mixedviT, mTavar inJinerTan erTad gascems Sesabamis
gankargulebebs. analogiur daqvemdebarebaSi imyofeba mTeli
operatiuli personali _ operatiulad eqvemdebareba sadgu-
ris cvlis ufross, xolo administraciul-teqnikurad Tavi-
si saamqros ufross. morige personalis ormagi daqvemde-
bareba miRebuli Taviseburebaa energetikul sawarmoebSi, es
ganpirobebulia eleqtrosadgurebis ZiriTadi amocanis _
momxmarebelTa dReRamuri uwyveti eleqtromomaragebis
uzrunvelyofa.
operatiuli personalis movaleobani gansazRvrulia
Tanamdebobrivi instruqciebiTa da debulebebis, xolo
Sesasrulebeli samuSaoebis moculobebi _ hesis komutaciis
mTavari sqemiT, danadgarebiTa da mdgomareobiT, saremonto
samuSaoebis moculobiT, hesis avtomatizaciis doniTa da
operatiuli daqvemdebarebiT, eleqtrosistemaSi hesis
gansakuTrebulobiTa da sxva faqtorebiT. morigeoba
mimdinareobs sam cvlaSi TiToeuli 8 sT-is xangrZlivobiT
mag. 0-08-mde Ramis, 8-16 dRis, 16-24 saRamos cvlebi.
morigeobis grafikis uzrunvelyofa xdeba 4 Tavisi
SemadgenlobiT ucvleli vaxtebiT (brigadebiT); aucileblo-
bis SemTxvevaSi yalibdeba mexuTe _ sarezervo vaxta
(brigada).
152
Tavi 5. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba
energo-sitemisa da hasebis daproeqtebis saqmeSi
$5.1. daproeqtebis Taviseburebebis arsi, sazRvrebi
nebismieri saqmis warmarTvisaTvis aucileblobas
warmoadgens misi daproeqteba anda masTan uSualo kavSirSi
myofi gegmis Sedgena.
proeqti warmoadgens urTierTdakavSirebul moqmede-
bebis Tanmimdevrobas, romelic xdeba drois dadgenil magram
gansazRvrul periodSi da mimarTulia ganumeorebeli magram
amasTan erTad gansazRvruli Sedegis miRwevaze. e.i. Cven am
SemTxvevaSi proeqts vixilavT, rogorc gamiznuli Sedegebis
miRwevis erT-erT saSualebas.
gamiznuli Sedegis miRebisaTvis saWiroa Catardes
proeqtirebis iseTi moqmedebebi, romlebic warmoadgens
jamurad proeqtis realizaciis arss, radganac yvela misi
procesi urTierTdakavSirebulia da araa erTmaneTisagan
gancalkevebuli, imitom, rom gaZlierebulia menejmentis
ZiriTadi mimarTulebebiT: marTva, dagegmva, Semowmeba da
kontroli.
nax. 5.1. proeqtis realizaciis procesi
153
proeqtebis mravalsaxeobisa da Sinaarsis gaTvalis-
winebiT, aseve misi masStabebis, xarjebis Tu Rirebulebebis
sididiT yvela proeqts gaaCnia xuTi saerTo maxasiaTebeli.
1. proeqtebs gaaCnia erTjeradi xasiaTi. am maxasiaTe-
blis sawinaaRmdegod SeiZleba iyos msjeloba mag. hidroele-
qtrosadgurebis mSenebloba, aq mizani erTia, proeqtirebis
Semadgenlobac erTnairi iyos, davuSvaT nagebobis samSeneblo
arqiteqturuli saxec. magram saqarTvelos magaliTze
TiToeuli aSenebuli hesis proeqti mainc unikaluria da am
SemTxvevaSi mxolod Saoris hesisa, engurhesis da sxva.
gamodgeba magaliTad amitomac aqedan gamomdinareobs meore
zogadi maxasiaTebeli.
2. yoveli proeqti Taviseburad ganumeorebelia radga-
nac ar arsebobs ori erTnairi proeqti da TiToeul
proeqtSi miuxedavad misi Sedegebisa Tavis arsSi devs raRac
ganumeorebeli, romelic damaxasiaTebelia mxolod misTvis,
zogierTebSi aseTi unikaluroba mniSvnelovnad gamokveTilia,
magaliTad engurhesis kaSxali.
3. proeqtebi SezRudulia mkveTri droiTi vadebiT.
proeqti esaa raRacis Seqmna dadgenil droSi. mas gaaCnia
dagegmili damTavrebis vada. proeqtis realizaciis Sedegebi
gadaecema maT vinc iyenebs maT. proeqtirebis dro erT
SemTxTvevaSi SeiZleba iyos ramdenime weli, zogSi ki
ramdenime dRe an kvira.
4. yvela proeqtebi kavSirSia cvlilebebTan. proeqtis
realizaciis procesSi iqmneba raRac axali da ispoba Zveli,
cvlilebebi SeiZleba iyos Zalian didi an mcire.
5. proeqtebi yovelTvis iZlevian gansazRvrul
Sedegebs.
Sedegi SeiZleba iyos mravalsaxa da mravalgvari. Cvens
SemTxvevaSi eleqtrosistemis proeqti mniSvnelovan Sedegebs
gvaZlevs arsebulis gardaqmnis SemTxvevaSi. igi cvlis Cvens
154
yoveldRiur saqmianobas, operatiul azrovnebas, qcevas
avariis wina, dros Tu Semdgom periodebSi, marTvis struq-
turasa da saqmianobis organizaciis moTxovnebs mmarTvelo-
bis menejerebisa da momuSaveebis mimarT, aseTi Sedegebis
miRwevis gzebi Sedgeba ramdenime etapisagan, sadac TiToeul
etapi Taviseburad xasiaTdeba konkretul moqmedebebiTa da
gaaCnia Tavisi saSualedo Sedegi an saSualedo mizani. aseT
etapobriv moqmedebebs xels uwyobs proeqtis dagegmva,
gakontroleba da marTva. iqmneba situaciebi, roca calkeuli
etapis misaRwevad aucilebelia damTavrdes misi wina etapi.
yvela saSualedo Sedegebis SesrulebiT mTavrdeba obieqtis
mSenebloba an eqspluataciaSi gaSveba an sxva Sedegiani
moqmedebebi. yvela proeqtis Semadgenlad iTvleba monacemebis
sami ZiriTadi faqtori, romlebic gviCveneben proeqtis
Sedegs: esaa xarjebi, vadebi, realizacia. am SemTxvevaSi
mniSvnelovnad migvaCnia ganvixiloT proeqtis sicocxlis
cikli. aq miTiTebulia proeqtirebis sawyisi, saSualedo da
damamTavrebeli fazebi, romlebic erTiaanad moicavs oTx
etaps. teqnikur-ekonomikuri dasabuTeba, damuSaveba da
dagegmva, sawarmoo, damamTavrebeli.
energosistemis proeqtirebis teqnikur-ekonomikuri
dasabuTebam dasawyisSi unda Camoayalibos TviT proeqtirebis
idea, sadac ganisazRvreba misi amocanebi, gaanalizdeba misi
ganxorcielebis SesaZlebloba, dgindeba danaxarjebis
savaraudo xarjTaRricva, moixazeba konkretuli Sesrulebis
xerxebi, saSualebebi da vadebi. es etapi saSualebas
gvaZlevs misi sawyisi Sedegebis sxva an arsebul proeqte-
bTan Sesadareblad. amis Semdeg dadebiTi gadawyvetilebis
miRebisas gadavdivarT meore etapis dagegmvis Sesrulebis
dros.
dagegmvisa da damuSavebis etapi moicavs proeqtis
Semadgeneli nawilebis Semdgomi damuSavebis sakiTxsa da
155
gansazRravs. mis saboloo Sedegebs, anawilebs
valdebulebebsa da amtkicebs vadebs, azustebs xarjebis
moculobasa da drois vadebs.
6. sawarmoo etapi warmoadgens proeqtze muSaobis
aqtivobis zenits, sadac xorcieldeba dagegmili
RonisZiebebis ZiriTadi nawili – efeqtiani Semowmebisa da
kontrolis awyoba, romelTa meSveobiT menejmenti gansaz-
Rvravs ra Sesrulda da ra ara. am etapis damTavrebisas
proeqtis saboloo Sedegebi miRweulia da igi SeiZleba
gadaeces gamomyenebels.
7. damamTavrebeli etapi – am dros xdeba proeqtis
yovelmxrivi Semowmeba da analizi.
amgvarad proeqtirebis etapebis daxasiaTeba gvaZlevs
saSualebas ganvsazRvroT, romeli etapia yvelaze aqtiuri
da romels, ra dros unda mivaqcioT didi yuradReba, aseTad
miCneulia sawarmoo etapi.
naxazze 5-2 naCvenebia energosistemebis daproeqtebis
realizaciis procesi, romelic gamoricxavs proeqtis
sicocxlis ciklis kavSirs moqmedebis procesebTan.
nax. 5.2-ze mocemul SedegebSi sainteresos warmoadgens
proeqtis analizi. am dros ukve mocemuli proeqtis varian-
ti Sedarebulia, SerCeulia, mowonebulia da momxmarebelzea
gadacemuli, magram rCeba mniSvnelovani detali, rogori
iqneba amogeba, ra droSi xdeba investiciebis amoReba?
amisaTvis gamoiyeneba meTodi, romelic damyarebulia
amonagebis periodis xarjze esaa is periodi, rac
aucilebelia pirvelsawyisi investiciebis amosaRebad –
dasafaravad, risTvisac gamoiyeneba proeqtis Sedegebis
realizaciis moculoba.
mag. energosistemis mocemuli proeqtis realizaciaze
gamoyenebuli iqna 25 ml lari da misgan yovelwliurad
156
amoRebuli iqna 5 mln lari maSin amogebis periodi iqneba
(25:5)mln = 5 weli.
proeqtis variantebis Sedarebisas upiratesoba eZleva
im variants, romlis realizacias naklebi periodi sWirdeba,
meTodi, romelic damyarebulia mocemul dargSi
gansazRvruli mogebis sidideze, romelic SeiZleba proeqtis
Sedegebis gamoyenebis xarjze miRebuli iqnas Cadebuli
investiciebiT, mag. saqarTvelos energetikis maregulirebeli
erovnuli komisia eleqtroenergetikis seqtoris licenzian-
tebs (warmoeba, gadaecema, ganawileba, dispetCerizacia)
warmoebisa da momsaxurebis tarifSi amonagebis (mogebis)
normas udgens 20%-s. amgvarad mogebis normis gamoTvlac
SeiZleba konkretuli energosistemis proeqtis realizaciiT
miRebuli wliuri mogebis SefardebiT sarealizacio
xarjebTan. e.i. Tu wliuri mogeba miRebuli iqna am
operaciis Sedegad. mag. 3,5 mln lari, xolo xarjebma
Seadgina 175000 lari mogebs norma iqneba 20%. aqac ise,
rogorc wina meTodSi ar icvleba fuladi Sefaseba drosTan
erTad.
rac Seexeba mimdinare periodSi amonagebis Sefasebis
gamoyenebas mimdinare diskontirebuli Rirebulebis meTodiT,
romlis drosac momavali naRdi Semosavlebi daiyvaneba
mimdinare drois Sefasebaze.
diskontireba esaa momavali Semosavlebis sididis
gansazRvris meTodi, romelic daiyvaneba mimdinare droze,
rac pirdapir proporciulia rTuli procentebis daricxvis
procesisa, romelic saSualebas iZleva ganvsazRvroT naRdi
fulis dRevandeli sidide momavali periodis SefasebaSi.
157
Sedegebi moqmedebebi sasicocxlo etapebi
nax. 5.2. energosistemis proeqtis sicocxlo ciklis
etapebi, moqmdebebi, Sedegebi
158
gaangariSebisaTvis gamoiyeneba Semdegi toloba:
biinvesticie
ganakveTi
procentuli
SefasebaSi periodis momavali
moZraoba fulis naRdi
sidide
saerTo
Rirebuleba
bulidiskontire
mimdinare
−
−
⎥⎥⎥⎥⎥
⎦
⎤
⎢⎢⎢⎢⎢
⎣
⎡
⎟⎟⎠
⎞⎜⎜⎝
⎛ += n1
sadac n – wlebis raodenobaa
r _ procentuli ganakveTi. 1/(1+procentuli ganakveTi) mniSvneloba SeiZleba
vipovoT diskontirebis cxrilebSi
moyvanili toloba gamoxatavs, rom energosistemis
proeqtisaTvis, romlisTvisac saprocento ganakveTi 10%-ia
da proeqtis realizaciaze xarjebi Seadgens 8175000 lars
energosistemis momgebianoba SeiZleba gamoiTvalos
Semdegnairad davuSvaT n=5.
wlebi 1 2 3 4 5
wliuri 1,8 mln 2,2 mln 2,5 mln. 3 mln. 3,5 mln
mogeba
mimdinare diskontirebuli Rirebuleba SeiZleba
gamovTvaloT
1/(1+r)r
mniSvneloba 0,9091 0,8264 0,7513 0,6830 0,6209
wliuri mogeba mimdinare drois SefasebaSi
1,636 mln 1,818 mln 1,875 mln 2,049 mln 2,173 mln
amgvarad dRevandeli droiT wliuri mogeba jamSi
Seadgens 9,551 mln lars, romelic metia energosistemis
159
proeqtis realizaciis xarjebze kerZod 9551000-
8175000=1376000 lari
e.i. proeqti misaRebia
rentabelobis koeficienti
am meTodiT Tu mimdinare diskontirebuli Rirebulebis
jamis Sefardeba im kapitalTan, romelic aucilebelia
energosistemis proeqtis realizaciisaTvis da es sidide
metia erTze, maSin proeqtis es varianti misaRebia, Cvens
magaliTSi rentabelobis koeficienti Seadgens 9,551mln/
8,175mln=1,15.
kapitaldabandebaTa (investiciebis) amogebis Sida
koeficienti
proeqtebis Sefasebis es meTodi iTvaliswinebs sxvada-
sxva saprocento ganakveTebis sididis momavali periodis
diskontirebas da amis Semdeg TiToeuli ganakveTisaTvis
mimdinare diskontirebuli Rirebulebis gamoTvlas (drois
gansazRvruli periodisaTvis) am SemTxvevaSi Tu saprocento
ganakveTi izrdeba mimdinare diskontirebuli Rirebulebis
mniSvneloba mcirdeba iseTi saprocento ganakveTis dros,
roca mimdinare diskontirebuli Rirebulebis mniSvneloba
nulis tolia. aseT movlenas ewodeba kapitaldabandebaTa
amoRebis Siga koeficienti, rac ufro maRalia saprocento
ganakveTi miT momgebiania proeqti.
energosistemis proeqtis variantis SerCevac damokide-
bulia maszed, maRalia Tu ara kapitaldabandebaTa amogebis
Siga koeficientis sidide organizaciis xarjebTan
SedarebiT, Tu maRalia maSin proeqti misaRebia.
sabolood energosistemis proeqtis varianti
miRebulia, mowonebulia da proeqtirebis Sefasebebi
Setanilia proeqtis xarjTaRricxvaSi anu biujetSi.
proeqti am dros oficialurad damtkicebulia. biujetSi
gamoixateba proeqtirebis Tanmimdevroba misi dawyebidan
160
proeqtis Sedegebis realizaciamde. Sedgenilia gegma da misi
kavSiri biujetTan uSualoa. am kavSiriT xdeba proeqtis
marTvis regulireba.
naxazze 5.3 mocemulia energosistemis daproeqtebis
gegma, Sefaseba, energosistemis biujeti.
nax. 5.3. hesis proeqtis biznes-gegmiT damuSavebuli
biujetis Sevseba
161
$5.2. energosistemebis daproeqtebis safuZvlebi
energetikuli sistemebis daproeqtebis ekonomikuri
meTodebis ekonomikuri interesi pirvel rigSi unda
gamosaxavdes TviT qveynis eletroenergetikis seqtoris
interess da aucileblad Sesabamisi unda iyos energetikis
samTavrobo politikisa da energetikis programisa.
proeqtirebis ekonomikuri meTodi aseve unda iTvalis-
winebdes eleqtroenergetikis struqturasa da arss. imis da
miuxedavad vis mflobelobaSia am seqtoris romelime
nawili. am SemTxvevaSi saqarTveloSi moqmedi eleqtroener-
getikis yvela obieqti, romlebic dakavSirebulia eleqtru-
li energiis warmoebasTan, gadacemasTan, ganawilebasa da
dispetCerul marTvasTan yvela erTianad warmoadgens qveynis
erTian eleqtrul qsels, romelic eqvemdebareba qveynis
energetikul politikis mizans da asrulebs samTavrobo
energetikuli programis Sesabamis an Sesatyvis davalebas.
am TvalsazrisiT anu energetikuli sistemis dapro-
eqtebisas amosaval sawyis safuZvels unda warmoadgendes
saqarTvelos erTiani eleqtruli qseli. es aris mTeli
kompleqsi, romelSic Sedis eleqtruli qselebis rTuli
sistema da sxva energetikuli obieqtebi, romlebic
sakuTrebis uflebiT saqarTvelos kanonebis safuZvelze
ekuTvnis eleqtroenergetikis seqtoris subieqtebs da isini
valdebuli arian uzrunvelyon eleqtroenergiiT
momxmareblebis saimedo da uwyveti momarageba; saqarTvelosa
da sazRvargareTis qveynebis eleqtrul qselebTan
paraleluri muSaoba.
eleqtruli energiis nakadebis regulirebis gamSvebi
SesaZleblobebis maxasiaTeblebi da Zabvis nominaluri klasi
Tanmxdeba energetikis saministrosa da sxva kompetentur
organoebTan. rac Seexeba eleqtroqseluri obieqtebis
162
sxvadasxva teqnologiur maxasiaTeblebs, romlebic Sedian
saqarTvelos erTiani eleqtruli qselis SemadgenlobaSi
(arastruqturulad da arainstituciurad) maTi SeTanxmeba
xdeba Sesabamisi energoobieqtebis mmarTvelobis doneze,
magram gaTvaliswinebuli unda iqnas kanoniT dadgenili
moTxovnebi.
eleqtruli qselis ganviTarebis saqmeSi mniSvnelovans
warmoadgens dargobrivi sainvesticio saqmianobis organiza-
cia da regulireba. am SemTvevaSi dargis doneze muSavdeba
axali simZlavreebis mSeneblobisa da eqspluataciaSi
Seyvanis gegmebi, mSeneblobis proeqtireba xdeba saproeqto
maxasiaTeblebis safuZvelze. im pirebs (iuridiuli) romle-
bic axorcieleben energoobieqtebisa da simZlavreebis
mSeneblobas, ufleba unda mieces kerZod aSenebuli
eleqtrogadamcemi xazebis tieqnologiur mierTebebze ukve
arsebuli da moqmed eleqtrul qselebTan.
energosistemis daproeqtebisas didi mniSvneloba
eniWeba arsebuli simZlavreebis bazaze Seqmnili eleqtuli
qselis ganviTarebas – kerZod axali simZlavreebis mSeneb-
lobas. aseT SemTxvevaSi dargis politika mimarTulia am
procesebis ganviTarebasa da xelSewyobaze da igi
gansazRvravs eleqtroenergetikis obieqtebis dafinansebisa
da mSeneblobis pirobebsa da wesebs; adgens energo-mimRebi
mowyobilobebis teqnologiuri mierTebis pirobebs eleq-
trul qselebTan. amyarebs urTierTsargeblian kavSirs
eleqtroenergetikis subieqtebis sainvesticio proeqtebis
SeTanxmebis dros; gansazRvravs ekonomikurad dasabuTebuli
danaxarjebis Sefasebis kriteriumebs, aseve axdens sainves-
ticio kapitalis Semosavlianobis gaangariSebis meTodis
SerCevas. energosistemis proeqtirebis pirobebi unda
iTvaliswinebdes teqnikur kontrols (zedamxedvelobasa) da
163
dargSi miRebuli teqnikur reglamentebs, romlebic miiReba
Semdegi sakiTxebis regulirebis dros:
_ teqnikuri da teqnologiuri usafrTxeba eleqtro-
energetikaSi.
_ eleqtruli da Tburi energiis xarisxi;
_ energetikuli simZlavreebis rezervebis normativis
dadgena;
_ eleqtruli da Tbodanadgarebis mowyobilobebi;
_ eleqtroenergetikis subieqtebis saqmianoba, romelic
dakavSirebulia Tbo da eleqtrodanadgarebis eqspluata-
ciasTan, maT Soris usafrToxoebis dacva maTi eqsplua-
taciis dros.
energosistemebis proeqtirebis ganviTarebis saqmeSi
didi roli eniWeba qveyanaSi Seqmnil sainvesticio garemos.
saqarTveloSi miRebulia da efeqtianad moqmedebs kanoni
investiciebis Sesaxeb, romelic aregulirebs sainvesticio
saqmianobas da uqmnis privilegirebul mdgomareobas yvela
investoris, gansakuTrebiT ki ucxoel investorebs.
saqarTvelos eleqtroenergetikaSi saxelmwifos sainvesti-
cio politika mimarTulia misi mdgradi ganviTarebis
uzrunvelyofaze energoSemnaxveli politikis ganviTarebaze,
investiciebis efeqtianobis gaZlierebaze, eleqtroenerge-
tikis efeqtianobis gazrdaze.
$5.3. energetikaSi hesebis daproeqtebis procesSi
saxelmwifo regulirebis sakiTxebi
energetikaSi daproeqtebis procesSi gansakuTrebuli
mniSvneloba eniWeba energosistemaSi saqmianobis organiza-
cias, marTvis struqturis organizacias, marTvis sistemasa
da mis funqciebsa da principebs.
164
gardamavali ekonomikis qveynis dargobrivi ekonomikis
marTvis organizacia aucileblad mimarTuli unda iqnas
bazris moTxovnebis mimarT, rogorc saqmianobis ZiriTad
ganmsazRvreli movlena.
energosistemis marTvis sistema ZiriTadad mimarTulia
ori mimarTulebis marTvaze kerZod safinanso-ekonomikuri da
operatiul-dispetCeruli marTva. teqnikuri saSualebebis
gamarTuli muSaoba, energosistemis generaciis, gadacemisa da
ganawilebis funqciebi ZiriTadad eqvemdebareba operatiul
dispetCeruli marTvis sistemas.
operatiul-dispetCeruli marTva eleqtroenergetikaSi
warmoadgens mTel kompleqsur saqmianobas, romelic
mimarTulia eleqtroenergetikis obieqtebisa da momxmare-
belTa energomimRebi danadgarebis muSaobis teqnologiuri
reJimebis centralizebul marTvaze.
operatiul-dispetCeruli sistemis saqmianobis mizans
warmoadgens saimedo eneromomaragebisa da eleqtroenergiis
xarisxis uzrunvelyofa, romlebic Seesabameba teqnikur
reglamentebs da sxva aucilebel moTxovnebs, rac
dadgenilia sxvadasxva normatiuli aqtebis safuZvelze.
operatiul-dispetCeruli marTvis sistemis meSveobiT
xdeba operatiuli brZanebebisa da gankargulebebis gacema,
romelic savaldebuloa am sistemis yvela subieqtisaTvis.
operatiul-dispetCeruli marTvis ZiriTad principebs
miekuTvneba:
_ eleqtroenergiis warmoebisa da moxmarebis balansis
uzrunvelyofa;
_ operatiul-dispetCeruli marTvis umaRles doneze
dabali rgolis subieqtebis daqvemdebareba.
_ eleqtroenergetikisa da eleqtroenergiis momxmare-
belTa mier operatiul-dispetCeruli marTvis subieqtebis
miTiTebaTa ucilobeli Sesruleba.
165
_ yvela zomebis ganxorcieleba, romlebic mimarTulia
eleqtroenergetikis funqcionirebis usafrTxoebis uzrun-
velyofaze da avariuli situaciebis warmoSobis Tavidan
acileba.
_ zomebis miReba, romelic mimarTulia energetikuli
simZlavreebis rezervebis Seqmnaze;
_ eleqtroenergiis warmoebisa da moxmarebis
moculobis grZelvadiani da moklevadiani prognozireba;
_ eleqtruli da Tburi energiis gamomuSavebis
kombinirebuli reJimebis prioritetuloba Semodgoma-zamTris
periodSi magenerirebeli danadgarebis muSaobis reJimebis
regulireba.
_ operatiuli sadispetCero brZanebebisa da gankargu-
lebebis ekonomikuri efeqtianoba, rac damyarebulia
eleqtruli qselis muSaobis reJimebis optimizaciaze.
_ ekonomikurad efeqtiani operatiul-dispetCeruli
gaawyveti-lebis amorCeva warmoadgens iseT moqmedebas,
romelic uzrunvelyofs eleqtroenergetikis teqnologiuri
infrastruqturis usafrTxo da avariis gareSe funqcioni-
rebasa da eleqtroenergiis xarisxs, rac unda Seesabamebodes
teqnikur pirobebs da sxva moTxovnebs.
_ energosistemebis daproeqtebis procesSi yuradRmi-
saRebia, gasaTvaliswinebelia da gamosayenebelia saxelmwifo
regulirebisa da kontrolis Semdegi principebi da
meTodebi.
_ saqarTvelos erTiani eleqtruli qselis teqnolo-
giuri marTvis erTianobis uzrunvelyofa.
_ eleqtroenergetikaSi saxelmwifo sakuTrebis efeq-
tiani marTva.
_ eleqtruli energiis mimwodebelTa da momxmare-
belTa ekonomikuri interesebis balansis miRweva;
166
_ eleqtroenergiis momxmareblebisaTvis misawvdomobis
uzrunvelyofa da maTi uflebebis dacva;
_ saqarTvelos moqalaqeebis socialuri dacvis
uzrunvelyofa eleqtroenergiaze fasebis (tarifebis)
dausabuTeblad zrdaze;
_ yvela aucilebeli pirobebis Seqmna investiciebis
mosazidad eleqtroenergetikuli sistemis funqcionirebsa
da ganviTarebis mizniT;
_ eleqtroenergiis konkretuli bazris ganviTareba,
eleqtroenergetikis calkeuli subieqtebis monopoluri
saqmianobis SezRudva;
_ eleqtroenergetikaSi bunebrivi monopoliebis obieq-
tebis momsaxurebis uzrunvelyofa da masze diskriminaciis
akrZalva;
_ eleqtroenergetikis sferoebSi saxelmwifo reguli-
rebis elementebis SenarCuneba, sadac ar arsebobs anda
SezRudulia konkurenciisaTvis aucilebeli pirobebi;
_ eleqtroenergetikis subieqtebis funqcionirebaze
informaciis miRebaze momxmareblebis daSvebisa da maTTvis
saWiro informaciis daubrkoleblad miRebis uzrunvelyofa.
daproeqtebisas aucileblad migvaCnia saxelmwifo
regulirebisa da konotrolis Semdegi meTodebis
gaTvaliswineba;
_ eleqtroenergetikis seqtoris im subieqtebis saqmia-
nobis regulireba da kontroli, romlebic mikuTvnebulia
kanonis ZaliT bunebriv monopoliebs, maT Soris obieqtebis
sainvesticio saqmianobis regulireba;
_ damoukidebeli maregulirebeli organoebis saqmia-
nobaze saxelmwifo kontrolis ganxorcieleba prduqciis
(momsaxurebis) calkeul saxeebze maT mier fasebis –
tarifebis dadgenaze.
167
_ saxelmwifo antimonopoluri regulireba da
kontroli, maT Soris erTiani wesebis dadgenaze
eleqtroenergiis gadacemis momsaxurebaze da sxva.
_ eleqtroenergetikaSi saxelmwifo sakuTrebis marTva;
_ eleqtroenergetikis seqtorSi calkeuli saxis
saqmianobaze licenzirebis da nebarTvebis gacema;
_ eleqtroenergetikaSi teqnikuri regulireba;
_ mezobeli qveynebis sistemaTaSorisi kavSirebis, maT
Soris urTierTCaTvlebis sistemaTaSorisi eleqtruli
qselebis urTierTobis wesebis damtkiceba.
_ gansazRravs eleqtro momaragebis sferoSi
saxelmwifo politikis ZiriTad mimarTulebebs;
_ amuSavebs eleqtroenergetikis perspeqtiuli ganviTa-
rebis programebs, qveynis energousafrTxoebis moTxovnebis
Sesabamisad da misi socialur-ekonomikuri ganviTarebis
prognozebis safuZvelze;
_ amtkicebs eleqtruli qselebSi eleqtruli energiis
kargvebis gansazRvrisa da kompesaciis wesebis meTodikas;
_ eleqtroenergetikaSi zedamxedveloba da teqnikuri
kontroli.
$5.4. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba energo
obeiqtebis daproeqtebis saqmeSi
TiToeuli saqmianobas, TiToeul dargs gaaCnia Tavisi
specifikuri warmoebisa da kapitaldabandebebis efeqtianobis
amaRlebis gzebi. amasTan yvela SemTxvevaSi am amocanis
praqtikuli ganxorcieleba efuZneba, gegmiuri, samecniero-
teqnikuri, ekonomikuri, inovaciuri da organizaciuli
sakiTxebis sistemis damuSavebasa da ganxorcielebas, rac
mimarTuli unda iyos energosistemis sawarmoo da sameurneo
168
saqmianobis marTvis gaumjobesebaze, xarjebis Semcirebasa da
efeqtianobis amaRlebaze.
am debulebis dakonkretebisas unda gaviTvaliswinoT,
rom energosistemaSi warmoebisa da kapitaluri dabandebebis
efeqtianobis amaRlebis gzebad iTvleba Sromis nayofierebis
amaRleba mTlianad energosistemasa da mis sawarmoebSi,
inovaciuri procesebis ganviTareba da warmoebis
struqturis gaumjobeseba, gamosaSvebi produqciis xarisxis
amaRleba misi saeqsporto saqonlad gadaqceva; prioritetul
mimarTulebad unda CaiTvalos sawarmosa da energosi-
stemaSi, produqciis warmoebaze xvedriTi xarjebis
Semcireba, sawarmoo simZlavreebis ufro efeqtianad gamoye-
neba, ufro meti yuradReba mieqces nedleulis, masalebis,
saTbobisa da energiis ekonomikurad gamoyenebas, marTvis
meTodebis gaumjobesebas, dagegmvisa da organizaciis axali
meTodebis gamoyenebas, saproeqto simZlavreebis droulad
eqspluataciaSi Seyvanas, yovelmxrivad unda moxdes
korporaciuli Sromis kulturisa da marTvis meTodebis
danergva.
energetikul sawarmoebSi efeqtianobis amaRlebis
problemebis ZiriTad aspeqtebs Soris ganixileba:
_ efeqtianobis Sefasebis meToduri principebis
gaumjobeseba da amis safuZvelze kapitaldabandebisa da
warmoebis efeqtianobis amaRlebis gzebis gamokvleva.
energosistemis kerZod da Semdgom mTlianad energetikis
dargsa da qveynis ekonomikis mimarT. energetikis specifikis
gaTvaliswinebiT efeqtianobis maCveneblebis jgufis
gaumjobesebis amocanebisa da gzebis gaanalizeba warmoadgens
erT-erT gamokveTil nawils. am maCveneblebis sistema
gamoiyeneba aseve investiciebisa da inovaciuri saqmianobis
efeqtianobis gasaangariSeblad.
169
saerTod cnobilia, rom TiToeul dargSi, Cvens
SemTxvevaSi eleqtroenergetikul sistemaSi, warmoebisa da
investiciebis gamoyenebis efeqtianobis gansazRvra da
gaangariSeba aucileblad Sexamebulia saqmianobis saxesa da
mis mier warmoebuli prduqciis adgilze qveynis ekonomikis
ganviTarebis saqmeSi.
eleqtroenergetikul sistemaSi warmoebisa da inves-
ticiebis gamoyenebis efeqtianobis amaRlebis amocana misi
kapitaltevadobis, masStabebisa da ganviTarebis tempebis
gamo warmoadgens qveynis erT-erT mniSvnelovan amocanas.
amasTan erTad energetikaSi didi teqnologiuri Tavisebu-
rebebisa da sainovacio pirobebis gaTvaliswinebiT am
amocanis gadawyveta xasiaTdeba arsebuli specifikiT da
mniSvnelovnadaa damokidebuli teqnikur ekonomikuri
gaTvlebis meTodis srulyofaze.
investiciebis (kapitaldabandebebis) efeqtianobis
maCveneblebi axasiaTebs faqtiur an mosalodnel kapital-
tevadobas energosistemaSi aseve calkeul proeqtirebaSi
(mSeneblobaSi) myof obieqtebSi amas garda es maCveneblebi
gamoiyeneba sawarmoo-sameurneo saqmianobis Sedegebis
SefasebisaTvis, mogebis, xarisxis donis da rentabelobis
saxiT.
miRweuli (mosalodneli) efeqtianobis sididis
SefasebisaTvis saangariSo sidideebi SeiZleba SevadaroT
Sesabamis normatiul sidideebTan, saukeTeso monacemebTan
raTa movaxdinoT droSi maTi cvlilebis dinamikis analizi.
investiciebis SedarebiT efeqtianobis maCveneblebi
gamoiyeneba Sesadar teqnikur-ekonomikur gaTvlebSi gegmiuri
saproeqto da teqnikuri gadawyvetilebebis, inovaciebis
efeqtianobis SefasebisaTvis ZiriTadi fondebis rekons-
truqciisa da modernizaciisaTvis, marTvis struqturuli
mdgomareobis gardaqmnisaTvis menejmentis gaumjobesebis
170
mizniT. amasTan aucilebladaa gasaTvaliswinebeli is
faqtori, rom nebismieri gegmiuri, teqnikuri Tu saproeqto
gadawyvetileba SeiZleba realizebuli iqnas mxolod maSin,
rodesac igi Rrmad iqneba gaanalizebuli da mocemuli
varianti iqneba ekonomikurad mizanSewonili. amitom aseT
SemTxvevaSi srulebiT araa sakmarisi SevasruloT
eleqtroenergetikuli sistemis proeqtis erTi varianti,
romelic SeiZleba erTi SexedviT Tavisi teqnikur-
ekonomikuri maCveneblebiT warmoadgendes damakmayofilebels.
amgvarad yvela sagegmo da gansakuTrebiT saproeqto
namuSevrisaTvis ganuyofel nawils unda warmoadgendes
teqnikuri gadawyvetilebebis ramdenime variantis ekonomi-
kuri Sedareba, raTa SerCeuli iqnas optimaluri varianti,
razedac Semdeg unda moxdes dafinanseba.
aseTi analizis aucilebloba saWiroa, radganac saqme
exeba did kapitaltevad dargs, rogoricaa eleqtroener-
getikuli seqtori da misi nawili eleqtruli qselebi. am
SemTxvevaSi araswori da ekonomikurad dausabuTebeli
variantis realizaciam SeiZleba gamoiwvios didi sameurneo
xarjebi.
eleqtroenergetikaSi investiciebze Sesadari gansa-
zRvris meTodi farTod gamoiyeneba misi obieqtebis
daproeqtebis procesSi axali an moqmedi obieqtis
gafarToebis an mSeneblobis optimaluri variantis SerCevis
mizniT. rogorc wesi eleqtroenergetikuli sistemis
daproeqtebis ZiriTad mizans warmoadgens axlad aSenebuli
simZlavreebis eqspluataciaSi SeyvaniT mosaxleobisa da
warmoebis, aseve mewarmeobisa da biznesis eleqtroenergiis
mudmivi da saimedo uzrunvelyofa. am SemTxvevaSi saqme exeba
ramdenime teqnikurad misaReb variantebs, romlebic
akmayofileben daproeqtebis moTxovnebs mag. saWiroa
imereTis regionis moTxovnis dakmayofileba gansazRvruli
171
raodenobis siTbosa da eleqtroenergiaze, am moTxovnebis
Sesruleba SesaZlebelia Tboeleqtrocentralis aSenebiT
quTaisis an samtrediis siaxloves organul-tyibulis
qvanaxSirze an kolxeTis torfze an bilogiur masaze da
energomomarageba saqvabebiT (qalaqebSi) da raionuli
Tboeleqtrosadguris danawilebuli muSaobiT, rac SeiZleba
regionis gareTac SeiZleba aSendes da Tburi energiis
mowodeba moaxinos mocemul regionSi.
proeqtirebis stadiaze teqnikur-ekonomikuri gaTvle-
bis Catarebis procesSi uzrunvelyofili unda iqnas mWidro
meToduri kavSiri da warmoebisa da investiciebis
efeqtianobis gansazRvraze gaTvlebis Tanmimdevroba. esaa
Zalian rTuli sakiTxi, romelic mTlad Rrmad araa
mecnierulad damuSavebuli, radganac optimaluri variantis
gamosaTvlelad jer tardeba teqnikur-ekonomikuri gaTvlebi
proeqtirebis stadiaze da misgan gancalkevebiT SerCeuli
warmoebisa da investiciebis efeqtianobis gaangariSeba.
mosalodnelia ekonomikurad araefeqtian saproeqto
gadawyvetilebis miReba.
Cvenis azriT SedarebiTi investiciebis efeqtianobis
maCveneblebis gaTvlebis safuZvelze SeirCeva ukeTesi
Sesadarebeli saproeqto obieqtis (eleqtroenergetikuli
sistema, qvesadgurebi, gadamcemi xazebi da sxva) varianti.
magram mainc araa garantia imisa, rom es SerCeuli varianti
uzrunvelyofs efeqtianobis misaReb maCveneblebs, amitom
meore etapi anu warmoebis efeqtianobis maCveneblebis
gansazRvra da investiciebis efeqtianobis gaTvla. amis
Semdeg keTdeba daskvna, akmayofilebs Tu ara SerCeuli
varianti efeqtianobis minimalurad dasaSveb pirobebs da
SerCeuli varianti SeiZleba rekomendebuli iqnas
sarealizaciod.
172
eleqtroenergetikuli sistemis daproeqtebis ekono-
mikur erT-erT safuZvels am SemTxvevaSi warmoadgens
eleqtroenergetikul sistemaSi Tburi da eleqtruli
energiisa da proeqtirebisaTvis moziduli investiciebis
gamoyenebis efeqtianoba da misi maCveneblebi.
am TvalsazrisiT hesebis daproeqtebisa da mSeneblo-
bis, xolo SemdgomSi eqspluataciaSi gaSvebisa da muSaobis
biznes-gegmis damuSavebas eniWeba gadamwyveti mniSvneloba.
biznes-gegma Tavisi moculobiT moqmedebis xangrZlivo-
biTa dasagegmavi masalebis moculobiT yovelTvis efuZneba
saproeqto obieqtis mniSvnelobas, samuSaobis moculobasa da
mis adgils regionis adgilobrivi mmarTvelobis teritori-
uli erTeulis ekonomikasa da socialuri politikis
ganviTarebis saqmeSi.
$5.5. biznes-gegma da misi Taviseburebebi
sabazro ekonomikaSi biznes-gegma warmoadgens samuSao
dokuments, romelic gamoiyeneba mewarmeobis yvela sferoSi.
igi aRwers firmis funqcionirebis process, gviCvenebs misi
xelmZRvanelebi rogori xarisxiT aRweven Tavis miznebsa da
interesebs _ kerZod pirvel rigSi mxedvelobaSi miiReba
firmis momgebianobis donis amaRleba.
biznes-gegma aris samuSao dokumenti romelSic
mudmivad Seitaneba is cvlilebebi, romelic dakavSirebulia
firmaSi mimdinare movlenebTan (bazris urTierTobaze, sadac
moqmedebs firma da saerTod ekonomikaSi). biznes-gegma
erTmaneTs akavSirebs Siga safirmo da makroekonomikur
analizs, romelic tardeba specializebuli samecniero an
sakonsultacio organizaciebis mier. biznes-gegmas, rogorc
wesi amuSavebs yvela sawarmo, Tumca aseTi dokumentis
173
Sesadgenad SesaZleblobebi SeiZleba iyos sxvadasxva, mcire
sawarmo iwvevs sakonsultacio firmas da masTan
urTierTobiT amuSavebs gegmis ZiriTad parametrebs kargad
damuSavebuli biznes-gegma exmareba firmas, gaizardos,
moipovos axali poziciebi bazarze, miiRos investiciebi da
kreditebi, Seadginos Tavisi ganviTarebis perspeqtiuli
gegmebi axali saqonlisa da momsaxurebis warmoebis konce-
fcia da SearCios misi realziaciis racionaluri meTodebi.
biznes-gegmis mizania Seiswavlis firmis saqmianobis
konkretuli mimarTulebebi (saqoneli, momsaxureba) gansaz-
Rvrul bazarze Camoyalibebul organizaciul-ekonomikur
pirobebSi da igi eyrdnoba:
_ warmoebis konkretul proeqts gansazRvruli saqon-
lisaTvis (momsaxureba) _ Cvens SemTxvevaSi mcire hesis
konkretuli proeqti da konkretuli saqoneli _ eleqtro-
energiis warmoeba.
_ sawarmoo-sameurneo da komerciuli saqmianobis
yovelmxrivi analizi, romlis mizans warmoadgens misi susti
da Zlieri mxareebis gamovlena, specifikisa da gansxvavebisa
sxva firmebTan SedarebiT.
_ konkretuli proeqtis (amocanebis) realizaciisaTvis
konkretuli finansuri, teqnikur-ekonomikuri da organiza-
ciuli meqanizmebis Seswavla, romlebic gamoiyeneba ekono-
mikaSi.
Cvens SemTxvevaSi firmis saxiT warmodgenilia sainves-
ticio proeqti mikrohesis mSeneblobis gansaxorcieleblad.
biznes-gegma warmoadgens erT-erT ZiriTad dokuments,
romelic gansazRvravs firmis funqcionirebis strategias.
strategiis realizacia emyareba farTo sainvesticio
programebs, romelis Sedgenilia gansazRvrul periodSi
urTierT dakavSirebuli teqnikur, organizaciul da
ekonomikur cvlilebebze. biznes-gegma moicavs sainvesticio
174
programis erT nawils, romlis realizaciis vada yovelTvis
SezRudualia ramdenime wliT, rac saSualebas gvaZlevs
gaTvaliswinebul RonisZiebebze mogvces sakmarisad zusti
ekonomikuri Sefaseba.
biznes-gegmis Taviseburebas, rogorc strategiuli
dokumentisa warmoadgens misi dabalansebuloba amocanebis
dayenebaze firmis realuri finansuri SesaZleblobebis
gaTvaliswinebiT. biznes-gegma miRebuli, rom iqnas masSi
gaTvaliswinebuli RonisZiebebi uzrunvelyofili unda iyos
aucilebeli safinanso resursebiT; aseTi proeqtebi unda
iyvnen aramarto inovaciuri e.i. gamoirCeodes samecniero-
teqnikuri monacemebiT, aseve sakmaod kargad damuSavebuli,
gviCvenebdes rogori xarjebia gasawevi maT realizaciaze da
ekonomiurad ras mogvcems es saqme. inovaciurobisa da
sarisko dones gansazRvravs kapitalis mozidvis xerxebi.
biznes-gegmis ZiriTadi funqciebi warmodgenilia ori
mimarTulebiT: 1. Sigasafirmo saqmianoba, romelic moicavs
Semdeg mimarTulebebs: a) firmis ganviTarebis (koncefcia)
strategiis damuSaveba da misi saqmianobis calkeuli
mimarTulebebis dakonkreteba. b) axali produqciis (momsa-
xurebis) Seqmnis ganxorcieleba da damuSaveba. g) firmis
Siga samecniero, teqnikuri, sawarmoo da komerciuli
potencialis Sefaseba da rezervebis gamovlena. d) axali
teqnologiebis danergvaze RonisZiebebis momzadeba da
ganxorcieleba da danadgarebis SeZena. e) sakuTari muSebisa
da specialistebis gadamzadeba da axali kadrebis SerCeva. v)
firmis saqmianobis finansuri Sedegebis kontroli. z)
firmis saqmianobaSi riskebis Semcirebaze RonisZiebebi. T)
firmis keTilsasurveli imijis Camoyalibeba. 2. gare
funqciebi, romlebsac miekuTvneba: a) proeqtebis sareali-
zaciod investiciebis mzidva. b) saxelwmifo (regionalur)
programebSi proeqtis CarTvis dasabuTeba da centrali-
175
zebuli wyaroebidan saxsrebis miReba. g) sabanko kreditis
miReba. e) erToblivi sawarmoebis Seqmnis aucileblobis
organizaciul-finansuri dasabuTeba da moziduli kapitalis
gamoyeneba. RonisZiebebis damuSaveba da ganxorcieleba
safiananso-samrewvelo jgufebis Sesaqmnelad.
amgvarad mikrohesis biznes-gegma warmoadgens ara marto
firmis Siga dokuments aseve SeiZleba gamoyenebuli iqnas
kreditorTa da investorTa mosazidad.
$5.6. biznes-gegmis momzadeba da gamoyeneba
biznes-gegmis momzadeba SeuZlia menejerebs, mewarmes
firmaSi, anda firmebis jgufis sakonsultacio firmis
meSveobiT. nebismieri axli saqonlis momsaxurebis, warmoebis
marTvisa da organziaciis axali meTodis ideis warmoSobisas
aucilebelia biznes-gegma.
biznes-gegma axdens perspeqtiuli situaciis Sefasebas
rogorc firmis SigniT aseve mis gareTac. igi aucilebelia
firmis xelmZRvanelobisaTvis saaqcionero sakuTrebis
pirobebSi firmis orientirebisaTvis. amis safuZvelze
xelmZRvanelobas gamoaqvs gadawyvetileba, firmis mogeba
rCeba firmaSi, romelsac iyeneben warmoebis ganviTarebi-
saTvis da organizaciul-sawarmoo struqturis ganxorci-
elebisaTvis.
biznes-gegma aqtiurad exmareba partnioruli firmebis
erToblivi saqmianobis koordinirebas, organizacias uwevs
firmebis jgufis erTobliv dagegmas. yvela SemTxvevaSi isini
erToblivad afinanseben proeqts biznes-gegmis damuSavebis
organziaciis sqema naCvenebia nax. 5.4.
176
nax. 5.4. biznes-gegmis organizaciuli sqema
mocemuli biznes-gegmis damuSavebis organizaciuli
sqema gvaZlevs warmodgenas biznes-dagegmvis mTel procesze,
romelic moicavs biznes-gegmis damuSavebis yvela elements.
imis gamo rom biznes-gegma es aris mtkicebulebaTa
mTeli sistemis Tavmoyra, romlis gacnobiT investori
rwmundeba proeqtis sargeblianobaSi, amiT sazRvravs
177
momavali warmoebis mdgradobisa da sicocxlisunarianobis
xarisxs iTvaliswinebs samewarmoe saqmianobis riskebs,
akonkretebs am biznesis perspeqtivebs misi ganviTarebis
raodenobrivi da xarisxobrivi maxasiaTeblebis meSveobiT,
ayalibebs perspeqtiuli (struqturuli) Sexedulebis
firmebaze, mis muSa garemos da dagegmavs RirebulebiTi
gamocdilebis safuZvelze. nax. 5.5. mocemulia biznes
dagegmvis procesi.
nax. 5.5. biznes-dagegmvis procesi
178
nax. 5.4 da 5.5 safuZvelze warmovadgenT biznes-gegmis
damuSavebis processa da monawileobis saqmianobas dagegmvis
TiToeul etapze nax. 5.6 mocemuli biznes-gegmis procesi.
nax. 5.6. biznes-gegmis damuSavebis procesi da monawileni
179
biznes-gegmis damuSavebis Tanmimdevroba saSualebas
gvaZlevs davrwmundeT biznes-ideis perspeqtiulobaSi, amitom
moqmedebebi, romlebic unda ganxorcieldes ise unda iyos
erTmaneTTan misadagebuli, rom adgili ar hqondes
dadgenili miznidan gadaxvevas. biznes-gegmis damuSavebisaTvis
Sesasrulebelia Sedmegi etapebi:
1. saqonlis Sesaxeb informaciis Segroveba da analizi;
2. warmoebuli produqciis (momsaxurebis) gasaReba
marketingi.
3. firmis mdgomareobis, SesaZleblobebisa da perspeqti-
ulobis analizis, firmis arwera.
4. sawarmoo gegma: moTxovnilebaTa da uzrunvelyofis
gzebi, farTobebiT, danadgarebiT, kadrebiTa da sxva
resursebiT, saWiroa Sesruldes angariSebi mogebasa da
zaralze, fuladi saxsrebis moZraobaze.
5. moTxovnili kapitalis angariSi da finansirebis
wyaroebis moZieba safinanso gegma.
6. proeqtis mizanmimarTuleba da maStaburobis gansaz-
Rvra. efeqtianobis gansazRvra.
7. proeqtis organziaciuli struqturis, samarTlebrivi
uzrunvelyofisa da realizaciis mimdinareobaTa gansaz-
Rvra. organizaciuli gegma.
8. riskebisa da garantiebis sakiTxebis gadawyveta.
9. masalebis Sekreba da danarTis Sedgena.
10. proeqtis mokle Sinaarisis Sedgena. reziume.
11. anotaciis Sedgena proeqtze. 12. satitulo furclis Sevseba.
rodesac vangariSobT mosaTxovn kapitals saWiroa
gaangariSebuli iqna saprognozo balansi, gadasaxadebis gada-
ricxva da finansuri Sedegebi amogebis vada, momgebianobis
indeqsi, rentabelobis Siga norma. sufTa dayvanili mogeba.
proeqtis mrgZnobiarobis analizi. yvela etapze sadac
180
vatarebT analizs an gaangariSebebs yuradReba mivaqcioT
xarjebs, riskebisa da proeqtis realizaciis drois
Semcirebas.
$5.7. hesebis daproeqtebis da biznes-gegmiT gaTvlili
gamoyenebuli investiciebis efeqtianoba
ekonomikuri efeqtianobis gansazRvras didi mniSvne-
loba eniWeba da igi aris aramarto eleqtroenergetikuli
sistemis aseve nebismieri energetikuli sawarmos, maT Soris
hesebis sameurneo saqmianobis menejmentis aucilebeli
safuZveli. TviT ekonomikuri efeqtianobis swori daanga-
riSeba aucileblobas warmoadgens pirvel rigSi proeqti-
rebis processa da misi realizaciis dros, Semdgom warmo-
ebaSi sawarmoo saqmianobasa da menejmentSi.
sabazro pirobebSi moqmedi nebismieri sawarmos (firma,
organizacia) ZiriTad mizans warmoadgens gamoSve-buli
porduqciis (momsaxurebis) raodenobrivi da xarisxo-brivi
maCveneblebis gaumjobeseba, kerZod warmoebisaTvis
(momsaxurebisaTvis) saWiro Sromis, masalebisa da resur-
sebis maqsimaluri ekonomia, gamosakveTia Sromis pirobebis
gaumjobesebis, axali teqnikisa da teqnologiebis danergvis
meTodebi, romlis drosac minimizirebuli xdeba Sromis
danaxarjebi.
eleqtroenergetikul sistemaSi hesebis daproeqtebiTa
da biznes-gegmis damuSavebiT xdeba Tvisobrivi cvlileba da
ganviTareba mocemuli saqmianobisa, rac SeiZleba ganxorcie-
ldes sxvadasxva gziT an SerCeuli variantiT, romelic
TavisTavad gansxvavdeba rogorc danaxarjebis raodenobiT,
aseve maTi Sesrulebis periodebiT.
181
eleqtroenergetikul sistemaSi hesebis daproeqtebiTa
da biznes-gegmis damuSavebiT dakmayofilebuli unda iqnas
mravalmimarTulebiani da sxvadasxva ganzomilebiani moTxo-
vnebi. pirvel rigSi energetikis ganviTarebis saxelmwifo
politikis, mTavrobis energetikuli programisa, mosaxle-
obis ZiriTadi moTxovna aucilebeli eleqtroenergiisa da
siTbos miwodebaze, rac unda iyos uwyveti da saimedo.
parametrebis dakmayofileba, romlebic SesabamisobaSi unda
iyos saerTaSoriso da dargobriv standartebTan,
adgilobrivi resursebis maqsimalurad gamoyenebaze, xarjebis
optimizacia da sxva.
e.i. energosisitemaSi hesebis daproeqtebisas gamoyene-
buli unda iqnas menejmentis ZiriTadi moTxovna minimaluri
Sromis danaxarjebiT maqsimaluri Sedegis miReba, rac
mimaCnia mTavar miznad anu ekonomikur efeqtad Tu amas
davumatebT sworad gaTvlil biznes-gegmas miT ufro
ukeTesi.
aseve, rogorc Cven aRvniSneT wina masalebSi,
energosistemaSi hesebis daproeqtebisas da biznes-gegmis
daproeqtebisas SeiZleba gamoyenebuli iqnas efeqtianobis
gansazRvris orive forma absoluturi anu saerTo da
SedarebiTi an SefardebiTi efeqtianoba.
absoluturi efeqtianobis meTodi saSualebas gvaZlevs
daviangariSoT rogorc energosistemis aseve calkeuli misi
obieqtebis proeqtirebasa da mSeneblobaze investiciebis
efeqtianoba. jer proeqtirebis procesSi variantis SerCevis
dros da inovaciuri procesisa calke (axali teqnologiis,
axali teqnikis danergva) Tu SedarebiTi efeqtianobis
meTods gamoviyenebT energosisstemaSi hesebis daproeqebisa
da biznes-gegmis damuSavebis dros da ekonomikuri
upiratesoba eniWeba mas, romelic arCeulia saproeqto
variantis optimaluri xarisxis gansazRvris dros.
182
energosistemaSi hesebis daproeqtebisa da biznes-gegmis
damuSavebis ekonomikur safuZvlad gamoikveTeba efeqtianobis
meTodi – absoluturi ekonomikuri efeqtianoba, romelic
eyrdnoba mis Semdeg ZiriTad maCveneblebs: mogeba, rentabe-
loba, fondamogeba fondkapitaltevadoba, fondSeiaraReba,
TviTRirebuleba, Sromis nayofiereba da sxva.
efeqtianobis saproeqto maCvenebeli energosistemaSi
hesebis proeqtirebisas ganisazRvreba wliuri da perspeqti-
uli proeqtebis yvela etapze, magram roca energosistemaSi
hesebis proeqtis SerCeuli optimaluri variantis realiza-
ciis efeqtianobis faqtiuri da saprognozo maCvenebeli unda
SevadaroT maT normatiul mniSvnelobebs da gasuli perio-
dis analogiur maCveneblebs, TavisTavad cxadia Sesabamisi
energetikuli warmoebis mowinave sawarmoTa maCveneblebs.
energosistemaSi hesebis proeqtirebis realizaciis
procesSi absoluturi ekonomikuri efeqtianobis umTavres
maCveneblad gamoiyeneba sabazro pirobebisaTvis saintereso
maCvenebeli mogebis nazrdis fardoba da am mogebis miRebaze
gaweuli danaxarjebTan da aseve misi Sebrunebuli sidide
mogebis miRebaze gaweuli kapitaluri xarjebis gamosyidvis
vada.
praqtikaSi cnobilia saproeqto da proeqtis
realizaciis procesSi – mSenebare sawarmoebSi investiciebis
absoluturi ekonomikuri efeqtianobis maCvenebeli ganisaz-
Rvreba rogorc am obieqtebis eqspluataciisas erTi wlis
ganmavlobaSi miRebuli mogebis fardoba proeqtirebisa da
biznes-gegmis proeqtis realizaciis procesSi saxarjTaR-
ricxvo RirebulebasTan, aseve saproeqto da mSenebare
hesebze investiciebis gamosyidvis vada rogorc saxarjTaR-
ricxvo Rirebulebis fardoba wliur mosalodnel mogebas-
Tan.
183
fardobiTi ekonomikuri efeqtianobis angariSi gamoiye-
neba Semdegi saxis saqmianobebsa da samuSaoebSi:
1. qveyanaSi axali eleqtroenergetikuli sistemis,
axali hesebis, energosawarmoebisa da obieqtebis ganlagebis
raionis dasabuTebisas (energotevadi da Tbotevadi).
2. ekonomikur regionebSi eleqtroenergetikul siste-
maSi hesebisa da sxva obieqtebis ganviTarebis mimarTulebis
SerCevisas;
3. energetikis masStabiT axali hesebisa da energe-
tikul sawarmoTa investiciebis racionaluri gzebis
gansazRvrisas; mag. saqarTvelos eleqtroenergetikis ganvi-
Tarebis ekonomikurad mizanSewonil mimarTulebad miCneulia
kondensaciuri tipis eleqtrosadgurebisa da hidroeleq-
trosadgurebis mSenebloba.
4. saproeqto da teqnikur gadawyvetaTa ekonomikurad
mizanSewonili SerCevisas – ZiriTadi energetikuli danadga-
rebis raodenobis gansazRvrisas eleqtroenergetikul siste-
maSi, energetikuli danadgarebis erTeuli simZlavreebis
ganszaRvrisas, eleqtrogadamcemi xazebis Zabvebis SerCevisas,
hesebis eqspluataciis Tanamedrove teqnologiebis gamoye-
nebisas da sxva.
$5.8. hesebSi inovaciuri procesebis ekonomikuri
efeqtianoba
yovelgvari teqnikuri siaxle moiTxovs ekonomikur
dasabuTebas. ekonomikuri efeqtianoba SeiZleba ganvsazRvroT
teqnikis danergviT miRebuli ekonomiis SefardebiT mis
warmoebaze gaweul danaxarjebTan.
WAE =
184
sadac E _ efeqtianobis koeficientia; A _ miRebuli ekonomikuri efeqti;
W _ am efeqtis miRebaze gaweuli danaxarjebi.
efeqtianoba da efeqti sxvadasxva mcnebaa. efeqti (A) gviCvenebs, Tu ras aZlevs sazogadoebas mocemuli teqnikis
da RonisZiebebis danergva, xolo efeqtianoba (E) gviCvenebs efeqtis Tanafardobas danaxarjebTan.
axali teqnikis danergviT miRebul efeqtSi (A) Sedis sazogadoebrivi Sromis danaxarjebis ekonomika; produqciis
xarisxis gaumjobeseba; qveynis Tavdacvisunarianobis zrda;
warmoebis kulturis amRleba da sxv.
agreTve saWiroa gavarCioT maCveneblebi, romlebic
gazomvas eqvemdebarebian da romlebic gazomvas ar
eqvemdebarebian. pirvelni, SeiZleba gamovsaxoT cifrebiT.
amasTan, SeiZleba isic ver gamovsaxoT fulad formaSi.
amitom gaangariSebisas saWiroa maTi dayeneba erT
safuZvelze – sazogadoebrivi Sromis danaxarjebis
ekonomiaze.
ekonomikuri efeqtis yvela saxe naCvenebi unda iyos
axsna-ganmartebiT baraTSi, romelic Tan axlavs proeqts,
ris safuZvelzec SeiZleba gamovsaxoT sazogadoebrivi
Sromis danaxarjebis ekonomia da Tu efeqti gamosaxuli
iqneba sazogadoebrivi Sromis danaxarjebis ekonomiiT maSin
A=W da efeqtianobis formula SeiZleba gamovsaxoT
formuliT:
WΔWE =
sabolood, yovelgvari danaxarji daiyvaneba fulad
formaze.
hesebSi axali teqnikis danergvisa da eqspluataciis
yvela xarjebi SeiZleba gavaerTianoT or jgufad:
1. kapitaluri dabandebani;
185
2. saeqspluatacio xarjebi.
kapitaldabandebebSi Sedis: manqanis Rirebuleba; mis
transportirebasa da montaJze gaweuli xarjebi; mis mier
dakavebuli sawarmoo farTis Rirebuleba.
hesebSi kapitaldabandebebi xorcieldeba im momentSi,
roca erTi Tu ori manqana esqpuataciaSi Sedis, xolo
saeqspluatacio xarjebi ki moicavs manqanis gamoyenebis
mTeli drois manZilze gaweul xarjebs. masSi Sedis
momsaxure personalis xelfasi, momavalSi mis remontze
gaweuli xarjebi SeiZleba miviRoT produqciis
TviTRirebulebis tolad.
umartives SemTxvevaSi, roca vamuSavebT biznes-gegmas
da xdeba ori variantis Sedareba (erTi nayofierebiT da sxva
ekonomikuri maCveneblebiT), ekonomikuri efeqtianobis
gaangariSeba xdeba kapitaldanaxarjebiTa da saeqspluatacio
xarjebiT.
1. SemTxveva
K2<K1 lari
C2 = C1 lari/weli
meore variantis efeqtianoba SeiZleba gaviangariSoT
kapitaldabandebis SefardebiTi ekonomiiT
100%ККК
КΔK100μ 21
1
э ⋅−
=⋅
=
sadac μ _ kapitaldabandebis SefardebiTi ekonomiaa;
эΔK _ kapitaldabandebis absoluturi ekonomia.
2. SemTxveva
K2<K1 lari
C2 < C1 lari/weli
meore variantis efeqtianoba SeiZleba gamovsaxoT
saeqspluatacio xarjebis damatebiT rentabelobis saSuale-
biT;
186
(%)E
C100(CEΔC100Δρ
1
21
1
ЭE
−=
⋅=
EΔρ _ saeqspluatacio xarjebis damatebiTi
rentabeloba;
ЭΔC _ saeqspluatacio xarjebis absoluturi
ekonomia;
igi gviCvenebs, Tu ramdenad Semcirda saeqspluatacio
xarjebi meore variantSi pirvelTan SedarebiT.
3. SemTxveva
K2<K1 lari
C2 < C1 lari/weli
aseT SemTxvevaSi meore varianti aris ekonomiurad
maRalefeqtian, ramdenadac igi iZleva ekonomias, rogorc
kapitaldabandebaSi, aseve saeqspluatacio xarjebSi.
ekonomiuri efeqtianoba SeiZleba ori maCvenebliT
gaviangariSoT.
1. kapitaldabandebis SefardebiTi ekonomiiT:
100K
KKμ1
21 ⋅−
=
2. saeqspluatacio xarjebis damatebiTi rentabelobiT
100C
CCΔρ 21E ⋅
−=
3. SemTxveva
K2>K1 lari
C2 < C1 lari/weli
pirveli variantisas naklebi kapitaldabandebebia
saWiro, magram meti saeqspluatacio danaxarjebi. meore
varantisas ki saWiroa iseTi maCveneblis gaangariSeba,
rogoricaa damatebiTi kapitaluri xarjebis gamosyidvis
vadaG(τ ).
187
meore variantis ekonomiuri efeqtianoba gaiangariSeba
saeqspluatacio xarjebis damatebiTi kapitaluri dabandebis
gamosyidvis vadis maCvenebliT:
21
12
CCKK
ΔCΔK
−−
==faq.τ (weli)
sadac ΔK _ aris damatebiTi kapitaluri xarjebi (lari)
ΔC _ aris wliuri saeqspluatacio xarjebis
ekonomia (lari/weli);
faq.τ _ aris damatebiTi kapitaluri xarjis
gamosyidvis faqtiuri vada, wlebi.
rogorc Cans, gamosyidvis faqtiuri (saangariSo) vada
aris drois monakveTi, romlis ganmavlobaSic ufro srulyo-
fili teqnikuri variantis gatarebiT miRebuli warmoebis
danaxarjebis ekonomia an produqciis TviTRirebulebis
Semcireba gamoisyidvis kapitaltevadi variantis gatare-
bisaTvis saWiro damatebiT kapitalur xarjebs.
e.i. hesebis biznes-gegmaSi dasabuTebis teqnikur-
ekonomikuri gaangariSebisas gamosyidvis vadis meTodis
angariSi saSualebas gvaZlevs erTmaneTs SevuTanazomoT
saproeqto variantis damatebiTi kapitaluri xarjebi da
wliuri saeqspluatacio xarjebi, ris safuZvelzec virCevT
ufro racionalur variants.
damatebiTi kapitaluri xarjebis Sebrunebul sidides
uwodeben SefardebiTi ekonomikuri efeqtianobis
koeficients:
21
12
KKCC
ΔKΔC1E
−−
===faq.
faq. τ
ekonomikurad mizanSewonili variantis SerCeva
SeiZleba damatebiTi kapitaluri xarjebis gamosyidvis
faqtiuri vadisa da faq.E -is feqtis SedarebiT maT
normatiul mniSvnelobebTan.
kapitaluri xarjebis gamosyidvis faqtiuri vadisa da
ekonomiuri efeqtianobis faqtiuri koeficientebis SedarebiT
188
maT normatiul mniSvnelobebTan nom.T da nom.E e.i. ori
Sesadari variantidan is varianti iqneba ekonomikurad
mizanSewonili, romlis damatebiTi kapitaluri xarjebis
gamosyidva warmoebs danaxarjebis SemcirebiT ekonomikurad
misaReb droSi. am vadis maqsimaluri done aris gamosyidvis
nomratiuli vada, agreTve, ori Sesadari variantidan
ekonomikurad misaRebia is varianti, romlis warmoebis
danaxarjebis ekonomia damatebiTi kapitaluri xarjebis
gamoangariSebiT, metia mis normatiul sidideze. winaaRmdeg
SemTxvevaSi upiratesoba eZleva im variants romelic nakleb
kapitalur xarjebs moiTxvos, Tundac adgili hqondes
TviTRirebulebis zrdas, e.i. gamosyidvis vadis maCvenebeli
gansazRvravs teqnikuri RonisZiebebis yvelaze kapitaltevadi
variantis SesaZleblobas. dasaSvebi normatiuli
maCveneblebis umciresi mniSvnelobis dros damatebiTi
kapitaluri xarjebis gamosyidvis nomratiul vadad erovnul
meurneobaSi mTlianad udris 3-4 wels.
avtorebis mier, n. samsonia, d. ComaxiZe, m. gudiaSvili
`saTbob-energetikuli kompleqsis sawarmoTa ekonomika~,
mtkicebiT damatebiTi kapitaluri xarjebi da SefardebiTi
ekonomikuri efeqtianobis nomatiuli maCveneblebi jer kidev
moklebulia mecnierul safuZvels – igi miaxloebiTi
mniSvnelobebisaa. ekonomikuri mecnierebis winaSe dgas
amocana dargobrivi normativebis Semdgomi srulyofisaTvis,
romlis drosac mxedvelobaSi miiReba normatiuli
maCveneblebis gansazRvruli ZiriTadi faqtorebi: ZiriTadi
fondebis dargobrivi struqtura, kapitaltevadoba da
fondtevadoba da sxv. warmoebis rentabelobis done
sxvadasxvaa agreTve iseT dargebSi, sadac teqnikuri
progresi sxvadassxvaa, sadac teqnikuri progresi sxvadasxva
raodenobis ekonomikuri stimulirebis fondebs moiTxovs.
magaliTad, rac ufro maRalia damatebiTi kapitaluri
xarjebis nomratiuli vada (da Sesabamisad naklebia
SefardebiTi ekonomikuri efeqtianobis normatiuli
maCvenebeli), mocemul dargSi iqneba ukeTesi pirobebi
189
teqnikuri progresis ekenomikuri stimulirebisaTvis.
srulyofili teqnikis danergva dakavSirebulia kapitaluri
xarjebis gadidebasTan. gamosyidvis vadis SedarebiT maRali
normatiuli maCvenebeli ekonomikurad gamarTlebulia iseT
dargebSi, sadac teqnikuri progresi iwvevs Sromis
mwarmoeblurobis mkveTr amaRlebas da produqciis
TviTRirebulebis mniSvnelovan Semcirebas.
jamuri xarjebis meTodi
ekonomikurad efeqtiani variantis SerCeva damatebiTi
kapitaluri xarjebis gamosyidvis vadis gaangariSebis
meTodiT martivia da srulyofili mxolod im SemTxvevaSi,
roca saWiroa orive variantis Sefaseba. Sesadari
variantebis ricxvis gadidebisas ekonomikurad xelsayreli
variantis SerCevis samuSaoebi tardeba. im SemTxvevaSi, roca
saWiroa sami an meti variantis an teqnikuri RonisZiebebis
ekonomikuri Sefaseba, gamoyeneba jamuri dayvanili xarjebis
minimumis formula
Зi = Enorm. K⋅ + Ci = min.
sadac _ Зi aris dayvanili xarjebi TiToeuli i-uri
variantisaTvis;
Ci da Ki _ i-uri variantisaTvis yovelwliuri
saeqspluatacio xarjebi lari/weli; da
erTdrouli kapitaluri xarjebi;
Enorm. K⋅ axasiaTebs kapitaluri xarjebis (K) im
nawils, romelic kompensirdeba wliuri
saeqsplutacio xarjebis ekonomiiT.
masasadame, TiToeuli variantis jamuri kapitaluri
xarjebi esaa mimdinare danaxarjebis (TviTRirebulebisa) da
erTdrouli kapitaluri danaxarjebis jami erTdrouli
kapitaluri xarjebi gamravlebulia efeqtian normatiul
190
koeficientze (Enorm), wliur saeqspluatacio xarjebTan
(produqciis TviTRirebulebasTan) SeTanazomvis mizniT.
Tu I variantis jamur dayvanil xarjebs aRvniSnavT З1-iT, II variantis _ З2 –iT da a.S. i-uri variantisaTvis _ Зi
–iT,
З1 = Enorm. 1K⋅ + l1
З2 = Enorm. 2K⋅ + l2
З1 = Enorm. 2K⋅ + l3
------------------------
Зi = Enorm. iK⋅ + li
aseT SemTxvevaSi ekonomikurad efeqturi iqneba is
varianti, romlis jamuri dayvanili xarjebi iqneba minima-
luri, Tu SesarCevi gvaqvs erTi varianti, sami teqnikuri
variantidan, romelTa kapitaluri da saeqspluatacio
xarjebia:
K1 = 12 mln lar. l1= 2 mln l/weli
K2 = 15 mln lar. l2= 1 mln l/weli
K3 = 20 mln lar. l3= 0,8 mln l/weli
roca efeqtianobis normatiuli koeficienti udris
0,15-s, TiToeuli variantis jamuri dayvanili xarjebi
iqneba:
З1 = 80,221215,0 =+⋅ mln lar.
З2 = 25,311515,0 =+⋅ mln lar.
З3 = 08,38,02015,0 =+⋅ mln lar.
rogorc Cans, ekonomikurad efeqtiania 1 varianti.
aseTi gaangariSebis Catareba mizanSewonilia im SemTxvevaSi
Tu hesebis biznes-gegmis gaTvlili variantebi axlosaa
erTmaneTTan mniSvnelobebiT.
191
Tavi 6. energomeurneobis struqtura sawarmoo
procesis organizacia da remontebis
marTva energokompaniebSi
$6.1. energosawarmoebSi sawarmoo procesis organizacia
energomeurneobaSi sawarmoo procesi Sedgeba energi-
ebis warmoebis, gadacemis, ganawilebisa da moxmarebisagan.
momxmarebeli, gardamqmneli da magenerirebeli danadgarebi
dakavSirebulia samrewvelo kvanZebis energomomaragebis
sistemebTan, aseve erTmaneTs Soris _ qselebiTa da gamanawi-
lebeli mowyobilobebiT da qmnian sawarmos energomoma-
ragebis sistemas.
sawarmoo procesis gansazRvra xdeba sawarmoTa
energomeurneobis sawarmoo struqturiT. Sromis nayofiereba
da warmoebis xarjebic aseve uSualod dakavSirebulia
energomeurneobis SigniT Sromis danawilebasa da mis
sawarmoo struqturaze, rac moiTxovs mis mudmiv
gaumjobesebasa da Sesabamisad gansazRvrul xarjebs. es
mdgomareoba yovelTvis warmoadgens sawarmoo procesis
efeqtiani marTvis Ziebis process.
Tanamedrove sawarmoebis (maT Soris energosa-
warmoebSi) energomeurneobis sawarmoo struqtura warmoad-
gens sawarmoo qvedanayofebis Semadgenlobas (saamqroebi,
ubnebi), marTvis organoebs (biuroebi, jgufebi), maT ricxvsa
da urTierTobas produqciis warmoebis procesSi. struq-
turis marTvac swored Seadgens energomeurneobis qvedana-
yofebs Soris Sromis danawilebas, rac gamiznulia produ-
qciis warmoebisa da momsaxurebis gawevis mizniT.
energomeurneobaTa saxeebi, rogorc avRniSneT
mniSvnelovnadaa dakavSirebuli dargobriv mikuTvnebasTan,
192
produqciis saxesTan, sawarmoo urTierTobebsa da
teqnologiebTan da sxva faqtorebTan.
sawarmoo struqtura gamoxatavs energomeurneobis
organizaciul da teqnologiur Taviseburebebs, rogorc
marTvis obieqtisas. igi gviCvenebs procesebis, saSualebebisa
da Sromis sagnebis gaerTianebis xasiaTs sxvadasxva saxis
energiebis warmoebisas, gadacemisas, ganawilebisas da
moxmarebisas, aseve samontaJo da saremonto samuSaoebis
Sesrulebas.
energomeurneobis sawarmoo struqtura organiza-
ciuli TvalsazrisiT warmoadgens saamqroebsa da ubnebis
urTierTkavSirs sawarmos struqturaSi, xolo teqnolo-
giuri midgomiT ki xasiaTdeba konkretuli danadgarebiTa da
qselebis ganlagebis wesiTa da SemadgenlobiT, romlebic
uzrunvelyofen energiis warmoebis, gadacemisa da
ganawilebis process, saremonto da samontaJo samuSaoebs,
aseve maT momsaxurebas.
energomeurneobis sawarmoo struqtura dinamiuri
unda iyos da icvlebodes sawarmos ganviTarebis pirobebSi.
es Tviseba saSualebas iZleva kompleqsurad gadavwyvitoT
energomeurneobis sawarmoo struqturis formire-bis
amocanebi.
sawarmoebis energomeurneoba sawarmoo TvalsazrisiT
iyofa Semdegi mimarTulebebis mixedviT:
saerTo sawarmoo (sasadguro, saqselo, saqarxno da
a.S.) energomeurneoba, romelSic Sedis: magenerirebeli da
gardamsaxi danadgarebi, energoqselebi, saerTosaqarxno da
sasadguro daniSnulebis Senobebisa da nagebobebis
gamanawilebeli qselebi da energomimRebebi.
saamqros energomeurneobaSi Sedis sawarmoo saamqro-
ebis energomimRebebi, saamqros gardamsaxi danadgarebi,
Sidasaamqrouli, gamanawilebeli qselebi, gamaTbobel-
193
saventilacio xelsawyoebi.
saerTo sawarmoo (sasadguro, saqselo, saqarxno da
a.S.) energomeurneobis eqspluatacia xorcieldeba specia-
lurad organizebuli energosaamqroebis meSveobiT, romlebic
Tavisi saqmianobis xasiaTiT iyofa sam ZiriTad jgufebad:
saeqspluatacio saamqroebi, romlebic axorcieleben
saeqspluatacio momsaxurebas energomomxmarebel danadga-
rebze, qselebsa da magenerirebel mowyobilobebze.
saremonto saamqroebi, sadac swarmoebs speciali-
zebuli danadgarebis montaJi da remonti.
Sereuli saamqroebi, sadac xdeba energodanadgarebis
saeqspluatacio momsaxureba, montaJi da remonti.
praqtikaSi cnobilia energomeurneobis sxvadsaxva
formebi da rodesac sawarmos energomomarageba centrali-
zebulad xorcieldeba anu Cvens SemTxvevaSi igi pirdapiri
momxmarebelia da pirdapiraa fideriT mierTebuli hes-is an
Tec-is salteebze am SemTxvevaSi energomeurneobaSi Sedis
mxolod energomimRebebi, gamanawilebeli qselebi da
gardamsaxi danadgarebi da SeiZleba gaerTianebuli iqnas or
saamqroSi eleqtruli (eleqtruli qselebisa da
energodanadgarebis eqspluatacia da remonti) da TboZaluri
(TboZaluri danadgarebis, sakompresoro da satumbi,
kanalizaciisa da orTqlis, Tbofizikuri, wylisa da sahaero
xazebis eqspluatacia da remonti), kavSirisa da
signalizaciis (sadispetCero kavSiri, radiokavSiri,
signalizacia da a.S.)
saremonto-saeqspluatacio samuSaoebis organizaciis
formis amorCeva unda xdebodes yovel calkeul SemTxvevaSi
teqnikur-ekonomikuri gaTvlebis safuZvelze sxvadasxva
maCveneblebis gaTvaliswinebiT.
194
$6.2. energosawarmoebis sawarmoo struqtura
sawarmoo struqtura Tavisi arsiT warmoadgens
sawarmoo qvedanayofebis erTobliobas, maT urTierTkavSirsa
da gaaadgilebas. sxvadasxva samrewvelo sawarmoebSi teqno-
logiuri procesebis moTxovnebi konkretul SemTxvevebSi
iwvevs aucileblobas daiyos sawarmo ufro wvril sawarmoo
qvedanayofad _ saamqroebi, ubnebi (saamqros SigniT), samuSao
adgilebi.
samuSao adgilad gamoixateba sawarmoo farTobis
nawili, sadac momuSave anda momuSaveTa jgufi asrulebs
calkeul operaciebs produqciis Sesaqmnelad, warmoebis
procesis momsaxurebis mizniT, meTvalyureobisa da kontro-
lis aseve sawarmoo-teqnologiuri procesis marTvis mizniT,
amisaTvis gamoiyeneba Sesabamisi danadgarebi, teqnikuri
aRWurviloba Tu kompiuteruli teqnologiebi. samuSao
adgilebis jgufebi sawarmoo aucileblobis SemTxvevaSi
erTiandebian, msxvildebian, izrdeba samuSao fronti da
iqmneba sawarmoo ubnebi, sadac xorcieldeba SedarebiT
lokaluri nawili sawarmoo procesisa an mzaddeba mza
produqciis nawilebi (kvanZebi, detalebi) an teqnologiuri
procesis stadiis Sesruleba anda marTvis procesi
Sesatyvis marTvis ierarqiis safexurze. am SemTxvevaSi
sawarmoo ubani warmoadgens sawarmos pirvelad sawarmoo
erTeuls anu sawarmos marTvis faqtiuri ierarqiuli
struqturis umdables safexurs. mdgradad gaerTianebuli
sawarmoo ubnebi qmnian sawarmoo saamqroebs. saamqro es aris
sawarmos administraciulad gancalkevebuli sawarmoo
qvedanayofi, romelSidac mzaddeba produqcia an misi nawili,
an sruldeba warmoebis gansazRvruli stadiebi, ris
Sedegadac iqmneba naxevarfabrikati, romelic gamoiyeneba
amave an sxva saxis sawarmoebSi anda warmoadgens am
195
sawarmosaTvis bazarze orientirebul saqonels romelime
produqciis makompleqtebel nawilad moxmarebis mizniT.
saamqro es ukve sawarmos struqturuli erTeulia
Tavisi Camoyalibebuli marTvis organizaciis struqturiT,
momzadebuli kadrebiTa da profiliT. ganasxvaveben ZiriTad,
damxmare (momsaxurebis gamwev) da arasamrewvelo saamqroebs.
rogorc cnobilia ZiriTadi warmoebis funqcias warmoadgens
dasamuSavebuli masalis mdgomareobis xarisxobrivad,
cvlilebis sawarmoo procesis ganxorcieleba mis mza
produqciad gardaqmnis mizniT. magaliTad Tboeleqtro-
sadgurebSi ZiriTadia yvela saamqro, romelSidac mimdina-
reobs sawarmoo procesebi saTbobis qimiuri energiis
gardasaqmnelad Tbur da eleqtrul energiad.
damxmare warmoebis saamqroebad moiazreba isini,
romlebic uSualod ar arian dakavSirebuli sawarmos
ZiriTadi produqciis warmoebasTan da emsaxurebian ZiriTad
warmoebas. isini uzrunvelyofen ZiriTad warmoebas Seuqmnan
normaluri muSaobis aucilebeli pirobebi. maTi meSveobiT
xdeba danadgarebis yovelgvari SekeTeba, masalebiT, iaraRiTa
da aRWurvilobiT, sarezervo nawilebiT, sxvadasxva saxis
energiebiT, saproeqto-sakonstruqtoro samuSaoebiT, marke-
tinguli kvlevebiTa da sxva uzrunvelyofa.
damxmare saamqroebidan gamovarCevdiT saremonto
samuSaoebis saamqroebs, sawarmos struqturaSi, saremonto
saqmianobis organizacias didi mniSvneloba eniWeba da igi
warmoadgens erTerT rTul da mravalmxrivi saqmianobis
obieqts. Tavis mxriv mis mier warmoebuli produqcia da
momsaxureba iTvleba misTvis ZiriTad warmoebad da aseve
bazarze saqmianobis saukeTeso saSualebas.
teqnikuri eqspluataciis wesebis mixedviT TiToeul
eleqtrosadgurSi, energetikul sawarmoSi an msxvil
samrewvelo sawarmoSi (korporaciis) aucileblad ganawi-
196
lebuli unda iyos mTeli dadgmuli danadgarebi, Senobebi,
komunikaciis sawarmoo saamqroebs Soris da gansakuTrebiT
saremonto samuSaoebis sworad da gegmiurad Catarebis
mizniT, maTi simZlavreebisa da remontis Sesrulebis
Sromatevadobis mixedviT.
TiToeuli sawarmoo saamqros maT Soris, energo-
danadgarebis saremonto saamqroebis sawarmoo struqtura
ganisazRvreba danadgarebis dadgmuli simZlavris SefardebiT
maT Soris teqnologiur kavSirebTan. praqtikiT dasturdeba,
rom mxolod struqturuli erTeulebis TanafardobiT igi
Seadgens 9:12 anu mTel 3/4¾anu 75%-s, amgvarad nebismier
energosawarmoSi msxvili samrewvelo sawarmos energomeur-
neobaSi saremonto samuSaoebis saqmianobis moculoba
Seadgens 75%. Aamitomac eqceva didi yuradReba saremonto
samuSaoebis organizaciisa da misi mimdinareobis marTvas.
$6.3. energetikuli danadgarebis remontis organizacia
remontebis ZiriTad amocanas warmoadgens agregatebis
muSa mdgomareobis dacva, misi normaluri saeqspluatacio
maxasiaTeblebis SenarCunebiT. remontebis racionaluri
organizaciis safuZvels warmoadgens profilaqtikisa da
gegmiurobis principi, amitomac remontebs uwodeben gegmiur-
mafrTxilebels.
gegmiur-mafrTxilebeli remonti ggr warmoadgens
samuSaoTa kompleqss, romelic mimarTulia saimedo eqsplu-
ataciis uzrunvelsayofad da ZiriTadi agregatebis muSaobis
teqnikur-ekonomikuri maCveneblebis miyvana damtkicebuli
normatiuli maCveneblebis donemde. remontebis Seruleba
xdeba gegmiur periodSi. samuSaoTa moculobebis mixedviT
197
gegmiur-mafrTxilebeli remontebi iyofa kapitalur,
mimdinare da saSualo (gafarToebuli mimdinare) remontebad.
kapitaluri remontis dros moiTxoveba agregatebis
SedarebiT xangrZlivad gaCereba, mimdinareobs periodulobiT
aranaklebi erTi wlisa.
danadgarebis eqspluataciis procesSi xdeba energo-
danadgarebis cveTa. cveTis sidide damokidebulia sxvadasxva
faqtorebis zemoqmedebaze: samuSaoebis xangrZlioba, datvir-
Tvis reJimebi, energomatareblis an pirveladi energiis
xarisxsa da parametrebze, masalebis xarisxze da konstru-
qciul Sesrulebaze. eqspluataciis pirobebze saeqplu-
atacio momsaxurebis xarisxze. agregatebis cveTaze
mniSvnelovan gavlenas axdens maTi muSaobis xangrZlivoba.
orTqlgeneratorebis muSaobaze moqmedebs datvirTvis reJimi
da saTbobis xarisxi. maTi calkeuli kvanZebis cveTaze
mniSvnelovnad moqmedebs aseve eqspluataciis pirobebi.
orTqlis turbinebis cveTaze gavlenas axdens calkeuli
kvanZebis konstruqciuli Sesruleba da masalebis xarisxi.
masalebis xarisxi ki ufro metad did gavlenas axdens gazis
turbinebze. hidravlikur tumboebsa da hidroteqnikur
danadgarebze (hesebze) cveTis done damokidebulia maT
saxeze, nagebobaTa konstruqciul Taviseburebebsa da
eqspluataciis pirobebze. Tbo da eleqtruli qselebis
cveTaze gavlenas axdens eqspluataciis pirobebi.
TboqselebSi unda gaviTvaliswinoT gare da Siga koroziis
zemoqmedeba, rac aseve aCqarebs eleqtroqselebSi kabelebis
cveTas. eleqtroZravebisa da eleqtroteqnikuri danadgarebis
cveTa damokidebulia momcvel garemoSi mtvris, nestis,
mJavaTa da sxva arsebobaze.
energetikuli danadgarebis cveTas mivyevarT
saimedobis Semcirebasa da maTi muSaobis ekonomiurobis
dacemasTan. normaze meti cveTis sidide iwvevs avariul
198
mdgomareobas agregatebSi da gamohyavs mwyobridan.
gegmiur-mafrTxilebeli remontebis organizaciis
safuZvels warmoadgens energetikuli danadgarebis aRricxva,
saTadarigo nawilebis samsaxuris organizacia, normatiuli
bazis damuSaveba.
aRricxvis monacamebSi Seitaneba:
1. energetikuli danadgarebis Semadgenloba;
2. gaaadgilebis adgili;
3. mdgomareoba;
4. saeqspluatacio monacemebi;
5. SeniSnuli defeqtebi;
6. calkeuli nawilebis msaxurobis vadebi;
7. Casatarebeli saremonto samuSaoebi.
saTadarigo (sarezervo) nawilebis meurneobis
organizeba xdeba remontebis vadebis da masze xarjebis
Semcirebis mizniT. sawyobebSi, rogorc wesi inaxeba iseTi
nawilebi, romelTa msaxurebis vada SedarebiT mcirea, inaxeba
iseTi detalebic, romlebic remontebis dros gamoiyeneba
didi raodenobiT.
iseTi nawilebi, razedac moTxovna momavali
remontebisaTvis ganisazRvreba SedarebiT xangrZlivi drois
SualedSi, amzadeben specialuri SekveTis safuZvelze.
gegmiur-mafrTxilebeli remontebis Casatareblad da
organizaciisaTvis aucilebelia dasabuTebuli normatiuli
baza. am bazaSi Setanili unda iqnas Semdegi saxis
informacia:
1. remontis perioduloba;
2. saremonto gaCerebis xangrZlivoba;
3. saremonto samuSaoebis Sromatevadoba;
4. moTxovnili saWiro raodenobis saremonto personali;
5. masalebisa da saTadarigo nawilebis moTxovnileba;
6. instrumentebsa da aRWurvilobaze moTxovnileba;
199
7. specialur meqanizmebze moTxovnileba.
remontebis periodulobis gansazRvra xdeba maTi
saxeebisa da moculobebis mixedviT dReebsa da wlebSi.
remontSi danadgarebis gaCereba gamoiTvleba kalendarul
dReRameebSi. sadResaswaulo dReebi gaCerebis vadidan
amoiReba. gaCerebis xangrZlivobis dasadgenad agregatis
remontis dawyebad iTvleba misi gamorTvis dro, xolo
remontis damTavrebis drod iTvleba misi muSaobaSi CarTvis
dro.
saremonto gaCerebis drois da periodulobis dadgena
xdeba remontTa Sorisi periodebis (saremonto ciklebis)
xangrZlivobis, remontebis Semadgenlobisa da moculobis
dadgenis safuZvelze. calkeuli nawilebis cveTis donis
Seswavla saSualebas gvaZlevs davadginoT maTi gamoyenebis
dro (cveTis norma). remontebis periodulobisa da
xangrZlivobis dadgena xdeba swored nawilebis gamoyenebis
droisa da cveTis monacemebis eqspluataciis periodSi
danadgarebis danagvianebis mixedviT. agregatebis mixedviT
SeiZleba dadgindes:
1. Semowmebisa da gasufTavebis vadebi;
2. regulirebis dro;
3. kvanZebis, nawilebis remontebisa da gamocvlis
perioduloba.
rac saSualebas iZleva davicvaT danadgarebis
muSaobis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebi mocemul doneze
da uzrunvelyoT saimedoba. es mimarTulebebi gamoiyeneba
safuZvlad, ama Tu im saxis remontebis Catarebis droisa da
xangrZlivobis gansazRvrisaTvis.
eleqtrosadgurebisa da qvesadgurebis ZiriTadi
agregatebis gaCerebis normebi gegmiur-mafrTxilebel
remontSi muSavdeba kapitaluri samuSaoebis moculobisa da
nomeklaturis safuZvelze. nomeklatura ki warmoadgens
200
samuSaoebis CamonaTvals, romelic sruldeba agregatis
TiToeuli kapitaluri remontebis dros. maTSi Seitaneba
aseve Semowmebebisa da gawyobis samuSaoebi, aseve yvela saxis
sacdeli samuSaoebi. kapitaluri remontis samuSaoebis
moculoba damokidebulia danadgarebis konstruqciuli
Taviseburebebis, misi komponentebisa da eqspluataciis
pirobebze. moculoba SeiZleba gansxvavebuli iyos erTi da
igive saxis agregatebisaTvisac ki.
saerTod turboagregatebis kapitaluri remontebi
swarmoebs erTjer 4-5 weliwadSi. kapitalur remontebs
Soris SeiZleba periodis gagrZeleba im SemTxvevebSi, roca
orTqlis turbina da generatori muSaoben normalurad da
Tavisi mdgomareobiT SeuZliaT uzrunvelyon xangrZlivi da
saimedo muSaoba. remontTaSoris periodSi SeiZleba
Sesruldes erTi saSualo remonti. saremonto gaCerebis
xangrZlivoba orTqlis turbinebze damokidebulia maT
simZlavresa da saxeze, orTqlis parametrebsa da
cilindrebis raodenobaze. saerTod generatoris remontSi
gaCerebis dro ar unda aRematebodes turbinebis remontSi
gaCerebis dros.
Tes-is orTqlgeneratorebisaTvis remontTaSorisi
periodi Seadgens 3-4 wels. aqac Tu ki agregats SeuZlia
uzrunvelyos saimedo muSaoba daiSveba kapitalur remontebs
Soris periodis gagrZeleba. maTTvis aucilebelia gaCerebebi
saSualo da mimdinare remontebis dros. am gaCerebebis
perioduloba damokidebulia konstruqciaze saTbobis saxesa
da eqspluataciis pirobebeze.
Tes-is energoblokebis kapitaluri remonti
swarmoebs 3-4 wlis Semdeg. misi saremonto gaCerebis
xangrZlivoba ganiszRvreba blokis nominaluri simZlavriT,
orTqlgeneratorebis mwarmoeblobiT, saTbobis saxiT,
eqspluataciis pirobebiTa da agregatis konstruqciuli
201
TaviseburebebiT.
hes-Si hidroagregatis remonti swarmoebs 4
weliwadSi erTjer. saremonto gaCerebis xangrZlivoba
damokidebulia maT saxeebze da hidroturbinis muSa borblis
diametrze.
eleqtrosadguris ZiriTadi agregatebis saremonto
gaCerebis xangrZlivoba dgindeba specialuri gankargulebis
Sedegad eleqtrosistemis an gamanawilebeli kompaniis
mmarTvelobaSi. eleqtrul qvesadgurSi sinqronuli
kompensatorebis remontTaSorisi periodi Seadgens 4-5
wels. eleqtrosadgurebsa da qvesadgurSi damxmare
danadgarebis remonti swarmoebs ZiriTadi agregatebis
kapitaluri mimdinare da saSualo remontebis Catarebis
dros.
Tboqselebis nagebobebisa da danadgarebis remonti
swarmoebs ZiriTadad maTi daTvalierebis Sedegad.
daTvalierebis vadebi gaTvaliswinebulia winaswar. maTi
gansazRvra xdeba orientirebuli (miaxloebiTi) monacemebis
safuZvelze danadgarebi calkeuli nawilebis gamoyenebis
drosa da danadgarebis danagvianebis donis Sesaxeb.
daTvalierebis Semdeg dgindeba kapitaluri (saSualo)
remontis vada, misi Semadgenloba da moculoba.
Cveni SexedulobiT aseTi midgoma iseT
ZviradRirebul kapitalur remontebze kerZod Tboqselebze
remontebis Catarebis safuZvlad miaxloebuli monacemebis
gamoyeneba arasworia, aseve mxolod daTvalierebis
maCveneblis gadaqceva remontebis warmoebasa da dafinansebis
safuZvlad aseve arasworia, amitomacaa, rom remontebis
xangrZlivoba da periodulobac ver dadgindeba sworad, rac
gamoiwvevs kapitaluri xarjebis arasworad daangariSebasa
da Sesabamisad gamoyenebas.
eleqtruli qselebis danadgarebisa da nagebobebis
202
remontebis perioduloba ganisazrvreba cveTis intensivobiTa
da maTi muSaobis saimedobis pirobebiT, xolo saimedoba ki
damokidebulia nagebobebis, konstruqciebisa da danadgarebis
Sesrulebis xarisxze.
samrewvelo sawarmoTa energodanadgarebis saremonto
ciklebis (remontSorisi periodis xangrZlivoba) gaaCnia
Tavisi specifika.
$.6.4. remontebis klasifikacia da energosaremonto
warmoebis ekonomikuri maCveneblebi
saremonto samuSaoebis klasifikaciis ZiriTad miznad
migvaCnia sawarmos mmarTvelobas Seuqmnas warmodgena da
miewodos dazustebuli informacia sadgurebsa da
sawarmoebSi ganlagebuli danadgarebisa da eleqtruli
qselebis saeqspluatacio mzadyofnis potencialze da
remontebis klasifikaciis Semadgenlobis rolze, remontebze
drouli dafinansebis ganxorcielebis mizniT.
Cvenis azriT remontebis klasifikacia ar SeiZleba
erTnairi iyos sawarmoebSi ganlagebuli sxvadasxva saxis
energodanadgarebis, eleqtruli qselebisa da eleqtro-
mowyobilobebis saremonto samuSaoebis mimarT, aq yvelaze
mTavarsa da amosavals warmoadgens cveTis xarisxi,
profilaqtikuri samuSaoebi da daTvalierebebi. daTvali-
ereba, rogorc wesi sruldeba saremonto muSebis mier da
maT xelmZRvanelobs marTvis dabali rgolis menejeri,
romelsac gaaCnia misi pasuxismgeblobis qveS arsebuli
danadgarebisa da qselebis daTvalierebis Catarebis grafiki
da rogorc pirveladi rgoli igi qmnis pirvelad
informacias saremonto samuSaoebisa da cveTis xarisxis
Sesaxeb da aqedan iwyeba Zalisxmevis gaweva saremonto
203
samuSaoebis Catarebasa da danadgarebisa da qselebis
datvirTvis mzadyofnis uzrunvelyofa.
energodanadgarebisa da eleqtruli sadgurebis
remontebis ekonomikuri analizis dros didi yuradReba
eqceva iseT ekonomikur maCveneblebs rogoricaa:
1. reJimuli, romelic gamoxatavs remontSi mocdenis
xangrZlivobas;
2. saeqspluatacio mzadyofnis koeficienti, romelic
ganisazrvreba rogorc fardoba agregatis muSaobasa da
rezervSi yofnis droisa, gansaxilveli periodis
(saremonto cikli, wlis) mTlian xangrZlivobasTan;
3. RirebulebiTi _ esaa energiis TviTRirebulebis
saremonto Semadgeneli (TeTrebSi 1kvtsT-ze, erTeuli
dadgmuli simZlavris remontze gaweuli xarjebi
larebSi 1kvt-ze);
4. saremonto sawarmos produqciis TviTRirebuleba
(TeTri 1 larze);
5. Sromis nayofiereba gamomuSavebis saxiT (saxarjTaR-
ricxvo Rirebulebis mixedviT) erT momuSaveze.
reJimuli maCveneblebi ganisazRvreba saremonto
ciklis struqturiT. misi xangrZlivoba tc, gamoixateba
mocemuli kapitaluri remontis dawyebisa da Semdgom
pirvel kapitalur remonts Soris droiT. igi moicavs
Semdeg Semadgenlebs:
1. saeqspluatacio mzadyofnis dro tmz, romelic
Sedgeba danadgaris muSaobaSi yofnis drosa tm da
rezervSi yofnis drosagan trez:
tmz = tm + trez (3.1.)
2. remontSi mocdenis droSi tmoc Sedis mocdena
gegmiuri remontis dros tm.g.r. da gegmiur
(aragegmiur) mimdinare da saSualo remontSi
mocdenis dro tm.m.r;
204
3. avariuli mocdenis dro tav. maSin agregatis saeqs-
pluatacio mzadyofnis koeficienti gamoiTvleba
formuliT:
Rmz.=(tm + trez)/tc= tmz/tc (3.2.)
analogiurad SeiZleba ganisazRvros agregatis yofnis
koeficientebi mocdenis sxvadasxva saxeSi. agregatis
muSaobaSi Rm, rezervSi Rrez, remontSi Rr da avariebSi Rav
yofnis koeficientebis jami 1-is tolia.
produqciis (energiis) TviTRirebulebis saremonto
Semadgenelis maCvenebeli ganisazRvreba, rogorc remontebis
danaxarjebis (kapitaluri, sSualo, mimdinare ∑Srem fardoba produqciis gansazrvrul periodSi (magaliTad weli)
gaSvebaze:
STv.Sem.= ∑Srem/Эwl. (3.4.)
saremonto ciklis xangrZlivoba tc am maCvenebels gaaCnia naklovaneba, kerZod misi sidide
mniSvnelovnadaa damokidebuli iseT faqtorebze, romlebsac
araviTari kavSiri ara aqvT remontebTan, magaliTad Tu
remontze danaxarjebi ar icvleba da am dros Seicvala da
Semcirda dadgmuli simZlavris gamoyenebis saaTebis ricxvi,
maSin izrdeba TviTRirebulebis saremonto Semadgeneli da
piriqiT am maCvenebelSi ar gamoixateba CvenTvis mTavari_
reJimuli maxasiaTeblebi remontisa, kerZod: mzadyofna.
erTeul dadgmul simZlavreze danaxarjebis maCvenebeli
ganisazrvreba rogorc sawarmo obieqtebis (agregatebi,
eleqtrosadguri) remontze xarjebis fardoba gansazRvrul
kalendarul periodSi (weli) dadgmul (an nominalur)
simZlavresTan N: STv.rem.= ∑Srem/N (3.4.)
am maCveneblis uaryofiT mxares Cven mivakuTvnebT mas,
205
rom aqac araa gamoxatuli reJimis _ teqnikuri maCveneblebi,
remontisa _ saeqspluatacio mzadyofna da remontSi
mocdenis xangrZlivoba.
ekonomikuri maCveneblebis erTerT mniSvnelovan
parametradaa miCneuli saremonto produqcia. imis gamo, rom
energetikuli danadgarebisa da qselebis remonti
uzrunvelyofs maT mzadyofnas datvirTvis dafarvisTvis
aucilebeli saeqspluatacio potencialis SenarCunebis
pirobebSi, amitom saremonto warmoebis naturaluri
produqcia SeiZleba davaxasiaToT garemontebuli danadgaris
mier Teoriulad SesaZlebeli produqciis gamomuSavebiT an
misi saeqspluatacio mzadyofnis droiT. formula 3.2.-is
meSveobiT SegviZlia ganvsazRvroT Rmz calkeuli agregatis
saeqspluatacio mzadyofnis maCveneblisa da misi nominaluri
simZlavris namravliT mocemuli agregatis saremonto
produqciis naturalur erTeulebSi drois gansazRvruli t periodisaTvis.
turboagregatisaTvis: Qt=NtnomŒ*tmz (3.4.)
qvabebisaTvis: Qqv=Nqv.nom*tmz (3.5.)
eleqtromeqanikuri saamqrosa da eleqtrosadguri-
sTvis mTlianad saremonto produqciis raodenoba
iangariSeba formuliT:
∑ Qc =∑(Nn* tmz) (3.6.)
aqve gvsurs gamovkveToT erTi Tavisebureba,
eleqtrosadguris ZiriTadi kapitali _ obieqtebis saremon-
to ciklis xangrZlivoba ar emTxveva sadguris saqmianobis
sameurneo periods (wels) Tu eleqtrosadgurSi ZiriTadi
warmoebis danaxarjebi mTlianad modis eleqtro an
Tboenegiis warmoebaze, maSin saremonto samuSaoTa xarjebi
unda gavigoT, rogorc ZiriTadi kapitalis (fondebis)
saeqspluatacio mzadyofna.
206
$.6.5. remontze danaxarjebisa da saremonto samuSaoebis
TviTRirebuleba
remontis Taviseburebebis, rogorc sawarmoo
saqmianobis erTerTi saxis, gaTvaliswinebiT ganzogadoebuli
ekonomikuri maCveneblis saxiT SeiZleba miRebuli iqnas
fardoba remontze xarjebisa miRebul sawarmoo Sedegze_
produqciaze, romelsac gaaCnia sawarmoo momsaxurebis
specifikuri xasiaTi da SeiZleba Sefasebuli iqnas, rogorc
garemontebuli danadgarebis mzadyofnis uzrunvelyofis
doniT sawarmoo gamoyenebaze _ datvirTvis dafarvisaTvis.
mzadyofnis done SeiZleba gaizomos agregatis
muSaobasa da saeqspluatacio rezervSi yofnis saaTebSi,
maSin vRebulobT 1 saaTze saeqspluatacio mzadyofnaze
xvadriT xarjebs:
Smz=∑Srem/ tmz=∑Srem/(Tm-∑tmocd)=∑Srem/(Trem*Rmz) (3.7.)
sadac, ∑Srem _ sawarmoo obieqtis yvela saxis remontze
danaxarjebi mocemul saangariSo periodSi
(weli, saremonto cikli) larebSi;
tmz _ saeqspluatacio mzadyofnis dro anu
agregatis muSaobasa da saeqsoluatacio
rezervSi yofnis jamuri droa;
∑tmocd _ remontSi agregatis jamuri mocdenis dro Trem periodSi;
Rmz _ Trem-is periodSi mzadyofnis koeficienti.
saremonto personalis muSaobis sawarmoo Sedegebis
Sefaseba xdeba garemontebuli danadgarebiT uzrunvel-
yofili samuSao resursis mixedviT, anu garemontebuli
agregatis nominaluri simZlavris gamoyenebiT, potencialu-
rad SesaZlebeli produqciis gamomuSavebiT, mTeli
207
saeqspluatacio mzadyofnis periodSi.
SresmuS=∑Srem/tmz*Nn=∑Srem/(Trem*Rmz*Nn)=∑Srem/(Prem) (3.8.)
sadac, Prem aris saremonto produqciis raodenoba.
danaxarjebis Semadgenlobis mixedviT, romelic
gansazRvrulia (3.7.) da (3.8.) formulebiT, xvedriTi
xarjebiT xasiaTdeba TviTRirebulebis saxeebi (sawarmosi,
mTliani) anu saremonto produqciis Rirebuleba (saremonto
qvedanayofisaTvis). am maCveneblebis gansazRvra xdeba an
saangariSo monacemebis anda remontebze gegmis damuSavebis
monacemebis mixedviT.
saremonto produqciis xvedriTi TviTRirebulebis
maxasiaTeblebis struqtura iseTia, rom masSi zustad
gamoixateba sxvadasxva faqtorebis erToblivi gavlena:
1. remontSi danadgarebis mocdenis xangrZlivoba;
2. remontebze xarjebi;
3. remontis xarisxi.
imisaTvis, rom SevamciroT saremonto produqciis
xvedriTi TviTRirebuleba saWiroa Semdegi moTxovnebis
Sesruleba:
1. remontebis racionaluri organizaciis RonisZieba;
2. saTadarigo nawilebisa da gamoyenebuli masalebis
Rirebulebis Semcireba;
3. zednadebi xarjebis Semcireba;
4. remontebSi mocdenis xangrZlivobis Semcireba;
5. saremonto personalis Sromis nayofierebisa da
danadgarebis eqspluataciis kulturis amaRleba;
gansaxilvel periodSi sawarmoo da energoda-
nadgarebis yvela saxis remontebze danaxarjebis gansazRvris
dros (3.7. da 3.8.) formulebis safuZvelze, mxedvelobaSia
208
misaRebi, is rom sameurneo periodebi, romelTa mixedviT
mimdinareobs sagegmo maCveneblebis dadgena anu dagegmarebis
procesi, danaxarjebis aRricxva da analizi, ar eTanxmeba
ZiriTadi kapitalis elementebis remontebis ciklebs. Amis
gamo saremonto xarjebi gadanawildeba sameurneo periodebze
(Sesabamisad uzrunvelyofili iqneba saeqspluatacio
mzadyofnaze xarjebiT) da gaiangariSeba saangariSo
periodisaTvis sakalkulacio xarjebi.
amgvarad, saremonto xarjebs, romlebic sameurneo
periodebze iqneba gadanawilebuli (weli) uwodeben
saremonto sakalkulacio xarjebs.
saremonto xarjebis sakalkulacio gadanawileba
warmoebs saremonto samuSaoTa cikluri kalendaruli
grafikebiT, sadac mocemulia ara marto remontis sxvadasxva
saxeobaTa rigiToba, Tanmimdevroba, aramed danaxarjebic
calcalke saxeobis mixedviT.
saremonto xarjebi, romlebic xorcieldeba gansaxi-
lvel sameurneo wels da remontTaSorisi periodebi,
romlebic am wlis farglebSi Tavsdeba mTlianad unda
miekuTvnos saremonto sakalkulacio xarjebs.
saremonto produqciis xvedriTi TviTRirebuleba
ganisazRvreba rogorc saremonto momsaxurebis sakalku-
lacio xarjebis fardoba saangariSo wlis saremonto
produqciasTan.
saremonto produqciis TviTRirebulebis maCveneblis
gamoyeneba qmnis pirobebs energetikuli danadgarebis
saremonto samsaxurSi sameurneo angariSis gasatareblad da
minimaluri danaxarjebiT maRali saeqspluatacio Tvisebebis
misaRwevad.
TviTRirebulebis kalkulaciis dros remontze
xarjebis klasifikacia warmoebs sxvadasxva niSniT: esaa
pirobiTad mudmivi da cvladi xarjebi. pirobiTad mudmivi
209
xarjebis sidide araa damokidebuli saremonto samuSaoebis
moculobis sididesTan, amitom isini ukuproporciuli
xasiaTis xarjebia. qselur sawarmoSi misi sididea 95%.
pirobiTad cvaladi xarjebia is, romelic icvleba saremon-
to samuSaoebis moculobis cvlilebis proporciulad da
amitom mas proporciul xarjebs uwodeben.
xarjebi aseve iyofa martiv da kompleqsur xarjebad.
xelfasze, amortizaciaze, mimdinare remontze, momsaxurebasa
da marTvaze xarjebi komleqsuri xarjebia. magaliTad
mimdinare remontis xarjebSi Sedis: saremonto personalis
xelfasi, saTadarigo nawilebis Rirebuleba, damxmare
masalebis xarjebis da sxva Rirebuleba.
saremonto samuSaoebze wliur danaxarjebs vajgufebT
Semdegi mimarTulebebis mixedviT:
1. xelfasi (ZiriTadi, damatebiTi, saSemosavlo), yvela
saxis premia;
2. masalebi ZiriTadi da damxmare;
3. energiebi: Tburi, eleqtroenergia, civi da Tbili haeri,
orTqli;
4. makompleqtebeli nawilebi da nayidi naxevarfabrikatebi;
5. satransporto xarjebi;
6. iaraRebi, aRWurviloba;
7. saTadarigo nawilebi.
amortizaciis xarjebis sidide damokidebulia
sawarmoebSi gamoyenebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebasa
da amortizaciis saSualo normaze. saqarTvelos kanoniT
“sagadasaxado kodeqsis” mixedviT energetikul danadgarebsa
da energoobieqtebze amortizaciis saSualo norma 7-8%,
maSin amortizaciis xarjebis sidide gamoiTvleba Semdegi
formuliT:
A=∑Ham* Ken (3.9.)
210
sadac, Ham amortizaciis saSualo normaa da igi energetikaSi
etoleba 7,5 %;
Ken sawarmoSi dadgmuli ZiriTadi kapitalis
Rirebulebaa.
amortizaciis fondi sawarmoSi warmoadgens kapita-
luri remontis dafinansebis erTerT wyaros da amitom mis
zust gaTvlasa da dagenas didi mniSvneloba eniWeba.
mixedviT saTadarigo nawilebis moculoba
energetikuli warmoebis normirebuli sabrunavi saxsrebis
struqturaSi saTadarigo nawilebis moculoba Sesabamisad
Seadgens: energetikul sistemebsa da Tes-ebSi 20-22%,
hesebSi-33%, eleqtrul qselebSi ki 25%.
$6.6. ZiriTadi faqtorebi romlebic gavlenas axdenen
energodanadgarebis remontis ekonomiurobaze
sapasuxismgeblo amocanad migvaCnia gamovkveToT
saremonto momsaxurebis sxvadasxva sistemebis SedarebiTi
ekonomiurobis Sefaseba, romelic moiTxovs sxvadasxva
ZiriTadi faqtorebis gavlenis raodenobriv aRricxvas: esaa
eleqtrosadguris, energosistemis, saxalxomeurneobrivi da
saremonto-sawarmoo faqtorebi, rac poulobs optimizaciis
miznobriv funqciaSi gamoxatvas. (nax. 3.3.)
optimalurobis mocemuli kriteriumebi
iTvaliswineben energosaremonto warmoebis Taviseburebebs:
1. saremonto produqciis gansakuTrebuli xasiaTi da
misi gazomvis specifika naturalur erTeulebSi;
2. remontebis cikluroba;
3. yvela saxis remontebis erTianoba da maT gatarebaze
xarjebi;
4. saremonto xarjebis avansuri xasiaTi;
211
5. eleqtrosadguris ZiriTadi saqmianobis ekonomikuri
maCveneblebTan remontis organuli urTierTkavSiri;
remontis momsaxurebis sistemebis SedarebiTi
ekonomikuri efeqtianobis variantebis SefasebisaTvis gamoi-
yeneba jamuri wliuri dayvanili xarjebis minimumi, romelic
moicavs rogorc uSualod remontze xarjebs, aseve masTan
dakavSirebul xarjebs Semdegi saxiT:
∑∆Зe=∑ΔSkrem+∑∆Зsaw.f.±∑∆ЗTb.±∑∆ЗN (3.9.)
sadac, ∑∆Зe jamuri dayvanili xarjebis cvlilebaa mocemuli
variantis mixedviT;
∑∆Skrem sakalkulacio saremonto xarjebis
cvlilebaa;
∑∆Зsaw.f. dayvanili xarjebis sawarmoo fondebis
Semadgenlis mixedviT (kapitaluri
Semadgeneli) cvlileba;
∑∆ЗTb Tburi efeqti; ∑∆ЗN simZlavris efeqti.
remontis momsaxurebis sistemis yvela gansaxilveli
variantebisaTvis ZiriTadi da magenerirebeli danadgarebis
remontSi gayvanis kalendarul grafikSi ∑∆ЗTb da ∑∆ЗN sxvaobebi nulis tolia, xolo masalebisa da saTadarigo
nawilebis xarjebi praqtikulad Tanabaria, amitom remontze
danaxarjebis ZiriTad cvlad Semadgenels warmoadgens
xelfasis danaxarjebi da misi proporciuli (zednadebi
danaxarjebi mivlinebebTan erTad), romlebic arsebiTad
gansxvavdebian sxvadasxva saremonto qvedanayofebisa da
jgufebisaTvis. cvlads warmoadgenen agreTve saxvadasxvaoba
kapitaldabandebebisagan gadaricxvebis, amortizaciis normisa
da efeqturobis koeficientis mixedviT, magram maCveneblebis
sidide imdenad mcirea remontis xarjebTan SedarebiT, rom
212
maTi gavlena SeiZleba CavTvaloT TiTqmis nulis tolad.
amgvarad yvelaze mniSvnelovan gavlenas remontis
momsaxurebis sistemebis ekonomiurobaze axdens swored
xelfasebisa da maTi proporciuli done. Sesabamisad
rodesac arsebobs danadgarebis remontSi gayvanis erTnairi
kalendaruli grafikebi, optimalurad CaiTvleba sxvadasxva
saremonto jgufebisa Tu qvedanayofebis saremonto muSebis
Sromis kooperaciis is varianti, romelsac aqvs Sromis
anazraurebis SedarebiTi minimumi, romelic gankuTvnilia
remontebis Sesasruleblad.
∑∆Sxr=∑∆Sxsam+∑∆Sxsan+∑∆Sxen+∑∆Sxmon (3.10.)
sadac, ∑∆Sxsam, ∑∆Sxsan, ∑∆Sxen, ∑∆Sxmon aris
Sesabamisad xelfasze anazraureba saremonto jgufebisa Tu
qvedanayofebisa, romlebic saqmianoben sameurneo angariSis,
sanardo anazRaurebis pirobebiT, ekuTvnian sawarmos
energosaremonto Tu specialur samontaJo qvedanayofebs Tu
jgufebs.
Cvens mier Catarebuli kvlevisa da analizis
safuZvelze SevecadeT dagvedgina, rom saremonto
momsaxurebis organizaciis formebis SedarebiTi ekonomikuri
efeqtianobis Sesafaseblad saWiroa Catardes teqnikur-
ekonomikuri analizi Semdegi TanmimdevrobiT:
1. eleqtrosadgurisa Tu sawarmos danadgarebisa da qsele-
bis remontis kalendaruli grafikebis Sedgena energomo-
maragebis sistemis mier datvirTvebis dafarvis pirobis
gaTvaliswinebiT (rodesac erTdroulad remontSi
gahyavT ramdenime agregati da SeizRudeba jamuri
simZlavris sidide);
2. saremonto muSa Zalis balansis gaangariSeba da
gaTvaliswineba, agregatebisa da danadgarebis calkeuli
213
nawilebisa Tu kvanZebis tipiuri saremonto sqemebi;
3. sxvadasxva saremonto jgufebisa da qvedanayofebis
saremonto muSebis Sromis optimaluri kooperirebis
gansazRvra, romlebic mowveuli an daqiravebulia
eleqtrosadgurebisa da sawarmos danadgarebisa da
qselebis mocemuli saremonto samuSaoebis moculobis
Sesasruleblad;
4. wlis ganmavlobaSi saremonto muSebis xelfasis gansaz-
Rvra, romelSic gaTvaliswinebuli unda iqnas mocemuli
wlis remontis grafikis mixedviT. TiToeuli saremonto
obieqtebisa da remontis jamuri sididis mixedviT
xelfasze zednadebi xarjebisa da samivlinebo Tanxebis
miTiTebiT;
5. saremonto momsaxurebaze materialuri xarjebis
gansazRvra;
6. sameurneo periodebis mixedviT remontze xarjebis
ganawileba remontebis periodulobis gaTvaliswinebiT;
7. energo da samrewvelo sawarmoebis mixedviT remontebze
kapitaluri dabandebis gansazRvra;
8. simZlavris efeqtis gansazRvra (simZlavreTa balansis
analizis safuZvelze);
9. variantebis mixedviT dayvanili xarjebis gaTvliT, maTi
Sedareba da yvelaze efeqturis amorCeva misi Semdgomi
gamoyenebis mizniT.
$.6.7. saremonto samuSaoebis vadebis, moculobisa da
TviTRirebulebis dagegmva
energodanadgarebisa da qselebis remontebis dagegmva,
aucileblad unda mimdinareobdes sawarmoSi misi organi-
214
zaciis formis miuxedavad. samrewvelo sawarmoebSi mTavari
energetikosis ganyofileba, xolo mTavari energetikosi
eleqtrosadgurebze (sxva danarCen SemTxvevaSi mTavari
inJineri anda mTavari meqanikosis ganyofileba) ZiriTad
sawarmoo saamqroebis monawileobiT yovelwliurad adgens
magenerirebeli danadgarebis, agregatebis, sawarmoo
saamqroebis energodanadgarebis (yoveli saamqrosaTvis
calcalke gamoyofilad) da qselebis remontis wliur
gegmebs, aseve mTeli sawarmos krebsiT gegmas.
mTavari energetikosis (meqanikosis) ganyofileba
axorcielebs:
1. energodanadgarebisa da qselebis remontis dagegmvaze
meTodur xelmZRvanelobas;
2. energodanadgarebisa da qselebis remontebis krebsiTi
gegmebis Sedgenas;
3. muSa resursebze moTxovnis gansazRvras;
4. remontebisaTvis aucilebeli iaraRebis, aRWurvilobasa
da masalebze moTxovnis gaangariSebas;
5. gegmiuri saremonto samuSaoebis vadebisa da
nomeklaturis Sesrulebaze kontrols;
6. saTadarigo nawilebis damzadebisa da Sesyidvis gegmebis
Sedgenas.
remontebisa da saremonto samuSaoebis dagegmva
swarmoebs saremonto samuSaoebis nomeklaturis, teqnolo-
giuri ruqebisa da danadgarebis uSualo daTvalierebebis
safuZvelze, remontebis periodulobisa da maTi warmoebis
drois gaTvaliswinebiT.
remontebis dagegmva moicavs:
1. kalendaruli gegmebis Sedgenas;
2. remontebis moculobisa da TviTRirebulebis dadgena.
kalendaruli gegma dgeba sawarmos yvela saamqros da
ubnisaTvis yvela energodanadgarze da qselebisa da
215
sawarmoo saamqroebisaTvis calcalke.
sawarmoo saamqroebis energodanadgarebis remontis
kalendaruli gegma SeTanxmebuli unda iqnas am saamqroebis
sawarmoo danadgarebis remontis gegmasTan.
magenerirebeli da gardamsaxi danadgarebis remontis
kalendaruli gegma da aseve qselebisa dgeba sawarmos
energomomaragebis gegmasTan SeTanxmebiT. rogorc wesi
qselebisa da energomagenerirebeli danadgarebis remonti
swarmoebs sawarmoSi datvirTvis Semcirebis periodSi,
ZiriTadad es exeba zafxulis TveebSi.
kalendaruli gegmebis Sedgenis sawyis masalebad
gamoiyeneba:
1. energodanadgarebisa da qselebis aRricxvis
pirveladi dokumentacia;
2. profilaqtikuri cdebisa da daTvalierebebis
Sedegebi;
3. teqnikuri momsaxurebis masalebi;
4. saremonto ciklebisa da remontTaSorisi periodebis
normativebi;
5. saministros mier am mimarTulebiT gacemuli
brZanebebi da sxva normatiuli dokumentebi;
6. sxvadasxva formis remontebSi danadgarebis mocdenis
normebi;
7. TiToeul kvartalSi sawarmoo danadgaris muSaobis
saaTebis gegmiuri raodenoba.
kalendaruli gegma Sedgeba:
1. saamqros (ubnis) energodanadgarebis inventaruli
aRwerisagan;
2. energodanadgaris TiToeuli erTeulisa da qselis
erTeulis gaSlili gegmisagan;
3. remontis saxe da Sromatevadobisagan, rogorc
ZiriTad, aseve makompleqtebeli danadgarisaTvis.
216
qselebisa da energodanadgarebis remontis
kalendarul gegmaze xels aweren: mTavari energetikosis
ganyofilebis gegmiur-mafrTxilebeli remontebis biuros
ufrosi, saamqros (ubnis) ufrosi, mTavri energetikosi da
amtkicebs sawarmos mTavari inJineri. es gegma gamoiyeneba
ZiriTadad iseTi maCveneblebis gansazRvrisaTvis rogoricaa:
1. personalis raodenoba, teqnikuri momsaxurebisa da
remontze muSaobis wliuri moculobis
Sesasruleblad;
2. masalebze wliuri moTxovna;
3. saTadarigo nawilebi;
4. makompleqtebeli aparatura da Sesasyidi nakeToba;
5. remontsa da teqnikur momsaxurebaze danaxarjebi.
remontebis TviTRirebulebisa da moculobis
dagegmvis dros yvela saremonto samuSaoebi mizanmimarTulad
migvaCnia daiyos sam ZiriTad jgufad:
1. kapitaluri, saSualo (periodulobiT erT welze meti)
da mimdinare remonti magenerirebel danadgarebsa da
gardamsax mowyobilobasa da qselebze. remontebis
dagegmva xdeba defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisis
safuZvelze, romelic dgeba TiToeul agregatze.
uwyisebis SedgenisaTvis pirvel rigSi gaiTvaliswineba
tipiur samuSaoTa moculoba da gamoiyeneba
teqnologiuri ruqebi, agregatis mdgomareobis Sesaxeb
monacemebi da Canawerebi saamqros JurnalebSi im
defeqtebis Sesaxeb, rac SemCneuli iyo danadgarebis
eqspluataciis dros, saremonto samuSaoebze normebi da
Sefasebebi, masalebsa da saTadarigo nawilebze
preiskurantebi.
defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisi magenerirebeli
danadgarebis mimdinare remontze unda Sedges rogorc
tipiuri erT remontze, danadgaris TiToeul saxeze.
217
viciT ra kalendarul gegmiT dadgenili mimdinare
remontebis raodenobiT, ganisazRvreba danaxarjebi
dasagegmav periodze. samuSaoTa tipiuri moculobebi
saSualebas gvaZleven ara marto ganvsazRvroT aseve
davazustoT samuSaoTa Sinaarsi, romelic exeba remontis
calkeul saxes.
2. kapitaluri, saSualo da mimdinare remontebi energoda-
nadgarebsa da qselebze gaTvaliswinebuli gegmiur-
mafrTxilebeli remontebi. energomimRebTa da qselebis
gegmiur-mafrTxilebeli remontebis TviTRirebulebisa da
moculobis dagegmva damyarebulia normatiuli remontis
sirTuleze.
3. gegmiur-mafrTxilebeli remontiT gauTvaliswinebe-li
saremonto samuSaoebi. gauTvaliswinebeli saremonto
samuSaoebis Sesasruleblad gegmaSi datovebuli unda
iqnes rezervad samuSao drois gansazRvruli raodenoba,
xelfasi da masalebi. gauTvaliswinebeli samuSaoebis
dagegmvis dros gamoiyeneba angariSgebis masalebi.
energodanadgarebis remontis gegmebi mtkicdeba
mTavari energetikosis mier. energosaremonto saamqroebis
sawarmoo programis Sedgena dakavSirebulia saremonto
samuSaoebis moculobisa da nomeklaturis zustad
gansazRvris sirTuleebTan. energosaremonto saamqroebi
(ubnebi) danadgarebis remontis garda asruleben samontaJo
(demontaJis) samuSaoebs da amzadeben saTadarigo nawilebs.
samuSaoTa moculobis dagegmva xdeba SekveTebis
safuZvelze. saamqroebis (ubnebis) sawarmoo SesaZleblobebis
dakavSireba SekveTebTan da danadgarebisa da muSa brigadebis
Tanabari datvirTvis sakiTxebi wydeba mTavari energetikosis
ganyofilebaSi, romelic ganixilavs SekveTebs da adgens misi
Sesrulebis rigiTobas.
saTadarigo nawilebis damzadebis gegma muSvdeba
218
mTavari energetikosis ganyofilebaSi da eyrdnoba remontis
gegmasa da sawyobebis moculobas. yvela saTadarigo nawili,
romelic damzadebulia energosaremonto saamqroebSi
(ubnebSi) unda Setanili iqnas saTadarigo nawilebis
sawyobSi. amiT xdeba yvela informaciis dagroveba calkeuli
nawilebis gamoyenebis Sesaxeb da SesaZlebloba misi
gamoyenebisa remontebis moculobisa da TviTRirebulebis
dagegmvisas.
energosaremonto saamqroebSi (ubnebSi) gegmiuri
danaxarjebi unda ganisazRvros saremonto samuSaoebis saxis
mixedviT, aseve samontaJo (demontaJis) samuSaoebisa da
saTadarigo nawilebis damzadebaze.
mTavari energetikosis ganyofilebaSi gansakuTrebuls
warmoadgens remontebis gegmis mimdinareobaze yoveldRiuri
kontroli da teqnikuri-ekonomikuri maCveneblebis
perioduli analizi, maT Soris:
1. gegmiur-mafrTxilebeli remontis gegmis Sesruleba
danadgarebis saxis mixedviT;
2. xarisxi;
3. remontis xangrZlivoba;
4. saremonto samuSaoebis TviTRirebuleba da a.S.
naxazze mocemulia defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisi
defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisi # ------
agregatis (danadgaris) remontis warmoebaze
dadgmis dro ------------ inventarizaciis # -----------------
dasaxeleba da nomeri ----------------------------------------------------
muSaobis dro saaTebSi: eqspluataciis dawyebidan --------------
bolo gegmiur-mafrTxilebeli remontidan ------------------------
219
saTadarigo nawilebi masalebi
raode-
noba
erTe-
ulis
fasi
lari
saerTo
Rirebu-
leba
lari
dasaxe-
leba
marka
masa
kg. an
raode-
noba
cali
erTe-
ulis
Rirebu-
leba
lari
jamuri
Rirebu-
leba
$6.8. energodanadgarebisa da qselebis remontis
xangrZlivobis aRricxva da dagegmva
remontis xangrZlivobis aRricxva swarmoebs remon-
tSi agregatis gamorTvis momentidan miRebis momentamde.
remontis Semdgomi saeqspluatacio Semowmebebi ar CaiTvleba
remontis xangrZlivobaSi Tu agregati gamocdis procesSi
muSaobda normalurad. energodanadgarebis remontis xangr-
Zlivoba damokidebulia remontis saxesa da sirTuleze,
saremonto brigadis raodenobriv Semadgenlobaze, saremonto
samuSaoebis teqnologiaze.
remontis xangrZlivoba igegmeba teqnologiur pro-
cesSi muSa manqanebis saxiT saSualod monawile energoda-
nadgarebisaTvis. liTonmWreli Carxebis samWedlo-sawnexo,
saCamomsxmelo, xisdamamuSavebeli da amwe-satransporto
danadgarebis eleqtruli nawilis remontis xangrZlivoba
igegmeba mTavari energetikosis ganyofilebaSi. aris
SemTxvevebi, roca zogierTi teqnologiuri danadgarebis
remontis dagegmva erToblivad xorcieldeba orive
ganyofilebaSi. saerTo-saqarxno ZiriTadi magenerirebeli
danadgarebis remontis xangrZlivoba igegmeba mxolod im
SemTxvevaSi, roca ararsebobs am danadgaris saWiro resursi.
sxva danarCeni saxis energodanadgarebis remontis
xangrZlivoba rogorc wesi ar igegmeba, mxolod gamona-
220
klisis saxiT xangrZlioba igegmeba iseTi energodanadgarebis
remontze, romlebic muSaoben sam cvlaSi, ar gaaCniaT
rezervi sawarmoo programis Sesasruleblad da remontis
saWiro moculoba, romlis Sesruleba SeuZlebelia
gamosasvlel dReebSi an cvlaTaSoris periodSi Sesvenebebis
dros.
remontis xangrZlivobis aRricxva warmoadgens
saremonto danadgaris gaCerebisa da remontis Semdeg miRebis
drois dafiqsirebas. amasTan kapitaluri remontis dros
xangrZlivoba mrgvaldeba mTeli dReRamiT, mimdinare
remontisa ki mTeli cvliT, Tanac damrgvaleba xdeba
metobiT. kapitaluri remontis dros modernizaciis
warmoebis dros xangrZlivobis normebi SeiZleba gaizardos
modernizaciis samuSaoebis moculobis Sesabamisad. am
SemTxvevaSi xangrZlivobis normebis dadgena xdeba mTavari
energetikosis mier da mtkicdeba mTavari inJineris mier.
qselebisa da energodanadgaris muSaobaSi yoveli
avaria da wuni unda gamokvleuli iqnas da aRricxuli
instruqciis Sesabamisad. am mizezebis gamokvlevis safuZ-
velze unda damuSavdes avariis sawinaaRmdego RonisZiebebi.
rogorc wesi avariuli remontebi warmoebs riggareSe.
remontisa da teqnikuri momsaxurebis Tviuri gegma-
angariSi dgeba energodanadgarebisa da qselebis remontisa
da teqnikuri momsaxurebis safuZvelze. wina TveSi samuSao-
ebis Sesrulebis msvlelobis gaTvaliswinebiT, danadgarebis
faqtiuri teqnikuri mdgomareobiT, daTvalierebebis Sedege-
bisa da profilaqtikuri Semowmebebis Sedegebis, Catarebuli
teqnikuri momsaxurebis safuZvelze.
remontebis dagegmvisas mTavari energetikosis ganyo-
filebaSi Semodis mravali saxis ekonomikuri, finansuri,
teqnikuri informacia. aq mimdinareobs didi analitikuri
muSaoba da Tu xdeba, rom ZiriTad sawarmoSi an energo-
221
saremonto saamqroSi dadga sakiTxi, rom erTi remontis saxe
SeiZleba Seicvalos meore saxeTi, magram mcire moculobis
mixedviT, maTSi daiSveba aseTi gadaxra mxolod sawarmos
mTavari inJineris nebarTvis Semdeg. Tu ki energodanadgari
imyofeba aradamakmayofilebel teqnikur mdgomareobaSi,
xolo remontis dro jer ar damdgara, maSin daiSveba misi
Catareba vadaze adre mTavari energetikosis ganyofilebis
warmomadgenelis wardginebis safuZvelze remontis vadaze
adre Catarebis mizniT.
energodanadgarebisa da qselebis remontebis wliuri
da Tvis gegmebis Sedgenis dro aucilebelia daangariSebuli
iqnas danadgarebis mocemuli jgufis remontis yoveli
saxisaTvis Sromatevadoba, gamoyenebuli iqnas remontebis
gamsxvilebuli SromatevadobiT.
222
danarTi
perspeqtiuli obieqtebis nusxa 1991-2010 wlebisaTvis savaraudo teqnikur-ekonomikuri maCveneblebiT
hesebis dasaxeleba mdinare
dad
g.simZl
avre
/mgvt
/ saSualo wliuri gamom.
mln.kvtsT
saang
ariS
o d
awneva
/m/
saang
ariS
o x
arji
/m3/wm/
turbinis tipi
dad
g.kvt
s R
ir-ba
/dolar
i/
mSeneb
lobis
Rir
. /aT.dol/
1 2 3 4 5 6 7 8 10 12
I. afxazeTis regioni
1. soxumis raioni
1 gumisTa hesi - 5 gumisTa 418 86,6 210 10,8 K400/560-b-84 1000 18000
2 axipo hesi gumisTa 10 50,6 280 4,04 K400/560-b-84 1000 10000
3 bavius hesi - 2 baviu 13,2 74,5 200 1,2 K400/56-b-84 1000 13200
4 gumisTa hesi - 1 gumisTa 6 37,1 150 5 RO230/7-G-50 1500 9000
5 baulis hesi - 2 bauli 10,9 62,5 300 6,7 K400/560-b-84 1000 10900
6 bzifis hesi bzifi 13 72 140 12 RO230/79G-84 1200 15600
7 bavius hesi - 2 baviu 8,9 48,2 300 3,7 K400/560a-b-84 1500 13350
8 baulis hesi - 1 bauli 6,15 32,5 350 2,2 K400/560-b-84 1500 9225
223
9 gumisTa hesi - 3 gumisTa 8,8 38,9 60 1,8 RO230/1-G-50 1500 13200
10 vardnil hesi - 1 gumisTa 8,1 3,9 15 66 P20/548-225 1500 12150
11 vardnil hesi -2 gumisTa 8 31,9 15 66 PL20/548-225 1500 12000
2. gudauTis raioni
12 laSifse hesi - 2 laSifse 19,4 109,3 280,5 8,5 K400/560-b-84 1000 19400
13 qveda gegis hesi gega 14 96 105 16 RO230/1-G-100 1200 16800
14 laSifse hesi - 1 laSifse 14,8 83,4 288 6,4 K400/560-b-84 1200 17760
15 fsou hesi - 1 fsou 15 73 360 5 K400/560-b-84 1000 15000
16 vardnil hesi - 1 fsou 4 20 16 32 PL20/81-B-160 1000 4000
17 vardnil hesi - 2 fsou 4 20 16 32 PL20/81-B-160 1500 6000
18 zemo gegis hesi gega 9,6 63 190 6 K400/560-b-84 1200 11520
19 TeTri wyali hesi - 1 TeTri wyali 15,2 81 557 3,4 1500 22800
20 TeTri wyali hesi - 2 TeTri wyali 12,7 68 310 5,1 K400/560-b-84 1200 15240
21 TeTri wyali hesi - 3 TeTri wyali 5,7 39,4 80 9,2 RO230/2-G-100 1500 8550
22 igri hesi - 1 igri 13,3 73,2 600 2,7 1000 13300
23 igri hesi - 2 igri 4 21 140 3,4 RO30/71-G-50 1500 6000
24 baklanovka hesi - 1 baklanovka 5 34,8 260 2,4 K400/560-b-84 1500 7500
25 baklanovka hesi - 2 baklanovka 7,8 58,5 200 4,8 K400/560-b-84 1400 10920
224
26 baklanovka hesi - 3 baklanovka 5,9 33,5 100 7,6 RO230/7-B-84 1500 8850
3. gulrifSis raioni
27 amtyelis hesi - 1 amtyeli 5 27,4 320 1,9 K400/560-b-84 1400 7000
28 amtyelis hesi - 2 amtyeli 5,8 31,4 250 2,9 K400/560-b-84 1500 8700
29 sakenis hesi sakeni 20 102,5 225 13 K400/560-b-84 1000 20000
30 kalasuri hesi - 1 gelasuri 10,9 53,8 350 3,9 K400/560-b-84 1200 13080
31 kalasuri hesi - 2 gelasuri 10,1 54 154 8,2 RO230/79-B-84 1200 12120
32 ptiSi hesi - 1 samxreT ptiSi 10,8 54,6 375 3,6 K400/560-b-84 1200 12960
33 ptiSi hesi - 2 samxreT ptiSi 11,1 56,3 320 4,3 K400/560-b-84 1200 13320
34 amtyelis hesi - 3 amtyeli 14 76 145 13 RO230/7-G-100 1200 16800
35 amtyelis hesi - 4 amtyeli 7,2 13 90 14 RO230/1-G-120 1500 10800
36 jampali hesi - 1 jampali 11,6 58,9 148 9,2 RO2330/1-G-84 1200 13920
37 jampali hesi - 2 jampali 11,8 63,5 140 10,5 RO2330/7-G-84 1200 14160
4. oCamCiris raioni
38 brambis hesi - 1 bramba 9,7 55,5 300 4 K400/560a-b-84 1400 13580
39 brambis hesi - 2 bramba 10,7 54 120 12 RO230/7-G-100 1200 12840
40 viamiSis hesi viamiSi 6,7 35 210 4,5 K-400/560a-b-84 1500 10050
41 butixaxis hesi butixaxi 16,5 95 300 7 K-400/560a-b-84 1000 16500
225
42 hesi - 1 Ralizga 4,5 19 240 2,5 K-400/560a-b-84 1500 6750
43 hesi - 2 Ralizga 1,5 6 30 11,5 RO230/1-G-100 1500 2250
44 Ralizga hesi - 2 Ralizga 17,5 100 150 14,7 RO230/7-G-100 1150 20125
45 Ralizga hesi - 4 Ralizga 10,1 55 230 22,5 K400/560a-b-84 1300 13130
46 Ralizga hesi -1 Ralizga 13,4 78 287 5,75 K400/560a-b-84 1200 16080
5. galis raioni
47 oqumis hesi -1 oqumi 8,4 54,3 426,5 2,5 K400/560a-b-84 1400 11760
48 oqumis hesi - 2 oqumi 11,4 84,3 310 4,7 K400/560a-b-84 1100 12540
II. svaneTis regioni
6. mestiis raioni
49 nakra hesi - 2 nakra 19,6 95 249 9,8 K400/560a-b-84 1200 23520
50 ifari hesi enguri 20 94 247 9,7 K400/560a-b-84 1500 30000
51 leSuri hesi leSuri 7,32 48,7 408 2,26 K400/560a-b-84 1500 10980
52 loknari loknari 18,6 83,8 369 6,2 K400/560a-b-84 1000 18600
53 darCi hesi - 1 darCi 16,8 81,5 300 7 K400/560a-b-84 1200 20160
54 nenskras hesi - 1 nenskra 16,4 80 310 6,4 K400/560a-b-84 1200 19680
55 kasleTi hesi - 2 kasleTi 11,9 70,8 630 2,35 1000 11900
56 TxeiSi hesi - 1 TxeiSi 13,7 69,5 268 6,3 K400/560-b-84 1000 13700
226
57 kasleTi hesi - 1 kasleTi 15 65 475 4 K400/560-b-84 1000 15000
58 mulxras hesi mulxra 14,1 64,8 135 12,1 RO230/1-G-100 1500 21150
59 adiS-Walas hesi adiS-Wala 14 65,1 240 6,2 K400/560-b-84 1200 16800
60 mestia-Walas hesi mestia-Wala 20,8 95,8 301 8,8 K400/560-b-84 1000 20800
61 larkvakvas hesi larkvakva 16,5 63,6 430 4,75 K400/560-b-84 1200 19800
62 xaldesis hesi xaldes Wala 10 44 285 4,5 K400/560-b-84 1200 12000
7. lentexis raioni
63 sasaSasis hesi cxeniswyali 17 92 90 30 RO230/7-G-140 1000 17000
64 leqsuris hesi cxeniswyali 13 74 65 29 RO75/72-B-120 1200 15600
65 xeledulas hesi cxeniswyali 11,2 65,3 477 2,8 K400/560a-b-50 1200 13440
66 laskanuras hesi cxeniswyali 12,2 60,6 497 2,9 K400/560a-b-50 1200 14640
67 skiliris hesi cxeniswyali 10,2 55 510 2,4 1200 12240
III. samegrelos regioni
8. abaSis raoni
68 namwareulis hesi cxeniswyali 2,3 17 4 67,8 PL20/5-GT-225 1500 3450
9. walenjixis raioni
69 managas hesi - 1 magana 1,6 11 40 5 RO 75/728-b-59 1500 2400
227
70 Wanis wyalis hesi Waniswyali 5,96 50,2 210 3,69 K400/560-b-84 1500 8940
10. Cxorowyus raioni
71 xobis hesi - 1 xobi 18 105 385 6,4 K400/560-b-50 1000 18000
11. martvilis raioni
72 Cxorowyus hesi texura 10 67 180 7,5 RO230/7-G-100 1500 15000
73 lebardes hesi texura 5,4 37 266 2,8 K400/560-b-84 1500 8100
74 CeCenis hesi texura 6,4 43 100 9,3 RO230/71-G-84 1500 9600
75 taleris hesi texura 9,4 64 116 12 RO230/79-G-84 1500 14100
76 leCexis hesi texura 5 33 170 3,8 RO230/71-G-50 1500 7500
77 caCxuris hesi caCxuri 4,6 30 76 8,5 RO230/7-G-100 1500 6900
12. xobis raioni
78 xobis hesi - 3 xobi 15 112,1 100 11,8 RO230/79-G-100 1000 15000
IV. raWa-leCxumis regioni
13. cageris raioni
79 janeulas hesi cxeniswyali 20,8 112,4 581 4,3 1000 20800
14. ambrolauris raioni
80 lexuris wyalis hesi lexuriswyali 20,5 116 395 7,72 K-400/560a-b-50 1000 20500
228
81 riceulas hesi rioni 4,8 25 95 6,8 K-400/560a-b-84 1500 7200
15. onis raioni
82 sakaos hesi sakao 10 53 840 1,07 1400 14000
83 glolis hesi CanCa 11 53 190 9 K-400/560a-b-84 1300 14300
84 hesi - 1 rioni 9,55 45 311,6 3,84 K-400/560a-b-84 1500 14325
85 WeSuris hesi WeSura 5,7 27 200 3,52 K-400/560a-b-84 1500 8550
86 molibdenis hesi kvarCxuxi 1,8 12 375 0,6 K-400/560a-b-50 1500 2700
V. imereTis regioni
16. quTaisis zona
87 rionis hesi - 1 rioni 17 66 10 194 1200 20400
88 quTaisi hesi - 1 rioni 7 48 15 60 PL20/54-GT-225 1500 10500
89 quTaisi hesi - 2 rioni 10 65 20 60 RO45/820-b-225 1400 14000
90 mesxeTis hesi rioni 10 65 20 60 RO45/820-b-225 1400 14000
17. tyibulis raioni
91 wyalwiTelas hesi wyalwiTela 10,5 69,3 260 8,4 K-400/560a-b-84 1200 12600
18. Terjolis raioni
92 dzusas hesi dzusa 4,8 32,4 110 3,65 RO230/291-G-59 1500 7200
229
93 buja hesi -1 buja 5 32,4 155 4,23 RO230/291-G-50 1500 7500
94 buja hesi -2 buja 8,2 52,5 142 8,75 RO230/291-G-71 1500 12300
19. saCxeris raioni
95 yvirila hesi - 4 yvirila 12,2 83 80 25,84 RO230/29-G-120 1200 14640
96 yvirila hesi - 3 yvirila 9,75 60,5 123 10,42 RO230/291-G-84 1500 14625
97 Zirulas hesi Zirula 5,6 30 165 5,2 RO230/291-G-50 1500 8400
20. baRdaTis raioni
98 qvedamaiakovskis hesi xaniswyali 2,8 18 21 20 RO45/820-b-140 1500 4200
99 rokiTis hesi xaniswyali 2,6 17 20 20 RO45/820-b-140 1500 3900
100 didvelis hesi xaniswyali 3 20,5 25 20 RO45/820-b-140 1500 4500
101 xanis hesi xaniswyali 4 25 25 20 RO45/820-b-140 1500 6000
102 sairmis hesi wablariswyali 3,5 21 215 2,2 K 400/560a-b-84 1500 5250
103 wablaris hesi wablariswyali 7,2 40,3 250 4 K 400/560a-b-84 1500 10800
104 wyalTaSuas hesi wablariswyali 5,8 35 190 4,7 K 400/560a-b-84 1500 8700
105 laiSuris hesi laiSura 7,32 48,7 408 2,26 K 400/560a-b-50 1500 10980
106 qerSaveTis hesi qerSaveTi 12 81 215 2,19 K 400/56a-b-84 1500 18000
107 maikaovskis hesi xaniswyali 4,9 30 52 15 RO75/728-B-100 1500 7350
230
21. zestafonis raioni
108 yvirila hesi - 5 yvirila 14,5 101 70 29,54 RO230/71-G-100 1300 18850
109 SroSis hesi Zirula 2,5 13 20 16 RO 45/820-b-120 1500 3750
22. xaragaulis raioni
110 ubisis hesi Zirula 9,5 53 165 16 RO230/71-G-100 1500 14250
111 Cxerimelas hesi - 1 Cxerimela 5,4 35,5 80 9,2 RO230/91-G-100 1500 8100
112 Cxerimelas hesi - 2 Cxerimela 5,1 35,1 73,7 9,6 RO230/91-G-100 1500 7650
113 bJolis xevis hesi bJolis xevi 9,5 56,4 674,6 1,67 1500 14250
114 dumalas hesi dumala 7,1 42,7 401 2,2 K-400/560a-b-50 1500 10650
VI. guriis regioni
23. ozurgeTis raioni
115 bereJoulis hesi sufsa 2,7 16 24 17 RO45/820-b-120 1500 4050
116 vakijvaris hesi natanebi 2,8 19 170 4,5 RO230/71-G500 1500 4200
117 bJuJas hesi - 1 bJuJa 8 58 282 3,5 K400/560a-b-84 1500 12000
118 bJuJas hesi - 2 bJuJa 2,7 18 75 4,5 RO230/91-G-71 1500 4050
119 bJuJas hesi - 3 bJuJa 4,5 30 90 6,3 RO230/71-G-84 1500 6750
120 qobuleTis hesi natanebi 4 25 85 3 RO230/79-G-59 1500 6000
231
121 purnibis hesi natanebi 4 25 37 1,6 1500 6000
122 baxvis hesi natanebi 16 95 240 9 1300 20800
24. Coxatauris raioni
123 xcisis hesi sufsa 15 85 286 7,2 K400/560a-b-84 1200 18000
124 baramiZiswyalis hesi baramiZiswyali 11,5 73,5 750 1,92 1400 16100
125 yvirilis hesi yviriliswyali 8,45 54 720 1,45 1500 12675
126 bukiscixis hesi - 1 sufsa 9,4 54 124 11,6 RO230/791-G-71 1500 14100
127 Tavlataris hesi sufsa 6,9 50 190 5 K400/560a-b-84 1500 10350
128 teplolovanis hesi gubazeuli 7 41 324 3 K 400/560a-b-84 1500 10500
129 surebis hesi sufsa 7,1 40 122 8,8 RO230/791-G-84 1500 10650
130 nabeRlavis hesi gubazeuli 8,1 50 195 6 K 400/560a-b-84 1500 12150
131 botinis hesi gubazeuli 5 36 230 2,4 K 400/560a-b-84 1500 7500
132 qeCnaris hesi baxviswyali 6,5 35 170 5 RO230/791-G-50 1500 9750
133 foqvinis hesi baxviswyali 6,5 35 170 5 RO230/791-G-50 1500 9750
134 saxaripinis hesi sufsa 3,4 19 256 1,8 K400/560a-b-84 1500 5100
135 bukiscixis hesi - 2 sufsa 3,5 20 36 14,1 RO75/728-B-100 1500 5250
136 baxmaros hesi baxviswyali 5 20 145 4,5 RO230/791-G-50 1500 7500
232
137 Caxatis hesi - 1 sufsa 2,1 13 22 15 RO45/820-b-120 1500 3150
138 Caxatis hesi - 2 sufsa 2,1 13 22 15 RO45/820-b-120 1500 3150
VII. aWaris regioni
25. qobuleTis raioni
139 aWiswyali hesi aWiswyali 5,8 11,3 328 2,23 K 400/560a-b-84 1500 8700
140 mesxisqedis hesi kintriSi 5,9 37 280 3,8 K 400/560a-b-84 1500 8850
141 qobalauris hesi kintriSi 8 51 110 10 RO230/79-G-100 1500 12000
142 Caxatis hesi kintriSi 5,9 37 58 13 RO 75/728-B-100 1500 8850
143 qoxis hesi kintriSi 4,2 26 45 14 RO 75/728-B-100 1500 6300
144 Caqvis hesi Caqviswyali 1 7 158 0,8 K 400/560a-b-84 1500 1500
145 sagorelis hesi sagoreli 1,3 10 169 1 K 400/560a-b-84 1500 1950
146 cxemlovanis hesi kintriSi 5,9 37 280 3,8 K 400/560a-b-84 1500 8850
26. xelvaCauris raioni
147 maWaxelas hesi - 1 maWaxelaswyali 17,9 123,8 140 16,4 RO230/79-G-100 1500 26850
148 maWaxelas hesi - 2 maWaxelaswyali 16,7 115,7 105 20,7 RO230/79-G-120 1200 20040
27. qedis raioni
149 cxmorisis hesi aWariswyali 10,8 74 41 35 RO75/728-B-160 1500 16200
233
150 abukeTis hesi aWariswyali 10,4 70 36 38 RO75/728-B-160 1300 13520
151 merisis hesi merisi 11,2 66,1 54 2,59 1500 16800
152 zasepelis hesi aWariswyali 9,2 65 40 40 RO75/728-B-190 1500 13800
153 sagoreTis hesi aWariswyali 11 75 45 42 RO75/728-B-190 1500 16500
154 xoxnas hesi xoxna 0,89 4,5 52 2,1 RO 75/791-G-50 1500 1335
155 selimis hesi qv. Zubze 0,47 3,6 15 0,37 1500 705
28. Suaxevis raioni
156 Cvaniswyalis hesi Cvaniswyali 6,6 40 391 2,1 K 400/560a-b-84 1500 9900
157 Ciruxiswyalis hesi 1 Ciruxiswyali 7,2 48,1 295 3,1 K 400/560a-b-84 1500 10800
158 Ciruxiswyalis hesi 2 Ciruxiswyali 10 60,9 231 5,5 K 400/560a-b-84 1400 14000
29. xulos raioni
159 sxalTas hesi sxalTa 9,4 74 391 31,3 K 400/560a-b-50 1500 14100
VIII. samaCablos regioni
30. javis raioni
160 kvaisis hesi - 2 jejora 18,3 86,8 322 7,2 K 400/560a-b-84 1000 18300
161 hesi - 2 11,3 75 547 2,6 1200 13560
162 kvaisis hesi - 1 jejora 12 97 103 8,5 RO 230/79-G-84 1200 14400
234
163 caritis hesi didi liaxvi 13 62 140 13 RO230/79-G-100 1100 14300
164 facas hesi faca 9 48,3 248 4,7 K 400/560a-b-84 1500 13500
165 keSeltis hesi keSelta 7,8 41 340 2,9 K 400/560a-b-84 1500 11700
166 hesi 5,6 37 440 1,6 K 400/560a-b-50 1500 8400
167 koniatis hesi didi liaxvi 9,3 44 210 6 K 400/560a-b-84 1500 13950
168 javis hesi didi liaxvi 5,4 27 30 24 RO230/791-G-84 1500 8100
31. cxinvalis raioni
169 kexvis hesi didi liaxvi 16 77 80 29 RO75/791-G-140 1200 19200
170 belotis hesi patara liaxvi 10,3 64 240 6,4 K 400/560a-b-84 1400 14420
171 vanaTis hesi patara liaxvi 7 33 65 15 RO75/791-G-140 1500 10500
172 Caparukis hesi patara liaxvi 8,4 38 554 2 1500 12600
173 sianitis hesi patara liaxvi 2,7 13 76 4,8 RO 230/791-G-71 1500 4050
174 xaSuris hesi patara liaxvi 2,5 12 45 8,2 RO 75/728-B-84 1500 3750
175 inauris hesi patara liaxvi 2 9,3 80 3,2 RO230/791-G-59 1500 3000
176 cxinvalis hesi vanaTissarwyavi 3,65 26,5 150 3 RO230/791d-GM 1500 5475
177 TamaraSenis hesi kexvis s/s 1,35 8,5 56 3 RO230/791d-GM 1500 2025 32. axalgoris raioni
178 qsanis hesi - 1 qsani 18 97,9 425 5,3 K 400/560a-b-84 1000 18000
235
179 qsanis hesi - 3 qsani 14 75,5 185 10,3 RO230/791-G-84 1100 15400
180 qsanis hesi - 4 qsani 8,2 46 98 12,2 K 400/560a-b-84 1500 12300
181 qsanis hesi - 2 qsani 6,6 35,2 160 5,4 RO230/791-G-50 1500 9900
IX. xevi-mTiulis regioni
33. yazbegis raioni
182 kobis hesi Tergi 17 84 190 12 RO 30/79-G-100 1000 17000
183 mleTis hesi aragvi 15 69 360 5,5 K 400/560a-b-84 1000 15000
34. duSeTis raioni
184 mucos hesi andaki 3,5 17,6 70 4,5 RO230/791d-GM 1500 5250
185 fasanauris hesi aragvi 11 71 180 11 RO230/791-G-84 1200 13200
186 andakis hesi - 1 andaki 9,2 48,9 200 5,7 K400/560a-b-84 1500 13800
187 Savi aragvis hesi - 2 Savi aragvi 8,8 44,6 130 9,1 RO230/791-G-84 1500 13200
188 Savi aragvis hesi - 1 Savi aragvi 8,4 42,6 250 4,2 K400/560a-b-84 1500 12600
189 Savi aragvi Savi aragvi 9,8 43,8 67 4,98 RO230/791-G-71 1500 14700
190 andakis hesi - 2 andaki 4,2 2,9 212 2,55 K 400/560a-b-84 1500 6300
191 arRunis hesi - 1 arRuni 4,9 25 248 3,8 K 400/560a-b-84 1500 7350
192 fSavis aragvi hesi 3 fSavis aragvi 19,5 104,9 96 27,3 RO230/79-G-140 1000 19500
236
193 xorxeTis hesi aragvi 14 73 290 7 K 400/560a-b-84 1000 14000
194 asas hesi asa 11,3 60 170 4,5 RO230/791-G-50 1200 13560
195 xevsureTaragvi hesi xevs. aragvi 10,2 54,1 377,5 4,73 K 400/560a-b-50 1200 12240
X. Sida qarTlis regioni
35. TianeTis raioni
196 arbokis hesi arbokis xevi 2 12,5 200 1,5 K 400/560a-b-84 1500 3000
197 makastaxis hesi makastaxisxevi 3,3 16,8 400 1 K 400/560a-b-50 1500 4950
198 aonis hesi aonisxevi 2,3 11,7 140 2 K 400/560a-b-84 1500 3450
199 beRelas hesi beRelasxevi 2,9 23,4 700 0,5 1500 4350
200 liCanuris hesi liCanuris xevi 0,83 6,6 330 0,3 K 400/560a-b-50 1500 1245
201 zasepelis hesi iori (z/w) 10,1 6,2 275 7,9 K 400/560a-b-84 1500 15150
202 ioris hesi iori (z/w) 6,6 40,3 275 3,1 K 400/560a-b-84 1500 9900
36. mcxeTis raioni
203 diRmis hesi - 1 mtkvari 19,5 102 10,5 235 PL20/548-280 1000 19500
204 diRmis hesi - 2 mtkvari 13 66 10,5 150 PL20/548-T-280 1200 15600
205 aragvis hesi aragvi 7,8 53 23 50 RO 45/ 829-225 1500 11700
206 Zegvi hesi mtkvari 12 60 10 152 RO 45/829-225 1200 14400
237
XI. qvemo qarTlis regioni
37. rusTavis zona
207 rusTavis hesi - 1 mtkvari 12 48 4,25 390 K 400/560a-b-84 1200 14400
208 rusTavis hesi - 2 mtkvari 14 43,5 6,22 285 K 400/560a-b-84 1000 14000
38. dmanisis raioni
209 maSaveras hesi - 1 maSavera 8,2 59,9 349,3 3 1500 12300
210 maSaveras hesi - 2 maSavera 5,5 40,1 210,7 3,4 1500 8250
39. marneulis raioni
211 Sulaveris hesi - 1 xrami 18 37 140 60 RO230/1-G-100 1000 18000
212 Sulaveris hesi - 2 xrami 18 37 140 60 RO230/1-G-100 1000 18000
XII. kaxeTis regioni
40. axmetis raioni
213 alaznis hesi - 2 alaznis (z/w) 13,6 92 155 11,3 RO230/7-G-100 1000 13600
214 alaznis hesi - 1 alaznis (z/w) 14,2 86,9 425 2,94 K-400/560-b-50 1000 14200
215 samyuriswyalis hesi samyuriswyali 3,9 59 310 3,6 K-400/560-b-50 1500 5850
216 TuSeTis alaznis hesi TuSeTisalazani 6,5 36,7 155 5,4 RO 230/71-G-71 1500 9750
217 piriqiTA alznis hesi
piriqiTa alazani 6,5 36,7 155 5,4 RO 230/7-G-71 1500 9750
238
41. Telavis raioni
218 stori hesi - 1 stori 18,2 103 810 2,85 1000 18200
219 stori hesi - 2 stori 20 118 310 8,2 K-400/560a-b-84 1000 20000
220 lopotas hesi lopota 9,5 59 320 3,9 K-400/560a-b-84 1500 14250
221 usaxelos hesi - 1 stori 7,2 42,5 582 1,55 1500 10800
222 usaxelos hesi - 2 stori 8,5 50,5 408 2,6 K-400/560a-b-50 1500 12750
223 Saqrianis hesi nourdis hesi 2,1 9,8 48 5,5 RO230/-GM-71 1500 3150
42. gurjaniis raioni
224 muxianis hesi alaznis arxi 1 6,7 13 10 PL 20/820-B-84 1500 1500
43. siRnaRis raioni
225 xirsas hesi alaznis arxi 2,2 16 2,5 11 RO 46/820-B-84 1500 3300
44. yvarlis raioni
226 durujis hesi duruji 9,4 56,8 625 1,9 1500 14100
227 avanis hesi avanis xevi 10,3 62,5 720 1,8 1100 11330
228 CelTis hesi CelTi 9,9 59,6 490 2,5 K-400/560a-b-84 1500 14850
229 Soros xevis hesi Soros xevi 6,7 40,6 340 2,5 K-400/560a-b-84 1500 10050
230 nafareuli hesi - 1 sarwyavi arxi 0,65 4,7 15 6 PL 20/811-B-100 1500 975
239
231 nafareuli hesi - 2 sarwyavi arxi 2,4 16,7 48 6 RO230/7-GM-71 1500 3600
45. lagodexis raioni
232 kabalas hesi kabali 7,6 48,1 82,4 5,4 RO 230/71-G-84 1500 11400
233 Sromis xevis hesi Sromis xevi 5,1 31,2 752 0,8 1500 7650
46. sagarejos raioni
234 koCbanis hesi iori 3,6 26 37 14 RO230/7-G-100 1500 5400
235 oTaraoni hesi iori (z/w) 5 36,2 44,5 14 RO230/1-G-100 1500 7500
236 kudras hesi iori 2,4 12,7 21,7 12 RO230/1-G-100 1500 3600
237 omaraulis hesi iori 3,1 19,9 33,2 14,2 RO230/1-G-100 1500 4650
XIII. mesxeTis regioni
47. adigenis raioni
238 focxoviswylis hesi focxoviswyali 1 8 47 3 RO230/791-B-71 1500 1500
239 qoblianis hesi qoblianiswyali 6 34,6 142 4,5 RO230/791-B-50 1500 9000
240 aralis hesi qoblianiswyali 1,2 10 60 2,6 RO230/791-B-59 1500 1800
241 valenis hesi focxoviswyali 1 8 47 3 RO230/791-B-59 1500 1500
48. axalcixis raioni
242 awyuris hesi mtkvari 18 96 25 120 RO45/820-b-225 1000 18000
243 urovelis hesi urovela 5,8 39,5 688,5 1,1 1500 8700
240
244 focxoviswylis hesi focxoviswyali 5,3 35 56 15,95 RO75/728-B-100 1500 7950
49. borjomis raioni
245 sakaCaos hesi borjomula 1,4 11 263 0,7 K-400/560a-b-50 1500 2100
246 weros hesi Wobis xevi 5,9 21,2 60 11,4 RO75/728-B-100 1500 8850
247 laSas hesi 2,1 6,2 15 16,4 PL20/811-B-100 1500 3150
248 ioris hesi iSorakumi 8,3 250 600 16,4 1500 12450
249 Toris hesi 1,6 4,4 10 18,5 K-400/560a-b-84 1500 2400
250 bWobis hesi - 1 4,8 135 300 18,5 K-400/560a-b-84 1500 7200
251 bWobis hesi - 2 5,5 14,4 30 18,5 RO45/820-B-100 1500 8250
252 borjomis hesi - 1 borjomula 6,13 21,25 231 3,9 K-400/560a-b-6 1500 9195
253 tabawyuris hesi 2,8 35 175 1,85 K-400/560a-b-84 1500 4200
254 cixeTubnis hesi gujrisxevi 4,7 13,8 300 1,82 K-400/560a-b-50 1500 7050
255 dgvaris hesi sakirula 2 5,9 130 1,82 K-400/560a-b-54 1500 3000
256 melTubnis hesi - 1 kodiani 0,03 0,08 65 0,05 1500 45
257 melTubnis hesi - 2 0,04 0,13 65 0,08 1500 60
258 Savis hesi 0,14 0,93 35 0,47 RO230/791-G-71 1500 210
259 sabatknis hesi - 1 0,2 1,3 50 0,47 K-400/560a-b-50 1500 300
260 sabatknis hesi - 2 0,16 0,93 40 0,47 RO230/791-G-59 1500 240
241
261 zvareTis hesi mtkvari 18 1,3 25 120 RO 45/820-B-225 1000 18000 262 taZrisis hesi dvirula 0,23 1 130 0,21 1500 345
263 sakiris hesi dvirula 0,339 96 80 0,49 K-400/560a-b-50 1500 508,5 264 dviris hesi dvirula 0,88 2 210 0,49 K-400/560a-b-84 1500 1320 265 neSveras hesi neSvera 1 2 210 0,6 K-400/560a-b-84 1500 1500 266 axaldabis hesi neSvera 0,64 5,2 85 1 K-400/560a-b-50 1500 960
267 moliTis hesi qcia 1,2 3,9 160 0,85 K-400/560a-b-84 1500 1800 268 CiTaxevsi hesi mtkvari 5,5 2,4 31,6 18,5 RO 75/728-B-100 1500 8250 269 borjomis hesi - 2 borjomula 0,88 10,3 140 0,75 K-400/560a-b-84 1500 1320 270 platos hesi borjomula 0,5 16 75 0,8 K-400/560a-b-50 1500 750 271 sadgeris hesi - 1 borjomula 0,47 10,2 140 0,4 K-400/560a-b-84 1500 705
272 sadgeris hesi - 2 borjomula 0,37 5,7 45 1 RO230/791-G-50 1500 555 273 tbis hesi borjomula 0,85 3,4 85 1,2 RO230/791-G-50 1500 1275
274 moldenhaueris hesi borjomula 0,82 3,5 70 1,4 RO230/791-G-42 1500 1230
275 sakoWavis hesi bakurianula 0,82 6,6 120 0,82 K-400/560a-b-50 1500 1230 276 sakoWavis hesi borjomula 0,35 5,5 85 0,5 K-400/560a-b-50 1500 525
XVI. javaxeTis regioni
50. ninowmindis raioni 277 faravnis hesi - 3 faravani 19 155 254 10 K-400/560a-b-84 1000 19000 278 faravnis hesi - 1 faravani 9,6 72,5 250 5,7 K-400/560a-b-85 1500 14400
sul 2261,7 12890,5 2917278,
5
aqedan N<10mgvt 932,54 5651,2
242
literatura
1. saqarTvelos kanoni `eleqtroenergetikisa da bunebrivi
gazis Sesaxeb~, Tb. 2006.
2. n. samsonia, d. ComaxiZe, m. gudiaSvili. saTbob-
energetikuli kompleqsis sawarmoTa ekonomika, stu,
Tbilisi 2003.
3. elizbar erisTavi, demur ComaxiZe, paata cincaZe
`energetikis regulirebis safuZvlebi~ wigni 1, 2
Tbilisi 2000.
4. d. ComaxiZe `saqarTvelos energetikuli usafrTxoeba~,
Tbilisi 2003.
5. d. ComaxiZe, saqarTvelos energetikuli balansi~ stu,
Tbilisi 2006.
6. g. TavaZe, d. ComaxiZe, i. qavTaraZe, d. menabde. energetikis
regulireba: Teoria da praqtika, Tb. 2006.
7. arCil frangiSvili (xelmZRvaneli da pasuxismgebeli
Semsrulebeli), saqarTvelos energetikis ganviTarebis
koncefcia. Tbilisi 2002.
8. d. laoSvili `zogadi energetika~, Tbilisi 2004.
9. g. CigovaZe, g. yaisaSvili. saqarTvelos eleqtroener-
getikis istoria, Tb. 1998.
10. n. WiTanava, gardamavali periodis socialur-ekonomikuri
problemebi~ wigni 1, 2, 3, Tbilisi 2000-2003.
11. saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~ Tb. 2006.
12. saqarTvelos kanoni `saxelmwifo qonebis provatizaciis
Sesaxeb~ 1997.
13. saqarTvelos kanoni `sainvesticio saqmianobis xelSewyo-
bisa da ganviTarebis Sesaxeb~, Tb. 1997.
14. r. arvelaZe saqarTvelos energetikosTa kadrebisa da
maTi socialuri mdgomareobis Sesaxeb Jurn. `nergia~ #3,
2000.
243
15. d. ComaxiZe ekonomikuri leqsikoni energetikaSi~, Tb.
2002.
16. g. svaniZe `saqarTvelos hidroenergetikuli potenciali~
J. energia #2, 1991.
17. m. gudiaSvili `organizacia da dagegmva energetikaSi~ Tb.
2001.
18. i. vorseti, p. reventlou `firmis ekonomika~ m. 1992.
19. n. lorTqifaniZe, g. amyolaZe `energokompaniebis
mmarTvelobiTi moRvaweobis efeqtianobis Sesaxeb~ Jurn.
`nergia~ #3(51) 2009.
20. d. jafariZe, `sainvesticio proeqtebis momzadeba da
ganxorcieleba energetikaSi~ Tbilisi, teqn. universi-
teti, 2009.
21. n. xaraZe `lideroba da adamianTa marTvis xelovneba~
Tbilisi `meridiani~, 2009.
22. `axali teqnologia da organziaciuli struqturebi~ i.
piningsisa da a. biutandamis redaqciiT, rus. en. Targmani
inglisuridan m. ekonomika~ 1990.
23. i. aleqseevi, v. kuzmini, v. melexini, v. savaSinskaia
`organizacia, dagegmva da marTva energetikaSi~ moskovi,
`visSaia Skola~ (rus. en), 1982.
24. m. kolesniki `menejmenti~, `priori~ moskovi. 2001.
25. s. pruzneri, a. zlatopolski, a. nekrasovi `nergetikis
ekonomika~ moskovi `visSaia Skola~, 1984.
26. v. mixailovi `eleqtromoxmarebis tarifebi da reJimebi~
m. energoatomizdati~ 1986.
27. n. fedoreva `sawarmos marTvis organizaciuli
struqtura m. `knorus~ 2003.
28. d. jafariZe `eleqtroenergiis tarifebis zrdaze moqmedi
faqtorebi da misi Semcirebis gzebi~ Tb. 2006.
29. firmis ekonomikuri strategia~ a. gradovis redaqciiT
sankt-peterburgi~ 1995.
244
30. kempel r. makkoneli, stenli l. briu `ekonomiqsi~ m.
`respublika~ 1992.
31. m. gudiaSvili, m. arabiZe `energetikuli warmoebis
ekonomika da menejmenti `teqn. universiteti~ Tb. 2007.
32. m. gudiaSvili, m. arabiZe `energetikuli warmoebis
dagegmva-ganviTareba~, Tb. `teqn. universiteti~, 2009.
33. g. amyolaZe, T. amyolaZe, n. giorgiSvili, m. lomsaZe-
kuWava `konkurentunarianoba, xarisxisa da proeqtis
menejmenti~, Tbilisi `teqn. un~. 2008.
34. n. samsonia g. amyolaZe, m. lomsaZe. `teqnologia da
sazogadoeba~, `teqn. universiteti~ 2005.
35. g. amyolaZe. samewarmeo saqmianoba da mewarmis unarCvevebi
Tb. `teqn. un.~ 2005.
36. li iakoka `menejeris kariera~ m. `progresi~ 1990.
37. g. amyolaZe, i. amyolaZe, m. Cxenkeli. `sawarmoTa
ekonomikis, samewarmeo saqmianobisa da marketingis
ganmartebiTi leqsikoni~ Tb. 2006 `teqn. un~.
38. g. amyolaZe, T. CxeiZe `eleqtroteqnikuri mrewvelobis
ekonomika~ Tbilisi, spi 1986.
39. g. amyolaZe, l. boWoriSvili `samrewvelo sawarmoTa
eleqtromomaragebis ekonomika~, Tb. spi, 1987.
40. g. amyolaZe, d. papava `saTbob-energetikuli kompleqsis
struqtura~ Tb. 1987.
41. m. maskoni, m. alberti, f. xnedouri `menejmentis
safuZvlebi~ moskovi, 1992.
www.minenergy.gov.ge – energetikis saministro www.energo-pro.ge – energo-pro saqarTvelo www.esco.ge – eleqtroenergiis sistemis komerciuli
operatori
www.gse.com - saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistema
245
www.gnerc.org – saqarTvelos eleqtroenergiis
maregulirebeli komisia www.gwem.org.ge – saqarTvelos eleqtroenergiis
sabiTumo bazari www.telasi.ge - Telasi
navTobisa da gazis seqtori
www.gogc.ge - saqarTvelos navTobisa da gazis korporacia
www.canargo.com - kanargo www.fronteraresources.com - frontera samTavrobo organizaciebi
www.president.gov.ge – saqarTvelos prezidenti
www.government.gov.ge – saqarTvelos mTavroba www.parliament.ge – saqarTvelos parlamenti www.privatization.ge – saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis
saministro.
ibeWdeba avtorTa mier warmodgenili saxiT
gadaeca warmoebas 03.07.2009. xelmowerilia dasabeWdad
16.07.2009. qaRaldis zoma 60X84 1/16. pirobiTi nabeWdi Tabaxi 16.
tiraJi 100 egz.
sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, Tbilisi,
kostavas 77