eskİÇaĞ tarİhİ ve uygarliklari-iv 4.ders dr. … · cumhuriyet/republik dönemi mÖ 509-27...

Dr. İsmail BAYTAK

Eski BATI

Roma Devlet Teşkilatı Krallık Dönemi

ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-IV

4.Ders

Kronoloji

Roma Tarihi 3 ana periyoda ayrılır:

1) İÖ 8.yy-6.yy sonu:

Krallık Dönemi Roma kentinin kuruluşundan son Etrüskkralının sürülüp Cumhuriyetin kurulmasına kadarki dönem.

2) İ.Ö. 5.yy-1.yy (İÖ 30/27):

Cumhuriyet (Republik) Dönemi ve yıkılışı, J. Caesar’ın diktatörlüğü.

3) İÖ 1.yy-İS 4./5.yy:

Augustus ile başlayan İmparatorluk Döneminden itibarenGeç Antik Dönemin baslangıcına kadar (Hıristiyanlık Roma’nın resmi dini, Roma Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılır)

KRALLIK DEVRİ DEVLET TEŞKİLATI

Başta devleti yöneten bir kral(Rex) bulunur.

Roma Kralı (Latince: rex, regis) Roma Krallığı'nın baş magistrası.

Patricilerden oluşan Comitia Curiata adındaki halk meclisi onu süresiz olarak seçer.

Kral; meclisin ona verdiği emretme kudretine(İmperium) dayanarak Başrahip, ordu

komutanı ve hakim olarak görev yapardı. Yani dini , mülki ve askeri kudret kralın

elindedir.

ROMA KRALININ ALÂMETLERİ

Oniki lictor'un taşıdığı fasces ve balta,

Curule sandalyesinde oturma hakkı,

mor Toga Picta,

kırmızı ayakkabılar

başa takılan beyaz Diademdir.

NOT: Tüm bu alâmetler arasında en önemli olanı mor toga'dır.


Oniki lictor'un taşıdığı fasces ve balta,


Curule sandalyesinde oturma hakkı,


mor Toga Picta,.


kırmızı ayakkabılar


başa takılan beyaz Diademdir.


Rex'in sıfatında vücud bulan devletin hakim gücü ona şu görevleri yükler:

(1) Yönetimin başı - kanunları uygulama gücüne sahip baş yönetici olarak görev

yapmış, devlete ait tüm toprakları yönetmiş, fethedilmiş toprakları düzenlemiş ve

tüm kamu işerini denetlemiştir.

(2) Baş komutan - Roma askerlerinin komutanlığını yapmış, Roma Lejyonlarını

organize etmiş, ordu komutanlarını atamış ve savaşları yönetmiştir.

(3) Devletin başı - Roma'nın baş temsilcisi olarak yabancı güçlerle ilişkileri

yürütmüş ve diğer ülkelerden gelen temsilcileri kabul etmiştir.

(4) Baş Rahip - Sahip olduğu resmi temsil yetkisi ve Roma dini üzerindeki

yönetici pozisyonu nedeniyle, Roma ve onun halkını Roma tanrıları'na karşı

temsil etmiştir.

(5) Baş kanun koyucu - kanun teklifleri hazırlamış ve ihtiyaçlara karar vermiştir.

(6) Baş yargıç - Tüm kamu ve ceza davalarında hüküm vermiştir.


Roma vatandaşları

Tam hukuklu(Partici) ve az kısıtlı haklara sahip(Plebler)

olarak iki kısma ayrılmıştı.

Birinci meclis Comitia Curiata’dır. Patricilerden oluşur

İkinci meclis Senatus’dur. Bu da Partici ailelerinin oluşturduğu

kralın danışma meclisiydi.

Particiler büyük toprak sahibi, varlıklı kişilerdi. Bu sebeple

idareciler, büyük toprak sahibi varlıklı kişilerdi. Bu sebeple idarede

bunlar söz sahibi idiler. Seçme seçilme ve ticaret hakları vardı.

Yaklaşık M.Ö V. yy ortalarına kadar.


M.Ö 508-507 yılında ilan edilen Cumhuriyetle bir takım yeni

sorunlar ortaya çıkmıştır.

Bu sorunlardan birincisi Roma toplulukları yeniden

teşkilatlandırmak ve bunların devlet içindeki görevlerini tespit

etmekti.

Bunun yanında diğer bir meselede krallık devrinde başlanan Roma

hakimiyetini devam ettirebilmekti.


Partici-Pleb mücadeleleri uzun süre devam etmiştir.

İlk reformu kral Servius Tullius tarafından yapıldığı sanılmaktadır.

Halk gelirlerine göre sınıflara ayrılmıştır.


Amaç yalnızca Particilerden meydana geldiği için yetersiz durumda

bulunan orduyu takviye etmektedir.

Gelir esasına göre yapılan bu sınıflandırmada Romalılar Partici

olsun, Pleb olsun orduya katılmak zorunda idiler.

Bu reform, Partici–Pleb eşitliğine doğru önemli bir adımdır.

Cumhuriyet/Republik Dönemi MÖ 509-27

Roma bir kent olarak büyümeye başlar.

Etrüsk kralları zamanında dini mimari ve F.Romanum kimliğini kazanır.

İÖ 6.yy Grek kolonileri ve Etrüsklerin zayıflaması Roma cumhuriyetinin kurulmasıyla aynı zamanlara denk gelir

Toplumsal çatışmalar dışında cumhuriyetin ana konusu savaşlardır.

Daha 6.yy da krallık döneminde Roma çevresinde Latium’da bir çok kent üzerinde politik ve askeri egemenliğe sahipti.

Res publica ile krallık monarşisi yıkılır. Artık önceleri sadece bir kişinin elinde olan güç/yönetim ‘tüm vatandaşların’ resmi katılımıyla cumhuriyete dönüşür.

Cumhuriyet te”cursus honorum” (hiyerarşikdizilim gösteren yüksek memuriyet mevkileri)

I. Basamak: Quaestor, askeri ve sivil finans yönetimi

II. Basamak: Aedil, polis,güvenlik, sağlık, oyunların orginazisyonu, yiyecek dağıtımı

III. Basamak: Praetur, yüksek hakim, sivil askeri yetki gücü, konsüle vekillik

IV. Basamak: Konsül, en yüksek memuriyet, ordu üzerinde emir yetkisi, senato toplama yetkisi

Magistratus: Cumhuriyet dön.deki yüksek devlet

memurları(senato üyeleri) olup bir seneliğine çift olarak

seçiliyorlardı. Magistrat, sonra konsul-consulatus olur.

Praetor: önceleri sivil bir memuriyet iken daha sonra eyaletlere

atanmış( idari kişi) Consul, ve Censor

Censor: Sensor (nüfus sayımı, vergilendirme, askere gidecekler)en üst düzey kişi . üst düzeydeki memurları tayin ,

senatodaki senatörlerin mal ve mülkünü sayan ve buna

göre senatörlüklerine son verebilen kişidir.)

Consul: Cumhuriyet devrinde kralın yerine bir yıl için seçilen

kişidir. Bunlar kralın sahip olduğu yetkilere sahiptiler. Yalnız

seçimle ve bir yıl süre için iş başına geliyorlardı

Consuller: İki Consul eşit yetkilere sahipti. Biri tarafından

alınan karar, diğeri tarafından itiraz edilip durdurulabiliyordu.

Consuller askeri alanda emretme kudretine Imperium

Militare kullanarak asker toplamak, savaş vergisi almak ve

orduya savaşta komutanlık etmek gibi önemli görevleri

vardı. Adalet ve hükümetin günlük işleri, devletin giderleri ile

ilgilenmek ve Senatus ve Curia meclislerini toplantıya

çağırmak, Tanrıların isteklerini de sormak ve karşılamakta

Consullerin görevleri arasında idi. Consullerin güç ve

kudretini gösteren semboller Etrüsk krallarından alınmış

makam koltuğu Sella Curulis, erguvan renkte şeritleri

bulunan beyaz toga Toga Praetexta ve değnek demetleri

içinde balta Fasces taşıyan ve halk içinde consullerin

önünde giden 12 Lictores dir. Lictorlar şehir içinde balta

taşımazlardı. Consullerin yardımcı olarak iki memuru vardı.

Liktorler: Yüksek memurların yakın korumaları, sayıları farklılaşabilir. İmp.

yanında 12 liktor

Questor: Cezai işlere bakmak ve devlet hazinesini idare etmek

görevlerindendir. küçük mali işlere ve devlet hazinesi işlerine bakan

kişilerdir.

Rex Sacrorum: Kurban sunan kral anlamına gelir. Consullere yardımcı olan

memurlardandı. Bazı önemli kurbanları sunmak ile görevliydi ve

Pontifex Maximus emri altında çalışıyordu.

CUMHURİYET DEVRİ ANAYASASI

Comitia Curiata/Curia Meclisi: Patrici ve Pleblerden oluşur. Kanun yapar, savaş ve barışa

karar verir. Zengin üyelerin bulunduğu mal ve mülke dayanan meclise Comitia Centuriata son

derece etkin bir rol oynamıştır.

Comitia Centuriata Meclisi: Özellikle yüksek derecedeki memurların seçimine karar verir.

Comitia Curiata’nın yerini almıştır. Burada Consuller , Praetorlar ve Censorlar seçilirdi.

Comitia Tributa Meclisi: Pleblerin meclisidir. Pleblerin siyasi alanda bazı haklar elde etmesiyle

üstünlük kazandı. Bu meclis Quaestor ve Aedilleri seçerdi.

Aediller: zabıta görevlerine yürüten , çarşı ve pazarları denetleyen kişilerdir.

Cursus Honorum: memur sıralaması.

CUMHURİYET DEVRİ ANAYASASI

M.Ö. 6.yy’da Aristokratlar ayaklanarak kralı iktidardan indirip, kurdukları yeni

yönetime devlet idaresinin yalnız bir krala ait olmayıp bütün vatandaşları ilgilendiren

bir iş olduğu manasına gelen Cumhuriyet adını verdiler. Halk meclisi(Comitia

Curiata) ve Senatus eskisi gibi mevcut idi. Devletin başında kralın tüm yetkilerine

sahip iki Consules vardı. Consulesler başlangıçta Praetors adını taşıyorlardı. Ancak

M.Ö. 366 da ikinci derecede önemli memurlar olan ve adli, hukuki işlerin yönetimini

üstlenen memurlara Praetor denilince baştakiler Consul adını alırlar.

Senatus: Patrici aile reisleri ve yüksek dereceli memurlardan oluşur. Krallık

dönemindeki gibi sadece bir danışma kurulu olmaktan çıkıp devletin siyaset ve mali

işlerini de yürüten bir kurul halini almıştır. Curia’dan gelen kararları onay yada red

ediyor, consuller bir savaş yada başka nedenle ölürse yerine 5 günlüğüne İnterrex

seçer. Senatus tarafından alınan kararlar Senatus Consoltum kanun yetkisine sahip

değil ancak, Consuller tarafından dikkate alınmak zorunda idi. Consullere Dictator

seçme emrini verirler. Senatus Curia’nın müdahalesi olmadan Consullere Dictator

seçme emrini verirdi.

Dictator: Olağanüstü hallerde devlet yönetimi tüm yetkilerini Dictator adında bir

memura 6 aylığına devrederdi. Dictator Consullerden biri tarafından seçilir ve devlet

yönetimindeki tüm memurlar ve Consuller onun emri altına girerdi. Dictator hiçbir

işten mesul değildi. Kendine bir süvari komutanı Magister Equitum seçerdi. M.Ö.

218-201 yılında II.Kartaca savaşlarında Halk Meclisi tarafından seçilmeye

başlanınca eski önemini yitirmiş ve 82 yılında Sulla döneminde monarşik bir devlet

şeklinde ortaya çıkmıştır.

CENTURİA TEŞKİLATI

Bu sınıf ( Hem meclis hem ordu)

I. Sınıf (Varlıkları)

A- Süvari : 18 centuria

B- Ağır piyade : +80 ceturia

98

II. Sınıf (Daha az geliri olanlar)

…….. 20

…….. 20

…….. 20

…….. +30

95

2 Tekniker

2Mızrakçı

1 Proletarii(yedek)

Toplam: 98+95=193

Centuria teşkilatı sonucu kurulan meclise Comitia Centirata denmiştir. Buraya

vatandaşlar mensubu oldukları Centria içinden girerler. Şehir dışındaki Mars

meydanında toplanan mecliste her Centuia’nın bir oy hakkı vardır.

Oylama önce süvarilerden başlardı. Süvariler ile ağır piyadeler oylanacak konu

hakkında görüş birliğine varırsa (18+80=98 )yarıdan fazla olan 98 oyu

sağlayacaklarından diğer Centuriaların oylamaya katılmasına gerek

kalmazdı. Birinci sının isteği olurdu.

eskİÇaĞ tarİhİ ve uygarliklari-iv 4.ders dr. … · cumhuriyet/republik dönemi mÖ 509-27...

Documents