57

2. ÜNİTE

KUVVETİN BÜYÜKLÜĞÜNÜN ÖLÇÜLMESİ

A. KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ 1. Kuvvet Nedir? 2. Kuvvet Nasıl Ölçülür?

B. SÜRTÜNME KUVVETİ 1. Hangi Yüzeyde Kolay Hareket Eder? 2. Hava ve Su Ortamında Sürtünme

58

Anahtar Kavramlar Kuvvet Kuvvetçeşitleri Dinamometre Newton

Bu bölümü tamamladığınızda;

● Dinamometreyitanıyacak,● Kuvvetinbüyüklüğünündinamometreilenasılölçüldüğünükeşfedecek,● KuvvetinbirimininNewton(Nevton)ileifadeedildiğiniöğreneceksiniz.

Sizce bu masanın üzerindeki okul araç gereçlerini hareket ettirmek için uygulamamız gere-ken kuvvetin büyüklüğünü ölçebilir miyiz?

BÖLÜM A

KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ

59

Cisimlerin yerini, şeklini değiştirmek istediğinizde onlara kuvvet uygularsınız. Yandaki fotoğrafta olduğu gibi kuvvet uyguladığınız bazı cisimlerin şeklinin değiştiğini günlük yaşa-mınızdan biliyorsunuz. Şimdi aşağıdaki etkinliği yaparak kuv-vetin cisimler üzerindeki bu etkisini inceleyiniz.

1. Kuvvet Nedir?

Kullanılacak MalzemelerSünger,paketlastiği,kalınlıklarıaynıbakırvenikel-kromtel,farklıkalınlıklardaka-

lemler(veyasilindirşeklindecisimler),A4kâğıdı

Etkinlik Basamakları● Süngerinüzerineelinizlehafifçebastırınız.Sünge-

riavucunuzuniçinealıpiyicesıkıpbırakınız.Herikidu-rumdakigözlemlerinizidefterinizenotediniz.

● Kalınlıkları aynı bakır ve nikel-krom telleri farklıkalınlıktakalemleresararakyayşeklinegetiriniz.

● Kalınlıklarıaynıbakırvenikel-kromtelleriikiucun-dantutupçekiniz.Gözlemlerinizidefterinizeyazınız.

● Paket lastiğini iki ucundan tutup çekiniz. Sonrayavaşçabırakınız.Aynıişlemipaketlastiğinibirazdahafazlauzatacakşekildetekrarlayınız.Gözlemlerinizidef-terinizenotediniz.

● Yaylarınızı birer ucundan eşit şiddette çeki-niz. Yayların çektiğiniz ucunu yavaşça bırakınız.Gözlemlerinizidefterinizenotediniz.

● Yaylarınızauyguladığınızkuvvetiartırarakyaptığı-nızişlemitekrarlayınız.

Şekli Nasıl Değişir?

60

Üzerine kuvvet uygu-landığında şekil değişti-ren, kuvvetin etkisi orta-dan kalktığında eski hâline dönebilen madde-lere esnek madde adı verilir. Sünger, lastik gibi maddeler esnektir. Bu maddelerden yapılan cisimler de esneklik özelliğine sahiptir. Siz de yaptığınız etkinlikte süngerin ve paket lastiğinin esneklik özelliği bulunduğunu gözlemlemiş olmalısınız. Etkinliğinizde A4 kâğıdını buruşturup bıraktığınızda veya yırttığınızda eski hâline dönmediğini gözlemlediniz mi? Kâğıt, oyun hamuru gibi maddelerin esneklik özelliği yoktur.

Etkinliğinizde kullandığınız aynı kalınlıktaki bakır ve nikel-krom tellere uygulayacağınız kuv-vet ise bu tellerde paket lastiğinde olduğu gibi gözlemleyebileceğiniz bir uzama oluşturmaz. Ama aynı telleri yay hâline getirip kuvvet uygula-dığınızda boyları değişir.

Bu özelliklerinden dolayı sarmal yaylardan günlük yaşamınızda kullandığınız pek çok araçta yararlanılır.

Öncekiyıllardakuvvetiitmeveçekmeolaraktanımlamıştınız.

Hatırlayalım

● A4kâğıdınıelinizdeburuşturupsıkınız.Dahasonrakâğıdısıranızınüzerinebırakınız.Gözlemlerinizidefterinizenotediniz.

Sorular● Kuvvetuyguladığınızhangicisimlerkuvvetuygulamayıbıraktıktansonraeskihâline

döndü?● Farklı maddelerden yapılmış tellerle hazırladığınız yaylara eşit şiddette kuvvet

uyguladığınızdanelergözlemlediniz?● Yaylarauyguladığınızkuvvetinşiddetideğiştiğindenelergözlemlediniz?

61

2. Kuvvet Nasıl Ölçülür?Yayların kullanıldığı araçlardan biri de

dinamometredir. Dinamometre kuvvetin büyüklüğünü ölçmek için kullanılan bir araç-tır. Bu araç iç içe geçmiş iki silindir, bu silin-dirlerin içerisindeki yay ve kancadan oluşur. Dinamometrenin kancasına kuvvet uygulan-dığında içerisindeki yay uzar ve kendisine bağlı olan göstergenin hareket etmesini sağ-lar. Böylelikle uygulanan kuvvetin büyüklüğü ölçülmüş olur.

Aşağıdaki şekillerde farklı kuvvetler uygulanan dinamometrelerle ölçülen değerler gösteril-miştir.

Dinamometrenin üzerindeki “N” harfiölçtüğümüz kuvvetin büyüklüğünü ifadeeder. Kuvvet birimi Newton’dur ve “N”sembolüilegösterilir.

1 2 3

Newton biriminin kullanımına Uluslar Arası Birim-lerveÖlçülerKonferansıtarafındanbilim insanıIsaacNewton’un(AyzekNevton)adınıyaşatmakiçinkararve-rildiğinibiliyormusunuz?

Bunları Biliyor musunuz?

62

Kullanılacak MalzemelerFarklıbüyüklüklerdekancalıkütleler,dinamometre

Etkinlik Basamakları● Kancalıkütleyimasanınüzerinefotoğraftakigibiyerleştirerekdinamometreyikan-

cayatakınız.● Dinamometreyi çekerek (kuvvet uygulayarak) kancalı kütleyi masanın üzerinde

hareketettiriniz.Birarkadaşınızdinamometreningöstergesindekideğeriokuyarakdef-terinizenotetsin.

● Dinamometreyebağlıkütlemiktarınıartırarakaynıişlemleritekrarlayınız.

Sorular● Farklı kütlelere kuvvet uygula-

dığınızda dinamometrede okuduğunuzdeğer değişti mi? Sizce bunun nedeninedir?

● Dahabüyükkuvvetleriölçmekiçinsizcedinamometreninhangiözellikleri-nindeğişmesigerekir?

Şimdi aşağıdaki etkinliği yaparak dinamometre ile kuvvetin nasıl ölçüldüğünü keşfediniz.

Analog dinamometre Dijital dinamometre

Dinamometreyi Kullanalım

Dinamometrenin nerelerde ve hangi amaçlarla kullanıldığını araştırınız. Araştırmasonuçlarınızıbirraporhâlindesınıfarkadaşlarınızlapaylaşınız.

Araştıralım - Sunalım

Laboratuvarda kullandığınız dinamometrelerin dışında çok farklı şekil ve özellikte dinamo-metreler üretilmektedir.

63

Siz de kendi dinamometrenizi yapmak ister misiniz?

Aşağıdaki “Proje Hazırlayalım” çalışmasını yaparak kendi dinamometrenizi hazırlayabilir-siniz.

Proje Hazırlayalım

1 2 3

4 5 6

Konu Dinamometre

Kullanılacak MalzemelerPipet,pipetiniçerisinegirebilecekçaptaplastikboru,3adetataş,1adetkalınpaket

lastiği,çivi,pense,10adetözdeşmadenîpara,streçfilm,cetvelProje Basamakları

● Ataşlarınbirini 1numaralıfotoğraftaolduğugibiaçınız.Uçlarınıbirleştirerek2numaralıfotoğraftakihâlegetiriniz.

● Kalınpaketlastiğinioluşturduğunuzbukancaya3numaralıfotoğraftakigibitakınız.

● Paketlastiğinitaktığınızkancayıplastikborununiçinegeçirerekucunupenseyar-dımıylasıkıştırınız(Fotoğraf4).

● Plastik boruyu lastiğin ucu halka şeklinde dışarıdakalacakşekildepipetiniçinesokunuz.

● İkinciataşı5numaralıfotoğraftaolduğugibiaçınız.● Sşeklinegetirdiğiniz ataşı pipetinucundaki lastik

halkayadapipetetakınız(Fotoğraf6,Fotoğraf7).● Plastik borunun pipetten uzun olan kısmını pipetin

dışında2-3cmkalacakşekildekesiniz.● ÜçüncüataşıdaSşeklinegetiripbuucatakınız.● Dinamometreniz artık ölçeklendirmeye hazır.Üçüncü ataşı taktığınız uç aşağıda

olacakşekildedinamometrenizidüşeydoğrultudatutunuz.

7

64

● Plastikborununpipettençıkışnoktasınıişaretleyiniz.● Birarkadaşınızstreçfilmesarılı5adetözdeşmadenîparayıdinamometreninalt

ucunaassın.Pipet’iniçindekiplastikboruhareketsizkaldığıandaplastikborununpipet-tençıkışnoktasınıişaretleyeniz.

● Plastikboruüzerindeişaretlediğimizikinoktaarasınıcetvelyardımıyla5eşitböl-meyeayırınız.

● Bölmelerdenherbiri 1birimdir.Biriminizebir isimveriniz (Örneğin adınızınbaşharfibiriminizolabilir.).

● Dinamometrenizinucunakalemliğiniziveyabaşkabircismiasarakuyguladığıkuvvetiölçünüz.

Buprojeyifarklımalzemelerkullanarakdayapabilirsiniz.Hazırlayabileceğinizfark-lıdinamometremodelleriniokulunuzdasergileyebilirsiniz.

Cisimleresadecebizkuvvetuygulamayız.Doğadafarklıkuv-vetlerindeolduğunubiliyormusunuz?

Örneğin mıknatıs demir, nikel gibi maddelerden yapılmışcisimlere çekme kuvveti uygular. Bu kuvvetmanyetik kuvvet olarakadlandırılır.

Doğada bulunan bütün cisimler birbirine çekme kuvvetiuygular.Yerkürenincisimlereuyguladığıçekmekuvvetiiseyer çekimi kuvvetiolarakadlandırılır.

Bunları Biliyor musunuz?

Bilim TarihiIsaac Newton (1642 - 1727)İngiliz fizikçi, matematikçi astronom ve mucittir. En büyük ma-

tematikçi ve bilim insanlarından biri olduğu düşünülen Newton çekingenliği yüzünden her biri bilim tarihinde devrim yaratan bu-luşlarının çoğunu uzun yıllar sonra yayımlamıştır. 1671 yılında ilk aynalı teleskobu yapan Newton’un mekanik alanında yaptığı çalış-malar fiziğin temellerini oluşturmuştur.

web.clas.ufl.edu. (Kısaltılarak düzenlenmiştir.)

65

NELER ÖĞRENDİK?A.Aşağıdakisorularıdefterinizecevaplayınız.1.Kuvvetnedir?Tanımlayınız.Kuvvetincisimlereetkileriniörneklervererekaçıklayınz.2. Dinamometreneiçinkullanılır?Yapısınasıldır?3.Kuvvetinbüyüklüğühangibirimleifadeedilir?

B.Aşağıdakikavramharitasındaboşbırakılanyerleri,verilensözcüklerikullanarakuygunşekildetamamlayınız.

(dinamometre,mıknatıs,yerçekimi,rüzgâr,Newton,itme,çekme)

Herzaman Bazen Hiçbir

zaman

Dinamometreilenasılölçümyapıldığınıbiliyorum.

KuvvetinNewtonbirimiileifadeedildiğinibiliyorum.

ölçülür.

olabilir.

örnektir.

olabilir.

örnektir.

olabilir. birimibirimidir.

Aşağıdakitablokendinizideğerlendirmeniz içindüzenlenmiştir.Tabloyu inceleyiniz. “Herzaman”,“Bazen”,“Hiçbirzaman”seçeneklerindenkendiniziçinuygunolanıişaretleyiniz.“Ba-zen”ve“Hiçbirzaman”seçenekleriniişaretlediğinizdurumlarda,ilgilikonularıtekraretmenizgerektiğinisakınunutmayınız.

KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

Kuvvet

66

Anahtar Kavramlar Sürtünme Sürtünmekuvveti

Bu bölümü tamamladığınızda;

● Sürtünmekuvvetinikeşfedecek,● Birbiriiletemashâlindekikatımaddelereetkiedensürtünmekuvvetiileilgilietkinlik-

leryapacakvebukuvvetindeğeriniölçecek,● Havavesuyundacisimleresürtünmekuvvetiuyguladığınıöğreneceksiniz.

BÖLÜM B

SÜRTÜNME KUVVETİ

Sizce cisimlerin hareketini engelleyen etki ya da etkiler var mıdır?

67

Kullanılacak Malzemeler4tanekitap,eğikdüzlemlevhası,bilye,cetvel,A4kâğıdıboyutlarındamukavva,A4

kâğıdıboyutlarındacamlevha,A4kâğıdıboyutlarındakalıntüylükumaş,cetvel

Etkinlik Basamakları● Yandakifotoğraftayeralandüzeneği

hazırlayınız.● Bilyeyieğikdüzleminüstucundanser-

bestbırakınız.Bilyenincamlevhaüzerindenekadarhareketettiğinigözlemleyiniz.

● Bilyenin durduğu noktayı belirleyiniz.

1. Hangi Yüzeyde Kolay Hareket Eder?

Kışlık ayakkabılarınızla yazlık ayakkabılarınızın tabanlarının farklı olduğu dikkatinizi çekmiş miydi? Peki sizce bunun nedeni ne olabilir?

Karlı ve buzlu havalarda araçların kaymasını önlemek için tekerleklere zincir takılır veya kar lastikleri kullanılır. Zincir ve kar lastikleri sürtünmeyi artırdığı için araçla-rın kaymasını önler. Kışlık ayakkabılarınızın tabanı da benzer şekilde sürtünmeyi artıracak şekilde yapılır. Peki sürtünme nedir?

Birbiri ile temas hâlinde olan yüzeyler arasında harekete engel olacak yönde ortaya çıkan kuvvete sürtünme kuvveti adı verilir. Sürtünme kuvveti cismin hareketini zorlaştıran veya engelleyen bir kuvvet olup cismin hareketine zıt yöndedir.

Şimdi aşağıdaki etkinliği yaparak sürtünme kuvveti-nin çeşitli ortamlardaki etkisini gözlemleyiniz.

Hangi Yüzeyde Daha Çok Yol Alır?

68

Kullanılacak MalzemelerDinamometre, kancalı tahta takoz,30 cmx50 cmboyutlarındamukavva, bir avuç

kadarkum,metaltepsi,1/2çaybardağıkadarsıvıyağ,pamuk

Etkinlik Basamakları● Masanınüzerineyerleştirdiğiniz30cmx50cmboyutlarındakimukavvanınüzerine

kancalıtahtatakozuyerleştiripdinamometreyikancayatakınız.● Defterinizeaşağıdakigibibirtabloçiziniz.

● Dinamometreninucunafotoğraftakigibikuvvetuygulayaraktahtatakozuhareketettirmeyeçalışınız.

● Tahtatakozhareketettiğiandadinamo-metreningösterdiğideğeriokuyupdefterinizenotediniz.

● Bir avuç kadar kumumukavvanın üzerineserpiniz. Tahta takozu kumlu zemin üzerindehareketettirirekölçümişleminitekrarlayınız.

● Metaltepsininyüzeyinipamukyardımıylayağlayınız.Tahtatakozuyağlızeminüzerindehareketettirerekölçümişleminitekrarlayınız.

Birbiri ile temas eden yüzeylerin özellikleri sürtünme kuvvetini etkiler. Etkinliğinizde eğik düzlemi ve bilyeyi değiştirmeden bilyenin masa üzerinde hareket ettiği yüzeyi değiştirdiğinizde bilyenin en çok cam yüzeyde, en az ise kalın tüylü kumaş üzerinde ilerlediğini gözlemlemiş olmalısınız. Bunun nedeni cam yüzey üzerinde bilyeye etki eden sürtünme kuvvetinin diğer yüzeylere göre az olmasıdır. Kalın tüylü kumaş üzerindeki bilyeye etki eden sürtünme kuvveti ise en büyüktür.

Şimdi aşağıdaki etkinliği yaparak farklı yüzeylerdeki sürtünme kuvvetinin büyüklüğünü ölçünüz.

Bunoktaileeğikdüzleminaltucuarasındakimesafeyicetvelleölçüpdefterinizenotediniz.● Aynıişlemlericamlevhanınyerinemukavvavekalıntüylükumaşıkoyaraktekrarlayınız.

Sorular● Bilyeninhangiyüzeydealdığıyoldahafazladır?Bununnedenininasılaçıklarsınız?● Bilyenindahafazlayolalmasıiçinneönerirsiniz?● Bilyenindahaazyolalmasıiçinneönerirsiniz?

Hangi Kuvvet Daha Büyük?

Takozun hareket ettirildiği zemin Dinamometrenin gösterdiği değer (N)

69

Soru● Tahtatakozuhangiyüzeyüzerindehareketettirdiğinizdedinamometredeölçtüğünüz

değerenbüyüktür?Busonucunasılyorumlarsınız.

“Hangi Yüzeyde Daha Çok Yol Alır?” etkinliğinde bilyenin cam yüzeyde en fazla, kalın tüylü kumaş üzerinde en az yolu aldığını gözlemlemiştiniz. Pürüzlü yüzeylerin kaygan yüzeylere göre daha fazla sürtünme kuvveti uyguladığını biliyorsunuz. Bu nedenle “Hangi Kuvvet Daha Büyük?” etkinliğinde de yağlı yüzeyde ölçtüğünüz kuvvetin diğer yüzeylere göre daha küçük olduğu, en büyük değerin ise kumlu yüzeyde ölçüldüğü sonucuna ulaşmış olmalısınız.

Sürtünmenin istenmediği durumlarda sürtünmeyi azaltacak önlemler alınır. Örneğin birbirine değen metal yüzeylerde sürtünmeden kaynaklanan aşınmalar istenmeyen bir durumdur. Bunu azaltmak için kapı menteşeleri, motor parçaları yağlanarak sürtünme en aza indirilmeye çalışılır.

Sürtünme her zaman için istenmeyen bir durum değildir. Bazı durumlarda sürtünmenin ol -ması gerekir. Örneğin, sürtünmenin olmadığı bir yüzeyde yazı yazamazsınız veya yazdıklarını-zı silemezsiniz. Eşyalarınızın konuldukları yerde kalmaları da sürtünme sayesinde gerçekleşir.

Kapı kilidi Otomobil motoru

70

Sürtünme kuvveti sadece birbiri ile temas eden katı yüzeyler arasında oluş-maz. Bir cisim hava veya su ortamında hareket ederken de cisme sürtünme kuv-veti etki eder.

Fotoğraftaki gibi bir paraşütçünün yere yavaşça inmesini sağlayan, havanın uygu-ladığı sürtünme kuvvetidir. Bu kuvvet hava direnci olarak tanımlanır. Hava ortamında hareket eden cisimler, karşılaşacakları bu kuvvete göre tasarlanır.

Hava ve kara taşıtları tasarlanırken ulaşmaları istenen hız, kullanım amaçları gibi özelliklerin hava direncinden nasıl etki-leneceği dikkate alınır. Yukarıdaki fotoğ-rafların her ikisinde de uçak modelleri yer almaktadır. Bu uçakların kullanım amaç-ları, ulaşmaları istenen hız değerleri birbi-rinden farklıdır. Bu nedenle tasarımları da farklıdır.

Yarış otomobilleri yüksek hızlara ulaş-ması istenen araçlardır. Bu nedenle hava direncinden en az etkilenecek şekilde tasar-lanırlar.

Aşağıda, fotoğrafta yer alan yelken balı-ğı saatte 106 km’lik bir hıza ulaşabilmekte-dir. Deniz atı ise ancak saatte 16 km’lik bir hıza ulaşabilir. Bunun nedeni vücut yapıla-rındaki farklılık olabilir mi?

2. Hava ve Su Ortamında Sürtünme

71

Su, içerisinde hareket eden varlıklara sürtün-me kuvveti uygular. Su direnci olarak tanım-lanan bu kuvvet, hareket eden varlığın şekline göre değişir. Deniz taşıtları tasarlanırken bu direnç kuvveti dikkate alınır. Örneğin, yüksek hızlara ulaşması istenen sürat tekneleri su direncini azaltacak şekilde tasarlanır.

BirçokkişininressamolaraktanıdığıLeonardodaVinci’nin(LeonardodaVinçi)pekçokalandaçalışmalarıolanbirbiliminsanıolduğunubiliyormusunuz?

Aşağıda daVinci’nin tasarladığı bazı hava taşıtlarına aitçizimleryeralmaktadır.

LeonardodaVinci(1452-1519)

Kaynakça:Leonardo’nunMakineleriadlıkitaptanözetlenerekdüzenlenmiştir.

Bunları Biliyor musunuz?

Bilim Yaşam ve TeknolojiTeknolojinin doğayı taklit etmesi biyomimetik bi-

liminin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu bilim dalının otomotiv endüstrisi alanındaki çalışmaların-dan birisi de hava sürtünmesini en aza indiren oto-mobil tasarımıdır.

Bu çalışmalar sırasında kutu balığının vücut şekli bilgisayar programları ile çizilmiş ve özel canlandır-ma programları ile hareket hâlindeki balığın üzerin-de havanın nasıl yer değiştirdiği incelenmiştir.

Uzun çalışmalar sonucunda hava direncini bu-gün kullanılan otomobillere göre 1/3’üne düşüren yandaki model tasarlanmıştır.

Kaynakça: Biomimicry adlı kaynaktan özetlenerek düzenlenmiştir.

72

NELER ÖĞRENDİK?

A. Aşağıdakisorularıdefterinizecevaplayınız.1.Sürtünmekuvvetiningünlükyaşamdakietkileriniörneklervererekkısacaaçıklayınız.2.Havavesudirencindenyararlanılarakyapılanaraçlaraörneklerveriniz.

B. Aşağıdaki ifadelerinbaşındayeralanyayayracın içine,doğruolduğunudüşündüğünüzifade için “D”, yanlış olduğunu düşündüğünüz ifade için “Y” harfini yazınız. Yanlış olduğunakararverdiğinizifadenindoğrusunudefterinizeyazınız.

(. . .) 1. Kışlıkayakkabılarınızınaltınındahafazlagirintiçıkıntılıolmasınınnedenisürtün-meyiazaltmaktır.

(. . .) 2. Sürtünme,birbirinetemasedenyüzeylerdehareketezıtyöndeoluşur.

(. . .) 3. Cisimlercamyüzeylerde,tahtayüzeyegöredahakolayhareketeder.

(. . .) 4. Sürtünmeninolumsuzetkisiniazaltmakiçinbisikletinizinzinciriniyağlamanızgere-kir.

(. . .) 5. Uçaklarınkısapistlerdedahaçabukdurabilmesiiçinarkalarındaparaşütaçılmasıhavadirenciniazaltır.

(. . .) 6. Hızlıhareketetmesiistenendeniztaşıtlarıhavadirenciniartıracakşekildetasar-lanır.

(. . .) 7. Yazıyazabilmeniz,sürtünmeningünlükyaşamdakiolumluetkilerineörnektir.

(. . .) 8. Yeredoğrudüşenbircismehareketiileaynıyöndehavadirencietkieder.

Herzaman Bazen Hiçbir

zaman

Sürtünmekuvvetinitanımlayabilirim.

Sürtünmekuvvetiileilgilietkinlikleryapıpbukuv-vetinbüyüklüğünüölçebilirim.

Havavesuyundacisimleresürtünmekuvvetiuygu-ladığınıbiliyorum.

Aşağıdakitablokendinizideğerlendirmeniz içindüzenlenmiştir.Tabloyu inceleyiniz. “Herzaman”,“Bazen”,“Hiçbirzaman”seçeneklerindenkendiniziçinuygunolanıişaretleyiniz.“Ba-zen”ve“Hiçbirzaman”seçenekleriniişaretlediğinizdurumlarda,ilgilikonularıtekraretmenizgerektiğinisakınunutmayınız.

KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

73

A. Aşağıdabirbiriilebağlantılıdoğru(D)veyayanlış(Y)bilgilertanılayıcıdallanmışağaçtekniğindebirçalışmaolarakdüzenlenmiştir.Herbirdoğruveyayanlışkararbirsonrakimad-deyietkileyecektir.Bunagöreifadelerindoğru(D)yadayanlış(Y)olduğunakararvererekkaçnumaralıçıkışaulaşabilirsiniz?

B. Aşağıdakicümlelerdenoktalıyerleriverilensözcükveyasözcükgruplarındanuygunolan-larıkullanaraktamamlayınız.

1. Kuvvet cisimlerde .................. değişikliği meydana getirebilir.

2. Kuvveti ölçmek için kullanılan araç, yayların .................. özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.

3. Mıknatıs cisimlere .................. kuvvet uygular.

4. Yüzeyle cisim arasında hareketin zıt yönünde oluşan kuvvet, .................. kuvveti olarak adlandırılır.

5. Hava ve su da cisimlere .................. kuvveti uygular.

direnç esneklik

sürtünme

şekil

yerçekimi

manyetik

1

Y2

D

Y

3

4

D

Y

5

6

D

Y

7

8

Kuvvet uygula-nan cisimlerin bu-lundukları konum değişebilir.

Sürtünme, ha re -kete engel olmaz.

Su cisimlere di-renç kuvveti uygu-lamaz.

Sürtünme uygu -lanan kuvve tin zıt yönünde oluşur.

Hava cisimlere direnç kuvveti uy-gulamaz.

Kuvvet dinamomet-re adı verilen araçla ölçülür.

Yaylar esnek cisim-lerdir.

D

D

D

Y

Y

Y

D

1

2

3

4

5

6

7

2. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

74

1. I. Şekil değişikliği II. Konum değişikliği III. Kütle değişikliği

Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerin-den değildir?

A. Yalnız II B. Yalnız III C. I ve II D. II ve III

2. Aşağıdaki araçlardan hangisi kuvvetin büyüklüğünü ölçmek için kullanılır?

A. Terazi B. Baskül

C. Dinamometre D. Metre

3. Kuvvetin büyüklüğü aşağıdaki birimlerden hangisi ile ifade edilir?

A. Metre B. Newton

C. Kilogram D. Gram

4. Aşağıda yer alan ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Esnek cisimler kuvvet etkisi kalkınca eski şekline dönebilir.

B. Dinamometreler yayların esneklik özelliğinden yararlanarak yapılmıştır.

C. Cisimlere ancak temas ederek kuvvet uygulanır.

D. Bütün cisimlere yer çekimi kuvveti etki eder.

5. I. Yay II. Sünger III. Kalem IV. Kâğıt

Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangilerinin esneklik özelliği yoktur?

A. I ve II B. I ve III C. II ve III D. III ve IV

6. Sürtünme kuvveti ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Sadece katı cisimler arasında oluşur.

B. Metal parçaları sürtünmeyi azaltmak için yağlanır.

C. Hareketi zorlaştırır.

D. Hava ve su cisimlere sürtünme kuvveti uygular.

7. Aşağıdaki olaylardan hangisi sürtünmenin günlük yaşamdaki etkilerinden birisi değildir?

A. Hareket eden cisimleri hızlandırır.

B. Yazı yazabilmenizi sağlar.

C. Eşyalar sürtünme sayesinde konuldukları yerde kalır.

D. Paraşüt sürtünme ile yavaş hareket eder.

C.Aşağıdakiçoktanseçmelisorularıokuyarakdoğruseçeneğiişaretleyiniz.

75

8. Oyuncak arabayı kum zeminde ve cam yüzeyde hareket ettiren bir gözlemci aşağı-dakilerden hangisini gözlemlemek için bu etkinliği yapmıştır?

A. Cisimlerin hızlarını karşılaştırmak

B. Cisimlerin hareket sürelerini karşılaştırmak

C. Cisimlerin kütlelerini karşılaştırmak

D. Yüzeyin cisimlerin hareketine etkisini karşılaştırmak

9. Hareket yönü şekildeki gibi olan bir otomobile etki eden sürtünme kuvvetinin yönü kaç numaralı okla gösteril-miştir?

A. 1 B. 2

C. 3 D. 4

10. I. Buzlu yüzeylerde sürtünme azdır.

II. Yere düşen cisimlere yukarı yönlü hava direnci etki eder.

III. Su içerisinde yatay doğrultuda hareket eden balığa aşağı yönlü su direnci etki eder.

Yukarıdaki ifadelerden kaç tanesi doğrudur?

A. 1 B. 2

C. 3 D. 4

11. Aşağıdakilerden hangisi bir kuvvet çeşidi değildir?

A. Manyetik kuvvet B. Yer çekimi

C. Sürtünme D. Elektrik

12. Yandaki resimde yer alan yarış otomobilinin bu şekilde tasarlanmasının nedeni hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A. Dikkat çekici olması

B. Daha hızlı hareket edebilmesi

C. Daha az malzeme kullanılması

D. Aracı tek kişinin kullanması

13. I. Kum

II. Cam

III. Mermer

IV. Çakıl

Yukarıdaki yüzeylerin hangisi ya da hangilerinde oyuncak arabanızı daha kolay hare-ket ettirirsiniz?

A. I ve II B. I ve IV

C. II ve III D. III ve IV

4

3

2 1

76

DÜŞÜNELİM – EĞLENELİM

F S E K R O P L Y G U

E C S Ü R I Ö N Ş B İ

D İ N A M O M E T R E

O C E M Y R V W Ç Z K

A D K R T N İ T M E U

Y E Ü S B G F O N Ö V

A S U D İ R E N C İ V

Y A T V Ç S O H P Ğ E

U Ü T C P A Ö N K L T

S Ü R T Ü N M E Y S B

O P G K M Ç E K M E S

DİNAMOMETRENEWTONKUVVETSÜRTÜNMESUDİRENCİ

ESNEKYAYİTMEÇEKME

Aşağıdaverilenkutubulmacadasaklıolankavramlarıbulunuz.