PROF.DR. RANKA KUBIČEK

DR.SC. AMRA ODOBAŠIĆ, DOC.

Fizičko-hemijske

karakteristike depresiva

ledišta koji se koriste za

1

ledišta koji se koriste za

posipanje puteva

CILJ IZLAGANJA

� U ovom radu je dat pregled korištenih depresiva ledišta uz naglasak nanjihovoj efikasnosti i ekološkom utjecaju

� Posebno je stavljen naglasak na primjenu kuhinjske soli (NaCl) sa stanovištadostupnosti iz domaćih resursa ( Solana Tuzla) i njene hemijske čistoće, kaonosioca mogućih zagađenja sa koegzistirajućim komponentama kao što suteški metali, sulfati itd, te cijene i ekoloških utjecaja 2

U KOJOJ MJERI I NA KOJI NAČIN ĆE SE PRIMJENITI

ODGOVARAJUĆE SUPSTANCE ZA POSIPANJE PUTEVA

OVISI O

� prihvaćenim menadžment opcijama kojima se riješava niz pitanjadobijenih detaljnom analizom konkretnih problema (temperature,dobijenih detaljnom analizom konkretnih problema (temperature,lokacije, frekvencije djelovanja, raspoloživih tehničko-tehnološkihuslova rada itd.)

� svako konkretno rješenje podrazumjeva studijski ekološko-ekonomski pristup

� konceptualni projekt pojedinačnih, dozvoljenih ili zakonompropisanih i prihvaćenih opredjeljenja,

� prihvaćanje odgovarajuće prakse ponašanja koja će dati optimalnerezultate kada su u pitanju vlastiti resursi.

3

NORMATIVNI AKTI ( PROPISI I NORME ZA ODRŽAVANJE PUTNE INFRASTRUKTURE U ZIMSKIM

USLOVIMA)

OBUHVATAJU I ODREDBE KOJE SVOJOM IMPLEMENTACIJOM TREBA DA OBEZBJEDEKVALITETNO I EKONOMSKI OPTIMALNO ( PROFITABILNO POSLOVANJE) ODRŽAVANJEKOJE ĆE ZADOVOLJITI JAVNI INTERES SVIH SUDIONIKA U PROMETU

DONESENIM NORMANA UTVRĐUJE SE

� tehnička opremljenost

4

� tehnička opremljenost�stručno osposobljavanje i radno iskustvo,�tehnološki postupak obavljanja radova�nivoi održavanja�kriteriji za utvrđivanje materijala za posipanje poledice

�način imformisanja� ekološki utjecaji

� procjena troškova

VLASTITI RESURSI

EFIKASNOST U

PROCESU

TOPLJENJA LEDA

5

EKOLOGIJA

Utjecaj na

okolinu

EKONOMIJA UZ

SOCIO-

EKONOMSKI I

INFRASTRUKTURNI

ASPEKT

HEMIJSKA BAZA DEPRESIVA TAČKE MRŽNJENJA

Drugi hloridi:CaCl2 MgCl2

KCl

NaCl(samostalno ili

uz dodatak drugih soli i abraziva)

Aplicirani kao:

�kristalna so,

6

Kalcijum Magnezijum

Acetat(CMA)

Etilen glikol, Metanol, Formijati

i drugo

�kristalna so,

�vodene otopine

� uz dodatak abraziva

Urea i organski

materijali iz biomase

Depresivi ledišta Raspon djelovanja Iznos troškova

Kalcijum magnezijum acetat

(CMA)- 3 oC do -5 oC 20 puta veći od kamene soli

Kalijum acetat

(K A)-30 oC do - 60 oC 8 puta veći od kamene soli

Kalcijum hlorid

(CaCl2)-31 oC 3 puta veći od kamene soli

Magnezijum hlorid

(MgCl2)-15 oC 5 puta veći od kamene soli

7

(MgCl2)Kalijum hlorid

(KCl)-11 oC 2.5 puta veći od kamene soli

Urea- 4 oC do -7 oC 5 puta veći od kamene soli

Pijesak Minimalni efekat topljenja, povećava trenje

Oko 3 $ za vreću od 20 kg.

Natrijum hlorid (NaCl) i kamena

sol -10 oC Oko 5 $ za vreću od 20 kg.

RACIONALNA SELEKCIJA DEPRESIVA LEDIŠTA ANALIZOM ČETIRI OSNOVNA FAKTORA,PUTEM NUMERIČKE PROCJENE (MOGU UKLJUČIVATI POTGRUPU

CIJENA

8

OSNOVNI FAKTORI

FIZIČKO-HEM.

UTJECAJ NA

OKOLINU

INFRA-

STRUKTURA

EKOLOŠKE KARAKTERISTIKE I KOROZIJA

VISOKA KONCENTRACIJA

ORGANSKIH KOMP. I NJIHOV UTJECAJ NA

KONCENTRACIJU KISEONIKA

POVEĆAN SADRŽAJ AZOTA I FOSFORA KAO

NUTRIJENATA

“UKUPAN CIJANIDNI TEST”

KONCENTRACIJA TEŠKIH METALA

9

“UKUPAN CIJANIDNI TEST”

KONCENTRACIJA TEŠKIH METALA

SADRŽAJ HLORIDA

TROŠKOVI

Nabavna cijena

FIZIČKO-HEMIJSKE I OPERATIVNE

KARAKTERISTIKE

Niz kompleksnih varijabli koje uključuju:

- rastvorljivost,

- brzinu rastvaranja u datim uvjetima,

- toplinu rastvaranja,

10

Primjenjena koncentracija

- toplinu rastvaranja,

- karaktetsirike padavina,

- vanjsku temperaturu

Način korištenja ( kontrola raspršavanja) topografija, kvalitet koprovne površine, skladištenje, obuka operatora, rukovanje, pouzdanost nabavke

INFRASTRUKTURA

VOZILA

11

VOZILA

METALNE KONSTRUKCIJE, BETONSKE KONSTRUKCIJE

SVAKI OD ČETIRI FAKTORA SE PROCEJNJUJE U ODNOSU NA DRUGE, ALI UKUPAN ZBIR IZNOSI 100

Kategorija Odgovarajuća procjena svih faktora

(primjer 1)

Ekvivalentno učešće svih faktora(primjer 2)

Davanje prioriteta infrastrukturi i zaštiti

okoliša(primjer 3)

Tri pristupa za ocjenu racionalnog izbora sredstva za depresiju ledišta

12

Faktori

Nabavna cijena 45 % 25 % 0 %

Fizič.-hem. svojstva 35 % 25 % 25 %

Utjecaj na okoliš 11 % 25 % 37,5 %

Infrastruktura 9 % 25 % 37,5 %

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

-40 -30 -20 -10 0

ocj

en

a

temperatura (o C)

natrijum hlorid

kalcijum hlorid

magnezijum hlorid

kalijum acetat (KA)

malcijum-magnezijum acetat (CMA)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

-40 -20 0

ocj

en

a

temperatura (oC)

natrijum hlorid

kalcijum hlorid

magnezijum hlorid

kalijum acetat (KA)

kalcijum-magnezijum acetata (CMA)

70

80

ocj

en

a

13

0

10

20

30

40

50

60

70

-40 -20 0

ocj

en

a

temperatura (oC)

natrijum hlorid

kalcijum hlorid

magnezijum hlorid

kalijum acetat (KA)

Ocjena sredstava za posipanje na temelju relativne procjene participacije osnovnih grupa

parametara

KOMPONENTA (kationi i anioni) Sadržaj , %

So za posipanje Čista so, NaCl

Natrijum ( Na+) 36,62 39,41

Hlorid (Cl-) 62,03 60,68

Kalcijum (Ca+2) 0,47 -

Željezo (Fe+3) 0,008 -

Magnezijum (Mg2+) 0,006 -

Kalijum (K+) 0,75 -

Preporučen prosječan sastav soli (NaCl) za posipanje puteva

14

KOMPONENTA (kationi ) Sadržaj , ppmSo za posipanje Čista so, NaCl

Aluminijum (Al+3) 22,7 -Olovo (Pb+2) 6,7 -

Fosfor (PO4-3) 4,6 -

Mangan (Mn2+) 3,1 -Bakar (Cu2+) 2,0 -Cink (Zn2+) 1,9 -Nikl (Ni2+) 1,7 -

Hrom (Cr+3) 1,1 -Kadmijum (Cd+2) 0,4 -

Veličina zrna (mm) Sadržaj vlage , %

> 4 max 10%

2.00-4.00 15- 40 %

0.40 – 2.00 40-70%

˂0.40 max 15%

Zahtjevani granulometrijski sastav za nabavku morske i kamene soli

15

˂0.40 max 15%

PREDNOSTI KORIŠTENJA

cijena

NaCl

NaCl

NaCl

• Industrijska so

• Kamena so

• Morska so

Odabrani parametri

Konc. Morsaka so

Kamena so Kuhinjska so

NaCl % 96,62 97,68 99,75

Netopivi

ostatak

% 0,29 1,20 0,02

Ca(II) mg/kg 1629,40 678,05 44,28

SO4-2 mg/kg 5943,25 3523 289,68

16

Podešavanje koncentracije

skladištenje

Način aplikacije i mogućnost mješanja sa abrazivima

efikasnost

PROCENTUALNI UTROŠAK SOLI ZA POSIPANJE OVISNO OD VRSTE LOKACIJE

10-15%

autoputevi

35-45%

regionalni putevi

posipanje

45-55 %

urbana zona sa prilaznim

putevima

17

KORIŠTENJE UREE I OSTALIH ORGANSKIH HEMIKALIJA KAO DEPRESIVA LEDIŠTA

� UREA JE PRIMARNO ĐUBRIVO, ALI SA SVOJSTVIMA DA DOBRO OTAPA LED

� UREA SE RAZLAŽE UZ OSLOBAĐANJE AMONIJAKA

� ZBOG RELATIVNO VISOKE CIJENE I NEKOROZIVNIH SVOJSTAVA NAJČEŠĆE SE KORISTI ZA ODLEĐIVANJE PISTI AERODROMA

� KAO SUPSTANCA KOJA OSLOBAĐA AZOT SPADA U NUTRIJENTE KOJI SU

18

� KAO SUPSTANCA KOJA OSLOBAĐA AZOT SPADA U NUTRIJENTE KOJI SU NEPOŽELJNI U VODOTOCIMA, JER IZAZIVA CVJETANJE ALGI

� PRIMJENJUJE SE NAJČEŠĆE ZA LOKALNE SVRHE

� OSTALE ORGANSKE HEMIKALIJE,( formijati glikoli i dr.) OGRANIČENE SU U SVOJOJ UPOTREBI ZBOG CIJENE I NEDOVOLJNE PROIZVODNJE KOJA BI SE MOGLA USMJERITI NA KORIŠTENJE ZA POSIPANJE PUTEVA

Podizanje kvaliteta

komunalne usluge

Podizanje kvaliteta

komunalne usluge

19

komunalne usluge komunalne usluge

Stvaranje pretpostavki za razvoj na temelju vlastitih

sirovinskih resursa

Poticanje naučne aktivnosti u stvaranju alternative