fliozof. chrz. t. 13 - pdf 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pfliozof... · 2016....

172
FILOZOFIA CHRZECIJAÑSKA !

Upload: others

Post on 31-Aug-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

����������������� ���

��

Page 2: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

����������������������� ���

����������������� ���������

��

����������������

�������������������������������� ������������������

� !"#$�%&�'

Page 3: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

���������������������������� ���

���������(����������� ����������

��������� ��������������

��

�����������)����������������������������������*�����������

� !"#$�%&�'

Page 4: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

���������������

����������������������������� ��������������������������������� ��������������������� ����������������

���������������� ������ ��������������������������������

���������������������������!���������������������������������� ����

������������������������!���������������������������������!������������������������� �������������

������������������"�������!�����������������������#������!���������

������������������������!��������

�$%&'()*� +,-.')/.�0� +,-.'� &123$45'36��������������������������!%*� ������������� �137$*53(.� )8�&19:$5($*

�*)+$'(� 2*&839-1.� 5$*336� �������;�

<*&9)/&13$� *$%&'9.+1$� 3� ')*$'(&6�������������

����������������������������������������������������

������������� ����������������������������

������������

������������ ����������������������������� � � � � � � � � � � � � � � � �=�>���������!�?4�����@���ABC

$>D&346� (:8&9/.%E&D?�$%?�<4($4�B8&F� �=��� GH�>IJ>C

:((<6BB///�($)4)23&�&D?�$%?�<4

����6��������������������!�=�>J�A������!�?4�������������������

�����������������K������L�!����������������!���������������!������� ����������� �����������;���!

�������������������!��������������!����������!�������������!����������������!������������������!�����������������������!����������M����

��������

� ����������� ���6� �������������������

��������� � ������������ �� ��6� ��������������

� �� ����� � ������6� �����������������

�� ��������!�6��$%&'9+&� N�34)-)833��:*-$O93+&P5'3$+Q�.%-3&R��$)4)239-1.

�13/$*5.($(� 3D���%&D&�39'3$/39-&�/��)-1&13??4���3$S)/&�ABC=�>�����)-1&P

�� ��"����!�6� -589:E&D?�$%?�<4

�� �� ��� �� ��!�6�///�834)-)83&9:*-$593+&15'&�&D?�$%?�<4

�����;��������;����������N�������������"��������Q� ��������������������

��������������������������"!��������������������!� ��������������������������������!� ����������0�����������;��!���������������

Page 5: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

������������������

����������������������������������� ���������������������� ������������������������������������� �

��������������������������������������������� !���������������������

�� ���������������������"���������������������������#������������ ��� �

�����������$�����%���������&������������'#��

� ���� �����&������������������� ���������#�����(�����������

&������������������� �����������������#�����������������)�����

�����������������*�� ���������#�+�

,������������������#���#���������*������ ��� ��� ������ �-������������*�#���,�*����������'����������*���������!������

� ���� ���������,�������������������� �����������������������������������������.���

�� ����������� ����������� � ����������/�������0��������������������*#�����#��������������������

������ !��������'��1#���

������ ���������������� �2�������������������� ��

�������������������*����������������������������#

����

��� ������� ����0����� �����������3���$���/��4�������� � 0���������������������������3��$��/��4�������

������ ����������,��+�#�"��������������. ���������������������������

��� ������������0�������������#� ���#������#���� ��

���#�����#���)�0���������������

Page 6: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

= ����������"���������������"��

����� ������������ ��

��������� ����-�#��� �����(����������� ����+�����

�����������56����#�4���#�)����7����������� #

����.8�9���2���������:;<=����# �-�#����������/��������������������������������������������56���4���#�

����.8�>9�?�:;<=

������� ����������� 5���� ������������������ ����!��"�#!�$�%����

���������� @�A��#%��&��#(��8�B����������������8�������C����������

C����������7�#�����$��������#�A������(��00���B�������

B���D��:;<E ��

Page 7: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

J��������� ������"��!��@������"T� �����"TU

������������+�������,-./0 1#"/�2. 3)�!1)��"41-.5/0-06��. 78#1594-:

��� !"���!�����"���#�$%�&�'�%����!��()���#*���$�!"�'����+���)�'���')"�!&�,�),!-

!�.����!�����"�������������.�&����.)*/)����!&�0������������!&�����-

�)%+,93$� <*VW.� *)-/3X-&13&�/5'&-&1$2)�/� (.(?4$� <*)W4$D?�/.D&2&� pew-nych� ?5(&4$P� )� 9:&*&'($*-$�D$()%)4)239-1.D� 3� <*-.+,93&� '34'?� -&R)S$P�W&%&/>9-.9:���*-$%$�/5-.5('3D�1&4$S.�<)%'*$O43Y!�S$ )W5-&*�W&%&/9-.�)W$+D?+$� (-/�N834)-)83,�<)2&P5'XQ, a termin < ) 2 & P 5 ' 3 nie niesie ze�5)WX�S&%1.9:�1$2&(./>1.9:�')1)(&9+31. P)5R?2?+,� 53,�13D!�&W.�)'*$O43Y� -&*V/1)�1?*(. filozofii pr-$%>9:*-$O93+&P5'3$+!� +&'� 3 niec:*-$O93+&P5'3$+!� 8?1'9+)1?+X9$�/� )'*$53$!� '3$%.� <)>/5(&/&R.� +?S� <35D&� &<)4)2$(V/� 3� <3$*/5-.9:� 9:*-$O93+&P5'39:� 5.5($D&(.'V/,tzn. te nurty i kierunki filozoficzne!� /� '(V*.9:� 13$� +&/3� 53,� ')19$<9+&� �)2&//Stwórcy�)<&*(&�1&��3OD3$�"/3,(.D. Z kolei!�+$O43�9:)%-3�)�„834)-)83,�<)2&P5'X”,/&S1$ jest�()!�S$ +?S�)%�9-&5V/�<VZ1$+�5(&*)S.(1)O93 po czasy�1&D�/5<VR9-$51$D)S$D.� dostrzec /O*V%� W&%&9-.� -&5&%139-X� <)4&*.-&9+,� 5(&1)/35'� w kwestiizarówno genezy powstania filozofii, jak i jej charakteru. �&+)2V413$+�:35()*.'V/834)-)833�5(&*)S.(1$+�D)S1&�<)%-3$43Y�1&�%/3$�2*?<.���)�+$%1$+�-�139:�1&4$SX�93!którzy <*-.+D?+X!�S$�<)9-X('V/�834)-)833�1&4$S.�5-?'&Y�w religi3!�)W3$'(./3-?+X>9$+�53,�/�D393$ lub�($S�/�kultach misteryjnych, )'*.(.9:�+?S�/�5(&*)S.(1)O93�(&>+$D139X2. Filozofia grecka dla tych badaczy niejako ex definitione ma wymiaregzystencjalny, sensu stricto duchowy, a jej rodowód wy/)%-3�53,�-�'?4(V/�D35($>*.+1.9:���ycie filozofem czy filozofowanie�+$5(�?()S5&D3&1$� z rodzajem mistycz-nego wtajemniczenia, a celem filo-)8)/&13&�13$�+$5(�/3$%-&�)�1&(?*-$�*-$9-./3>

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:4

���)W������)%%5!������������ ������������������������������� �������������������� ������������ ���� ������������������� ������!�(R?D������&*(.'&!��*&'V/�A[[C\-)W��<)O/3,9)1.� ($D?�<*)W4$D)/3�1?D$*�N�1&'?Q�H�H��IIG�!�-/R��<*&9$����-3$45'3$+� 3� ����)>D&P5'3$2)�

2 Zob. G. Colli, Narodziny filozofii, (R?D��S. Kasprzysiak, Warszawa–Kraków 1991.

Page 8: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

G ������������>��������

5()O93! weryfikowalna w procedurach dialektycznych,�4$9-�%)5')1&R)OY�$(.9-1)>D)*&41&� 9-.� ($S� % ) 5 ( X < 3 $ 1 3 $ �?%-3&R?� 3 poczucia� +$%1)O93� -�W.($D!�?()S5&>D3&1.D�-��)23$D (/�($1�1?*(�/<35?+X�53,�D�in. prace Pierre’a Hadota czy Karla�lberta, a z polskich badaczy – Kazimierza��&/R)/5'3$2) i Kazimierza Mrów-ki3). Druga grupa badaczy –� 1&+)2V413$+� ?+D?+X9� 0� <*-.+D?+$!� S$� 834)-)83&� +$5(1&?'X�O935RX!�O93O4$+5-X�1&/$(�)%�D&($D&(.'3!�&�834)-)8�()�($1!�'(V*.�<)53&%R�)/X1&+%)5')1&45-X z nauk4. Droga do uzyskania /3$%-.�)�1&(?*-$�*-$9-./35()O93 czy„o pierwszych zasadach i przyczynach” lub ($S� o pierwszej in ordine essendipostaci bytu nie ma &5<$'(?�*$4323+1$2)!�13$�+$5(�%*)2X�%)�/(&+$D139-$13&�ani�53,na nim nie opiera, lecz� +$5(� SD?%1X�<*&9X� -�/.')*-.5(&13$D�<*)9$%?*� O935R.9:3�%3&4$'(.9-1.9:���*&21,�-&-1&9-.Y!�S$�<*-.+D?+,�5(&1)/35')�%*?23$!�13$�+$5(�()+$%1&'�%$9.-+& aprioryczna, lecz wynika+X9&�-�/3$4)4$(139:�W&%&P�3�D$()%.�&1&>43-.�($'5(V/.

�W.�<)%+XY�<*VW,�*)-/3X-&13&�/5'&-&1$2)�/.S$+�<*)W4$D?,�1&4$S&R)W.�?5(&>43Y!� c-.D� +$5(�%)O/3&%9-$13$�9-.�<*-$S.93$�D35(.9-1$]��$5(�)1)� *VS13$�%$8313)>/&1$� <*-$-� W&%&9-.� 834)-)833� 5(&*)Sytnej ze wskazanej /.S$+� <3$*/5-$+� 2*?<.5(&1)/35'!�9-,5()�?()S5&D3&1$�-�/(&+$D139-$13$D�/�'?4(y misteryjne�3�-�/3$%-X?-.5'&1X�%-3,'3�)/$D?�/(&+$D139-$13?� Najogólniej +$5(�)'*$O4&1$�+&')�)%9-?>93$� )1(.9-1$+� ()S5&D)O93� 3� +$%1)O93 -� W)5')O93X� 0� W)23$D czy tym, co boskie,3�D)S$�W.Y�/� +&'3$+O�<)5(&93� )W3$'(./3-)/&1$���&'X�<)5(&93X�)W3$'(./3-&9+3� 05/$2)�*)%-&+?�-1&'3$D�-�<*-$5-R)O93�%4&�W&%&9-.�0 jest tekst poddawany inter-pretacji. �)/.S5-$� )'*$O4&13$� %)O/3&%9-$13&� D35(.9-1$2)� W?%-3 jednak wiele/X(<43/)O93!� <*-$%$�/5-.5('3D�-$�/-24,%?�1&� ()!� S$� 5<?O93-1&� 834)-)8V/�2*$9>'39:� %)(&*R&� %)� 1&5�/� 5-9-X(')/$+� <)5(&93!� -/R&5-9-&� +$O43� 9:)%-3� )� 834)-)8V/<*-$%<4&()P5'39:� 3� 834)-)8V/�$<)'3� :$44$135(.9-1$+�� �)24X%.� 3� ')19$<9+$� <*-$%><4&()13'V/� *$')15(*??+$D.�<*-$93$S� 1&� <)%5(&/3$� 5'X<.9:� -&9:)/&1.9:� 8*&2>D$1(V/!�9-,5()�/.*/&1.9:�-�')1($'5(?�%-3$R&! przekazanych zarówno w oratioobliqua, jak i�1&�<)%5(&/3$�<VZ13$+5-.9:�<*&9 doksografów greckich i rzymskich��)� (&'39:� *$')15(*?'9+3� -� *$2?R.� <*-.5(,<?+$D.� -$� 58)*D?R)/&1.D� +?S� -� 2V*.)'*$O4)1.D�-&R)S$13$D�:$*D$1$?(.9-1.D�0�5-?'&D.�/�-&9:)/&1.9:�8*&2D$1>(&9:�($2)!�9)�9:9$D.�/�139:�)%1&4$ZY!�/3'R&+X9�53,�/�($1�5<)5VW�/�<?R&<'3�')R&:$*D$1$?(.9-1$2). )2R)W.�53,�-&($D�/.%&/&Y!�S$� rekonstrukcje te, oparte nainterpretacji tekstów w ic:�5-9-X(')/$+�<)5(&93,�13$�D)2X�<)%4$2&Y�S&%1$+�/$*.>83'&9+3!�S&%1&�-�139:�13$�D)S$�W.Y�?-1&1&�-&�<*&/%-3/X���)W$9�(.9:�?-&5&%13)>

��)W��1<������&%)(!�!�"������#����������������#��]!��&*35!��&443D&*%��IIH\�($1S$!�$������������%%�����������&& �!��&*35�A[[A\�����4W$*(!������������������!������?2?5(.1�IG=\� ����&/R)/5'3!����� � '����'�� (��� ����%��� ����� '����' � �����!��?W431� A[[J\-)W���5(,<.�%)�<*-$'R&%V/��4W31)5&�3��<?4$+?5-&�-�&%&?*.\����*V/'&!�)�������������� ������ %�����!��&*5-&/&�A[�A�

C��)W���4&()1!�*��+!�/6����������� �!�*$%������?*1$(!�(��A!�F8)*%��I[���*$<*���I=J�!�H=9!�HI\-)W��($S�/�($+�'/$5(33�5(&1)/35')��*.5()($4$5&!�1<��/� �!�^����3�^�K�'53,%-$�����'���0�-)W��� �������"�����������!�*$%��������)55!�(���>A!�F8)*%��IAC��*$<*���IJ[��

Page 9: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

I������������������������������������@�����

1.9:�/X(<43/)O93� <*-.+D?+,�/.&*(.'?R)/&1X�/�<*&9. Izabelli �ndrzejuk N/X>5'X�%$83139+,� %)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)Q5!� )%/)R?+X9X� 53,� %)�<*&9�3$9-.5R&>/& Gogacza6: jest to 1&2R&!� W$-<)O*$%13& O/3&%)D)OY� %)-1&13&� 35(13$13&��)2&<*-$-�4?%-'3�31($4$'(!�13$?+,(&�/�S&%1$�*&D.�<)+,93)/$��N+$5(�/<&(*./&13$D�53,/��&+/.S5-$��)W*)�-�<*-$)2*)D1X�D3R)O93XQ�7, przy czym jest to doznanie bier-ne, W)�<)%D3)(�%)-1&+X9.�13$�D)S$�2)�?-.5'&Y!�13$�D)S$�%)�13$2)�%XS.Y, zosta-je nim obdarzony przez Boga z Jego inicjatywy. Izabella��1%*-$+?'!� 5-?'&+X9?�Ow. Tomasza z �kwinu Z*V%$R�%)�-*)-?D3$13&�35()(.�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$>2),�<*-./)R?+$� konc$<9+,�<)-1&13&� per raptum��'/31&(.�3�/.*VS13&�1&5(,<?+X>9$�+$2)�9$9:.6� n&2R)OY!�'*V(')(*/&R)OY!� ()!�S$�N<)*/&1.Q intelekt /�9-&53$�+$2)(*/&13&�/3%-3�35()(,��)2&!�4$9z przede wszystkim to, co dla badanego <*)W4$D?+$5(�1&+/&S13$+5-$6�9-R)/3$'�13$�+$5(�/�5(&13$�%)5(X<3Y�)/$2)�%)O/3&%9-$13&�13$>+&')�-�/R&51$+�3139+&(./.!�13$-&4$S13$�)%�-&5R?2�9-.�&'(./1)O93!�(&�W)/3$D�<*-.>5R?2?+$� (.4')��)2?�0� N()� Bóg dokonuje «porwania»”8. �)1&%()� %)O/3&%9-$13&D35(.9-1$2)�13$�%&�53,�?+XY�/�*&D.�<)+,93)/$�&13�)<35&Y���&4$S.�-&($D�5<*&/>%-3Y!�9-.�(&'�<)+D)/&1$�%)O/3&%9-$13$B<*-$S.93$�D35(.9-1e D)S$�D3$Y�D3$+59$/�N<)2&P5'3DQ�Owiecie religii i filozofii.

�3$�?4$2&�/X(<43/)O93!� S$� -+&/35')!� '(V*$� )'*$O4&� 53,�D3&1em religii grec-kiej, jest bardzo� -R)S)1$9, a�/� W&%&13&9:� 1&%� (.D� -+&/35'3$D�D)S1&� <*-.+XY!1&+)2V413$+!� %/3$�D$()%.���3$*/5-&!�)'*$O4&1&�<*-$-$�D13$� +&') porównawcza,5<*)/&%-&�53,�%)�5-?'&13&�/�*$43233�2*$9'3$+�(.9h aspektów sacrum, które niesiez$� 5)WX� 9:*-$O93+&P5(/)�0��)2&� 0��twórcy i Zbawcy, objawien3&� 3� +$2)� (*$O93<*-$'&-&1$+� /� '53,%-$!� %)2D&(V/!� %)'(*.1.!� 1&-./&1$+� /� 9:*-$O93+&P5(/3$($)4)23X!�&�(&'S$�')19$<9+3�)<&(*-1)O93��)S$+�i indywidualnego�<*-$S.93&�*$4igij-nego oraz +$%1)-1&9-1$+�3�<)-.(./1$+�)%<)/3$%-3�1&�/5-.5('3$�9-R)/3$9-$�<.>

H� ��� �1%*-$+?'!� �����%������ ������� �� ����%� ,�%������ - ��.� ���%��� ����������������%����������_<*&9&�13$<?W43')/&1&`���&*%-)�%-3,'?+,��?()*9$�-&�?%)5(,<13$13$�($'>5(?�3�9$11$�?/&23�

6 M. Gogacz, *����'�����������%��������� �.���'����'%����, Warszawa 1985, s. 13,za: I. �ndrzejuk, �����%������U, dz. cyt.

7��&DS$�G�����1%*-$+?'!������%������U!�%-��9.(�9 Jest ono przedmiotem tak wielu syntetycznych monografii i�5(?%3V/!�S$�13$�5<)5VW�<*-.()>

9-.Y�9:)YW.�1&+/&S13$+5-$. Dla omawiane2)�<*)W4$D?�/&S1$�5X� (&'3$�<*&9$!� +&': R. Farnel, TheCults of the Greek States, Oxford 1909; M.P. Nilsson, Geschichte der griechischen Religion, Mu-enchen 1961; O. Kern, Religion der Griechen, Berlin 1926-1938; W.K. Guthrie, The Greeks andTheir Gods, London 1950; K. Kerenyi, La religion antique: ses lignes fondamentales, Geneve 1957;W. Burkert, Griechische Religion der archaischen und classischen Epoche!��(?((2&*(��IJJ�0�)5(&(>13$� 5R)/) nauki o antyku greckim na temat religii. �&*()� -&-1&9-.Y!� S$� '&S%&� -�/.D3$13)1.9:D)1)2*&833�')19$1(*?+$�53,�1&�311.D�aspekcie religii greckiej: Farnel omawia polityczny aspekt tejreligii!� -%&+X9� 5)W3$� 5<*&/,� -� )%D3$11)O93� '?4(V/�/�<)5-9-$2V41.9:�2*$9'39:� poleis, a �3455)1&1&43-?+$�1<��*$4323$�O/3&(&�:$44$135(.9-1$2)�/.RX9-13$�N-�<)-.9+3��*$'&Q!�W)�(.4')�1&�(&'3$�W&%&>13&�<)-/&4&+X�-&9:)/&1$�($'5(.�

Page 10: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[ ������������>��������

(&13&�$2-.5($19+&41$�3�$59:&()4)239-1$���*?2&�D$()%&!�'(V*X�1&-./&D�2$1$(.9->1X, polega na badaniu fenomenów religii i r$4323+1)O93�2*$9'3$+�1&�<)%5(&/3$�-&>9:)/&1.9:� ($'5(V/� 3� O/3adectw� '?4(?*.�D&($*3&41$+� W$-� ?<*-$%13)� <*-.+,(.9:<&*&?13/$*5&41.9:�9:*-$O93+&P5'39:�D)%$4310!�-�')13$9-1)O93�1&*-?9&+X9.9:�)'*$>O4)1$�)9$1.��Metoda pierwsza owocuje 5(/3$*%-$13$D!�S$�0�1&+)2V413$+�0�*$4323&2*$9'&�13$�+$5(�*$4323X�/�9:*-$O93+&P5'3D�-1&9-$13?�($2)�5R)/&!�W)�13$�D&�/�13$+�)2&� Stwórcy, nie ma O<&(*-1)O93!� 13$�D&�)W+&/3$13&!� O/3,(.9:�'53X2� &13� %)>2D&(V/!�&�0�9)�1&+/&S13$+5-$�0�13$�D&�($S�&'(V/�<*-$S.93&�*$4323+1$2)�3�<)-)>5(&+X9$2)�/�)W5-&*-$� sacrum�')1(&'(?�9-R)/3$'&�-��)23$D���$4323&�9-.� *$4323$2*$9'3$� 5X zatem� -$5<)R$D�)'*$O4)1.9:� -&9:)/&P� 4?%-'39:!� %4&� '(Vrych punk-tem odniesienia jest grecki antropomorficzny i politeistyczny panteon, a zacho-wania te wyni'&+X�-�<*-$O/3&%9-$13&�4?%-3!�S$�O/3&(�3�9-R)/3$'�/�O/3$93$�<)-)>5(&+$� /�D)9.� W)2V/� )/$2)� <&1($)1?!� 13$-&4$S13$� )%� ($2)!� 3S� W)2)D� )/$2)<&1($)1?� 13$� %&� 53,� <*-.<35&Y� S&%1$+!� <)-&� 83-.9-1X,� <)5(&93� %)5')1&R)O93!-/R&5-9-&�%)5')1&R)O93�$(.9-1$+� 3�D)*&41$+���3$�D)S1&�3D�($S�<*-.<35&Y�/5<V>R)%9-?/&13&�-�9-R)/3$'3$D!�?9-?Y�43()O93�3�D3R)O93�%)�4?%-3���-R)/3$'�/�O/3$93$<)-)5(&+$� 5&D!� -%&1.�1&� R&5',� 3� 13$R&5',� W)2V/!� '(V*-.� %$9.%?+X� )� +$2)� 4)53$!&�(.D�5&D.D�-1&+X�+$2)�<*-.5-R)OY���$O43�-$9:9X!�D)2X�D?�%&/&Y�-1&'3!�4$9-�13$%&+X�S&%1$+�2/&*&19+3!�S$�-1&'3� ($�W,%X�<*-$-�9-R)/3$'&�/R&O93/3$�)%9-.(&1$11.�.D�5&D.D�W)2)/3$�2*$9'3$2)�<&1($)1?�13$�D)2X�W.Y�%4&�9-R)/3$'&�<*-$%mio-tem mistycznego doznania� &13� %)O/3&%9-$13&. N3$� +$5(�D)S43/&� S&%1&� <)5(&Y-+$%1)9-$13&�%?9:)/$2)�9-R)/3$'&�-�WV5(/$D!�S&%1&�<)5(&Y�unio mystica!�S&%>1$�<)-1&13$�per raptum. �&%&13$�*$43233�2*$9'3$+�<*-$-�<*.-D&(�9:*-$O93+&P5'39:D)%$43�<)-/&4&�5(/3$*%-3Y!�S$ zachowania *$4323+1$�5X�?<*&/)D)913&1$�13$�<*-$-&'(.�/3&*.!�13$�<*-$-�<*-$S.93&�*$4323+1$!�4$9-�<*-$-�/3$%-,!�'(V*$+�<*-$%D3)($D+$5(�Z4$�4?W�%)W*-$�*)-5-.8*)/&1&�*$4&9+&�D3,%-.�W)2&D3�3�O/3&($D��etoda drugapozwala natomiast do5(*-$2&Y�/�-+&/35'&9:�)'*$O4)1$2)�'?4tu bogów i w zacho-waniach ludzkich pewne� <*&/3%R)/)O93!� ?D)S43/3&+X9$� 5(/3$*%-$13$!� S$� 5(&1)>/3X�)1$� sacrum!�/<35&1$�/�9-R)/3$9-.�)24X%� O/3&(&�)%�D)D$1(?!�'3$%.�9-R)>

�[��?� (&'3$+�D$()%-3$� 5'R&13&� 53,�/�5/)39:� <*&9&9:�����?*'$*(!�1<�� -)W�� ($1S$!�/� �������/��� �� �� ' �%���0�������!�/6������1�� '���2((3, ������/��� �!��?<<4���$3:$�A!�J!�)$((312$1!�5���C[>�=[��/.%�����/6�/4 ��������������������� �������'�5���4���&�������������!�*$%������$193!����$7$*%31!�K&1%)$?7*$50�$1è7$��IGG�\�5(&/3&�)1�-&5&%139-$�<.(&13$69-.� D)S1&�-*)-?D3$Y�)W9X�*$4323,!� 3�)%<)/3&%&�1&�13$�<*-$9-X9)���VS�-&($D�-)5(&+$�:35()*.')/3*$43233�2*$9'3$+]��?()*�<*-.+D?+$!�S$�-)5(&+$�D?�(.4')�)<35!�W3)*X9.�<)%�?/&2,�+&'�1&+5-$*5-.�')1>($'5(�'?4(?*)/.!�)*&-�<)%'*$O4&!�S$�/�(&'3D�)<353$�1&4$S.�/.$43D31)/&Y�5X%.�/&*()O93?+X9$�

11��4&($2)�(&'�/3$4'X�*)4,�)%2*./&R&�+?S�/�1&+%&/13$+5-.9:�5<)R$9-1)O9iach greckich sztukawieszczbiarska (techne mantike), &�(&'S$�/*VSW393!�'(V*-.�?D3$43�N9-.(&Y�-1&'3Q�)%�W)2V/\�/&*()<)%'*$O43Y!�S$�-&�)/$�?D3$+,(1)O93�/*VSW3(&�D?53&R�-&/5-$�-&<R&93Y!� +&'�9:)YW.�+$%$1�-�1&+5R.1>13$+5-.9:�0��$+*$-+&5-!�'(V*.�5/X�?D3$+,(1)OY�D?53&R�)'?<3Y�O4$<)(X!�9-.�-1&1&�-�D3(?� 3�%*&D&(?�&55&1%*&!�'(V*$+��<)44)�%&4�%&*�/3$5-9-$13&!� 4$9-�-�/R&O93/X�W)2)D�<*-$/*)(1)O93X�5<*&/3R!�S$13'(�+$+�13$�5R?9:&R�

Page 11: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��������������������������������������@�����

/3$'� 0� 1)5393$4� „?D.5R)/)O93� <3$*/)(1$+”12,� <)*-?9&+X9� 13$+&')� '*X2� '?4(?*.D&239-1$+13, zaczyn&� W&%&Y� 3� <)-1&/&Y!� W)� -&?/&S&� +?S� %.5(&15�D3,%-.� 5)WX&�O/3&($D���)5(*-$2&13$�-�%.5(&15?�+$5(�+$%1&'�<)5(*-$2&13$D�-�<)-.9+3�?R)D1$+3�5R&W$+�')1%.9+3�9-R)/3$9-$+!�'(V*$+�O/3&%)D)OY�?-.5'?+$�9-R)/3$'�/�)/.D�13$>%&+X9.D�53,�?5.(?)/&Y�9:ronologicznie momencie,� 5&D�53,�/.RX9-&+X9�-�'*,2?D)9.���.5(&15�($1�<)-/&4&�+$%1&'�8)*D?R)/&Y�<.(&13&6�+&'3�+$5(�O/3&(!�'(V*.�13D*-X%-3!�3�%4&9-$2)�+$5(�(&'3!�+&'3�+$5(��%<)/3$%-3�1&�($�<.(&13&�5(&+X�53,�&*9:$(.><39-1X�(*$O93X�2*$9'39:�/3$*-$P�*$4323+1.9:�0�5(&+X�53,�2*$9'X�($)4)23X,�9-.43�2*$9>'X�1&?'X�)�W)2&9:14. Zarówno istnienie�(&'3$+�1&?'3!�+&'�3�+$+�1&-/,�<)(/3$*%-&+X+?S�O/3&%$9(/&�5(&*)S.(1$15.

W owej greckiej teologii D)S1&�/.*VS13Y�%/3$�+$+�<)5(&93$!�)W$91$�/�O/3&>%)D)O9316 Greków od czasów najdawniejszych, jak teologia, nazywana przezemnie < ) 4 3 ( . 9 - 1 X �(w dwóch znaczeniach tego terminu – od polis, którym tomian$D��*$9.�1&-./&43�5/)+$�<&P5(/&>D3&5(&�)*&-�w d-353$+5-.D�<)+D)/&13?<)43(.'3�!�&� (&'S$ ( $ ) 4 ) 2 3 & � < ) $ ( V /, czyli mity, przekazane przez najdaw-niejszych greckich poetów: Homera, Hezjoda, Ferekydesa, Epimenidesa17���&*()-&-1&9-.Y!�S$ owych poetów filozofowie nazywali ( $ ) 4 ) 2 & D 3 �(theologesan-tes, theologoi�!�9-.43�%)5R)/13$6� (.D3!�'(V*-.�)<)/3&%&+X�)�W)2&9:!�<*-.<35?+X9

�A����K&1�%$*��$$?/!�*���%������� ���!�(R?D������*)')<3?'!��&*5-&/&��IIJ\���%�������� %�&�!� 9-.43� (&'&� <)5(&Y� ?D.5R)/)O93� <3$*/)(1$+!� '(V*&�/�<3$*/)(1.D� O/3$93$� N'*&()8&139->1.DQ!� 9-.43� )2&*13,(.D�<3$*/)(1X�D)9X� '?4(?*.�D&239-1$+!� 13$� )%*VS13&� +$5-9-$� 53$W3$� )%� ($2)O/3&(&�&13�($S�53$W3$�)%�N*-$9-.Q!�&�-&($D!�%)O/3&%9-&+X9�(.4')�ND)9.Q�3�<)-)5(&+X9�+$5-9-$�/�+$+'*,2?!�13$�+$5(�-%)41&�%)�&'(V/�<)-1&/9-.9:!�&�(.D�W&*%-3$+�%)�31($4$'(?&41$2)�)24X%?�*-$9-./3>5()O93�

13 W pracach G. Van der Leeuwa moment ten id$1(.83')/&1.�+$5(�-�(.D�$(&<$D�*)-/)+?�'?4>(?*.�D&239-1$+!� /� '(V*.D� *.(?&R� -&9-.1&� <*-.W3$*&Y�/.&*(.'?R)/&1X� 8)*D,� )<)/3$O93� 0�D3(?\strukturyzuje on O/3&(�N'*&()8&139-1.Q!�<*-$-�9)�<)-/&4&�1)5393$4)/3�?D.5R)/)O93�<3$*/)(1$+!�'(V>*.�N)<)/3&%&�)<)/3$O93Q WX%Z�($S�39:�5R?9:&!�%.5(&15)/&Y�53,�)%�O/3&(&!�&�<*-$-�()�<&1)/&Y�1&%13D�/�&5<$'93$�<)-1&/9-.D!�<)5(*-$2&+X9�/�O/3$93$�<)*-X%$'!�9$4)/)OY�3�-&%&+X9�<.(&13&�)�<)>9-X($'�(&'3$2)�O/3&(&�3�D$9:&13-D.�13D�*-X%-X9$�

14 Te)4)23X�*$43233�2*$9'3$+!�/�)%*VS13$13?�)%�($)4)233�sensu stricto�834)-)839-1$+�9-.�*&9+)1&4>1$+!�'(V*X��rystoteles,�?/&S&R�-&�(-/��N834)-)83,�<3$*/5-XQ!�9-.43�1&?',�)�<3$*/5-$+�<)5(&93�W.(?�0)�W)2?!�<3$*/5-.D�<)*?5-.93$4?!�9-.5(.D�&'93$!�-&439-&+X9�+X do n&?'�($)*$(.9-1.9:�3�?()S5&D3&>+X9�-�D$(&83-.'X�0�zob. ($1S$, Metafizyka, (R?D������$O13&'!��&*5-&/&��IG !�XII.

15 O teologii explicite pisze +?S��4&()1�0�zob. ($1S$!�������� 379a.16 Szerzej zob. J. Gajda-Krynicka, ,������ ��� �6����. Teologia filozoficzna jako filozofia

pierwsza, w: Fides et ratio, red. I. Dec!��*)9R&/��III!�5���[H>�AI.17��3$'(V*-.�W&%&9-$�<*)W4$D?�)'*$O4&+X� (,�<)5(&Y� ($)4)233�D3&1$D� „teologii ludowej”. Zob.

np.: E. Zeller, Philosophie der Griechen in ihrer geschichtlichen Entwicklung, Leipzig 1880, III 1,s. 309nn; M.P. Nilsson, GeschichteU! dz. cyt. �*-.+D?+,� +$%1&'�)'*$O4$13$6� „teologia poetów”!<)13$/&S�231X9$�/�<)D*)9$�%-3$+V/�<)9-X('3�D3(?�)*&-�<)5-9-$2V41$�D3(.�4)'&41$�-)5(&R.�?(*/&>4)1$�/�'&1)139-1$+�13$+&')�<)5(&93�/R&O13$�<*zez poetów�3�-&�39:�<)O*$%139(/$D�*)-<*-$5(*-$13&R.53,�<)�2*$9'3D�O/3$93$���)�%-3$R&�<)$(V/�5(&R.�53,�W3W43X��*$'V/\�?9-.R.�)�8?1'9+&9:�<)5-9-$2V4>1.9:�W)2V/�/)W$9� O/3&(&!� )� <)/311)O93&9:� 4?%-3�/)W$9�W)2V/!� &� <*-$%$�/5-.5('3D�)� (.D!� 3SW)2)/3$�*-X%-X�O/3&($D�N<)%)43D<3+5'3DQ�3�S$�9-R)/3$'�9&R')/393$�<)%4$2&�39:�/)43�3�%$9.-+)D�

Page 12: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�A ������������>��������

3D�5'*./&13$� (*$O93� sensu stricto� *&9+)1&41.9:�<)%� 5-&(X�D3(?���)� ($)4)233� <)>$(V/�)%/)R?+$� 53,� +?S��*.5()($4$5!� '3$%.�<)/3&%&!� S$� N*V/13$S� 5(&*)S.(13!� 3� ()W&*%-)�%&/1)�<*-$%�1&5-.D�<)')4$13$D!�+&'�($S�<3$*/53�($)4)2)/3$�D3$43�(&'3$/.)W*&S$13$� )� 1&(?*-$� 0� S$� +$5(�/�13$+� +&'&O� <*-.9-.1&!� -%)41&�1&%&Y� +$+� *?9:3�<)*-X%$'Q18!� &� (&'S$, gdy mówi!� S$ „teologowie uczynili bogów przyczynami(archai) wszystkiego”19. T$)4)23,�<)$(V/� ( R ? D & 9 - . 4 3 �1&�+,-.'�834)-)839-1.<3$*/53�&4$2)*$93�+?S�/�K�/3$'?�<�1�$!�%)5(*-$2&+X9�/�13$+�-&5-.8*)/&1$�/�+,-.>'?�&4$2)*33�834)-oficzne wizje struktu*.�O/3&(& kosmosu!�+$2)�<)9-X('?�3�<*&(/)>*-./&�– arche!�*)-?D1$2)��*&/&!�'(V*$�)/.D�')5D)5$D�*-X%-3�3�?(*-.D?+$�2)/�R&%-3$�3�:&*D)133���$)4)23&�<)43(.9-1&��*$'V/�W.R&�O93O4$�-/3X-&1&�-�(X�<)5(&>93X�/5<V41)(.�5<)R$9-1$+�3�<)43(.9-1$+!�+&'&�W.R&�9:&*&'($*.5(.9-1&�%4&�<&P5(/)>/)O93�2*$9'3$+� )%� 9-&5V/��)D$*)/.9:� �^��>K����/��<�1�$��!� -/&1X�<&P5(/$D>>D3&5($D�0 polis.��*$9.-)/&R&�)1&�O93O4$!�'(V*-.�W)2)/3$�5X�<*-$%D3)($D�'?4(?<&P5(/)/$2)�0 p o l i t y c z n e g o!�&�(&'S$!�+&'&�D&�W.Y�<)5(&Y i formy owego kul-tu oraz�/.13'&+X9e z� 139:�<)/311)O93� 9-R)1'&� ����� 0 obywatela (polites�!� 1<�69-$OY�%4&�W)2V/!�5-&9?1$'�%4&� *)%-39V/!�2)O93!�WR&2&413'V/�5-?'&+X9.9:�&-.4?<*-.�)R(&*-&9:�W)2V/!� *$2?4)/&R&�<*)W4$D.�/31.� 3� -&%)OY?9-.13$13&!� -&*V/1)/�<*./&(1.D!� +&'� 3� < ) 4 3 ( . 9 - 1 . D �&5<$'93$� S.93&� 9-R)/3$'&�� �$%1)9-$O13$($)4)23&�<)43(.9-1&�%$($*D31)/&R&� ()S5&D)OY�)W./&($4&�')1'*$(1$+� polis!� ()!� S$W.R�)1��($P9-.'3$D!��$W&P9-.'3$D czy obywatel$D��<&*(.���(X%�/./)%-3R�53,�1&<*-.'R&%�/��($1&9:!�*$2?4)/&1.�(-/���5(&/X��3)<$+(:$5&, zakaz wprowadzaniado polis�N)W9.9:�W)2V/Q!�W)�D)243W.�)13�1&*?5-.Y�()S5&D)OY�<)43(.9-1X��($P>9-.'V/���5(&/&� (&,� 1&-./&1&�?5(&/X�<*-$93/')�W$-W)S1)O93� (asebeia),�D3&R&/�35()93$�9:&*&'($*�sensu stricto polityczny, a W.R&�/.')*-.5(./&1&�13$-D3$*13$9-,5()� +&')�1&*-,%-3$�/.$43D31)/&13&� -� miast <)5(&93� 13$/.2)%1.9:� -� 9-.5()<)43(.9-1.9:� /-24,%V/� �1&� D)9.� ($+� ?5(&/.� -)5(&43� )5'&*S$13� )� W$-W)S1)OY6�)'*&($5!� 834)-)8��1&'5&2)*&5!� 5)835(&� �*)(&2)*&5!� <)43(.'��4'3W3&%$5!� &� 1&/$(5&D��*.5()($4$5���"wiadczy to�)�O935R.D�-/3X-'?�)/$+�<)5(&93�($)4)233�-�<)43(.>'X!� )� ?()S5&D3&13?� /R&O93/$2)� 5()5?1'?� %)� W)2V/� 0� <)W)S1)O93� �sebas) –z postawX�)W./&($45'X��/&�($)4)23&�<)43(.9-1&�+$%1)9-.R&�przy tym )W./&($43/�9:/34&9:�-&2*)S$13&�W.(?� polis, czy to w czasach wojen perskich, czy wojnypeloponeskiej. Z�9:/34X!�'3$%.�/�$<)9$�-/&1$+�:$44$135(.9-1X�5')P9-.R&�53,�*)4&2*$9'3$+� polis, a Grek, przestawsz.�W.Y�/� 35()93$�)W./&($4$D��($1�9-.��<&*(.!5(&R�53,�<)%%&1.D�%.nastii Ptolemeuszy, �ntygonidów�9-.��$4$?9.%V/!�?<&%R)+$+� -1&9-$13$!� W)� 13$� DV2R� -&5(X<3Y� +$+� '?4(� /R&%9V/� :$44$135(.9-1.9:� 4?W/59:)%13$� *$4323$�D35($*.+1$���1&9-$13$� )/$+� ($)4)233� <)43(.9-1$+� 13$� ?D.'&R)?/&%-$� 9-R)/3$'&� 5(&*)S.(1$2)���.9$*)�/� (*&'(&93$� De natura deorum <*-.(&>9-&�/.<)/3$%Z��&+?5& Cotty, który przyznaje wpr&/%-3$!�S$�2*$9'3$�/.'5-(&R>

�G��*.5()($4$5!�����'����!�%-��9.(�!���IG W!��[[[&�19��&DS$���*&2D$1(.��*.5()($4$5&�<)%&+,�/$%R?2�/.%&13&6��ristotle’s Metaphysics, dz. cyt.

Page 13: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� ������������������������������������@�����

9$13$�)%$W*&R)�D?�/3&*,�/�%&/1.9:�*-.D5'39:�W)2V/!�4$9-�<*-$5(*-$2&nie kultubogów ojczystych oraz dawnych, przekazanych przez przodków,�)W.9-&+V/�*$43>23+1.9:� +$5(� ')13$9-1$� %4&� %)W*&� <&P5(/&� 3�D)*&41)O93� )W./&($4320!� W)� *$4323&<*-)%'V/�?(*-.D?+$�<&P5(/)�/�+$%1)O93�3�9:*)13�<*-$%�?<&%'3$D�

�&5?/&+X� 53,� +$%1&'�<.(&13&6� �'X%� 5(&*)S.(1&� ($)4)23&� <)43(.9-1&� 9-$*<&R&5/$� (*$O93]��(V*-. bogowie�W.43�<*-$%D3)($D�'?4(?��*$'V/�%)�'*$5?� 35(13$13&($+�<)5(&93�/5<V41)(.�<)43(.9-1$+!�+&'X�W.R&�polis]��3$�?4$2&�/X(<43/)O93!�S$ po-szczególne greckie poleis�D3&R.�/<*&/%-3$�5/.9:�4)'&41.9:�W)2V/!�4$9-�<&1($>)1� ($)4)233� <)43(.9-1$+� -)5(&R� 13$+&')�'&1)139-13$� ustalony przez tych, któryc:�*.5()($4$5�1&-/&R�($)4)2&D3�0�<*-$-�<)$(V/���3$*/5-X�W3W43X��*$'V/�W.R.�<)>$D&(.��)D$*&� 3� 311.9:� $<3'V/!� '(V*.9:� %-3$R&� 13$� %)9:)/&R.� 53,� %)� 1&5-.9:9-&5V/!�<*-$'&-?+X9.9:�ND3()4)239-1$�)<)/3$O93�)�W)2&9:Q���)9-X('3�D3(?�231X/� <)D*)9$� %-3$+V/!� 4$9-�/3$D.!� S$� -$W*&13$� )<)/3$O93� )� W)2&9:� *-X%-X9.9:O/3&($D!�%$9.%?+X9.9:�)�<)5(&93�($2)�O/3&(&!�)�4)5&9:�4?%-3�3�39:�<*-$-1&9-$13?!/�8)*D,�<)$D&(?�$<39'3$2)�9-.�$<39')>%.%&'(.9-1$2) D?53&R.�<)<*-$%-&Y�%R?>23$� /3$'3� N)<)/3&%&13&� )<)/3$Oci”. Takie opowiadania� <)<*-$%-&R.� -� ')4$3<3$*/5-$!� W.Y�D)S$� 13$&*(.'?R)/&1$� +$5-9-$�/� <)5(&93�/.<)/3$%-3� 5R)/1.9:*$84$'5+$� homo sapiens!�'(V*.9:�<*-$%D3)($D�W.R.�<.(&13&�)�()!�9)�*-X%-3�O/3&>($D!�9-R)/3$'3$D�3�+$2)�<*-$-1&9-$13$D!�/.*&S&1$�9:)YW.�/�5.DW)lach,�D&4)>/3%R&9:�1&�O93&1&9:�+&5'3P�9-.�*.(&9:�5'&41.9:��V/3X�1&D�)�(.D�-&W.('3�'?l-tury materialnej, O/3&%9-X9$�)� (.D!�S$�9-R)/3$'�<&4$)43(?!�'(V*.�2*-$W&R� 5/.9:-D&*R.9:�-&D3&5(�*-?9&Y�39:�-/R)'3�1&�<&5(/,�%-3'39:�-/3$*-X(!�9-.�/'R&%&R�3D%)�2*)WV/�*-$9zy codzien1$2)�?S.('?!�S./3R�<*-$')1&13$�0�4?W�D)S$�(.4')�1&>%-3$+,�0�3S�OD3$*Y�13$�')P9-.�/5-.5('3$2)���$)4)23&�<)$(V/�<*-$'&-?+$�1&D�/.>13'3�-&*V/1)�)/.9:�*$84$'5+3!�+&'�3�(*$OY�)<)/3$O93�/�<)5(&93�13$+&')�5.1($(.9->1$+� 3� +?S�/� %?S$+�D3$*-$� -*&9+)1&43-)/&1$+�� �)$93� ?'&-?+X� 1&D� W)/3$D� (&'3$)W*&-.� O/3&(&!� '(V*$� )%<)/3&%&+X� 1&�/5-.5('3$� &*(.'?R)/&1$� <*-$-� 9-R)/3$'&N$<)'3�D3(?Q�<.(&13& o to,� +&'3� +$5(� O/3&(� 3� %4&9-$2)� +$5(� (&'3�/R&O13$!� +&'&� +$5(')1%.9+&�9-R)/3$'&�/�)/.D�O/3$93$!� +&'�9-R)/3$'�<)/313$1�S.Y�3� +&'3$�/&*()>O93�'?4(./)/&Y���$)4)23&�<)$(V/!�?%-3$4&+X9�)%<)/3$%-3,�?9-.R&��*$'V/�)�W)>2&9:� 3� <*-$'&-&R&� 3D�/3-+,� 2*$9'3$2)�0� <)43($35(.9-1$2)� 3� &1(*)<)D)*839-1$2)<&1($)1?�-�+$2)�:3$*&*9:3X!�<*-.-1&+X9�<)5-9-$2V41.D�+$2)�9-R)1')D�')1'*$(1$8?1'9+$�/)W$9�O/3&(&!�13$�<)D3+&+X9�<*-.�(.D�S&%1$2)�&5<$'(?�S.93&�3�%-3&R&13&9-R)/3$'&���&S%&�-&($D�58$*&�*-$9-./35()O93�/�O/3$93$�<)%)43D<3+5'3D�-)5(&R&<*-$-�<)$(V/ powierzona�')1'*$(1$D?�9-R)1')/3�2*$9'3$2)�<&1($)1?!�&�'&S%&<)5(&Y� %-3&R&13&� 9-R)/3$'&�D3&R&� 5/$2)� )<3$'?1&� 3� <&(*)1&�� �$)4)23&� <)$(V/<*$9.-.+13$� ?<)*-X%')/&R&� zatem 8?1'9+)1?+X9$� /� <*-$%<)$(.9'39:� )<)/3$>O93&9:�D3(.� 4)'&41$!� ?5(&43R&� %4&��*$'V/� +&51)�<*-$%D3)(� 39:� ($)4)233� <)43(.9->

A[������39$*)!�7����� ���� �%!��&DW*3%2$!��GG[>�GGH!���AA!�����A�

Page 14: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�C ������������>��������

1$+!� %&R&� 3D� 5/$2)� *)%-&+?� <)%*,9-13'3� <*-$<35V/� '?4(?!� 5<)5)WV/� 5'R&%&13&ofiar, wzory –�D)%$4$�/&*()O93���*-$%$�/5-.5('3D�+$%1&'�<)'&-&R&��*$')D�5'*.>(X�<)%�5-&(X�)<)/3$O93�)�%/V9:�O/3&(&9:6�O/3$93$�W)2V/�3�O/3$93$�4?%-3!�834)-)>839-1X� +?S�<*&/%,�)�%/?<)5(&93)/)O93� 5(*?'(?*.� *-$9-./35()O93!�/�'(V*$+� O/3&(4?%-3� +$5(� -%$($*D31)/&1.� <*-$-� O/3&(� W)2V/� 3� )%� 13$2)� 9&R')/393$� -&4$S1.!<*&/%,�)� 35(13$13?� -/3X-'V/�<*-.9zynowo-skutkowych21���$)4)23&� +&')�/.13'*&9+)1&41$2)�+?S�1&D.5R?�9-R)/3$'&�1&%�O/3&($D�D?53&R&�-&/3$*&Y�/�5)W3$�5/$>2)�*)%-&+?�ratio physica�0�)%/)R?+X9.�53,�%)�1&(?*.�3�+$+�<)5(*-$2&41.9:�-D.5R)>/)�<*&/� – argument swego uzasadnienia. �$)4)23&�<)$(V/�<)-)5(&/&R&� +$%1&'/�O935R.D�-/3X-'?�-� 834)-)83X�/� +$+�%*)%-$�%)� ($)4)233� *&9+)1&41$+���)5(&Y� ($2)-/3X-'?�+$5(�/3$49$�-R)S)1&����+$%1$+�5(*)1.,�<3$*/5-$�/.&*(.'?R)/&1$�($)4)23$834)-)839-1$!� <3$*/5ze filozoficzne koncepcje Boga – teologia pitagorejczyków9-.��5$1)8&1$5&�-��)4)8)1?�0�<)/5(&R.�%-3,'3 racjonalnej analizie krytyki teo-logii poetów22. Z drugiej strony,�($)4)23&�<)$(V/�?S.9-&R&�834)-)833�)%�<)9-X('V/+$+�35(13$13&�5/$2)�+,-.'&!�D$(&8)*.'3!�5&D$+�<)5(&93�D3(?!�%)�'(V*$+�834)-)8�DV2R)%/)R./&Y�53,�<*-$-�&1&4)23$�/($%.!�2%.�0�+&'��4&()1�0�<)-)5(&/&R�/�<*-$')1&>13?!�S$�+,-.'3$D��)2)5?�13$�D)S$�<*-$'&-&Y�)%'*.(.9:�<*-$-�53$W3$�/-13)5R.9:<*&/%����')P9?!�/�*)-/)+?�D.O43�834)-)839-1$+!�/�+$+�%rodze do teologii racjo-nalnej, przyjdzie moment, kiedy teologia poetów zostanie niejako zrehabilitowa-na, po13$/&S�834)-)8)/3$�5(/3$*%-X!�S$�+$+�<*-$'&-�0�<*-$'&-�D3(?�0 jest zgodnyz Logosem –�-�W)5'3D�*)-?D$D!�(*-$W&�2)�+$%1&'�/R&O93/3$�-*)-?D3$Y�3�<*-.>/*V93Y�D?�<3$*/)(1X!�-&5-.8*)/&1X�/�D393$�<)5(&Y!� ()�-1&9-.�<*-$R)S.Y�2)�1&+,-.'��)2)5?��5(&($9-13$� ($)4)23,�<)$(V/�-*$:&W343(?+$� 834)-)83&� 5()39'&!�'(V*&W,%-3$�/�13$+�<)5(*-$2&R&�-&5-.8*)/&1.�/�+,-.'?�&4$2)*33�<*-$'&-�1&?'3�)�83-.9->

A������&$2$*�/�5/)3D�D)1?D$1(&41.D�%-3$4$�5(/3$*%-&!�S$�N$<)5�-&/3$*&�/�-&4XS'?�9&RX�834)>-)83,�2*$9'XQ�0�($1S$!������!�(���!�(R?D�����4$-3&!��&*5-&/&��I=A!�5���JG���4&����32)1&!�<3$*/>5-.D�2*$9'3D�834)-)8$D� ������� ����+$5(�<)$(&��$-+)%�0�-)W�����32)1!�7� 8 �� ����� � ������������������!��&5$4��I=G�

22 �5$1)8&1$5�-��)4)8)1?�<35-$!�S$�WV2�+$5(�<*-$%$�/5-.5('3D�+$%$1!�N13$<)%)W1.�%)�OD3$*>($41.9:�-�<)5(&93�&13�?D.5R?Q� 0� �3$45��K�!�^$1)<:&1$5����A\� /5-.5('3$�8*&2D$1(.�<35D�834)-)>8V/� <*-$%<4&()P5'39:� <)%&+,� /$%R?2� /.%&13&6� 7� * ��%���� �� 2� ��� ���� !� *$%�� ��� �3$45!����*&1-!��$*431��IH�=��*$<*���?W4310�?*39:6��I==�!�%&4$+�9.()/&1$�+&')6��3$45��K�!�3D3,�834)-)8&3�1?D$*�8*&2D$1(?���)4$+1$�)'*$O4$13&�35()(.�WV5(/&!�%)(.9-X9$�+$2)�/5-$9:D)9.!�&�+$%1)9-$O13$3�+$2)�8?1'9+3�/)W$9�9&R)'5-(&R(?�*-$9-./35()O93�-&równo w jej aspekcie ontologicznym, jak i teo-riopoznawczym, konstruuje Ksenofanes w sposób, który uwydatnia przeciwstawienie�WV5(/&�9-R)>/3$')/36�N��V2��9&R.�/3%-3!�9&R.�D.O43!�9&R.�5R.5-.Q�0�9&R&� +$2)� 35()(&�)2&*13&�W$-<)O*$%13)�<)>-1&13$�*-$9-./35()OY��9-R)/3$'�+$5(�/�(.D�)2*&139-)1.�8?1'9+&D3�<)5-9-$2V41.9:�-D.5RV/�\�NW$-(*?%?�/<*)/&%-&�/�*?9:�/5-$9:O/3&(�D.O4X9X�53RX�*)-?D?Q�0�*-X%-3�/3,9�9&R)'5-(&R($D�*-$9-./3>5()O93�-�5&D$+�5/)+$+�35()(.,�3�()�*-X%-3�/�5<)5VW�*)-?D1.!�9-R)/3$'�-&O�/�5/.D�W.93$�+&')�9-X5(>'&�1&(?*.�<)%4$2&�+$+�9&R')/393$!�&� +$2)�/5-$4'3$�%-3&R&13$�)%W./&�53,�W$-�(*?%?�3�/.53R'?��N�&>/5-$�<)-)5(&+$�1&�(.D�5&D.D�D3$+59?!�W$-�*?9:?�3�13$�<*-.5()3�D?�*?5-&Y�53,�-�D3$+59&�1&�D3$+59$Q0�WV2� *-X%-X9.�/5-$9:O/3&($D!�<)*?5-&+X9.�/5-$9:O/3&(!� <*-$13'&+X9.�2)�W$-<)O*$%13D�<)-1&>13$D�+$5(�/�13D�/5-$9:)W$91.6�&W5?*%$D�/3,9�W.R)W.�<*-.<35./&13$�D?�9:,93�9-.�')13$9-1)O93<)*?5-&13&�53,�/�5$153$�83-.9-1.D�

Page 15: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�H������������������������������������@�����

1$+�5(*?'(?*-$�O/3&(&�3�1&(?*.���&'&�<)5(&Y�($)4)233�5(&*)S.(1$+�13$�?/-24,%13&R&+$%1&'�)%/3$9-1.9:�<*)W4$DV/�$2-.5($19+&41.9:� 3� $59:&()4)239-1.9:�9-R)/3$>'&!� -�'(V*.9:�1&+35()(13$+5-.!� <*-$/3+&+X9.� 53,�<*-$-�/5-.5('3$�)W5-&*.�'?4(?*)>/$,�%)(.9-.�<.(&13&�)�OD3$*Y�3�)�()!�9)�<)�Omierci!�9-.�($S�)�*&9+,�3�?-&5&%13$13$,np. cierpienia���-R)/3$'�D3(?�/3$%-3&R!�S$�OD3$*Y�+$5(�<*-$-1&9-)1&�<*-$-�W)2V//5-.5('3D�4?%-3)D!�&�)%�($+�*$2?R.�13$�D&�/.+X('V/���$9.-+$�W)2V/�5X�-2)%1$z ratio physica!� 4$9-�-2)%1)OY� (&�13$�D)S$�9-R)/3$'&�?9:*)13Y�<*-$%�$2-.5($1>9+&41X�*)-<&9-X!�<)13$/&S�/�($)4)233�<)$(V/�139!�<)-&�/)4X�W)2V/, nie�?-&5&%>13&�')13$9-1)O93�OD3$*93 czy cierpienia.

W tak pojmowanej religii greckiej, zarówno w jej aspekcie teologii politycz-nej, jak i teologii poetów, nie odnajdziemy zatem 139-$2)!�9)�?<*&/)D)913R)W.*$4323+1.�*)%)/V%�3�2$1$-,�834)-)833�<)+D)/&1$+�+&')�1&?'&�O935R&�9-.�($S�%*)2&%)�/$/1,(*-1$+�%)5')1&R)O93���3$�)%1&+%-3$D.�($S�S&%1$+�D)S43/)O93�%)O/3&%>9-$13&�9-.�<*-$S.93&�D35(.9-1$2)��Bogowie greckiego panteonu nie stanowili dla9-R)/3$'&�:$44$P5'3$+�oikoumene�/-)*9V/�%)5')1&R)O93�&13�13$�W.43�-2)R&�?()S>5&D3&13� -� 1&+/.S5-.D��)W*$D����-&9:)/&1.9:� O/3&%$9(/&9:�13$� )%1&+%-3$>D.!� +&'�-&-1&9-&1)�/.S$+!� (&'3$+�<)5(&93� *$4&9+3�D3,%-.�W)23$D�&�9-R)/3$'3$D!'(V*&�D3&R&W.�/.D3&*�%?9:)/)>poznawczy.

�&4$S&R)W.�/3,9�5<*&/%-3Y!�9-.�(&'39:�D)S43/)O93�D)S1&�5-?'&Y�/�*$4323&9:D35($*.+1.9:�

�*-.9-.1�*)-<)/5-$9:13$13&�53,�1&�($*$1&9:�2*$9'3$+�oikoumene kultów mi-steryjnych� 1&4$S.� 5-?'&Y�/� $2-.5($19+&41)>$59:&()4)239-1.9:�<)(*-$W&9:� 9-R)>/3$'&, których nie zaspo'&+&R&�*$4323&�<&P5(/)/&. Terminem ‘misteria’ (gr. my-sterion, ta mysteria)23� -/.'R)� 53,� )'*$O4&Y� 5(&*)S.(1$� 2*$9'3$� '?4(.� *$4323+1$!'(V*.9:� <*-$%D3)($D�W.R� WV2� 9-.� W)2313!�/.13$53)1.� -� )'*$O4)1.9:� <*-.9-.1<)1&%� 311$�WV5(/&�2*$9'3$2)�<&1($)1?!� WX%Z� ($S�WV2� -2)R&�13$2*$9'3$2)� *)%)>/)%?!�'(V*$2)�<)5(&Y�?4$2R&�:$44$13-&9+3� 3�/<35&R&� 53,�/�2*$9'X� ($)4)23,�D35($>*.+1X���?4(.�($!�/�<*-$93/3$P5(/3$�%)�2*$9'3$+�*$43233�<&P5(/)/$+!�%)5(,<1$�W.R.(.4')�/(&+$D139-)1.D!�()�-1&9-.�(.D!�'(V*-.�<*-$5-43�<3$*/5-.�)W*-,%�()S5&D.-�3139+&9+X��telete�!�?9-$5(139-.43�/�(&+$D1.9:�)W*-,%&9:�3�)83&*&9:��orgia) i zo-stali %)<?5-9-$13�%)�1&+/.S5-$2)�/(&+$D139-$13&��mysterion��'?4(?!�'(V*$�-&/3$>*&R)�1&?',�)�35()93$�WV5(/&�3�W)5')O93!�)%D3$11X�)%�?5(&4$P�(*&%.9.+1$+�2*$9'3$+($)4)233���&?'&� (&�/$�/5-.5('39:� '?4(&9:�D35($*.+1.9:� -&/3$*&R&�/R&O93/X� 3D<*&/%,�)�W)2?!�S.93?!�OD3$*93�3�-D&*(/.9:/5(&13?!�&�<)-1&Y�+X�D)243�93!�'(V*-.<)�/5(,<1.D�$(&<3$� 3139+&9+3� 3�?9-$5(139(/&�/�)W*-,%&9:�)53X21,43� 5(&(?5�N/(&>+$D139-)1.9:Q��epoptai). „Wtajemniczeni” poznawali nauki!�&�(&'S$�0�/�+&'39:O<)5(&93&9:�)W*-,%V/�0�D)243�)24X%&Y�OD3$*Y�3�-D&*(/.9:/5(&13$�W)2&24. „Wta-

A ��*$9'3�($*D31�%���� ���)%<)/3$%13)�9-&5)/13'6�%�����)-1&9-&R�/�+$2)�<3$*/)(1.D�-1&>9-$13?�/R&O13$� a3139+&9+,b!� a/(&+$D139-$13$b!� &� -1&9-$13&6� a(&+$D139&b� 1&W*&R� %)<3$*)� /� +,-.'?�)/$2)��$5(&D$1(?��'�C!��!��35(.�O/���&/R&��+&')�N(&+$D139&�'*V4$5(/&��)S$2)Q�

24 Prawdopodobnie najpierw w postaci przedstawianego na scenie (badania archeo4)239-1$

Page 16: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�= ������������>��������

jemniczony”� 13$� (.4')� <)-1&/&R� <*&/%,� )� W)2?!� O/3$93$� 3� 1&(?*-$!� )�/R&51$+')1%.9+3� 9-R)/3$9-$+!� 4$9-� (&'S$� %)O/3&%9-&R25� /� &'93$� <*-$S.93&� *$4323+1$2)<$/1)O93� 3� 1&%-3$3!� S$� OD3$*Y�13$� +$5(� 9-.DO�-R.D!�&4$� S$�<*)/&%-3�%)� 311$2)!5-9-,O43/5-$2)� 3�/3$9-1$2)�S.93&26. C)�/3,9$+!� OD3$*Y�93$4$51&!�/<35&1&�/�<)>/5-$9:1$�<*&/)�1&(?*.!�+$5(�')13$9-1.D�/&*?1'3$D�<*-$+O93&�%)�5(&1?�13$<*-$>D3+&+X9$+�5-9-,O43/)O93!�)�9-.D�<)?9-&Y�D3&R�4)5�W)2&!�?-.5'?+X9$2)�<$R13,�W)>5')O93�/R&O13$�<*-$-�D,9-$P5'X�OD3$*Y�3�-D&*(/.9:/5(&13$���&'3$�S.93$�+$%1&'W.R)�%)5(,<1$�(.4')�/(&+$D139-)1.D���&<$/13&R�+$�)/.D�epoptai nie tylko samakt inicjacji, lecz (&'S$�/&*?1'?+X9$�+X�?<*-$%13$� ) 9 - . 5 - 9 - $ 1 3 $ (katharsis�&%$<(&!�'(V*$�D?53&R)�<)<*-$%-&Y�%)<?5-9-$13$�2)�%)�O/3,(.9:�)W*-,%V/�3�?%-3&R/�D35(.9-1.D�/3%)/35'?� �epopteia�!�<)'&-?+X9.D�OD3$*Y� 3� -D&*(/.9:/5(&13$W)2&��9-.5-9-$13$�()�D3&R)�13$/X(<43/3$�/�*VS1.9:�'?4(&9:�D35($*.+1.9:�*VS>1X�<)5(&Y!�13$D13$+�+$%1&' D?53&R)�-&/3$*&Y�/�5)W3$�$4$D$1(.�%?9:)/$�3�83-.9->1$��9-.5-9-$13$�%?9:)/$�<)4$2&R)�1&�)%*-?9$13?�<)'?5�93&R&�3�/.*-$9-$13?�53,2*-$9:V/��hamartiai�!�&�?R&(/3&Y�+$�D3&R.� zarówno <*&'(.'3�&59$-.!�<)5(?!�5<)>S./&13&�(.4')�)'*$O4)1.9:�<)(*&/�3�1&<)jów, jak i�9-.5()OY�93&R&!�2)4)1$�2R)/.3�W3&R$�<RV93$11$� 5-&(.27���%$<(� -&($D�<*-.5(,<)/&R�%)�&'tu inicjacji czysty naciele i�%?5-.!�&�&'(�V/�<)+D)/&Y�D)S1&�+$%1)9-$O13$�+&')�'*$5�5(&*$2)�3�<)9-X>($'� 1)/$2)� S.93&�� �139+&9+&� W.R&� -&($D� 5.DW)4$D� OD3$*93!� <)� '(V*$+� 1&5(,<?+$-D&*(/.9:/5(&13$�3�)%*)%-$13$�%)�1)/$2)!�/3$9-1$2)�3�5-9-,O43/$2)�S.93&��()W)/3$D�9-R)/3$'�/3)%X9.�S.93$�%&/1$�?D3$*&!�W)�/.*-$'&�53,�?93$9:�)*&-�<*-.>+$D1)O93�%$($*D31?+X9.9:�/�+&'3O�5<)5VW� +$2)�)5)W)/)OY� 3� ()S5&D)OY���D3$*&

%)/)%-X!�S$�/�/3$4?�)O*)%'&9:�'?4(V/�D35($*.+1.9:!�+&'�/��4$?535�0�)O*)%'?�'?4(?��$D$($*!�1&�&D)(*&9$�0�)O*)%'?�'?4(?��&W3*V/�9-.�/�/3$4?�3(*$&9:�0�)O*)%'&9:�'?4(?�3(*.!�W.R.� ($&(*.\-)W. zrekonstruowany teatr w kompleksie budowli sanktuarium D$D$($*�/�%-353$+5-$+��4$?5313$�5.DW)439-1$2)�%*&D&(?!�'(V*$2)�(*$O93X�W.R.�(-/��NO/3,($�-&O4?W31.��hieros gamos��'&<R&1'3�3�:3$>*)8&1(&!�5.DW)43-?+X9$�93X2R)OY�S.93&!�OD3$*Y�W)2&!�+&'�1<��/�D35($*3&9:�%3)13-.+5'39:�*)-5-&*<&>13$��3)13-)5&��&2*$?5&�<*-$-��.(&1V/!�'(V*.�*)%-3�53,�1&�1)/)�<)�5<)S.93?�+$2)�5$*9&�<*-$-��$?>5&�� �*-$%5(&/3$13&� ($� W.R.� /5(,<$D� 3� <*-.2)()/&13$D� %)� &'(?� <*-$S.93&� *$4323+1$2)!� +&'3$2)%)5(,<)/&R�&%$<(�

AH��)W��O/3&%$9(/)��*.5()($4$5&��� �������#�'� �+���� �+ � �%' ��%����!�*$%��K���)5$!�$3<-32��GG=!� 8*2D���H�!� '(V*.�<)/3&%&!� S$6� N�(&+$D139-$13�/�D35($*3&� ������%����� +?S� 53,� 13$?9-X��%������!�4$9-�%)O/3&%9-&+X�3�%)-1&+X���������Q���$*D31�a%)O/3&%9-&Yb�3�a%)-1&/&Yb�)%1)5353,�(?�13$/X(<43/3$�%)�<*-$S.93&�*$4323+1$2)!�%)�$D)9+)1&41$2)!�13$31($4$'(?&41$2)�&5<$'(?�)W9)>/&13&�-�W)23$D�3�W)5')O93X!�'(V*$�)W9$�W.R)�2*$9'3$+�*$43233�<&P5(/)/$+�

A=� �)W�� O/3&%$9(/)��.9$*)1&!� '(V*.� <)/3&%&!� S$�D35($*3&� $4$?-.P5'3$� N/5'&-?+X� %*)2,� %)S.93&�/�*&%)O93�3�?D3$*&13&�-�1&%-3$+XQ�0������39$*)!�7����+��!�F8)*%�A[[G!���� =���)W��$<3(&>83?D��3$*)8&1(&�-��4$?535� �(��� ������9 ������ ���� ==!��!�'(V*.�D3&R�?9-.Y!�S$�OD3$*Y�13$� +$5(-R&!�W)�<*)/&%-3�%)�S.93&�/3$9-13$� 5-9-,O43/$2)\�1&<35�1&�2*)W3$�'&<R&1&�-��3(.133�2R)53R!� 3S�<)OD3$*93� -1&4&-R� 53,� 1&��.5<&9:��-9-,O43/.9:!� <)13$/&S�?9-$5(139-.R�/�13$/.<)/3&%&41.9:�)W>*-,%&9:��� ���� ����

AJ���'?493$�D&R)&-+&(.9'3$+��)2313�&('3������ �������!�-/&1$+�($S��.W$4$�&4W)�$($*��%&>3&!�$($*��31%.D$1$!�'&<R&13�0��&44)3�0�<)%%&/&43�53,�)W*-,%)/$D?�&'()/3�'&5(*&9+3���5(*-$D3,Z>43/)OY�5$'5?&41&�W.R&�/&*?1'3$D�?9-$5(139-$13&�/$�/5-.5('39:�'?4(&9:�D35($*.+1.9:�

Page 17: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�J������������������������������������@�����

<)�()!�W.�?-.5'&Y�/�-&D3&1�1)/X�()S5&D)OY�9-R)/3$'&�9-.5($2)!�'(V*.�+?S�/3$()!�9-$2)�13$�/3$%-3&R�/�5/$+�%&/1$+�<)5(&93!�9)�/3,9$+!�13$�(.4')�/3$!�4$9-�9-?+$3�%)-1&+$�($2)!�9)�9-$'&�2)�<)�OD3$*93�83-.9-1$+���'(�3139+&9+3�<*-.2)()/?+$�9-R)>/3$'&�%)�/R&O93/$2)�<*-$S.93&�/R&51$2)�?D3$*&13&���3,'13$�)<35?+$�()�1$)<4&>()13'��4?(&*9:6

�($%.�%?5-&�<*-$S./&�9)O�-�(.9:�*-$9-.!�'(V*.9:�%)-1&+X�/(&+$D139-&13�/�/3$4'3$D35($*3&� _U`� 1&+<3$*/� WRX'&13$� 53,!� /.9-$*<?+X9$� '*XS$13&!� (*/)S43/$� 9:)%-$13$/�93$D1)O93�W$-�9$4?\�<)($D�W$-<)O*$%13)�<*-$%�')P9$D�/5-.5(')� ()!�9)�)'*)<1$-2*)-&!� %*S$13$!� -1V+� 3� -%?D3$13$���&5(,<13$� 5<)(.'&� 53,� 9?%)/1$� O/3&(R)!� 9-.5($<*-$5(*-$13$!�<*-.+D?+X�1&5�1&�RX'3!�5X�2R)5.!�(&P9$!�?*)9-.5(.�9:&*&'($*�O/3,(.9:�5RV/3�O/3,(.9:�/3-+3���)O*V%�139:�+?S�%)5')1&R.�3�/(&+$D139-)1.�5(&+$�53,�/)41.�3�5/)>W)%1.!� 9:)%-3�/)'VR� ?/3$P9-)1.� 3� )W9:)%-3� ?*)9-.O93$� O/3,()�/$�/5<V41)93$� -$O/3,(.D3� 3� 9-.5(.D3� 4?%ZD3�� �<)24X%&� /($%.� -� 2V*.� 1&� 13$/(&+$D139-)1.� 3� 13$>)9-.5-9-)1.�(R?D!�'(V*.�/�WR)93$�3�/$�D24$�-1&+%?+$�53,�<)%�+$2)�5()<&D3�_U`AG�

��43($*&(?*-$�<*-$%D3)(?�<)�%-3O�%-3$P�(*/&+X spory o to, czy kulty mist$*.+>1$�W.R.�*$4323X�)�)%D3$11$+�13S�/�(*&%.9.+1$+� *$43233�2*$9'3$+� ($)4)23329!�9-.� ($S1&4$S.�+$�*&9-$+�?-1&Y�-&�(-/��'?4(.�()/&*-.5-X9$30!�/5<VR35(13$+X9$�-�)839+&41.D'?4($D�2*$9'39:�poleis�9-.�*$<?W43'3!�&�<VZ13$+��$5&*5(/&��-.D5'3$2)��5(&(13$jtezie przeczy jednak odmienna teologia 13S�/�(*&%.9.+1.9:�<)5(&93&9h kultu Gre-cji i Rzymu. O'*$O4&D�+X� jako teolog3,�D35($*.+1X!�<)5(*-$2&+X9�/�13$+�-&5&%13>9-$�3�35()(1$�*VS139$!�'(V*$�13$�<)-/&4&+X�1&�5<*)/&%-$13$�+$+�%)�+&'3$+O�<)5(&93($)4)233�<)43(.9-1$+31.

�&�9-.D�<)4$2&�)%D3$11)OY�($)4)233�D35($*.jnej?�$%1X�-�1&+5(&*5-.9:� *$43233�D35($*.+1.9:� +$5(�)*83-D32!� '(V*.�<)+&/3R� 53,�1&

-3$D3&9:� 2*$9'39:� )%� <)9-X('?� K��� /3$'?� <�1�e.!� 3� 9:)93&S!� +&'� /5<)D13&1)/.S$+!�-)5(&R�)()9-)1.�)<3$'X�3�?-1&13$D�/��($1&9:�-&�%.1&5(33��3-.5(*&(.%V/!-&9:)/&R�/�<$R13�9:&*&'($*�'?4(?�D35($*.+1$2)���*$OY�($)4)233�)*839'3$+�*$')15(*?>

AG��4?(&*9:!�7�(�����:� ��!�/6������ ��%� ���!�(��A� !��$3<-32��I H!�5�� H�11\�<)45'3$/.%&13$6�($1S$!�:(�����:�� ���!� (R?D������&/4&9-.'!��)-1&P�A[[ �

29 Takie stanowisko przyjmuje jeden� -� 1&+/.W3(13$+5-.9:� W&%&9-.� %?9:)/)O93� 2*$9'3$+����?D)1(!�Les religions orientales dans la paganisme romain, P&*35��IAI\�-)W��($S6�����$3(-$15($>31!� Die hellenistischen Mysterienreligionen nach ihren Grundgedanken und Wirkungen, Leipzig1927.

30 Zob. W. Burkert, 1�� �6���������%��� ����!�(Rum. K. Bielawski, Kraków 2007.31��&4$S.�<*-.+XY�-&�����?*'$*($D!�S$�'?4(.�D35($*.+1$�13$�D&+X�/59:)%13$2)�*)%)/)%?!�+&'

9:9X��?D)1(�3��$3(-$15tein (W. Burkert, 1�� �6���������%��� ����, dz. cyt.,�5�� G11��!�+&'�($S�()!S$�13$�<)/5(&R.�/�$<)9$�:$44$135(.9-1$+�3�13$�5X�N/59:)%13X�%?9:)/)O93X�/�-:$44$13-)wanej for-mie”, jak chce R. Reitzenstein, Die hellenistischenU! dz. cyt., s. 2nn. Trudno si,�1&()D3&5(�-2)%-3Y-�<*-$')1&13$D��?*'$*(&!�S$� *$4323$�D35($*.+1$�13$�D&+X�9:&*&'($*?�%?9:)/$2)� 3�5)($*3)4)239-1$2)�Erloesungsreligionen�!�S$�13$�13)5X�-$�5)WX�-&5&%139-.9:�-D3&1�/�<)5(&/3$�*$4323+1$+��*$'V/�

32��&4$S.�-&-1&9-.Y!�S$�<*&9&�����?*'$*(&�13$�&1&43-?+$�'?4(?�)*839'3$2)!�W.Y�D)S$�%4&($2)!� 3S&?()*�<)O/3,9&�D?�/3$4$�?/&23�/: ($1S$!�Weissheit und Wissenschaft. Studien zu Pythagoras, Phi-lolaos und Platon, Nuernberg 1962.

Page 18: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�G ������������>��������

?+$D.�1&�<)%5(&/3$�<VZ1.9:�<*-$'&-V/!� +&'�<35D&��4&()1&!��*.5()($4$5&!� 1$)><4&()ników z III i IV wieku n.e. – Porfiriusza i Jamblicha33, zachowanych frag-mentów O/3,(.9:�'53X2 (hieroi logoi�!�&�(&'S$�-&W.('V/�'?4(?*.�D&($*3&41$+��N-R)>($�(&W439-'3Q����3$4$�(*?%1)O93�/�*$')15(*?'9+3�($)4)233�)*839'3$+�<*-.5<&*-&�()!�S$13$� -&9:)/&R.� 53,!� <)-&� 13$439-1.D3� 8*&2D$1(&D3!� %)� 1&5-.9:� 9-&5V/� ($'5(.!-&/3$*&+X9$� -&<35� -&*V/1)�%)2D&(.'3!� +&'� 3� 43(?*233!� <)13$/&S�)*83-D�)*&-�13$>'(V*$ z religii misteryjnych D)S1&�13$/X(<43/3$�-&439-.Y�%)�(-/��N*$43233�'53X2Q34.Rekonstrukcji <)5-9-$2V41.9:�'?4(V/�%)')1?+$� 53,�/3,9� 1&� <)%5(&/3$�/-D3&>1$'�3�)<35V/�?�&?()*V/�5(&*)S.(1.9:!�'(V*$�-�')13$9-1)O93�D?5-X�W.Y�/�(&'3�9-.311.�5<)5VW�-&8&R5-)/&1$���.13'&�()�-�($2)!�S$�/5-.5('3$�'?4(.�D35($*.+1$�W.R.%)5(,<1$� (.4')�/(&+$D139-)1.D� �mystai, teletai�!� '(V*.9:� )W)/3X-./&R� 1&'&-D349-$13&� �echemythia). Ci zatem, którzy pisali o misteriach (jak:� �4&()1!��*.>5()($4$5!�<VZ13$+53�1$)<4&()139.�!�<*-$'&-./&43�318)*D&9+$�-&5R.5-&1$!�9-,5()�%$>8)*D?+X9$� (*$OY� %)'(*.1.�D35($*.+1$+!� WX%Z� ($S� <*-$'&-./&43� 318)*D&9+$� )� 9-&>5&9:� %&/1.9:!� 9-,5()� /� <)5(&93� ) < ) / 3 $ O 9 3 (mythos�!� /� '(V*.9:� (*?%1)%)5-?'&Y�53,�*-$($41.9:�318)*D&9+3���RV/1.D�Z*V%R$D�)%(/)*-$13&�<)5(&93�'?4>(V/�D35($*.+1.9:� 5X� -&($D�-&W.('3�'?4(?*.�D&($*3&41$+!� +&': rekonstruowana napodst&/3$�/.')<&435'� ()<)2*&83&� 5&1'(?&*3V/!�<*-$%D3)(.�/)(./1$!� 1&<35.� 31>5'*.<9.+1$!�*-$ZW.!�D)-&3ki�9-.�)W*&-.���$�+$%1&'�D)2X�W.Y�3�9-,5()�5X�31($*<*$>()/&1$�/3$4)*&')!�13)5X bowiem z$�5)WX�/3$4)OY�5.DW)43���3$D13$+� +$%1&'�)*>83-D� +$5(� 5-9-$2V41X� <)5(&93X� *$43233� D35($*.+1$+!� <)13$/&S� 5(&*.� -/3X-$'<3(&2)*$+5'3!�/�'(V*.D�-*)%-3R&�53,�834)-)83&�<itagorejczyków,�W.R�/�35()93$�*$43>23+1.D�W*&9(/$D��thiasos) )*839'3D!�&�$4$D$1(.� ($)4)233�)*839'3$+�/�-*&9+)1&43>-)/&1$+�<)5(&93�4$2R.�?�<)%5(&/�<3(&2)*$+5'3$+�$(.'335.

�-.� -&($D� )%D3$11&� ($)4)23&�D35($*.+1&� %)<?5-9-&�D)S43/)OY� %)O/3&%>9-$13&B<*-$S.93&� D35(.9-1$2)]�)S1&� )%<)/3$%-3$Y� (/3$*%-X9)!� W3)*X9� <)%

��-$*-$+�-)W������&+%&!������ �������!��&*5-&/&��IIH� C��)�(&'39:�*$43233�1&4$S.�/R&O13$�)*83-D����9&RX�<$/1)O93X�35(13&R&�W)2&(&�43($*&(?*&�)*839'&!

'(V*X�D)S1&�<)%-3$43Y�1&�(*-.�2*?<.6�/R&O93/$��� �����!�-&/3$*&+X9$�-&<35�%)'(*.1&41.9:�(*$O93<*-$'&-&1.9:� -2)%13$� -� (*&%.9+X�D3(.9-1$D?�*8$?5-)/3!� ?/&S&1$D?� -&� <*)*)'&� 1)/$+�/3&*.<*-$-��)2&!�&�'(V*.9:�8*&2D$1(.�-$W*&R����$*1��($1S$!�: ���� �%' ��%����!��$*431��IAA�!�<)>$D&(.� )*839'3$� 3� <35D&� <*)-&39-1$!� )<)/3&%&+X9$� )*839'X� ')5D)2)13,!� +&'� <)$D&(� �<3D$13%$5&-��*$(.!�-&439-&1$2)�<*-$-� (*&%.9+,�5(&*)S.(1X�%)�2*)1&� (-/���3$%D3?�,%*9V/��S.R�/�K��/3$'?<�1�$�!�?/&S&1.�-&�9?%)(/V*9,�3�<*)*)'&�'?4(?�)*839'3$2)!�<*-$<)/3&%&+X9$2)�<*-.5-R)OY�3�/(&+$D>139-)1$2)�/�D35($*3&� )*839'3$\� ?9:)%-3R� -&� 1&?9-.93$4&��3(&2)*&5&\� *-$')D)�)(*-.D&R� )%� W)2V/%&*�%R?2)/3$9-1)O93!�&�/�4&(&9:�HI=>HI �_]`�/$-/&1.�%)�(*&<3)1.9:�-&*&-X��($1�?%-3$43R��($P9-.>')D�/5'&-V/$'!�+&'3$�3�+&'3D�W)2)D�5'R&%&Y�)83&*.�<*-$WR&2&41$�3�)9-.5-9-&+X9$�\�(*&%.9+&�5(&*)>S.(1&� -&439-&R&�2)�%)� (-/�� ($)4)2V/� ����������!� '(V*-.�1&(9:13$13� <*-$-�W)2&�)<)/3&%&43�/�<)>$D&(&9:�)�<)/5(&13?� O/3&(&���)W�� ($S�)*839'3� <)$D&(� :����������� ������ %��!� S.+X9$2)�/�K�/3$'?�<�1�$��<)$(.��D<$%)'4$5&�-��'*&2&1(?!�'(V*.�)<)/3&%&�/�13D�)�?<&%'?�/R&51$+�%?5-.!�/(*X>9)1$+�/�OD3$*($41$�93&R)� 3� 5'&-&1$+�1&�')R)�S./)(V/�&S�%)�9:/343�%)5(X<3$13&�/(&+$D139-$13&�0-)W���3$45��K�!��D<$%)'4$5�

H��)W������&+%&!������ �������!�%-��9.(�

Page 19: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�I������������������������������������@�����

?/&2,�D35($*.+1X!�9:)YW.�)*839'X!�')19$<9+,�W)2&� 3�W)5')O93��Niemniej jednakto, co w istocie wiemy o procedurach wtajemniczenia,� 13$� <)-/&4&� 1&� ?()S5&>D3$13$� telete�-�%)O/3&%9-$13$D�D35(.9-1.D!�<)13$/&S�zachodzi tutaj odmienna– czy raczej�)%/*V9)1&�0�*$4&9+&�D3,%-.�W)23$D�3�9-R)/3$'3$D����<*-.+,($+�/.>S$+�%$83139+3�%)O/3&%9-$13&�D3stycznego inicjatywa wychodzi od Boga. W�<*)>9$%?*&9:�D35($*.+1.9:�9-R)/3$'�D?53�53,�<*-.2)()/&Y�%?9:)/)�3�93$4$O13$�%)%)5(X<3$13&� /(&+$D139-$13&! po%+X/5-.� /9-$O13$+� %$9.-+,� ()S5&DX w wieluaspektach z uzyskaniem wiedzy!� '(V*X�D?53� -&9:)/&Y�/� (&+$D139.�� C-R)/3$>')/3�<*-.5R?2?+$�-&($D� inicjatywa�()S5&D&�-�<*-.2)()/&13$D�53,�3�*$&43-)/&>13$D� )'*$O4)1$2)�D)%$4?� S.93&. W3$%-,� )� W)2? i o swojej < * & / % - 3 / $ +kondycji�9-R)/3$'�?-.5'?+$ od innych, ponadto D)S$�53,�)1&�)W3$'(./3-)/&Y!)�9-.D�O/3&%9-X�-&9:)/&1$�8*&2D$1(.� O/3,(.9:�'53X2�)*839'39:36 czy Hymnyorfickie37.

�&4$S.�-�')4$3�5<*&/%-3Y!�9-.�/�5(&*)S.(1$+� „filozofii <)2&P5'3$+Q D)S$�+&>/3Y�53,�/�+&'3$+O�<)5(&93�%)O/3&%9-$13$B<*-$S.93$�D35(.9-1$���&%&13$�($2)�<*)>W4$D?� *$&43-?+,� /� %/V9:� &5<$'(&9:6� zarówno <*-$-� *$')15(*?'9+,� ')19$<9+3W)2&BW)5')O93/bytu pierwszego w najwaS13$+5-.9:�1?*(&9:� 3� '3$*?1'&9:� 834)-)>839-1.9:, jak i�<*-$-�&1&43-,�<*-.+D)/&1.9:�<*-$-�834)-)8V/�%*V2�/3)%X9.9:�%)<)-1&13&�W)2&BW)5')O93!�<)+D)/&1.9:�+&')�W.(�<3$*/5-.�in ordine essendi w ichO/3&()(/V*9-$+� )*&-� normatywnej funkcji. �)19$<9+$� W)2&BW)5')O93�/� ?5(&4$>13&9:� 834)-)8V/� 5(&*)S.(1.9:�W,%,�)'*$O4&Y� za �rystotelesem terminem „teolo-gia filozoficzna”38. Stagiryta bowiem w swoim podziale nauk na teoretyczne,praktyczne i wytwórcze�/O*V%� <3$*/5-.9:�/.*VS13&� %.59.<431,!� '(V*X� )'*$O4&5R)/&D3�Nfilozofia pierwsza” (He prote filozofia) albo inaczej +&')�teologia!�?-1&>+X9� +X� -&� 1&+/&S13$+5-X!� <)13$/&S� -&+D?+$� 53,� W.($D�1&+/.S5-.D!� )%%-3$41.D3� 13$*?9:)D.D!� ($1� -&O� ex definitione�D?53�D3$Y� 1&(?*,� W)5'X� 3� W.Y� <3$*/5-X3�1&+/.S5-X�-&5&%X��arche)39.

W�W&%&13&9:�)2*&139-&D�53,�-�')13$9-1)O93� do pierwszych postaci teologiifilozoficznej�?�834)-)8V/�<*-$%<4&()P5'39:,�&�(&'S$ do koncepcji boga u Platonai �rystotelesa.

�3$� ?4$2&�/X(<43/)O93!� S$� +?S� <3$*/53� 2*$99.� 834)-)8)/3$� 1&(?*.!� 1&� %R?2)<*-$%��*.5()($4$5$D!�<)+D)/&43�834)-)83,�+&')�5-?'&13$�(&'3$+�<)5(&93�W.(?!�'(V>*&�+$5(�<3$*/5-&�/�<)*-X%'?�W.()/&13& i z które+�2$1$*?+$�53,�O/3&(�9-.�O/3&(.��3$-&4$S13$�)%�($2)!�9)�<)5(*-$2&43� +&')�)/X�<*&5?W5(&19+,��/)%,!� apeiron, po-wietrze 9-.�)23$P), nadawali jej boskie miano (to theion). Filozofia zatem jako

=��)W����$*1!�: ���� �%U!�%-��9.(�37 Zob. J. Gajda., J. �-3?W3P5'3!��. Orzechowski, /�%��� '����� ����3� ����� ����;�

��!��*)9R&/��II \�Hymny orfickie,�(R?D� E. @.W$*(!��*)9R&/�A[�A�38 �rystoteles, Metafizyka, dz. cyt., VI 1026a, XI 1064b. I��&DS$\�-)W��($S6��*.5()($4$5!�*����!�(R?D������$O13&'!��&*5-&/&��II[!�K���\� ($1S$!������

'����!�%-��9.(�!�^��!�-/&1&�($S�N'53,2X�($)4)239-1XQ�

Page 20: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

A[ ������������>��������

nauka – wiedza o tym, co pierwsze –�D?53&R&�W.Y�<)+D)/&1&!�&�W.Y�D)S$�3�)'*$>O4&1&� +&')� ($)4)23&40. Teologia jako dyscyplina sensu stricto filozoficzna� W.R&rozumiana�<*-$-�5(&*)S.(1.9:��*$'V/�+&')�31($2*&41&�9-,OY�5.5($D?�834)-)839->1$2)!� +&')� < 3 $ * / 5 - & � 8 3 4 ) - ) 8 3 &, jako & * 2 ? D $ 1 ( � ) 5 ( & ( $ 9 - 1 $ 2 )? - & 5 & % 1 3 $ 1 3 & �%4&�/5-.5('39:�%)93$'&P!�/$�/5-.5('39:�)W5-arach filozofii:ontologiczno-metafizycznym, teoriopoznawczym, etyczno-aksjologicznym, a na-wet politycznym.��?�(&'3$+�W)/3$D�($)4)233�')15$'/$1(13$�-D3$*-&R&�D.O4�2*$9>'&�/�'34'?/3ekowym procesie swego rozwoju. Jej *&9+)1&41X�<)5(&Y�/.'5-(&R93>R&� 3� 58)*D?R)/&R&� +&')� <&*&%.2D&(� 1&� (.4$� )2V41.!� S$�D)2R.� 2)�/.')*-.5(&Y<3$*/5-$�1?*(.�834)-)833�9:*-$O93+&P5'3$+!� 3�1& tyle precyzyjny!� 3S�<3$*/53�&<)4)>2$93� D)243� DV/3Y� )� N<3$*/5-.D� <*-.D3$*-?Q!� +&'3$� -&/&*R� �V2� -� 834)-)8&D32*$9'3D3!�&��34)1�-��4$'5&1%*33�DV2R�1&-./&Y��4&()1&�Moyses attikidzon, czyli)+S$5-$D�DV/3X9.D�/�%3&4$'93$�&((.9'3D.

�*)2&�D.O43� 834)-)839-1$+�%)� teologii sensu stricto racjonalnej – 4 ) 2 3 9 - >1 $ +! zdefiniowanej po raz pierwszy przez �rystotelesa /�<)5(&93�%4&�1&5�%)5(,<>1$+�0�/�-&9:)/&1.9:�($'5(&9:�0�/�%/)+&'3D�-1&9-$13?�($2)�($*D31?�W.R&�%R?2&�)S1&� +$%1&'� -&*.-.')/&Y� (/3$*%-$13$!� S$ filozofia grecka w swych poszuki-waniach argumentu ostatecznego uzasadnienia O/3&%)D3$�-D3$*-&R&�%)�)/$+�($)>4)233���� 834)-)833� 2*$9'3$+� D)S1&!� +&'� 5X%-,!� /.)%*,W13Y� 1&+/&S13$+5-$� $(&<.'5-(&R()/&13&� 53,� ($)4)233� *&9+)1&41$+,� <*)/&%-X9$�')15$'/$1(13$�%)�1&+dosko-nalszej�<)5(&93�($)4)233�834)-)839-1$+!�-&�+&'X�?/&S&D�($)4)23, stoików. Kolejne,/�<)*-X%'?� 9:*)1)4)239-1.D, postaci filozoficznej nauki o boguBW)5')O93�/.>-1&9-&+X�W)/3$D�%&45-$ etapy rozwoju f34)-)833�2*$9'3$+���&S%&�1&5(,<1&�<)5(&Y($)4)233�834ozof39-1$+�?-?<$R13&�W)/3$D�3�)'*$O4&�<)5(&Y�<)<*-$%13X!�&�+$%1)9-$>O13$�8)*D?R?+$�1)/$�<.(&13&!�1&�'(V*$�odpowiedzi udzieli kolejny nurt�9-.�5-')>R&� 834)-)839-1&�

�)9-X($'� '5-(&R()/&13&� 53, teologii filozoficznej postrzegam w pierwszychustaleniach najdawniejs-.9:� D.O4393$43� +)P5'39:!� 5-?'&+X9.9:� <)5(&93� arche –zasady� <)+D)/&1$+� +&')� <*&5?W5(&19+&!� <)9-X($'� 3� (/)*-./)� O/3&(&!� Z*V%R)/5-.5('39:�*-$9-.�1&�O/3&(�53,�5'R&%&+X9.9:����-&9:)/&1.9:�8*&2D$1(&9:�5<?>O93-1.�<)�834)-)8&9:�-�34$(?!��8$-?�9-.�-�<)R?%13)/)3(alskiej Krotony owa ar-che –� -&5&%&!� 13$-&4$S13$� )%� ($2)!� 9-.� +$5(� )1&�/)%X, apeironem!� <)/3$(*-$D!)213$D�9-.�439-WX! jest zawsze obdarzana mianem: to theion 9-.�-2)R&�D3&1$Db)2&���&5?/&� 53,� <.(&13$!� 9)�?<*&/)D)913&R)�)'*$O4&13$� arche – zasady mia-nem boskim przez pierwszych filozofów, bo nie byR&�()�-�<$/1)O93X�'/$5(3&�5(.>4?� 9-.� *$()*.'3]�)S1&� <*-.+XY!� S$ sama koncepcja i definicja arche� <)/5(&R&/�/.13'?� %R?23$2)� 1&D.5R?� 834)-)839-1$2)!� ?� '(V*$2)� Z*V%$R� 4$S&R&�/13'4iwa

C[��&'3$2)�)'*$O4$13&�������� ����13$�)%1&+%?+$D.�/�13$439-1.9:�-&9:)/&1.9:�8*&2D$1(&9:<35D�834)-)8V/�<*-$%<4&()P5'39:!�1&()D3&5(�/�<VZ13$+5-.9:�($'5(&9:�%)'5)2*&839-1.9:�<*&5?W5(&1>9+$�-�*$2?R.�5X�)'*$O4&1$�+&')�W)5'3$�0�-)W������3$45!�7�5�� ���9 ���!��$*)4313��GJI�

Page 21: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

A�������������������������������������@�����

analiza porównawcza funkcji i roli bogów te)4)233�<)$(.9'39:�/)W$9�O/3&(&!�&�(&'>S$ funkcji i roli owej pierwszej zasady oraz� <*-.9-.1.����OD3&R.D�&'93$� 31($>4$'(?&41$2)� *)-<)-1&13&� ()S5&D)O93� )/.9:� 8?1'9+3 filozofia <*-.-1&R&� W)5'3$D3&1)�)/$+�<*&5?W5(&19+3!�N-�'(V*$+�/5-$4'3�W.(�53,�/./)%-3� 3�%)�'(V*$+�/*&9&!-�'(V*$+�<)/5(&+X�13$W3)5&!�&�/�139:�O/3&(.Q41!�'(V*&�+$5(�<3$*/5-&�/�&5<$'93$�)1>()4)239-1.D�3�D$(&83-.9-1.D!�-�'(V*$+�<)/5(&+$�/5-.5(')!�9)�S.+$!�&�'(V*&�5&D&13$�<)/5(&+$�- niczego, która determinuje wszystko, co jest, a sama nie jest przeznic zdetermi1)/&1&���&'X�')19$<9+,�-&5&%.��$*1$*��&$2$*�1&-./&�N($)4)23X�1&+>%&/13$+5-.9:�D.O4393$43�2*$9'39:Q42. Jest to w istocie pierwsza filozoficzna kon-cepcja B)2&!� -1)5-X9&� <)43($3-D� 3� &1(*)<)D)*83-D� ($)4)233� <)$(V/!� ')19$<9+&/.-1&9-&+X9&�834)-)833�2*$9'3$+�%&45-X�%*)2,�<)5-?'3/&P�<)5(&93��.(?�<3$*/5-$>2)�/)W$9� O/3&(&� 8$1)D$1&41$2)� Ten Byt, z którego wsz.5(')�W3$*-$� 5/V+�<)>9-X($k,�/.-1&9-&�O/3&(?�-�13$2)�53,�<*-$93$S�/./)%-X9$D?�+$2)�8)*D,� 3�9-&5��&5R?2X�)/$+�($)4)233�<3$*/5-.9:�834)-)8V/�+$5(�)%'*.93$�3�?'&-&13$�4?%-3)D!�S$N�V2�13$� +$5(�/�139-.D�%)�9-R)/3$'&�<)%)W1.Q!�S$�N+$5(� +$%$1!�13$<)%)W1.�%)OD3$*($41.9:�-�<)5(&93�&13�?D.5R?Q!�NW$-�(*?%?�/<*)/&%-&�/�*?9:�/5-$9:O/3&(D.O4X9X�53RX�*)-?D?Q43���3$*/53�834)-)8)/3$�13$�)%%-3$4&43�+$5-9-$��)2&�)%�O/3&>(&!� W.R�/�13D�W)/3$D�/5-$9:)W$91.\� 13$�/.*VS13&43�/� O/3$93$!� <)+D)/&1ymjako ' ) 5 D ) 5 0� 5(*?'(?*&� ?<)*-X%')/&1&� 0 substancji boskiej i nie-boskie+�"/3&(�W.R�%4&�139:�NS.+X9.D�Wogiem”44!��V2�<*-$13'&R� 9&R)'5-(&R(� *-$9-./35()>O9345!�W.R�-�)/X�*-$9-./35()O93X�13$+&')�()S5&D.����($)4)233�<3$*/5-.9:�D.O43>93$43�2*$9'39:�<*VS1) W.�+$%1&'�5-?'&Y�&5<$'tów aksjologicznych, etycznych czymoralnych!�&�(.D�5&D.D�+&'3$+O�<)5(&93�*$4&9+3 boskiej prasubstancji�-�9-R)/3$>'3$D��<)-&�)9-./35(.D�8&'($D!�3S�9-R)/3$'�-�)/$+�<*&5?W5(&19ji, podobnie +&'O/3&(� 3� ()!�9)�/�O/3$93$!�-)5(&R�/.2$1$*)/&1.�. Odnajdziemy je dopiero w ko-lejnej postaci teologii filozoficznej.��&5(,<1.�$(&<�'5-(&R()/&13&�53,� ($)4)233� 83>4)-)839-1$+� %)strzegam w filozofii pitagorejskiej. Tak zw&1.� 5(&*.� -/3X-$'<3(&2)*ejski –�/5<V41)(&� ()/&*-.5-.� 3� ?9-13V/��3(&2)*&5&!� %-3&R&+X9.�/� <)R?>%13)/)3(&45'3$+��*)()13$�)%�<)R)/.�K��/3$'?�<.n.e46!�<)/5(&R�-�-&R)Senia jakoreligijne bractwo orfickie (thiasos)!�&�+$2)�9-R)1')/3$�<*-$5(*-$2&43�O93O4$�1&'&>-V/�3�-&'&-V/�)*839'3$+�%)2D&(.'3���&%&13&�1&%�2$1$-X�<3(&2)*$+5'3$+�')19$<9+3arche –�-&5&%.!�)%D3$11$+�)%�-&5&%.�+)P5'39:�834)-)8V/�1&(?*.!�')19$<9+3�<*-.+>D?+X9$+�+?S�%/3$�archai6�+$%1X�0�peras – -&/3$*&+X9X�/�5)W3$�D3&*,�3�<*)<)*9+,!D&138$5(?+X9X�53,�/�439-W3$!�3�%*?2X�0� apeiron – <)-W&/3)1X�($+�D3&*.�3�<*)<)*>9+3!� '(V*&� -%$($*D31)/&R&�1)/$�<)5(*-$2&13$� O/3&(&� 3� 1&(?*.!� <)-/&4&+X� 5(/3$*>

C���3$45��K�!��1&F3D&1%*)5���I�CA�����&$2$*!�7�,��������� ' ����� ��������7���� !��(?((2&*(��I H!� 5��AH11�43 Diels FVS, Xenophanes B 23, 25.44 Diels FVS, Herakleitos B 72.45 Diels FVS, Tales.46��%-3&R&41)O93� 3�834)-)833�N5(&*.9:Q�<3(&2)*$+9-.'V/�-)W������&+%&!�Pitagorejczycy, dz. cyt.

Page 22: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

AA ������������>��������

%-3Y!�S$�+$%1.D�-$�Z*V%$R�834)-)833�<3(&2)*$+5'3$+�W.R)�%XS$13$�%)�*&9+)1&43-)/&>13&� -&R)S$P� 3� -&5&%� *$43233� )*839'3$+!� +&'� )� (.D�<35&1)�/.S$+!� *VS1$+� )%�<)5(&93N(*&%.9.+1$+Q religii greckiej, zaliczanej do tzw. kultów misteryjnych.

Orfizm jako religia monoteistyczna, przyjmu+X9. pr$$2-.5($19+,�3�<)5($2-.>5($19+,�%?5-.!�)W3$9?+X9.�9-R)/3$')/3�S.93$�/3$9-1$�3�5-9-,O43/$�+&')�1&2*)%,-&� S.93$� 91)(43/$� 3� W)2)W)+1$!� )83&*?+X9.� 9-R)/3$')/3� S.+X9$D?� /� 5(*&9:?<*-$%�)'*?(1.D3�W)2&D3�)43D<3+5'3$2)��&1($)1?�D)S43/)OY�)5)W35($2)�')1(&'>(?�-��)23$D�%)W*.D�3�5<*&/3$%43/.D!�13V5R�4?%-3)D�1&%-3$+,!�+&'3$+�13$�D)2R&3D�%&Y�($)4)23&�<)43(.9-1&�&13�($)4)23&�<)$(V/���$%1)9-$O13$�834)-)83&!�'*)9-X>9&�+?S�)%�9-&5V/�)O/3$9$13&�+)P5'3$2)�%*)2X�N)%�D3(?�%)�4)2)5?Q!�13$�D)2R&<*-.+XY� <*&/%� <*-$'&-.wanych wybran.D!� %-3,'3�/(&+$D139-$13?!� +,-.'3$D5.DW)43�3�&4$2)*33���5<V41)(&�D,%*9V/�<3(&2)*$+5'39:�<)%+,R&�53,�-&($D�-&%&>13&�<*-$R)S$13&�)*839'39:�hieroi logoi�1&�+,-.'�834)-)833!�1&�+,-.'�<)+,Y�834)-)>839-1.9:� ?'5-(&R()/&1.9:� +?S� <*-$-� 834)-)83,� +)P5'X�� )S1&� -&*.-.')/&Y5(/3$*%-$13$!� S$� <3(&2)*$+9-.9.� <)5R?S.43� 53,� (X� 5&DX�D$()%X!� '(V*&� ?<*&/)>D)913R&�?-1&13$�<*-$-�+)P5'39:�834)-)8V/�1&(?*.�W)5')O93�arche –�-&5&%.6�&1&>43-X�<)*V/1&/9-X�8?1'9+3��)2&�3�-&5&%.�/)W$9�O/3&(&!�/�)W5-&*�%-3&R&P��)2&,po raz pierwszy w rozwoju teologii filozoficznej,� -)5(&R�/RX9-)1.� 9-R)/3$'!'(V*$D?� 13$� <)O/3,9&R&� ?/&23� +)P5'&� 834)-)83&� 1&(?*.�� �34)-)839-1&� ($)4)23&+)P5'&�5(&R&�53,�-&($D�%4&�<3(&2)*$+9-.'V/�1&*-,%-3$D�<*-$R)S$13&� ($+�<)5(&93($)4)233�<)$(V/!�+&'X�W.Ra misteryjna teologia orficka ze swymi O/3,(.D3�'53,>2&D3!� 1&� ($)4)23,� 834)-)839-1X���*$9.-.+1$� -&5()5)/&13$�)/$2)�1&*-,%-3&�%)><*)/&%-3R)� jednak do innych wyników 13S�/� 834)-)833� +)P5'3$+. Pitagorejskiearchai – peras i apeiron� +&'')4/3$'� D&+X!� <)%)W13$� +&' archai filozofówz Miletu i z Efezu,�9:&*&'($*�5?W5(&19+&41.!�()�+$%1&'�/.D&2&+X�(&'3$+�<)5(&93W.(?!� '(V*X�D)S1&�)'*$O43Y�D3&1$D� m e t a z a s a d y. J$5(� ()�<)5(&Y�W.(?!� <)+>D)/&1$2)�+&')�53R&�RX9-X9&�()!�9)�13$+$%1)*)%1$�3�*VS1$,�/�?<)*-X%')/&1X�9&>R)OY�')5D)5?��/X�53R,�<3(&2)*$+9-.9.�1&-./&43�:&*D)13X!�5.D$(*3X�9-.�/*,9-explicite bogiem –��$D3?*23$D����<3OD3$�O naturze pitagorejczyka Filolaosaczytamy: „[…] :&*D)13&!�/R&%9&� 3� *-X%9&�/5-.5('3$2)!��V2� +$%$1!� 35(13$+X9.-&/5-$!�13$*?9:)D.!�5&D�%)�53$W3$�<)%)W1y, odmienny od wszystkich innychbytów […] :&*D)13&!��V2� 3��$D3?*2� O/3&(& […]”47�� "/3&(� +$5(� %4&� <3(&2)*$+>9-.'V/� ' ) 5 D ) 5 $ D �–�5(*?'(?*X�?<)*-X%')/&1X!�/�'(V*$+�$4$D$1(�9:&)(.9->1.� 3� W$-R&%1.� -)5(&R� 9&R')/393$� <)%<)*-X%')/&1.� ($D?!� 9)� ?<)*-X%')/&1$��-3$+$�53,� tak za� 5<*&/X��)2&�0��$D3?*2&�0�:&*D)133!� '(V*.�N5<)3R�/3$9-1.D/,-R$D�5'R&%13'3�O/3&(&�/�')5D)5Q48���V2�($)4)233�<3(&2)*$+5'3$+�+$5(�/3,9�(/V*>9X�')5D)5?49!�)+9$D�3�Z*V%R$D�R&%?�3�<)*-X%'?�')5D39-1$2)!�&�/�<3(&2)*$+5'3$+

CJ��3$45��K�!��34)4&)5���A[�\�/5-.5('3$�8*&2D$1(.�(R?D������&+%&>�*.139'&�CG��&DS$���A �CI��$*D31?�N(/V*9&Q����������-&*V/1)�<3(&2)*$+9-.9.!�+&'�3�<VZ13$+��4&()1�?S./&+X�/�-1&9-$>

13?6�($1!�'(V*.�-�35(13$+X9.9:�+?S�5'R&%13'V/�?(/)*-.R�O/3&(�0�')5D)5�+&')�5(*?'(?*,�?<)*-X%')/&>

Page 23: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

A ������������������������������������@�����

$<35($D)4)233� %$($*D31?+$� <)-1&/&41)OY� O/3&ta („w5-.5(')!� 9)� +$5(� %)5(,<1$<)-1&13?�D&� 439-W,\�W$-�13$+�W)/3$D�139-$2)�13$�D)S1&�)2&*1XY�?D.5R$D�&13<)-1&YQ50). Koncepcja Boga w filozofii pitagorejskiej ma równ3$S�0 po raz pierw-szy w filozofii greckiej – aspekt etyczno-normatywny.��&9+)1&41&�($)4)23&�<3(&>2)*$+5'&�<)(*&83R&�W)/3$D�<*-$R)S.Y�1&�+,-.'�<)+,Y�834)-)839-1.9:�N<*-.'&-&13&Q($)4)233� )*839'3$+!�/.*&S&1$�/� O/3,(.9:� '53,2&9:� +,-.kiem symboli i alegorii,oraz� ?-&5&%13Y� 39:� ')13$9-1)OY� <*-$-� %)/V%� 834)-)839-1.!� 5<*)/&%-&1.� 9-,5()%)� %)/)%?�D&($D&(.9-1$2)51. Normy etyczne zatem, których po/313$1� <*-$>5(*-$2&Y�9-R)/3$'!�-&*V/1)�<)�()!�W.�S.Y�/�-%*)/3?�83-.9-1.D�3�D)*&41.D!�+&'3�<)�()!�W.�+$2)�%?5-&�D)2R&�<)�OD3$*93�-&-1&Y�/3$9-1$+�5-9-,O43/)O93!�-&D3&5(WRX'&Y� 53,� ?/3'R&1&� /� ')R)� S./)(V/�/� 93&R&9:� -/3$*-X(!� 5X� -%$($*D31)/&1$5&DX�1&(?*X��)2&!� -� 13$+� W$-<)O*$%13)�/.13'&+X\� 9)�/3,9$+!� 9-R)/3$'�D)S$� +$<)-1&Y�3�-*)-?D3$Y!�&�(&'S$�0�%-3,'3�%)O/3&%9-$13?�0�<*-$')1&Y�53,�)�39:�5R?5->1)O93�� �$)4)23&� <3(&2)*$+5'&!� <*-.-1&+X9&� :&*D)133� ?+&/13&+X9$+� 53,� /� 439-W3$3�D3$*-$!�<)+D)/&1$+�+&')�53R&�<)*-X%'?+X9&�9:&)5�D&($*33�/�5(*?'(?*,�?<)*-X%>')/&1X!�/�')5D)5!�W)5')OY!�&�%)5R)/13$�*&12,��)2&!��$D3?*2&�3�(/V*9.�O/3&>(&, nie znosi zatem – w przeci/3$P5(/3$�%)�($)4)233� +)P5'3$+�0�)*839'3$+� ($)4)233<)$(V/;�<*-$'R&%&�+X tylko niejako�1&�+,-.'�4)2)5?!�/-W)2&9&+X9 o filozoficzny,racjonalny dowód. Teologia pitagorejska stanowi pierwszy swego rodzaju dowód1&�()!�S$�<)-1&13$�9-.�%)-1&13$�35()(.�W)2&BW)5')O93�13$�%)')1?+$�53,�<*-$-�/(&>+$D139-$13$�4?W�%)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$! lecz jest wynikiem W&%&P!�'(V*.9:�<)>9-X('3$D�+$5(�5-?'&13$�D3&*.�3�439-W.�/$�/5-.5('3D!�9)�9-R)/3$'&�)(&9-&!�/�5&>D.D� 9-R)/3$'?, w jego dziaR&13&9:!� $D)9+&9:� 3� %)-1&13&9:� Zostanie ona<*-.+,(&�<*-$- Platona w niezmienionej niemal postaci.

PVZ1&� 5(&*)S.(1)OY� )%1&+%./&R&�/� 834)-)833� <4&()P5'3$+� 1&+%)5')1&45-X� <)>5(&Y�($)4)233�834)-)839-1$+52���34)-)8�<*-$%5(&/3R�+X�/�1&+<$Rniejszej postaci w dia-logu Timajos, w którym ?5(&D3� <3(&2)*$+9-.'&� �3D&+)5&� -� �)'*)3� )<)/3&%&)�5(/)*-$13?�O/iata�')5D)5?�-�13$?<)*-X%')/&1$+� 3�<)-)5(&+X9$+�/�5(&13$�W$->R&%1$2)�9:&)5?�D&($*3353����)5(&(13D�)'*$53$� *)-/)+?� 5/.9:�<)24X%V/� 834)-)>839-1.9:��4&()1�<*-.+XR!�S$�O/3&(�8$1)D$1&41.�D&�5/V+�<)9-X($'54�3�<)%+XR�<*VW,

1X!�&�/3,9�%)5')1&RX���34)-)83&�5(&*)S.(1&�W)/3$D�13$�-1&�')19$<9+3� � �����5����!�&�*&9-$+�0)�9-.D�O/3&%9-.�/3$4$�8*&2D$1(V/�<35D�834)-)8V/�<*-$%>�3�<)<4&()P5'39:�0�'&($2)*.9-13$�1$2?+$D)S43/)OY�<)/5(&13&�9-$2)O�-�13$W.(?!�&�(&'S$�)W*V9$13&�53,�9-$2)')4/3$'�/�13$W.(�

50 Zob. Diels FVS, Filolaos B 4.51 Zob. szerzej na ten temat: J. Gajda-Krynicka, �ntropologiczny aspekt pitagorejskiej koncep-

cji symetrii – harmonii!�N�*-$24X%��34)-)839-1.Q�=!��IIJ!�5��C�>=J.52��)W��%-3&R&41)OY�(-/��K��'&%$D33�<)%�'3$*)/139(/$D��1(3)9:&�-��5'&4)1?�)*&-�($)4)23$

1$)<3(&2)*$+5'3$!�D$%3)>�3�1$)<4&()P5'3$�53��&4$S.� (?�<)%'*$O43Y!�S$�/�5(&*)S.(1$+�N834)-)833�<)2&P5'3$+Q�13$�D&�')19$<9+3�5(/)*-$13&

9-.�<)/5(&13&�O/3&(&�')5D)5?�ex nihilo. Creatio ex nihilo <)+&/3�53,�%)<3$*)�/�834)-)833�9:*-$O93>+&P5'3$+.

HC��$5(� ()�1)/&�/�834)-)833�2*$9'3$+�')19$<9+&!�<)13$/&S�834)-)8)/3$�<*-$%<4&()P59.�<*-.+D)>/&43�9.'439-1X�')19$<9+,�9-&5?!�-2)%13$�-�'(V*X�')5D)5�2$1$*)/&1.�-�<*&5?W5(&19+3�D3&R�)'*$O4)>

Page 24: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

AC ������������>��������

?5(&4$13&!� 9)� W.R)� <*-$%� )/.D�<)9-X('3$D�� �5(13&R� -&($D bóg Stwórca (Platonnazywa go Demiurgiem –� ')15(*?'()*$D�� -� 35()(.� 5/)+$+� %)W*.!� 35(13&R.� W.(./3$9-1$!�13$-D3$11$�3�%)5')1&R$ Idee, traktowane w ostatnim <4&()P5'3D�%3&4)>2?� +&')�/-)*9$� 0 modele. I5(13&R&� ($S� +&'&O� <)5(&Y� W.(?!� 93$4$51&� 3�D&($*3&41&!-1&+%?+X9&� 53,�/� +&'3$+O� <*-$5(*-$13!� <)*?5-&+X9&� 53,�/� 5<)5VW� 9:&)(.9-1.!� <)>-W&/3)1&� R&%?!�<)*-X%'?� 3�D3&*.�0�'R,W)/35')�$4$D$1(V/� – Chaos, nazywanyprzez Platona <�� =����1&(9:13)1.D�/.'R&%-3$�<)'&-?+$�1&D�834)-)8�W)5'3$2)�(/V*9,!� '(V*.� <)/)%)/&1.� %)W*)93X� <)%+XR� -&%&13$� N/.<*)/&%-$13&� )/.9:$4$D$1(V/�-��:&)5?�'?�<)*-X%')/3!�W)�?/&S&R!�S$�<)*-X%$'�+$5(�W$-�<)*V/1&>13&�9$113$+5-.�13S��:&os55”.

�%.��(/V*9&�*$&43-)/&R�)/)�-&%&13$!�N<&(*-.R�1&�D)%$4�/3$9-1.Q�0 na Idee,bo jako dobry i pozbawiony za/3O93� 9:93&R!� NW.�/5-.5(')!� 9)� 53,� *)%-3!� W.R)D)S43/3$� 1&+<)%)W13$+5-$� %)�13$2)”56�� �(/V*9&� -&($D�D?53&R� -1&4$ZY� %4&��:&>)5?�/-V*�D&($D&(.9-1.�0�/3X-&%R)!�'(V*$�5<)3R)W.�/5-.5('3$�$4$D$1(.�/�5(*?'>(?*,�:&*D)13+1X�3�5.D$(*.9-1X�0 w kosmos. Ów wzV*�)%1&4&-R�/�<*)<)*9+3�D&($>D&(.9-1$+���� (*-$9:�<*)<)*9+36�&*.(D$(.9-1$+� �/�'(V*$+� ($*D31�O*$%13� +$5(�)� (.4$/3,'5-.�)%�<3$*/5-$2)!�)�34$�+$5(�D13$+5-.�)%�)5(&(13$2)6�A6C�c�C6=�!�2$)D$(*.9->1$+� �/�'(V*$+� ($*D31� O*$%13� +$5(� (.4$� *&-.�/3,'5-.�)%�<3$*/5-$2)!� 34$� *&-.� 5&D+$5(�D13$+5-.�)%�)5(&(13$2)6� A6C�c� C6G�� 3� :&*D)139-1$+� �/�'(V*$+� ($*D31� O*$%13<*-$/.S5-&�<3$*/5-.�)�(&'3�?R&D$'�53$W3$�5&D$2)!�)�+&'3�<*-$/.S5-&�2)�)5(&(136=6G�c�G6�A�!� %)W*.��(/V*9&�/.W*&R� %)�?<)*-X%')/&13&��:&)5?�<*)<)*9+,� 2$)>D$(*.9-1X!�<)13$/&S�?<)*-X%')/&1$�/$%R?2�13$+�$4$D$1(.�5(&1)/3X�%)5')1&RX+$%1)OY�3�(.4')�)1&�D)S$�)2&*1XY�5/)3D�-&53,23$D�/5-.5('3$�inne $4$D$1(.!�13$-)5(&/3&+X9�S&%1$2)�<)-&�%)5')1&RX�+$%1)O93X�')5D)5?57���&'�($S�?<)*-X%')/&R)1�$4$D$1(.�/�1&5(,<?+X9.D�?'R&%-3$6�)23$P�0�<)/3$(*-$�0 woda – ziemia („+&'53,�D3&R� )23$P� %)� <)/3$(*-&!� (&'� 53,�D3&R)� <)/3$(*-$� %)�/)%.!� 3� +&'� 53,�D3&R)<)/3$(*-$�%)�/)%.!� (&'� 53,�D3&R&�/)%&�%)�-3$D3Q����)%'*$O4$13&�/�<4&()P5'3$+/3-+3� <)*-X%')/&13&��:&)5?�/.D&2&� ()S5&D)OY funkcji wszystkich terminówprop)*9+3!� %-3,'3� '(V*$+�D)2X�)1$� 0� <*-$R)S)1$�1&� <)5(&Y� $4$D$1(V/�D&($*3&4>1.9:� 0� (/)*-.Y� %)5')1&RX� +$%1)OY� „�-3,'3� <*)<)*9+3� D&($D&(.9-1$+� ')5D)5<)53&%&�-$�5(*)1.�$4$D$1(V/�(&'X�<*-.+&ZP�3�5.D$(*3,!�S$�5<)+)1.�/�+$%1X�+$%.>1X�9&R)OY�+$5(�13$D)S43/.�%)�*)-$*/&13&�<*-$-�13')2)!�-�/.+X('3$D�($2)!�9)�2)

1.�9-&5�(*/&13&!�<)�9-.D�<)/*&9&R�%)�)/$+�<*&5?W5(&19+3!�W.�/.R)13Y�53,�-�13$+�1&�1)/)�/�<*)9$>53$�N/3$9-1$2)�<)/*)(?�O/3&(V/Q�

HH��4&()1!�,%����!�(R?D������3(/39'3!�/6�($1S$!�7����!�(��A!��,(.��III!�5��AI11�H=��&DS$�HJ� �*-$D� <*)<)*9+)D� )%<)/3&%&R.� ')4$+1)6� <*)<)*9+3� &*.(D$(.9-1$+� 0� 439-W.� �&*.(D$(.'&�!

2$)D$(*.9-1$+�0�W*.R.��2$)D$(*3&�!�:&*D)139-1$+�0�/.5)')OY�%Z/3,'V/��D?-.'&����4&()1�<)/3&>%&!� S$� 2%.W.� O/3&(�D3&R� W.Y� <R&5-9-.-1X!�/.5(&*9-.R&W.� +&')�/3X-&%R)� <*)<)*9+&� &*.(D$(.9-1&-� +$%1.D� ($*D31$D� O*$%13D!� 4$9-� W*.R&� +$5(� %)5')1&45-&� )%�<R&5-9-.-1.!� &� <)13$/&S� O/3&(� +&')%-3$R)��(/V*9.�D?53&R�W.Y�%)5')1&R.!�<)(*-$W)/&R�)1�%/V9:�($*D31V/�O*$%139:�<*)<)*9+3�2$)D$>(*.9-1$+���)W��(&DS$�

Page 25: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

AH������������������������������������@�����

5<)3RQ58. "/3&(�0�')5D)5�5'R&%&�53,�-�%/V9:�9-.113'V/6�-�93&R&�O/3&(&�3�-�%?5-.O/3&(&!� '(V*&!� <)/)R&1&� %)� S.93&� +$5-9-$� <*-$%� 93&R$D� O/3&(&!� <)%4$2&+X9&� ($+5&D$+�<*)<)*9+3!�+$5(�Z*V%R$D�*?9:?�3�S.93&�

��35()93$!�<4&()P5'&�')19$<9+&��$D3?*2&!��)2&�)%/3$9-1$2)�3�%)W*$2)!�'(V>*., 13$�D)2X9�-13$OY�9:&)5?�D&($*33, N?<)*-X%')/&RQ�+X�&'($D�31($4$'(?�/�O/3&(<)+D)wany i zaplanowany jako kosmos –� 5(*?'(?*&�)�1&+/.S5-.D�5()<13?�<*&>/3%R)/)O93� 3�D3&*.!� &�/3,9� %)')1&R� %-3$R&� %)5')1&R$2)!� 13$� -&<)D31&+X9� <*-.(.D�)�9-R)/3$'?!�D)2R&W.�5(&1)/3Y�?')*)1)/&13$�*)-/)+?�834)-)839-1$+� ($)4)>233!�2%.W.�W.R&�()�')19$<9+&�')15$'/$1(1&�3�<)(/3$*%-)1&�<*-$-�9&R)OY�5.5($D?<4&()P5'3$2)���&'�+$%1&'�13$�+$5(����31($*<*$()/&1$+�3�*$31($*<*$()/&1$+�<)�%-3O%-3$P59 filozofii pla()P5'3$+�%)5(*-$2&D.�W)/3$D!�+$O43�9:)%-3�)�')19$<9+,��)2&!/3$4$� 13$')15$'/$19+3�� �*-$%$�/5-.5('3D� (*-$W&� -/*V93Y� ?/&2,�1&� ()!� S$� 5/X($)4)23,�<*-$%5(&/3&��4&()1� -&/5-$�/� +,-.'?� ($)4)233� <)$(V/!�13$� <*-$'R&%&+X9+$+�1&�+,-.'�4)2)5?���5<&13&R&�)<)/3$OY�) stworzeniu –�?<)*-X%')/&13?�O/3&(&!'(V*$2)�%)')1&R��óg – Demiurg, jest w istocie mitem – opowi$O93X!�9)�<)%'*$>O4&�51?+X9.�)/X�)<)/3$OY�<3(&2)*$+9-.'��3D&+)5!� 3� +$5(� ()�-$�5(*)1.��4&()1&�-&>W3$2� O/3&%)D.���'*?<?4&(1&� &1&43-&�/5-.5('39:�/-D3&1$'� )��)2?�/�<35D&9:�4&()1&�<*)/&%-3�%)�/13)5'?!�S$�1& poszczególnyc:�$(&<&9:�*)-/)+?�D.O43�<4&>()P5'3$+!� '(V*$� -1&+%?+X�)%-/3$*93$%4$13$�/�/./)%-3$� O935R.D!�13$�D&�D3$+59&%4&��)2&�&13�/�O/3$93$�3%$3 (/�O/3$93$�1)$(.9-1.D,�/�O/3$93$�W.(?�35()(13$�35(>13$+X9$2))!�&13�/�O/3$93$�8$1)D$1&41.D� �/&S1&�4$'(?*&�<35D�<4&()P5'39:�/�39:9:*)1)4)233� *$4&(./1$+�<)-/&4&� 5(/3$*%-3Y!� S$� 834)-)8� de facto� 13$� ?'5-(&R()/&R5<V+1$+�3�')15$'/$1(1$+�')19$<9+3��)2&�

Przeanalizujmy krótko wzmianki o Bogu w$� /9-$O13$+5-.D� )%� Timajosadialogu Fedon!�<)O/3,9)1.D� explicite�%)/)%)D�1&�13$OD3$*($41)OY�%?5-.���$5(()�<35D)!�/�'(V*.D�834)-)8�W&*%-)�5-9-$2VR)/)�<)'&-?+$�1&D�5/)+X�')19$<9+,*-$9-./35()O93�<)+D)/&1$+�%/?<)5(&93)/)6�O/3&(� „W.(?�35()(13$�35(13$+X9$2)” –wieczny i niezmienn.�O/3&(�3%$3!�&�(&'S$�-D3$11.�O/3&(�*-$9-.�0�O/3&(�8$1)D$>1&41.�)*&- relac+$�D3,%-.�)/.D3�O/3&(&D3��"/3&(�8$1)D$1&41.�35(13$+$�-$�/-24,>%?�1&�O/3&(�3%$3!�O/3&(�3%$3�bytuje jedynie - $ � / - 2 4 , % ? � 1 & � 5 3 $ W 3 $, )1�()?S.9-&�35(13$13&�*-$9-)D!�?S.9-&�3D�8)*D.�3�1&-/.���-$9-.�35(13$+X�%4&($2)!�S$5X�/�139:�)W$91$� 3%$$� 3�%4&($2)!�S$�?9-estni9-X�/� 3%$&9:���3$%.��4&()1�?5(&D3�)'*&($5&�8)*D?R?+X9$2)�*&9+)1&41$�%)/)%.�1&�13$OD3$*($41)OY�%?5-.�&1&43-?+$<*)W4$D�W.(V/� ex definitione�13$-135-9-&41.9:!�5(/3$*%-&!�S$�<)-&� 3%$&D3!�'(V>*.D�<*-.5R?2?+$�D)9�5<*&/9-&�/)W$9�*-$9-.!�5(&(?5�(&'3$2)�W.(?�D& jedynie bV2��$%1&'�<*VS1) W.�5-?'&Y�/�%3&4)2?�/.+&O13$13&�5(&(?5?�3�D3$+59&�b)2&�/��4&()P>

HG�"/3&(�8$1)D$1&41.!�'(V*.�-&/%-3,9-&�5/V+�<)9-X($'��(/V*9.!�/$%R?2��4&()1&�+$5(�/3$9-1.3�13$-135-9-&41.!�W)�%-3,'3�5.D$(*33�132%.�13$�?4$213$�%$5(*?'9+3��V2RW.�2)�-135-9-.Y�(.4')�5&D�(/V*9&!�4$9-�($1�-�*&9+3�5/)+$+�%)W*)93�132%.�($2)�13$�?9-.13�

59 Zob. ustalenia tzw. 5-')R.� (.W3P5kiej (prace K. Gaisera i H. Kraemera) oraz tzw�� 5-')R.D$%3)4&P5'3$+�-�+$+�9-)R)/.D�<*-$%5(awicielem, G. Reale.

Page 26: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

A= ������������>��������

5'3$+!� 5'X%31X%�<*$9.-.+1$+�/3-+3� 5(*?'(?*.� *-$9-./35()O93�� �)%)W13$� +$5( w in-nych pismach. W �������, w tzw. metaforze odcinka60,��4&()1�<*-$%5(&/3&�1&D5/)+X�/3-+,�5(*?'(?*.�*-$9-./35()O93�/�<)5(&93�/.'*$5?!�1&�'(V*.D�-&-1&9-&�:3$>*&*9:3,�W.(V/6�)%�O/3&(&�3%$3!�+&')�W.(?�/3$9-1$2)!�13$-D3$11$2)�3�%)5')1&R$2)<)9-.1&+X9!�<*-$-�O/3&(�<*-$%D3)(V/�D&($D&(.'3!�O/3&(�*-$9-.,�<)�O/3&(�)%W3Y3�93$13���&S%$+�-�<)5(&93�W.(?�<*-.<35?+$�834)-)8 podleganie�)'*$O4)1.D�/R&%-)D<)-1&/9-.D oraz relacje z innymi. W�($+�<*$9.-.+1$+�/3-+3�<*VS1)�5-?'&Y�b)2&!'(V*$2)��4&()1�13$�?()S5&D3&�-2)R& z�<3$*/5-X�<)5(&93X�„W.(?�35()(13$�35(13$+X9$>2)”���V2�-&($D�/�834)-)833�<4&()P5'3$+!�(&D!�2%-3$�834)-)8�DV/3�%)�1&5�+,-.'3$D4)2)5?!�+,-.'3$D�*&9+)1&41.D!�13$�D&�)'*$O4)1$2)�D3$+59&�&13�5(&(?5?�)1(.9-1$>2)���3$�D&� ($S�D3$+59&� %4&��)2&�/� )%(/&*-&1$+� 1&� <)%5(&/3$� O/3&%$9(/� %)>'5)2raficznych tzw. „nauce niepisanej”61!�<)13$/&S�W)2&!�)�'(V*.D�834)-)8�DV/3-&/5-$�/� +,-.'?�<)$(V/!�13$�%&� 53,�?()S5&D3Y�-�<rzedmiotem nauki o pryncy-piach –� -� �$%1.D� 3� �3$)'*$O4)1X� �.&%X62�� �$)4)23&� <4&()P5'&� /� ($+� <)5(&93!/�+&'3$+�+&/3�53,�/�<35D&9:�834)-)8&,�13$�+$5(�-&($D�<$R1X�3�')15$'/$1(1X�($)4)>23X�834)-)839-1X�sensu stricto!�<)13$/&S��V2�13$�+$5(�/�13$+�&*2?D$1($D�)5(&($9->1$2)�?-&5&%13$13&!�-&*V/1)�W.(?�/�+$2)�/3$4?�<)5(&93&9:!�+&'�3�5.5($D?�834)-)>839-1$2)63. I� -1)/?� 1&5?/&� 53,� <.(&13$!� 9-.� (&'� <)+D)/&1.!� 13$%))'*$O4)1./�5/$+�<)5(&93�)1(.9-1$+�WV2�D)S$�W.Y�<*-$%D3)($D�D35(.9-1$2)�%)O/3&%9-$>13&����)5(&(13D�<4&()P5'3D�%3&4)2?� bóg – Demiurg nie jest ?()S5&D3&1.�-�1&+>/.S5-.D��)W*$D�9-.� *&9-$+� N�3,'1)%)W*$DQ (kalokagatia). Platon przypisujemu wprawdzie predykat dobroci� �9-.D� 311.D�W)/3$D� +$5(� ?()S5&D3$13$� W)2&Demiurga z Dobrem!� '(V*$� /$� /9-$O13$+5-.9:� %3&4)2&9:� �4&()1&� W.R)� W.($D<3$*/5-.D!� &� 9-.DO� -2)R&� 311.D�<*-.<35&13$�D?�<*$%.'&(?�%)W*)93�!� 4$9-� +$5()1&�?()S5&D3&1&� z pragnieniem,� %XS$13$D� 3� %-3&R&13$D!�'(V*$2)�/.13'3$D� +$5(

=[��)W���4&()1!�0����+���!�/6����������� �!�*$%������?*1$(!�(��C!�F8)*%��I[A��*$<*���I=G�!K�!�H�[11�

61 Zob. H. Kraemer, Platone e i fondamenti della metafisica, Milano 1982; ($1S$, �rete beiPlaton und �ristoteles. Zum Wesen und zur Geschichte der platonischen Ontologie, Heidelberg1959; K. Gaiser, Plato‘s ungeschriebene Lehre, Stuttgart 1963; G. Reale, Per nuova interpretazio-ne di Platone!�34&1)��II�\�-)W��($S6�Platon. Nowa interpretacja��&($*3&R.�-��.D<)-+?D����! [�/*-$O13&>A�2*?%nia 1992, s. 61-79; T. Szlezak, Platon lesen, Stuttgart–Bad Cannstadt 1993.

62��%.W.�W)/3$D�<*-.+XY!�S$��$%1)�0�1&+/.S5-&�<)5(&Y�W.(?�/�<4&()P5'3$+�1&?9$�)�<*.19.><3&9:�0�D&�)1(.9-1.�5(&(?5��)2&�+&')��.(�<3$*/5-.!�2$1$*?+X9.�/5-.5('3$�<)-)5(&+X9$�/�)'*$O4)>1$+� :3$*&*9:33� W.(.� 13S5-$!� W,%X9.� +$%1)9-$O13$� &*2?D$1($D�)5(&($9-1$2)�?-&5&%13$13&� 5.5($D?!+&'�9:9$�9:)YW.�����$&4$!��-)W������$&4$!��� ���&�>!�%-��9.(��!�1&4$S&R)W.�/($%.�(*&'()/&Y�%*?>23$�<*.19.<3?D�0��3$)'*$O4)1X��.&%,�0�+&')�)1(.9-1$�3�&'5+)4)239-1$�<*-$93/3$P5(/)��)2&!�*V/>1$�D?�+$%1&'�5(&(?5$D�)1(.9-1.D!�9)�<*)/&%-3�%)�$/3%$1(1$+�5<*-$9-1)O93�

63��.Y�D)S$�/.+&O13$13&�($2)�8&'(?�1&4$S.�5-?'&Y�/�(.D!�S$�<4&()P5'&�')19$<9+&��$D3?*2&<)/3$4&�/�35()93$�<3(&2)*$+5'X�')19$<9+,�W)2&�-�+$2)�8?1'9+X�')15(.(?)/&13&�O/3&(&�-�35(13$+X9.9:$4$D$1(V/!� ')19$<9+,!� '(V*&� 13$�D)2R&� +?S� 5<*)5(&Y� <4&()P5'3$+�D$(&83-.9$��)S1&� ($S� <*-.+D)>/&Y!�3S��4&()1!�-2)%13$�-�<*-$O/3&%9-$13$D!�S$�*-$9-.�1&+/&S13$+5-.9:�/�834)-)833�13$�D)S1&�13$(.4')� -&/*-$Y�/�<3OD3$!� 4$9-� 1&/$(�/.<)/3$%-3$Y�/� +,-.'?� *&9+)1&41.D!� ?93$'&� 53,� %)� +,-.'&<)$(V/�/�<*VW&9:�)<35?�W)2&�3�N5(/)*-$13&Q�O/3&(&��-)W��Platon, List VII).

Page 27: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

AJ������������������������������������@�����

<)*-X%$'� 3� <)%4$2&13$� D3$*-$�� �V2� <4&()P5'3� +$5(� %)W*.!� W)� /.<*)/&%-&-�9:&)5?�'?�<)*-X%')/3!�/<*)/&%-&�D3&*,!�N2$)D$(*.-?+$Q. �$4&9+$�9-Rowiekaz tak pojmowanym bogiem de facto�13$� 35(13$+X!�D3,%-.� 311.D3 ze /-24,%?�1&()!�S$�<4&()P5'3�WV2!�5')15(*?)/&/5-.�')5D)5�0�D)S1&�<)/3$%-3$Y!�S$�N/R&51)>*,9-13$Q� 0� ?9-.13R� 2)� 13$-135-9-&41.D!� 1&()D3&5(� N')15(*?'9+,� 9-R)/3$'&Q� <)>/3$*-.R� +?S� N%-3$93)D�W)S.DQ, dawszy mu (.4')� )%� 53$W3$� %?5-,� *)-?D1X, bogdyby sam sk)15(*?)/&R�35()(,�S./X�)W%&*-)1X�%?5-X�*)-?D1X!�W.R&W.�)1&�13$>-135-9-&41&� +&'� ')5D)5. Ten zabi$2�0� &�D?53D.�<&D3,(&Y� )� (.D!� S$ 9&R&� )<)>/3$OY�)�N5(/)*-$13?�O/3&(&Q jest przekazana w postaci mitu 0�D3&R�?<*&/)D)9>13Y� OD3$*($41)OYB-135-9-&41)OY� 9-R)/3$'&�� )S1&� -&($D� -&*.-.')/&Y5(/3$*%-$13$!�S$�<4&()P5'3��$D3?*2!�%)')1&/5-.�-�*&9+3�5/$+�%)W*)93�1&+%)5')>1&45-$2)�%-3$R&!� +&'3D� +$5(�')5D)5� 3� ()!� 9)�/�')5D)53$!�/� (.D�9-R)/3$'!�%&4$+53,� +?S�13D�13$� 31($*$5)/&R���3$�D&�-&($D�S&%1$+�D)S43/)O93�N<)*/&13&Q�9-R)>/3$'&�<*-$-�W)2&!�&�(&'S$ ujawnienia w owym „porwaniu” istoty boga.

Luki w teol)233� <4&()P5'3$+� 0�W.Y�D)S$� O/3&%)D3$�0�/.<$R13R��*.5()($les.Wprawdzie w swej kryt.9$�1&?'�<4&()P5'39:64�13$�&1&43-)/&R�W*&'V/�<4&()P5'3$+($)4)233!�13$D13$+�+$%1&'�D)S1&�<*-.+XY!�S$�+$�%)5(*-$2&R���(&23*.(&�/�5/$+�')1>9$<9+3�5.5($D?�834)-)839-1$2)�58)*D?R)/&R�+&51)�*$2?R.!�'(V*.D�<)/311&�<)%4$>2&Y� 834)-)83&!� +&')� 1&?'&� 5-?'&+X9&� <3$*/5-.9h zasad i przyczyn. Owe� -&5&%.3� <*-.9-.1.� ()� W.(!� -$�/-24,%?�1&�'(óry istnieje wszystko, a jego istnienie niejest przez nic zdeterminowane;�()!�9)�<3$*/5-$�/�<)*-X%'?�bytowania,�D)S$�53,+&/3Y�+&')�)5(&(13$�/�<)*-X%'?�<)-1&/&13&���&'3D�W.($D�-&+D?+$�53,�N834)-)83&<3$*/5-&Q� 0� 1&?'&� ($)*$(.9-1&!� '(V*$+� /13)5'3� D&+X� 9:&*&'($*� 1&+)2V413$+5-.!&�'(V*X��*.5()($4$5!�+&'�<35&1)�)�(.D�/.S$+! explicite 1&-./&�($)4)23X���$+�<*-$%>D3)($D� +$5(� bóg, Pierwszy Poruszyciel, Czysty �kt, a jego bytowanie czy� ')>13$9-1)OY� bytowania�D)S1&�/.'&-&Y�/�<*$9.-.+1.D�%)/)%-3$65!� )<3$*&+X9.D53,�1&� &'5+)D&93$!� -2)%13$� -�'(V*.D� R&P9?9:�<*-.9-.1� 3� 5'?('V/�13$�D)S$� 53,93X21XY�/�13$5')P9-)1)OY66.��V2��*.5()($4$5&�/�5/$+�%)5')1&R)O93�13$� (/)*-.jednak O/3&(&!�W)�O/3&(�+$5(�/3$9-1.�0�13$�D&�<)9-X('?�&13�')P9&!�13$�<)*-X%'?>+$� 2)!� 13$� )(&9-&� DX%*X� 3� *)-?D1X� )<3$'X�� �V2� �*.5()($4$5& nawet� 13$� /3$)�O/3$93$�0�<*-$%D3)($D�+$2)�D.O4$13&�D)S$�W.Y�(.4')�)1�5&D��Stagiryta odma-wia W)2?�D)S43/)O93�<)-1&13&� O/3&(&� 3� 9-R)/3$'&�13$+&')�-�')13$9-1)O93���V213$� +$5( bowiem� 5?W5(&19+X�<3$*/5-X�0� synolonem� 0� -R)S)1X� -�D&($*33� 3� 8)*D..Jako Czysty �kt jes(� <)-W&/3)1.�D)S43/)O93� )24X%?� -D.5R)/$2)!� )%� '(V*$2)-&9-.1&�53,�/5-$4'3$�<)-1&13$67. Filozof przyznaje tak pojmowanemu bogu sta-

=C��)W���*.5()($4$5!�����'����!�%-��9.(�!��!�K��!�^����11�=H��)W��($1S$!�����'����!�%-��9.(�!�^��\�($1S$!�*����!�%-��9.(�!�K����==��)W��($1S$!�����'����!�%-��9.(�!�������'�%�� ��IIC&�=J��)W������������������#��������� ��������!�?�O/���)D&5-&!�!��������������

�������&� ����!�7�&� ����3#�?��@� ��AB!/6��:)D&$��d?31&(35!�:�� ��%��!�*$%������4&*>9V1!�-&6�///��9)*<?5(:)D35(39?D�)*2�

Page 28: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

AG ������������>��������

tus�%)5')1&R)O93�3�1&+/.S5-$2)��)W*& niejako�<)�()!�&W.�/.(R?D&9-.Y�<*)W4$D.-/3X-&1$ z ruchem: w teleologicznej filozofii �r.5()($4$5&�/5-.5(')�-D3$*-&�%)�+&'3$2)O��%)W*&!�&�-$�/-24,%?�1&�'*.(.',�')19$<9+3�:.4)-)35(.9-1.9:�'&S%.�*?9:D&�+&'XO�5/)+X�<*-.9-.1,���2)%13$�-e�/5'&-&1.D�/.S$+�&'5+)D&($D,�<3$*/5-X<*-.9-.1X�/5-$4'3$2)� *?9:?� +$5(� -&($D�<3$*/5-.�/�<)*-X%'?�W.()/&13&� W.(� 0�3$*/5-.��)*?5-.93$4, sam nieruchomy, który porusza przez samX�5/)+X�%)5')>1&R)OY� 3�%)W*)!�<*-.93X2&+X9�� Takie pojmowanie boga�/.'4?9-&� -�')13$9-1)O93/5-$4'3$�*$4&9+$�-�9-R)/3$'3$D�-�W)5'3$+�3139+&(./.!�&�<)-1&13$�35()(.�3�9$9:�W)2&+$5(�/.13'3$D�<*&9.� 31($4$'(?&41$+� 9-R)/3$'&� 0� 834)-)8&�� �34)-)8!� '(V*.� <)-1&R/�/.13'?�<*&9y intelektualnej W)2&�)%%&1$2)�+$%.13$�')1($D<4&9+3�/R&51$+�%)>5')1&R)O93!�D)S$�/.13'3�W&%&P�)W3$'(./3-)/&Y�/�<)+,93&9:!�?+XY�+$�/�5.5($D!-&<&D3,(&Y�3�<*-$'&-&Y�311.D���34)-)8�<)1&%()�D)S$�2)�/�<$/3$1�5<)5VW�1&O4&>%)/&Y� <*-$-� &'(.� ')1($D<4&9+3� +$2)� %)5')1&R)O93!� '(V*$� +$%1&'� 13$� D&+X� 139/5<V41$2)�-�%)O/3&%9-$13$DB<*-$S.93$D�D35(.9-1.D!�&� *$&43-?+X� 53,�/�&5<$'>93$� ($)*3)<)-1&/9-.D.

�*V('3�<*-$24X%�1&+/&S13$+5-.9:�')19$<9+3�W)2&�0�(*&159$1%$19+3�/�N<)2&P>5'3$+Q� 834)-)833� 5(&*)S.(1$+� – pozwala st/3$*%-3Y!� S$ 834)-)83&� (&� 13$� 5(/)*-.R&<)+,93&�W)2&!�'(V*.�0�<)-&�8?1'9+X�1)*D&(./1X�– 31($*$5)/&RW.�53,�9-R)/3$'3$D!)(&9-&RW.�9-R)/3$'&�)<3$'X�9-.�5<*&/3&R!�W.�/�&'93$�N<)*/&13&Q�9-R)/3$'�DV2R<)-1&Y�35()(,�W)2&!�%)5(X<3Y�')1($D<4&9+3�1&+/.S5-$2)��)W*& <*-$<$R13)1.�D3>R)O93X����5(&*)S.(1$+�($)4)233�834)-)839-1$+�13$�D&�/�)2V4$�D3$+59&�1&�D3R)OY�%)W)2&�� �-R)/3$'� +&')� <)%D3)(� <)-1&+X9.� D)S$� 439-.Y� +$%.13$� 1&� /R&51$� 53R./�5/.9:�?53R)/&13&9:�<)-1&13&�N<3$*/5-.9:�-&5&%�3�<*-.9-.1Q czy bytu pierw-szego. Teolog3&� 834)-)839-1&� +$5(�D)S43/&� (.4')�%-3,'3�<*&9.� 31($4$'(?&41$+� 834)>-)8&!� '(V*X� 5<*)/&%-3Y�D)S1&�%)�<*)9edur dialektycznych, a� <?1'($D�/.+O93&tych procedur +$5(�-&/5-$�)24X%�-D.5R)/.�

�)%$+D3+D.�<*VW,�<)'&-&13&� %*)23� %)�<)-1&13&� <)5(&93� W.(?�<3$*/5-$2)�0przedmiotu filozofii�0�-&�<)D)9X�<*)9$%?*�%3&4$'(.9-1.9:�1&�<)%5(&/3$�($'5(V/<4&()P5'39:68���?1'($D�)%13$53$13&�W,%-3$�(?�V/�5R.11.!�<*-.<35./&1.��4&()1)>/3, List VII!�13$-&4$S13$�)%�($2)!�9-.�+$5(�)1�&?($1(.9-1.D�<VZ1.D�($'5($D�834)>-)8&!�9-.�($S�<)/5(&R�+&')�&<)'*.8�/��(&*$+��'&%$D33�+?S�<)�+$2)�OD3$*93!�9-,5()<*-./)R./&1.� +&')�<*-.'R&%�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)69.

�)O/3,YD.�13$9)�?/&23�<)5(&93)D�<4&()P5'3$+�%3&4$'(.'3���&4$S.�<)%'*$O43Y!S$�/�S&%1.D�-�<4&()P5'39:�)<35V/�D$()%.�%3&4$'(.9-1$+�13$�-1&+%-3$D.�/.*&Z>

=G��3$�)-1&9-&�()!�S$�%)<3$*)��4&()1�N/.1&4&-RQ�%3&4$'(.',���*)9$%?*.�($�W.R.�-�9&RX�<$/1)>O93X�-1&1$� 834)-)8)D�<*-$%<4&()P5'3D!� +&'')4/3$'� 39:�)<35.�13$�-&9:)/&R.�53,�/�)9&4&R.9:� 8*&2>D$1(&9:���3)2$1$5��&$*(3)5�<*-.<35?+$�N/.1&4$-3$13$Q�%3&4$'(.'3��$1)1)/3�-��4$3�0�-)W���3)2$>1$5� �&$*(3)5!� C����� ����=�� �.������ '����'��!� (R?D�� ��� �$O13&'!� ��� �*)P5'&!� ��� �?<35!�&*5-&/&�A[[G!�K����HJ!�A\�-)W��($S6�(&DS$!��^�AH!��A!�2%-3$�%)'5)2*&8!�9.(?+X9��*.5()($4$5&!�<*-.><35?+$�/.1&4$-3$13$� ���������������D3(.9-1$D?��&4&D$%$5)/3�

69 Zob. m.in. G. Reale, /��� � '����' ��� �6�����!� (�� A!� (R?D��������3$43P5'3!��?W431� �II=,s. 39nn, 217nn.

Page 29: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

AI������������������������������������@�����

1$2)�3�'&($2)*.9-1$2)�5(/3$*%-$13&!�3S�+$5(�()�%.5'?*5!�&13�($S�D$()%)4)239-1$2)-&R)S$13&� 9-.�/.D&2&13&!� S$W. proces dialektycznego dochodzenia do prawdyD3&R�W.Y�*$&43-)/&1.�/�%.5'?*53$���1&43-&�<35D�834)-)8&�<)-/&4&�5(/3$*%-3Y!�S$1&�)/X� dialektike techne�5'R&%&+X�53,�(*-.�<)5(&93�<*)9$%?*�W&%&/9-.9:6�5.1)<>(.9-1&!� :3<)($(.9-1&� 3� %3&3*$(.9-1&!� '(V*$�D?5-X�W.Y� *$&43-)/&1$�/�)%<)/3$%>13$+�')4$+1)O93!�)%<)/3&%&+X9�(*-$D eta<)D�<)-1&13&�834)-)839-1$2)���)�<)-1&>13$�D)S1&�5<*)/&%-3Y!�<&*&8*&-?+X9�/.<)/3$%Z��)'*&($5&B�4&()1&�/� Fedonie70,%)�?5(&4$13&� ')4$+1)6� +&'3$�/� 35()93$� 5X� * - $ 9 - . � (ta pragmata, ta chremata�!9-.43� ()!� 9)�%)5(,<1$�/�)24X%-3$� -D.5R)/.D!�%4&9-$2)� 5X� (&'3$!� +&'3$� 5X!� 9-.43/� +&'3O� 5<)5VW�?<)*-X%')/&1$� 3�%&+X9$� 53,� -$5(&/3&Y� 3�<)*-X%')/&Y w zbiory,i dlaczego, -$�/-24,%?�1&�()!�+&'3$�5X!�5X�1&+4$<5-$���*)9$%?*.�%3&4$'(.9-1$�D&+X-&($D�%)5(&*9-.Y�1&D�/3$%-.�<$/1$+�)�($+�58$*-$�*-$9-./35()O93!�'(V*&�+&/3�53,/�)24X%-3$�-D.5R)/.D� &+X�($S�?D)S43/3Y�<)-1&13$�58$*.�13$+&/1$+!�9-.43�($2))W5-&*?�W.()/)O93!�-$�/-24,%?�1&�'(V*.�5X�*-$9-.�0�<3$*/5-.9:�-&5&%�3�<*-.9-.1!13$-&4$S13$�)%�($2)!�9-.�W,%X�13D3� idee, czy zasady – archai, a�'3$%.�834)-)8�+?S+$�<)-1&!�D)S43/$�+$5(�%4&P�/(V*1$�niejako poznanie sfery jawnej, %)'R&%13$+5-$+?S�3�4$<5-$!�W)�13$)<3$*&+X9$�53,�+$%.13$�1&�-R?%1.9:�-D.5R&9:.

�-$D?�5R?S.�D$()%&�%3&4$'(.9-1&]�)'*&($5�/$�/9-$51.9:� 3� O*$%13)&'&%$D39'39:� <35D&9:� <4&()P5'39:� 5-?'&

< * & / % . � W . ( V /71!�<)+D)/&1$+�+&')�<*-.9-.1&!�-$�/-24,%?�1&�'(V*X� W . ( .!?()S5&D3&1$� +$5-9-$� 1&� (.D� $(&<3$� *)-/)+?� D.O43� <4&()P5'3$+� -� * - $ 9 - & D 3!-�(.D!�9)�+&/3�53,�<)%D3)()/3�<)-1&+X9$D?�/�)24X%-3$�+?S�834)-)839-1.D!�5X�0<3,'1$� 3�W*-.%'3$!�/3$4'3$� 3�D&R$!�<)+$%.19-$� 3�D1)23$!�<)%)W1$� 3�13$<)%)W1$!<*)5($� 3� -R)S)1$�� �X� N?<)*-X%')/&1$Q� (&'!� S$�D)S1&� /O*V%� 139:� /.)%*,W13Y-W3)*.!�2&(?1'3!�9-.�*)%-&+$\� a /O*V%� * - $ 9 - . �D)S1&�?5(&43Y� +&'3$O�:3$*&*9:3$/&*()O93!�D)S1&�<)5(*-$2&Y�39:�<)/5(&/&13$�3�2313,93$!�<)%4$2&+X9$�)'*$O4)1.D<*&/)D��"/3&(� *-$9-.� +$5(� zatem ')5D)5$D!� 4$9-� +$2)� R&%!� 5')15(*?)/&1.�/$>%R?2� +&'3$2)O� &42)*.(D?,� 5'*./&� <*-$%� )9-.D&� )24X%&+X9$2)� 5/X� <*-.9-.1,5<*&/9-X!� W)� <*VS1)� W.� +$+� 5-?'&Y�/� 5&D.9:� * - $ 9 - & 9 :, 9:)93&S� * - $ 9 - ./R&O13$!�?D3$+,(13$�<*-$-�ND,S&�5.1)<(.9-1$2)Q�)24X%&1$!�?+&/13&+X� 834)-)8)/3!S$� (&'&� <*-.9-.1&� 2 % - 3 $ O � 35(13$Y�D?53�� �3$*/5-.� $(&<�D$()%.�%3&4$'(.9-1$+1&?9-.R�-&($D��)'*&($5&� 5 . 1 ) < ( . 9 - 1 $ 2 )72�)24X%?�*-$9-./35()O936�5<*)/&>%-&13&�/3$4?�<)5(*-$S$P�-D.5R)/.9:�%)�+&'3$+O� + $ % 1 $ + postaci, pierwszej po-staci dialektyki * - $ 9 - .! której w.13'3$D�+$5(�<*-$O/3&%9-$13$!�S$�D?53�35(13$Y

J[��)W���4&()!�������!�/6����������� �!�*$%������?*1$(!�(���!�F8)*%��I[[��*$<*���I=J�!�II$�71��&DS$�JA�24X%�5.1)<(.9-1.� +$5(�<*-$93/3$P5(/$D�(&'3$+�<)5(&93�<)5(*-$2&13&!�'(V*X��$*&'43(�1&-.>

/&R�/3$4)/3$%-(/$D� �����%������!� 9-.43� <)5(*-$2&13$D�'&S%$+� *-$9-.�)%%-3$413$!�/� 3-)4&9+3� )%311.9:�� NXS� 5.1)<(.9-1.Q!� '(V*.� -&9-.1&�?<*&/3&Y� 5-(?',� %3&4$'(.'3!� <)(*&83� N5<)+*-$Y� -� 2V*.3�5<*)/&%-3Y�+$%1.D�*-?($D�)'&�5-9-$2VR.�(?� 3�(&D�*)-5.<&1$�%)�+$%1$+�35()(.�*-$9-.Q���)W�� �4&>()1!�*��� ���A=H%�

Page 30: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

[ ������������>��������

jakaO�<)5(&Y�W.(?!�-$�/-24,%?�1&�'(V*X�*-$9-.!�5(&1.�9-.�-+&/35'&�D&+X�)'*$O4)1X+&')OY!�%&+X� 53,�'4&5.83')/&Y� 3�<*-.<)*-X%')/./&Y�)'*$O4)1.D�-W3)*)D���*)2X%3&4$'(.'3�5.1)<(.9-1$+�%)9:)%-3�53,�W)/3$D�%)�58)*D?R)/&13&�<)+,93&�)2V41$2)!1&+<3$*/�/�<)5(&93�1&-/.!�'(V*&�)W$+D?+$�5/.D�-&'*$5$D�)'*$O4)1.�-W3V*!�9:)Y>W.�*-$9-.�<3,'1.9:�9-.�%-3&R&P�5<*&/3$%43/.9:���&-/&�-�')4$3�%$($*D31?+$�pyta-nia o swój status ontyczny – o to, czy jest 1 & - / X � < ? 5 ( X,�9-.�($S�)%<)/3&%&�+$++&'&O� <)5(&Y� W.(?!� '(V*$+� <*-$93$S� 13$� D)2X� *)-<)-1&Y� )9-.!� W)� +$+� 5-?'&13$/� * - $ 9 - & 9 : �2*)-3�O4$<)(X73. P3$*/5-.�$(&<�%3&4$'(.'3�5.1)<(.9-1$+�13$�D)S$�%&Y)%<)/3$%-3�1&� ($�<.(&13&!� W)� +$2)�'*$5$D� +$5(� 58)*D?R)/&13$�<)+,93&�)2V41$2)!'(V*$�D)S$D.�?()S5&D3Y�-�%$83139+X��Do poz1&13&�5(&(?5?�)1(.9-1$2)�<*-$%D3)(?1&-/.B<)+,93&�)2V41$2)�<*)/&%-3� ($1� $(&<�%3&4$'(.'3� 5.1)<(.9-1$+!� '(V*.�)<35&R�4&()1�/ Fajdrosie� +&')�%*)2,�/3)%X9X�)%� 5-$*$2V/�<)5(*-$S$P� +$%1)5(')/.9:�&+X�)1$�W.Y�-W3$*&1$�/�+$%1)�%)�(&'3$+�<)5(&93!�'(V*X�8ilozof w $<)9$�O*$%13)&'&>%$D39'3$+�<)5(*-$2&R�/�3%$&9:���)5(&Y�(&�+$5(�+?S�<)-&�3�<)1&%�*-$9-&D3�+$%1)5(')>/.D374, jest wieczna i zawsze taka s&D&!�9:)Y�*-$9-.�-D3$13&+X�53,!�<*-$D3+&+X�4?W(*&9X�5/)+$� +&')O93���3$�'&S%.� +$%1&'�D)S$�?-.5'&Y�/3$%-,�)� 3%$&9:, nie�'&S%.W)/3$D�D&�<*$%.5<)-.9+$�%3&4$'(.9-1$!�+&')�S$�13$�'&S%.�+$5(�ND.O4X�93,S&*1.Q��&�%*)2,�%3&4$'(.'3�/'*)9-.Y�D)S$� (.4')�NDXS�5.1)<(.9-1.Q!�'(V*.�1ie poprze-staje na�*$+$5(*&9+3�<)5(*-$S$P�/�<*-$O/3&%9-$13?��pistis�!�S$�*-$9-�+$5(�(&'&!�+&'�53,+&/3!�4ecz pyta: dlacze2)�+$5(�3�-$�/-24,%?�1&�9)�+$5(���.1)<(.9-1.�)24X%�-D.5R)>/.�(*&'(?+$ on jako hypolepsis�0�/5(,<1$�-&R)S$13$!�<*-.2)()/&13$�%)�1)$(.9-1$>2)�)24X%?�(&'3$+�<)5(&93�W*.R.�9-.�832?*.�2$)D$(*.9-1$+!�'(V*&�13$�+$5(�W*.RX�9-.832?*X�')1'*$(1X!�4$9-�W*.RX�4?W�832?*X�/�)2V4$���)4$+1.�$(&<�%3&4$'(.9-1$+�%*)23()� %3&4$'(.'&!� '(V*X� 1&-./&D�:3<)($(.9-1X� 0� )<35&1&� <*-$-��4&()1&� 1&+<$R13$+/�Fedonie75.��3&4$'(.'�D?53�/.*?5-.Y�-&($D�/�%*?2X�<)%*VS!�+$O43�W,%-3$D.�53,<)5R?23/&Y�D$(&8)*.'X�-�Fedona��&�2)�)1&�%)<*)/&%-3Y�%)�9$4?�0�%)�)%'*.>93&!�S$�-&5&%�3�<*-.9-.1�($2)!�9)�+$5(!� ($+�<)5(&93�W.(?!�'(V*&�%$($*D31?+$�<)5(&Y* - $ 9 - .!�(*-$W&�5-?'&Y�<)-& ich�)W5-&*$D!�<)-&�O/3&($D fenomenalnym. W tychposzukiwaniach� (*-$W&� )%$*/&Y� 53,� )%� W&%&13&� *-$9-.� 3� <*-$+OY� %)� 5-?'&13&/�)W5-&*-$�3�1&�<)-3)D3$�($2)!�9)��4&()1�1&-./&�logoi lub logismoi76,�'(V*$�*)->

J ��4&()1!�*����!�%-��9.(�!�II%>II$�JC�N�3$<*&/%&S!�S$�(&'�1&4$S.�*)-<&(*./&Y�1&(?*,�'&S%$+�*-$9-.]��&<*-V%�53,�-&5(&1)/3Y�1&%

(.D!�9-.�()�9)O�<*)5($2)!�9-.�($S�D&�*VS1$�*)%-&+$�_U`!�&�<)($D!�+$O43�()�9)O�<*)5($2)!�-&5(&1)/3Y53,� 1&%� +$2)� 53R&D36� +&'3$� ()� -� 1&(?*.� 5/$+� <)53&%&� -%)41)O93� 9-.11$� 3� W3$*1$� 3�/-24,%$D� +&'39:<*-$%D3)(V/\�&�+$O43W.�()�D3&R)�/3,9$+�8)*D!�()�+$�/.439-.Y�3�-&5(&1)/3Y�53,�1&%�'&S%X!�<)%)W13$!+&'�1&%�9&R)O93X!�+&'3$�'&S%&�D&�%.5<)-.9+$�9-.11$�3�/�+&'39:�)%�9-$2)�-)5(&+$�-&4$S1)O93&9:Q�0($1S$!��&+%*)5!�%-��9.(�!�AJ[9�

75 �4&()P5'3��)'*&($5�1&-./&� ($1�$(&<�N%*?2X�<)%*VSXQ (deuteros plous)�0�-&�����$&4$�W,%,?S./&Y�<3,'1$2)�($*D31?6�N%*?23$�S$24)/&13$Q�

76 Terminu: logismoi�?S./&��4&()1�/� Fajdrosie – zob. ($1S$!� *��� ��!�%-��9.(�!� 249c, 265d-266b; zob��($S6�($1S$! Fedon,�%-��9.(�!� =H9!�2%-3$�)W5-&*!�/�'(V*.D�?+&/13&�53,�W.(!�)'*$O4&�8)*DX

Page 31: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�������������������������������������@�����

<)9-.1&�53,�)%�58)*D?R)/&13&�hypothesis. Jest to teza!�'(V*&�/�<*)9$53$�9-.5($2)+?S�D.O4$13&�D&�-)5(&Y�?%)/)%13)1&���)'*&($5�powiada bowiem w Fedonie!�S$!2%.�-D,9-.R)�2)�+?S�W&%&13$� W . ( V / � / � * - $ 9 - & 9 :, za9-XR�<)5-?'3/&13&�)%<*-.+,93&� Ntwierdzenia, które oceniam jako najmocniejsze”(logos erromenesta-tos)77!� <)%'*$O4&+X9!� 3S� 9-.13� (&'� /� '&S%.D� <*-.<&%'?� W&%&P� %3&4$'(.9-1.9:!9-.43�<)%$+D?+X9�<*VW,�)%1&4$-3$13&�<ozaempirycznej przyczyny rzeczy czy zja-wiska oraz�<*VW,�?-&5&%13$13&!�%4&9-$2)�9)O�+$5(�(&'3$!�+&'3$�+$5(����')1'*$(1.D/./)%-3$��)'*&($5�<)%&+$�<*-.'R&%�(&'3$+�:3<)($-.!�DV/3X9!�N3S�35(13$+$�9)O�(&>'3$2)� +&'�<3,'1)�/�5)W3$� 3�%)W*)!� 3�/3$4')OY!� 3� (&'�%&4$+”78. Dialektyka hipote-tyczna to etap drogi, na�'(V*.D�834)-)8�<)%$+D?+$�*)-/&S&13& nad statusem on-tycznym i�D3$+59$D�<3,'1&�/�5)W3$!�%)W*& cz.�/3$4')O93!�D)91.�<$/1)O93X!�S$13$�D)2X�)1$�13$�35(13$Y���$/1)OY�(,!�9)�1&4$S.�<)%'*$O43Y!�?-.5'&R�/�<*)9$53$%3&4$'(.'3� 5.1)<(.9-1$+!� %4&� '(V*$+� <)%5(&/X� +$5(� )24X%� -D.5R)/.���.13'3$DW&%&13&� en logois� 1&()D3&5(� +$5(� +?S�?5(&4$13$, w postaci mocnego twierdzenia!S$�<3,'1)�/�5)W3$!�%)W*)�9-.�/3$4')OY�35(13$+X�31&9-$+�3�2%-3$�31%-3$+�13S�*-$9-.!&� (&'S$!� S$� %$($*D31?+X� )1$� 9$9:.�<)%4$2&+X9.9:� 3D�-W3)*V/� *-$9-.�<3,'1.9:!%)W*.9:�9-.�/3$4'39:�<*-$-�*$4&9+$�?9-$5(139(/&!�)W$91)O93�3�1&O4&%)/139(/&���)(/3$*%-$13$�<)-/&4&�%*)2X�%$%?'9+3�?5(&43Y�*)%-&+$�*$4&9+3�D3,%-.�<3,'1$D!�%)>W*$D�9-.�/3$4')O93X�& rzeczami�<3,'1.D3!�%)W*.D3�4?W�/3$4'3D3!�W)6�N_…] +$S$>43�<3,'1$�+$5(�9)')4/3$'�311$2)�<)-&�<3,'1$D�5&D.D!�()�+$5(�)1)�<3,'1$�-&�5<*&>/X� (.4')� ($+� <*-.9-.1.!� 3S� ?9-$5(139-.� /� )/.D� <3,'13$�� �)� 5&D)� %)(.9-.wszystkiego innego”79. Pierwsza Sokratesowa hypothesis�13$�+$5(�5(/3$*%-$13$D%)2D&(.9-1.D� 3� &?()*.(&(./1.D�� �&'� /5<)D13&1)� /.S$+,� +$5(� ()� -&R)S$13$/5(,<1$!� 8)*D?R)/&1$�1&�<)%5(&/3$�/.13'V/�5.1)<(.9-1$2)�)24X%?!�'(V*$�D&5R?S.Y� +&')� <)%5(&/&�/./)%V/� +?S� 9-.5()� l ) 2 3 9 - 1 . 9 :,� *$&43-?+X9.9:� 53,/�)W5-&*-$�9-.5($2)�D.O4$13&!�en logois. Owa hypothesis�D?53�+$%1&'�<)%4$2&Y%/)+&'3$+�<)5(&93�/$*.83'&9+3���*-$%$�/5-.5('3D�1&4$S.�5<*&/%-3Y!�9-.�/13)5'3-�13$+�<R.1X9$�5X�-$�5)WX�-2)%1$80!�&� (&'S$�0�/�')1'*$(1.9:�+?S�<*-.padkach –-W&%&Y� 311$�D)S43/)O93!� ()�-1&9-.�5<*&/%-3Y!�9-.� +$%1&'�')1'*$(1&�9$9:&!�%$>($*D31?+X9&� <*-.1&4$S1)OY� *-$9-.� %)� )'*$O4)1$2)� -W3)*?� 13$� D)S$� W.Y� 311&3�5'X%31X%�*)%$D�13S�)/&�+$%1&!�?S.9-&+X9&�*-$9-.,�1&-/.�3�+&')O93!�&�*VS1&�)%13$+�5&D$+�<*-.9-.1a:

�$O43�D3�'()�DV/3!�S$�9)O�+$5(�<3,'1$�-&�5<*&/X�($2)!�S$�D&�')4)*�'/3$935(.!�4?W�5-9-$>2V41.�'5-(&R(!�4?W�9)')4/3$'�/�(.D�5(.4?�0�()�+&�($�*-$9-.�)%*-?9&DU�1&()D3&5(�1&5<)5VW�<*)5(.!�13$?9-)1.�3�W.Y�D)S$�1&3/1.�(*-.D&D�53,�($2)!�S$�+$%.1$!�9)�9-.13

logidzesthai, i�(&DS$!�66a, gdzie stosuje termin logoi. W Fedonie termin logos!�-1&9-$13)/)�()S5&>D.�-�($*D31$D logismos!�(R?D&9-,�+&')6� ‘rozumowanie’, ‘wywód’, ‘wnioskowanie dedukcyjne’.

JJ��$1S$!�*����!� %-��9.(�!� �[[&�78��&DS$!��[[W�79��&DS$!��[[9�80��&DS$! 101d.

Page 32: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

A ������������>��������

<3,'1.D!�()�5&D)�<3,'1)�9-.�()�<*-$-�)W$91)OY!�9-.�/5<V41)(,!�9-.�<*-$-�+&'3')4>/3$'�5<)5VW�-/3X-&13&�53,�-�13D���3$�?(*-.D?+,�($2)�5(&1)/9-)�/�'&S%.D�<?1'93$!&4$�(.4')�/�(.D!�S$�<3,'1$�*-$9-.�5(&+X�53,�<3,'1$�-&�5<*&/X�<3,'1&���)�/.%&+$�D353,�5(&1)/3Y�1&+W$-<3$9-13$+5-X�)%<)/3$%Z!�+&'X�D)2,�%&Y�5)W3$�3�311.D\�?/&S&D!S$�+$O43�W,%,�53,�+$+�(*-.D&R!�()�13$�?<&%1,�_U`G��

�&'&� <)5(&Y� /$*.83'&9+3� :3<)($-.� %)(.9-.� +$%1&'� W&%&13&� <)5-9-$2V41.9:<)5(&93�*$4&9+3, takich j&'6�<3,'1)�5&D)�3�*-$9-.�<3,'1$ czy dobro i rzeczy dobre,czyli relacji: idea – rzecz czy zjawisko.��&D&�:3<)($-&�+&')�(&'&�/.D&2&�+$%1&'?-&5&%13$13&�+?S�/�)W5-&*-$�9-.5($2)�D.O4$13&!�()�-1&9-.�-1&4$-3$13&�(/3$*%-$>13&� )�/3,'5-.D� 5()<13?� )2V41)O93!� -� '(V*$2)� :3<)($-&�/.+O93)/&�/.13'&R&W.%$%?'9.+13$�/� sposób konieczny. Uzasadnienie to m)S$�/.D&2&Y� 8)*D?R)/&>13&�/3$4?� 9)*&-� )2V413$+5-.9:�:3<)($-!� &S�/*$5-93$� %)+%-3$� 53,� %)� (&'3$+!� '(V*&?-&5&%1ia wszystko, a sama nie wymaga� +?S�?-&5&%13$13&!� 5(&1)/3X9�&*2?D$1()5(&($9-1$2)� ?-&5&%13$13&!� -&*V/1)�/� &5<$'93$ metodologicznym, jak i onto-log39-1.D!�&�(&'S$ uprawomocnia filoz)83,!�<)+D)/&1X�+&')�%*)2,�%)�)%'*.93&3�<)-1&13&�W.(?�<3$*/5-$2). Dla Platona – w Fedonie – owym argumentem osta-tecznego uzasadnienia jest istnienie 3 1 1 $ + � 13S� 8$1)D$1&41&!� <)5(*-$2&1$+-D.5Rowo postaci bytu – istnienie idei, bytu < * & / % - 3 / $ 2 )!�*VS1$2)�)%�*-$>9-.!� < 3 $ * / 5 - $ 2 ) �wobec nich�/�<)*-X%'?�W.()/&13&, a w p)*-X%'?�&'5+)4)>239-1.D!� 4?W� *&9-$+�/�<4&()P5'3$+� )1()4)233�/&*()O93,� 1&%*-,%1$2)� -$�/-24,%?1&�()!�czego nie dostaje rzeczom6�/3$9-1)O93!�(*/&R)O93!�+$%1)O93!�%)5')1&R)O9382��$5(�()�(&'&�<)5(&Y�W.(?!�-$�/-24,%?�1&�'(V*X�35(13$+X�*-$9-.!�)1& sama natomiast13$�35(13$+$�-$�/-24,%?�1&�139!�W)�*&9+,�5/$2)�W.(?�D&�/�5)W3$��)S1&�<*-.+XY!S$�1&�(.D�$(&<3$�*)-/)+?�D.O43�<4&()P5'3$+� filozof ?-.5'&R�+?S,�%*)2X�%3&4$'(.'3:3<)($(.9-1$+,� &*2?D$1(� )5(&($9-1$2)� ?-&5&%13$13&� /� <)5(&93� )%<)/3$%-3� 1&/5-.5('3$� <.(&13&!� '(V*.9:�13$� *)-/3X-./&R& dialektyka synoptyczna, w tym –)%<)/3$%Z�1&�<.(&13$�)�<*-.9-.1,�/5-$4'3$2) istnienia,�<)/5(&/&13&�3�2313,93&��)19$<9+&�%/V9:�O/3&(V/!�-�'(V*.9:�+$%$1�?S.9-&�%*?23$D?�1&-/.!�<)5(&93!�+&>')O93!� 9$9:,� /.%&+$� 53,� /� �4&()P5'3D� Fedonie twierdzeniem o takim stopniu)2V41)O93� 3� <$/1)O93!� S$� <)-/&4&� *)-5(*-.21XY�/5-.5('3$� <*)W4$D.� -� )W5-&rufizyki, epistemologii, etyki�9-.�&'5+)4)233\�9)�/3,9$+!�<)-/&4&�834)-)8)/3�)%<)>/3$%-3$Y� 1&� <.(&13a o charakterze egzystencjalnym lub� $59:&()4)239-1.D���)>-/&4&�1&�58)*D?R)/&13$�5<V+1.9:�%)/)%V/�1&�13$OD3$*($41)OY�%?5-.!�%)/)%V/!'(V*$�1&�(.D�$(&<3$�*)-/)+?�D.O43��4&()P5'3$+�+&/3R.�53,�filozofowi +&')�13$-W3($3�D)91$!�W)�/.13'&R.�-�)/$2)�1&+)2V413$+5-$2)�13$<)%/&S&41$2)� (/3$*%-$13&�Sam Platon, po latach, <*-.<)D13&R�nam o trudach, jakie niesie ze�5)WX�%3&4$'(.>'&�:3<)($(.9-1&!�)<35?+X9�+X�/�$���VII83!�/�'(V*.D�?�59:.R'?�S.93&�<)'&S$�?13>

G���&DS$!��[[%>�[[$�GA�Zob. J. Gajda, ���������� �������, �*)9R&/��II (*)-%-3&R6�D%�����������������

������� ����i).G �Zob. �4&()1!�$��2((!�/6�($1S$!�$���!�)<*&9��3�(R?D����&.')/5'&!��&*5-&/&��IGJ!� CC=�

Page 33: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

������������������������������������@�����

/$*5&41)OY�5/$2)�D)%$4?�834)-)8)/&13&6�NIstnieje bowiem rozumowanie opartena prawdziwych prze5R&1'&9: […`Q� �%)5R)/13$6 esti gar tis logos alethes?, 9)1&4$S.� *&9-$+� (R?D&9-.Y6� +$5(� 5X%� <*&/%-3/.!� '(V*$2)� <*-$%D3)($D� +$5(� -$5<VR*$2?R�%3&4$'(.'3����34)-)8�-&-1&9-&!�S$�DV/3R�)�(.D�+?S�/3$4)'*)(13$!�4$9-�/3%-3<)(*-$W,�<*-$%5(&/3$13&�2)�*&-�+$5-9-$. Ów logos alethes�()�?+,(.�<*-$-��4&()1&/�O935R$�*$2?R.�<*)9$5�%)9:)%-$13&�%)�<)-1&13&�NW.(?�35()(13$�35(13$+X9$2)Q!�'(V>*.�?+&/13&�53,�%?5-.�<)-1&+X9$2)!�)�34$�<*-$5(*-$2&�%3&4$'(.9-1.9:�*$2?R!�/�N<3X>(.D� ?+&/13$13?� <*-$%D3)(?Q���3$� %)5(X<3� +$%1&'� )/$2)� N<3X($2)� ?+&/13$13&Q($1!�'()�13$�<)-1&R�<3$*/5-.9:�9-($*$9:6�1&-/.!�%$83139+3, rzeczy w jej cielesnejpostaci, powst&+X9$+� 3� 231X9$+!� )*&-�/3$%-.� �N?D.5R)/$2)�?+,93&� 3�/R&O93/$2)D13$D&13&� )� *-$9-.Q – episteme kai nous alethes te doksa). Na czym polega„uc:/.9$13$�<3$*/5-.9:�9-($*$9:�?+&/13$P”? Platon pisze:

�)<3$*)�<*-$D3$*-$13$�%*)23�<*)/&%-X9$+�<*-$-�13$�/5-.5('3$!�/5<31&13$�53,�/�2V*,3�59:)%-$13$�/�%VR�<)<*-$-�<)5-9-$2V41$�5()<13$!�D)-)413$�*)%-3�/3$%-,�_U`���(*?>%$D!�2%.�13W.�'*-$53/&�(*-$Y�+$�W,%-3$D.�)�53$W3$�/-&+$D13$6�1&-/.�3�)'*$O4$13&!/-*)')/$�)W*&-.� 3�%)-1&/&13&�-D.5R)/$!�%*)2X�S.9-43/3$�5()5)/&1.9:�<*VW�/.><*VW)/?+X9�39:�D)9�3�<)5R?2?+X9�53,�D$()%X�<.(&P�3�)%<)/3$%-3�W$-�<)%5(,<1$+�-&>/3O93!�/($%.�%)<3$*)�(*.O13$�O/3&(R)�/R&O93/$2)�?+D)/&13&�'&S%$+�*-$9-.�3�*)-?D3$>13$�1&<3,($�&S�%)�1&+/.S5-.9:�2*&139�4?%-'3$+�D)S43/)O93GC�

�4&()P5'3�)<35�13$�<)-)5(&/3&�/X(<43/)O93!�S$�/�<*)9$53$�%XS$13&�%)�/3$%-.< * & / % - 3 / $ + i w oczekiwaniu na „<3X(e ujawnienie” (*-$W&�13$?5(&113$�/$*.>83')/&Y� 5(&/3&1$� :3<)($-.!� 5<*&/%-&+X9� 39:� D)9� 3� -&5&%1)OY� /� ')18*)1(&9+3-�*-$9-&D3!�<)%%&+X9�+$�/5-$4'3$2)�*)%-&+?�experimentum crucis���4&()P5'3�)<35(*-$9:�<3$*/5-.9:�?+&/13$P� ()� 5-?'&13$�N<*&/%.�W.(V/Q w rzeczach (ujawnie-nie czw&*($�()�<*-$+O93$�1&�<)%5(&/3$�/.13'V/�%3&4$'(.'3�5.1)<(.9-1$+�%)�/3$>%-.�)<&*($+�+?S�1&�9-.5(.D�D.O4$13?�0�)%'*.93$�N<*&/%.�W.(V/Q���aleS.�<)�*&-')4$+1.�<)%'*$O43Y!�S$ ów proces poznawczy, owa droga do „<3X($2)�?+&/13$13&”<*-$%D3)(?�D)S$�53,� *$&43-)/&Y� (.4')�/� 31($4$'93$� 834)-)8&�0�-&/5-$�/�5&D)(>1)O93���()�D?�W)/3$D�W,%-3$� -&%&/&R�)/$�<.(&13&]���'3D�W,%-3$�<*-$<*)/&>%-&R�)/$�/$*.83'&9+$]�)S$�()�*)W3Y�(.4')�5&D�-e�5)WX�/�&'(&9:�31($4$'(?&41$>2)�W&%&13&�5R?5-1)O93�($-!�13$�)D3+&+X9�S&%1.9:�/X(<43/)O93!�?9-93/3$�3�*-$($413$��$%1)9-$O13$��4&()1�9-.�($S�&1)13D)/.�&?()*�&<)'*.8?�/3$4)'*)(13$�<)%'*$O4&!S$�*$&43-)/&13$�<*)9$%?*�%3&4$'(.9-1.9:�/.D&2&�)2*)D1$+�3�/*,9-�13$)2&*13)>1$+�<*&9.!�'(V*$+�(*-$W&�53,�<)O/3,93Y�9&R')/393$ i bez reszty, a 3�(&'�)/)�N<3X($?+&/1ienie”�D)S$�?+&/13Y�53,�*-&%')�/�<)5(&93�31($4$'(?&41$2)�)24X%?,�1<��')R&+&')�(&'3$2)!�9-.�%)W*&�0�<3,'1&�/�+$2)�(*&159$1%$1(1$+�<)5(&93�

Owo N<3X($�?+&/13$13$Q�13$�D)S$�<)%4$2&Y�?+,93?�/�*&D.�<)+,93)/$!�)W3$'>(./3-&9+3!� &� (.D� 5&D.D�)<35)/3, i +$%.13$� <)%� (.D�/-24,%$D�D)S$� 5<$R13&Y/&*?1'3�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)���&'�-&-1&9-&1)�/.S$+!�13$�+$5(�()�%)-1&13$

GC��&DS$�

Page 34: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

C ������������>��������

315<3*)/&1$�<*-$-�W.(�(*&159$1%$1(1.!�13$�<*-.9:)%-3�1&24$�0�D)S1&�-&*.-.')/&Y5(/3$*%-$13$!�S$�834)-)8�<*-.2)()/?+$�53,�%)�13$2)�<*-$-�%R?2)4$(13X�<*&9,�%3&4$'>(.'&!�9&R')/393$�3�W$-�*$5-(.�+$+�53,�<)O/3,9&+X9��N�3X($�?+&/13$13$Q�+$5(�/3,9�5/$>2)�*)%-&+?�1&2*)%X�-&�(*?%.!�9:)93&S�13$�'&S%.�%3&4$'(.'�D)S$�2)�%)5(X<3Y�

�&�<)%5(&/3$�'*V('3$2)�-�')13$9-1)O93�<*-$24X%?�3�&1&43-.�-+&/35'&�)'*$O4&>1$2)�+&')�*$4323&�2*$9'&�-�/RX9-$13$D�/�+$2)�)W5-&*�'?4(V/�D35($*.+1.9:�)*&-1&+/&S13$+5-.9:�<)5(&93�2*$9'3$+�($)4)233�834)-)839-1$+�D)S1&�5(/3$*%-3Y!�S$�<*VS>1)�W.�5-?'&Y�/�139:� +&'3$+O�<)5(&93�%)O/3&%9-$13&B<*-$S.93&�D35(.9-1$2)!�'(V>*$2)�%$83139+&�5(&1)/3�/�W&%&13&9:�<?1'(�/.+O93&��)S1&�<*-.+XY!�S$�5(&*)S.(1$')19$<9+$� (*&159$1%$19+3�0�W)2&�9-.�W.(?�<3$*/5-$2)� �� ����������13$�%)><?5-9-&R.�D)S43/)O93� (&'3$+� *$4&9+3� -� 9-R)/3$'3$D�� �)-1&13$� W)2&�/� N834)-)833<)2&P5'3$+Q�W.R)�D)S43/$�+$%.13$�1&�%*)%-$�$<35($D)4)239-1$+!�?<*&/)D)913)>1$+� <*)9$%?*&D3�%3&4$'(.9-1.D3��35(.9-1&� *$4&9+&� 9-R)/3$'&� -��)23$D�D)2R&<)+&/3Y�53,�%)<3$*)�/�834)-)833�9:*-$O93+&P5'3$+�

1�1���>�����

�4W$*(���!������������������!������?2?5(31��IG=�

�1%*-$+?'���!������%��������������� ����%�,�%������- ��.� ���%�������������������%��������� _<*&9&�13$<?W43')/&1&`�

� �������#�'� �+���� �+ � �%�' ��%����!�*$%��K���)5$!��$3<-32��GG=��*$<*���(?((2&*(�I=J��

� ������"�����������!�*$%��������)55!�(���>A!�F8)*%��IAC��*$<*���IJ[��

�*.5()($4$5!�*����!�(R?D������$O13&'!��&*5-&/&��II[�

�*.5()($4$5!�����'����!�(R?D������$O13&'!��&*5-&/&��IG �

�?*'$*(���!�9 �������0������� � ���������������������E�����!��(?((2&*(��IJJ�

�?*'$*(���!�/� �������/��� �� �� ' �%���0�������!�/6������1�� '���2((3, �������/��� �!��?<<4���$3:$�A!�J!��)$((312$1!�5���C[>�=[��/.%�����/6�/4 ����������������� ���� �������' �5���4� ��&� �� ���������!� *$%������$193!����$7$*%31!K&1%)$?7*$50�$nèv$��IGG��

�?*'$*(���!�/� ��������������������9 ���!�K&%)$?7*$50�$1$7$��IGG�

�?*'$*(���!�1�� �6���������%��� ����!�(R?D������3$4&/5'3!��*&'V/�A[[J�

�?*'$*(���!� ���������� ��������'�� 1����� ��������� ��3�������� ���������!�?$*1W$*2��I=A�

�39$*)����!�7����+��!F8)*%�A[[G�

�39$*)����!�7����� ���� �%!��&DW*3%2$��GG[>�GGH�

�)443���!e�� �����'����'!�(R?D������&5<*-.53&'!��&*5-&/&0�*&'V/��II��

�?D)1(���!�$�� ������� �������������������%� �%��!��&*35��IAI�

Page 35: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

H������������������������������������@�����

7�* ��%������ 2� ��� ���� !�*$%������3$45!�����*&1-!�(���!��$*431��IH�=��*$<*���?>W4310�?*39:��I==��

�3$45���!�7�5�� ���9 ���!��$*)4313��GJI�

�3)2$1$5��&$*(3)5!C����� ����=���.������ 834)-)8V/!� (R?D������$O13&'!� ����*)P5'&!����?<35!��&*5-&/&�A[[G�

�3)2$135��&$*3(33!�2������������ �%!�*$%��������)12!�(���>A!�F8)*%��I=C��*$<*���I==��

�)%%5���!������������ ������������������������������� �������������������� ������������ ���� ������������������� ������!�(R?D������&*(.'&!��*&>'V/�A[[C�

�&*1$4���!�,��<�����'���9 ���1�����!�F8)*%��I[I�

�&35$*���!������F�������� �+���$�� �!�(?((2&*(��I= �

�&+%&� ��!��-3?W3P5'3� ��!�*-$9:)/5'3���!� /�%��� '����� ����3 � ����� ����;��!�*)9R&/��II �

�&+%&���!������ �������!��&*5-&/&��II=�

�&+%&���!����������� �������!��*)9R&/��II �

�&+%&>�*.139'&���!���� ��������������������� ����������������%�� G�� %��!N�*-$24X%��34)-)839-1.Q�=��IIJ�!�5��C�>=J�

�&+%&>�*.139'&� ��!� ,������ ��� �6������ ,������ '����'���� ���� '����'� �� ����!/6�*������ ���!�*$%������$9!��*)9R&/��III!�5���[H>�AI�

�32)1��!�7� 8 �� ����� � �����������������!��&5$4��I=G�

�)2&9-��!�*����'�����������%��������� �.���'����'%����!��&*5-&/&��IGH�

�?(:*3$�����!�,��9 �������,�� 9���!�)1%)1��IH[�

�&%)(���!�$������������%%�%��ièr���&& �!��&*35�A[[A�

�&%)(���!�!�"������#����������������#��]!��&*35��IIH�

/�%��� '���!�(R?D�����@.W$*(!��*)9R&/�A[�A�

�&$2$*���!�7�,��������� ' ����� ��������7���� !��(?((2&*(��I H�

�&$2$*���!������!�(���!�(R?D�����4$-3&!��&*5-&/&��I=A�

�$*$1.3���!�$� ��������#��H��������'����%�������!��$1$7$��IHJ�

�$*1��!�: ���� �%' ��%����!��$*431��IAA�

�$*1��!�0������� 9 �����!��$*431��IA=>�I G�

�*&$D$*���!� ���+����������� ���������D�% ��������� 9���������� ������������:�������!��$3%$4W$*2��IHI�

�*&$D$*���!���������'����%��������%���'���!�34&1)��IGA�

*V/'&���!�)�������������� ������ %�����!��&*5-&/&�A[�A�

�3455)1����!�9���������� � ��������0�����!?$19:$1��I=��

: �����%�!�*$%�����f?&1%(!��$*431��I=A ��*$<*���IJ ��

�&/R)/5'3���!����� �'����'��(��� ����%��� �����'����'� �����!��?W431�A[[J�

�4&()!�E��������_�?W�`!�/6����������� �!�*$%������?*1$(!�(��H!�F8)*%��I[J��*$<*���I=J��

Page 36: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

= ������������>��������

�4&()!�*��+!�/6����������� �!�*$%������?*1$(!�(��A!�F8)*%��I[���*$<*���I=J��

�4&()!�������!�/6����������� �!�*$%������?*1$(!�(���!�F8)*%��I[[��*$<*���I=J��

�4&()!�,%����!�/6����������� �!�*$%������?*1$(!�(��C!�F8)*%��I[A��*$<*���I=G��

�4&()1!�$���!�)<*&9��3�(R?D����&.')/5'&!��&*5-&/&��IGJ�

�������������� � ��������&($*3&R.�-��.D<)-+?D����!� [�/*-$O13&>A�2*?%13&��IIA�

�4&()1!�,%����!�(R?D������3(/39'3!�/6��4&()1!�7����!�(��A!��,(.��III!�5��AI11�

�4?(&*9:!�7�(�����:� ��!�/6������ ��%� ���!�(��A!� !��$3<-32��I H�

�4?(&*9:!���-.%-3$�3�-.*.53$!�(R?D������&/4&9-.'!��)-1&P�A[[ �

�$&4$���!�/��� �'����'��� �6�����!�(��A!�(R?D��������3$43P5'3!��?W431��II=�

�$&4$���!��� ���&���� � ���������������!�34&1)��II��

�$3(-$15($31���!�7������������������� �� ������������ ��9 �������������� ������!��$3<-32��IAJ�

�-4$-&'��:�!������������!��(?((2&*(0�&%��&115(&%(��II �

K&1�%$*��$$?/���!�*���%������� ���!�(R?D������*)')<3?'!��&*5-&/&��IIJ�

�$44$*���!������������ 9 ������� � �������������E���������!��$3<-32��GG[�

�<//��

The purpose of the present paper is to determine whether it is possible to find in ancientphilosophy such forms of mystical experience in which man – assisted by God – is able to obtaininsight into his essence and contemplate the highest Good. The point of departure for this analysis isprovided by the definition of mystical experience put forward by M. Gogacz and supplemented furtherby the works of I. �ndrzejuk. On this account, mystical experience is identified with the concept ofknowledge per raptum as developed by Thomas �quinas. It is from this perspective that phenomenasuch as Greek religion, mystery rites and the pagan view of god/divinity/transcendence are examined.The analyses lead to the conclusion that Greek philosophical view of transcendence does not makeroom for the possibility of obtaining knowledge about the First Being through mystical experience. Itis only in Christian philosophy that this becomes possible.

��)$��"�&193$1(�<:34)5)<:.!�D.5(39&4�$F<$*3$19$!�(*&159$1%$19$!�%3&4$9(39!�*$4323)1!�D.5($*.�9?4(5!

9)213(3)1!��4&()!��*35()(4$

�C�$! ,&D�'�$�834)-)83&�5(&*)S.(1&!�%)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$!�(*&159$1%$19+&!�%3&4$'(.'&!�*$4323&!

'?4(.�D35($*.+1$!�<)-1&13$!��4&()1!��*.5()($4$5

Page 37: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

J������������������������������������@�����

������������������"41-.5/0-0��#:4-;; $594�/<!4#8��4; ; :47!"/

��������E���$)��$�!"!&��$ ���,��.,D&�!�.+�����)#�)�.4

���������=�<����!,!F&����.�>���,/)����)�D&��

Grecka religijnoOY�0�)� 9-.D� 834)-)8)/3$� -%$9.%)/&13$�13$� 4?W3X� 5R?9:&Y�013$�(.4')�/.*&S&R&�53,�<*-$-�%-3&R&13&�*.(?&41$!�4$9-�($�%-3&R&13&�0�)83&*.!�D)%43>(/.!�<*)9$5+$!�/)(&!� O/3,(&� 3� *./&43-&9+$�0�5(&1)/3R.� +$+� 35()(,���?1'(�93,S')O93/� 2*$9'3D� *)-?D3$13?� *$4323+1)O93� 13$� 4$S.� / p r z e k o n a n i a c h na tematbogów czy w jakkolwiek rozumianej „wierze”!�&4$�/�<)5(,<)/&13?�kata ta patria!/$%R?2�niepisanych <*&/�<*-)%'V/�/�-&'*$53$�5<$R13&13&�*$4323+1$2)�*.(?&R?���1&>D3$11.� +$5(� (?(&+�<*-.'R&%��)'*&($5&!� +$%1&'�/�/$*5+3�/5<)D13$P�:35()*.'&��5$>1)8)1(&!� &�13$� &<)4)233� 834)-)8&��4&()1&���313&�)W*)1.��5$1)8)1(&�/�)%<)/3$%-31&� -&*-?(� )� W$-W)S1)OY� �ou nomizein hous he polis nomizei theous2) przebieganie /$%R?2�%.5'?()/&13&�<*-$')1&P��)'*&($5&!�13$�<*-$-�&1&43-,�*)-?D3$13&�wie-loznacznego czasownika nomizein!�&4$�/.RX9-13$�%*)2X�%)/)%-$13&�<)<*&/1)>O93�5<$R13&1.9:�<*-$-$P�*.(?&RV/��W perspektywie tego tekstu Sokrates 13$�DV2R/.'*)9-.Y�<*-$93/')�eusebeia�0�<)W)S1)O93!�<)13$/&S�5'R&%&R ofiary, modliR�53,oraz�-&53,2&R rad wyroczni. �*$9'&�*$4323+1)OY�W.R&�5.5($D$D�z natury &%)2D&>(.9-1.D!�<)-W&/3)1.D�<?1'(V/�)%13$53$13&�/�<)5(&93�O/3,($+�'53,23�9-.�9:)Y>W.� jakiegokolwiek spisanego, koherentnego, normatywnego� 3� 5<V+1$2)� <*&/&*$4323+1$2)���)-)5(&/&R&�)(/&*(&�1&�*VS1$�8)*D.�/3$*-$P�3�5()5?1')/)�9:R)11&,z ogromnym, nieograniczonym niemal�D&*231$5$D�%4&�/3$*-$P� 3�<*&'(.'� 4?%)>/.9:!�)%�D&233�<)�/3&*,�/�)*D)4.'3!�5(*-.'/.�3�/34')R&'33. Nie mi&R&�:3$*&*>

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:9

1��&%&13&�1&%�<)%+,(.D�(?(&+�($D&($D�3�)<*&9)/&13$�1313$+5-$2)�&*(.'?R?�W.R.�D)S43/$�%-3,>'3�O*)%')D��&*)%)/$2)��$1(*?D��&?'3�<*-.-1&1.D�1&�<)%5(&/3$�%$9.-+3�1?D$*����>A[� B[IB�B��AB[�A[G�

2 Ksenofont, Memorabilia��!�!C!�/6� ($1S$!� Pisma sokratyczne!� (R?D����� �)&9:3D)/39-!��&*>5-&/&��I=7, s. 17.

3 Z obszernej bibliografii na ten temat zob. np.: W. Burkert, Greek Religion, Harvard 1985;W. Lengauer, 0�������I��� �6������ Greków, Warszawa 1994.

Page 38: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

G ������������������

9:39-1$2)�'&<R&P5(/&�0�5X�?9-$13!�'(V*-.�/�)2V4$�)%D&/3&+X�2*$9'3$+�*$4323+1)>O93�D3&1&� *$43233� -� ($2)�/R&O13$� <)/)%?4. �-,5()�/�)<*&9)/&13&9:� 5<$9+&43O93<)5R?2?+X� 53,� '&($2)*3&D3� N*$43233� 9$1(*?DQ!� 9-.43� *$43233� <)43$?(.9-1$+! religiipolis oraz „religii marginesu”, do której�1&4$SX�<)W)S1)OY�<*./&(1&�3�'?4(.�D3>5($*.+1$5.

W ramach tego *)-4$2R$2)!� otwartego systemu religijnego *-$9-./3O93$� 35(>13&R.� -+&/35'&�/.*VS13&+X9$� 53,� )%� )2VR?� <)/5-$9:13$� 5<*&/)/&1.9:�<*&'(.'*$4323+1.9:� 5/)3O93$� *)-?D3&1.D�N-&D'13,93$DQ�)*&-� ')19$1(*&9+X� 1&� (.D!� 9)9:*-$O93+&P5'&� ($)4)23&� 1&-/3$� $59:&()4)23X� 3� %)O/3&%9-$13$D�/$/1,(*-1.D�0'?4(.�D35($*.+1$! po grecku: teletai, orgia, mysteria. Ten ostatni termin (w posta-ci z rodzajnikiem ta mysteria) +$5(�-&5(*-$S)1.�0�+?S�/�D&($*3&4$�$<32*&839-1.Dz V�/3$'?�<�1�$��0�%4&�1&+/&S13$+5-.9:�D35($*3V/�5(&*)S.(1)O93� 5<*&/)/&1.9:/��4$?5356.

��*&D&9:� *$4323+1)O93� <&P5(/)/$+� 4?W� 4?%)/$+� 13$�D&�/��*$9+3� <*)W4$D?NDV/3$13&�)�W)2&9:Q�0�)'*$O4&+X�()�Platonowe czasowniki mythologein lub the-ologein7���$5(�()�%)D$1&�<)$-+3!�/)W$9�'(V*$+��4&()1�W.R�(&'�5(*&5-43/3$�3�(&'�9?>%)/13$�13$')15$'/$1(13$�5?*)/.8. O bogach )<)/3&%&+X�<)$93!��)D$*!��$-+)%!(*&239.!�&�(&'S$�D&4&*-$�1&�/&-&9:�3�*-$ZW3&*-$�/�O/3X(.13&9:���&+D?+X�53,�13D3834)-)8)/3$�0�)%��)P9-.'V/�<)��4&()1&��Grecka t$)4)23&�+$5(�*)-<3,(&�<)D3,%-.834)-)83X�3�<)$-+X��czy szerzej – 5-(?'X��

�� <*-.<&%'?� '?4(V/� D35($*.+1.9:� *-$9-� <*-$%5(&/3&� 53,� +$%1&'� 31&9-$+��.D!�9)�/�5<)5VW�-&5&%139-.�')15(.(??+$�39:�)%D3$11)OY,�+$5(�(&+$D139&!�*)-?>D3&1&�/R&O13$� +&')�N()!�)� 9-.D�13$�D)S1&B13$�/)41)�DV/3YQ�0� arrheton lub/iaporrheton9.

�V/13$S� 9:*-$O93+&P5(/)� -� <?1'(?�/3%-$13&� :35()*.'&� *$43233� 5(&*)S.(1.9:+$5(�'?4($D�par excellence misteryjnym i z tej racji kategoria „tajemnicy”,�&�(&'>S$�%.9:)()D3&� *)-?D3$13&>13$*)-?D3$13&�)*&-� N*)-?D3$13&�/R&O93/3$� 3� 13$/R&>O93/3$”�)%�5&D$2)�<)9-X('?�)%2*./&�/�13D�35()(1X�*)4,���3$�+$5(� ()�<*-$%D3)>($D� ($2)� &*(.'?R?!� &4$� ($� %/&� <*-.D3)(13'3!� '(V*$� 1&5� (?� -&+D?+X� 0� arrheton

C��)W��1<�� ����$1*39:5!� ����9 ���� ���J!�/6�� ������� ��'���7&���9 ���� �������0������:''���� ' �%/�%� ��/����� ��!� *$%������321&5!�����*&D<$%&9:!��&5:312()1A[[G!�5���>�C�

5 Zob. C. Sourvinou-Inwood, What is Polis Religion?, w: Greek City. From Homer to �lexan-der, red. O. Murray, S. Price, Oxford 1990, s. 295-322; R. Parker, �thenian Religion. � History,Oxford 1996, s. 5-7.

6 Zob. W. Burkert, 1�� �6��������� misteryjne!�(R?D������3$4&/5'3, Bydgoszcz 2001, s. 48-49.7 Zob. K. Bielawski, ���;cia theologia i theologos w greckiej tradycji literackiej, „Terminus”

V(1/2003), s. 81-105.8 Na ten temat zob. K. Bartol, ��;��I �����;3�����I������� ���.������ ��� � ������

����������� postulatu!�N�)-1&P5'3$��(?%3&��)4)135(.9-1$Q���$*3&��3($*&9'&��I� I��A[�A!�5��� > [�9��&� ($1� ($D&(�/�W&*%-3$+�<)<?4&*1$+� 8)*D3$�-)W�� ($S6�����3$4&/5'3!� �� ��;��3 �� �������

1���� ������G�����3�� �����������, Kraków 2013, s. 23-27.

Page 39: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

I�00/E,:�� 0����������������������������������������������

i aporrheton�0�/�5(&*)S.(1$+�43($*&(?*-$�9:*-$O93+&P5'3$+�/.5(,<?+X�13$<)*V/1.>/&413$�9-,O93$+�13S�/�(-/��<)2&P5'iej. Co jest znamienne – oznacza to!�S$�9:*-$>O93+&P5(/)�-&W5)*W)/&R)� +$�9&R')/393$!�9)�/3$4$�DV/3�)� +$2)�1&(?*-$� 3� *)43� (&>+$D139.� /� +$2)� R)13$�� Równie i1(*.2?+X9$� jest natomiast� (&'S$� ()!� S$� <35&*-$9:*-$O93+&P59.� bardzo %?S)� opowiadali o tym niewypowia%&41.D!� *V/13$S/�<*-$93/3$P5(/3$�%)� 5/)39:� (-/�� <)2&P5'39:�<)<*-$%13'V/!� '(V*.9:� (&+$D139%)�%-3O�13$�<)(*&83D.�-*)-?D3$Y i którzy nawet o samej nie/.<)/3&%&41)O93�/.><)/3&%&43�53,�13$-/.'4$�*-&%')�

�*-$+D?+X9$2)�<*-.'R&%?�<)5(&/.�/)W$9� WV5(/&� +&/3X9$2)� 53,� OD3$*($413>')/3 dostarcza Homerowa Odyseja, w której �$4$D&9:)/3�3�%.5$?5-)/3�)W+&>/3&�53,��($1&6

N�� � � � � � � � ��

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �� � � � ·��������������������������������������������������������������������������������������������’ ����������’ � �� � �� ���������.��

���� ��� ��� �����, �� ������ ��� � ��� ��”.�� �’ ������������� ������ ��������� � � �����·N� � � � � � � � � � � � � � � � �� � � � � � � � ’ � � � � � � ·���� ��� ���� ���� ���� �, �� � � ���� ��� ���Q.

N + 9 - $! � / 3 $ 4 ' 3 � % - 3 / � ) 2 4 X % & + X � D ) + $ � ) 9 - .���5-&'�O93&1.�<)')3�3�<3,'>1$�5)5*,W.!�3�W$4'3�5)51)/$!�3�5R?<.�/�2V*,�W3$21X9$�O/3$9X�D3�/�)9-&9:!�+&'W.�+$<R)D3$P�)2&*1XR��?53�(?�W.Y�'(V*.O�-�W)2V/!�9)�13$W$D�5-$*)'3D�/R&%&+XQ�%<)/3&%&+X9�D?�*-$'R�%.5�<*-$DX%*.6�N 3 4 9 -! � D . O 4 � - & ( * - . D & + � / � 5 ) >W 3 $ � 3 � / 3 , 9 $ + � 1 3 $ � < . ( & +\�(&'3$�5X�)W.9-&+$�W)2V/!�<&1V/�43D<?Q�[�

349-$13$�3�-%?D3$13$�%$8313?+X�(?(&+�<)5(&/,�/)W$9�$<38&133�WV5(/&��&R)OY�($9:139-1$+�($*D31)4)233�D35($*.+1$+�+$5(�8&59.1?+X9&�0�mysterion�<)>

9:)%-X9$�)%�myo (‘zamykam oczy’), telete�<)9:)%-X9$�)%�teleo��a5<$R13&Db) czyorgia�<)9:)%-X9$�)%�egrazomai��a/.')1?+,b),�<)W?%-&+X�/.)W*&Z13,�+&'�139�31>1$2)�3�<)-)5(&+X�/�O935R.D�-/3X-'?�-�(.D�*)-?D3$13$D�*$4323+1)O93!�)�+&'3D�W.R&D)/&�<)/.S$+���?(&+�+$%1&'�D&D.�5')19$1(*)/&Y�53,�1&�(.D!�9)�W.R)�arrhetoni/lub aporrheton.

�.(?&9+&�+$5(�<&*&%)'5&41&!�<)13$/&S, *)-<*&/3&+X9�)�+,-.'?�D35(.'3, w pew-nym sensie z&9-.1&D.�)%�)2R)5-$13&� +$2)�13$/.<)/3&%&41)O93!� &�D)S$�1&/$()%�%)/)%-$13&!�S$�)�13D�DV/3Y�13$�(.4')�13$�+$5($OD.�/�5(&13$!�&4$�wprost�1&D13$�/)41)���)93$5-&+X9$�+$5(�()!�S$�%4&�5(&*)S.(1.9:��*$'V/�13$/.<)/3&%&41)OY

�[��5-.5('3$�2*$9'3$�($'5(.�Z*V%R)/$�<)%&1$�5X�/$%R?2�$%.9+3�-&/&*(.9:�/�,����� ��$����9 �������,$9�6�:((<6BB5($<:&1?5�(42�?93�$%?B\�5324&�-2)%1$�-�/5-.5('3D3�5(&1%&*%)/.D3�/.%&13&>D3� '*.(.9-1.D3\� 439$19+&� %)5(,<?6� �15(.(?(��34)4)233��4&5.9-1$+������*-$'R&%� ��� �&*&1%)/5'3$2)/$%R?2�/.%&13&6��)D$*!�:������!�(R?D�� ����&*&1%)/5'3!��&*5-&/&��I=J!��I!� >C �

Page 40: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

C[ ������������������

%)O/3&%9-$13&� *$4323+1$2)�W.R&�<)%13$(X�%)� +$5-9-$� 31($15./13$+5-$2)� +$2)�<)>5-?'3/&13& i doznawania!�&�13$*)-?D3$13$�<*-.W43S&R)�%)�(&+$D139.!�&�13$�)%�13$+)%%&4&R)���)-)5(&+$�D3$Y�1&%-3$+,!�S$�3�-�1&D3�D)S$�W.Y�<)%)W13$�

�� /���>�� � ���� ��

Obydwie omawiane formy – arrheton i aporrheton – <)9:)%-X� )%� ($D&(?��- / ��- z ���- / ���>�5(&1)/3X9$2)�<)%5(&/,�D)*8)4)239-1X�9-&5)/13'&�����!+$%1$2)�5<)O*Vd licznych greckich verba loquendi. Temat ten pochodzi od indo-europejskiego uerh1 – ‘DV/3Y’, ‘<*-$D&/3&Yb� _?*)9-.O93$`\ /�5R)/13'?�$(.D)>4)239-1.D Pierre’a Chantraine’a: wer�1 / *��� – exprimant l’idée de formuler,dire la formule11. �(X%�D&D.� *-$9-)/13'3, takie jak �����, ������ czy wreszcie�!�� lub ������ ��� �: retoryka, ars bene dicendi. Z tego samego tematupochodzi ($S�R&93P5'3 rzeczownik verbum��a5R)/)b)12.

Formy na -��� / -�� to,�O93O4$�*-$9-�W3)*X9, adiectiva verbalia –�<*-.D3)(13>'3� )%9-&5)/13')/$!� )<35?+X9$� &4W)� 9-.11)OY� %)')1&1X!� )%<)/3&%&+X9X� R&93P>5'3$D?� participium perfecti passivi (np. ������� jako factus, ‘wykonany’), albo($S�D)S43/)OY�%)')1&13&�9-.11)O93!�)%�'(V*$+�<)9:)%-X��1<�� ����� jako puta-bilis – ‘D)Sliwy do <)D.O4$13&’)13. ������ to zatem albo ‘powiedziany’, albo‘D)S43/.�%)�<)/3$%-$13&’. ����� ��������5(&1)/3�O935R.�&1()13D�(.9:�-1&9-$P%-3,'3�/.5(,<)/&13? alfy�<*./&(./1$+!�)%/*&9&+X9$+�5$15���.RW.�()�-&($D: ‘nie-powiedziany’, ‘niewyp)/3$%-3&1.b�4?W�a13$D)S43/.�%)�<)/3$%-$13&b!�a13$/.<)>/3&%&41.b.

�)%)W13$�D&�53,�*-$9-�-��������!�'(V*.�<)9:)%-3�)%�?R)D1$2)�9-&5)/13>'&��������� (formalnie jest to aoryst czasownika ����,�&�%)'R&%13$+��������!�(.4$S$� -4$'5.'&43-)/&1.�/� )%*,W1.9:� -1&9-$13&9:�� -� futurum ����� i perfectum������. Oznacza on przede wszystkim6� a-&'&-./&Yb!� a)%D&/3&Yb���)9:)%-X>9$�)%�13$2)� adiectivum verbale to zatem ‘zakazany’ lub ‘taki,� +&'3$2)�D)S1&BB1&4$S.�-&'&-&Y’.

�&+/&S13$+5-$�4$'5.')1.�W3-1&(.jskie, jak: Suda, Hezychiusz, Etymologicummagnum, -&/3$*&+X� 439-1$� 318)*D&9+$� 3� %$83139+$� 5(&*)2*$9'39:� <)+,Y!� 5'*-,(13$-$W*&1$�?�59:.R'?�&1(.'?!�'3$%.�-�+$%1$+�5(*)1.�($*D31.�($9:139-1$�?(*&93R.�')1>(&'(�-�')1($'5($D�S./$2)� +,-.'&!�&�-�%*?23$+�0 liczba Z*V%$R�W.R&�13$<)*V/1.>/&413$�/3,'5-&�)%�($+!�'(V*X�D&D.�%)�%.5<)-.9+3��()�+&'�(R?D&9-X�31($*$5?+X9$1&5�<)+,93&�

����)W������$'$$5!�E��%�������7����� ��'9 ���!��$3%$1�A[�[!�5�� I \�����:&1(*&31$!�7������� �4��%����#������������� ��#���/��� ����%���!��&*35��I=G!�5�� A=�

12 Zob. H.W. Smyth, Greek Grammar, Harvard 1920, s. 695.13��&DS$!�5���HJ�

Page 41: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

C��00/E,:�� 0����������������������������������������������

��5R)/13'?��?%&����&��6

’"�����#������������������$������������� ��� ������� ���%������������� � � �� ��������� �$� ������� ��� ������ � ��������� ������ ��������� ������� $’"������ ��� &��������'������$� ’"������� �� ������� �� � � ������ �����$������(������ ���� ���~ ����)������� ���$��� ����� ������� ���� ��������� �������� $� �"������ ��*� ��� ��� ��� ������� ��� � �����������$� ������ ��� ������%��������� ���'���� �����$

��� ����6� 13$-*)-?D3&R$!�?'*.($� _13$+&51$]�0���`���R)/$D� ��� �����1&-./&43� ($*-$9-.!�'(V*.9:�13$�/)41)�W.R)�*)W3Y!�&�13$�(.4')�()!�9)�-&'&-&1$�_<*&/$D�C`\��*.5()>8&1$5�/� ��+��������=���� ���%�'� �6� N3�DV/3X� 1&5-.D�/*)2)D� ()!� 9-$2)�13$/)41)Q�H����� ����!�9-.43�*-$9-.�-&'&-&1$�/�<*&/&9:�� �&'�($S��$D)5($1$5�/�D)>/3$�/�)W*)13$��($-.8)1(&6�N(&'�1&-./&+X�/5-.5(')!�9)�-&'&-&1$Q�=���*.5()8&1$56�N13$-&D3$*-&�-*)W3Y�139!�9)�+$5(���� ����Q�J���4&($2)�($S�1&-./&+X�(&'�()!�9-$2)�13$�1&>4$S.�/./4$'&Y�

W leksykonie Hesychiusza (s.v.)�-1&+%?+$D.�/.+&O13$13&�/�8)*D3$�-/3,-R.9:)%<)/3$%13'V/�-1&9-$13)/.9::

���������*��������$������ �������� ��� ������������*� ��������� ������������*� ���������������*�� �������

aporrhetoi6�13$1&-./&41$\�(&'3$!�+&'39:�13$�D)S1&�/.<)/3$%-3$Y\aporrhetous: zakazanych;aporrhetos: nienazywalnie;aporrheta: niewypowiadalne.

��:&O4$� arrheton /�5R)/13'?� Suda +$5(�<*-./)R&1$ zn&9-$13$�-/3X-&1$�-$5R)/$D� a-R)/3$5-9-.b:

�"��� �������� �������� ���� ����� ��������� ��$�+�������*�������������������� ����� $

arrheton ()�5R)/)�Z4$�W*-D3X9$ (-R)/3$5-9-$)!�(&'3$!�+&'3$2)�13$�<)/311)�53,�/.D&>/3&Y���)8)'4$56�+&'�/3,9�D&D�<)/3$%-3$Y�5R)/)�13$/.5Rowione18.

Hesychiusz�/�:&O4$� arrheton wylicza znaczenia: ‘niewypowiedziany’, ‘nie-poinformowany’, ‘zakazany’, ‘<)-W&/3)1.� %Z/3,'?’, ‘brzydki’ (������ �

�C��)�-1&9-.�()!�)�9-.D�13$�/)41)�DV/3Y�<?W439-13$�15 �rystofanes, Komedie!�(R?D������&/3P5'&>�.5-')/5'&!��&*5-&/&�A[[ !�5���II!�/�� = > =C6

N(&+$D139�O/3,(.9:�(*$OYB/*)2)D�1&5-.D�-%*&%-3Q\�/�(.D�')1($'O93$�9:)%-3�)�(&+$D139$�/)+5')/$�16 Cytat niezlokalizowany w zachowanej wersji mowy Demostenesa.17 �rystofanes, Komedie, dz. cyt., fragm. 622, 1.18 Zdanie z �jasa��)8)'4$5&�/�<*-$'R&%-3$����)*&/5'3$2)��Sofokles, �jas!�(R?D��)*&/5'3!

�&*5-&/&��I=I!�/��A�C) brzmi6�N�3$/.5R)/3)1$�/.<)/3$D�5R)/)Q�

Page 42: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

CA ������������������

� ������� ���������� $���� � $������ ) oraz cytuje�-&/)R&13$�arrhetos kore!)%1)5-X9$�53,�%)��$*5$8)1.��-�)%13$53$13$D�%)��?*.<3%$5& w zaginionej sztuce�leksander, fragm. 63).

G�H�=�8 ������������

�)D$*�/�'53,%-$��C. Odysei �C==��/'R&%&�/�?5(&�%.5$?5-&�5R)/&�1&�($D&(/31&!�'(V*$�)2R?<3&�3�5<*&/3&!�S$�4?%-3$�-&9:)/?+X�53,�%-3/13$��1<��<)/&S13�5'&>9-X�3�O<3$/&+X�!�)*&-�S$�/.<)/3&%&+X�5R)/&!�'(V*.9:�4$<3$+�13$�DV/3Y6���������������� �� �����’ ���� ����� � $

�)� 5&D)� 5R)/)�<)+&/3&� 53,� ($S� ?��$-+)%&�/� Pracach i dniach� 1&� 5&D.D<)9-X('?��/��C�!�2%-3$�OD3$*($4139.������� � ���,�z woli -./01./23�4/567�8(���������� !���) 5(&+X�53,�&4W)�N-1&13Q��/�(R?D&9-$13?��anowskiego)19, albo „nie-znani” (������ �’ ������ ��,$�936R)/13$� 5(&+X� 53,� )13� (&'3D3!� '(V*.9:� 3D3,� 53,/.<)/3&%&, lub takimi, któ*.9:�3D3$13&�13'(�13$�DV/3�0�3�()�5X�/R&O13$������– ‘niewypowiedziani’.

��315'*.<9+&9:�31($*$5?+X9$�1&5�5R)/&�<)+&/3&+X�53,�*-&%')!�+$%1&'�-&/5-$3�/.RX9-13$�/�')1($'O93$�D35($*3V/�

�)9:)%-X9&�-�D3$+5'3$2)��4$?-313)1?�W&-&�D&*D?*)/&�-�<)R)/.�K wiekup.n.e. (455) -&/3$*&�315'*.<9+,�/�8)*D3$�/)(./1$2)�$<32*&D&(?:

["]!�� �������� ������� ����, ��� �� (���� �� ������� ���:� ���� ���������� ������ ����� � ;�������� ���� ��� �� �������� ���� ������ ���� �� ���: ���

Lysistrata, jako 5R?2&�13$/.<)/3&%&41.9:�)W*-,%V/�(/)39:!�)�<&13��$)�_c��$D$($*`3�(/)+$+�9V*'3�_�$*5$8)1.`!�-R)S.R&�%/&�/3$P9$�+&')�($1�<3,'1.�%&*�<*-.�)%*-/3&9:�3�13$)5-9-,%-&�1&�(.D!�9)�D&!�&4$�:)+13$�_)%%&+$`�W)2)D�34$�(.4')�D)S$20.

�(&'39:�5R?2&9:�D35($*3V/!�'(V*-.�13$�D)243�/9:)%-3Y�%)�($4$5($*3)1?�3�-&>/5-$�<)-)5(&/&43�1&�-$/1X(*-!�ozdabiajX9�<)*(.'3�3�)Rtarze, mówi Dion Chryzo-stom w mowie 36, 33: „�R?%-.�D35($*3V/!�93�1&�-$/1X(*-!�<)%�%*-/3&D3!�)-%&>W3&+X�<)*(.'3� 3�)R(&*-$�/�<?W439-1.9:�D3$+59&9:�_U`�132%.� +$%1&'�13$�/9:)%-X%)�O*)%'&�_U`!�/3%-X�9)�13$9)�-�($2)!�9)�%-3$+$�53,�/$/1X(*-�0�13$9:�W,%-3$�()+$%1)�(&+$D1$�/.<)/3$%-3&1$�5R)/)!�&4W)�)23$P�53,2&+X9.�<)%�O93&1.Q21.

)S1&�)%13$OY�/*&S$13$!� S$� -&*V/1)��3-.5(*&(&� -� 315'*.<9+3� &($P5'3$+!� +&'3�5R?%-.�-�D)/.��3)1&�<)+DujX arrheta�+&')�*-$9-.�<*-$%$�/5-.5('3D�13$-*)-?>

�I��$-+)%!�� ������!�(R?D���&1)/5'3!�/6�($1S$!��� �����+����!�� �����!�,� ���!��&*>5-&/&��III!�/��C�

20 IG I3 953 (I 5484); zob. M.M. Miles, The City Eleusinion, The �thenian �gora, t. 31, Prin-ceton 1998, s. 187 (inskrypcja nr 1).

21 W. Burkert, 1�� �6���������U!�%-��9.(�!�5���=A!�(&D�($S�9.()/&1.�<*-$'R&%�

Page 43: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

C �00/E,:�� 0����������������������������������������������

D3&R$���)O�9-&5$D�/3%-X!�9)O�9-&5$D�5R.5-X!�&4$�139�-�($2)�13$�D)2X�-*)-?D3$Y��&+<$/13$+� %4&($2)!� S$� %)� -*)-?D3$13&� (&+$D139.�D35($*3V/�<)(*-$W1&� +$5(� 9&>R)OY�%)O/3&%9-$13&, a nie tylko wycinki wiedzy.

�<*&/%-3$�:35()*.'��$*)%)(�?S./&�($*D31?�arrheton�(.4')�%/&�*&-.��3�(.4>')�*&-�/�)%13$53$13?�%)�*$43233�3�D35($*3V/�!�&4$�+$2)�5R)/&�)%$2*&R.�/&S1X�*)4,w dyskusji nad tym terminem. Gilbert Murray w 1912 roku )2R)53R�5R.11.� tekstEkskurs na temat form rytua.u zachowanych w tragedii greckiej22���*?9:)D3R�(.D5&D.D�(*/&+X9X�%)�%-353&+�%.5'?5+,�)�2$1$-3$�(*&2$%33�2*$9'3$+�3�+$+�-/3X-'&9:�04?W� W*&'?� (.9:� -/3X-'V/�0� -� *.(?&R$D� 5<$9.839-13$� %3)13-.+5'3D���)%$+D?+X9($-,� Fryderyka Nietz59:$2)!�/$%R?2�'(V*$+� (*$O93X�<3$*/)(1$+� (*&2$%33�W.R.�/.>RX9-13$� pathea Dionizosa23!� 58)*D?R)/&R� <.(&13$� 0� -4$'9$/&S)1$� <*-$-��3$(->59:$2)�0�)�()!�%4&9-$2)�(&'�D&R)�)�(.9:�pathea�/3&%)D)�3�%4&9-$2)�(&'�D&R)�39:/�-&9:)/&1.9:�($'5(&9:�%*&D&(.9-1.9:��%<)/3$%-3�-1&+%?+$�?��$*)%)(&�3�%)>(.9-X�)1$�<*$9.-.+1ie kategorii arrheton���.<&%&�-&9.()/&Y�/�9&R)O93�$'5'?*5?**&.&24:

�� N�)5Q��3)13-)5&� W.R������ �N13$/.<)/3$%-3&1.Q!� NO/3,(.Q�� 3� 13$�DV/3)1))�13D�-$�/-24,%?�1& ���������N-W)S1$�D349-$13$Q����$*)%)(�13$�<)-)5(&/3&�D3$+59&1&�%/?-1&9-1)OY��V/3X9�)�)<R&'3/&13?�-.*.5&!�'(V*$�)%W./&R)�53,�<)%9-&5�O/3,>(&�'?�9-93��-.%.!�5(/3$*%-&6�� �� �:��� ��� �N)<R&'3/&YQ� �� ��� ���� ���� ����� �A�=�\�N')2)�_U`�)<R&'?+X!�13$�2)%-3�D3�53,�<)/3$%-3$YQ��2.132: ���� �� �:��� ��� � �� �� ���'��� � ��’ ���#� �� ��� ����:����!�����…��N'3$%.��23<9+&13$!�W3+X9�53,�/�<3$*53!�)<R&'?+X�($2)�W)2&!�'(V*$2)�/�(&>'39:�)')439-1)O93&9:�13$�/.D3$13&DQ�.2.170: ����� ��#� �� ��� ����#���� ��� ����:��� �!����� �%����:�� ��� ����N�&'S$�1&2*)W$'�($2)!�'(V*$2)�3D3,�/.<)/3$%-3$Y�/�(&'39:�)')439-1)O93&9:�?/&>S&D�-&�*-$9-�13$2)%-3/XQ�����<&55?53$�A�G=��$*)%)(�?S./&�<)%)W1$2)�+,-.'&,�<3>5-X9�)�D?D33�($2)�W)2&!�'(V*$2)�3D3,�13$�D)S$�W.Y�/.D3$13)1$�-$�/-24,%?�1&�')1>($'5(�OD3$*93���V2!�)�'(V*.D�D)/&!�()�)9-./3O93$�-.*.5�����23<93$�13$�W.R)�-&'&-?DV/3$13&�)�OD3$*93�-.*.5&\�+$%1&'�-.*.5��$*)%)(&�()��3)13-)5�0�+$O43�-&($D�&?>()*� ($1� (*&'(?+$�OD3$*Y Ozyrysa jako ���� �� <3�=56.�6.,� (&'�%-3&Y�-$�/-24,%?�1&8&'(!�S$�(&'&�/R&O13$�W.R&�OD3$*Y��3)13-)5&�

Wywody Murraya przywodzX�1&�D.O4�%*?2X�0�)W)'�arrheton�0�35()(1X�'&($>2)*3,�-/3X-&1X�-�<)5(&/X�9-R)/3$'&�/)W$9�D35($*3?D�/�5(&*)S.(1$+��*$9+36� eu-phemia – ‘-W)S1$� D349-$13$’25. MówiX o nim dwie z sentencji delfickich

AA��)W�����?**&.!�E5�� ��������0����*� %�� ��� &���9 ���, �����!�/6�����&**35)1!,��%�!��&DW*3%2$��I�A!�5�� C�> = �

23 Zob. F. Nietzsche, Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm!�(Rum. B. Baran, Kraków 1994,s. 84-85.

24���(R?D&9-$13?�����*-931'3!�13$<?W43')/&1.!�?%)5(,<13)1.�1&�<*&/&9:�D&5-.1)<35?�25 Zob. S. Gödde, �������� �� ����� ����� �� ����� ���� �������� ���� ����������� �����,

Heidelberg 2001.

Page 44: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

CC ������������������

(>������ ���� – ‘-&9:)/&+�-W)S1$�D349-$13$’�3?7@�>������ ���� – ‘Y/39-�53,/�-W)S1.D�D349-$13?’26) )*&-� 9:V*�/�<3$*/5-$+�<3$O13�/� Bachantkach� 8ABCDE#�������’������� � $���� �%���������0�N13$9:�-&9:)/&�-W)S1$�D349-$13$Q27.

Sofokles w Edypie w Kolonos� ��[[��� -/*&9&� 53,� /� 2)*-'39:� 5R)/&9:� %)�*$)1&!�/.*-?9&+X9�D?!�S$�+$5(�13$5<*&/3$%43/.��+ ��’����

~�������������,�.� S$

?/&S&!�3S�/)41)�DV/3Y�/5-.5(')!�9)�53,�9:9$ (���’ %�� ��� �F������ � ���'� ,– i to, co wypowiadalne, i to, co niewypowiadalne (��� ����� ��’ ����,$ Tutajznowu arrheton to zwyczajnie to, czego�13$�/)41)�DV/3Y���5()(1$�+$5(�-*)-?D3$>13$!�S$�arrheton�13$�)-1&9-&�9-$2)O!�9)�+$5(�13$2)%-3/$!�&4$�&'9$1(?+$�()!�S$�13$>2)%-3/)O93X� +$5(�DV/3Y� 9)O!� 9-$2)�DV/3Y� 13$�/)41)!� 13$� 2)%-3� 53,!� 13$� 1&4$>S.�� Nie opisuje kategorii moralnej czynu,� 5R)/&�9-.�2$5(?� 5&D$2)�/�5)W3$!�&4$8&'(�39:�?+&/13&13&��<313&�)�9-.DO�9-.�)�'3DO�nie musi W.Y�13$2)%-3/&!�-R&�4?W%)W*&�0�13$2)%-3/$�+$5(�+$+�?<?W439-13$13$�

�� ����� ����E ���� ��� ���<� �����

�rystoteles w Etyce nikomachejskiej (III, 1, 1111a��<*-./)R?+$�-1&1X� (&'S$-�<VZ13$+5-.9:�Z*V%$R�:35()*3,�(*&23'&��+59:.4)5&!�/�'(V*$+�arrheton�)%2*./&�'4?>9-)/X�*)4,6

)S1&�1&()D3&5(�13$�-%&/&Y�5)W3$�5<*&/.�-�($2)!�9)�53,�9-.13�0�(&'�1&�<*-.'R&%�'3$>%.�4?%-3$�DV/3X!�S$�3D�53,�9)O�/.D'1,R)�4?W�S$�13$�/3$%-3$43!�3S�)�9-.DO�DV/3Y�13$/)41)��+&'��+59:.4)5�/�)%13$53$13?�%)�D35($*.+�AG�

�jschylos, /$%R?2�(*&%.9+3,�D3&R�W.Y�)5'&*S)1.�)�-%*&%,�D35($*3V/�$4$?-.P>5'39:,� 9-.43�<)%%&1.�<*)9$5)/3�)�W$-W)S1)OY�-&�<)2/&R9$13$� (&+$D139.�D35($>*3Vw. W dramatycznej narracji przedstawia to wydarzenie Heraklejdes Pontikosw dziele o Homerze:

"�������� �� ������� �� ���� ��������� ���� �� �� ������$� &����� � ��~ � � ��

�"�� ��� ������� ���� ����������"��� ������ ������������������������ ����'����� � ����%�� � � ���� �� ������� ����� �������� �� ��� �� ���������� ��� ��������� ’!�����������������(���������������������� ����’!����������� �������������� ��������������

~�����' �����������#� ������������������������������� �� ���������#��

��� �����������!�������.

A=���/$*5+3�<*-$'&-&1$+�<*-$-��()W&+)5&��*�� ����%����!��!��J ��/$%R?2�$%.9+36�(�����1���+�����������+ �������� � ��!�*$9$15?3(����$15$!�(���!��$*431��GIC!�5���AH!��AJ�

27 �&55?5�/�<*-$'R&%-3$� ����&1)/5'3$2)� /$%R?2� /.%&13&6� Eurypides, Tragedie!� (R?D�� ����&>1)/5'3! t. 3, Warszawaa 1980, s. 420; zob. E.R. Dodds, Komentarz, w: Euripides, Bacchae, red.E.R. Dodds, Oxford 1989, s. 75.

28 ) �� ������� ��������� �� ���, �'��� †����� ����� ��������� ������,† * ��� ������ ��

��������� ����� +����� !�������� ��� � �����. Zob. �rystoteles, Etyka Nikomachejska!� (R?D�

����*)D5'&!�/6�($1S$!�7��.���������!� (��H!� (R?D������*)D5'&!����$21$*!�����*VW4$/5'3!��&*>5-&/& 1995, s. 125.

Page 45: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

CH�00/E,:�� 0����������������������������������������������

�+59:.4)5!�<)$(&�(*&239-1.!�-�<)/)%?�+&'3$2)O�%*&D&(?�-)5(&R�)5'&*S)1.�)�W$-W)S1)OY��3$%.��($P9-.9.�W.43� 2)()/3� +?S�2)�?'&D3$1)/&Y� �4?W�)W*-?93Y�'&D3$13&D3�!� +$2)DR)%5-.�W*&(��D$313&5!�)%5R&13&+X9�5/V+�<R&5-9-,�<)'&-&R� 3D�5/$�*&D3,�<)-W&/3)1$*,'3���D$313&5!�'(V*.�&'?*&(�)%$W*&R�)%-1&9-$13$�-&�W3(/,�<)%��&4&D31X!�gdzie ?(*&93R*,',, &'?*&(�+&')�<3$*/5-.�)%W3$*&R�()�)%-1&9-$13$���3$%.�5,%-3)/3$�-)W&9-.43�93$*<3$>13$�($2)�9-R)/3$'&!�/-3,43�<)%�?/&2,�+$2)�9-.1.�3�?wolnili �jschylosa od zarzutów29.

�+59:.4)5)/3�2*)-3R)!�S$�-)5(&13$�-&D)*%)/&1.�1&�59$13$��9-.43�9:.W&�5&D2*&R� +&')� &'()*�/$�/R&51$+� 5-(?9$�30���%)R&R� +$%1&'�?93$9� 3� %)5(X<3Y� &-.4?�<*-.<)5X2?��3)13-)5&!�&�<)�<*)9$53$�<*-$%��*$)<&23$D�-)5(&R�?13$/311iony albo�-$/-24,%?�1&�-&5R?23� swego brata, albo 0�/$%R?2�311.9:�Z*V%$R�0�-&�-&5R?23�/R&>51$�/�W3(/3$�pod Maratonem31.

Passus ten 5R?5-13$� zestawiano z przekazem Klemensa �leksandryjskiego(Stromata� A!� �C!��CH�!� 2%-3$�<*-./)R&1$� 5X� 5R)/&��+59:.4)5&� (/3$*%-X9$2)!� S$132%.�13$�W.R�/(&+$D139-)1.�/�D35($*3&�$4$?-.P5'3$326�N�+59:.4)5�'(V*.!�%4&($2)S$�+&')W.�*)-<)/3&%&R�)�D35($*3&9:�-$�59$1.!�-)5(&R�<)5(&/3)1.�<)%�5X%�1&��*$>)<&2?!�4$9-�?13$/3113)1)�2)!�2%.S�/.'&-&R!�S$�/�)2V4$�13$�W.R�/(&+$Dniczonyw misteria”33. &D.�/3,9�/� (*&%.9+3� (*-.� *VS1$�/&*3&1(.� ?/)413$13&� <)$(.� )%-&*-?(V/�)�-%*&%,�D35($*3V/�1&�59$13$�&($P5'3$2)� ($&(*?� 3� (*?%1)�%)93$9!�'(V*.-�139:�+$5(�1&+W&*%-3$+�<*&/%)<)%)W1.���5()(1$�+$5(�()!�S$�/.%&*-$13$�(&'3$�0�13$>O/3&%)D&�-%*&%&� arrheton�0�D3&R)�D3$+59$��rrheta w odniesieniu do misteriów eleuzyjskich, których dotyczy „sprawa

�jschylosa”,� D)S1&� 5<)('&Y� ($S� /� Historii greckiej (Hellenica) Ksenofonta(6.3.6). W mowie skierowanej do Spartan wypowiedzianej przez �&43&5&!�'(V*.W.R�'&<R&1$D�$4$u-.P5'3D!�%&%?9:$D!�<)+&/3&�53,�)'*$O4$G"#����$�����������%������������ '��� – „O/3,($!�13$/.<)/3&%&41$�)W*-,%.��$D$($*�3��)*.”.

�������� ���� ��~�� �

�� ���� ���� ��������� ��������� ������� ����� ������ ���H����������� � ���������������� ���$������������%����� ������� '���� �������&����� ����&��� �I�������� ��� ��~ ������ �����,� ����$����������� ������ ������������������ ���� ��#�� $�������� ��� �����#�� ���� ������� ���� J������������ �����������������

AI��$*&'4$3%$5��)1(3')5!��8*&2D���J[��/�13$-1&9-13$�-D3$13)1$+�/$*5+3�<*-$'&-&1.�($S�<*-$-�43&1&!�2� �/��� �!�H��I�0�(R?D��/R&51$�0������

30 Zob. �. Lesky, Tragedia grecka!�(R?D�����$31$*!��*&'V/�A[[=!�5��=G�31 Zob. anonimowy komentarz do tego fragmentu Etyki nikomachejskiej, w: �rystoteles, Ety-

ka…, dz. cyt.32��*-$'&-�)�13$/(&+$D139-$13?��+59:.4)5&�<*-.+D?+X����7)1��34&D)/3(z-Moellendorff, Der

Glaube der Hellenen, t. 2, Berlin 1932, s. 221 i J. Bernays, Gesammelte �bhandlungen und �ufsät-ze!�(���!��$*431��GGH!�5���H �)*&-!�13$OD3&R)!�����$5'.!�Tragedia grecka, dz. cyt., s. 68; przeciwkoopo/3&%&�53,�1<��O. Kern, Mysterien, w: Realencyklopädie der �ltertumswissenschaft, t. 6, Stutt-gart 1935, s. 1249.

33 �*-$'R&%�<)45'3�/$%R?2�/.%&13&6 Klemens �leksandryjski, ��+� ���������'����'������������=����� �����������!�(���!�(R?D������3$D3*5'&>�435-9-.P5'&! Warszawa 1994, s. 170.

Page 46: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

C= ������������������

�R?5-1$�W.R)W.�%4&�)W?� 5(*)1�1&/$(�/9&4$�13$�<)%1)53Y�1&� 53$W3$�)*,S&!�<)13$/&S/$%R?2� <)%&13&� �*3<()4$D)5!� 1&5-� <*-)%$'!� )W*-,%.� �$D$(*.� 3� �)*.!� < $ R 1 $O / 3 , ( $ + � t a j e m n i c y [������� '���]!�/&5-$D?�<*&)+9?��$*&'4$5)/3� 3�/&5-.D/5<VR)W./&($4)D��3)5'?*)D�<3$*/5-.D�5<)O*V%�9?%-)-3$D9V/�<)'&-&R� 3�<4)1V/�$D$(*.�-&/3X-$'�($D?�)()��$4)<)1$-)/3�1&+<3$*/�<)%&*)/&R34�

���2 �2�������

�3$/.<)/3&%&41)OY�/�<$*5<$'(./3$�5-9-$2V413$� *$4323+1$+!�-/3X-&1$+�-�%)>O/3&%9-$13$D� *$4323+1.D� 3�D35($*3&D3� 0�/� (.D�/.<&%'?�%3)13-.+5'3D3� 0� <)+&>/3&�53,�/�Bachantkach��?*.<3%$5&��CJ�>CJC�!�2%-3$��3)13-)5�/.+&O13&�-1&9-$>13$� arrheton!� 'R&%X9� 1&935'� 1&� ()!� S$� )W$+D?+$� )1)� /3$%-,� %)5(,<1X� (.4')/.W*&nym, a niewtajemniczeni (�������������'�G"#�()KX�13$+�%)5(,<?���V/1)>9-$O13$� +&/3� 53,� (&D�)1&� +&')�/3$%-&�<)S.($9-1&!�/&*(&�<)-1&13&!�<*-.1)5-X9&')*-.OY��-��������&�������/.'R&%-3$��3)13-)5&�5(&1)/3X�)1$�*V/1)9-$O13$�'&>($2)*3,�-/3X-&1X�-�<*)9$5$D�<)-1&13)�*������'��+,óry prowadzi do ukazania ichsensu (����'-

J�� ������-�������������� ���������������;$�� ���������������������������������� ��J�� ��������-���������������� ��������;$�� �����������#������������������&����������

Penteusz: ��+&'3S�+$5(�5$15�(.9:�(/)39:� tajemnic?Dionizos: �3$�D)S$�39:�-1&Y�13$/(&+$D139-)1. [��������������������L.Penteusz: ��+$5(�-�139:�+&'&O�')*-.OY�%4&�9-9393$43?Dionizos: �&*()�+X�<)-1&Y!�4$9-�()W3$�13$�/)41)35.

Niewypowiadalnymi – arrheta� 0� 1&-./&1$� 5X� (&'S$�/� ($'5(&9:� 43($*&9'39:)W*-,%.�– -��� (w Bachantkach 470-472!�<)/.S$+)!�<*-$%D3)(.�O/3,($�?9-$5(>139-X9$�/�D35($*3&9:�– '��� (np. �rystofanes, Chmury 302), same misteria eleu-zyjskie (w ��+��������=�������%�'� � 442 i w Rhesosie 943 �rystofanesa).�3$/.<)/3&%&41X� +$5(� ($S� 1&-./&1&��)*$� 0� �$*5$8)1&� �?� �?*.<3%$5&!� Helena1307 i 64)36.

Tak czy inaczej misteria, kulty misteryjne�W.R.�arreta i aporreta. (&9-&R&�+$&W5)4?(1&�(&+$D139&!�&�)W)/3X-$'�+$+�%)(*-.D&13&�W.R radykalny i kategoryczny.Walter Burkert w 1�� �6�������ultach misteryjnych�(/3$*%-3!�S$�)W.%/&�($�<*-.>

C��*-$'R&%�<)45'3�/$%R?2�/.%&13&6� �5$1)8)1(!� /��� �� ����!� (R?D������4312$*!��*)9R&/�IHG!�5���G �

H��*-$'R&%�<)45'3�/$%R?2�/.%&13&6��?*.<3%$5!�K�������!�/6�($1S$!�, �����!�(R?D������&1)/>5'3!�(�� !��&*5-&/&��IG[!�5��C =>C J�

36 Obszerny komentarz zob. K. Kerényi, Eleusis. �rchetypowy obraz matki i córki!� (R?D�����&13&!��*&'V/�A[[C!�5��HI>=A�

Page 47: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

CJ�00/E,:�� 0����������������������������������������������

D3)(13'3� D3&R. znaczenie wymienne37, ale w monumentalnej Greek Religion,z kolei, jako� 1&%&4� )(/&*($� <.(&13$� -)5(&/3&� '/$5(3,!� 9-.� ()!� 9)� 1&+O/3,(5-$/�D35($*3&9:,�W.R)�N-&'&-&1$Q��forbidden, aporrheton�!�9-.�($S�„niewypowiadal-ne” (unspeakable, arrheton)38. �V/1)9-$O13$�+$%1&'�(/3$*%-3!�S$�N()!�9)�/�139:1&+/&S13$+5-$�-&/5-$�<)-)5(&/&R)�<)-&�D)S43/)O93&D3�/$*W&43-&9+3Q39. �&�*-$9-/.D3$11)O93� 8?1'9+)1&41$+�)W.%/?� ($*D31V/�D)2R&W.�O/3&%9-.Y�<)/*&9&+X9&0� (&'S$�?��?*'$*(&40� 0� <)%5-.(&�D)S$� -&-%*)O93X!�D)S$�13$%)/3$*-&13$D,� ($-&)� (.D!� S$� 13$/.<)/3&%&41)OY� 5(&1)/3R&� +$%.13$� 1&*-,%-3$� 5-(?9-1$2)�<)%(*-.>D./&13&� 439:$2)� 5$'*$(?� (.4')� <)� ()!� W.� -/3,'5-.Y� 93$'&/)OY� <)($19+&41.9:?9-$5(13'V/�3�<)%13$OY�&(*&'9.+1)OY�O/3,(&�

�3$� 5X%-,!� S$W.�-1&9-$13&� ($�W.R.�/�<$R13�/.D3$11$� i jako takie W.R. po-wszechnie rozumiane. Z jednej strony )-1&9-&R. one aporrheta – rzeczy -&'&-&>1$!�<)13$/&S�13$�/)41)�W.R)�)�139:�DV/3Y!�&�39:�-%*&%&�W.R&�5?*)/)�'&*&1&!�9)/�139-.D�13$� -D3$13&� &13� 13$� <)D13$+5-&� -1&9-$13&� 8&'(?!� S$� -� %*?23$+� 5(*)1.)'*$O4&R. arrheta, czyli to, co niewypowiadalne!�13$D)S43/$�%)�/.<)/3$%-$13&.Casus �jschylosa,� )DV/3)1.�<)/.S$+,� %)/)%-3!� S$� N13$/.<)/3&%&41)OYQ�D3>5($*3V/� W.R&� )2*&139-)1&!� ()� -1&9-.!� S$�D3D)� 39:� 13$-*)-?D3&R)O93!�D3D)� Seistota wtajemnicz$13&�/.D.'&R&�53,�5R)/)D!�<*-$-�<*-.<&%$'�D)S1&�W.R)� jed-nak %)('1XY�5RV/!�'(V*.9:�W$-<)O*$%13D!�&�1&/$(�)%9-?/&1.D�+&')�/.RX9-1.!')1($'5($D�W.R�$4$?-.P5'3� telesterion. �*)/&%-3R)W.�()�%)�/13)5'?!�S$�arrhetonW.R)�*V/1)9-$O13$� aporrheton, ale�/�(&'3$+�/R&O13$�')4$+1)O93, a nie odwrotnielub wymiennie���3$D)S43/)OY�)<)/3$%-$13&�)�%)O/3&%9-$13?�D35($*yjnym!�13$>&%$'/&(1)OY� +,-.'&� w odniesieniu do 31($15./1)O93� 3�/.+X(')/)O93� dyskursuW.R&�+$%1&'�)%9-?/&1&�+&')�)2*&139-)1&�3�/.D&2&+X9&�%)%&(')/.9:�-&W$-<3$>9-$P�

�� <$/1.D�/&:&13$D�<*-./)R&D� +$5-9-$� (*-.� <&55?5.� -/3X-&1$� -� arrhe-ton��)+$�/X(<43/)O93� /.13'&+X� 5(X%!� S$ ($� <*-.'R&%.� -&9-$*<1XR$D niejako„-�%*?23$+�*,'3”�3�-$�Z*V%$R!�-�'(V*.9:�D?53D.�')*-.5(&Y�-$�5-9-$2V41X�)5(*)S>1)O93X���)9:)%-X�bowiem )%�9:*-$O93+&P5'39:�&<)4)2$(Vw – Klemensa i Hipo-lita, których�<35D&�(*?%1)�?-1&Y�-&�D3&*)%&+1$ z powodu ich apologetycznegocharakteru���$%1&'�<*-./)R&+D.�+$�0�13$-&4$S13$�)%�($2),�/�+&'3D�5()<13?�3�%4&+&'39:� 31($19+3� -13$'5-(&R9&+X� *-$9-./35()OY. �5-.5('3$� %)(.9-X� W$-<)O*$%13)5&D$+� (&+$D139.� $4$?-.P5'3$+� 3� 9:.W&� 1&+W&*%-3$+� %)/)%-X� ($2)!� S$� arrheton1&4$S.�*)-?D3$Y�+&')�a13$-*)-?D3&Re’; dowodzX�)1$�W)/3$D!�S$�1&/$(�2%.W.>OD.�-1&43�<*-$W3$2�3139+&9+3,�3�(&'�13$�D3$43W.OD.�<)+,93&!�9)�-�(.D�<*-$'&-$D-*)W3Y�

J��)W������?*'$*(!�1�� �6���������U!�%-��9.(�!�5��CI�38��$1S$!�Greek religion, Harward 1985, s. 276.39��$1S$!�1�� �6���������U! dz. cyt., s. 130.40��)W�� (&DS$�

Page 48: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

CG ������������������

Klemens �leksandryjski w Protreptyku (2, A�!�A!�<)/(V*-)1$�?��*1)W3?5-&H!�A=��<)%&+$�5R.11$� synthema6�5R)/)>'4?9-�%)�-*)-?D3$13&�D35($*3V/41:

������ ���� ������ ��� � ���� ���� ������� ��� �������� ����������� �������� �������������� ��������� ������������

�)O93R$D!�wy<3R$D� kykeon!�/.+XR$D�()�-�<*-.'*.($2)�')5-&��kiste�!�1&(*?%-3R$D�53,3�)%R)S.R$D� ()� -�<)/*)($D�%)�/.5)'3$2)�')5-&� �kalathos), &�5(&D(X%�%)� skrzynki(kiste)42.

�3<)43(�1&()D3&5(�0�<)/)R?+X9� 53,�1&� +&'3$2)O�21)5(.9'3$2)�<35&*-&�<)9:)>%-X9$2)�-� N5$'(.�/,S&Q!�)� 3D3$13?��&&5$1�0�<*-./)R?+$�)<35�<*-$W3$2?�D35($>*3V/�/�%/V9:�'*V('39:�<&55?5&9:6

�($P9-.9.�<)%9-&5�9$4$W*&9+3�D35($*3V/� $4$?-.P5'39:�(.D!�'(V*-.�5X�epopotai�?'&-?+X/�D349-$13?�/3$4'X!�2)%1X�<)%-3/?�(&+$D139,�0�-$*/&1.�'R)5�-W)S&�� _U`����4$?535!1)9X!� h3$*)8&1(� 9$4$W*?+X9.�/5<&13&R$� 3� 13$/.<)/3$%-3&1$�D35($*3& [�� ����� ��������� � ��.���]�<)%�/3$4'3D�)213$D�/.'*-.'?+$�%)1)O1.D�2R)5$D6��&13�?*)%-3>R&�O/3,($2)�5.1&!��*)D3)�?*)%-3R&��*)D3)5&!43

Obydwa te fragmenty Burkert nazywa „szyfrem”, który bez kon($'5(?� %)>O/3&%9-$13&�<)-)5(&+$�expressis verbis arrheton – ‘13$D)S43/.�%)�-*)-?D3$13&’.

��+$5-9-$�+$%1)�O/3&%$9(/)��3<)43(&6

H�#��� … ���� � �� ��� ������� ��� � ’E�������� � ��.���� „��, �/�”.

To jest wielkie i niewypowiadalne [�������] D35($*3?D�$4$?-.P5'3$6�N<&%&�%$5-9-!5(&+$�53,�<)9-,93$Q [hue, kue]44.

Problem nie/.<)/3&%&41)O93�1&4$S.�– W.Y�D)S$�– -/3X-&Y�-$�5R.11X�)<313X�*.5()($4$5&� �8*&2D�� �H� -&9:)/&1.�?��.1$-3?5-&��3)1&45�!�DV/3X9X�)� (.D!� S$/(&+$D139-&13�13$�<)/3113�139�<)-1&/&Y�B�*)-?D3$Y�B�?9-.Y�53,�B�%)/3&%./&Y�53,6greckie mathein!�&4$�(.4')�%)O/3&d9-&Y�B�%)-1&/&Y6�pathein (��������’!����������&������� ������ ��� ������������������������������������������������������������������ �� ��������� �).

�)-)5(&+X� +$5-9-$�%)�)DV/3$13&�%/&�<&55?5.!�9:)93&S� 31($*$5?+X9$�1&5� 5R)>/&�53,�/�139:�13$�<)+&/3&+X���.+X(')/)�(*&813$�)<35?+X� j$%1&'�5&DX� 35()(,�D3>

C���)W������?*'$*(!��)D$1(&*-!�/6�($1S$!�1�� �6���������U!�%-��9.(�!�5���==>�=J�42 TR?D��/R&51$�0������ Zob. �pologie: Minucjusz Feliks, Oktawiusz do Diogneta, Klemens

�leksandryjski, D���;����9 ����!� (R?D�����-&*D&9:!����"/3%$*'V/1&!� ����)R)/3&13?'!��&*>5-&/&��IGG!�5��� [�

43 Hipolit, Refutatio omnium haeresium!� H!�G!� I>C[\� (R?D��/R&51$�0������)W������9&*<3!� Lereligioni dei misteri, t. 1: Eleusi, Dionisismo, Orfismo, Milano 2007, s. 524-526.

44 Hipolit, Refutatio…!�%-��9.(�!�H!�J!� C!�(R?D��/R&51$�0�������)W���)D$1(&*-!�/6�����9&*<3!�Lereligioni dei misteriU! dz. cyt., s. 523-524.

45 Zob. Synesius, Dion. 10 p. 271 (zob. Dio Chrysostomus, Oratio 12, 33 sq.).

Page 49: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

CI�00/E,:�� 0����������������������������������������������

5($*.+1$+�13$/.<)/3&%&41)O93���$%$1�()�5R.11$�5R)/&��<?4$+?5-&�-�^��'53,23�Me-tamorfoz, a drugi – siódma kolumna nie D13$+�5R.11$2)�<&<3*?5?�-��$*7$13�

�<?4$+?5-�/�'53,%-$�^��<35-$6

�-.($413'?�S.9-43/.g��<.(&5-�D)S$�-�<$/1.D�13$<)')+$D!�9)�1&5(,<13$�5R.5-&R$D!9)�-$�D1X�*)W3)1)]��)/3$%-3&RW.D�0�2%.W.�D3�<)/3$%-3$Y�53,�2)%-3R)\�%)/3$%-3&R>W.O�53,!�2%.W.� ()W3$�5R?9:&Y� ($2)�W.R)�/)41)���4$� (&'�5&D)�/311$�W.R.W.�<R)9:$+93$'&/)O93�?5-.!�9)�W.�5R?9:&R.!�+&'�/&*23!�9)�W.�DV/3R.�_7�� �%3���� ���� ��3�������� ��3���� ����� ��1���� �%��5�%���� ��� ������� ���������3L���%�����#�������M3������%� � ���� ������`���4$�+?S�13$�W,%,�%R?2)�(*&<3R�(/$+93$'&/)O93!�9)�D)S$�-�*$4323+1$2)�<*&213$13&�<)9:)%-3���R?9:&+�($%.!�&�/3$%-!�S$�5X()� 5R)/&� <*&/%.���)� 2*&139.� OD3$*93� %)5-$%R$D� 3� <*)2V/��*)-$*<31.� %)('1XR$D!&�/*V93R$D�<*-$-�W$-%13$�/5-.5('39:�S./3)RV/����2R,W)'3$+�1)9.�/3%-3&R$D�5R)P9$O4$<3X9.D�W4&5'3$D�+&O13$+X9$!�<&(*-.R$D�/�)9-.�<)(,2)D�<3$'3$41.D�3�13$W3$5'3D<)(,2)D�3�%)�5(V<�39:�9-)R$D�?%$*-.R$D���5R.5-&R$O�($%.!�&4$�9:)Y>$O�?5R.5-&R!�(*-$>W&!�&W.O�13$�*)-?D3&R�_E����+ �����3#���3#��%&������3��� ����%������������`C=�

Kluczowe jest tutaj ostatnie zdanie kwe5(33��?9+?5-&!�DV/3X9$�)�(.D!�S$�1&>/$(�?5R.5-$13$� (&+$D139.�D35($*3V/!�'(óra jest niewypowiadalna (si dicere lice-ret) – arrheton – nie pozwala na jej zrozumienie. De facto� +$5(� (?�<)/3$%-3&1$+$5-9-$�/3,9$+6�5R)/&�DV/3X9$�)�arrheton�13$�(.4')�<)-)5(&+X�13$-*)-?D3&R$�%4&13$/(&+$D139-)1.9:!�&4$�%)�39:�1&(?*.�1&4$S.�5/)35($�/<*)/adzanie nie<*-.2)>()/&1$2)�5R?9:&9-&�/�WRX%!�W)�N(*-$W&!�S$W.O�13$�*)-?D3&RQ��ignores tamen ne-cesse est)47.

�)%)W1$� *)-?D3$13$� (&+$D139.�/.*&S&+X� 5R)/&� -� <&<3*?5?� -��$*7$13� (kol.VII, 4-11):

�)$-+&�W)/3$D�+$5(�+&'&O�)W9&3�-&2&%')/&�%4&�4?%-3��*8$?5-�13$�9:93&R�3D�DV/3Y13$/3&*.2)%1.9:�-&2&%$'����-&2&%'&9:�-&O('/3X�/3$4'3$�*-$9-.��V/3�/3,9�)�*-$9-&9:�O/3,(.9:�-&/5-$)%�<3$*/5-$2)�&S�%)�)5(&(13$2)�5R)/&!�+&'�/3%&Y�//3$4)'*)(13$�<)/(&*-&1.D�-%&13?���)-'&-&/5-.�3D�N-&R)S.Y�%*-/3Q�%4&?5-?!�DV/3!�&W.�13$�?5(&1&/3&43�S&%1$2)�<*&/&�%4&�/3$4?!4$9-�&W.�?9-.43�(.9:!�'(V*-.�5X�9-.O93�<)%�/-24,%$D�5R.5-$13&CG�

�&(*-X9�1&�5R)/&�<&<3*?5?�-��$*7$13,�-&5(&1&/3&D�53,!�9-.�($'5(�($1�13$�/.>+&O13&�/�+&'3$+O�D3$*-$�')13$9-1)O93�N-&W$-<3$9-$13&Q�(&+$D139.�D35($*.+1$+�<)>

C=��<?4$+?5-!�����%� '�����+�D.���:��.!�(R?D������,%*'3$/39-!��&*5-&/&��III!�5��AAA�47 Zob. J.G. Griffiths, Komentarz, w: �puleius of Madauros, The Isis-Book (Metamorphoses,

Book XI), Leiden 1975, s. 293-308.48 K. Kulig,��� ���7� &��N� ���.��), „Studia �ntyczne i Mediewistyczne” 3 [38] (2005),

s. 5-17.

Page 50: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

H[ ������������������

%/V+1X�5&1'9+X� 3�<)5R?23/&13a� 53,�'&($2)*3X� aporrheton�D3D)� +$+�13$/.<)/3&>%&41)O93���.Y�D)S$� ()�/R&O13$� poezja, alegoreza i metafora� 5(&1)/3R.�D3$+59$!/�'(V*.D�13$/.<)/3&%&41)OY�W.R&�-&2*)S)1&49.

��<)%)W13$�<)$(.9'3�5<)5VW�0�(.4')�(.D�*&-$D�+?S�)�D35($*3&9:�/��4$?535�0DV/3�5(&*.��)8)'4$5�/�Edypie w Kolonos (1050):

������������������������#���������

�������������������� ��

��.�� ��������/����0�������������1�����������

�%-3$�W)2313$�%4&�OD3$*($41.9:�-932)%1$�/(&+$D139-$13&�?(*-.D?+X!%)�'(V*.9:�/3)%X�-R)($�'4?9-$�1&�+,-.'?5R?g z Eumolpidów50.

Sofoklesowe „zR)($� '4?9-$� 1&� +,-.'?Q�D$(&8)*.9-13$� <*-./)R?+X� '&($2)*3,/&*()O93� )� 5-9-$2V41.D� -1&9-$13?!� '(V*&� %)D&2&� 53,� 5(*-$S$13&!� 5-&9?1'?3�/.+X(')/$2)�(*&'()/&13&���rrheton�)%5.R&�%)�%)O/3&%9-$13&!�'(V*$2)�53R&�?/3>%&9-13&� 53, w przekroczeniu granic werbalizacji, a nie-%)41)OY� +$2)�/.<)/3$>%-$13&�<)(/3$*%-&�+$2)�/&*()OY�

1�1���>�����

�<?4$3?5�)8�&%&?*)5!�,��(���K���N����%� ������3K���O(P!�)<*&9��3�(R?D��������*38>83(:5!��$3%$1��IJH�

�<?4$+?5-!�����%� '�����+�D.������.!�(R?D������,%*'3$/39-!��&*5-&/&��III�

�*.5()($4$5!�7��.�/5-.5('3$!�(��H!�(R?D������*)D5'&!�����$21$*!�����*VW4$/5'3!��&*>5-&/&��II=�

�&*()4���!� ��;��I�����;3�����I������� ���.��������� � ���������������������������!�N�)-1&P5'3$��(?%3&��)4)135(.9-1$Q���$*3&��3($*&9'&��I� I��A[�A!�5��� > [�

�$'$$5���!�E��%�������7����� ��'9 ���!��$3%$1�A[�[�

�$*1&.5���!�9���%%�����+���������������'�Q���!�(���!��$*431��GGH�

�$($2:���! ,��7� &������ ���<��%�����3,���������� (��� � ������!��&DW*3%2$A[[C�

�3$4&/5'3���!� �� ��;��3 �� ������� 1���� ������G�����3 �� �����������!��*&'V/A[� �

CI��)W������$($2:!�,��7� &������ ���<��%�����3,����������(��� � ������!��&DW*3%2$A[[C!�5���=��($'5(�Z*V%R)/.�-�&<&*&($D�'*.(.9-1.D��)*&-�5��I[!� =[> =C�

50 �R?D��/R&51$�0�����

Page 51: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

H��00/E,:�� 0����������������������������������������������

�3$4&/5'3���!����;��������������������� ������ �������� �����!�N�$*D31?5Q�K��BA[[ �!�5��G�>�[H�

�3$4&/5'3���!�,�������������� �����' ��%�����%������������%���� �'���������!�*&'V/�A[�A�

�?*'$*(���!�9 ���0�����!��&*7&*%��IGH�

�?*'$*(���!�1�� �6���������%��� ����!�(R?D������3$4&/5'3!��.%2)5-9-�A[[��

�:&1(*&31$���!�7������ �4��%����#������������� ��#���/��� ����%���!��&*35�I=G�

�?*3<3%$5!�K������!�*$%��������)%%5!�F8)*%��IGI�

�h%%$���!�E���R%��7�����0�����������$�� ��� �� � �������������!��$3>%$4W$*2�A[[��

�*3D&4%3���!� $� ���%���%� ��� ��#��!� N�$7?$�i(&<:.53d?$� $(�)*&4$Q� J ��I=G�!5��C[�>CAI�

�$1*39:5���!� ��� �9 ���� ���J!�/6� � ������� � �' ���7&���9 ���� ���� ���0������:''���� ' �%/�%� ��/����� ��!� *$%������321&5!�����*&D<$%&9:!��&>5:312()1�A[[G!�5���>�C�

�$*i1.3���!�E������� ����������+ ��%����� �!�(R?D������&13&!��*&'V/�A[[C�

�?432� ��!� ��� �� � 7� &�� N� ���.��P!� N�(?%3&� �1(.9-1$� 3� $%3$/35(.9-1$Q� _ G`�A[[H�!�5��H>�J�

�$12&?$*���!�0�������I��� �6��������*$'V/!��&*5-&/&��IIC�

�$5'.���!�, ������ ����!�(R?D�����$31$*!��*&'V/�A[[=�

34$5���!�,��<��E���������,������������ �!�7)4�� ��!��*319$()1��IIG�

?**&.���!� E5�� ����� ���0����*� %�� ��� &�� �9 ���, �����!�/6� ����&**35)1!,��%�!��&DW*3%2$��I�A!�5�� C�> = �

�3$(-59:$���!��� ������ ������+�9 �������%�%!� (R?D������&*&1!��*&'V/��IIC�

�&*'$*���!��������0�������/��� �!�F8)*%��II=�

�9&*<3���!�$� �������%��� !�(���6�E����37����%�3: '�%�!�34&1)�A[[J�

�D.(:������!�9 ���9 �%%� !��&*7&*%��IA[�_*$<*31(��IGC`�

�)?*731)?>�1/))%���!� ��������0�����J!�/6�9 ���<���* �%/�%� �����5����� !�*$%����?**&.!�����*39$!�F8)*%��II[!�5��AIH> AA�

�34&D)/3(->)$44$1%)*88����7)1!�7� 9���+��� /�������!�(��A!��$*431��I A�

�<//��

The paper presents meaning and use of two technical words important for understanding andinterpretation of the ancient mystery cults and mystical experience of ancient Greeks: arrheton andaporrheton – “unspeakable” and “forbidden”. The introduction contains general guidelines of socalled “Greek religion” with its focus on performance and ritual and describes the role of mysterycults in the frame of this adogmatic religious system. The paper explains lexicography of the crucial

Page 52: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

HA ������������������

terms, including etymology, ancient vocabularies and grammar and then turns to the catalogue andinterpretation of the most important literary and epigraphical evidence on the use and meaning ofarrheton in the Greek culture. The catalogue contains references to �ristotle, Xenophon, Herodotus,�ristophanes, Euripides, Sophocles, �puleius and Derveni Papyrus as well as early Christianwriters.

��)$��"��*$$'�*$4323)1!�&193$1(�D.5($*.�9?4(5!��4$?535!��4$?5313&1�D.5($*3$5!

($9:139&4� 4&12?&2$5

�C�$! ,&D�'�$�*$4323&�2*$9'&!�5(&*)S.(1$�'?4(.�D35($*.+1$!��4$?-35!�D35($*3&�$4$?-.+5'3$!

+,-.'3� ($9:139-1$

Page 53: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

H �00/E,:�� 0����������������������������������������������

���������>����"41-.5/0-0��-<#: :47!"/�1��.#9 14-

�"50/060��4; ! 344�4�� 7? ; :44

>���'!�,��!')+���)�'��#$���&� D"'��C!!�+���"��!

>�������%�.�/)����!&����!�)���.���&� D��%�.�!�+���"��I��+

2��J

�*-$%D3)($D�&1&43-.�+$5(�<)+,cie ekstazy mistycznej w filozofii Parmenide-sa z Elei (VI-V wiek przed Chr.)�3�+$+�Z*V%R&. Prolog�<)$D&(?��&*D$13%$5&�-&/3$*&+$%$1�-�1&+/&S13$+5-.9:� 3�1&+<$R13$+5-.9:�)<35V/�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)/� 9&R$+�:35()*33� 834)-)833�2*$9'3$+1.���$'5(&-3$�<&*D$13%$+5'3$+�%)5(*-$2&D�-+&/3>5')�)*.231&41$!�'(V*$�%)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$�/<*)/&%-&�/�)W*,W�834)-)833�

�)+,93$�$'5(&-.�<)9:)%-3�)%�2*$9'3$2)�5R)/&���������, które /�)D&/3&1.D')1($'O93$� )-1&9-&� a<*-$5?13,93$b, ‘/.+O93$� -� 53$W3$b!� a5(&13$� 1&� -$/1X(*-’,‘wzburzenie’, ‘podniecenie’ ‘5-&R’2���� (&'3D� -1&9-$13?� <)+&/3&� 53,� -/R&5-9-&/�834)-)833��4)(.1&!�13$�/.5(,<?+$�1&()D3&5t w filozofii presokratejskiej. U Par-menidesa�D&D.�)'*$O4$13&� %*)23!� O93$S'3!� <*-$D3$*-&13&���'5(&(.9-1.� 5-&R� +$5(?+,(. w symboliczny obraz�<,%-X9$2)�-&<*-,2?�9-.�W*&D.�1)9.�3�%13&����%&4>5-$+� 9-,O93� W,%,� ?S./&R� <)*,9-1$2)�<)+,93&� $'5(&-.!� '(V*$� )-1&9-&� (?�/.+O93$-�53$W3$!�<)*-?9$13$�4?W�-&/3$5-$13$�*-$9-./35()O93�83-.9-1$+�3�-D.5R)/$+!�/$+>O93$�/�*-$9-./35()OY�D$(&83-.9-1X�3�%?9:)/X. ��($+�?/&%-$�/5(,<1$+�9:93&R$D(.4')�<)%'*$O43Y!�S$�/�834)-)833�2*$9'3$+�+$5(�()�<)+,93$�<VZ1$!�'(V*$�13$�/.5(,<?>+$�/�-&9:)/&1.9: mistycznych fragmentac:�%-3$R�<*$5)'*&(.'V/�

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:7

���*)4)2�<)$D&(?��&*D$13%$5&�-&9:)/&R�53,�/�9&R)O93�%-3,'3��$'5(?5)/3��D<3*.')/3����K��/3$>'?�<)��:*��9-,O93)/)�<*)4)2�)*&-�)W5-$*1$�8*&2D$1(.�<)$D&(?�/RX9-.R�%)�5/$2)�')D$1(&*-&�%)*����)*&-�:��+���*.5()($4$5&�1$)<4&()P5'3�<35&*-��3D<43'3)5!�<)%'*$O4&+X9�+$%1)9-$O13$� (*?%>1)OY�%)5(,<?�%)� ($'5(?�

2 Zob. Z. �bramowiczówna, 1.����� ����������, t. 2, Warszawa 1960, s. 82.

Page 54: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

HC ����������M���

�* ����>

�*-.()9-, omawiany fragment – prolog�%-3$R&��&*D$13%$5&6

�4&9-$!�'(V*$�D13$�13)5X!�(&'�%&4$')!�+&'�5$*9$�%)53,2&!()/&*-.5-.R.�D3!�2%.�/<*)/&%-3R.�D13$�1&�%*)2,�<$R1X�)<)/3$O93W)2&!�'(V*&�<*-$-�/5-.5(')�13$53$�/3$%-X9$2)�D,S&��&D�W.R$D�13$53)1.���&D�W)/3$D�D13$�13)5R.�W&*%-)�DX%*$�'4&9-$!-�9&R.9:�53R�93X21X9�/V-!�%-3$/39$�-&O�<*-$/)%-3R.�%*)%-$���)O�/�<3&5(&9:�/.%&R&�<35'�84$(?*)-<&4&+X9�53,!�2%.S�O935'&R.�+X�%/&�)W*&9&+X9$�53,')R&�-�)W?�5(*)1!�'3$%.�*-?93R.�53,!�W.�()/&*-.5-.Y!9V*'3��R)P9&!�<)*-?93/5-.�%)D��)9.!'?�O/3&(R?!�-*-?93/5-.�-�2R)/.�*,')D&�/$4)1.��&D�5X�/*)(&�O93$S$'��)9.�3��13&!3�(*-.D&�+$�-�)W?�5(*)1�1&%<*)S$�3�'&D3$11.�<*V2!/�$($*-$�('/3X�/3$4'3$�%*-/3!&��<*&/3$%43/)OY�5?*)/&�(*-.D&�<)%/V+1$�'4?9-$��X�-&($D�<*-$')1&R.�R&2)%1.D3�5R)/&D3?D3$+,(13$!�&W.�3D�)%*.24)/&R&�-&5?/,5-.W')�-�/*V(���)/5(&R�-&($D�)2*)D1.�)(/V*/�*)-/&*(.9:�/*)(&9:!�2%.�)W*V93R.�53,�')4$+1)�5<3S)/$-&/3&5.�/�)<*&/&9:�D)9)/&1.9:2/)Z%-3&D3�3�Y/3$'&D3���&($D�(&D!�<*-$-�13$!<*)5()�%*)2X�-&<*-,2V/�<)'3$*)/&R.�%-3$/39$�/V-�)*&-�')13$���W)2313�<*-.+,R&�D13$�S.9-43/3$!�?+,R&�5/X�*,'X�DX�<*&/X�%R)P!3�(&'3$�5R)/)�/.<)/3$%-3&R&!�-/*V93/5-.�53,�%)�D13$6R)%-3$P9-$!�()/&*-.5-?�13$OD3$*($41.9:�/)Z139!'4&9-.!�'(V*$�13)5X�93,!�%)53,2&5-�1&5-$2)�%)D?!�3(&+g��)�13$�-R.�4)5�<)5R&R�93,!�&W.O�<*-$5-$%R(,�%*)2,!�&4W)/3$D�-�%&4&�+$5(�)%�O93$S'3�4?%-3!4$9-� -&*V/1)� <*&/)� W)5'3$!� +&'� 3� 5<*&/3$%43/)OY���)13$9-1$� +$5(!� &W.O�/5-.5(')<)-1&R!-&*V/1)��*&/%.�<3,'13$�-&)'*X24)1$+�13$/-*?5-)1$�5$*9$!+&'�3�D13$D&13&�OD3$*($41.9:!�/�'(V*.9:�13$�D&�/3&*.�<*&/%-3/$+��4$�<*-$93$S�3�($�<)-1&5-!�/�+&'3�5<)5VW�*-$9-.�?'&-?+X9$�53,!D?53&R.�<)-)*13$�W.Y!�13$?5(&113$�/5-.5(')�<*-$13'&+X9 �

„0����� ���� ��� ��� ����� )���� ��� ���� � ��� '������� 2� ������� ����� ����� ���� �1������/������ �� ��� 2� ���������� 2� ����� ������ �3� ����� ��������4��. / �3 �������� �3 �� �����/������� ���� 0���� / %��� ������� ���, ��5��� �’��� ������ ��. / �&�� �’�� ����,��� ����/���� � �.� / ���������, ����6� �� ������� ������6��� / �/����� ����������, ������������ ������ / 7������ ��5���, �������5��� �M���� N ����, / ��� ����, �������� ��������� ����� ���/�����. / ���� �/��� N ���� �� ��� �8����� ���� ����/���, / ��� ���� ���� �������� ���� ��� ������ �����. / ����� �’������� ��1���� �������� � ������. / �4� �� $������/������ ���� ���6��� ����9�/�. / ��� �� ���������� ��5��� ������6�� �������. / ��6���

Page 55: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

HH��������������������������������������������������

��* ������� ������� ���� ��� ��� �

Mistyczny rys prologu Parmenidesa +$5(�-/3X-&1.�-�+$%1$+�5(*)1.�-�/<R./$DD.O43�<3(&2)*$+5'3$+!�'(V*&�-�')4$3�9-$*<&R&�-�1&-1&9-)1$+�D35(.'X�*$43233�orfików,a z drugiej –� -� '?4(?*X��$48���4$&(&� -1&R� 834)-)83,� <3(&2)*$+5'X!� 9)� <)O/3&%9-&�3)2$1$5��&$*(3)5!�&?()*� �������!�<)%&+X9!�Se��&*D$13%$5�W.R�?9-13$D� 3�-&*&>-$D�<*-.+&93$4$D�N?W)23$2)Q�3�N5-4&9:$(1$2)Q�<3(&2)*$+9-.'&��D$313&5&!�'(V*.()�/R&O13$�/�<)9:)%-X9.D�-�%)W*$2)�3 D&+,(1$2)�*)%?�)W./&($4?��4$3�*)-13$93R35'*,�m3R)O93�DX%*)O934. �<R./�($1�?/3%&9-13&�53,� +?S�1&�5&D.D�<)9-X('?�<)>$D&(?! /�<)+,93?�������8B 1, w. 1), czyli pragnieniu nakierowanym na poznanie<*&/%.��/)�5-4&9:$(1$�?WV5(/)�<3(&2)*$+9-.'&�9:&*&'($*.-)/&R) *V/13$S��&*>D$13%$5&!�9)�?/3%)9-13R)�53,�/�+$2)�<)$D&93$!�<*-$13'13,tym duchem ascezy5.

W tym miejscu�1&4$S.�*V/13$S�/5<)D13$Y�)�/<R./3$�)*83'V/���.D3$13,�(?+$%$1� 9:&*&'($*.5(.9-1. zarówno dla orfików, jak i Parmenidesa motyw drogi.%/)R?+X9� 53,� %)� (*$O93� 5RV/�-&<35&1.9:�1&�)*839'39:� (-/�� -R)(.9:� (&W439-'&9:,-&/3$*&+X9.9:�)<35�/,%*V/'3�%?5-.�<)�'*&313$�-D&*R.9:!��dam Krokiewicz pi-sze:

�?5-&�D?53�<3413$�-/&S&Y!�W.�13$�<)<$R13Y�<)D.R'3�/�'*&313$�-D&*R.9:�3�13$�<)D3$>5-&Y�N-%*)+?�<&D3,93Q�-�311.D�-%*)+$D!�)9-./3O93$�N-%*)+$D�-&<)D13$13&Q!�3�D?53/.2R)53Y�:&5R)!�-&9-.1&+X9$�53,�)%�5RV/6�N+$5($D�%-3$9'3$D��3$D3�)*&-�2/3&Z%-35($>2)��3$W&!�&()43�*V%�DV+�13$W3&P5'3�_U`Q!�2%.S�31&9-$+�5(*&S139.�N-%*)+?�<&D3,93Q�13$<)-/)4X�+$+�-�13$2)�?2&53Y�%*,9-X9$2)�+X�<*&213$13&���?5-&�-D&*R$2)�<*-.W./&�1&>5(,<13$� <*-$%�)W439-$��$*5$8)1.� (?%-3$S� 311.9:�/R&%9V/�<)%-3$D1.9:� 3�/.2R&5-&%*?23$�:&5R)!�/�'(V*.D�5(/3$*%-&!�S$�1&4$S.�%)�+$%1$2)�-�13D3�*)%?�3�S$�53,�/.%)W.>

���������, +� ��� ���� �� ��1� / ������� :���� ����� ���. ��� �� ����� / ����’��� �������� � ������ �� ���������� / �%� ��� � �:��%� ����9�� ����%���� / ������� ����� ,�� �����. �3 �� ��’����� / �� � ��� �5�� ��’���%�� %�� �� 0�����. / �� ����� ���� �����%���, ��6� �� ���� / ��%���� !�� , ;�� �’���� ���� �� �� ����:��. /< �5’��� ������ �� ���� � ������� , / 0����� ��� �� ������ '� � ������ �4, / ��6’,���� ���� �� ��6� �� �������� ������ / �! �’��� , = �� ��’� �3�� ��� ����� ���� ,/ ���� ����� �� ��� ��. O�( �� �� �� �� �������� / ��� "������� ������� ������ =�� /��� ���4 ��%��, ��6� �� � � ������ ����!�. / ���’ ����� �� ��5�� ���!����, � �� ���5 ��/ �1 ������ �> �� ��� �� �� �� �� ��4 ��”.

�5-.5('3$�)%13$53$13&�%)�<)$D&(?��&*D$13%$5&!�<*-$'R&%�3�)-1&9-$13&�9-$*<3,�-6����*V/'&!���� ����S� ���������!��&*5-&/&�A[�A���)'R&%1$�)DV/3$13$�<*)4)2?�3�9&R$2)�<)$D&(?�/*&--$�5-9-$2VR)/X�&1&43-X�5R)/13'&�D)S1&�-1&4$ZY�/�9.()/&1$+�<*&9.���?�1&()D3&5(�<)D3+&D�5-9-$>2VR)/X�&1&43-,�834)4)239-1X�3�5'?<3&D�53,�1&�5&D$+�3%$3�D35(.'3��&*D$13%$+5'3$+�

4 Zob. Diogenes Laertios, ������ ��������������� � �������!� (R?D�� ����*)P5'&!��&*5-&/&�IGA!��^!�A��

5��-9-$2V41.�/<R./��D$313&5&�1&��&*D$13%$5&!�/3,'5-.�)%�311.9:�834)-)8V/�/5<VR9-$51.9:�4$&93$!�<)%'*$O4&�������$4%&*%�/�D)1)2*&833�Parmenides and The Way of Truth!��$/��)*'�A[[=!5���A>�G����')4$3�������):&15$1�<35-$6�N�&'��3(&2)*&5!��&*D$13%$5�%)O/3&%9-.R�D35(.9.-D?�D.O43�mysticism of thought)” – K.F. Johansen, � History of �ncient Philosophy, London–New York 1998,s. 48.

Page 56: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

H= ����������M���

R&�-�W)4$51$2)�')R&�S./)(V/!�<)�9-.D�-D&*R.�5R.5-.�WR)23$�5R)/&6�NW,%-3$5-�W)23$DD3&5(�OD3$*($413'&Q�_U`�4?W�N5(&R$O�53,�W)23$D�-�9-R)/3$'&�_U`Q�3�*)-<)9-.1&�S./)(/�<$R13�/3$9-1$2)�5-9-,O93&��8*2D���$*1� A�=�

�&'� 5R?5-13$� -&?/&S&��ariusz��?W)'!� %/3$� %*)23� N)*839'3$+Q� %?5-.�D)S1&-$5(&/3Y� -� %*)2X� <*&/%.� 3� %*)2X�D13$D&P! o których mówi bogini w prologu%-3$R&��&*D$13%$5&:

�*)2&��*&/%.!�-&5&%-&+X9�53,�1&�<&D3,93!�W.R&W.�$8$'($D�<*-$+O93&�-�<)*-X%'?�4?%->'3$2)�%)�W)5'3$2)!�'(V*$2)�-/3$P9-$13$D�+$5(�5(&1�5-9-,O43/)O93!�%4&�$4$&(.�()S5&D.-�<*&/%X���*)2&�D13$D&13&�-�')4$3!�)<3$*&+X9�53,�1&�-&<)D13$13?��W*&'?�<&D3,93�!?'&-?+$�13$5<$R13)1$��13$)2*&139-)1$��W&%&13$�OD3$*($413'V/!�'(V*-.�13$�5X�/�<)53&>%&13?�<*&/%.�)�W)5'3D�<)*-X%'?�*-$9-.���&'3$�)%9-.(&13$�/-D&913&�*V/13$S�8&'(!S$� (.<)/.D�/.)W*&S$13$D� )*83'V/� W.R� /V-� -&<*-,S)1.� /� ')13$�� �&� 5&*')8&2?/��&23&��*3&%&�/3%&Y�<)5(&Y�-D&*R$2)�1&�/)-3$�-&<*-,S)1.D�/�%/&�5'*-.%4&($�2*.>8.!�<)%)W13$�+&'�)<35&R�()�/�<*)4)2?�5/$2)�<)$D&(?��&*D$13%$5���RV/1$�<)%)W3$P>5(/)�/�)W?�(.9:�<*-$'&-&9:�<)4$2&�1&�<*-$93/5(&/3$13?�<)*-X%'?�4?%-'3$2)�<)*-X%>')/3� W)5'3$D?!� <*-.� 9-.D� %4&� )*83'V/� 5<)5)W$D� -&<$/13$13&� 5)W3$� )W9)/&13&-�W)2&D3�+$5(�<*-$%$�/5-.5('3D�91)(&!�%4&��&*D$13%$5&�-&O�0�*)-?D!�5')*)�()�)1�/R&O>13$�D&�*)4,�)5X%-&+X9X�/.<)/3&%&1$�<*-$-�W)2313,�5R)/&J�

�)%�/<R./$D��$*D&1& Dielsa8 niektórzy badacze filozofii Eleaty dostrzegliw niej elementy szamanizmu albo wprost uznali Parmenidesa za szamana. Wil-liam Keith Chambers��?(*3$�RX9-.�1&/$(�(*-.�D)(./.�/�+$%1.D6�)<35&1X�/�<*)>4)2?�<)%*VS�DR)%-3$P9&�%)�W)2313!�<)%*VS�%.5$?5-&�)*&-�$'5(&(.9-1$�%)O/3&%>9-$13$� 5-&D&1&!� 3� 1&-./&� <*)4)2� N%?9:)/X� )%.5$+X� 5-&D&1&Q9�� �-&D&13-D/3XS$�53,�-�%?&43-D$D�<3$*/3&5('&�%?9:owego i c3$4$51$2)�/�9-R)/3$'?!�&�(&'S$-� $'5(&(.9-1.D� %)O/3&%9-$13$D� %?5-.� )<?5-9-&+X9$+� 93&R)10. �$%R?2� 3*9$i

6 �. Krokiewicz, ���� ��� �� �������� !"��� �����"��#���, Warszawa 2000, s. 60--61.

7 D. Kubok, Prawda i mniemania. Studium filozofii Parmenidesa z Elei, Katowice 2004, s. 63.8 Zob. H. Diels, Parmenides Lehrgedicht, Berlin 1897, s. 9nn.9 W.K.Ch. Guthrie, � History of Greek Philosophy, t. 2: The Presocratic Tradition from Par-

menides to Democritus, Cambridge 1965, s. 72.10��$5(�()�0�+&'�<35-$�������)%%5�0�N_U`�<)%5(&/)/.D�$4$D$1($D�'?4(?*.�5-&D&P5'3$+!�+&'&

/93XS� 35(13$+$�1&��.W$*33!� &�'(V*&�/�<*-$5-R)O93�<)-)5(&/3R&� O4&%.�5/$+�$2-.5($19+3�1&�13$-/.'4$*)-4$2R.D�)W5-&*-$!�*)-<31&+X9�53,�1&�'5-(&R(�R?'?�)%��'&1%.1&/33!�<)<*-$-�D&5.�4X%)/$��?*&-+3&S�<)��1%)1$-+,\�)4W*-.D3�)W5-&*!�1&�'(V*.D�53,�*)-93X2&R&!� +$5(�%)/)%$D�+$+�5(&*)S.(1)O93���-&>D&1&�D)S1&�)<35&Y�+&')�9-R)/3$'&�13$-*V/1)/&S)1$2)�<5.9:39-13$!�'(V*.�)(*-.D&R�<)/)R&13$�%)S.93&� *$4323+1$2)����/.13'?�<)/)R&13&�<*-$9:)%-3�)1�)'*$5� *.2)*.5(.9-1$2)�5-')4$13&!�/�5'R&%'(V*$2)�-/.'4$�/9:)%-X�)%)5)W13$13$�3�<)5(!�D)S$�)1)�*V/13$S�-&/3$*&Y�<5.9:)4)239-1X�-D3&1,<R93����($+�j*$4323+1$+k�?93$9-'3�5-&D&1�<)/*&9&�-�*-$9-./35(X�&4W)�<*-.<35./&1X�5)W3$�?D3$+,(1)O>93X�)%%-3$4&13&�1&�-&/)R&13$�%?9:&�)%�93&R&��<5.9:39-1&�%.5)9+&9+&�����(.D�5(&13$�13$�-1&+%?+$�53,)1!� (&'� +&'��.(3&� 9-.�/5<VR9-$51$�D$%3&!�<)%�/R&%-X� 311$2)�%?9:&!� &4$� 5X%-3� 53,!� S$� +$2)�%?5-&)<?5-9-&�93&R)�3�<)%*VS?+$�1&�/3$4'3$�)%4$2R)O93!�1&+9-,O93$+�%)�O/3&(&�%?9:V/���-&D&1&�35()(13$D)S1&�/3%-3$Y�+$%1)9-$O13$�/�*VS1.9:�D3$+59&9:!�<)53&%&�)1�W)/3$D�D)9�W34)'&9+3����(.9:�%)>

Page 57: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

HJ��������������������������������������������������

Eliadego� 5-&D&1� +$5(� D35(*-$D� ($9:13'3� $'5(&-.!� +$5(� N5<$9+&435(X� )%� (*&15?!/�9-&53$�'(V*$2)�+$2)�%?5-&!�+&'�53,�?/&S&!�)<?5-9-&�93&R)!�W.�?%&Y�53,�%)�13$W&4?W�-5(X<3Y�%)�<3$'3$RQ11���.')*-.5(?+X9�)%krycia szwajcarskiego badacza KarlaMeulego12, Eric Robertson �)%%5� (/3$*%-3!� S$��*$9.� -$('1,43� 53,� -� 5-&D&1&D3/��9.(33�3�<*&/%)<)%)W13$�/��*&9+36

�)-5X%1X�/.%&+$�53,�')1'4?-+&!�S$�)(/&*93$�W&5$1?�)*-&��-&*1$2)�1&�2*$9'3�:&1>%$4�3�')4)13-&9+,�/�K���/3$'?�<*-$%��:*.5(?5$D!�%-3,'3�'(V*$D?��*$9.�<)�*&-�<3$*/>5-.�-$('1,43�53,�-�'?4(?*X�)<&*(X�1&�5-&D&13-D3$!�/-W)2&93R)�'34')D&�1)/.D3!�31($>*$5?+X9.D3�9$9:&D3�(*&%.9.+1.�2*$9'3�/3-$*?1$'�,S&��)S$2)� �

�?9:�5-&D&13-D?�(*&83R�1&�<)%&(1.�2*?1(!�<)13$/&S�9:&*&'($*.-)/&R go in-dywidualizm, co – /$%R?2�Doddsa – )%<)/3&%&R)�%?9:)/3�9-&5V/�)%9:)%-X9$>D?� )%�/5<V41)()/$2)� %)O/3&%9-$13&� sacrum� 3� <)5-?'?+X9$2)� %)O/3&%9-$13&31%./3%?&41$2)��N�$4323+1$�%)O/3&%9-$13$� (.<?� 5-&D&P5'3$2)�0�<35-$��)%%5�0W.R)�%)-1&13$D�31%./3%?&41.D!�13$')4$'(./1.D!�9)�)%<)/3&%&R)�1&*&5(&+X9$>D?�31%./3%?&43-D)/3�/3$'?!�'(V*$D?�13$�/.5(&*9-&R&�+?S�D&5)/&�$'5(&-&�)8$>*)/&1&�<*-$-��3)13-)5&Q14.

�&+W&*%-3$+�-1&1.D�5-&D&1$D�W.R��<3D$13%$5�-��*$(.!�N$'5<$*(�/�%-3$%-3>13$�<)%*VS.�<5.9:39-1$+Q15 czy –�/$%R?2�)'*$O4$13&��uberta Demoulina, autoraklasycznej monografii Epiménide de Recte – „puryfikator, cudotwórca, prorokoraz reformator religijny”16.��$2$1%,�'*$($P5'3$2)�'&<R&1&�/-D&913&R�N<*X%�D3>5(.9.-D?!�*)-/3+&+X9.�53,�/��*$9+3�/�K��/3$'?Q17. Epimenides przez jakiO�9-&5

O/3&%9-$P!�-*$4&9+)1)/&1.9:�/�5(/)*-)1$+� ex tempore�<3$O13!�/./)%-3�53,�+$2)�/3$%-&�1&�($D&(%./31&9+3!�<)$-+3�*$4323+1$+�3�D$%.9.1.�D&239-1$+!�'(V*$�9-.13X�2)�/&S1.D�9-R)1'3$D�5<)R$9-1)>O93���(&+$�53,�)1�1)5393$4$D�1&%<*-.*)%-)1$+�<)(,23Q�0�������)%%5!�$��� ��#������ !!� (R?D�����&*(.'&!��.%2)5-9-�A[[A!�5����J>�18.

11 M. Eliade, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy!�(R?D������)9+&1!��&*5-&/&��IIC!�5���=�12 Zob. K. Meuli, Scythica!�N�$*D$5Q�J[��I H�!�5���A�>�J=���.()/&1.�NWR.5')(43/.�&*(.'?RQ

5-/&+9&*5'3$2)�W&%&9-&�-&315<3*)/&R��)%%5&�%)�1&<35&13&�*)-%-3&Ru pt. Greccy szamani i narodzi-ny purytanizmu, zawartego w: E.R. Dodds, $��� ��#������ !!�%-��9.(�!�5����J���*.(.9-13$�%)($-.�)�/<R./3$�5-&D&13-D?�1&�'?4(?*,��*$'V/!�/�5-9-$2V41)O93�<3$*/5-.9:�834)-)8V/!�<35-X�&?>()*-.� Filozofii przedsokratejskiej: „P3(&2)*&5&�1&-./&�53,�13$'3$%.�5-&D&1$D���3$�/3&%)D)�+$%>1&'!�/�+&'3$+�D3$*-$�:35()*.'�)�1&?')/.D�1&5(&/3$13?�D)S$�DV/3Y�)�/<R./3$�5-&D&135(.9-1.9:'?4(?*�O*)%')/$+��-+3�1&�'?4(?*,�&*9:&39-1$+��*$9+3�&13�/�+&'3D�5()<13?�315(.(?9+&�5-&D&1&!�9$1>(*&41&�/�<*.D3(./1$+�<)%�/-24,%$D�5<)R$9-1.D�'?4(?*-$�4?%V/�1)D&%.9-1.9:!�D)2R&W.�/�+&'3>')4/3$'�5<)5VW�*-?93Y�O/3&(R)�1&�<)9-.1&13&�2*$9'3$2)�D,%*9&�/�%?S)�W&*%-3$+�*)-/313,(.D�5<)>R$9-$P5(/3$�W)2&($2)�3�<)(,S1$2)�D3&5(&><&P5(/&Q�0�������3*'!�������&7$1!����9:)83$4%!�Filozofiaprzedsokratejska!�(R?D������&12!��&*5-&/&��III!�5��A [���.()/&1&�)<313&�%)(.9-.�*V/13$S�-/3X->'?��&*D$13%$5&�-�5-&D&13-D$D\�-)W��(&DS$!�5��ACA�

13 E.R. Dodds, $��� ��#������ !, dz. cyt., s. 121-122.14��&DS$!�5���AA�15��&DS$!�5���A��16 H. Demoulin, Epiménide de Crète, Bruxelles 1901, s. 1.17��&DS$!�5��A�

Page 58: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

HG ����������M���

<*-$W./&R� /� 2*)93$� �$?5&!� <)R)S)1$+� 1&� 2V*-$� �%&!� 2%-3$� <*&'(.')/&R� <)5(3�/<&%&R�/�$'5(&-.����($+�5&D$+�2*)93$�)W+&/3R.�D?�53,�W)2313$��4$(:$3&���*&/>%&��3��3'$���<*&/3$%43/)OY�!�&�/3,9�0�+&'�(*&813$�-&?/&S&�Dariusz �?W)'�0�N($5&D$!� '(V*$� <$R13X� 9$1(*&41X� 8?1'9+,�/�?(/)*-$��&*D$13%$5&Q18�� �)45'3� :$*D$>1$?(&�<*$9.-?+$!�S$��&*D$13%$5�/3%-3�(.4')��3'$!�&�13$��4$(:$3,19. Nie je5(�()�+$%>1&'�5R?5-1$!�<)13$/&S�<*&/%,�)W+&/3&�D?�W)2313!�%)�'(V*$+�<*-.W./&�DR)%-3$>13$9�� �)%)W3$P5(/)� )W+&/3$13&� �<3D$13%$5&� )*&-� DR)%-3$P9&� -� <)$D&(?�&*D$13%$5&�+$5(�/3,9�-&5'&k?+X9$���)%%5!�'(V*.�/3XS$�5-&D&13-D�-�)*83-D$D!-/*&9&�?/&2,�1&�<$/3$1�/&S1.�5-9-$2VR���)�OD3$*93��<3D$13%$5&�)%'*.()�mia-nowicie (&(?&S$�1&�+$2)�93$4$!�9)�D)2R)�5?2$*)/&Y�+$2)�-/3X-$'�-��*&9+X!�2%-3$-1&1.�W.R�-/.9-&+�(&(?)/&13&�<*-$%5(&/393$43�$43(�)*&-�/R&O13$�5-&D&1V/20. O+>9-.-1X�*8$?5-&� W.R&�/R&O13$��*&9+&���$%R?2�&?()*&�<*&9.� $��� ��#����%�� !�/&S13$+5-.�)%��<3D$13%$5&�-��*$(.!�&�(&'S$�/5-.5('39:�311.9:�5-&D&1V/,W.R��3(&2)*&521. �&R)S.93$4� bractwa pitagorejskiego 0�/$%R?2�W&%&9-. – czerpaR<)24X%.� *$4323+1$� -� (*&%.9+3� )*839'3$+�� �$%1&'S$��)%%5� '/$5(ionuje ten r)-<)>/5-$9:13)1.�5X%!�<35-X9!�3S�D)S1&�<*-.<?5-9-&Y!�S$6

-&*V/1)�)1�+&'�3�/9-$O13$+��<3D$13%$5!�5R.5-$43�)�<)9:)%-X9.D�-�<VR1)9.�/3$*-$>13?!�3S�N%?5-&Q�&4W)�N%?9:�)<3$'?P9-.Q�%&/1$2)�5-&D&1&�D)S$�/$+OY�/�93&R)�S.+X>9$2)� 5-&D&1&!� &W.�/-D)913Y� +$2)�D)9� 3�/3$%-,���3$�D?53� 53,� ()�/3X-&Y� -� S&%1X) 2 V 4 1 X %)'(*.1X�)�(*&15D32*&9+3�3�/&*()�-&?/&S.Y!�S$��<3D$13%$5�13$�4$23(.D3-?>+$�53,�S&%1X�($2)�(.<?�2$1$*&41X�%)'(*.1X���/3$*%-3�+$%.13$!�S$�S.R�+?S�/9-$O13$+�3�S$+$5(�()S5&D.�-��&'3$D!�5(&*)S.(1.D��)S.D�,S$D���)%)W13$��3(&2)*&5�<*-$')1.>/&R!�S$�+$5(�1)/.D�/93$4$13$D�%&/1$2)�5-&D&1&��$*D)(3D)5&AA�

�(X%�+?S�<*)5(&�%*)2&�%)�N<&15-&D&13-D?Q!�/�'(V*.D�%&�53,�?D3$O93Y�*8$>?5-&!��<3D$13%$5&!��3(&2)*&5&� )*&-� 31($*$5?+X9$2)�1&5� (?�/� 5<)5VW� 5-9-$2V41.�&*D$13%$5&23��3D)�3S��)%%5�/�)2V4$�13$�/5<)D31&�)�834)-)83$�-��4$3!�()�?�($2)

�G�����?W)'!������ � ��� �&!%-��9.(�!�5��J��19�Zob. (&DS$�20 Zob. E.R. Dodds, $��� ��#������ !, dz. cyt., s. 121.21 �&DS$!�5���AC�22��$%R?2��)%%5&� W*&9(/)�<3(&2)*$+5'3$�D)2R)�D3$Y� 5/$2)�<)<*-$%13'&�/� -$W*&1$+� <*-$-

(*&9'3$2)��&4D)F35&�/5<V41)93$�N1&+4$<5-.9:�5<)O*V%�)W./&($43Q�0� (&DS$!�5���AC���$%R?2� 311$+!&4$�<VZ13$+5-$+�(*&%.9+3!��3(&2)*&5�<)-1&R��W&*3&5&!�'(V*.�<*-.W.R�-��VR1)9.6�N�)53&%&R�)1�_�W&*3&50����`�-/.'RX�%4&�5-&D&1V/�D)9�/3$5-9-$13&!�W34)'&9+3�3�D&239-1$2)�?-%*&/3&13&���/X�3139+&>9+,�)%W.R�1&��3$*33!�-/3$%-3R�O/3&(�%?9:V/!�/�(&+$D139-.�5<)5VW�W.R� ()S5&D.�-�j:.<$*W)*$+5'3D�<)4431$Dk���3$'(V*$�-�(.9:�<)%&P�D)2R.�<)/5(&Y�<VZ1)!�&4$�<)9-X('3�4$2$1%.��3(&2)*&5&�53,2&+X9)�1&+D13$+�K�/3$'?�<*-$%��:*.5(?5$D�3�5'R)11.�+$5($D�<*-.<?5-9-&Y!�S$�5&D��3(&2)*&5�<*-.9-.>13R�53,�/�%?S$+�D3$*-$�%)�+$+�<)/5(&13&Q�– (&DS$!�5���AH�

23 N��<*-.<&%'?�*8$?5-&�0�<35-$��)%%5�0�D)2,�/.51?Y�/R&51$�<*-.<?5-9-$13&�0�*.-.'?+X9!S$�-)5(&1,�)'*-.'13,(.�<&15-&D&135(X��+9-.-1X�*8$?5-&�+$5(��*&9+&�3�/��*&9+3�+$5(�)1�/.-1&/9X!9-.�($S�()/&*-.5-$D�W)2&!�'(V*$2)��*$9.�3%$1(.83')/&43�-��<)4431$D���X9-.�<*)8$5+,�<)$(.!�9-&>*)%-3$+&!� 1&?9-.93$4&� *$4323+1$2)� 3�/3$5-9-'&�� �&'�13$'(V*-.� 4$2$1%&*13� 5-&D&13� -��.W$*33!� 5/)+XD?-.'X�D)S$� 5)W3$� <)%<)*-X%')/&Y� <(&'3� 3� %-3'3$� -/3$*-,(&�� �)%)W13$� +&'� 5-&D&13� 1&� 9&R.D

Page 59: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

HI��������������������������������������������������

)5(&(13$2)�D)S1&�%)5(*-$9� <$/3$1�/<R./� 5-&D&13-D?!� 1&/$(� +$O43� 5-&D&13-De4$&(.�D3&RW.�%)(*-$Y�%)�13$2)�13$�W$z<)O*$%13)!�9-.43�<*-$-�-&sR.5-&1$�)<)/3$>O93� )��<3D$13%$53$� 4?W�)� 311.9:�<)O*$%13'&9:�D3,%-.� O/3&($D�W)5'3D� 3� 4?%->'3D! m&+X9.9:�-%)41)OY�)%%-3$4$13&�%?5-.�)%�93&R&�3�5/)W)%1$2)�<*-$D3$5-9-&>13&�53,�%?5-.�D3,%-.�O/3&($D�13$W3&P5'3D�3�<)%-3$D1.D���$O43��)%%5�13$�D.4353,!�()�5-&D&13-D�DV2RW.�/<R.1XY�1&� e4$&(,�<)O*$%13)!�()�-1&9-.�<)<*-$-�<3(&>2)*$3-D�3�)*83-D���3$�D)S1&�<*-.�(.D�-&<)D31&Y�)�*VS139&9:�D3,%-.�5-&D&13>-Dem i Parmenidesem. Eleata�13$�W.R�9?%)(/V*9X!�S&%1$�Z*V%R)�13$�<)O/3&%9-&!S$�D3&R�%&*�W34)'&9+3���)-&�(.D�834)-)8�13$�DV/3�/<*)5(�)�%?5-.!�9:)93&S�&'?*&(/�(.D�/.<&%'?�9:&*&'($*�)<35&1$+�/�<*)4)2?�<)%*VS.�/5'&-?+$�1&� ()!�S$�<)%>*VS�DR)%-3$P9&�+$5(�/,%*V/'X�%?5-.�%)�W)2313�

�*-$9:)%-,� ($*&-� %)� &1&43-.� -/3X-ku D.O43� e4$&(.� -� '?4(?*X��$48. Giorgio�)443� (/3$*%-3!�S$�<)9-X('3�DX%*)O93�2*$9'3$+� ('/3X�/�N?13$53$13&9:�<.(.+5'39:!/� %)O/3&%9-$13&9:�D35(.9-1.9:� 3�D35($*.+1.9:Q24. W innym miejscu ten samautor pisze:

�$48.�%)/)%-X!�S$��*$9.�?-1&/&43�-%)W.93$�<)-1&13&�-&�<)/)R&13$�9-R)/3$'&6�D,%*9$D�13$W.R�'()O�W)2&(.�/�%)O/3&%9-$13&!�'()O�)%-1&9-&+X9.�53,�<*&'(.9-1X�-&*&%1)O93X!�<*-$W3$2R)>O93X�3�5'?($9-1)O93X�/�%-3&R&13?!�+&'�()�+$5-9-$�5X%-)1)�/�$<)9$��)D$*&��%.5$?5-�13$�?9:)>%-3�-&�D,%*9&���&()D3&5(�D,%*9$D�5(&+$�53,�($1!�'()�*)-O/3$(4&�93$D1)OY!�*)-5(*-.2&�-&/3R)>O93!� ?+&/13&� 13$-1&1$!� ?O93O4&� 13$<$/1$���&� &*9:&39-1&� 9./343-&9+&� W.R&� <*-$')1&1&!� S$� %)-&%&P�DX%*)O93�1&4$S.�)%2&%./&13$�<*-.5-R)O93�9-R)/3$'&�3�O/3&(&���&'3$�/R&O13$�/13'43/$/$+*-$13$� /� <*-.5-R)OY� 5.DW)43-?+$� �<)44)!� &� +$2)� '?4(� )-1&9-&!� S$� DX%*)OY� )W%&*-&1)9-93XAH���')*)�+$%1&'�)W*&-��$48�+$%1)9-.�9&RX��*$9+,!�5')*)�5(&1)/3�5.1($-,�+$+�%?9:&!�()�($18&'(�/5'&-?+$�1&�9)O�/3,9$+!�&�D3&1)/393$�1&�()!�S$�<)-1&13$�W.R)�%4&��*$'V/�1&+/.S5-X�/&*>()O93X�S.93&A=�

�&<R&1'X� W)2&��<)44ina�/��$48&9:� W.R&� �.(3&���� (*&'93$� <*-$<)/3&%&13&53$%-3&R&�)1&�1&� (*V+1)2?�/�&%.()1ie!� 9-.43�1&+W&*%-3$+�?'*.($+� 9-,O93� O/3X(.13\

O/3$93$�)%/3$%-&�-&O/3&(.�0�&�D)(./�(.9:�)%/3$%-31�+$5(�1&%-/.9-&+�<)/5-$9:1.�/O*V%�5-&D&>1V/�0�W.�)%-.5'&Y� 5'*&%-3)1X� %?5-,��5(&($9-13$!� +&')�D&239-1$� j+&k!� S.+$� 1&%&4� <)%�<)5(&93XO<3$/&+X9$+� 2R)/.!� '(V*&�/3$4$� 4&(� <)� +$2)� OD3$*93�/93XS� ?%-3$4&�/.*)9-13�� �&'(� ($1� &S� -&1&%()5?2$*?+$� <)%)W3$P5(/)�%)� (*&%.9+3� -��VR1)9.6� (&'3$�D&1(.9-1$�2R)/.�<)+&/3&+X� 53,�/�D3()4)2331)*D&P5'3$+�3�/�(*&%.9+3�3*4&1%-'3$+���13)5'?+,�5(X%!�S$�*8$?5-�+$5(�(*&9'X�<)5(&93X�($2)�5&D$2)(.<?!�9)��&4D)F35�0�D35(.9-1.D�5-&D&1$D�WX%Z�<*)()(.<$D�5-&D&1&Q – (&DS$!�5���AG>�AI�

24 G. Colli, Narodziny filozofii!�(Rum. S. Kasprzysiak, Kraków 1994, s. 70.25 �$%1X�5<)O*V%�/3$4?�8?1'9+3!�+&'3D3��*$9.�)W&*9-.43�W)2&��<)4431&!�W.R)�<&(*)1)/&13$�/.>

*)9-13)D���.R�W)23$D�13)5X9.D�O/3&(R)�/3$%-.���)%�+$2)�)<3$'X�<)-)5(&/&R.�/3$5-9-'&�%$4839'&!-/&1&��.(3X!�)*&-��.W344&!�&�-/R&5-9-&�5R.11&��.W344&��?D&P5'&���&+5(&*5-&�/.*)9-13&�5(&*)S.(1$+�*$9+3!�-&R)S)1&�/$%R?2�4$2$1%.�+$5-9-$�<*-$-��$4&-2V/!�-1&+%)/&R&�53,�/��)%)13$!�D3$O93$�)>4)55V/� /� �<3*-$�� �$+� <&(*)1$D� 13$� W.R� +$%1&'� �<)44)!� &4$� 5&D� �$?5�� �&<R&13� /.*)9-13/��)%)13$�)%9-.(./&43�<*-.5-R)OY�-�5-$4$5(?�43O93�O/3,(.9:�%,WV/!�-�4)(?�:)%)/&1.9:�<*-.�O/3X>(.13�2)R,W3!�-$�5-D$*?�Z*V%4&1$+�/)%.�9-.�-�%Z/3,'V/�/.%&/&1.9:�<*-$-�<)*?5-&1$�/3&(*$D�D35.-�W*X-?���$1�*&9-$+�5<)')+1.�5<)5VW�/3$5-9-$13&�D)91)�53,�*VS13�)%�&<)43P5'3$2)�5-&R?��.(33�9-.�.W3443����9-&5$D�O/3X(.13&�/��)%)13$�5(*&93R&�5/V+�)2V41)1&*)%)/.�<*$5(3S�3�5(&R&�53,�/.*)9-13X4)'&41X���$+�D3$+59$�-&+,R&�/.*)9-13&�/��$48&9:�

26 G. Colli, Narodziny filozofii, dz. cyt., s. 25.

Page 60: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=[ ����������M���

)%?*-&R�+X!�/$%R?2�*VS1.9:�/$*5+3!�WX%Z�%.D�<&4)1$2)�'&%-3%R&�/�&%.()13$!�WX%Z/.-3$/.�%)W./&+X9$� 53,� -$� 5-9-$431.�<)%� (*V+1)23$D���)%�/<R./$D�%-3&R&13&1&*')(.'?��.(3&�/<&%&R&�/�$'5(&-,�3�/.<)/3&%&R&�13$-*)-?D3&R$�5R)/&���*?%1)+$5(� +$%1&'� +$%1)-1&9-13$� 5(/3$*%-3Y!� 9-.��.(3&� <*-$<)/3&%&R&� <*-.5-R)OY!� 9-.*&9-$+�<)?9-&R&�<3$42*-.DV/�/�'/$5(3&9:�DX%*)O93�3�5<*&/3$%43/)O93!�<)%)W13$-*$5-(X� +&'� 9-.13R)� ()�/� &*9:&39-1$+��*$9+3� 53$%D3?�D,%*9V/���� Protagorasie�4&()1�)<)/3&%&�)�139:!�S$�N'3$%.O�-$5-43�53,�*&-$D�3�-�<3$*/)931�5/)+$+�DX%*)>O93� )83&*,� -R)S.43� �pollinowi!� /.<35?+X9� /� O/3X(.13� %$4839'3$+� ()!� 9)� <*-$93$S/5-.59.�O<3$/&+X6�j�)-1&+�53$W3$�5&D$2)k�3�j�39-$2)�1&%�D3&*,»”27���<)44)�W.RW)23$D� O/3&(R&� 3� DX%*)O93!� '(V*.� /.-/&4&R� 9-R)/3$'&� -� D*)'?� 13$/3$%-.���'?493$ boga '*.R&�53,�/3&*&!�'(V*&�-�9-&5$D�-)5(&R&�<*-$(/)*-)1&�/�834)-)83,3�1&?',!�S$�/.-/)4$13$�-�D*)9-1.9:�53R�S.93&!�-�+$2)�<*-.<&%')/)O93!�13$<$/>1)O93!�'*?9:)O93!�9:&)5?�%)')1?+$�53,�<*-$-�W)5'3�*)-?D!�<*-$-�()!�9)�:&*D)13+>1$!�?13/$*5&41$!�&W5)4?(1$���&'�/3,9�<*-$+O93$�)%�($2)!�9)�13$*)-?D1$!�%)�*)-?>D?�%)')1?+$�53,�<)%�<&(*)1&($D�5&D$2)�W)2&!�'(V*.�(*/&!�5(&1)/3X9�)5(&($9-1$3�13$/-*?5-)1$�)<&*93$�%4&�(ego, co rozumne i prawdziwe.

��-&9:)/&1.9:�8*&2D$1(&9:�%-3$R&��&*D$13%$5&�13$�-1&+%?+$D.�W$-<)O*$%>139:�odniesi$P�%)��$48�9-.�311.9:�/.*)9-13!�&4$�+$5(�<$/1$!�S$�/�9-&5&9:!�/�'(V>*.9:�S.R�$4$&(&!�)W$91)OY��ytii w Del8&9:�W.R&�D)91)�-&-1&9-)1&28. Istnieje jed-

27 Platon, Protagoras!�/6�($1S$!�Dialogi!�(���!�(R?D������3(/39'3!��,(.��III!� C W���(&*)S.(13!<*-.1&+D13$+� %)� 9-&5V/��D<$%)'4$5&!� '(V*.� +&')� <3$*/5-.� )%*VS13R� 5-&4$P5(/)� <)9:)%-X9$� expurgamento animae�)%�5-&4$P5(/&�-/3X-&1$2)�-�-&W?*-$13&D3�<*&/3%R)/$2)�8?1'9+)1)/&13&�93&>R&!�/3$%-3$43�%/3$�*-$9-.���)�<3$*/5-$!�()!�S$�/�5-&4$�9-R)/3$'�(*&93R�')1(*)4,�1&%�5)WX!�W)�-)5(&R)<,(&1.�<*-$-�53R,�/.S5-X��%(X%�/5-.5(')!�9)�53,�-�13D�%-3&R)!� +$2)�2$5(.!�9-.1.!�5R)/&!�%-3&R)53,�W$-�+$2)�/)43���$%1)5('&�5(&/&R&�53,�D$%3?D!�<*-$-�'(V*$�%-3&R&R&�53R&�/.S5-&���)�%*?23$!�()!�9)4?%-'3$!�W.R)�)2*&139-)1$�/�5/$+�D)9.�13$<)*V/1./&41$+�%)�)/$+�-$/1,(*-1$+�53R.!�1<��1&D3,(1&53R&�D3R)O93� 13$�D)2R&� W.Y� 53RX� 4?%-'X!� W)�/� (.D�/.<&%'?�W.R&W.� -W.(� 5R&W&!� 13$&%$'/&(1&� %)<)(,23�1&D3,(1)O93\�%4&($2)�-&/*-$Y�+X�/�5)W3$�D)S$�+$%.13$�3D3,�WV5(/&�0��*)5&�3��8*)%.(.���')>*)�9-R)/3$'�%-3&R&+X9.�<)%�/<R./$D�5-&R?�13$�%-3&R&R�-�/R&51$+�/)43�3�5')*)�53R&�(&�W.R&�(&'�<)(,S>1&!�()�139�%-3/1$2)!�S$�<)+,93$�5-&R?�/3X-&1)�-�WV5(/$D����(&'!�)<3$*&+X9�53,�1&�<)%-3&4$��4&()1&%)')1&1.D�/�Fajdrosie,�D)S1&�/.D3$13Y�9-($*.�*)%-&+$�5-&R?6�<*)8$(.9-1.!�'(V*$D?�<&(*)1)/&R�<)44)!�*.(?&41.���3)13-)5�!�<)$(.9'3��?-.�!�$*)(.9-1.���*)5�3��8*)%.(&� – zob. Platon, Fajdros!(R?D������$21$*!��&*5-&/&��II !�ACC&>ACHW����&�5&D.D�<)9-X('?�%*?23$+�D)/.�-&/&*($+�/�Faj-drosie��)'*&($5�5(&*&�53,�)%$<*-$Y�13$/R&O93/.!�+$2)�-%&13$D!�<)24X%��&+%*)5&�1&�5<*&/.�D3R)O930�-)W��(&DS$���$1�)5(&(13�(/3$*%-3!�S$�1&4$S.�)'&-./&Y�<*-.9:.41)OY� ($D?!�'()�13$�')9:&!�W)�(&'39-R)/3$'�N-�4)%?Q�<)-)5(&+$�<*-.�-%*)/.9:�-D.5R&9:!�<)%9-&5�2%.�(-/��/3$4W393$4�+$5(�13$5<$R1&�*)>-?D?���)'*&($5� *$<43'?+$,� (/3$*%-X9!� S$�1&+/3,'5-$�-�%VW*!� +&'3$�)(*-.D?+X� 4?%-3$!� 5X� -/3X-&1$�-$5(&1&D3� )%?*-$13&!� &4$� (.4')� <)%�/&*?1'3$D!� S$� 5X� )1$� %&*$D�W)2V/6� N()� W)/3$D� 3�/3$5-9-'&/��$48&9:!�3�'&<R&1'3�/��)%)13$�/R&O13$�/�5(&1&9:�)%?*-$13&�/.O/3&%9-.R.�/3$4$�-1&')D3(.9:�%)>W*)%-3$+5(/��$44&%-3$�(&'�/�5<*&/&9:�+$%1)5($'!�+&'�3�<&P5(/!�1&�(*-$Z/)�1&()D3&5(�D&R)�&4W)�139Q�0-)W��(&DS$!�ACC&W���4&($2)�($S�N5(&*)%&/13Q!�-%&13$D��($P9-.'&!�N-&�<3,'13$+5-.�?-1&/&43�5-&R�13S5(&1�(*-$Z/)O93!�+&')�<)9:)%-X9$!�($1�<3$*/5-.�)%�W)2V/!�($1�%*?23�-&O�)%�4?%-3Q�– tamSe, 244d.

28��11.�834)-)8$D!�'(V*$2)�-/3X-$'�-�W)23$D��<)4431$D�+$5(�W&*%-)�W435'3!�W.R��3(&2)*&5���&'+?S�/5<)D13&R$D!�<)24X%.�<3(&2)*$+9-.'V/�D3&R.�/<R./�1&�834)-)83,��&*D$13%$5&���&D$2)��3(&>2)*&5&�?-1&/&1)�-&�5.1&�W)2&��<)4431&!�&�1&/$(�-&�5&D$2)��<)4431&��.<$*W)*$+5'3$2)���*$5-(X

Page 61: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=���������������������������������������������������

nak pewne p)%)W3$P5(/)�D3,%-.�/.*)9-13X�&�<)%*VSX�DR)%-3$P9&�-&/&*(X�/�<*)>logu29���&*V/1)�<)%*VS�DR)%-3$Pca, jak i wieszczenie Pytii ma 9:&*&'($*�$'5(&>(.9-1.���-&R P.(33�D&�1&� 9$4?� )<?5-9-$13$� 93&R& i w$+O93$�/�')1(&'(� -� W)23$D.�.(3&�W.R&�/3,9�<)O*$%139-'X�D3,%-.�W)23$D�3�4?%ZD3����<*)4)2?�%-3$R& �&*D$>13%$5&�DR)%-3$13$9�)<?5-9-&�%)D��)9.!�-&D3$5-'&1. <*-$-�OD3$*($413'V/�3�/.><$R13)1.� 39:� -/)%139-.D3�D13$D&13&D3! &�1&5(,<13$,� <*-$'*&9-&+X9�')5D39-1XW*&D,!�/9:)%-3�1&�%*)2,��13&! '(V*&�%)<*)/&%-&�2)�%)�W)2313���$4$D�$'5(&-.DR)%-3$P9&�834)-)8& jest poznanie prawdy. ��)W?�+$%1&'�/.<&%'&9:�(*$OY wie-dzy dotyczy czego innego. W Delfach P.(3&� )W+&/3&� 31($*$5?+X9X�<3$42*-.DV/<*-.5-R)OY!� 1&()D3&5(�/3$%-& )W+&/3)1&�<*-$-� W)2313,�DR)%-3$P9)/3� +$5(� 5&DX834)-)83X�� W$+D?+$ )1&� 13$� (.4')� )'*$O4)1.� /.931$'� 9-.� <$/3$1� &5<$'(!� &4$/5-.5(')��N�*-$W&!�&W.O wszystko po-1&RQ�0 mówi bo2313�%)�DR)%-3$P9&���:)>93&S jest to wiedza przekazana, czyli objawiona, to jednak do jej natury na4$S.<$/1)OY!�'(V*X�9-R)/3$'�-%)W./&!�)9$13&+X9� +X�*)-?D$D���$5(� () wiedza praw-dziwa nie tylko dlatego, S$�+$5(�/3$%-X�W)5'X i objawiona�-)5(&Ra <*-$-�W)2313,!&4$� %4&($2)� S$� <)%%&+$� 53,� '*.(.9-1$D?�)5X%)/3� *)-?D?���.()/&1.� +?S�/.S$+Giorgio Colli pisze: „U� �&*D$13%$5&� *-?9&� 53,�/�)9-.�/3$4'&� W3$2R)OY� %3&4$'>(.9-1& /�<)5R?23/&13?�53,� 3%$&D3� +&'�1&+W&*%-3$+�&W5(*&'9.+1.D3� 3�'&($2)*3&D3jak najbardziej ogólnymi”30!�9)�)%*VS13&�2)�D)91)!� 3�/�)2V4$�9&RX� 834)-)83, odrozpowszechnionego w tamtym czasie ducha mistycyzmu, /.*)9-13�3�D35($*3V/��$%1&'S$!� +&'�<35-$�&?()*� Narodzin filozofii, „mistycyzm 3� *&9+)1&43-D�13$�W.R./��*$9+3�9-.DO�5)W3$�<*-$93/5(&/1.D!�&4$ (*-$W&�W.�+$�*&9-$+�?-1&Y�-&�%/3$�')>4$+1$�8&-.�($2)�5&D$2)�<)%5(&/)/$2) zjawiska”31. �3$�9:)%-3�(?�)�$'5(&-,�(.<?<5.9:)4)239-1$2)!�+&'X�)53X2& 53, sztucznie�<)%�/<R./$D�%-3&R&13&�1&*')(.'V/�)W$91.9:�/�%)O/3&%9-$13? $'5(&(.9-1.D��.(33�!�&4$�$'5(&-,�834)-)839-1X!�9-.43(&'X, która pozwala <*-$'*)9-.Y� <)-3)D�)2*&139-$P� +$%1)5('3� 3�/-13$OY� 53,� 1&?13/$*5&41. <)-3)D�D.O4$13&�� Celem tej mistycznej� <)%*VS. +$5(� )53X213,93$/3$%-.�834)zoficznej, a konkretnie poznanie prawdy!�9)�+$5(�()S5&D$ -�%)O/3&%>

+?S�9-X5('&�+$2)�3D3$13&������/5'&-?+$�1&�-/3X-$'�834)-)8&�-�<)2*)D9X��.()1&���<*&/3&13$�D&($>D&(.'3� 3� )%%&/&13$� 53,�D?-.9$�/� -/3X-'?�<3(&2)*$+9-.'V/�W.R)� O93O4$� -/3X-&1$� -� <*&'(.'&D3D35(.9-1.D3�3�'&(&*(.9-1.D3�

29 ����)?4)?W&*3(535!�<)%%&+X9�'*.(.9$�N31($*<*$(&9+,�*$4323+1XQ�<*)4)2?!�<35-$6�N��$<)9$!�/�'(V>*$+�(/)*-.��&*D$13%$5!�&�'(V*&�13$�+$5(�-W.(13)�)%%&4)1&�)%�$<)'3��31%&*&!�W&*%-3$+�)%�D35(.'3�)*>839')><3(&2)*$+5'3$+�)*&-�3139+&9+3�/�'?4(.�D35($*.+1$!�%)D31?+$�*$4323&�(*&%.9.+1&!�/*&-�-�13$-W.>/&41X�)W$91)O93X��<)4431&!�W)2&�<)$(V/�3�/*VSW3&*-.!�&�)2V413$�/3$%-.Q – L. Couloubaritsis, Lapensée de Parménide. En appendice traduction du Poème. Troisième édition modifiée et augmen-tée de Mythe et Philosophie chez Parménide, Bruxelles 2008, s. 162-163. �$1� 5&D� &?()*!� <)-&-%&/')/.D�/5'&-&13$D�1&�<)%)W3$P5(/)�D3,%-.�D35(.9-1.D3�$4$D$1(&D3�/.5(,<?+X9.D3�/�<*)>4)2?��1<��O/3&(R)!�<)$-+&��&�*$4323+1.D�'?4($D�W)2&��<)4431&!�13$�*)-/3+&�%&4$+�($2)�31(*.2?+X9$2)/X('?��3D)�()�?/&S&!�S$�/�31($*<*$(&9+3�<)$D&(?�(.<?�*$4323+1$2)�1&4$S.�/-3XY�<)%�?/&2,�<*-$%$/5-.5('3D�N*$4&9+,�D3,%-.��&*D$13%$5$D�&�W)23$D��<)4431$DQ – (&DS$, s. 164.

30 G. Colli, Narodziny filozofii, dz. cyt., s. 71.31��&DS$!�5��JJ�

Page 62: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=A ����������M���

9-$13$D�5&D$2)�W.(?���&*()�/�(.D�D3$+59?�<)%'*$O43Y!�S$�DR)%-3$13$9��&*D$>13%$5&�)%W./&�<)%*VS�/$/1,(*-1X���.D9-&5$D��.(3&�/<*&/3)1&�-)5(&+$�/�5(&1$'5(&-.�/�O93O4$�)'*$O4)1.D�D3$+59?6�&%.()13$\�-&53&%&�)1&�1&�(*V+1)2?!�&�()/&>*-.5-X� +$+� '&<R&13� 0� :$*D$1$?93� W)5'3$2)�<*-$5R&13&!� '(V*-.� 13$-*)-?D3&R.� W$>R')(�D$%3?D�<*-$'R&%&+X�1&�-*)-?D3&R$�%4&�4?%-3�8)*D?R.�

Tak /3,9�$'5(&-&��&*D$13%$+5'&�+$5(�35()(13$�-/3X-&1&�-�5-&R$D�&<)43P5'3D!&4$�13$�+$5(�-�13D�()S5&D&���.(3&�+$5(�+$%.13$�<)%&(1.D�1&�$'5(&-,�D$%3?D!�9-.431&*-,%-3$D�/�*,'?�W)2&!�'(V*.�<)5R?2?+$�53,�13D�/$%4$�/R&51$2)�?-1&13&� �.D>9-&5$D�DR)%-3$13$9�-�<)$D&(?��&*D$13%$5&!�9:)Y�%-3&R&�<)%�/<R./$D�W)5'3$+315<3*&9+3!� ()� 9-.13� (&'� O/3&%)D3$�� �11.D3� 5R)/.!�/� $'5(&(.9-1.D� ?13$53$13?!'(V*$�?D)S43/3&�5<)('&13$�-�WV5(/$D�(/&*-X�/�(/&*-!�+$2)�/)4&�3�()S5&D)OY�13$-)5(&+X� <*-$'*$O4)1$�� �)(/3$*%-&� ()� 5&D&� W)2313,� -&9:,9&+X9� 834)-)8&!� &W.� ($1*)-?D$D�)5X%-3R�<*-.()9-)1$�<*-$-�13X�&*2umenty. W&�(.<.�%)O/3&%9-$13&�$'5>(&(.9-1$2)�D&+X� +$%1&'�/5<V41.� 9$4!�D3&1)/393$� <)-1&13$���.(3&� +$5(�D$%3?D!<*-$-�'(V*$��<)44)�)W+&/3&� 4?%-3)D�<*&/%,�)� ($*&Z13$+5-)O93�WX%Z�<*-.5-R)O93��)2313�1&()D3&5(�<)/3$*-&��&*D$13%$5)/3�1&+9$113$+5-X�/3$%-,!�+&'X�+$5(�<)-1&>13$�<*&/%.�834)-)839-1$+����)W?�<*-.<&%'&9:�D&D.�%)�9-.13$13&�-�5-&4$P5(/$D<9:&+X9.D�9-R)/3$'&�'?�/3$%-.��W&� ($S�/� (.D�<?1'93$� *VS13X� 53,� )%� 5-&4$P>5(/&�%3)13-.+5'3$2)!�'(V*$2)�9$4$D�W.R)�13$�(.4$�<)-1&13$!� ile�?/)413$13$�53,�)%53$W3$!�-$*/&13$�-3$D5'39:�/3,-V/�3�-+$%1)9-$13$�53,�-�WV5(/$D���-&R�dionizyj-ski�-/3X-&1.�W.R�W$-<)O*$%13)�-$�58$*X�?9-?93)/X!�<5.9:)4)239-1X��3&R�5R?S.Y9:/34)/$+�?93$9-9$�)%�5&D$2)�53$W3$!�+$2)�%-3&R&13$�W.R)�%-3&R&13$D�'&(&*(.9->1.D�4?W�1&/$(�?-%*&/3&+X9.D���:)%-3R)�/�13D�13$�)�5<)(,2)/&13$�O/3&%)D)>O93�+$%1)5('3!�4$9-�<*-$93/13$!�)�+$+�9:/34)/$�-&/3$5-$13$!�<*-$'*$O4$13$32.

���</�2����

�34)-)83, Parmenidesa z Elei przenika duch mistycyzmu�� �$2)� Z*V%R&�W3)*X<)9-X($'� /� 834)-)833� <3(&2)*$+5'3$+!� &� (&'S$� w religii orfików i szamanizmie;przede wszystkim jednak�9-$*<3X z ducha wyroczni w Delfach i kultu �pollina –boga O/3&(R&�3�<)-1&13&. Prolog dz3$R&��&*D$13%$5&�-&/3$*&�)<35�D35(.9-1$+�<)%>*VS.�DR)%-3$P9&�%)�W)2313���$4$D�($+�<)%*VS.�+$5(�/$+O93$�/�')1(&'(�-�W)2313X3�<)-1&13$�<*&/%-3/$+�1&(?*.�W.(?����$'5(&-3$!�'(V*X�/�<*)4)2?�5.DW)43-?+$�%.>1&D39-1.�<,%� -&<*-,2?� 93X213,($2)�<*-$-� *X9-$� ')13$!�DR)%-3$13$9� <*-$'*&9-&')5D39-1X�W*&D,!�'(V*&�)%931&� O93$S',��)9.� �13$/3$%-,) i Dnia (wiedz,����3>

A�<35� <)%*VS.�/� 311.� O/3&(!� '(V*X�DR)%-3$13$9� )%W./&�/� O/3$(435(.D� *.%/&13$!� 1&5?/&<)*V/1&13$� -$� 5R.11X� &4$2)*3X�/)Z139.� 3� ')13�)<35&1X�<*-$-��4&()1&� /� '�#��� �� 0� -)W���4&()1!'�#���!� %-�� 9.(�!� ACC&>AHJW�� �$%1&'�%/&� *?D&'3!� '(V*$�D&4?+$��)'*&($5!� 13$� 93X21X� -2)%13$� *.>%/&1?6�+$%$1�+$5(�%)W*.�0�*X9-.�3�<)5R?5-1.!�93X213$�/V-�'?�2V*-$!�%*?23�+$5(�-R.�0�(,<.!�)<)*1.!<)93X2&� -&<*-,2�/� %VR!� '?� -3$D3�� �.D9-&5$D�/��&*D$13%$+5'3D� -&<*-,2?�D&D.� %)� 9-.13$13&-�DX%*.D3!�<)5R?5-1.D3�W)5'3$D?�1&(9:13$13?�3�<*&213$13?�5$*9&�'4&9-&D3!�'(V*$�-2)%13$�?1)5-X+$Z%Z9&�%)�'*V4$5(/&�W)2313�

Page 63: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

= ��������������������������������������������������

%-3$Y�-1&9-.�+$%1)9-$O13$�/3$%-3$Y���)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$�%&+$�/3,9�/24X%/�D$(&83-.9-1.�/.D3&*�*-$9-./35()O93�

�������<��

�W*&D)/39-V/1&���!������ ������%����� !�(��A!��&*5-&/&��I=[�

�)443���!�(���� ��� ����� !�(R?D������&5<*-.53&'!��*&'V/��IIC�

Couloubaritsis L., La pensée de Parménide. En appendice traduction du Poème. Troisièmeédition modifiée et augmentée de Mythe et Philosophie chez Parménide, Bruxelles 2008.

Demoulin H., Epiménide de Crète, Bruxelles 1901.

Diels H., Parmenides Lehrgedicht, Berlin 1897.

Diogenes Laertios, ������ ���������������� �������!�(R?D������*)P5'&!��&*5-&/&��IGA�

Dodds E.R., $��� ��#������ !!�(Rum. J. Partyka, Bydgoszcz 2002.

Eliade M., Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy!�(R?D��K. Kocjan, Warszawa 1994.

Geldard R.G., Parmenides and The Way of Truth, New York 2006.

Guthrie W.K.Ch., � History of Greek Philosophy, t. 2: The Presocratic Tradition from Par-menides to Democritus, Cambridge 1965.

Johansen K.F., � History of �ncient Philosophy, London–New York 1998.

Kirk G.S., Raven J.E., Schofield M., Filozofia przedsokratejska!�(R?D��J. Lang, Warszawa1999.

Krokiewicz �., Studia orfickie������� !"��� �����"��#���, Warszawa 2000.

�?W)'���!������ � ��� ������ �� ����� ���� �����)�� !��&()/39$�A[[C�

$?43���!������ ��!�N�$*D$5Q�J[��I H�!�5���A�>�J=�

*V/'&���!����� ����S� ���������!��&*5-&/&�A[�A�

Platon, Fajdros, (R?D. L. Regner, Warszawa 1993.

Platon, Protagoras, w: Platon, Dialogi, t. 1!�(R?D������3(/39'3!��,(.��III�

�<//��

The preserved fragments of the Parmenides’ work is one of the oldest testimonies of the mysticalexperience in philosophy. Mysticism meets here with metaphysics. The poem’s prologue is a transcriptof the mystic passage of a young man to the goddess who symbolizes the truth of being. By knowingthe goddess and her message, young man learns the nature of being. The ecstatic experience openshim to the metaphysical dimension of reality. The sources of the Parmenides’ mysticism are thefollowing: the Pythagorean philosophy, orphism, shamanism and the cult of �pollo at Delphi.

��)$��"��&*D$13%$5!�<)$D!�<*)4)2?$!�D.5(3935D!�$95(&5.!�D$(&<:.5395!�132:(!�%&.!�'1)/4$%2$�321)*&19$

�C�$! ,&D�'�$��&*D$13%$5!�<)$D&(!�<*)4)2!�D35(.'&!�$'5(&-&!�D$(&83-.'&!�1)9!�%-3$P!�/3$%-&!�13$/3$%-&

Page 64: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=C ����������M���

Page 65: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=H��������������������������������������������������

���*����� ���� ����#$501 1#��/@5!#��!9 8#��#1 < 1#�4,)��#"#��, 5#�� ,-$594-: �1��-5!"4-

4�"41-.5/0-0�4,)��<#,#��4794-147!#�1�� !"#"46

���#�'����$"D�'K*���$�)�.+���)�'�)�.D$!�D�,�$!��!�.��,�!��#�,��#!,�#�&� ��

���,�����.���D&*����+�/)�������"�������%����!����0��&� )

�* ��������/��� ���/-

�3<)($-&�($2)�*)%-&+?�/.%&+$�53,�1&�<3$*/5-.�*-?(�)'&�D&R)�<*&/%)<)%)W>1&� Sokrates to j$%1&�-�1&+5Rawniejszych postaci w historii filozofii zachodniej.C-R)/3$', '(V*.�)%%&R� 5/$�S.93$�/� 3D3,�<*&/%.!� 5(&+X9� 53,�)83&*X�&($P5'3$+�%$>D)'*&9+3!�W.R� (&'�9$13)1.�<*-$-��4&()1&!�S$ ten uczy13R�2)�2RV/1.D�W):&($*$D5/.9:�Dialogów1���-3,'3�($D?�5(&R�53,�)1�%4&�<)()D1.9:�3%$&R$D�834)-)8& i jestuznawany za jeden z filarów zachodniej cywilizacji. P)5(&/3R&�D?�)1&� (*/&R.<)D13', '(V*$2)�13$�<)/5(.%-3RW.�53,� sam Horacy.

�-.�+$%1&'�D)S$D.�/3%-3$Y w Sokratesie mistyka?�:)Y�/.%&+$� 53,!� S$� (*?%1)�-1&4$ZY� +&'3$')4/3$'�&*2?D$1(.�/5<3$*&+X9$� (,

tez,, jest kilka racji,�'(V*$�D)2X�?'&-&Y�Sokratejski�5<)5VW�D.O4enia z nieco in-nej perspektywy. T$D?�/R&O13$�-&2&%13$13?�<)O/3,93D.�1313$+5-.�$5$+�

Zacznijmy�+$%1&'�)%�5&D$2)�<)9-X('?!�<)13$/&S�1&�%*)%-$�1&5-.9:�*)-/&>S&P�-1&+%?+$�53,� 35()(1.�<?1'(���$-�/X(<3$13&� ()�/R&O13$��)'*&($5�/./&*R�%?S./<R./�1&�*)-/V+ zachodniej�9./343-&9+3���:)%-3�D3&1)/393$�)�5-$*)')�*)-?D3&>1X�<$*5<$'(./,�*$84$'5+3�1&�($D&(�9-R)/3$'&���3$�%$<*$9+)1?+X9�(?(&+�)9-./3O93$311.9:�'*,2V/�'?4(?*)/.9:!�-�/R&O93/.D3�3D�5<)5)W&D3�*)-?D3$13&�9-R)/3$'&!1&4$S.� <)%'*$O43Y!� S$� 9./343-&9+&� -&9:)%13&� /.(/)*-.R&� specyficzny kontekstrefleksji� <)O/3,9)1$+� 9-R)/3$')/3���$%R?2� '4&5.83'&9+3 historycznej Sokrates5/)+X�%-3&R&41)O93X�D)S$�1&/$(�13$�(.4$�*)-<)9-.1&!� ile�1&%&+$�<$/3$1�'3$*?1$'

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:@

���4&()1!�* ���� !�(���>A!�(R?D������3(/39'3!��,(.�A[[H�

Page 66: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

== �����������������

D.O43�834)-)839-1$+!�'(V*X�<VZ13$+�?8)*Dowali Platon i �rystoteles, jak sugeruje,D3,%-.�311.D3, Bertrand Russell w swym opracowaniu2���(&*)S.(1.9:�834)-)8V/2*$9'39:�-/.'R)�53,�-*$5-(X�%-3$43Y�1&�<*$5)'*&(.'V/�3�(.9:!�'(V*-.�+?S�<)-)5(&+X<)%� /3,'5-.D� 4?W� D13$+5-.D�/<R./$D� &($P5'3$2)� 834)-)8&���� 9-.m jednakrzecz?

� 34$� W)/3$D� <3$*/5-.� -� $(&<V/� 834)-)833� 5(&*)S.(1$+!� '(V*.� )'*$O4343OD./$%R?2�:35()*.9-1$2)�<)*-X%'?�D3&1$D�<*$5)'*&($+5'3$2)!�5'?<3&�53,�2RV/13$�1&<*)W4$D&(.9$�<*-.*)%139-$+���&4$5!��1&'5.D&1%$*!��&*D$13%$5�3�3113�!�?'&-?+X9<*)W4$D�9-R)/3$'&�13$+&')�/�(4$�-&2&%13$P�%)(.9-X9.9:�O/3&(&�<*-.*)%.!�)�(.4$/)W$9� -/*)(?!� '(V*. dokonuje 53,�/�D.O4$13?� -&� 5<*&/X� �)'*&($5&!� 9-R)/3$'5(&+$�53,�-1&9-13$�<)/&S13$+5-.D�($D&($D�%4&�)2V413$�*)-?D3&1$+�834)-)833���.>*&S&+X9� 53,� <*$9.-.+13$+6� 9-R)/3$'�13$� +$5(� +?S� (.4')� 3�/.RX9-13$� 9-,O93X� O/3&(&<*-.*)%139-$2)!� &4$� 5(&+$� 53,� )53X� *)-D&3(.9:�%.5'?*5V/� 834)-)839-1.9:!� 9-$D?/�5-9-$2V41)O93�%&R& +?S�/.*&-�D.O4��*.5()($4$5&!� skupiona� *V/13$S�1&�&5<$'>(&9:�<*-.*)%139-.9:!�2%-3$� +$%1&'�9-R)/3$'� +&')�<)+,93$�13$� +$5(� +?S�D&*231&43>-)/&1.!�(&'�+&'�D3&R)�()�D3$+59$�/9-$O13$+!�<*-$%��)'*&($5$D. -1&9-&�()�D13$+/3,9$+� (.4$!� S$� -&� 5<*&/X� �)'*&($5&� 9-R)/3$'� )%2*./&� <3$*/5-)<4&1)/X� *)4,/�834)-)833��)S1&�+$%1&'�-&<.(&Y! czy w tym wszystkim jest c)O�D35(.9-1$2)]

��*>=��8 ��H� ���2����L

�$O43� na/$(�/$ZD3$D.�<)%�?/&2,�9&R.�2$13?5-�834)-)839-1.��)'*&($5&!�$*?>%.9+,��4&()1&!�'(V*.�<*-$%5(&/3R�<)5(&Y�5/$2)�D35(*-&�1&+4$<3$+!�+&'�(.4')�<)(*&>83R!� &� (&'S$� -1&9-$13$� ?<R./&+X9$2)� 9-&5?!� '(V*.� &($P5'3$2)�/.W3(1$2)�DV/9,)�3Dieniu Sokrates�<*-$)W*&-3R�%4&�<)')4$P�/�-R)()?5($2)� tytana�834)-)833!�<*VS>1)�/�(.D�/5-.5('3D�-1&4$ZY�9:)YW.�93$P�D35(.9.-D?�0�/�'4&5.9-1.D�($2)�5R)>/&�*)-?D3$13?�0�ujmowanego jako pewna wiara oparta�1&�?9-?93?�/-1)5-X9ymnas ponad ograniczenia rozumowe. Tym bardziej O/3&%9-.�)� (.D�8&'(!�S$�D.O4Sokratesa jest racjonalna i stanowi bardziej %*)2,�%)�31($4$'(?&43-D?�$(.9-1$2)3!%.5(&15?+X9�53,�)%�D35(.9.-D?.

W�9&R$+�<$*5<$'(./3$�&1(*)<)4)239-1$2)�<*-$wrotu w filozofii greckiej, który%)')1?+$� 53,�-&� 5<*&/X� Sokrates&!�D)S1&�-&?/&S.Y!� S$�1adaje on filozofii pod-miotow)OY�/�<)5(&93�9-R)/3$'&�)O/3$(4)1$2)�-?<$R13$�1)/.D�5(*?D3$13$D�O/3&>(R&� Nie D?53� ()� W.Y� O/3&(R)�)� 9:&*&'($*-$� 9-.5()� *&9+)1&41.D!� +&'�D)243W.OD./5(,<13$�-&'R&%&Y���%X9 bowiem -&�5?2$5(3X!�+&'X�<*-$%5(&/3&�D3,%-.�311.D3 Wil-liam Guthrie4, u podstaw Sokratejski$+� *$84$'5+3!�'(V*X�)'*$O43D.�1&/$(�/�5-(./>

A��)W������?55$44!�*� �#�������� �#� ����� !� (R?D������&5-13&'!�����3<5-.9!����-9-?W3&R'&!�&*5-&/&�A[�A!�5���� >�AJ�

3 Zob. ����*)P5'&!�Sokrates, Warszawa 1985, s. 102-108.4 Zob. W.K.Ch. Guthrie, Sokrates, (R?D. ����&<3P5'3,����@?R&/5'3!�5���01.

Page 67: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=J����������������

1.9:�*&D&9:�31($4$'(?&43-D?!�4$S.�<$/1&�-&5&%&�)�3**&9+)1&lnym charakterze. O53Xtej zasady jest znak bogów – daimonion!� 1&/3$%-&+X9.��)'*&($5&!� co <)%'*$O4&�?(:*3$!�/5'&-?+X9�1& +,��-��������!�/�'(V*$+��4&()1�/.<)/3&%&� 53,�1&� ($1($Dat /�5<)5VW�1&5(,<?+X9.6 „�)�<)9:)%-3�5(X%!�S$�+&'$O93$�()�13$*&-�)%$�D13$�5R.>5-$43!�D&D�+&'3$O�WV5(/)!�+&'3$2)O�%?9:&�_U`���)�?�D13$�+?S�)%�9:R)<3,9.9:�4&(62R)5�+&'3O�53,�)%-./&!�&�34$'*)Y�53,�-+&/3&!�-&/5-$�D3�9)O�)dradza”5.

Czy t$1�*)%-&+�%)O/3&%9-$13&!�'(V*$�D&�5<)(.'&Y��)'*&($5&!�D)S1&�)'*$O43YD3&1$D�D35(.9-1$2)?

���* ����������� ����������/

�� +$%1$+� 5(*)1.�/.%&+$� 53,!� S$��)'*&($5�DV/3�<)�<*)5(?� )� 5?D3$13?!� '(V*$)'*$O4&�/R&Onie w tak wysublimowany i jakoby upodmiotowiony sposób. Daimo-nion to dla Sokratesa '()O, kto podpowiada, + & ' � < ) 5 ( , < ) / & Y]

��%*?23$+�-&O�5(*)1.�daimonion�<)+&/3&�53,�(.4')�/�5-9-$2V413$�)'*$O4)1.9:/&*?1'ach;�5&D��)'*&($5�?-1&/&R�2)�-&�/.+X(')/.�%&*!�+&'3�<)53&%R�3�'(V*.�<)>-/&4&� -2R,W3&Y�D?�/3$%-,�)� O/3$93$���&*()� -&-1&9-.Y!� S$��4&()1!� '(V*.� 9-,5()/.')*-.5(?+$� %/?-1&9-1)OY� <$/1.9:� 5RV/!� ujmuje� )'*$O4$13$� daimonion jako‘DX%*.’, ‘<)53&%&+X9.�/3$%-,’6.���(.D�D3$+59?��*$1&��*)P5'&, )%1)5-X9�53,�%)Obrony Sokratesa, <)%'*$O4&!�S$�2$13?5-��)'*&($5&�+$5(�1&�5/V+�5<)5VW�<&*&%)'>5&41.!� <)13$/&S� <*-.� +$%1)9-$51.D�1&/)R./&13?� %)� *&9+)1&41$2)�<)5(,<)/&>13&�3�)<3$*&13&�53,�1&�/R&51.D�*&9+)1&41.D�)5X%-3$�/�'&S%$+�sytuacji�&($P5'3�83>4)-)8� )%/)R?+$� 53,� %)� (&+$D139-$2)� 3� 3**&9+)1&41$2)� 2R)5?!� '(V*.� rzekomo gonawiedza7.���')4$3��&*4��&5<$*5�?-1&+$!�S$�35(13$+$�/.*&Z1&�RX9-1)OY�daimoniona-�D35+X��<)443P5'X��)'*&($5&8.

�$/1X� 5?2$5(3,� <)-/&4&+X9X�1&D�1&� -*)-?D3$13$� -&5&%� Sokratejski$2)�D3>5(.9.-D?�)%1&+%-3$D.�/��4&()P5'3D�Eutyfronie���1&+%?+$�53,�(&D�W)/3$D frag-ment, na podstawie którego�D)S$D.�?-1&Y!�S$�/$/1,(*-1.�2R)5!�'(V*.��)'*&($55Ryszy, jest tematem powszechnie znanym w otoczeniu filozofa z �ten9. Irena�*)P5'&�%)%&+$!�S$�daimonion�/�9:&*&'($*.5(.9$��5$1)8)1(&�+$5(�&1&4)239-1.�%)2R)5?�/.*)9-13!� (y4$� S$�D&�9:&*&'($*�/$/1,(*-1.!� &�<*-$-� ()� 3� 13$%)5(,<1.�%4&311.ch ludzi. Ksenofont, <)%'*$O4&+X9�D&1(.9-1.�9:&*&'($*�/$/1,(*-1$2)�2R)5?�)'*&($5&, p35-$!�S$�-&� +$2)�<)O*$%139(/$D��óg wskazuje Sokratesowi, jak�<)>/313$1� <)5(X<3Y10�� �&+%)'R&%13$+5-.� -&'*$5� %-3&R&41)O93� daimoniona� D)S$D.

H��4&()1!�+,�����������!�/6�($1S$!�* ���� !�(���!�%-��9.(�!� ���>��6��)W��($1S$, Kratylos, (R?D. Z. Brzostowska, Lublin 1990.7 Zob. ����*)P5'&!�Sokrates, dz. cyt., s. 119.8 Zob. t&DS$! s. 117.9 Zob. t&DS$! s. 110.

10��&DS$.

Page 68: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=G �����������������

)%1&4$ZY�/� Obronie. Ukazuj$� 53,�1&D�-&5&%139-&� *VS139&!�'(V*&�D&�%-3$43Y� ($1/$/1,(*-1.�2R)5��)'*&($5&�/-24,%$D�/.*)9-13�%$4839'3$+\�<*-$%$�/5-.5('3D�da-imonion nigdy nie doradza. �$%R?2� *$4&9+3� 5&D$2)��)'*&($5&�D)S$D.�<)/3$>%-3$Y!�S$� przynajmniej nigdy nie czyni tego wprost, poniewaS�13$�<)%&+$�2)()>/.9:�)%<)/3$%-3���<)5(,<)/&13?� 834)-)8&�%$9.%uje� 5&D&�)W$91)OY�2R)5?� 4?W+$+�W*&'���3$�%)(.9-.�()� jednak�/�S&%1.D�*&-3$�5<*&/�S.93)/.9:!�+&'�<)%'*$O4&�*)P5'&11���R)5�ostrzega (.4')�/V/9-&5!�2%.��)'*&($5�D3&R�<)5(X<3Y nie tak,�+&'1&4$S.12���*-.'R&%�($2)�*)%-&+?�5.(?&9+3�D)S$D.�)%1&4$ZY�/�%3&4)2?�Teajtet, kie-dy daimonion podpowiadaR��)'*&($5)/3!�S$�-1&+%?+$�53,�/)W$9�4?%-3!�%)�'(V*.9:DV/3Y�13$�/&*()!�<)13$/&S�13$�D&+X�)13�/�5)W3$�%)W*&: „[…]� -�13$+$%1.D�D3%?9:!�'(V*$2)�D&D!�)W9)/&Y�13$�%&+$!�&�-�+$%1.D�<)-/&4& […]”13.

�:93&R)W.�53,�(?(&+�-&<.(&Y6�+&'3�+$5(�/)W$9�($2)�9$4!�%)�'(V*$2)� daimonionprowadzi Sokratesa? Czy etyczny intelektualizm�D&�W.Y� oparty /R&O13$�1&�D3>5(.9-1.D�%)O/3&%9-$13?�/$/1,(*-1$2)�2R)5?]��-.�1&� (.D�<)4$2&�<&*&%)'5&4>1)OY�D.O43��)'*&($5&] Czy sam Sokrates nie jest�834)-)8$D�<&*&%)'5&41.D!�+$O4313$-1&+)D)OY�53$W3$�5(&/3&�1&�*V/13�-�13$/3$%-X�)�/R&51$+�13$/3$%-.]14

�M* ���������2�<��J

�)'*&($5� (*&'(?+$� 5/)+$� S.93$� +&')� %*)2,� %)� )53X213,93&�/3$%-.!�'(V*&� jestugruntowana na filozoficznej niewiedzy;�+$2)�S.93$�+$5(�<*)(*$<(.'X!�9-$D?�-*$5->(X� 834)-)8�%&+$� *V/13$S�/.*&-�5/X�D,9-$P5'X�OD3$*93X!�9)�5-9-$2V413$�<)%'*$O4&�:&*4$5 Taylor15.��$&43-&9+&�($2)�-&D.5R?�D)S43/&�+$5(�+$%1&'�(.4')�/�')1($'Ocierelacyjnym albo – /.*&S&+X9�53,�5R)/&D3��4&()1&�0 w dialektyce16. To�/R&O13$ tudaimonion -/*&9&�53, do Sokratesa.

Sam dialog i stosowanie przez Sokratesa „5-(?'3�<)R)S139-$+”�D3&R.W.�/)>W$9� ($2)�?� 5/.9:�<)%5(&/�<$/3$1� &5<$'(!� '(V*.�D)S$D.�)'*$O43Y�D3&1$D�D3>5(.9-1$2)� 5<)+*-$13&� /� %?5-,�� �$O43� /3,9� <)/)R&13$D� 9-R)/3$'&� +$5(� (*)5'&)�%?5-,!�()�Sokratejski$�%XS$13$�+$5(�/R&O13$�1&'3$*)/&1$�1&�<)-1&13$�%?5-.���?-%)W./&�53,�5&D)/3$%-,!�&�%-3,'3�($D?�/3$%-,!�'(V*&�+$5(�91)(X���3443&D��?(:>*3$� <35-$� /<*)5(!� S$� �)'*&($5� ?/&S&� %?5-,� -&� )%<)/3$%13'� 4?%-'3$2) „Ja”17.24X%�%?5-.�5(&+$� 53,�/� ($1� 5<)5VW�5<)('&13$D�9?%-$2)!� 311$2)� „Ja”!� &� ()� +$5(D)S43/$� (.4')�/�%3&4)2)/$+� *$4&9+3!� ($+� 5&D$+,�'(V*&�-&9-.1&�53, od mistycznejpodpowiedzi. �$%R?2� �3443&D&� �?(:*3$!� '(V*.� )%/)R?+$� 53,� %)� �*.5()($4$5&

����)W��(&DS$!�5������12 Zob. Platon, ObronaU! dz. cyt., 40 C.13��$1S$, Teajtet, w: ($1S$, Dialogi, t. 2, dz. cyt., 15 �.14 Zob. W.K.Ch. Guthrie, Sokrates, dz. cyt., s. 184.15 Zob. Ch. Taylor, T���� ��� ����� � , (R?D. zbiorowe, Warszawa 2012.16 Zob. Platon, ��.����, (R?D. W. Witwicki, Warszawa 2003, ks. VII.17 Zob. W.K.Ch. Guthrie, Sokrates, dz. cyt., s. 181.

Page 69: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

=I����������������

3��4?(&*9:&!��)'*&($5�)'*$O4&�53,�(?(&+�/�5/)+$+�')19$<9+3�1&(?*.�9-R)/3$'&18�13$>1&4$SX9$+�%)�O/3&(&�1&(?*.�*)-?D3&1$2)�/�5<)5VW�9:&*&'($*.5(.9-1.�%4&�<*$5)>'*&(.'V/���4&��)'*&($5&�93&R)� +$5(�9-.DO!�9-$2)�9-R)/3$'�?S./&!�&W.�<*-$<*)>/&%-3Y�5/$�-&D3$*-$13&19.

Werner Jaeger�?/&S&� +$%1&'!�S$� Sokratejski$�D.O4$13$� +$5(, co prawda,�1&>5(&/3)1$�1&� *)-*VS13$13$� <3$*/3&5('&� %?9:)/$2)� 3� 93$4$51$2)!� &4$� )W&� (*&'(?+$+&')�%/&�&5<$'(.�1&(?*.� 4?%-'3$+���4&($2)��)'*&($5�13$�D&�<*-$93/5(&/3&Y�%?>9:)/)O93� ($D?!� 9)� 93$4$51$!� /5-&'S$� 93&R)� +$5(� )W9$� psyche20. Tak jak duszai c3&R)� 5X�$4$D$1(&D3�9-R)/3$'&!� (&'�93&R)�D3D)�/5-.5(')�<$R13� na swój sposóbfunkcj,�%*?2)*-,%1X!�W,%X9�(.4')�<)/3$*-9:)/1)O93X!�&�13$�<*&/%-3/.D�)W*&-$D9-R)/3$'&���&-3D3$*-��&/R)/5'3�/$�W��-� �������� do �sklepiusza, czyli Roz-mowy z Hermesem Trismegistosem, któ*$2)�&?()*5(/)!�D3D)�/3$4?�<)+&/3&+X9.9:53,� (?(&+�/X(<43/)O93, jest przypisywane �pulejuszowi z Madaury, p)%'*$O4&!� S$)<35&1&�D3,%-.�311.D3�/�P4&()P5'3D�Fajdrosie�<)5(&Y��)2&>�(/V*9.�+$5(�<3$*/)>/-)*$D�9-R)/3$'&!�'(V*.� +$5(� 35()(X� 93$4$51)>%?9:)/X21. W samym dialogu tym-czasem��5$?%)>�<?4$+?5-� 5R)/&D3�/.<)/3&%&1.D3�<*-$-��*35D$235()5&� -/*&9&?/&2,� 1&� /&S1.� ')1($'5(!� '(V*.� %)(.9-.Y� D&� �5'4$<3?5-&!� 9)� W$-<)O*$%13)<*-$1)53�1&5�%)�59$1.�-�P4&()P5'3$2)�Fedona; �*35D$235()5�)%/)R?+$�53,�%)�2V*./��3W33!�'(V*X�+$5(�W.Y�D)S$��&+?D!�-1&1$�($S�+&')��*)')%34?<)435:

�/V+� %-3&%$'� �5'4$<3?5-?!� /.1&4&-9&�D$%.9.1.!� '(V*$D?� <)O/3,9)1)� O/3X(.13$/��3W33!�1&��.W*-$S?��*)')%.43!�/�'(V*$+�5<)9-./&�+&')�9-R)/3$'�D&($*3&41.!�9-.4393&R)��/�5/)+$+�<)-)5(&R$+!�4$<5-$+�9-,O93�W)/3$D!�9-.�D)S$�*&9-$+�9&R.�0�+$O43�9&R.9-R)/3$'�-&/3$*&�53,�/�O/3&%)D)O93�0�<)/*V93R�%)�13$W3)5��_U`AA�

�-.�D&D.�%)� 9-.13$13&� -� <$/1$2)� *)%-&+?� '4?9-$D� ($)4)239-1.D]��%&+$53,!�S$� (&'!�<)13$/&S�D35(.9.-D Sokratejski!� +$O43�/)41)�1&D�?S.Y� (&'3$2)� ($*>D31?!� +$5(�/� 35()93$�<)%5(&/X�<*-$R)D?�&1(*)<)4)239-1$2)�/�834)-)833�2*$9'3$+��)-/&4&�W)/3$D�<&(*-$Y�1&� 9-R)/3$'&�/� 5<)5VW� 311.�13S� (.4')�-�<$*5<$'(./.<*-.*)%139-$+!� 311$+�13S� (.4')� (o, co� O/3$(13$�?+D?+$�<)/.S5-.�9.(&(�0� 5(&1)/3)�D&($*3&41)O93� 9-R)/3$'&!� 2RV/13$�%-3,'3�D)S43/)O93� 5<)('&13&� -�%?5-X!� '(V*&%4&� �)'*&($5&� +$5(� 13$+&')� 9-R)/3$9-$P5(/$D� 9-R)/3$'&. B.Y� D)S$� /R&O13$/�(.D�('/3 c&R&�D)9�Sokratejskiego�D.O4$13&��&�)1)�+$%1&' 5$15�(.4')�/V/>9-&5!� 2%.� )%13$53$D.� +$� %)� ($)4)239-1$2)� '4?9-&!� '(V*.� %4&� �)'*&($5&� +$5(� (&'35()(1.!�%)�/$/1,(*-1$2)�2R)5?!�'(V*$2)�*)%)/V%�+$5(�D35(.9-1.�

�G��)W��(&DS$!�5���GC�19�Zob. (&DS$, s. 185.20 Zob. W. Jaeger, Paideia, (R?D. M. Plezia, Warszawa 1964, s. 91-92.21 K. Pa/R)/5'3!�/��-��������, w: Pseudo-�pulejusz, �sklepiusz, czyli Rozmowy z Herme-

sem Trismegistosem, w: �pulejusz z Madaury, O Bogu Sokratesa i inne pisma, (R?D������&/R)/>5'3!�Warszawa 2002, s. 168.

22 Pseudo-�pulejusz, �sklepiusz, czyli Rozmowy z Hermesem Trismegistosem, w: �pulejuszz Madaury, O Bogu Sokratesa…, dz. cyt., s. 215.

Page 70: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

J[ �����������������

��<$/1$+�D3$*-$�D)S$D.�?-1&Y!�S$��)'*&($5�)%'*./&�%?5-,!� a� 1&5(,<13$,zrównawszy +X� -� <)%D3)()/)O93X,� )'*$O4&�/� ($1� 5<)5VW� 9-R)/3$'&���<)+*-$13$/�%?5-,�W,%-3$�/3,9�/�Sokratejskim mnieD&13?�)%'*.93$D�9-R)/3$'&�13$D3$5->9-X9$2)�53,�/�(&'3$+�'&($2)*.-&9+3�<*-$%D3)()/$+!�'(V*&�%)(.9-.R&W.�1&�<*-.'R&%93&R&���/*&9&�1&� ()�?/&2,��*?1)��1$44!�<35-X9�1&� ($D&(�%)W*&� 3�/&*()O93!�9-.43')1($'5(V/�%)(.9-X9.9:�/�5-9-$2V41)O93�9-R)/3$'&6�„Jeszcze dla Platona 1)*D&3�/&*()OY�4)'?+X�53,�9&R')/393$�/ sferze boskiej, a nie ludzkiej”23.

�)�+?S�9:.W&�/.5(&*9-&+X9.�%)/V%�1&�()!�S$�Sokratejskie�D.O4$13$!�'(V*$�jestobecne�*V/13$S�/�<$*5<$'(./3$�*$84$'5+3��4&()1&!�)<3$*&�53,�1&�'4?9-?�($)4)239->1.D���$/1,(*-13$� 5R.5-&1.� 2R)5� ?D)S43/3&� 5<)+*-$13$�/� %?5-,!� ?'&-?+$� 1&D/3-$*?1$'� 9-R)/3$'& takiego,� +&'3D� +$5(� )1� 1&<*&/%,!� <)%� <*-.'*.93$D� 93$4$>51.D!� '(V*$�D)2R)W.� 2)� -13$'5-(&R9&Y���-R)/3$9-$P5(/)� -&9-.1&� 53,�/3,9� )%%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)!�)%�2R)5?!�'(V*.�13$�<)9:)%-3�-�1&(?*.!�(&'� jak z na-tury po9:)%-3Y�D&�93&R)�

)S1&�-&%&Y�<.(&13&! jak /$%R?2��)'*&($5&�D&�/.24X%&Y�%)5(,<�%)�%?5-.3�+&'3$�%*-/3�)(/3$*&�'4?9-� teologiczny.

M*2�����/��� ���� ���������

�&S%.�D35(.9.-D�-&/3$*&�/� 5)W3$�<$/1X�%)-,� 3**&9+)1&41)O93!� 31&9-$+�13$W.RW.�D35(.9.-D$D!�&�9)� 53,�-� (.D�/3XS$�0�W./&� ($S� +&')�D.O4�<&*&%)'5&41.�Dla Sokratesa!�/$%R?2�'(V*$2)�<)/)R&13$D�9-R)/3$'&� +$5(� (*)5'&�)�%?5-, (i ()+$5(� D3&*X� 9-R)/3$9-$P5(/&)!� /.'5-(&R9$13$� +$5(� *V/1)-1&9-1$� -� %?DX� W.93&9-R)/3$'3$D!�<)13$/&S�DV/3, w jaki sposób (*)5-9-.Y�53,�)�%?5-,���*?1)��1$44<)%'*$O4&� ()!� '3$%.� )%/)R?+$� 53,� %)� 5RV/�?9-13&��)'*&($5&!��*.5(.<&!� '(V*$2)-1V/�<*-.(&9-&��3)2$1$5��&$*(3)56 „�$<3$+�W.Y�S$W*&'3$D�13S�13$/.'5-(&R9)1.D0�+$%1$D?�W*&'?+$�<3$13,%-.!�%*?23$D?�9-R)/3$9-$P5(/&”24.

�3$%-,� -%)W./&D.� +$%1&'� (.4')� /� <*&'(.9$� %3&4)2?!� &� ()� )-1&9-&,� S$� 0/$%R?2�Sokratejskiego�5<)5)W?�D.O4$13&�0�%)5(,<�%)�%?5-.�+$5(�D)S43/.�/.RX9->13$�/�<$*5<$'(./3$� *$4&9+3!�/�'(V*$+� +$%1)9-$O13$� -%)W./&� 53,�/3$%-,� �)� *)->DV/9.!�&�<*-$-�()�(&'S$�)�5)W3$�5&D.D�!�&�1&�<)%5(&/3$�($+�/3$%-.�D)S1&�4$<3$+<)-1&/&Y� *)-DV/9,� 3� -%&/&Y� 5)W3$� 4$<3$+� 5<*&/,� -$� 5/)+$+� 13$/3$%-.����9&>R.D� (.D� <*)9$53$� '4?9-)/X� *)4,� )%2*./&Y�D&�/R&O13$� daimonion!� D35(.9-1.2R)5�/93XS�<)%<)/3&%&+X9.��)'*&($5)/3���&'�<35&43OD.�+?S�/9-$O13$+!�/$/1,(*->1.�2R)5�<)-/&4&��)'*&($5)/3�31(?39.+13$�/.9-?/&Y�%)W*)�)*&-�()!�9-.�*)-DV/>9&�<)53&%&� ()�%)W*)� 3�9-.� *-$9-./3O93$� +$5(�/�13D�/)4&�%XS$13&�%)�%)W*&��Da-imonion nie daje gotowych odpowiedzi. Jak D)S$D.�/3,9�<)-1&Y�%?5-,]

A � ��� �1$44!� +���� � ������ ���� � � ���� �� ����� ��� �����#�� ���� ��� �!� (R?D����1.5.D)/!��&*5-&/&�A[[I!�5�� �[�

24 TaDS$! s. 311.

Page 71: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

J�����������������

�?� -1V/� 5<)(.'&D.� 53,� <$/1X�<&*&%)'5&41)O93X�D35(.9.-D?� 5)'*&($+5'3$>2)!�<)13$/&S�-� +$%1$+� 5(*)1.� +$5(� ()�%&*�W)5'3�0�D3R)OY!�-�%*?23$+�-&O� *$()*.'&!'(V*&� /<35?+$� 53,� /� <)*-X%$'� %3&4$'(.9-1.� 3� *&9+)1&41$� )%'*./&13$� <*&/%.!)�'(V*.D��)'*&($5�/93XS�/5<)D31&���-.13�()�D3,%-.�311.D3�/)W$9��4'3W3&%$5&!)�'(V*.D�DV/3!�S$�')9:&� +$2)�%?5-,!�&�13$�93&R)!�%4&($2)�D)S$�<)/3$%-3$Y!�S$')9:&� ($S�5&D$2)��4'3W3&%$5&!�&�13$�9)O!�9)�%)�13$2)�1&4$S.AH���-.�/)W$9�($2)D35(.9-1X�D3&*X�9-R)/3$9-$P5(/&�W,%-3$�D3R)OY!�'(V*X�D)S$D.�)W%&*-&Y�%?5-,]

William Gu(:*3$� <)%'*$O4&� +$5-9-$� +$%1X� 35()(1X� '/$5(3,!� '(V*&� <)(/3$*%za1&5-X�:3<)($-,!�<35-X9!�S$�<*&/%-3/$�<oznanie jest poznaniem duszy, ale ab.�()?9-.13Y!�1&4$S.�5-9-$2V413$�<*-.+*-$Y�53,�+$+�9-,O93!�/�'(V*$+�D3$O93�53,�91)(&���)/R&O13$� )1& jest de facto� DX%*)O93X26�� �)-/3X-&13$� ($2)� /X('?� -1&+%ujemyw P4&()P5'3D��lkibiadesie, gdzie, jak pisze William Guthrie:

�&5(,<1.�<*)W4$D�<)%13$53)1.�/��4'3W3&%$53$�<)+&/3&�53,�%4&�/5<VR9-$51$2)�9-.>($413'&�*&9-$+�13$)9-$'3/&13$!��)'*&($5�/<*)/&%-&�2)�+$%1&'�W$-�S&%1$2)�/5(,<?6N�-.�D)S$D.�/3,9�/5'&-&Y�/�%?5-.�0�<.(&�)1�0�9)O�W&*%-3$+�%?9:)/$2)�13S� ()!-�9-.D�-/3X-&1$�+$5(�<)-1&13$�3�D.O4$13$]�(VS�()�+$5(�/�%?5-.�9-.DO�<)%)W1.D�%)�)2&�3�'()O!�/<&(*?+X9�53,�/�()�3�<)-1&+X9�/5-.5(')!�9)�W)5'3$!�<)-1&+$�/�($1�5<)5VW1&+4$<3$+�*V/13$S�5&D$2)�53$W3$Q���V2�0�')1(.1??+$�)1�0�)%-/3$*93$%4&�1&(?*,�<5.>9:$�9-.O93$+�3� +&O13$+�13S�9)')4/3$'�/�1&5-.9:�/R&51.9:�%?5-&9:!�%4&($2)�D)S$D.2)� ($S�?S.Y� +&')�-/3$*93&%R&� 4?%-'3$+�1&(?*.!� +$O43� 5-?'&D.�&*$($�%?5-.�0� &� ()� +$5(/�35()93$�1&+4$<5-&�%*)2&�<)-1&13&�3�*)-?D3$13&�1&5�5&D.9:AJ�

�V2� +$5(�)W$91.�/�%?5-.�9-R)/3$'&! a – /$%R?2��)'*&($5& –� +$%.1X�%*)2X!'(V*&�%)��3$2)�<*)/&%-3!� +$5(� %*)2&�)%'*./&+X9&�1&+4$<5-X� 9-,OY�%?5-.!� %*)2&D3R)O93!�1&�'(V*X�-/*&9&�?/&2,�-&*V/1)��3443&D��?(:*3$!�+&'�3�5&D��4&()1����($+/R&O13$� %*)%-$� <)(*-$W1.� +$5(� ($S�/$/1,(*-1.� 2R)5!� '(V*$2)� 9:&*&'($*� +est takmistyczny, jak mistyczna�+$5(�D3R)OY�%)�%?5-.�W,%X9&�/�')1($'O93$�91)(.��areté)elementem b)5'3D��3R)OY�%)�9-R)/3$'&�5(&+$�53,�/3,9�+$%1)9-$O13$�D3R)O93X�%)�)2&� �agápe). Kontekst ten nabierze szczególnego znaczenia� /� <$*5<$'(./3$9:*-$O93+&P5'3$+!�'3$%.�agápe�D&�W.Y�1&O4&%)/&13$D��)S$+�3R)O93!�'(V*$+�9:&>*&'($*�D)243W.OD.�)'*$O43Y�/R&O13$�D3&1$D�D35(.9-1$2)��3R)OY�5(&+$�53,�/�($15<)5VW� ()S5&D&� -� <*&213$13$D�%)W*&!� '(V*$�D&� 5/)+$� Z*V%R)�/R&O13$�/��)2?!+&'�D)S$D.�<*-$9-.(&Y�/� 0 � ���1�� ��� O/���&/R& (Rz 5,5)��3R)OY� (&'&)<3$*&� 53,� 1&�/)41$+� %$9.-+3� *)-?D1$+� %?5-.!� <*-$-� 9)�D&� W.Y�D)S43/&� (.4')3� /.RX9-13$�D3,%-.� )5)W&D3!� '(V*$� +$+� <*&21X!� 9)�/.+&O13&� 1&D� -� ')4$3� (*$OY� �������0 ��� ��2����������� (1 J 1,3).

�:*-$O93+&P5(/)�)'*$O4&�/3,9�/�($1�5<)5VW�D3R)OY�+&')�<$/1$2)�*)%-&+?�&'(D35(.9-1.!�W)/3$D�5&D&�D3R)OY�+$5(�/)4X��)SX���V2�+$5(�D3R)O93X�0�+&'�<)%'*$>

AH��)W�������:���?(:*3$!��������!%-��9.(�!�5���GH�26��)W�� (&DS$.27��&DS$!�5���G=>187.

Page 72: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

JA �����������������

O4&� O/�� �&1 [1 J 4,8-16]), a poznanie duszy +$5(�D)S43/$� (.4')�<)<*-$-�D3R)OY!'(V*&�<)-/&4&�-&+*-$Y�/�2R,W3,�9-R)/3$'&����($1�5<)5VW�?'&-?+$�1&D�53, 9:*-$>O93+&P5'3�)W*&-�)5)W.!�'(V*&�+$5(�')D<)-.9+X�%?5-.�3�93&R&!�+&'�?+D?+$�()�O/� To-masz28���)<*-$-�D35(.',�D3R)O93�%)O/3&%9-$13$�9-R)/3$'&� +$5(�%)O/3&%9-$13$D13$�(.4')�93&R&!�4$9-�(&'S$ duszy, a to je5(�?9-$5(139(/$D�/�%)W*?�<)9:)%-X9.Dod Boga, który +$5(�($S�D3R)O93X�

�)%-3�53,�(?(&+�<.(&13$6�/�+&'3$+�Dierze sokratejski�D)%$4�D.O4$13&�D&�5/)>+$�<*-$R)S$13$�1&�9:*-$O93+&P5'X�<$*5<$'(./,]

%<)/3$%Z�-1&+%-3$D.�/�%3&4)2?��4&()1&�<)%�(.(?R$D�Fajdros29.

M�* ��1��/�<�� 2��������/ �������

Giovanni Reale30�?/&S&!�S$�*)-/313,93$�*$84$'5+3�1&�($D&(�%?5-.�/�834)-)833-&/%-3,9-&D.��)'*&($5)/3� �)%�(.D�/-24,%$D�%/&�%3&4)23��4&()1&�)'&-?+X�53,5-9-$2V413$� 35()(1$�� �$%1.D�-�139:� +$5(� Fajdros!�/� '(V*.D�<)+&/3&� 53,� 5R.11.)W*&-�%?5-.���rugi tymczasem to Fedon!�<*$-$1(?+X9.�&*2?D$1(.�1&� *-$9-�13$>OD3$*($41)O93�%?5-.���&9-13+D.�)d Fajdrosa���&*()�/5<)D13$Y!�S$�%3&4)2�($1�+$5(5-9-$2V41.� <)%� +$5-9-$� +$%1.D�/-24,%$D!� <)13$/&S��4&()1� %)'R&%13$� )<35?+$59$1$*3,� *)-D)/.!�'(V*&�D&�D3$+59$�<)%�<4&(&1$D!�1&%�W*-$23$D� *-$'3� �4355)5!&� (.(?R)/.�W):&($*�0��&+%*)5�0�-)5(&+$�W&*%-)� 5-9-$2VR)/)�59:&*&'($*.-)/&1.<)%�/-24,%$D�<5.9:)4)239-1.D�

�3&4)2�*)-<)9-.1&�53,�)%�D)/.�*$()*.9-1$+��.-+&5-&�1&�($D&(�D3R)O93!�'(V>*&�/�%&45-$+�<$*5<$'(./3$�<*-$*&%-&�53,�/�%.5'?5+,�1& ten temat. ��1&5(,<5(/3$($2)�D&�D3$+59$ mowa Sokratesa, W,%X9&�&1&43-X�%?5-.\�/V/9-&5��)'*&($5�DV/3)�5R.11.D�?5'*-.%4)1.D�-&<*-,2?!�1&�'(V*.�5'R&%&�53,�/)Z139&�3� +$2)�%/&�')>13$���$%$1�-�139:�+$5(�<)5R?5-1.!�%*?23�(.D9-&5$D�1&*)/35(.���$%1&'�13$�5&D�($1)<35� +$5(�/� tej sytuacji istotny tak bardzo jak pewne konkluzje, do których do-chodzimy wraz z Sokratejskim wywodem na temat duszy,�%-3,'3�D3R)O93�)%9-?>/&+X9$+� -&/5-$� )W$91)OY� zarówno idealnego pi,'1&� 3� <*&/%.� /� O/3$93$!� +&'i idealnego dobra:

�&13D�'()O�13$�<)-1&�<*&/%.�/�'&S%$+�D&($*33!�)�'(V*$+�DV/3�9-.�<35-$!�3�13$�<)(*&83-2)%13$�-�<*&/%X�)'*$O43Y�9&R)O93!�)'*$O43/5-.!�-1)/?�+X�1&�<)5-9-$2V41$�8)*D.�93XY!&S�%)+%-3$�%)�$4$D$1(V/�13$<)%-3$41.9:\�%)<V'3�53,�/�($1�5<)5VW�13$�-&<)-1&�-�1&>(?*X�%?5-!�_U`�(&'�%R?2)�13$�<)(*&83�W.Y�&*(.5(X!�D35(*-$D�/�1&*)%-3$�DV/�_U`�

AG��)W������345)1!�3� �!� (R?D������.W&R(!��&*5-&/&��I=[!�5��AJ[11�29 Zob. Platon, Fajdros, /6�($1S$!�Dialogi, t. 2, dz. cyt., 163 C, 63 E.30 G. Reale: " ��� �� ����� ���������#, t. 1, Lublin 2008, s. 316. Nie zapominajmy jednak

)�/9-$O13$+5-.9:�*)-/&S&13&9:�1&�($1�($D&(!�'(V*$�<*)/&%-3R Pitagoras i jego uczniowie!�%)(.9-X>9.9:�/R&O13$�-&R)S$P�)�b)5')O93�3�13$OD3$*($41)O93�%?5-.!�+$+�*VS139.�/-24,%$D�-135-9-&41$2)�93&>R&�3�)�D$($D<5.9:)-3$�

Page 73: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

J ����������������

�&()D3&5(� ($1!�'(V*.�/3$!�S$�/�'&S%$+�D)/3$!� +&'3')4/3$'�W.�D3&R&� ($D&(!�D?53W.Y�%?S)�*-$9-.�13$�1&�5$*3)�3�S$�13$�35(13$+$�(?�/�)2V4$�S&%1&�D)/&!�&13�/3$*5-$D!&13�<*)-X�/.<)/3$%-3&1&!�&13�1&<35&1&!�'(V*X�W.�/&*()�W*&Y�-W.(�5$*3)!�+&'�()�+$�*&<>5)%)/3$�W$-� *)-2&*13$13&� 3� W$-�1&?'3�/.2R&5-&+X!� W.4$� (.4')�%-3&R&Y�1&�%?5-,\�'()/3$!�S$�1&+4$<5-.�-�DV/�5'?($'!�()�(.4')�<*-.<)D13$13$�/./)R&1$�/�%?5-&9:�<$R>1.9:�/3$%-.!�3�S$�O/3&(R)�<*&/%-3/$�&�%)5')1&R$�+$5(�(.4')�/�(.9:�D)/&9:!�'(V*.D39-R)/3$'�%*?239:�1&?9-&!�&�5&D�53,�)%�311.9:�?9-.�)�(.D!�9)�5<*&/3$%43/$�3�<3,'1$!3�%)W*$!�&�1&�%?5-&9:� +$�4?%-'39:�/.<35?+$�_U` ��

�*$OY� %3&4)2?� Fajdros� 5(&1)/3� ')1(.1?&9+,� <*)W4$D&(.'3� <)%+,($+� +$5-9-$/�Uczcie32!�?'&-?+X9�/�($1�5<)5VW�D35(.9-1$�-1&9-$13$�D3R)O93!�W,%X9$+�dla So-kratesa poszukiwaniem cnoty (areté�!�'(V*$+��)S$�<)9:)%-$13$�<)'&-?+$�2R,W3,9-R)/3$9-$P5(/&���.*&S&+X9� 53,� 13$9)� 31&9-$+6 Sokratejskie�D.O4$13$� +$5(� <$/>1$2)�*)%-&+?�D35(.'X!�5<$9.839-1X�/�5/$+�/.D)/3$!�'(V*&�)<&*(&�+$5(�1&�-&R)S$>13?�)�)%'*./&13?�%)W*&�/R&O13$�<)<*-$-�*$4&9+,�-��)23$D. Ta relacja,�<)%)W13$+&'� D&� ()� D3$+59$� /� /.<&%'?� 9:*-$O93+&P5'3$2)� agápe!� +$5(� O93O4$� -/3X-&1&-��)SX�/)4X!�'(V*&�+$5(�D3R)O93X���)'*&($5�)'*$O4&�()�ja')�/$/1,(*-1.�2R)5�0�da-imonion, pozwala+X9.�5<)+*-$Y�/�+&ZP!�-&+*-$Y�%)�2R,W3�9-R)/3$'&� 3�?+*-$Y� +$2)%?5-,!� '(V*&� +$5(� 9-.DO� 311.D�13S� 93&R)���o /R&O13$� +$5(�D35(.9.-D!� <)13$/&S13$�W.R)W.� ()�D)S43/$�W$-� 312$*$19+3��)2&!�'(V*.�%4&��)'*&($5&� +$5(�/$/1,(*->1.D�2R)5$D!�&�%4&�D35(.'V/�9:*-$O93+&P5'39:� – D3R)O93X�

M��* �����<���

�4&()P5'3$�Z*V%R&!�%)�'(V*.9:�53,�)%/)R?+$D.�/�1313$+5-.D�$5$+?!�()�<*-$%$/5-.5('3D�<VZ1&�(/V*9-)OY�&utora Obrony, co –�/$%R?2�)<3133�/3$4?�W&%&9-.�–5(&1)/3�+?S�/.*&-�<*$-$1(&9+3�5&D.9:�<)24X%V/��latona wypowiadanych ustamiSokratesa. �3$D13$+�+$%1&'�/.*&Z1&�93X2R)OY�834)-)839-1&!�'(V*&�%)(.9-.�/5-.5(>'39:�<*&9��4&()1&!�&� (&'S$� +$2)�)%%&13$� Sokratejskiemu�D.O4$13?, D)2X�O/3&%>9-.Y�)�(.D!�S$�%?9:�+$2)�D35(*-&�+$5(�(&'�W&*%-)�)W$91.�/�<4&()13-D3$!�+&'�<4&>()13-D�+$5(�')1(.1?&9+X�D.O43��)'*&($5&�

��9.()/&1.9:�%-3$R&9:�<*)W4$D&(.'&�(&� +$5(�?+,(& najjaskrawiej, a�%)+*-&R$<3OD3$1139(/)��4&()1&�?/.%&(13&�<*)W4$D.!�'(V*$�/$�/9-$51$+�(/V*9-)O93�834)>zof ten dopiero zarysowaR.

�313$+5-$� *)-/&Sania m)S$D.� <)%5?D)/&Y� /� 5<)5VW� 1&5(,<?+X9.6� +$O439:93$43W.OD.� DV/3Y� )� D35(.9.-D3$� Sokratesa!� ()� -� <$/1)O93X� D)243W.OD.)<*-$Y�+$2)�<)%5(&/.�1&�'34'?�&*2?D$1(&9:���*-$W&�-&9-XY�)%�($2)!�S$��)'*&($5)%'*./&�9-R)/3$9-$P5(/)�+&')�D35(.9-1$!�/.-1&9-&+X9 dwa jego &5<$'(.�0�93&>R)!�'(V*$�%)5(,<1$�+$5(�1&5-$+�-D.5R)/)O93!�3�%?5-,!�%)�'(V*$+�<*)/&%-3�1&5�%*)2&

���4&()1!�'�#���!�%-��9.(�!��= ��!�= ��� A��)W��($1S$!�4����!�/6�($1S$!�* ���� !�(��A!�%-��9.(�!�5�� >I��

Page 74: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

JC �����������������

/$/1,(*-1$2)�2R)5?���)�/�%?S.D�5()<13?�<*-.<)D31&�*$84$'5+,�/5<)D13&1$2)+?S�O/���)D&5-&!�/$%R?2�'(V*$2)�9-R)/3$'�+$5(�)5)WX�/R&O13$�1&�<)%5(&/3$�D3>5(.9-1$+�')D<)-.9+3�%?5-.�3�93&R&�

Sokratejskie d)O/3&%9-$13$�%?5-.!�'(V*$�+$5(�D)S43/$�<)<*-$-�D3R)OY!�)�9-.DD)S$D.�<*-$9-.(&Y�-&*V/1)�/� Uczcie, jak i Fajdrosie Platona!� +$5(�/3,9�<$/>1.D�<*-$/&*()O93)/&13$D� 5(&*)S.(1$2)�D.O4$13&��%W./&� 53,� W)/3$D�13$� 1&-&5&%-3$� <)5-?'3wania cnoty, &� 13$� +$5(� ()� ?9-?93$� -D.5R)/$���latego /R&O13$jest to mistycyzm, bowiem w akcie tym +$5(�)W$91.��V2���$2)�2R)5�<)+&/3&�53,-&/5-$�/($%.!� 2%.� 5<)24X%&D.�/� %?5-,!� &� ()�D)S$D.� 9-.13Y� (.4')�/��)S$+)W$91)O93�

�.D� +$5(�/R&O13$� 91)(&� 0� %)Owiadczeniem� 9-R)/3$'&!� '(V*$� +$5(�D35(.9-1$!(&'�+&'�3�5&D�9-R)/3$'!�'(V*.�/.'*&9-&�<)-&�5/X�93$4$51)OY!�+$5(�%?5-X�13$OD3$*>($41X!� <)9:)%-X9X� -$� O/3&(&� 3%$3!� +&'W.� 5')1'4?%)/&R� ()��4&()1!� 1&+5R.113$+5-.-�2*)1&�?9-13V/��)'*&($5&�

Problematyka ta zostaR&�<VZ13$+ usystematyzowana przez ch*-$O93+&P5(/)�nagruncie refleksji na temat osoby, która, oparta na nauczaniu Chrystusa, staR&�53,5-$*)'3D�:)*.-)1($D�D.O4$13&�1&�($D&(�9-R)/3$'&�

�*-$W&�+$%1&'�<*-.-1&Y!�S$�834)-)8�-��($1�wykazuje 53,�/3$4'X�31(?39+X�834)>-)839-1X pozwala+X9X�D?�DV/3Y�)�9-R)/3$'?�/�5<)5VW�&'5+)4)239-1.!�co ?D)S>43/3&� )%'*./&13$� %?5-.!� '(V*$� +$5(� &'($D�D35(.9-1.D!� <)13$/&S� <*)/&%-3� %)�)2&�3�<*-$-��)2&���)�/R&O13$�1&+4$<3$+�O/3&%9-.�-&*V/1)�)�D35(.9-1)O93�58)*>D?R)/&1$2)�<VZ13$+�<)+,93&� osoby, jak i mistycznym charakterze Sokratejskiejrefleksji!�'(V*&�)'&-&R&�53,�315<3*&9+X�1&+<3$*/�%4&��4&()1&!�&�<*-$-�13$2)�*V/13$S%4&�')4$+1.9:�834)-)8V/.

�:93&R)W.�53,�-&D'1XY�1&5-$�*)-/&S&13&�%)(.9-X9$��)'*&($5&!�5(&*)S.(1$2)834)-)8&�%3&4)2?!�($-X�+$%1$2)�-�1&+/3,'5-.9:�&?()*.($(V/�/�($+�%-3$%-313$�834)>-)833�/�^^�/3$'?���:)%-3�D3&1)/393$�)��DD&1?$4&��i731&5&33!�'(V*$2)�*$84$'>5+&�1&�($D&(�9-R)/3$'&�1&/3X-?+$�/�<$/1$+�D3$*-$�%)�D.O43�Sokratejskiej!�D)S$(*)9:,� %-3,'3� Gabrielowi Marcelowi,� 9-,5()� )%/)R?+X9$D?� 53,� %)� �)'*&($5&���-&5&%-3$�D)243W.OD.�<)/3$%-3$Y!� S$� 5R.11$: „Nie zabijaj!”!� 2R)5,� '(V*.�/$>%R?2��i731&5&� 5R.5-.D.� zawsze wtedy, kiedy spotykamy „Innego”,� +$5(� <)13$>'X%�(.D�5&D.D! co�2R)5!�)�'(V*.D�DV/3��)'*&($56� daimonion, <)+&/3&+X9.�53,-&/5-$�/�)W439-?�5<)('&13&�%*?23$2)�9-R)/3$'&!�*V/13$�D35(.9-1.�3�(&+$D139-.+&'�5&D�($1�9-R)/3$'�3�/$-/&13$�%)�($2)!�&W.�2)� 1 3 $ � - & W 3 + & Yg��R)5�($1�5R.>5-&41.�+$5(�(.4')�/�5<)('&13?!�'(V*$�5&D)�/�5)W3$�+$5(�)%'*.93$D�/&*()O93!�<3$*/>5-$+�3�1&+W&*%-3$+�/&*()O93)/$+!�/&*()O93,�)%�'(V*$+�/5-.5(')�53,�-&9-.1&6��)S$+)W$91)O93�/�9-R)/3$'? czyniX9$+�9-R)/3$'&�9-R)/3$'3$D�

��)W������i731&5!5��� ! ( ����.����� !!� (R?D�����)/&45'&!��&*5-&/&�A[[A�

Page 75: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

JH����������������

1�1���>�����

�<?4$+?5-� -�&%&?*.!� +6����������� ���� ��!� (R?D������&/R)/5'3!��&*5-&/&A[[A�

�345)1���!�3� �!� (R?D������.W&R(!��&*5-&/&��I=[�

�?(:*3$������:�!��������!� (R?D������&<3P5'3!����@?R&/5'3!��&*5-&/&�A[[[�

�&$2$*���!��� �� �!� (R?D�����4$-3&!��&*5-&/&��I=C�

�*)P5'&���!��������!��&*5-&/&��IGH�

�i731&5���!�5��� ! ( ����.����� !!�(R?D����)/&45'&!��&*5-&/&�A[[A�

�&/R)/5'3���!�/��-��������!�/6��5$?%)>�<?4$+?5-!������� ���7���� 1������"�%���3 ��� �����!�/6��<?4$+?5-�-�&%&?*.!�+6����������� ���� ��!�(R?D�����&/R)/5'3!��&*5-&/&�A[[A!�5��K��>�^��

�4&()1!�'�#���!�/6��4&()1!�* ���� !�(��A!� (R?D������3(/39'3!��,(.�A[[H!�5��I�>�GJ�

�4&()1!�'����!�/6��4&()1!�* ���� !�(���!� (R?D������3(/39'3!��,(.!�A[[H!�5��=��>J�H�

�4&()1!�8������!� (R?D������*-)5()/5'&!��?W431��II[�

�4&()1!�+,�����������!�/6��4&()1!�* ���� !�(��!�(R?D������3(/39'3!��,(.�A[[H!�5��H I>>HGH�

�4&()1!���.����!� (R?D������3(/39'3!��&*5-&/&�A[[ �

�4&()1!�3��#���!�/6��4&()1!�* ���� !�(��A!� (R?D������3(/39'3!��,(.�A[[H!�55�� A >C ��

�4&()1!�4����!�/6��4&()1!�* ���� !�(��A!� (R?D������3(/39'3!��,(.�A[[H!�55�� >I��

�5$?%)>�<?4$+?5-!������� ���7���� 1������"����3 ��� �����!�/6��<?4$+?5--�&%&?*.!� +6����������� ���� ��!� (R?D����� �&/R)/5'3!��&*5-&/&� A[[A!5�� A >C ��

�$&4$���!�" ��� �� ����� ���������#!�(���!��?W431�A[[G�

�?55$44���!� *� �#� ������� �# � ����� !� (R?D������&5-13&'!�����3<5-.9!� ���-9-?W3&R'&!�&*5-&/&� A[�A�

�&%.���!�+�������#���������7�����#�� -� �����������!�N�*-$24X%��34)-)839-1.Q!1*� B�IIG��AJ�!�5��A[�>AA[�

�3$*&%-&1���!������������!��&*5-&/&�A[���

�1$44���!� +���� ����������� ������ ������� ��������#�� ���� ��� �!� (R?D����1.5.D)/!��&*5-&/&�A[[I�

�&.4)*��:�!�T�������� ����� � !� (R?D��-W3)*)/$!��&*5-&/&�A[�A�

�<//��

This essay concerns some mystic aspects of Socratic reflection. We are trying to answera fundamental question on the basis of Socratic thinking that caused such a significant shift inWestern philosophy.

We try to analyse why Socratic thought is not just one of many theories of human being, whichhave appeared in this period, and it has not been forgotten as quickly as it had appeared.

Page 76: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

J= �����������������

Studying the dialogues of Plato and the writings of some philosophers and historians ofphilosophy, we are trying to reach the essence of Socratic thought on the human being, which showsus human being as a specific type of mysticism.

��)$��"��)%!�73*(?$!�:?D&1�W$312!�%3&4)2?$!�5)?4!�$(:395!�D)*&43(.!�7&4?$

�C�$! ,&D�'�$��V2!�91)(&!�9-R)/3$'!�%3&4)2!�%?5-&!�$(.'&!�D)*&41)OY!�/&*()OY

Page 77: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

JJ����������������

�������� ���*������"41-.5/0-0��#.</"#8#��0-3#"#��/5!/$594-:

�/<!4#8��#69��6,#"450/7!"/7A

�",�)���������&���������!"��')��"'������$%�&�'�%�����"����&!��N�,��#�#� �� ')�����#!&��,����,$���#�

�.������O��)�%���������!&��)!�"�.��D����!�D�!&��/�""&�&!�����+!�"����0�������!&�����PD�����

�Q 2����� ����� ����������2 ��������� �����������������

"*$%13�<4&()13-D�<)+&/3&�53,�+?S�/�<)R)/3$���/3$'?�<*-$%��:*�!�&4$�+$2o roz-kwit przypada na I i II wiek po Chr.!�'3$%.�%-3&R&+X�(&9.�834)-)8)/3$, jak Plutarchz Cheronei, �pulejusz z Madaury i �lkinous (�lbinus)1.���:35()*33�'?4(?*.�%?>

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:R

1� �.9-$*<?+X9$� )DV/3$13$� 834)-)833� O*$%13$2)� <4&()13-D?!� -/R&5-9-&� 834)-)833� �<?4$+?5-&-�&%&?*.!��4'31)?5&B�4W31?5&� 3�&'5.D?5&� -��.*?!� 9-.($413'� -1&+%-3$�/�'53XS'&9:6� ����344)1!The Middle Platonists, London 1996; T. Göransson, �lbinus, �lcinous, �rius Didymus, StudiaGraeca et Latina Gothoburgensia 61, Göteborg 1995; G. Invernizzi, Il Didaskalikos di �lbino e il me-dioplatonismo, Sagio di interpretazione storico-filosofica con traduzione e commento, Roma 1976;J. Komorowska, ��� �����/��������� �����.�� �#, „Studia �ntyczne i Mediewistyczne” 4 [39](2006), s. 25-77; K. Korus, Program wychowawczy Plutarcha z Cheronei, Kraków 1978; J.G. Mil-haven, Der �ufstieg der Seele bei �lbinus, München 1962; C. Moreschini, �puleio e il platonismo,Firenze 1978; G. Reale, Medioplatonismo e riscoperta della metafisica platonica, w: Storia dellafilosofia antica, t. 4, Milano 1978, s. 307-364; T. Sinko, De �pulei et �lbini doctrinae Platonicaeadumbratione, Cracoviae 1905; �. Spanier, Der ����� ����������� des Platoniker �lbinus,Freiburg 1920; M. Szarmach, Maximos von Tyros!��)*?P��IGH\ W. Theiler, Die Vorbereitung desNeuplatonismus!��$*431� �I [\� ($1S$, Forschungen zum Neuplatonismus, Berlin 1966; R.E. Witt,�lbinus and the History of Middle Platonism, Cambridge 1937 (�msterdam 1971); C. Zintzen, DerMittelplatonismus, Darmastadt 1981; zob.� ($S6 ��� �&/R)/5'3!� ' ����� � ��� ��� ������ ����������, ����������!��4$?535��IIG\��5(,<!�/: �pulejusz z Madaury, O bogu Sokratesai inne pisma,�(R?D������&/R)/5'i, Warszawa 2002, s. VII-CLXVII; �lkinus, /����������������9* ������ ���:!�(R?D������&/R)/5'3!��*&'V/�A[[G\�����&/R)/5'i, Filozoficzna sylwetka �puleju-sza z Madaury, „MeanderQ�J>�ABGI!�5�� I> HA\� ($1S$, ��� ��������na i korzenie jego filozofii,w:�;De Platone et eius dogmate” �pulejusza z Madaury! „Meander”��>ABI�!�5��C >HC\�($1S$, ���%��.����������� ����������������� � 7���� ��� �, „Euhemer, PrzeglX%��$4323)-1&/9-.Q

Page 78: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

JG �����������������

9:)/$+� 5X� ()� 9-&5.� szczególne. Ich swoist.D�/.*VS1ikiem jest ureligijnienie!13$-/.'R&�/*,9-�<)(*-$W&�*$4323+1)O93!�'(V*&�)2&*1,R&�4?%-3�W&5$1?�orza�"*V%>-3$D1$2)���53R)/&R.� +X� -&5<)')3Y� -&*V/1)�%&/1$,� +&'� 3� 1)/$!� %)<3$*)� 9)� *)>%-X9$�53,� ruchy religijne (np.� 9:*-$O93+&P5(/)!�'(V*$�%)5')1&4$�/')D<)1)/&R)53,�/�%ucha ówczesnej epoki). R$4323+1)OY�/<*&/%-3$�13$�W.R&�)W9& p)<*-$%13$+!W&*%-)� -*VS1icowanej epoce hellenistycznej!� 9)�/3,9$+,� /R&O13$�/($%.� )%S.R.3�O/3,93R.�(*3?D8.�5(&*$�2*$9'3$�D35($*3&!�&�(&'S$�1&<R./&R.�5-$*)'X�8&4X�/59:)%>13$� '?4(.�D35($*.+1$. Nie do(.9-.R)� ()� jednak filozofii,� -/R&5-9-&� $<3'?*$3-Dui arystotelizm?!�&�(&'S$�%&/1$2) stoicyzmu!�13$�DV/3X9�+?S�)��'&%$D33�P4&()P>5'3$+!� '(V*&� 5(&R&� 53,� )2135'3$D� 3� *)-5&%13kiem filozoficznego sceptycyzmu (%)($2)�5()<13&!�S$�/�)<3133�/3$4?�/*,9-�?()S5&D3&R&�53,�-$�59$<(.9.-D$D)2. Filo-zofia p)-)5(&R&� 13$-&4$S1&� )%� *$43233!� <*)D?+X9� 311$� <)5(&/.� 3� 3%$&R.� &13S$43/5<)D13&1$�'?4(.�D35($*.+1$. W I i II wieku po Chr. 5.(?&9+&�/� 834)-)833� <)%(.D�/-24,%$D� *&%.'&413$� 53,� -D3$13&,� 9:)Y�13$�%)(.9-.� ()� wszystkich nurtów!W)� 1&� <*-.'R&%� $<3'?*$3-D�9-.� 59$<(.9.-D�)<3$*&+X� 53,� *$4323+1.D� ($1%$19+)D$<)'3. �3$D13$+�D)S1&�<)/3$%-3$Y!�S$�*eligijny i niezwykle�?%?9:)/3)1.!�D3$+>59&D3�/*,9-�D35(.9-1.!�1&5(*V+ znamienny dla tej epoki�)2&*1XR�*V/13$S�V/9-$>51$�5-')R.�834)-)839-1e3. W szczególnym stopniu %)(.9-.R) to (&'39:�5-'VR�834)>-)839-1.9:!� +&'� 9.13-D!� 9-,O93)/)� stoicyzm, platonizm i pitagoreizm, któ*$)W+&/3R.� 53,�/�1)/.9:!�D)91)�?%?9:)/3)1.9:�/$*5+&9:���.*&-3R)�53,� to D3,>

�II�!�1*� ��=��!�5�� J>H[\�($1S$, �����.�� ����-����;*����������� ��������< �puleju-sza z Madaury. Doktryna „Homoiosis theo”!�N�*-$24X%��$4323)-1&/9-.Q 1993, n*� ��=I�!�5�� >��\($1S$, � ����#�� ����� .�� ����� �;De Platone et eius dogmate” �pulejusza z Madaury, N�*-$>24X%��$4323oznawczy” 1993, n*����=J�!�5�� >�C\�($1S$! Zagadnienia metafizyczne w pismach �pule-jusza z Madaury. Metafizyczna teoria pryncypiów wszechrzeczy, „Meander” 3-4/96, s. 137>�=�\($1S$! Zagadnienia kosmologiczne i psychologiczne w „De Platone et eius dogmate” �pulejuszaz Madaury, „Meander” 1-2/96, s. 13-23; ($1S$, �����.�� ���� ��6����/����� � ����� 6���� ��� ������.�� �# szkole Gajusa, w: =��� ��#������.�� � literatury: staropolskiej, red. �. �)>/39'&>�$S)/&!�����(,<3$P! �&*5-&/&�A[[[!�5�� >���\�($1S$, Problematyka metafilozoficzna w Di-daskalikos �lbinusa ze Smyrny, „Kwartalnik Filozoficzny”, t. 27, z. 3,��III!�5��H> G\�($1S$!�$����%���� � � �������������.�������# ��, ����������, cz. 1, „Kwartalnik Filozoficzny”, t. 29,z. 1, 2001, s. 96-117; cz. 2, „Kwartalnik Filozoficzny”, t. 29, z. 2, 2001, s. 137-1=�\�($1S$, Kwestiaistnienia i natury boga w Didaskalikos �lbinusa ze Smyrny!�N$&1%$*Q�ABA[[A!�5��AJH>AGG\�($1S$,3�� � �� #���� � 6�����������, ���� ���myrny, „Kwartalnik Filozoficzny”, t. 31, z. 4!A[[ !�5�� H>CG\�($1S$, �����.���;������ �*�,�-���.��<������� ��� ������� ����, „StudiaPhilosophiae Christianae”, R. 41, 2005!�1*�A!�5��A[> G\�($1S$, �����.������ ����� ����* ��%���� �����, �����������>��#�������,������, „Zeszyty Naukowe” WSZiP, R. 10, z. 1(17)!A[[H!�5��H>�G\�($1S$, Zagadnienia antropologiczne i eschatologiczne w „Didaskalikos” �lbinusa zeSmyrny. Teoria metempsychozy, „Zeszyty Naukowe” WSZiP, R. 10, z. 3(19), 2005, s��H>A[\�($1S$,8������ ������.����������� ���, ��������������������� ��������#������.�� �#���% ������� � � ���, „Zeszyty Naukowe” WSZiP 2(23), 2006, s. 25-42.

2� �*-.<)D13+D.� 9:)93&SW.� �cademica Cycerona czy Contra academicos� DR)%5-$2)� )%$P)�'34'&�/3$'V/��?2?5(.1&.

3��4&($2)�13$'(V*-.�:35()*.9.�834)-)833�1&-./&+X�834)-)83,�(.9:�9-&5V/�($)-)83X�4?W�1&/$(�21)>-X��Zob. J. Legowicz, Filozofia okresu cesarstwa rzymskiego, Warszawa 1962, s. 22-72.

Page 79: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

JI������������������"��� �������������"������������U

%-.� 311.D3�/� (.D!� S$�/�V/9-$51$+� 834)-)833� 5-9-$2V41$2)� -1&9-$13&� 1&W3$*&+X<*)W4$D.�-/3X-&1$�-�B)23$D��9-.�-�W)5')O93X�; w (.D�')1($'O93$�stawiano i od-czytywano 13$D&4�/5-.5('3$�<*)W4$D.�834)-)839-1$!�-/R&5-9-&�&1(*)<)4)239-1$.O'&-./&R)�53,!�S$�9-R)/3$'&�D)S1&�-*)-?D3$Y�/.RX9-13$�/� odniesieniu do� ($>2)S� Boga, do� '(V*$2)� 9-R)/3$'!� 9)� /.13'&� -� +$2) natury, %XS.� 9&R.D� 5)WX.W konsekwencji filozofia�9-.�*&9-$+�834)-)8)/&13$��()�+$5(�9-.11$�?<*&/3&13$�83>4)-)833��5(&/&R)�53,�5/)35(X�%*)2X�%)�B)2&�0�%*)2X�/�5$153$�%?9:)/.D�3�D)*&4>1.D!�&�/3,9�/�5$153$�<$/1$+�<*-$D3&1.�%?9:)/$+� 3�D)*&41$+�9-R)/3$'&!�'(V*&/.%)W./&R&� ()!�9)�/�13D�1&+W&*%-3$+�W)5'3$� 3�-&*&-$D� najbardziej ludzkie� �W.?S.Y�-1&1$2)�58)*D?R)/&13&��)'*&($5&�-���.���� Platona4). W ten sposób c-R)>/3$'�)%'*./&R�5/)+$�W)5'3$�')*-$13$�3�5/)+$�W)5'3$�/1,(*-$���&'�/3%-3$43�9-R)>/3$'&�834)-)8)/3$�13$D&4�/5-.5('39:�5-'VR���4&()139.�3�<3(&2)*$+9-.9.�%)%&(')>/)�<)%'*$O4&43�1&%<*-.*)%-)1.�3�/3$9-1.�/.D3&*�9-R)/3$9-$P5(/&���-R)/3$'�–w ich przekonaniu – 1)53�13$-&(&*($�-1&D3,�W)5'3$2)�<)'*$/3$P5(/&. P*-$+&/$D($+� W)5')O93� 5X� %-3/1$� 4?%-'3$� (,5'1)(.� $2-.5($19+&41$� 0 za &W5)4?(1X� <*&/%X!<3,'1$D, dobrem!� ()�+$5(�-&�9-.DO�N<*&/%-3/3$� prawdziwym”, a nie przelotniei chwilowo��@.93)/.D�<)/)R&13$D�9-R)/3$'&� +$5(�)53X213,93$�<$R1$+�W)5')O93!/�+&'3O�5<)5VW�-&')%)/&1$+�/�+$2)�1&(?*-$,�+&')�5/$2)�*)%-&+?�-&%&13$�%)�5<$R>13$13&�0�9-,O93)/)��1&�<)-3)D3$�%?9:)/.D�3�D)*&41.D��+?S�(?!�/�%)9-$51)O93!&�/�9&R$+�<$R13�3�*$&413$�– /�1&%<*-.*)%-)1)O93!�<)�OD3$*93!�'(V*&�jest traktowanajako powrót do B)2&���(X%�139�%-3/1$2)!� S$� 834)-)83&� 5(&/&R&� 53,� 9-.DO�/� *)>%-&+?�D35($*3V/�0�%?9:)/.9:�)9-./3O93$� 3�13$-&4$S1.9:�)%�'?4(V/�*$4323+1.9:!9:)Y�13$'(V*-.�834)-)8)/3$ (przede wszystkim orientacji pitagorejskiej)�13$�5(*)>1343� )%� <$/1$+� 8)*D.�'?4(?� *$4323+1$2)!� &� 3113� �-/R&5-9-&� <4&()139.��/(&+$D13>9-&43�53,�%)%&(')/)!�+$O43�(&'�D)S1&�<)/3$%-3$Y!�/�<)<?4&*1$�/�)/.9:�9-&5&9:D35($*3&�*$4323+1$!�2*$9'3$� 3�/59:)%13$��1<��misteria egipskie Izydy i Ozyrysa5����(.D�/5<VR2*&+X�<*)<&2)/&1$�<*-$-�V/9-$51.9:�834)-)8V/�3%$&R.�$(.9-1$!�'(V>*$� 4)')/&R.� 9-R)/3$'&� /� <$*5<$'(./3$� W)5'3$+� 3� -&*&-$D� 1&%<*-.*)%-)1$+!<*-$%$�/5-.5('3D�N3%$&R�?<)%)W13$13&�%)��oga”6���RV/1.D3�+$2)�<*)<&2&()*&>D3�W.43�<4&()139.� �/� 311$+�13$9)�/$*5+3� 8?1'9+)1)/&R�)1�/�V/9-$51.D�5()39.>-D3$!�&�D3&1)/393$� +&')� 3%$&R�9-.5()�$(.9-1.�0�D,%*-$9�5()39'3�?<)%&W13&R� 53,5/)+X�DX%*)O93X�3�5<)'ojem ducha do Boga7����-R)/3$'!�/�D.O4�V/9-$51$+�834)>

C��4&()1!���.����!�(R?D������3(/39'3!��&*5-&/&��IHG!�H[����5� <35� /(&+$D139-$P w misteriach Izydy daje wspomniany wyS$+� �<?4$+?5-� -� &%&?*.

/�5/)3D�%-3$4$6 Metamorfozy albo Z������ ��,�(R?D���� �,%*'3$/39-! Warszawa 1976 (5&D�1&**&>()*�-�)5R&!�9-.43�-$�-/3$*-,93&!�<*-$D3$13&� 53,�-&�%)('13,93$D�W)2313�/�9-R)/3$'&!�9-.43�/� 35()(,/�2*?193$�*-$9-.�W)5'X�/�5/$+�%?5-.���35($*3&��-.%.�D3&R.�($S�5/V+�/.D3&*�9-.5()�)W*-,%)/.��?4(� �-.%.� -� %-3$93X('3$D�-.*.5� W.R� (*)9:,� <)%)W1.� %)� <)<?4&*1$2)�/O*V%� 9:*-$O93+&1� '?4(?&ryi�-�%-3$93X('3$D��$-?5�

6 Zob������&/R)/5'3!�Pla��.�� ����-���U! dz. cyt.J��()39.�132%.�13$�<*-.+,43�')19$<9+3��)2&�(*&159$1%$1(1$2)�/)W$9�O/3&(&�3��)2&�+&')�)5)W.�

�4&�139:�W)5')OY�')+&*-.�53,�-&/5-$�-�*)-?D1)O93X!�*&9+)1&41)O93X�5&D$+�1&(?*.�3�+$+�<*&/���()39'3

Page 80: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

G[ �����������������

-)833� �-/Raszcza <4&()P5'3$+� 3�<3(&2)*$+5'3$+!� &4$� (&�D3&R&�D13$+5-.�-&53,2�!� S.+$%4&� 1&%<*-.*)%-)1)O93� 3� (&D� -D3$*-&!� &� <*-.1&+D13$+� <)/313$1!� +$O43� 9:9$� W.Y1&<*&/%,�5-9-,O43/.!�9-.43�5<$R13)1. w sensie duchowym i moralnym.8

Nast*V+�<&1?+X9.�/�5-')R&9:�O*$%13)<4&()P5'39:�3�%?9:!�'(V*.�<&1)/&R�/�83>4)-)833�(.9:�5-'VR, %&+X�53,�)%9-?Y w pismach: �lkinousa (�lbinusa ze Smyrny),�pulejusza z Madaury,�&'5.D?5&� -��.*?!� &� -/R&5-9-&��4?(&*9:a� -��:$*)1$3!+$%1$2)� -� 1&+/&S13$+5-.9: i najbardziej twórczych <*-$%5(&/393$43� ($2)� *?9:?!&�-&*&-$D�'&<R&1a �pollina w Delfach. ��')P9)/$+�9-,O93 dialogu O pogodzieducha� �4?(&*9:� -&<35&R� 5R)/&!� '(V*$!� +&'� 53,�/.%&+$!� %)W*-$�?'&-?+X� mistycznei teozoficzne zabarwienie tej filozofii (i zarazem ducha epoki, z którym�%?9:)>/)OY�V/9-$51$2)�<4&()13-D?�%)5')1&4$�/5<VR2*&�:

�&+O/3,(5-X� W)/3$D� 3� 1&+2)%13$+5-X� WV5(/&� O/3X(.13X� +$5(�/5-$9:O/3&(\� %)� 13$2)/9:)%-3�9-R)/3$'�*)%-X9�53,�0�13$�1&�()!�W.�)24X%&Y�*,'X�4?%-'X�?9-.13)1$�3�13$*?>9:)D$�/3-$*?1'3�W)2V/!�&4$�%-3$R&�W)5'3$2)�*)-?D?!�-D.5R)/$�1&O4&%)/139(/&�35(>1)O93� %?9:)/.9:!� +&'� (/3$*%-3� �4&()1I!�D&+X9$�/� 5)W3$� <*-.*)%-)1$� Z*V%R)� S.93&3� *?9:?6��R)P9$!��53,S.9!�2/3&-%.!� *-$'3�/93XS�/)%X�<R.1X9$!�-3$D3,�%&+X9X�<)S.>/3$13$�*)O431)D�3�-/3$*-,()D���)�5X�1&+<*&/%-3/5-$�D35($*3&�S.93&�3�1&+%)5')1&45-$/(&+$D139-$13&!�'(V*$�<)/311.�1&5�1&<&/&Y�/$5$4$D�3�<)2)%X�_U`�[�

�V2!��)2)5!� ()�/�-&5&%-3$�*&9+)1&41$!� 3DD&1$1(1$�<*&/)�1&(?*.!�-&')%)/&1$�/�('&19$�'&S%$2)+$5($5(/&����5-9-$2V41.�5<)5VW�<*-$+&/3&�53,�+&')�<*&/)�D)*&41$!�'(V*$�/�+&'3O�5<)5VW�9-R)/3$'-%)41.� +$5(� )%9-?/&Y�/� 5/)3D� 31%./3%?&41.D� 4)2)53$� �*)-?D3$�!� 5(&1)/3X9.D�9-X5(',��)2)5?')5D39-1$2)�

8 �3$'(V*-.� <4&()139.� ?W)4$/&43!� S$� 4?dzie� -&D3&5(� *$&43-)/&Y� 5/)+$� 1&(?*&41$� <)/)R&13$3�?<)%&W13&Y�53,�D)*&413$�3�%?9:)/)�%)��)2&�?4$2&+X�<)%�/<R./$D�5/)39:�1&D3,(1)O93�-$-/3$>*-,9$13?� 3� -&D3&5(�/�W)2V/�<*-$D3$13&+X� 53,�/�%-3'3$�W$5(3$���&'!� 1&�<*-.'R&%!� <35-$��<?4$+?5--�&%&?*.�/�5/)3D�%-3$le De deo Socratis, III 128, /.%&1.D�/6��<?4$3��4&()1393�&%&?*$1535!+���?�����������!�����*��� ������ �0 , !�*$9$15?3(��&?4?5��:)D&5!��(?(2&*%3&$�31��$%3W?5������$?W1$*3���^^!�5�����

9 Zob. Platon, Timajos, (R?D������3/$'!��&*5-&/&��IG=, s. 126-127, 92 C.10 Plutarch, O pogodzie ducha, 477 C-D, /6�($1S$!�Moralia!�(R?D������W*&D)/39-V/1&!��&*>

5-&/&��IJJ, s. ACJ. �&R.�9.(&( w�<*-$'R&%-3$�1&�+,-.'�<)45'3�-)W��(&DS$!�5��AC=>ACG6�N�&+O/3,(5-XW)/3$D�3�1&+2)%13$+5-X�WV5(/&�O/3X(.13X�+$5(�/5-$9:O/3&(\�%)�13$2)�/9:)%-3�9-R)/3$'�*)%-X9�53,0�13$�1&�()!�W.�)24X%&Y�*,'X�4?%-'X�?9-.13)1$�3�13$*?9:)D$�/3-$*?1'3�W)2V/!�&4$�%-3$R&�W)5'3$2)*)-?D?!�-D.5R)/$�1&O4&%)/139(/&�35(1)O93�%?9:)/.9:!�+&'�(/3$*%-3��4&()1!�D&+X9$�/�5)W3$�<*-.>*)%-)1$�Z*V%R)�S.93&�3�*?9:?6��R)P9$!��53,S.9!�2/3&-%.!�*-$'3�/93XS�/)%X�<R.1X9$!�-3$D3,�%&+X9X<)S./3$13$�*)O431)D�3�-/3$*-,()D���)�5X�1&+<*&/%-3/5-$�D35($*3&�S.93&�3�1&+%)5')1&45-$�/(&+$D>139-$13&!�'(V*$�<)/311.�1&5�1&<&/&Y�/$5$4$D�3�<)2)%X!�&�13$�(&'�+&'�)2VR�)9-$'?+$�)%��*)13V/!�3&-+V/!��&1&($1&+V/�3�311.9:�(&'39:�%13!�W.�%)<3$*)�/($%.�)%%&Y�53,�/.(9:13$13)D�3�?93$9:)D!'?<?+X9�5)W3$�<R&(1.�?OD3$9:�?�D3DV/�3�(&19$*-.����()�(&D�53$%-3D.�/�D349-$13?�3�5<)')+13$��W)13'(�<*-$93$S�13$�-&/)%-3R�/�9-&53$�/(&+$D139-$P�&13�4&D$1()/&R�<*-.24X%&+X�53,�32*-.5')D�<.(.+>5'3D�4?W�<*-.�'3$439:?�/�9-&53$��*)13V/�!�&�($�O/3,(&!�'(V*$��V2�5&D�1&D�-2)()/&R�3�/�13$�/(&>+$D139-.R!� W$-9-$O93D.� (*&/3X9� 9-&5�<*-$/&S13$�1&�?(.5'3/&13?!� S&4&9:!� 8*&5?1'&9:� 3� ?%*,9-&+X>9.9:�(*)5'&9:���*-$93$S�4?%-3$�4?W3X�315(*?D$1(.�D34$�W*-D3X9$�3�<(&'3�O<3$/&+X9$�3�-�<*-.+$D1)O93X<&(*-X� 1&� 5')'3� 3� 32*&5-'3� -/3$*-X(!� &� <*-$93/13$!� 39:� 1&5*)S$13$� 53,!� *.'� 3�/.93$� *)W3X�/*&S$13$)%<.9:&+X9$���.D9-&5$D�/3%-X9�/R&51$�S.93$�13$*&%)51$!�<)1?*$!�(*&<3)1$�/93XS�3�21,W3)1$�13$>

Page 81: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

G�������������������"��� �������������"������������U

P)/.S5-.�9.(&(�)%%&+$�W&*%-)�/.*&Z13$�*$4323+1.!�&�/R&O93/3$ misteryjny czy/*,cz mistyczny charakter filoz)833�O*$%13$2)�<4&()13-D?�)*&-�O/3&%9-.�)�D$1>(&41)O93�834)-)8V/�($2)�1?*(?, &�(&'S$ o ich zainteresowaniach teologicznych.

Podobne z&31($*$5)/&13&� ($)4)239-1$� 3� ()/&*-.5-X9$� 3D� 8&59.1&9+$� %?9:)>/.D�/.D3&*$D� 4?%-'3$+� $2-.5($19+3� (i religijnym) 9:&*&'($*.-)/&R.� *V/13$S834)-)8V/� 311.9:� 5-'VR� �-�/.+X('3$D wspomnianych sceptyków i epikurejczy-ków)!�9:)Y�13$*-&%')� ()/&*-.5-.R&� (.D�-&31($*$5)/&13)D�5?*)/&�'*.(.'&�*$43>23+1)O93� (*&%.9.+1$+11. �&/$(�-&9.()/&1.�/.S$+� ($'5(��4?(&*9:&�13$� +$5(�139-.D/.+X(')/.D��)S1&�W.�2)�<*-.<35&Y�-&*V/1) stoikom, jak i cynikom tego okre-su. W� 834)-)833�V/9-$51.9:�<4&()13'V/!� (&'39:�/R&O13$� +&'��4?(&*9:!�D)S1&�%)>5(*-$9� +$%1&'� 9)O!� 9-$2)�13$� W.R)�/� 834)-)833� 311.9:� 5-'VR� 3� 9)� +$5(� -1&D3$11$/R&O93/3$� (.4')�%4&�139:���.D�9-.DO�+$5(�/3$4'3$�N)%'*.93$Q� ($+� 834)-)833!�'(V*$5(&R)�53,�3%$)4)239-1.D�8?1%&D$1($D�O*$%13$2)�<4&()13-D? we wszystkich jegoaspektach. Chodzi mianowicie o�/5<)D13&1$�+?S „odkrycie” 1&%<*-.*)%-)1)O933�13$93$4$51)O93!�&�%)'R&%13$+�DV/3X9�0�N)%'*.93$Q�13$93$4$51$2)!�&�/3,9�%?9:)>/$2)�<3$*/3&5('&�/�O/3$93$�3�/�5&D.D�9-R)/3$'?,�9)�5(&1)/3�Z*V%R)�3�35()(,�($2)/5-.5('3$2)!� 9)� 53,�/3XS$� -� 9-R)/3$9-$P5(/$D\� N)%'*.93$Q!� )9-./3O93$!�/� 9?>%-.5R)/3$!� W)� *-$9-� +$5(� -1&1&� 9)� 1&+D13$+� )%� 9-&5V/��4&()1& i naj<*&/%)<)>%)W13$+�)%�13$2)�/-3,(&���ie jest tajemnicX!�S$�O*$%13�<4&()13-D�()� (.4')�<*VW&odzyskania i odrodzenia filozofii Platona, odrodzenia –� +$O43� (&'�D)S1&�<)/3$>%-3$Y�0 w konwencji zgodnej z duchowymi tendencjami swojej epoki. Tendencjete� 5<*-.+&R.�<*-$%$�/5-.5('3D�/.%)W.93?�-� 834)-)833�-&R)S.93$4&��'&%$D33��4&>()P5'3$+�9:&*&'($*.5(.'�3�-1&D3)1�%?9:)/.9:!�&�1&/$(�D35(.9-1.9:. Te�/R&O13$&5<$'(.�5X�-1&D3$11$�%4&�834)-)833�O*$%13$2)�<4&()13-D?���.5(&*9-.�5<)+*-$Y�1&(/V*9-)OY� 834)-)839-1X� Plutarcha, �pulejusza, �lkinousa, Maksymusa i innychplatoników tego nurtu12.

')P9-X9.D3�53,�(*)5'&D3!�5&D3�5)W3$�13$�9:9X!�2%.�39:�53,�1&D&/3&!�5R?9:&Y�*)-5X%'?����2%.W.�53,13D�-&9-,43�'3$*)/&Y�0�3�-� ($*&Z13$+5-)O93X�<)2)%-343W.�53,�W$-�5'&*2!� 3�<*-$5-R)OY�/%-3,9-13$�W./5<)D31&43!�3�<*-.5-R)OY�5<)(.'&43W.�W$-�)W&/�3�<)%$+*-$P!�<$R13�<*)D3$11.9:�1&%-3$3Q���9-$O13$+�4?(&*9:�/�(.D�%3&4)2?�<35-$�)�5-9-,O93?!�'(V*$�D3$5-'&�/�%?5-.�D,%*9&��'(V*.�13$�5<4&D3R�5/$+%?5-.�-R.D3�?9-.1'&D3�3�-R.D3�D.O4&D3�!�3�'(V*$�<)-/&4&�D?�2&*%-3Y�(.D3!�'(V*-.�N1&*-$'&+X�1&S.93$�3�-R)*-$9-X�D?!�<*-$%5(&/3&+X9�+$�+&')�<&%VR�13$%)43�3�D3$+59$�/.21&13&�%4&�%?5-Q�0�(&DS$,5��ACH���3$�<*-$5-'&%-&�D?�()�5&D$D?�/.<)/3&%&Y�53,�/�<)%)W1.D�()13$�)�S.93?�%?5-�4?%-'39:1&�-3$D3�/�%3&4)2?�O wygnaniu!�2%-3$!�<)/)R?+X9�53,�1&��D<$%)'4$5&!�(/3$*%-36� „[…]�D.�/5-.>59.� +$5($OD.�1&� ($+� -3$D3�<*-.W.5-&D3!� )W9.D3� 3�/.21&P9&D3Q�0��4?(&*9:!� O wygnaniu, 607 D!/6�($1S$! Moralia II!�(R?D� Z. �bramowiczówna, Warszawa 1988, s. 353.

11��.R)�()�9:&*&'($*.5(.9-1$�-/R&5-9-&�%4&�V/9-$51ych cyników (np. dla Ojnomanosa z Ga-dary oraz Demonaksa). Zob. G. Reale, " ��� �� ����� ���������#!�(R?D� E.I. �3$43P5'3!��?W431��III!5��A =>261.

12 Zob. przyp. 1.

Page 82: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

GA �����������������

/��� ����2S���2 �����>�� �����������������*/�� 2�������2����>� � ���2 �=�2�����>� 1�>�

�*&9&+X9�%)�owego�)%'*.93&!�13$�(*?%1)�53,�%)D.O43Y!�S$�(.D�9-.DO�13$93$>4$51.D, a tym samym nadprzyrodzonym� 3� %?9:)/.D�/� 9-R)/3$'?, jest jego%?5-&!�&�/�O/3$93$�0�5&D��V2��)W)'�%?5-.�O/3&(&����*-$W&�<*-.-1&Y!�S$�+$5(� ()N)%'*.93$Q� %)OY� *$/)4?9.+1$� +&'� 1&� )/$� 9-&5.!� -/R&5-9-&� S$� O93O4$�/3XS$� 53,z nim „odkrycie” transcendencji niecielesnego Boga. Wszyscy niemal 834)-)8)>/3$� )'*$5?� :$44$13-D?!� &� -/R&5-9-&� 5()39.!� 2R)5343 bowiem,� S$� ()!� 9)� 35(13$+$!/RX9-13$�-��)23$D�3�%?5-X�4?%-'X!�D?53�W.Y�93$4$51$��(&'S$�9:*-$O93+&131��$*(?>43&1�W.R�<*-$')1&1.!�S$�%?5-&�+$5(�93$4$51a�3�13$�D)S$�W.Y inna). O transcenden-cji Boga w filozofii tego okresu rV/13$S� 13$� D)S$� W.Y� D)/.!� <*-.1&+D13$+/�5()39.-D3$!�&�()�/R&O13$�)1�+$5-9-$�%R?2)�W,%-3$�1&%&/&R�()1�V/9-$51$+�'?4>(?*-$�31($4$'(?&41$+��*$9+3�3��-.D?���$%R?2�834)-)8V/�5()39'39:!��V2�+$5(�3DD&>D$1(13$�)W$91.�/�O/3$93$��3�/�9-R)/3$'?��jako jego racjonalna, twórcza i dyna-miczna natura. B)5')OY� +$5(� (.D!� 9)� +$5(� *&9+)1&41$!� (/V*9-$� 3� -&*&-$D%.1&D39-1$�/�O/3$93$� 3�/�5&D.D�9-R)/3$'?�� �11$+�W)5')O93!�/$%R?2�139:! niema.��V2�0�DV/3X9�/5<VR9-$51.D�+,-.'3$D�0�+$5(�()�inteligentne, twórcze, dy1&>D39-1$�3�)9-./3O93$�/3$9-1$�N���Q�1&(?*.�O/3&(&���.D9-&5$D�<4&()139.�?9-X!S$��V2�+$5(�13$93$4$51.� 3� (*&159$1%$1(1.!� 35(13$+$�<)-&�O/3&($D�3�13$-&4$S13$�)%($2)�O/3&(&! &�W)5')OY�%?5-.�4?%-'3$+�+$5(�<)%)W1$+�1&(?*., czyli w pewnym sen-sie transcenduje ów 93$4$51.�O/3&(�-D.5RV/�3�D&($*3313.

Na gruncie greckim najdobit13$+�D.O4�(,�/.*&-3R��4?(&*9:�/�%3&4)2?�O E w Del-fach14. Bóg u Plutarcha jawi� 53, jako „Byt” („Bytowanie”, „Bycie”�!��.(�<*&/>%-3/.�<*-$93/5(&/3)1.� (&'3$D?�W.()/3!� +&'3D� +$5(� 9-R)/3$'� 3�<)-)5(&R$� *-$9-.O/3&(&�83-.'&41$2)!�O/3&(&!�)�'(V*.D�13$�D)S1&�<)/3$%-3$Y!�S$�„bytuje”!�4$9-�S$„53,�5(&+$”.�"/3&(�83-.9-1.�+&/3�53,�(?�+&')�„nie-byt”!�W)�13$�W.(?+$!�4$9-�5(&+$�53,!+$5(�/�93X2R.D�<*)9$53$�5(&/&13&�53,���V2�natomiast istnieje poza czasem – pozawszelkim „jest” i poza „W,%-3$”\� +$5(� 13$-D3$11.� 3� 13$*?9:)D.�� �)�/R&O13$� 0/$%R?2��4?(&*9:&�0 /.*&S& tajemnicza litera „E”�-$�O/3X(.13�%$4839'3$+\�DV/3: ei– „+$5($O”���.4')�%)��)2&�D)S1&�-/*&9&Y�53,!�DV/3X9�„+$5($O”, bo tylko o1�+$5(!9-.43�35(13$+$�/�5<)5VW�<*&/%-3/.���&R.�O/3&(�1&()D3&5(!�*-?9)1.�D3,%-.�*)%-$>13$�53,�&�?D3$*&13$! jest skazany na wieczne stawanie�53,����5()5?1'?�%)�13$2)D)S1& jedynie� S./3Y�D13$D&13$� 3� 51?Y�/.)W*&S$13&�� �)-1&/&Y�2)� *)-?D)/)()�(.4$!�9)�9:/.(&Y�/)%,�/�%R)P!�W)�?D.5R�13$�+$5(�/�5(&13$�<)+XY�139-$2)!�9)�53,-D3$13&�� �4&($2)� <)-)5(&+$� (&'� %R?2)� <?5(.!� &S� -/*V93� 53,� %)� ($2)!� 9)� 5&D)/�5)W3$� +$5(� 5(&R$� 3�13$-D3$11$���3$�D)S1&�W)/3$D�-1&4$ZY�53,�%/&�*&-.�/� ($+

� ��-$*-$+�1&�($1�($D&(�-)W������&/R)/5'3!������.�� ���� ��6���U!�%-��9.(�\�($1S$!8��%�� � ��� �� �U!�%-��9.(�\� ($1S$!�� ���������� ���� ����� ������ ���3������������������5���������� ��������������!�N�)5Q���A[� !�5�� AJ> CJ�

14 Zob. Plutarch, O E w Delfach, 392 �> I ��!�/6�($1S$! Moralia II!�%-��9.(�, s. 26-30. Zob.($S6�����&/R)/5'3!�Middle PlatonismU! dz. cyt.

Page 83: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

G ������������������"��� �������������"������������U

5&D$+�5.(?&9+3!�+&'�13$�D)S1&�%/&�*&-.�-&1?*-.Y�53,�/�($+�5&D$+�*-$9$���$%.13$�V2�53,�13$�-D3$13&���3$�)%1)5-X�53,�%)�13$2)�S&%1$�<)+,93&�/.*&S&+X9$�*$4&9+$9-&5)/$���)�/3,9$+!�?S./&13$�(&'39:�<)+,Y�/�)%13$53$13?�%)�13$2)�W.R)W.�O/3,>()'*&%-(/$D!�W)�)%1)5-X� 53,�)1$� (.4')�%)� *-$9-./35()O93�<*-.*)%139-$+!� '(V*$+)1�+$5(�9&R')/393$�)W9.�/�5$153$�D$(&83-.9-1.D!�W)�<)53&%&�-?<$R13$�311X�5(*?'>(?*,�D$(&83-.9-1X���V2�+$5(�+$%$1�3�+$5(�+$%1)O93X!�'(V*&�/.<$R13&�+$2)�35()(,15.

�.5(,<?+X9.�/�%3&4)2?��4?(&*9:&�D)(./�N13$<)-1&/&41$2)Q�3�N13$/.5R&/3&4>1$2)Q��)2&�<)-)5(&13$�(*/&R.D�$4$D$1($D�($)4)233�3�%?9:)/)O93�O*$%13$2)�<4&()>13-D?���)%)W1$�D.O43�-1&+%-3$D.�/�+$%1.D�-�1&+/&S13$+5-.9:�<35D�($+�834)-)833!&�D3&1)/393$�/� Didaskalikos �lkinousa (�lbinusa ze Smyrny16). W X rozdzialeDidaskalikos Bóg j&/3� 53, jako 13$-R)S)1.!�/�<$R13� dos')1&R. byt, niema+X9.S&%1.9:�9-,O93�5'R&%)/.9:��Bóg jest pierwszym bytem, 13$�35(13$+$�139!�9)�D)>2R)W.�2)�<)<*-$%-&Y�� �$5(� 13$*?9:)D.� 3� 13$-D3$11.�<)%�/-24,dem struktural-nym, co mu zapewnia jego jednolita struktura�D$(&83-.9-1&���&')�(&'3�+$5(�)9-.>/3O93$�13$93$4$51.17.��3$-D3$11)OY��)ga jest�O/3&%$9(/$D�+$2)�%)5')1&R)O93�013$�D&�'?�9-$D?�53,� *)-/3+&Y� 3�13$� 35(13$+$�139�1&�-$/1X(*-�13$2)!�9)�D)2R)by5<)/)%)/&Y� +$2)�-D3&1,18.

Podobnie jak Plutarch i inni platonicy, �lkinous przy+D)/&R�1&?',�)�13$<)>-1&/&41)O93 czy ra9-$+�(*?%1$+�<)-1&/&41)O93��)2&19. Boga�13$�D)S1&�-%$8313)>/&Y�&13�-&�<)D)9X�*)%-&+?!�&13�2&(?1'?!�&13�*VS139.�2&(?1')/$+���3$�)%1)53�53,%)�13$2)�S&%1$�)'*$O4$13$�&13�%)W*$!�&13�-R$!�W)�/�<3$*/5-.D�/.<&%'?�D?53&>RW.�?9zestni9-.Y�/�9-.DO�/.S5-.m od siebie, (-1�� 4$<5-.D!�9)� +$5(�13$�%)�<)>D.O4$13&!� <)%)W13$� +&'� ()!� S$�DV2RW.�?9-$5(139-.Y�/� 9-.D')4/3$'!� 9)�D)S1&W.R)by�)W%&*-.Y�D3&1$D�-R&��Tym samym nie D)S1&�D?�<*-.<35&Y�S&%1ych�+&>')O93!�2%.S�13$�D)S$�W.Y�-�139-.D�<)*V/1./alny. Jest po prostu czystX�%)5')>1&R)O93X! pozostaje absolutnie niezmienny i nieruchomy. �lkinous pisze o tymw XXVII rozdziale Didaskalikos. P&*&8*&-?+X9�5R.11$�zdanie z Timajosa, w któ-rym Platon pisze o trudnym poznaniu Boga, Stwórcy wszechrzeczy, �lkinous�1&>-./&��)2&��)W*$D� 3�DV/3!� S$�13$R&(/)� +$5(�2)�-1&4$ZY!� &�-1&4&-R5-.�13$R&(/))<)/3$%-3$Y�)�13D�/� *)-5X%1.� 5<)5VW�/5-.5('3D� 4?%-3)D: „�4&()1�?/&S&R!� S$($2)�1&+/&*()O93)/5-$2)�3�1&+/3,'5-$2)�%)W*&�&13�13$�R&(/)�-1&4$ZY!�&13�-1&4$>-3)1$2)�*)-(*)<13$�<*-$'&-&Y�%)�/3&%)D)O93�/5-.5('3D�4?%-3)D”20.

�H��)W���4?(&*9:!�:E�7��'���!�%-��9.(�!� IA��> I ��!�5��A=> [�16 Pomijam tu kwest3$� &?()*5(/&���&� ($1� ($D&(� -)W�6��5(,<� (R?D&9-&!�/6 �lkinous, ��.��

����������� (Didaskalikos�!�(R?D������&/R)/5'3!�Kraków 2008, s. 5-10.17 Zob. �lkinous, ��.�������������U! dz. cyt., dalej jako: Didaskalikos, X 165, 42-166,

1. Zob.�����&/R)/5'3!�Kwestia istnieniaU! dz. cyt.18 Zob. �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., X 7-8.19 Zob. (&DS$! X 4.20��&DS$, XXVII 179, 35-37. Zob. Platon, Timajos, dz. cyt., AG��6� N�1&4$ZY��/V*9,� 3�+9&

($2)�9&R$2)��5-$9:O/3&(&�+$5(�/3$4'3D�<*-$%53,/-3,93$D���$9-�2%.�53,��)�)%'*.R)!�+$5(�13$D)S43/$)W+&/3Y��)�/5-.5('3DQ��(R?D���� Witwicki���Zob. ($S6��puleius, De PlatoneU! �!�K��I����4'31)?5

Page 84: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

GC �����������������

Bóg ukrywa tu 53,�/�„polu prawdy”, które W,%X�)24X%&Y�13$OD3$*($41$�%?5-$ludzkie�D3R?+X9$�DX%*)OY� <)� )<?5-9-$13?� OD3$*($41$2)� 93&R&21. Bóg �lkinousajest wieczny, niewypowiedzialny, 139-$2)�13$<)(*-$W?+X9. i�%)5')1&R.22. Bóg jestjedynym� W.($D�/�<$R13� %)5')1&R.D�� J$2)� W.()/&� <$R13&� *)-93X2&� 53,� 1&� 9&RX/3$9-1)OY��Ona j$5(�($S�Z*V%R$D�D$(&83-.9-1$+�&'(./1)O93 Boga –��V2!�<*)<)*>9+)1&41.�3�-:&*D)13-)/&1.!�)*2&13-?+$�9&R.�')5D)5�1&�5/)+$�<)%)W3$P5(/)�+&'):&*D)13+1.�3�D&tematycznie precyzyjny organizm23.

�3$/.<)/3$%-3&41)OY��)2&�/3XS$�53,�-�+$2)�(*?%1X�<)-1&/&41)O93X i w.13>'&�-�*VS139.�)1(.9-1$+!�'(V*&�%-3$43�9-R)/3$'&�)%��)2&���$5(�()�<)/5-$9:13$�%)>2D&(� O*$%13$2)�<4&()13-D?�� �&'� +?S�/5<)D13&1)�/.S$+, t,�5&DX�D.O4�)�13$<)>-1&/&41)O93� 3� 13$/.<)/3$%-3&41)O93� �)2& podaje Plutarch24, �35-$� ($S� )� (.D�pulejusz z Madaury w 1&+/&S13$+5-.D� %-3$4$� R&93P5')+,-.9-1.D� O*$%13$2)<4&()13-D?!�/ De Platone et eius dogmate, *V/13$S parafrazujX9�5R.11.�/$*5$(-�Timajosa: N�&(?*,�+$2)�(*?%1)�)%'*.Y!�&�+$O43�+?S�+$5(�)%'*.(&!�(*?%1)�+X�311.D)<)/3$%-3$YQ25.

W De deo Socratis �pulejusz dopowiada!� S$� �V2� )W+&/3&� 53,� /.RX9-13$D,%*9)D!�'(V*-.�/5<3,43�53,�1&�1&+/.S5-.�<)-3)D�%)5')1&R)O93�D)*&41$+! w akcieintelektualnej iluminacji26.

%)%&+$!�S$�(&�(*?%1&�<)-1&/&41)OY��)2&�3�N13$/.5R&/3&41)OYQ�W.R&�<)/)%$D!�%4&�'(V*$2)��4&()1/.'R&%&R�)�13D�/�W&*%-)�/X5'3D�'*,2?�?9-13Vw. Jest to znany motyw „niepisanej nauki Platona”.

21 Zob. �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., XXVII, 180, 19-22.22�Zob. (&DS$!�^��=C!� �> ���)W������&/R)/5'3!�Kwestia istnieniaU! dz. cyt.23 Zob. �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., XII 167, 39. Zob.�����&/R)/5'3!�Kosmo�����������

�������.������+������1%� �������� �������� � ������������������� ��������������, „Zeszyty Naukowe” WSZiP 2(23) 2006, s. 25-42.

24 Zob. Plutarch, O E w Delfach, dz. cyt., 392 �-393 E. Zob.�����&/R)/5'3!� Middle Plato-nismU! dz. cyt.

25 �puleius, De PlatoneU!��!�K��I���(Rum������&/R)/5'3��26 Zob. ($1S$, De deo Socratis, dz. cyt., III 124. �&*()�)%1)()/&Y!�S$�<)%)W1$�D)(./.�/.5(,>

<?+X� ($S�/�<*-.<35./&1.D��<?4$+?5-)/3� %3&4)2?� �sclepius, sive dialogus Hermetis Trismegisti�/�^^�*)-%-3&4$����$*D$5�5-9-$2V413$�<)%'*$O4&�13$%$8313)/&41)OY��)2&���3$�D)S1&�– powiada –?9:/.93Y�2)�+$%1.D�3D3$13$D���&4$S&R)W.�*&9-$+�1&-/&Y�2)�/5-$9:3D3$11.D!�W)�+$5(�)1�/5-.5(>'3D�+&')�5(/V*9&�3�<*-.9-.1&�/5-.5('3$2)���$*D$5�&'9$1(?+$�*V/13$S�/)43(./1.�9:&*&'($*�(/V*>9-)O93��)2&!�D)(./?+X9�+X�+$2)�1&(?*&41X�%)W*)93X����^^�^�*)-%-3&4$��sclepius… Hermes mówi,S$��V2�)W+&/3&�53,�9-R)/3$')/3�/�&'93$�5/$2)�*)%-&+?�34?D31&9+3!�&4$�13$�)%5R&13&�53,�/�9&R$+�<$R135/$+�1&(?*.!�&�+$%.13$�9-,O93)/)�–�1&�(.4$!�1&�34$�+$5(�()�<)(*-$W1$�9-R)/3$')/3���-&4$S13)1$�+$5(()�)%�%?9:)/$+� 3�D)*&41$+�')1%.9+3�9-R)/3$'&���$)4)23&��$*D$5&��*35D$235()5&� +$5(�-W43S)1&�%)($)4)233�O*$%139:�<4&()13'V/���$%.1X�*VS139X�+$5(�()!�S$��V2��$*D$5&!�)<*V9-�&(*.W?(V/�<*-.<35&>1.9:�D?�/�De Platone…�3�/�<)-)5(&R.9:�%-3$R&9:��<?4$+?5-&!�&�(&'S$�/�Didaskalikos��4'31)?5&)*&-�/�%-3$R&9:��4?(&*9:&!�<)53&%&�+$5-9-$�+$%1X�9$9:,!�9$9:,�13$-D3$*13$�/&S1X� – +$5(�D3&1)/3>93$� %/?<R93)/.!� +&'� -*$5-(X�/5-.5('3$� 5(/)*-$13&�/�/.'R&%-3$��*35D$235()5&� �Pseudo-�puleius,�sclepius, XX 303-^^�� [C����V2�)W+&/3&�53,��&�O93O4$+�–�)W+&/3&�+&'3O�13$/3$4'3�8*&2D$1(�5/)+$+35()(.�� 13$'(V*.D� 4?%-3)D!� )O/3$9&+X9� 39:� ?D.5R.��W+&/3&� 53,� (.4')� (.D!� '(V*-.�?/&413&+X9� 53,5<)%�/<R./?�5/$+�OD3$*($41$+�1&(?*.�/5<3,43�53,�1&�1&+/.S5-.�<)-3)D�D)*&41.�3�%?9:)/.��zob.

Page 85: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

GH������������������"��� �������������"������������U

��'&S%.D�*&-3$��V2�%4a platoników nie jest poznawalny w <$R13���.13'&�()5(X%!�S$ jest on bytem czysto duchowym. J$5(��D.5R$D��1�5&D, podobnie jakO/3&(!�/�'(V*.D�$2-.5(?+$!�D&�5(*?'(?*,�9-.5()�%?9:)/X. Ni$�)-1&9-&�()�+$%1&'!S$��V2 w ogóle nie jest�%)5(,<1.� ludzkiemu poznaniu.

��%&45-.D�93X2?�5/$2)�/.'R&%?��4'31)?5 poda+$�&S�(*-. sposoby poznaniaBoga. Pierwszy z nich opiera 53,� na abstrakcji atrybutów Boga27. Drugi sposób)%/)R?+$�53,�%)�5R.11$+��4&()P5'3$+�&1&4)233�N�V2>�R)P9$Q� �?��4&()1&6�N�)W*)>>�R)P9$Q�28�� W3$� ($� D$()%.� 13$� D&+X� 9:&*&'($*?� +$%1)-1&9-13$� D35(.9-1$2)!9:)Y�/�%*?23$+�%&+$�53,�)%9-?Y pewien nastrój bliski mistycyzmowi. Za to trze-cia metoda poznania Boga D&�W&*%-)�/.*&Z1X�D)(./&9+,�D35(.9-1X!� &� 1&/$($*)(.9-1X��Polega bowiem�1&�%)O/3&%9-$13&9:�D3R)51.9:!�&�DV/3X9�%)'R&%13$+,1&�D3R)51$+�')1($D<4&9+3�<i,'1&�/�+$2)�*VS1.9:�<)5(&93&9:�0 o%�<3,'1&�-D.5R)>/$2)� 3� $5($(.9-1$2)!� <)<*-$-� *VS1$�)%D3&1.�<3,'1&�%?9:)/$2)!� &S� %)��3,'1&&W5)4?(1$2)!�'(V*.D�)'&-?+$�53,�5&D��Vg. W tej ostatniej kontemplacji <)+&/3&53,�D35(.9-1$�O/3&(R) *)-WR.5'?+X9$ w duszy, która /�D35(.9-1.D�?13$53$13?�D3>R)51.D )24X%a �)2&�/�9&R$+�+$2)�/5<&13&R)O93:

�*-$93� 5<)5VW� <)-1&13&� �)2&� +$5(� 1&5(,<?+X9.6� ')1($D<4?+$� 53,� <3,'1)� /3%)9-1$/�93&R&9:!�W.�<*-$+OY�<)($D�%)�')1($D<4&9+3�<3,'1&�%?5-.!�&�+$5-9-$�<)($D�%)�<3,'>1&!�'(V*$�?+&/13&�53,�/� 4?%-'39:�%-3$R&9:� 3�/�<*&/&9:!� 3�/*$5-93$�%)�)/$2)�<*-$><&5(1$2)�D)*-&�<3,'1&!�W.�/�')P9?�?+*-$Y�D.O4X� 5&D)��)W*)!�?D3R)/&1$� 3�?<*&>213)1$�0�+&'W.�O/3&(R)�+&51$�*)-WR.5R)�1&24$�/�%?5-.!�'(V*&�53,�/�($1�5<)5VW�/-1)53���(.D�53,�+$5-9-$�RX9-.�/3%-$13$��)2&�/�9&R$+�5/)+$+�/5<&13&R)O93AI�

(&DS$, ^^�^� � ����3$D13$+��V2�<)-)5(&+$� +$%1&'�13$/.5R&/3&41.!�13$)'*$O4)1.� 3�/�5?D3$� / 5/$+1&+2R,5-$+� 35()93$� 13$<)-1&/&41. (zob. (&DS$, XX 303). W �sclepiosie jest <)%'*$O4)1&� %)W*)Y�)2& (zob. (&DS$, ^^K�� �[����)W���5(,<�(R?macza, w: Pseudo-�pulejusz, �sklepiusz, czyli roz-mowa z Hermesem Trismegistosem, w: �pulejusz z Madaury, O bogu Sokratesa i inne pisma!�(R?D�����&/R)/5'3!��&*5-&/&�A[[A!�5���HH>�JA\�����&/R)/5'3!��sclepius, sive dialogus Hermetis Tri-smegisti. Objawienie Hermesa Trismegistosa, cz. 1, „Meander” 4/99, s. 337-347;�($1S$, �sclepius,sive dialogus Hermetis Trismegisti. Objawienie Hermesa Trismegistosa, cz. 2., „Meander” 5/99,s. 411-419.

27 �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., X 165, 16-17. Zob.�����&/R)/5'3! Kwestia istnienia…, dz.cyt.;�-)W��(&'S$6��5(,<�(Rumacza, w: �lkinous, ��.�������������U! dz. cyt., s. 66-84.

28 �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., X 165, 20-26; Platon, �������, dz. cyt., 508 B-509 B, 532B-D. Zob.�����&/R)/5'3!�����������������U!�%-��9.(�\�($1S$, Kwestia istnieniaU! dz. cyt.\�(&'>S$:��5(,<�(R?D&9-&, w: �lkinous, ��.�������������U! dz. cyt., s. 66-84.

29 �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., X 165, 27-34. Zob. Platon, Uczta!� (R?D������3(/39'3!�&*5-&/&��IJH!�A�[��-A�������*-$93&�D$()%&�<)-1&13&��)2&!� +&'�+?S�-&5.21&43-)/&1)!�D&�W&*>%-)�/.*&Z1X�D)(./&9+,�D35(.9-1X���)4$2&�na D35(.9-1.9:�%)O/3&%9-$13&9:�D3R)51.9:!�&�O93O4$+�–1&�%)O/3&%9-$13&9:�D3R)51$+�')1($D<4&9+3�<3,'1&�/�+$2)�*VS1.9:�<)5(&93&9:!�)%�<3,'1&�-D.5R)>/$2)� 3� $5($(.9-1$2)!�<)<*-$-� *VS1$�)%D3&1.�<3,'1&�%?9:)/$2)!�&S�%)�&W5)4?(1$2)��3,'1&!�'(V>*.D�+$5(�5&D��V2���4'31)?5�)%5R)13R� (?�5/)+$�%?9:)/$�)W439-$!�9:)Y� 3� (?�D&�5/$2)�43($*&9'3$2)<*-$/)%13'&!�'(V*.D�+$5(�D)(./�N5-')R.��*)5&Q�-6�Platon, Uczta, dz. cyt., 210 E-A�������<35&1./$P�D)(./�N<*-$<&5(1$2)�D)*-&�<3,'1&Q�1&/3X-?+$�%)�N-&2)1V/�<*&/%.Q�-�Fajdrosa!�'(V*$�)24X>

Page 86: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

G= �����������������

Istotny w opisanym przez �lkinousa� %)O/3&%9-$13?� +$5(� <*-$%$�/5-.5('3DD)(./�O/3&(R&��M&�)1�-%$9.%)/&13$�D35(.9-1.�/.%Z/3,'���V/13$�/&S1.� +$5(/X($'�D3R)O93��3R)OY�%)�<3,'1&�?*)5R&�(?�%)�*&ngi filozoficznej drogi do Boga.�$5(� ()� W&*%-)�/&S1.� $4$D$1(� 834)-)833��4'31)?5&�� �$%1)9-$O13$� (*-$W&�<)%'*$>O43Y!�S$�D3R)OY�%)�<3,'1&�+$5(�($S�/&*?1'3$D�-&35(13$13&�($+�5/)35($+�D3R)51$+�/3-+3�)2&�� �V2� W)/3$D!� <*-.1&+D13$+� /� ')1/$19+3� <4&()P5'3$+!� )W+&/3&� 53,� (.')/�($+�%?5-.!�'(V*&�2)�S&*43/3$�')9:&�3�<*&213$��(&'39:�/R&O13$�-1&9-$P�?S./&�(?�4'31)?5�� M3R)51&� (,5'1)(& filozofa znajduje zarazem w tym doznaniu swojeukojenie!�9:)Y�(.4') chwilowe, 2%.S�<$R1$ i ostateczne�+$5(�D)S43/$�%)<3$*) poOD3$*93!� 9-.43� <)� ?/)413$13?� %?5-.� -� 93&R&30.� �$9:X� 5-9-$2V41X� ($+� mistycznej3�-&*&-$D�D3R)51$+�D$()%.�<)-1&13&��)2&�+$5(�+$5-9-$�()!�S$�5(&/3&�)1&�834)-)8&13$+&')� (/&*-X�/� (/&*-� -� 5&D.D��)23$D���� (&'3$+� 5.(?&9+3� 13$�D)S$�)1�D3$YS&%1$+�/X(<43/)O93�13$�(.4')�9)�%)�35(13$13&��)2&!�4$9-�(&'S$ co do jego natury.Bóg )W+&/3&�53,�834)-)8)/3�+&')��)W*)�3��3,'1)���&5(,<1X�9$9:X�($2)�%)O/3&%>9-$13&�+$5(�+$2)�)5)W35(.�9:&*&'($*!�&�9)�53,�-�(.D�/3XS$�0�+$2)�13$<*-$'&-./&4>1)OY!�&�/�'&S%.D�*&-3$�13$/3$4'&�<*-$'&-./&41)OY���&'�+?S�/9-$O13$+�/5<)D13&>1), �lkinous mówi o tym wprost na poczX('?�^^K��� *)-%-3&R?!� (/3$*%-X9!� S$-1&4$ZY��)W*)�13$�+$5(�R&(/)!�&�-1&4&-R5-.�13$R&(/)�<rzedstawiY� je innym31.

��834)-)833�O*$%13)<4&()P5'3$+�O/3&(Ro�*)-WR.5'?+X9$�/�%?5-.�4?%-'3$+!�/�*$>4&9+3�%)��)2&!�-&/5-$�D&�/.%Z/3,'�D35(.9-1.���&'�+?S�-&5.21&43-)/&1)!�<)+&>/3&� 53,� )1)� (&'S$� ?��pulejusza z Madaury. W III rozdziale De deo Socratis)<35?+$�($2)�(.<?�%)O/3&%9-enie jako poznanie Boga, zdarza+X9$�53, – jego zda-niem – /.RX9-13$�D,%*9)D!� '(V*-.� -%)R&43� ?/)413Y� 53,�/� 5$153$� %?9:)/.D3�D)*&41.D�)%�-D.5R)/)O93���*-$%5(&/3&�+$�+&')�9)O�/�*)%-&+?�31($4$'(?&41$+�34?>D31&9+3���*-.*V/1?+$� ()�)5)W43/$�%)-1&13$�%)�1&2R$2)�WR.5'?� O/3&(R&�/�93$D>1)O936

1�+$%$1���V2�1&+/.S5-.�!�-�*&9+3�13$/3&*.2)%1$+�3�/<*)5(�13$/.5R&/3&41$+�13$-/.>'R)O93�5/$2)�D&+$5(&(?!�13$�D)S$�1&/$(�/�1&+D13$+5-.D�5()<13?!�-�<)/)%?�13$/.>5(&*9-&41)O93� 4?%-'3$+� D)/.!� W.Y� ?9:/.9)1.� +&'3D3')4/3$'� 5R)/&D3 A!� 3� +$%.13$

%&�%?5-&�<)%XS&+X9&�/�)*5-&'?�-&�W)gami – zob. Platon, Fajdros, dz. cyt., ACG�����$1�)5(&(13�D)>(./�<)+&/3&� 53,� +$5-9-$� *&-�/�')1($'O93$� $59:&()4)239-1.D�/6��4'31)?5!� Didaskalikos, dz. cyt.,XXVII 180, 21-22.

30 Zob. �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., XXVII 180, 16-25. ���)W�� (&DS$!�^^K����JI!� H>C�\�-)W��($S6��4&()1!�,%����!�%-��9.(�!�AG���32 Zob. �puleius, De PlatoneU! I, V 190-191; XI 204; �������3������+ ����.�������;�

���%��, c. 64; De mundo, XXIV 342-XXIX 357. Zob. ($S: �sclepius! XX (303); Platon, Tima-jos, dz. cyt., AG�9���3$D&4�3%$1(.9-1X�($)4)23,�<)%&+$�*V/13$S�Pseudo-�pulejuszowy �sclepius���$>%.1X�*VS139X�+$5(�(?�()!�S$��V2, oprócz atrybutów przypisanych mu w De Platone…�3�/�<)-)5(&R.9:%-3$R&9:��<?4$+?5-&!�<)53&%&�+$5-9-$�+$%1X�13$-D3$*13$�/&S1X�9$9:,�0�+$5(�D3&1)/393$�%/?<R93)>/.!� +&'� -*$5-(X�/5-.5('3$� 5(/)*-$13&�/�/.'R&%-3$� Trismegistosa (-)W���5$?%)>�<?4$+?5-!�scle-pius, XX 303-XXI 3[C���V2�)W+&/3&�53,��&�O93O4$+�0 ob+&/3&�+&'3O�13$/3$4'3�8*&2D$1(�5/)+$+�35()>(.��13$'(V*.D�4?%-3)D!�)O/3$9&+X9�39:�?D.5R.��W+&/3&�53,�(.4')�(.D!�'(V*-.,�?/&413&+X9�53,�5<)%

Page 87: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

GJ������������������"��� �������������"������������U

D,%*9)D!�2%.�93�D)9X�5/$+�%?5-.�)%%&4X�53,!�1&�34$�(.4')�+$5(�()�D)S43/$!�)%�5/$2)93&R&!�%&1$�+$5(�-*)-?D3$13$�($2)S�W)2&!�&4$�3�()�-&4$%/3$�1&�9:/34,!�+&'W.�/�2%-3$O1&+2R,W5-.9:�93$D1)O93&9:�1&2R.D�WR.5'3$D�+&51$�O/3&(R)�*)-WR.5R)] �

�)%)W1$�D.O43� -1&+%?+$D.� ?� 311$2)� <4&()13'&� ($2)� )'*$5?!�/� '(V*.D� S.R�<?4$+?5-�3��4'31)?5!�&�D3&1)/393$�?�&'5.D?5&�-��.*?34.��$%R?2 niego, Bogapozna+$�53,�1&�-&5&%-3$�34?D31&9+3!�'(V*X poprzedza katharsis, czyli�)9-.5-9-$13$?D.5R?��Ma ona dwojaki charakter –� 31($4$'(?&41.�3�D3R)51.���1($4$'(!�9-.43� Lo-gos,�<*)/&%-3�%?5-,� 3� 5(*-$S$�<*-$%�-&/*V9$13$D�-�%*)23�%)��)2a, ale to Eros-&<&4&� +X� D3R)O93X� %)� �)2&� 3� ?5-9-,O43/3&� M3R)OY� %&+$� <*&/%-3/$� <)-1&13$�)2&���.�<)-1&Y��)2&!� (*-$W&�2)�')9:&Y�2)*X9X�D3R)O93X���34)-)83&�)9-.5-9-&%?5-,�-�1&D3,(1)O93�3�/.-/&4&�-�93$4$51.9:�/3,-V/!�Y/39-X9�834)-)8&�/�?D3$*&>13?!�W.�<)�OD3$*93�5<$R13Y�+$2)�<*&213$13$�<)-1&13&��)2&35.

Z ($)4)239-1.D�D35(.9.-D$D�/5<VR2*&�')*)11.�3%$&R�$(.9-1.�V/9-$51$2)<4&()13-D?!�/5<)D13&1.� +?S� 3%$&R� N?<)%)W13$13&� %)��)2&Q� �homoiosis theo�!'(V*.� +$5-9-$� W&*%-3$+� <)2R,W3&!� 9:&*&'($*.5(.9-1.� %4&� ($+� 834)-)833!�D35($*yjnyi nieco tajemniczy nastrój36.��34)-)83&�5(&+$�53,�<)/)43�/(&+$D139-$13em, analo-gicznym�%)�/(&+$D139-$P�D35($*yjnych. B,%X�53,�-� (.D�/3X-&R.�<)%)W1$�<*-$>S.93&!�'(V*.9:�%)O/3&%9-&43�/(&+$D139-&13�/�D35($*3&!� tyle�S$� +$%1&'�1&� 311.D<)-3)D3$�3�+?S bez czysto technicznych, rytualnych i liturgicznych O*)%'V/!�/.>')*-.5(./&1.9:�<)%9-&5�/(&+$D139-$P�*$4323+1.9h. F34)-)8�5(&+$�53,�(.D�5&D.D/3$4'3D�/(&+$D139-)1.D!�'(V*.�)W9?+$�-$�58$*X�W)5'X!�1&%<*-.*)%-)1X����9-&>5$D� 13$'(V*-.� W,%X�/3%-3$Y�/� (&'� <)+D)/&1$+� 834)-)833� 1&/$(� 9)O�/� *)%-&+?

/<R./?� 5/$+� OD3$*($41$+� 1&(?*.,� /5<3,43� 53,� 1&� 1&+/.S5-.� <)-3)D�D)*&41.� 3� %?9:)/.� �(&DS$,XXIX 313). Niemniej Bóg <)-)5(&+$�+$%1&'�13$/.5R&/3&41.!�13$)'*$O4)1.�3�/�5?D3$�/ 5/$+�1&+>2R,bszej istocie niepoznawalny ((&DS$, XX 303). W �sclepiosie podkr$O4)1&�+$5(�*V/13$S�%)W*)Y�)2&� ((&DS$, XXVI 310).

33 �puleius, De deo Socratis, dz. cyt., III 124. Zob. Platon, Listy, )<*&9��3�(R?D� M. Maykow-ska, Warszawa 1987, VII 341 c-d x. Znany badacz zjawisk religijnych, Mircea Eliade, tego typudoznania ocenia jednoznacznie jako mistyczne – zob. M. Eliade, Mefistofeles i androgyn,� (R?D�B. Kupis, Warszawa 1994, s. 64-77.

34 Zob. T. Sinko, Literatura grecka, t. 3, cz. 1, Kraków 1931, s. 359-364; M. Szarmach,Maximos…, dz. cyt.

35 J$5(�()�)9-./3O93$�-1&1.�D)(./�melete thanatu z: Platon, Fedon, (R?D������3(/39'3!��&*>5-&/&��IHG!�64 �, 67 E; zob. �pulejusz, De Platone…, II, XXI 250-251.

36 Zob. G. Barra, U. Pannuti, Esperienza filosofica e religiosa di �puleio, „�nnali della Facol-ta di Lettere e Filosofia di Napoli” 10, 1962-1963, s. 81-141; T. Mantenero, Enciclopedismo e mi-steriosofia in �puleio, „Quaderni del Teatro Stabile di Torino” 20, 1970, s. = >������&**&�3��&11?(3<)%'*$O4&+X�*)4,�D&233!�&�(&'S$�%)O/3&%9-$P�D35($*.+1.9:�3�D35(.9-1.9:��<?4$+?5-&�/�+$2)�S.93?3�834)-)833���X('3�D35($*3)-)839-1$�/�834)-)833��<?4$+?5-&�&'9$1(?+$�*V/13$S�&1($1$*)!�-&?/&S&>+X9!�S$�/�?D.5R)/)O93��<?4$+?5-&�1&5(X<3R&�5/$2)�*)%-&+?�8?-+&�834)-)833�-�D&23X�3�*$4323X. Podob-ne motywy mistyczne� -&?/&S&�/� 834)-)833��4'31)?5&� �����34:&7$1!� Der �ufstieg der Seele bei�lbinus, München 1962. Zob.�($S6�����&/R)/5'3!�Mi��� ��������������=��U!�%-��9.(�\�($1S$,Pla��������.%;� ��U! dz. cyt.

Page 88: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

GG �����������������

)W+&/3$13&!�13$D&4�/.*)9-13�W)5'3$+�DX%*)O93! a w filozofie – p*)*)'&�)/$+�W)>5'3$+�DX%*)O93� Wyrazi to wprost /5<)D13&1.�/.S$+�&'5.D?5� -��.*?!� '(V*.<*-.*V/1?+$�834)-)83,�%)�1&(9:13)1$+�<)$-+3, a nawet do wyroczni, a samego fi-lozofa – %)�<*)*)'&�/3$5-9-X9$2)�4?%-3)D�W)5'X�DX%*)OY!�)(*-.D&1X za sprawX34?D31&9+3!�%-3,'3�'(V*$+�%&1$�D?�W.R)�<)-1&Y��)2&� Filozofia!�/$%R?2�&'5.>D?5&!�%&+$�5/)3D�&%$<()D�($�5&D$�1&?'3!�'(V*$�4?%-3$�<*)O93�)(*-.D?+X�/�/.>*)9-13&9:�� W&� W)/3$D� Z*V%R&� /3$%-.!� *)-?D� 3� /.*)9-13$!� 5X� 315(*?D$1(&D3W)S$+�DX%*)O93���� ($1� 5<)5VW� 834)-)8!�/� '(V*$2)� 1&?9$�/.-/&4&� 53,�DX%*)OYW)S&!�5(&+$�+&'W.�<*)*)'3$D!�&�+$2)�834)-)83&�W)S.D�<)5R&13$D37.

�<���2� ������2����� ���� ��� ����� ����������

�&(*-X9� 9:R)%1.D�)'3$D!� 13$+&')� -� -$/1Xtrz!� 1&� ($� O*$%13)<4&()P5'3$� N)%>'*.93&Q�1&%<*-.*)%-)1)O93!�%$9.%?+X9$ o wszystkim, co jest istotne w tej filozo-fii,�-/R&5-9-&�1&�3%$,�13$93$4$51$+!�W)5'3$+�3�13$OD3$*($41$+�%?5-.�4?%-'3$+!�D)S>1&�+$ ?-1&Y�-&�-/.9-&+1$!�%)OY�<ospolite mity czy�<*-$5X%.!�/�<)()9-1.D�($2)5R)/&�-1&9-$13?!�-1&1$� 3�<*)<&2)/&1$�/�*)-<)/5-$9:13)1.9:�<)%V/9-&5 kul-tach misteryjnych, w które platonicy� %)OY� 9:,(13$� 53,� wtajemniczali38. Chcieli-&<$/1$�W$-<)O*$%13)�-&')5-()/&Y�)/$+�13$93$4$51$+�W)5')O93!�)�'(Vrej tyle samiuczyli. J$O43�jednak spojrzy 53,�1&�')15$'/$19+$!�+&'3$�D3&R�V/�D3(�/�834)-)839->1.D�S.93?�<4&()13'V/!�()�)'&-?+$�53,!�S$�13$�W.R.�)1$�W.1&+D13$+�&13�(&'3$�-/.>9-&+1$!� +&'� W.� 53,�D)2R)� /.%&/&Y!� &13� (.D� W&*%-3$+� <)5<)43($��)S1&� 1&/$(<)/3$%-3$Y!�S$�W.R.�)1$�/*,9-�13$-/.'R$���3$�ma tu miejsca na szersze przed-stawianie tych konsekwencji, ale wypada�<)'&-&Y�($�1&+35()(13$+5-$���&+/&S13$+>5-X� ')15$'/$19+X� N)%'*.93&” nadprzyro%-)1)O93 W.R) „odkrycie” duchowegowymiaru ludzkiej egzystencji i tego wszystkiego, z czym +$5(� -/3X-&1$ S.93$4?%-'3$�/�(.D�%?9:)/.D�/.D3&*-$��'&-&R)�53,!�S$�)W)'�/&*()O93�93$4$51.9:!83-.9-1.9:!�-D.5R)/.9:!�&�(&'S$ wszelki9:�311.9:�/&*()O93�D&($*3&41.9:�35(13$>+X� +$5-9-$�/art)O93� 13$93$4$51$!� %?9:)/$� 3�D)*&41$� �(&'3$� +&'� <3,'1)�D)*&41$!%)W*)!�<*&/%&���SX�one 13$/3%-3&41$!�13$-D.5R)/$!�&�+$%1&'�35(13$+X�3�5X�/�+&'3O5<)5VW� )%W3$*&1$!� <)-1&/&1$� <*-$-� 9-R)/3$'&. )S1&� <)/3$%-3$Y!� S$� 5X� %)>O/3&%9-&1$� $2-.5($19+&413$!� /� &'93$� <*-$S.93&� $2-.5($19+&41$2)�� �-R)/3$'!)%<)/3$%13)�/*&S43/.�D)*&413$� 3�%?9:)/)!� &� (&'S$� 31($4$'(?&413$39!� <)-1&+$� +$

J��)W������31')!��3($*&(?*&�2*$9'&!�%-�� 9.(�!� 5�� HI> =C\����-&*D&9:!���5%��U!�%-�� 9.(�38 �4?(&*9:!� '(V*.� 5&D�W.R� '&<R&1$D!� -)5(&R�/(&+$D139-)1.�/�D35($*3&��3)13-)5&���)%)W13$

<VZ13$+53�<4&()139.�*V/13$S�13$�W,%X�5(*)1343�)%�*VS1.9:�D35($*3V/!�-&*V/1)�2*$9'39:!�+&'�3�$23<>5'39:���<?4$+?5-�/(&+$D139-&R� 53,�/� *VS1$�D35($*3&!� &�/�D35($*3&9:� �-.%.� 3�-.*.5&� %)5-$%R� %)/&S1.9:�2)%1)O93���)W������&/R)/5'3!�Filozoficzna sylwetkaU! dz. cyt.

39��&'39:�/R&O13$�<*$%.5<)-.9+3�0 duchowych, moralnych i intelektualnych –�%)D&2&R�53,�5&D�4aton od adeptów �kademii. Zob. Platon, Listy, dz. cyt., VII� C ��> CC��\� ($1S$, �������! dz.cyt., 485 B-486 D.

Page 89: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

GI������������������"��� �������������"������������U

�)%W3$*&�!�&4$�)9-./3O93$�13$�-D.5R)/)!�&�1&/$(�13$�*)-?D$D!�4$9-�/�-?<$R13$311.�5<)5VW���)�/R&O13$�($1�311.�5<)5VW�<)-1&13&�/3$4')O93�%?9:)/.9:��3�D)*&4>1.9:!�(akich�+&'�<3,'1)�3�%)W*)�D)*&41$��+$5(�9-.DO�1)/.D�/�V/9-$51$+�834)-)833!9:)Y� )9-./3O93$� -1&1.D� +?S�/� 834)-)833� �4&()1&�� �)-1&13$!�/� '(V*.D� 9-R)/3$')24X%&�/3$4')O93�%?9:)/$!� ()�0�1&+'*V9$+� *-$9�?+D?+X9�0� +&'3$O�%)O/3&%9-$13$%?9:)/$!�W435'3$�D35(.9-1$Du. C-R)/3$'�<)-1&+$�/3$4')O93�%?9:)/$�3�D)*&41$��3,'1)�D)*&41$�9-.�%?9:)/$�?+&/13&�53,�/�<*-$S.93?�%?9:)/.D�� �1&9-$+�DV>/3X9!� +$5(�<*-$S./&1$�/$/1,(*-13$!�%)O/3&%9-&1$�2%-3$O�/�?'*.(.9:�-&'&D&*>'&9:� 4?%-'3$2)� /1,(*-&�� �3,'1)� D)*&41$� 3� %?9:)/$� <)*?5-&,� +$O43� (&'� D)S1&<)/3$%-3$Y!�*$9$<()*.�%?5-.�4?%-'3$+!�9-.43�4?%-'X�/*&S43/)OY�D)*&41X�3�%?9:)>/X,� '(V*&� ?+&/13&� 53,� -/.'4$� +&')� %-3/1$!� 13$%&+X9$� 53,� )'*$O43Y!�/$/1,(*-1$1&<3,93$!�(&+$D139-&�(,5'1)(&�D3R)51&�-&�9-.DO�<3,'1.D!�5-4&9:$(1.D�D)*&413$3�%?9:)/)!�&�-&*&-$D�-&�&W5)4?(1X�<*&/%X. P)-1&13$�9-.�*&9-$+�%)O/3&%9-$13$tej prawdy +$5(�*V/1)-1&9-1$�-�<)-1&13$D��%)O/3&%9-$13$D��5$15?�3�(&+$D139.4?%-'3$+�$2-.5($19+3, a zarazem�(&+$D139.�5&D$2)�9-R)/3$9-$P5(/&. Tej tajemni-cy�13$�%&�53,�*)-5-.8*)/&Y�1&/$(�1&+5<*&/13$+5-.D�*)-?D$D!�&4$�D)S1&�+$+�%)>O/3&%9-.Y�%?9:)/)!�()�-1&9-.�D)S1&�+X�<*-$S.Y egzystencjalnie. T&'3$�%)O/3&%>9-$13$� +$5(� /3$4)'*)Y� 53413$+5-$� 3� $8$'(./13$+5-$� &13S$43� <)-1&13$� *&9+)1&41$3�-D.5R)/$!�W)�W&*%-3$+�-&<&%&+X9$�/�%?5-,���3$�%&+$�/<*&/%-3$�/3$%-.�O93O4$*&9+)1&41$+!� W)�13$� +$5(� ()� %)O/3&%9-$13$� 1&(?*.� *&9+)1&41$+!� &4$� %&+$� $2-.5($1>9+&41$�<)9-?93$�5$15?���3$�2&53�1&/$(�/5<)D13&1$+� (,5'1)(.!�&�1&/$(�0�9)�93$>'&/$�0�+X�<)(,2?+$�)*&-�5<*&/3&!�S$�)/$+�(,5'1)93$�()/&*-.5-y poczucie sensu,które�-&/5-$�<*-.�13$+�<)-)5(&+$���.D�5&D.D�9&R$�S.93$�9-R)/3$'&�1&W3$*&�5$1>5?!�9:)93&S�(&+$D139&�3�-&2&%'&�4?%-'3$+�$2-.5($19+3�13$�-)5(&R&�9&R')/393$�*)->/3X-&1&��-2)%13$�-�D.O4X�5&D$2)��4&()1&!�S$��*&/%&!�+$O43�/�)2V4$�W,%-3$�'3$>%.')4/3$'�<)-1&1&!�()�%)<3$*)�<)�OD3$*9340).

Za tym duchowym „poznawaniem” czy� <*-$S./&13$D� &W5)4?(1$+� �*&/%.'*.+$�53,�+&'3$O�%)O/3&%9-$13$�1&(?*.�D35(.9-1$+����%-3$R&9:�<4&()13'V/�()�%)>O/3&%9-$13$�D35(.9-1$�<*-.W3$*&�%/)+&'X�<)5(&Y���3$*/5-&�0�()�D35(.9.-D�31($>4$'(?&41.!� ?� '(V*$2)�<)9-X('?� 5()3� 9-.5()� 834)-)839-1$!� &4$� 2)*X9$� �/*,9-�D3R)>sne) pragnienie poznania Prawdy41.��*?2&�0�()�D35(.9.-D�5$*9&!�'(V*.�D)(./?+$53,� <)5-?'3/&13$D� &W5)4?(1$2)� �3,'1&� 3� �)bra42.� �?4D31&9+X� <3$*/5-$+� +$5()9-./3Ocie iluminacja, która – -&�5<*&/X�O/���?2?5(.1& –�)%1&4&-R&�53,�*V/13$S/�D35(.9$�9:*-$O93+&P5'3$+���*?2X�/3$P9-.�D3R)51&�$'5(&-&���&'�R&(/)�53,�%)D.>

C[��$1S$!�*����!�%-��9.(�!�==���41 Zob. �pulejus, De deo Socratis, dz. cyt., III 124; �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., X 165;

Platon, Listy, dz. cyt., VII 341 C-D.42��&-/&�ND35(.9.-D�5$*9&Q�+$5(�/<*&/%-3$�<VZ13$+5-&�3�W&*%-3$+�%)(.9-.�D35(.'V/�9:*-$O93>

+&P5'39:!� (&'39:� +&'��*-$2)*-�-��.55.!�*.2$1$5�)*&-��5eudo-Makary, tym niemniej dobrze cha-rakteryzuje�($S�D35(.9.-D�<4&()P5'3���)W� �. Louth, ����=��%������ �����������N������������������7������� �������P!�(R?D� H. Bednarek, Kraków 1997, s. 73-98, s. 105-144.

Page 90: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

I[ �����������������

O4$Y!�<*-$%D3)($D�3�9$4$D�)W?�<)5(&93�D35(.9.-D?�+$5(�-&/5-$��V2!�'(V*.�)%5R&>13&�53,�raz jako absolutna Prawda, a innym razem jako aW5)4?(1$��3,'1)�3��)W*)43��&*()�-&?/&S.Y!�S$�<4&()139.�-&�'&S%.D�*&-$D�<)%'*$O4&+X!�S$��V2�+&')�1&+/.S>5-&��*&/%&�3�1&+/.S5-$��3,'1)�?+&/13&�53,� (.4')�1&+5-4&9:$(13$+5-.D!�9-.43� (.D!'(V*-.�)9-.O9343�swe serca ze wszelkiego egoizmu44.���($1�5<)5VW�/�%)O/3&%9-$>13?�%?9:)/.D��/�&'93$�34?D31&9+3�WX%Z�D3R)51$+�$'5(&-.��9-R)/3$'�D)S$�%)O/3&%>9-.Y�5&D$2)��)2&!�'(V*.� 31&9-$+�<)-)5(&+$�13$<)-1&/&41.���.<&%&�/�(.D�D3$+>59?�%)%&Y!�S$� P4&()P5'3�%)2D&(�)�13$<)-1&/&41)O93� �9-.� (*?%1$+�<)-1&/&41)O93�Boga pozostaje aktua41.!�W)�/<*&/%-3$��V2�<)'&-?+$� 53,� 9-R)/3$')/3� /� &'93$D35(.9-1.D!�&4$�13$�?+&/13&�/5-.5('39:�(&+$D139�5/)+$+�1&(?*.�

�&($D�/3$4')O93�%?9:)/$��'(V*.9:�5?W43D&9+X�1&+/.S5-X�3�$5$19+X�+$5(��V2�?+&/13&+X� 53,�/�%)O/3&%9-$13?�%?9:)/.D!�/*,9-�D35(.9-1.D!�&�13$� w logicz-nym dyskursie naukowym (dyskurs naukowy jest zdolny naj/.S$+�/�<$/1.D5()<13?�/.+&O13Y�/�D3&*,�*&9+)1&413$�-&5&%1)OY�35(13$13&�($2)!�9-$2)�%?5-&�%)>O/3&%9-&�13$+&')�/<*)5(!�(/&*-X�/�(/&*-�����($1�5<)5VW�<*-$R&D&1.�-)5(&R�5(&>*)2*$9'3� *&9+)1&43-D!�'(V*.�<$R1X�D)9�<)-1&/9-X�<*-.<35./&R�/.RX9-13$� *)-?>D)/3�� '&-&R)� 53,!� S$� D)9� <)-1&/9-X!� 3� ()� -1&9-13$� %&4$+� 53,2&+X9X!� W)� %)/3$4')O93�1&%<*-.*)%-)1.9:�3�/&*()O93�D)*&41.9:!�D&�4?%-'&�/*&S43/)OY�%?9:)>/&� 3�D)*&41&� �8?1'9+)1?+X9&� analogicznie %)�/*&S43/)O93�$5($(.9-1$+�!� 5<$R13&>+X9&� 53,�/� %?9:)/.D�<*-$S./&13?�/&*()O93� 1&%<*-.*)%-)1.9:� �3� &W5)4?(1.9:-&*&-$D����)%&+D.�+$5-9-$!�S$�/�(.D�%?9:)/.D�<*-$S.93?�%-3$+$�53,�9)O�+$5->9-$!� )<*V9-� %)O/3&%9-&13&� )/.9:�/&*()O93� 3� 5&D$2)��)2&� +&')�D$(&83-.9-1$+5?W43D&9+3�/5-.5('39:�/&*()O93� &W5)4?(1.9:��(VS�%)O/3&%9-&+X9�/3$4')O93� %?>9:)/.9:!�9-R)/3$'�%)O/3&%9-&�-&*&-$D��13$+&')�/�*$4&9+3�-/*)(1$+��5/)+$+�/R&>51$+� %?9:)/$+� 35()(.� 0� <*-$S./&� 53$W3$� 3� 5/)+$� S.93$�/�/.D3&*-$� %?9:)/.D!?O/3&%&D3&+X9� 5)W3$� +$%1)9-$O13$ (ale znow?� *&9-$+� $2-.5($19+&413$� &13S$43� 31($>4$'(?&413$��+$2)�1&%<*-.*)%-)1.�5$15����($+�5.(?&9+3�V/�<)5<)43(.�0�+&'�<)/3$%-3&>1)�/.S$+�0 mit (o duchowym czy boskim charakterze natury ludzkiej) p*-$5(&+$W.Y�-/.'R.D�D3($D!�&�5(&+$�53,�$2-.5($19+&41X�<*&/%X�4?%-'3$+�%?5-.!�&�-&*&-$D+$+�$2-.5($19+&41X��<*-$S./&1X�$2-.5($19+&413$�� (&+$D139X45.

�?9:)/$!� &� 1&/$(�D35(.9-1$� 31'431&9+$� O*$%13$2)�<4&()13-D?,� 5-9-$2V413$-&?/&S&41$�/�(/V*9-)O93��<?4$+?5-&!�&'5.D?5&�3��4'31)?5&!�&�/9-$O13$+��4?>(&*9:&!� 5<*&/3&+X!�S$� ta filozofia,� 13$-&4$S13$�)%� 5/$2)�<)($19+&R?� *&9+)1&41$2)�/3%)9-1$2)�/�%-3$R&9:� -/R&5-9-&��<?4$+?5-&� 3��4'31)?5&�!� 1&W3$*&� 9$9:�D3>5(.9-1$2)�/(&+$D139-$13&. Jest to /(&+$D139-$13$� 13$�/� +&'XO� 5-9-$2V41X�/3$>

C ��4&()1!�8����!�%-��9.(�!�A�[��>�\��4'31)?5!�7���������!�%-��9.(�!�^��=H�44��)%'*$O4&�()�5-9-$2V413$�D)91)��<?4$+?5-�-�&%&?*.�/�De deo Socratis, III 124, ale jest

to powszechny wymóg ówczesnego platonizmu.45��)-&�(.D�%)O/3&%9-$13$D!�V/�D3(�<)-)5(&+$�1&%&4�(.4')�D3($D!�9-&5$D�/*,9-�-&W)W)1$D!

-$�/5-.5('3D3�5/)3D3�3**&9+)1&41.D3!�13$*&-�<)1?*.D3�3�D*)9-1.D3!�3D<43'&9+&D3!�'(V*$�+?S�13$>*&-�?+&/13&R.�53,�/�:35()*33�*VS1.9:�*$43233�

Page 91: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

I�������������������"��� �������������"������������U

%-,� 9-.� &'&%$D39'X�DX%*)OY!� '(V*X� -%)W./&� 53,�/� ()'?�')4$+1.9:� 5()pni stu-diów, lecz wtajemniczenie prawdziwe,� +&'3$2)�%)-1&+X�/(&+$D139-&13�/�*$4323+>1$�D35($*3&�

���</�2����

�$&5?D?+X9!�1&+/&S13$+5-.D�N)%'*.93$DQ�O*$%13$2)�<4&()13-D?!�'(V*$�/�5<)>5VW�%$9.%?+X9.�)'*$O43R)� 3%$)/)� 3�%?9:)/)�9&RX� (,� 8)*D&9+,� 834)-)839-1X!�W.R)N)%'*.93$Q�nadprzy*)%-)1)O93!�&�O93O4$+�0�)%'*.93$�duchow$2)�<3$*/3&5('&�/�5&>D.D�9-R)/3$'?�3�/�O/3$93$���.D�<3$*/5-.D�W.R&�)9-./3O93$�%?5-&�4?%-'&!�%*?>23D�0��V2!�)<*V9-�%?5-.�O/3&(&�3�+$+�*)-?D?���)�)%'*.93$�-%)D31)/&R)�9&RX�83>4)-)83,�O*$%13)<4&()P5'X� 3�-&%$9.%)/&R)�)�5<)5)W3$�?<*&/3&13&� 834)-)833�/� (.D'*,2?���)15$'/$19+X� ($2)�)%'*.93&� W.R)� <*-$%$�/5-.5('3D�?-1&13$�/5-$4'39:%?9:)/.9:� *$4&9+3!� '(V*.9:� <)%D3)($D� W.R&� %?9:)/&� /� 5/$+� 35()93$� %?5-&!/�(.D�*$4&9+3�1&'3$*?1')/&1.9:�1&��)2&���-3,'3�($D?�/�315(*?D$1(&*3?D�834)>-)839-1.D!� '(V*.D�%.5<)1)/&43� V/9-$O13� <4&()P9-.9.!� -1&4&-R.� 53,� )W)'� 31($>4$'(?&41.9:�*V/13$S�%)O/3&%9-$13&�%?9:)/$!�(&'3$�+&'�D3R)OY!�/�(.D�D35(.9-1&D3R)OY�%)�5&D$2)��)2&!�)W)'�13$�D13$+�D35(.9-1$2)�/3%-$13&�9-.�)24X%?�($2)S�)2&�/�&'93$�1)$(.9-1$+�34?D31&9+3���)�/3,9$+,�/R&O13$�($�%?9:)/$�3�D35(.9-1$<)-1&13$�-.5'&R)�(?�*&12,�-1&9-13$�/.S5-X�&13S$43�O93O4$�*&9+)1&41$�W&%&13&�31>($4$'(?&41$���$�)5(&(13$�W)/3$D�13$�5X�/�5(&13$�%)<*)/&%-3Y!�/�<$R1.D�($2)�5R)>/&�-1&9-$13?! filozofa do Boga. M)2X 1&+/.S$+ daY�+&'3$O�13$-W.(�+&51$�<)+,93$($2)S��)2&� �3%$&�13$<)-1&/&41$2)��)2&�<)-)5(&+$� 93X24$�13$<)%/&S&41.D�%)>2D&($D�/5-.5('39:�<4&()13'V/�!�2%.�1<��D3R)OY�D35(.9-1&� 4?W� 34?D31&9+&�<*)>/&%-3� %)� &?($1(.9-1$2)� -+$%1)9-$13&� -� (.DS$� �)23$D�� �)%&+D.� +$5-9-$!� S$-�<)+,9iem 1&%<*-.*)%-)1)O93� 3� 13$93$4$51)O93��)2&�/3X-&R)� 53,� O93O4$� <)+,93$(*&159$1%$19+3��)2&!�9)�*V/13$S�D3&R)�5/)+$�-1&9-$13$!�-/R&5-9-&�/�')1($'O93$<&1?+X9$+�<)%V/9-&5�/O*V%� 31($4$'(?&41.9:�$43( filozofii stoickiej,�'(V*&�W&*%-)/.*&Z13$�?()S5&D3&R&��)2&�-�4)239-1X�1&(?*X�O/3&(&�3�-�<*&/$D�1&(?*&41.D�

�.<&%&�/� (.D�D3$+59?� <)5(&/3Y� <.(&13$� )� 2$1$-,� ($2)�)%'*.93&� 13$93$4$>51)O93!�&�-&*&-$D�1&%<*-.*)%-)1)O93�3�(*&159$1%$19+36��-.�V/9-$O13�<4&()P9-.>9.�-&9-$*<1,43�+$�-�%-3$R��4&()1&!�9-.�D)S$�<)-1&43�1&�-&5&%-3$�/R&51.9:�%)-1&P%?9:)/.9:!� 1<�� D35(.9-1.9:]� �-.(&+X9� ($'5(.� (.9:� 834)-)8V/!� 13$� 5<)5VW� 13$5<)5(*-$9�D)(./V/�-&9-$*<13,(.9:�/<*)5(� -�%3&4)2V/� 3� 435(V/��4&()1&��)S1&1&� ($+� <)%5(&/3$� 5X%-3Y!� S$� ()� )1$� 5X� (.D� /R&O93/.D� Z*V%R$D!� <*-.1&+D13$+/�5$153$�43($*ackim, ich koncepcji. WR&51$�%)-1&13&�%?9:)/$!�(&'3$�9-.�311$!�D)>2R.�39:�?(/3$*%-&Y�/�<*-$')1&13&9:�?8)*D)/&1.9:�/�5-')4$�3�/�)<&*93?�)�/R&>51X�4$'(?*,����'&S%.D�*&-3$�%)O/3&%9-$13$�%?9:)/$�5(&R)�53, ich instrumentemfilozofowania46. P)D3D)�%.5<)1)/&13&� (&'3D�1&*-,%-3$D!� 39:�/3$%-&�)��)2?!

C=��3$D.!�S$�13$'(V*-.�<4&()139.!�(&9.�+&'��<?4$+?5-�3��4?(&*9:!�W&*%-)�<)/&S13$�<)%9:)%-343%)�D35($*.+1.9:�/(&+$D139-$P!�9-$2)�O4&%.�D&D.�/�$�����������=��%��6�����4?(&*9:&�)*&-

Page 92: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

IA �����������������

&� <)%)W13$� 3� )� duszy ludzkiej, niewiele jednak /-*)5R&���R&O93/3$� /3$%-3$43)� �)2?� (.4')� (.4$!� S$� +$5(� )1� 13$93$4$51.!� (*&159$1%$1(1.!� (*?%1.� %)� <)-1&13&3�+$5-9-$�(*?%13$+5-.�%)�)<35&13&!�-�*&9+3�<)-1&/9-.9:�)2*&139-$P!�+&'3$�1&'R&%&1&�9-R)/3$'&� +$2)�/R&51&�1&(?*&���3$(*?%1)�-&?/&S.Y!�S$� ($� 318)*D&9+$�D)S1&/.9-.(&Y�?��4&()1&���)%&+D.�+$5-9-$!�S$�V/9-$O13�<4&()139.�%)<*$9.-)/&43�13$>'(V*$� ')19$<9+$��4&()1&!� &� <*-.1&+D13$+�/.*&Z13$+� +$�/.<)/3$%-3$43���&�<*-.>'R&%�?/.*&Z13)1)�')19$<9+,�34?D31&9+3�+&')�%)O/3&%9-$13&�1)$(.9-1$2)!�/�'(V>*.D�%?5-&� 4?%-'&�D)S$�/� +&'3O�5<)5VW�?+*-$Y��)2&47. Trzeba jednak <*-.-1&Y!S$ samo zjawisko iluminacji poz)5(&R)�1&%&4�13$+&51$!�&4$�-�<)/)%?�5/$2)�)5)>W35($2)� �&� 9-,O93)/)�1&/et mistycznego) charakteru takie musi o1)� <)-)5(&Y��)<*$9.-)/&1)� ($S� �4&()P5'X� ($)*3,�D3R)O93� +&')�D35(.9-1$2)� %)O/3&%9-$13&�)2&!� 9:)93&S� 3� ()� %)O/3&%9-$13$!� -� <)/)%V/�)9-./35(.9:� 0�/�')P9?� +$5(� ()%)-1&13$�+$5-9-$�W&*%-3$+�)5)W35($�3�13$*&9+)1&41$�0�<)-)5(&+$�5<)/3($�D*)'3$D<$/1$+�(&+$D139.!�<*-.1&+D13$+�%4&�(.9:!�'(V*.9:�13$�W.R)�)1)�?%-3&R$D�

�&'')4/3$'�W.�1&�()�<&(*-$Y!�()�%-3,'3�„odkryciu” 1&%<*-.*)%-)1)O93 i -/3X>-&1$2)�-� (.D�%)O/3&%9-$13&�%?9:)/$2)�834)-)8�-.5'&R�/24X%�/�O/3&(�/&*()O93<)1&%83-.9-1.9:!�&�/3,9�13$+&')�1&%<*-.*)%-)1.9:!�&�/*&-�-�(.D�0�/ 1&%<*-.>*)%-)1$�/.D3&*.� 4?%-'3$+�1&(?*.���(&R�53,�%4&P� (.D�5&D.D�+&51.!�<*-.1&+D13$+/�5$153$�$2-.5($19+&41.D��9:)Y�13$')13$9-1$�0�(*-$W&�+$%1&'�%)%&Y�0�/�5$153$*&9+)1&41.D�!�1&%<*-.*)%-)1.�/.D3&*�3�1&%<*-.*)%-)1.�5$15�4?%-'3$+�$2-.5($1>9+3���3$-&4$S13$�)%�<$/1.9:�(*?%1)O93!�+&'3$�/1)53�O*$%13�<4&()13-D�3�<4&()13-D/� )2V4$!� /.<&%&� ?-1&Y� %)13)5R)OY� 3� *&12,� (.9:� N)%'*.YQ!� W)� <)5-$*-.R.� )1$:)*.-)1(� W&%&P� 834)-)839-1.9:� )� )W5-&*� 1&%<*-.*)%-)1.!� 13$Dal niewidzialnyw zasadzie dla filozofii %)D31?+X9.9:�/�)'*$53$�:$44$135(.9-1.D�

�&+%)13)O4$+5-.D�+$%1&'�3�1&+(*/&45-.D�/'R&%$D�O*$%13$2)�<4&()13-D?�%)834)-)833�+$5(�()!�S$�)%5R)13R�)1�8&59.1?+X9X�2R,W3,�4?%-'3$+�1&(?*.�/�+$+�1&%<*-.>*)%-)1.D� �W)5'3D��/.D3&*-$� 3� +$+� 1&+/&S13$+5-$� (&+$D139$!�/� (.D�1&+/3,'5-X3�-&*&-$D�1&+O/3,(5-X�(&+$D139,�4?%-'3$+�D3R)O93!�'(V*&�)'&-?+$�53,�/(&+$D139-$>13$D�/�5&DX�W)5')OY��3R)OY�/.%)W./&�()!�9)�/�9-R)/3$'?�1&+5-4&9:$(13$+5-$!/*,9-� W)5'3$!� 3� <*)/&%-3� 2)� %)� W)5')O9348.� �*-$-� 13X� %-3$+$� 53,�/R&O13$� ()!� 9)�4&()1�1&-./&�%)5')1&R.D3�/(&+$D139-$13&D3�'&<R&P5'3D349�

/�����%� '�������<?4$+?5-&�0�-)W���<?4$+?5-!����%� '���U!�%-��9.(���&4$S.�53,�5<)%-3$/&Y!S$�<)%)W13$� (*&'()/&43� 3� ($� 834)-)839-1$�/(&+$D139-$13&��)S1&�<*-.<?5-9-&Y!�S$�)5)W35($!�$2-.>5($19+&41$�%)O/3&%9-$13&�9-.�<*-$S.93&�%?9:)/$!�(&'3$�9-.�311$!�+$O43�1&/$(�13$�W.R.�<3$*/)(1.DZ*V%R$D�/R&O93/$2)�3D�<*-$')1&13&�)�35(13$13?�13$93$4$51$2)�3�1&%<*-.*)%-)1$2)�/.D3&*?�4?%->'3$+� $2-.5($19+3!� ()� <*-.1&+D13$+�D)2R.� 39:�/� (.D� ?(/3$*%-&Y!� &� (.D� 5&D.D� 5(&R.� 53,� +$%1.D-�2RV/1.9:�Z*V%$R�39:�<)24X%V/�834)-)839-1.9:�

47 �pulejus, De deo Socratis, dz. cyt., III 124; �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., X 165.48 W szc-$2V41.� 5<)5VW� <)'&-?+$� ()� �<?4$+?5-� /� 5/)+$+� /$*5+3� W&O13� o Erosie i Psyche

w Metamorfozach – zob. �pulejusz, MetamorfozyU! dz. cyt.49 Zob. Platon, Fajdros, dz. cyt., 249 C-250 �; 250 C-251 B; ($1S$!�Gorgiasz! 493 �; ($1S$!

Fedon, dz. cyt., =I������%)O/3&%9-$13?�D35(.9-1.D�9-R)/3$'�)%'*./&�9&R$�5<$'(*?D�1&%<*-.*)>%-)1)O93!�&4$�($S�()!�S$�5&D�+$5(�/�($+�1&%<*-.*)%-)1)O93�/�35()(1.�5<)5VW�-&1?*-)1.���.4')�/�($1

Page 93: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

I ������������������"��� �������������"������������U

%'*.93$� 1&%<*-.*)%-)1$2)� /.D3&*?� 4?%-'3$+� 1&(?*.� /.D?5-&R)� -D3&1,S.93)/.9:�<*$8$*$19+3�-�D&($*3&435(.9-1.9:�1&�%?9:)/$!�'(V*$�?/-24,%13&R.�1&%><*-.*)%-)1$�&5<$'(.�4?%-'3$+�$2-.5($19+3!�&4$�<*-$%$�/5-.5('3D�?'&-&R.�+$+!�*-$>9-./3O93$� 8&59.1?+X9X� 3� (&+$D139-X� +$%1)9-$O13$!� 2R,W3,!� /� '(V*$+� 5'*./&� 53,!&�-&*&-$D�/�<$/3$1�5<)5VW�?+&/13&��&4$�(.4')�/(&+$D139-)1.D��5&D&�W)5')OY��34)-)8)/3$� O*$%13)pla()P59.� <)/*V9343� %)� <4&()P5'39:� :&5$R6� N<)%XS&+� -&��)>23$DQ�3�N?<)%)W13+�53,�%)��)2&Q!�'(V*.Di�-&5(X<343�5()39'3$: NS.+�/$%R?2�1&(?*.Q3�N<)%XS&+�-&�1&(?*XQ���)/.�'3$*?1$'�*)-/)+?�D)*&41$2)�9-R)/3$'& upatrywalioni /�&5.D34&9+3�%)�(*&159$1%$1(1$+�3�13$93$4$51$+�W)5')O93�

�&�-&')P9-$13$�/&*()�%)%&Y!�/.9:)%-X9�+?S�<)-&�2RV/1.�1?*(�1&5-.9:�*)->/&S&P!�S$�/�)W*,W3$�O*$%13$2)�<4&()13-D?�/.+&O13)1)�<$/1$�(*?%1$�'/$5(3$�<4&>()P5'3$+�834)-)833!�+&'�-&2&%13$13$�D$(&83-.9-1$+�1&(?*.�3%$3�)*&-��)2&���4'31)?5)S./3R�3�%)<*$9.-)/&R!�1&+<*&/%)<)%)W13$+�+$5-9-$��5$1)'*&($5)/X50!�')19$<>9+,�3%$3 jako mentalnych projekcji Boga51, a z&*&-$D�0�3�()�+$5(�9:.W&�93$'&/5-$0�/.+&O13R� 1&(?*,� 1&+/.S5-.9:� 3%$3� <4&()P5'39:!� (-1���)W*&!� �3,'1&� 3� �*&/%.!/.+&O13&+X9� +$%1)9-$O13$� 1&(?*,� 5&D$2)��)2&�� �%$$� -.5'&R.� 5(&(?5�D$1(&41.9:')15(*?'9+3� �)2&!� 5'*.5(&43-)/&1.9:� )1(.9-13$� D.O43� �)2&!� 5&D)%-3$41.9:/�5/.D�&'(?&41.D�W.()/&13?!�&4$�2$1$(.9-13$�)%�139:�-&4$S1.9:���(&R.�53,�(.D5&D.D gatunkowymi i rodzajowymi projektami bytów� 35(13$+X9.D3�/�W)5'3D?D.O4$, a� +$%1)9-$O13$� 5&D)%-3$41.D3� 3� 5')P9-)1.D3� )1(.9-13$� W.(&D3�� �*-.1&+/.S5-$� 3%$$� <4&()P5'3$� -)5(&R.� -*V/1&1$� -� 5&D.D� �)23$D�� �&S%&� -� 139:/.*&S&�)%(X%�+&'3O�&5<$'(�W)5'3$+�1&(?*.�

Do%&+D.� +$5-9-$!� S$� <)%�%)OY� -1&9-1.D�/<R./$D�/.D3$13)1.9:�)%'*.Y8)*D)/&R.�53,�13$'(V*$�')19$<9+$�834)-)839-1$�D.O4393$43�9:*-$O93+&P5'39:!�&�1&>/$(� 13$'(V*.9:�D35(.'V/� 9:*-$O93+&P5'39:���� 311.9:�D)(./V/� O*$%13)<4&()P>5'39: zaada<()/&1.9:� <*-$-� 9:*-$O93+&P5(/o� /&*()� /.D3$13Y� -1&1.� 3%$&R?<)%)W13$13&�%)��)2&��homoiosis theo�!�'(V*.�/�*VS1.9:�')1832?*&9+&9:!�)%�1&>O4&%)/&13&��$-?5&�%)�1&O4&%)/&13&�&*.3!� 8?1'9+)1?+$�/�'?4(?*-$�9:*-$O93+&P>5'3$+� %)� %-3O��%1)O1ie mistycyzmu� (*-$W&� <)/3$%-3$Y!� S$� )W3$� 13$+&')� 8)*D.<4&()P5'3$2)�D35(.9.-D?!�&�/3,9�D35(.9.-D�1)$(.9-1.��<)-1&/9-.��)*&-�D35(.>9.-D�)<&*(.�1&�D3R)O93�%)�<3,'1&!�-&)/)9)/&R.�/�D35(.9.-D3$�9:*-$O93+&P5'3D!13$-&4$S13$�)9-./3O93$�)%�315<3*&9+3�/R&O93/.9:�/5-.5('3D�%)O/3&%9-$13)D�*$>4323+1.D52.

5<)5VW�9-R)/3$'�D)S$�%)O/3&%9-.Y��)2&�3�5&D$2)�53$W3$�/�%?9:)/$+!�D3R)51$+�<*-$93$S!�*$4&9+3%)� ($2)S��)2&�� �$5(� ()� 1&+<*)5(5-$� %)O/3&%9-$13$!� '(V*$�D)S$�W.Y�?%-3&R$D� 834)-)8&!� &� -&*&-$D1&+/3,'5-$�/(&+$D139-$13$� 834)-)839-1$!�'(V*$�/<*)/&%-&�2)�/�'*X2�/&*()O93�1&%<*-.*)%-)1.9:3�/�'*X2�5&D$2)��)2&!�&�-&*&-$D�/�1&+2R,W5-$�(&+$D139$�4?%-'3$+�%?5-.�3�4?%-'3$2)�+$5($5(/&���)5X�/R&O13$� 1&+<*&/%-3/5-$� O/3,9$13&� '&<R&P5'3$!� )(/3$*&+X9$� W*&D.� 5-9-,O93&� 1&+/.S5-$2)!� +&'-/.'R�)�139:�DV/3Y��4&()1�

50 Zob. J. Wojtczak, O filozofii Ksenokratesa z Chalcedonu, Warszawa 1980, s. 52.51 Zob. �lkinous, Didaskalikos, dz. cyt., IX 163;�����&/R)/5'3!�Teoria ideiU! dz. cyt.52 Zob. �. Louth, dz. cyt., s. 127-155.

Page 94: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

IC �����������������

1�1���>����� 3���H����5

�4'31?5!� ��.�������������N7���������P!�(R?D������&/R)/5'3!��*&'V/�A[[G�

�<?4$3��4&()1393�&%&?*$1535!�:�� �#������� ����!�����7����������$+ !�*$9$15?3(�&?4?5��:)D&5!��(?(2&*%3&$�31��$%3W?5�������$?W1$*3���^^�

�<?4$+?5-!�����%� '�����+�D.������.!�(R?D������,%*'3$/39-!��&*5-&/&��IJ=�

�<?4$+?5-� -�&%&?*.!� :+���1�� ����� �����%�!� (R?D������&/R)/5'3!��3W43)($'&�4&5.'V/��34)-)833����!��&*5-&/&�A[[A�

�&**&���!��&11?(3���!�E��� ����'����'��� �������������!�N�11&43�%$44&��&9)4(&%3��$(($*$�$��34)5)83&�%3��&<)43Q��[!��I=A>�I= !�5��G�>�C��

�344)1���!�,����������������!��)1%)1��II=�

�43&%$��!���'���'������� ����!�(R?D������?<35!��&*5-&/&��IIC�

�h*&155)1���!���+���3�������!�� ��7��%��!��(?%3&��*&$9&�$(��&(31&��)(:)W?*2$153&=�!��h($W)*2��IIH�

�17$*13--3���!� (�7��������� ���+�� � �%����������%�3 1���� ��� � ���������� ���'����'������ ����������%%����!��)D&��IJ=�

�)D)*)/5'&���!��������� ��.����������������!N�(?%3&��1(.9-1$�3�$%3$/35(.9->1$Q�C�_ I`��A[[=�!�5��AH>JJ�

�)*?5���!�� �� �%���������������� ����<�� ���!��*&'V/��IJG�

�$2)/39-���!�*����'��� ������� ���� ��%�����!��&*5-&/&��I=A�

�)?(:���!�����=��%������ �����������N������������������7������� ��������P!�(R?D������$%1&*$'!��*&'V/��IIJ�

&1($1$*)���!� E���������%��%��� ���'� �������!� Nf?&%$*13�%$4��$&(*)��(&W34$%3��)*31)Q�A[!��IJ[!�5��= >����

34:&7$1�����!�7� ��'������ 1����+���+���!�l19:$1��I=A�

)*$59:313���!����������������%�!��3*$1-$��IJG�

�&/R)/5'3� ��!� *����'���� �������� ���������� � ����� �!� N$&1%$*Q� J>�A!� �IGI!5�� I> HA�

�&/R)/5'3���!����������������� �+����7�����������+������1%� ��!�N$>&1%$*Q�ABA[[A!�5��AJH>AGG�

�&/R)/5'3���!�������������%�����������������,��������'����� ���'<��� ���������� ������ ������!�N�)5Q���A[� !�5�� AJ> CJ�

�&/R)/5'3���!����� ��������������=���L7����������������%���M���������������� �!N�*-$24X%��$4323)-1&/9-.Q��II !�1*����=J�!�5�� >�C�

�&/R)/5'3���!����������L�������7�+ ��1.����M�������������%��������%!�N�(?>%3&��:34)5)<:3&$��:*35(3&1&$Q!����C�!�A[[H!�1*�A!�5��A[> G�

�&/R)/5'3���!� �����������%�������� ������������ �����3 '���% ����!� N�?:$>D$*!��*-$24X%��$4323)-1&/9-.Q��II�!�1*� ��=��!�5�� J>H[�

�&/R)/5'3� ��!� �������� ���. %;� �� � L7� ������� �� ��� ���%���M ���������������� ���7��� ���L/�%��������M!�N�*-$24X%��$4323)-1&/9-.Q��II !�1*� ��=I�!5�� >���

Page 95: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

IH������������������"��� �������������"������������U

�&/R)/5'3���!�,�� �������%���K������.����+������1%� ��!�N�/&*(&413'��3>4)-)839-1.Q� �!�-��C!�A[[ !�5�� H>CG�

�&/R)/5'3���!D��������%���'���������%������������������� ������'��������� �� ������������� �����!�N$&1%$*Q� >CBI=!�5�� J>�=��

�4&()1!�*��� ��!�(R?D������3(/39'3!��&*5-&/&��IHG�

�4&()1!�*����!�(R?D������3(/39'3!��&*5-&/&��IHG�

�4&()1!��35(.!�)<*&9��3�(R?D����&.')/5'&!��3W43)($'&��4&5.'V/��34)-)833����!��&*5-&>/&��IGJ�

�4&()1!��������!�(R?D������3(/39'3!��&*5-&/&��IHG�

�4&()1!�,%����!�(R?D������3/$'!��3W43)($'&��4&5.'V/��34)-)833����!��&*5-&/&��IG=�

�4&()1!�8����!�(R?D������3(/39'3!��&*5-&/&��IJH�

�4?(&*9:!�� ���!�(R?D������W*&D)/39-V/1&!��3W43)($'&��4&5.'V/��34)-)833����!��&*>5-&/&��IJJ�

�4?(&*9:!��� ��� ((!� (R?D������W*&D)/39-V/1&!��3W43)($'&��4&5.'V/��34)-)833� ���!�&*5-&/&��IGG�

�$&4$���!�/��� �'����'��� �6�����!�(��C!�(R?D��������3$43P5'3!��?W431��III�

�31')���!�$�� ��� �� ����!�(�� !��*&'V/��I ��

�<&13$*���!�7� $������������������������� ��+���!��*$3W?*2��IA[�

�-&*D&9:��!���5%��&��,� ��!��)*?P��IGH�

�:$34$*���!�7�2� +� ������������������%��!��$*431��I [�

�:$34$*���!�*� ����������%����������%��!��$*431��I==�

�3((�����!���+���������/��� ��'������������%!��&DW*3%2$��I J���D5($*%&D��IJ���

�)+(9-&'���!�:'����'������ ������<���������!��&*5-&/&��IG[�

�31(-$1���!�7� ������������%��!��&*D&5(&%(��IG��

�<//��

The most important and enduring input of Middle Platonism is the way it unveiled the fascinatingdepths of human nature in its supernatural dimension, and its greatest secrets, including the mostimportant and most sacred mystery of human love, which is the initiation into divinity itself. Thediscovery of the supernatural dimension of the human nature enforced a change from materialistic lifepreferences to spiritual ones — it was the consequence of accepting the supernatural aspects of humanexistence, but also, above all, it revealed its fascinating and mysterious depth in which divinity itself isboth hidden and somehow exposed (although only to those who are initiated). Middle Platonicphilosophers returned to Platonic postulates: “follow God” and “imitate God,” which replaced the Stoic“live in accordance with nature” and “follow nature”. In the eyes of the Platonics, the new direction ofhuman ethical development was to be found in imitating the transcendent and incorporeal divinity.

��)$��"�D3%%4$��4&()135D!��<?$3?5!��4931)?5!��4?(&*9:!�&F3D?5!�D.5(3935D

�C�$! ,&D�'�$�O*$%13�<4&()13-D!��<?4$+?5-!��4'31)?5!��4?(&*9:!�&'5.D?5!�D35(.9.-D

Page 96: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

I= �����������������

Page 97: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

IJ������������������"��� �������������"������������U

������� ��>B� ����"41-.5/0-0�4,)��<#,#��4794-147!#�1�� !"#"46

�/<!4#8��4; ; :44�� ;594-?�4��;#5/7!"-?

/���),!#!T��$%�&�'�%��&��)�!�

�.�/�������+�%�.���&%���.�.�&����.)�%&����D�

�* ��1��/��������� ���2���������/��� ����>�

Problem mistycyzmu u Plotyna Lloyd Gerson nazywa „wyboistym teryto-rium”2.��*?%1)�53,�-�13D�13$�-2)%-3Y!�4$9-�+$5-9-$�(*?%13$+�)%<)/3$%-3$Y�1&�<.>(&13$!�%4&9-$2)�(&'�+$5(���.%&+$�53,!�S$�+$%1.D�-$�Z*V%$R�($2)�5(&1?�*-$9-.!�+$O4313$�2RV/1.D, jest swobodne <)5R?23/&13e�53,�<)+,93$D�N%)O/3&%9-$13&�D35(.9->1$2)Q�4?W�ND35(.9.-D?Q�/�)%13$53$13?�%)��4)(.1&!�W$-�?<*-$%13$2)�)'*$O4$13&!9)�/�)2V4$�*)-?D3$D.�<*-$-�()�%)O/3&%9-$13$�3�/�+&'3�5<)5VW�)�13D�D.O43D.���43($*&(?*-$�%)(.9-X9$+��4)(.1&�D&D.�%)�9-.13$13&�-�5.(?&9+X!�/�'(V*$+�'&S%.W&%&9-�D)S$�<*-.+XY�/R&51$� *)-?D3$13$�D35(.'3!�13$')13$9-13$�%-3$4X9�53,�13D-�9-.($413'3$D!�3�%)OY�&*W3(*&413$�1&-./&Y�*VS1$�5(&1.�')1($D<4&9.+1$!�)�'(V*.9:<35-$��4)(.1!�D35(.9-1.D3� 4?W� 13$D35(.9-1.D33.��.%&+$� 53,� +$%1&'!� S$�D)S1&

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:;

���*(.'?R�+$5(�5'*V9)1X�3�-D)%.83')/&1X�/$*5+X�($'5(?6������%���������������'����'�������!�N�)2)5�3��(:)5Q� H!�A�A[� �!�5��AHI>AIH�

2 L.P. Gerson, Plotinus, London–�$/��)*'��IIC!�5��A�G���)W��($S�?/&23�����&%)(&�)�&1&9:*)>139-1.D�?S.93?�($2)�<)+,93&�/�)%13$53$13?�%)��4)(.1&������&%)(!�L’union de l’âme avec l’intellectdivin dans l’experience mystique plotinienne, w: Proclus et son influence: actes du colloque de Neu-châtel, juin 1985, red. G. Boss, G. Seel, Zürich 1987, s. 3-5).

3�)S1&�W.�<)%&Y�/3$4$� <*-.'R&%V/��b�&4.� *$-$*/?+$�?S./&1$�<*-$-� 53$W3$� <)+,93$� uniomystica (.4')�%)�')1($D<4&9+3��$%1$2)�3�13$�<)%&+$�13$D&4�S&%1.9:�'*.($*3V/�%$8313)/&13&�(&'3$>2)�%)O/3&%9-$13&�0�-)W���������b�&4.!�Plotinus’ Philosophy of the Self, Shannon��IJ !�5��GA���35(/�5/)+$+�'53XS9$�-%$9.%)/&R�53,�/<*)/&%-3Y�%$83139+$�3�*&D.�<)<*-$-�)%/)R&13$�53,�%)�5()5?1')>/)�1)/$+�<)%V/9-&5�<*&9.��&$:1$*&�0�-)W��������&$:1$*!�Mysticism, sacred and profane; an in-quiry into some varieties of praeter-natural experience, OF8)*%��IHJ!�/�'(V*$+�%)O/3&%9-$13&�D3>5(.9-1$�<)%-3$4)1$�-)5(&R.�1&�9-($*.�(.<.!�&�1&+W&*%-3$+�%)��4)(.1&�<&5?+X9.�D3&R�W.Y�(.<�($35(.9-1.0�-)W�������35(!�Plotinus. The Road to Reality, Cambridge 1967, s. 214. Meijer krytyku+$�<)5(&/,�35(&!�'(V*X�1&-./&�Zaehnerism, polega+X9X, jego zdaniem, na ignorowaniu niektórych wypowie-

Page 98: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

IG ����������M@�����

/.*VS13Y�%/3$�($1%$19+$�/�?S./&13?� terminu „mistycznyQ���&*%-3$+�(*&%.9.+1$3�/.*&Z13$+� 8)*D?R)/&1$� +$5(� %$8313)/&13$� %)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)�/$%R?2'*.($*3?D� <*-$%D3)()/$2)!� <*-$-� 9)� *)-?D3$D!� S$� %)O/3&%9-$13$� 1&-./&D.D35(.9-1.D� 4?W�13$�/�-&4$S1)O93�)%� ($2)!�9)� +$5(� +$2)�<*-$%D3)($D��W.(�W)skilub nieboski, w danej metafizyce).

W filozofii Plotyna /5-.5('3$� (*-.�:3<)5(&-.�W.R.� bytami boskimi – Jedno,Intelekt i D?5-,� (')5D39-1X) Plotyn nazywa Uranosem, Kronosem i Dzeusem(V.8[31].9-13)4 i nie pozostawia *V/13$S�/X(<43/)O93!�S$�(&'S$�%?5-&� indywidu-alna jest bogiem. �$O43�<*-.+D3$D.�'*.($*3?D�<*-$%D3)()/$!�wszelkie poznanie,nie tylko poznanie noetycznych Form�/.<$R13&+X9.9:�W)5'3��1($4$'(, 4$9-�(&'S$samopoznanie duszy, b,%-3$�%)O/3&%9-$13$D�D35(.9-1.D���*?%1)�-*)-?D3$Y!�/�(.DO/3$(4$!�%4&9-$go niektórzy badacze, tak jak np. Jean-Michel Charrue5!�)%1)5-X%)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$�+$%.13$�%)��$%1ego, %4&($2)�S$�+$5(�)1)�Bóstwem!�&�%)�1($4$'(?�+?S�13$!�9:)Y��4)(.1�/3$4)'*)(13$�1&-./&�(&'S$�3�(,�:3<)5(&-,�W)23$D��&+/.*&Z13$+�&4W)�?S.($�+$5(�(?(&+ 311$�'*.($*3?D!�&4W)�<)+,93$�W)5')O93�zastoso-wane jest zgodnie z �13$�%)�')P9&�5<*$9.-)/&1.D�� rozumieniem uczonego� 31>($*<*$(?+X9$2)�D.O4��4)(.1&.

Dla kontrastu, Jacques Maritain!�'(V*$2)�)<35� 31(?39+3�W.(?�13$�)%W3$2&�W&*>%-)�)%��4)(.P5'39:�)<35V/�/3-+3� 1oetycznej6, w ogóle nie uznaje tego rodzajuW.(?�-&�%)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$�-�($2)�/-24,%?!�S$,�-2)%13$�-�+$2)�D.O4$13$D,byt jako taki �<*-$%D3)(�31($4$'(?&41$+�31(?39+3��13$�+$5(�W.1&+D13$+�9-.DO�W)5'3D!<)%)W13$�+&'�4?%-'&�%?5-&7���*)W4$D�<)4$2&�($S�1&�(.D!�S$!�+&'�5R?5-13$�-/*&9&

dzi Plotyna,�<*-$9-Xcych teistycznej interpretacji – zob. P.�. Meijer, Plotinus on the Good or theOne (Enneads VI.9). �n �nalytical Commentary, �msterdam 1992, s. 307nn. Bus5&139:� *V/13$S<)4$D3-?+$� -� (X� (.<)4)23X!� %)/)%-X9!� S$� %.9:)()D3&�D)135(.9-1$B($35(.9-1$� +$5(� D&R)� )/)91&/�)%13$53$13?�%)��4)(.1&�0�-)W��J. Bussanich, Mystical elements in the Thought of Plotinus, „�u-fstieg und Niedergang der Römischen Welt” 36,7(1997), s. 5300-5330. 5(&(13)��*<�-%$9.%)/&R53,�5')*-.5(&Y�-�')15(*?'(./35(.9-1$+�($)*33�D35(.9.-D?��($<:$1&��&(-&�0�-)W������*<!�Plotinus,Mysticism, and Mediation, „Religious Studies” 40, 2004, s. 145-�= !�%)�'(V*$2)�/9-$O13$+�<*-$4)(>13$�1&/3X-&R&�(&'S$��$5(*&�0�-)W������$5(*&!�Plotinus and Freedom!��$/��)*'��II[!�5��A�[���$*>5)1� 5?2$*?+$!� S$� $4$D$1(.� D35(.9-1$� /� 834)-)833� �4)(.1&� 5X� /� 35()93$� D&*231&41$� 3� D)2X� W.Y/�R&(/.�5<)5VW�)%3-)4)/&1$�)%�+$2)�-&5&%139-.9:�<)24X%V/�$<35($D)4)239-1.9:�0�-)W��������$*>5)1!� Plotinus, dz. cyt., s. 218; zob. niemal identyc-1$� 58)*D?R)/&13$��$9'& 0�-)W�� J.N. Deck,Nature, Contemplation, and the One. � Study in the Philosophy of Plotinus!��)*)1()��I=J!� 5�� G��$*5)1�13$�'*.+$�-*$5-(X�5/)+$2)�)5)W35($2)�5()5?1'?�%)�D35(.9.-D?!�?-1&+X9�()�)'*$O4enie za pe-joratywne 0�-)W��L.G. Gerson, Plotinus, dz. cyt., s. 223.

4�%/)R?+X9� 53,�%)� Ennead!� <)%&+,�1?D$*� $11$&%.!� (*&'(&(?�)*&-�1?D$*� (*&'(&(?�/�9:*)1)>4)239-1.D�<)*-X%'?��)*83*3?5-&���$'5(� 2*$9'3�/$%R?2�/.%&13&6� �4)(31?5!� Enneads, t. 1-7!� (R?D��.H. �rmstrong, Cambridge 2000-2003;�<)45'3$�<*-$'R&%.�D)+$2)�&?()*5(/&�

H��)W����>���:&**?$!������� ���������%���#��!�N�$*1)5Q!�����=!�A[[ !�5��A[[�6��&�($D&(�<)%)W3$P5(/�3�*VS139�/�<)+,93?�')1($Dplacji u Plotyna i Maritaina zob�����(*V>

S.P5'i, Kontemplacja a filozofia u Jacquesa Maritain i Plotyna, „Kwartalnik Filozoficzny” 41,3(2003), s. 19-41.

7 Zob. J. Maritain, Pisma filozoficzne!�(R?D�� J. Fenrychowa, Kraków 1988, s. 145-148.

Page 99: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

II���������#�������������������

?/&2,�John Deck8!�<)+,93$�($2)!�9)�W)5'3$!�%4&��4)(.1&�W.R)�)�/3$4$�5-$*5-$�13Sto, które jest -&')*-$13)1$�/$�/5<VR9-$51$+� '?4(?*-$!� a -)5(&R)� ?'5-(&R()/&1$/�%?S$+�D3$*-$�<*-$-�9:*-$O93+&P5(/)���$O43�/5-.5(')!�<)-&�D&($*3X saDX�/�5)>W3$!�+$5(�/�O/3$93$��4)(.1&�W)5'3$�0��$%1)!��1($4$'(�3��?5-&�– &S�%)�5/)39:�1&+>13S5-.9:� &'(./1)O93!�/RX9-13$� -� ')5D)5$D�D&($*3&41.D� *)-<&(*./&1.D� +&')*-X%-)1.�<*-$-��?5-,�)*2&13-D�0�()�*)-*VS13$13$�1&�W)5'3$�3�13$W)5'3$�(*&93�5/V+5$15����5&D)�<)+,93$�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)!�+&')�')1(&'(?�-�9-.DO�W)5'3D!5(&+$�53,�(&'�5-$*)'3$!�S$�/�')15$'/$19+3�<*-$5(&+$�W.Y�?S.($9-1$�

�*?23$�'*.($*3?D�D)S1&�1&-/&Y�<)%D3)()/.D!�2%.S� jest ono )<&*($�1&�+&>')O93�5&D$2)�%)O/3&%9-$13& poznawczego!�13$-&4$S13$�)%�($2o, jak kwalifikuje-my metafizycznie jego przedmiot. Tutaj sprawa jest jednak jeszcze bardziej za-gmatwana. Czy „mistyczne” oznacza po prostu nie%.5'?*5./1$� 4?W� 31(?39.+1$]�$O43�(&'!�()�<*)5($�*)-?D3$13$�5(/3$*%-$13&�N9-,OY�13$�D)S$�W.Y�/3,'5-&�)%�9&>R)O93Q�W.R)W.�%)O/3&%9-$13$m�D35(.9-1.D!�2%.S�+$5(�()�<*)5($!�31(?39.+1$�<)-1&>13$!� '(V*$� 13$� )<3$*&� 53,� 1&� /13)5')/&13?!� %.5'?*5./1.D� *)-?D)/&13?� 9-.<)+,93&9:�� John �?55&139:� 5(&*&� 53,� )%*VS13Y� D35(.9-1X� 31(?39+,� 31($4$'(?&41X?��4)(.1&�)%�($2)!�9)�)'*$O4&�D3&1$D „D13$+�5?W($41.9:�<)5(&93�31(?39+3!�1&�<*-.>'R&%!�W$-<)O*$%13$2)�?9:/.9$13&�($*D31?�O*$%13$2)�5.4)23-D?�4?W�?O/3&%)D3$>13&� 5)W3$!�S$�<!�W$-� *)-?D)/&13&�9-.�-D.5R)/$+�<$*9$<9+3Q _(R?D�����`9, lecz)5(&($9-13$�D?53� <)4$2&Y� 1&� '*.($*3&9:� )<35)/.9:10. Jest to j$%1&'� 5(&1)/35'))�/3$4$�W&*%-3$+�D)S43/$�%)�<*-.+,93&�13S�)<313&�Philipa �&*.b$2)!�'(V*.!�<35-X9)� <4&()13-D3$��?2?5(.1&!� -� +$%1$+� 5(*)1.� '*.(.'?+$� *)-5-$*-&13$� <)+,93&� ND3>5(.9-1$2)Q� 1&� /5-$4'3$� <)-1&13$� 31(?39.+1$!� &4$!� -� %*?23$+� 5(*)1.!� <*-.+D?+$/5<VR9-$51$�-&R)S$13&�)�1&(?*-$�<)-1&13&�31($4$'(?&41$2)�3�<)*V/1?+$�%)O/3&%>9-$13$�31(?39+3�31($4$'(?&41$+�<4&()13-D?�3�&*.5()($43-D?�%)�%)O/3&%9-$13&�D&($>D&(.'&!�'(V*.�1&�%*)%-$�1&2R$2)�)4O13$13&�odkrywa *)-/3X-&13$�D&($D&(.9-1$+-&2&%'311���$5(�()�%)O/3&%9-$13$, jak pisze Cary, normalne, zwyczajne, (&'3$!�+&>'3$�13$D&4�'&S%.�<*-$S.R,�3�13$�D&�<)/)%?�?/&S&Y�go za ezoteryczne, misteryj-ne czy religijne. Philip �&*.�5?2$*?+$!�S$�/R&O13$�(&'�1&4$S.�*)-?D3$Y�31(?39.+1$<)-1&13$�1&(?*.�*-$9-./35()O93�/�&1(.9-1$+�834)-)8336�<)9-?93$�+&51)O93!�<$/1)>O93!�31(?39.+1$2)�-*)-?D3$13&�3�*&%)O93�0�($+�5&D$+!�9)�/�<*-.<&%'?�*)-/3X-&13&D&($D&(.9-1$go problemu.

G��)W��������$9'!����� �U!�%-��9.(�!�5��GJ\�������*D5(*)12!�,����� ��������'�&����������'������%����������!�/6�,��1��'������'����������%!�*$%������&**35!��4W&1.0�$/�)*'��IJ=!�5���I[�

9 J. Bussanich, Non-discursive thought in Plotinus and Proclus, „Documenti e studi sulla tra-dizione filosofica medievale”, R. 8, 1997, s. 193.

10 Takich jak: „W$-9-&5)/)OY!�13$)D.41)OY!�/5-$9:/3$%-&�3�13$/.*&S&41)OYQ��(&DS$��11 P. Cary, �ugustine’s Invention of the Inner Self. The Legacy of a Christian Platonist, Oxford

2000, s. 71-73. Na temat podobnych analogii matematycznych zob. R.T. Wallis, ���� as Expe-rience, w: The SignificanceU! dz. cyt., s. 127; J.P. Kenney, The Mysticism of Saint �ugustine. Re-reading the „Confessions”, New York–London 2005, s. 61.

Page 100: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[[ ����������M@�����

�&5&%139-X�/&%X�<)%D3)()/$2)�'*.($*3?D�+$5(�()!�S$�W&%&9-�13$�D&�%)5(,<?%)�%)O/3&%9-$P� &?()*&� ($'5(?!� &� %.5<)1?+$� +$%.13$� 39:� 43($*&9')>834)-)839-1.D)<35$D!�<)%9-&5�2%.�2RV/1X�/&%X�'*.($*3?D�<*-$%D3)()/$2)�/.%&+$�53,�/5<)>D13&1.�W*&'�-2)%.�9)�%)�)W3$'(./1$2)�5(&(?5?�<*-$%D3)(?�%)O/3&%9-$13&� �$1>1$�/.%&+X�53,�/�(.D�')1($'O93$� sugestie Richarda Sorabji, który kryterium, na--./&1$� <*-$-$� D13$� <*-$%D3)()/.D!� )'*$O4&� /� ($*D31&9:� Nintencjonalnegoprzedmiotu� %)O/3&%9-$13&” (chodzi o to, +&'� <*-$%D3)(� 5/$2)� %)O/3&%9-$13&*)-?D3$� autor tekstu)!� &�'*.($*3?D�<)%D3)()/$� 3%$1(.83'?+$�-�?+,93$D�8$1)D$>1)4)239-1.D� �/� 5$153$� )<35?� W$-<)O*$%139:� %&1.9:� %)O/3&%9-$13&�!� '(V*$� -&>(*-.D&Y�53,�D?53�1&�($'O93$!�13$�W,%X9�/�5(&13$�%)(*-$Y�%)�%)O/3&%9-$13&12.

�.%&+$�53,�/3,9!�S$�1&+W$-<3$9-13$+�+$5(�<*-.+XY�')DW31&9+,�tych dwóch kry-teriów przy kwalifikacji %)O/3&%9-$P� kontemplacyjnych w filozofii. Tr-$W&�-&><.(&Y! czy filozof �4?W�W&%&9-�+$2)�%-3$R&��5&D�?/&S&�<*-$%D3)(�%)O/3&%9-$13&-&�W.(�W)5'3�3�9-.�%)O/3&%9-$13$�)<35&1$�+$5(�+&')�31(?39.+1$!�9-.43�+&')�<)-1&>13$�W$-<)O*$%13$!�'(V*$�13$�5<*)/&%-&�53,�%)�operacji na reprezentacjach mental-nych���)O/3&%czeniem mistycznym W.R)W.!� <*-.� (&'39: -&R)S$13&9:!� %)O/3&%>9-$13$� )� 9:&*&'($*-$� 31(?39.+1.D\� +$2)� <*-$%D3)(� ?-1&/&1.� +$5(� -& W.(� W)5'3<*-$-� ($2)!�'(V*.� (&'3$�%)O/3&%9-$13$�*$4&9+)1?+$,� 4?W� ($2)!�'()� (,�*$4&9+, inter-pretuje. Na podstawie tych kryteriów 1&4$S.�?-1&Y�/5-.5('3$�8)*D.�')1($D<4&>9+3�?��4)(.1&�-&�8)*D.�%)O/3&%9-$13&�mistyczn$2)�0�+&'�()�?9-.1343�9:)YW.�Pier-re Hadot i John Bussanich13.��$%1)9-$O13$�/.%&+$�53,, S$�<)+,93$�ND35(.9-1$2)Qtraci�5/)+X�?S.($9-1)OY!�5')*)�)-1&9-&�/�-&5&%-3$�/5-.5('3$�439-X9$�53,�%4&��4)>(.1&�8)*D.�<)-1&13&!�'(V*$�5X�<)/.S$+�<)-3)D?� dialektycznego�D.O4$13a�<)+,>93)/ego!�()($S�warto si,�-&5(&1)/3Y!�9-.�W&*%-3$+�<*$9.-.+1$�3�?S.($9-1$�nie +$5(<)+,93$�*VS1.9:�8)*D�N')1($D<4&9+3”.

�4)(.1�/.*VS13&�trzy dziedziny kontemplacji cz.�($S�(*-.�%-3$%-31.�%)O/3&%>9-$13&� D35(.9-1$2)� 0� ')1($D<4&9+,� �?5-.� ')5D39-1$+� 3� 9&R$2)� D&($*3&41$2)O/3&(&!�')1($D<4&9+,��1($4$'(?>�.(?�/*&-�-��4&()P5'3D3��)*D&D3!�'(V*$�2)�/.><$R13&+X,� )*&-� ')1($D<4&9+,� �$%1$2)>�)W*&!� '(V*&� 5(&1)/3� <*-$'*)9-$13$� 3� -&>1$2)/anie poznania i tym samym opuszcza tradycyjne granice antycznej filozo-fii. �� 1313$+5-.D� &*(.'?4$� 9:9,� <*-.+*-$Y� 53,� W43S$+� 1&+/.S5-$D?� (.<)/3%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)�9-.�($S�')1($D<4&9+3�/�834)-)833��4)(.1&!�9-.43�')1>($D<4&9+3��$%1$2)�+&')�Z*V%R&�/5-$4'3ego istnienia.

�A��)W������)*&W+3!�,%�3������%3���< �����!�/6���������"�L<��'������M�< ����E������!�*$%�������&11!�F8)*%�A[[=!�5��A�G11�

13 Zob. P. Hadot, L’unionU! dz. cyt.; J. Bussanich, MysticalU! dz. cyt.

Page 101: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[����������#�������������������

��* �����/������������� ����4@8 �� �� U<����J���2���S�����2�����V

Dla Plotyna intuicja intelektualna jest 5'R&%13'3$D�<)-1&13&�834)-)839-1$2),a jego przedmiotem jest tradycyjnie pojmowany przedmiot filozoficznej speku-lacji: prawdziwie� 35(13$+X9.� W.(���� %)O/3&%9-$13&9:� ')1($D<4&9+3� 1)$(.9-1$+4?%-'3�31($4$'(�+$%1)9-.�53,�-�:3<)5(&-X��1($4$'(?!�(*&9X9�5/)+X�31%./3%?&41X�<$*>5<$'(./,�/$�/5-$9:)2&*13&+X9.D!� 31(?39.+1.D�&'93$� <)-1&/9-.D� 3� 5(&+X9� 53,/5-.5('3D!�9&R.D��.($D!�9&R)O93X�+$%1)43(X!�&�+$%1)9-$O13$�-*VS139)/&1X���1(?>39+&�31($4$'(?&41&�5(&1)/3�'?4D31&9+,�%*)23�834)-)839-1$2)�<)-1&13&�3�1&4$S.�O93>O4$�%)�<)*-X%'?�/3$%-.���)1($D<4&9+&�31($4$'(?&41&�+$5(�%)O/3&%9-$13$D�9&R')>/3($+�<*-$+*-.5()O93��.(?!�+$2)�/$/1,(*-1$+�5(*?'(?*.�3�)*2&13-&9+3!�'(V*&�)%5R&13&53,� 9-R)/3$')/3�/�1&+/.S5-.D�&'93$�%)5(&*9-&+X9.D� 31($4$'()/3�)2*)D1$+� *&>%)O93!�*)-')5-.!�5-9-,O93&�3�5<$R13$13&6

�)13$/&S��1($4$'(�+$5(�<3,'1.�3�1&+<3,'13$+5-.�-$�/5-.5('3$2)!�5<)9-./&+X9.�/�9-.>5(.D�O/3$(4$�3�W4&5'?�9-.5(.D!�3�)2&*13&�1&(?*,�W.(V/!�&�($1�<3,'1.�/5-$9:O/3&(�+$5(+$2)�93$13$D�3�)W*&-$D!� 3�<)13$/&S�5<)9-./&�/$�/5-$4'3$+�O/3&(R)O93!� +&')�S$�13$D&�/�13D�139�13$-1&1$2)!�139�13$<*-$+*-.5($2)!�139�<)-W&/3)1$2)�D3&*.!�3�<)13$/&SS.+$�S.93$D�5-9-,O43/.D!� ()�-%?D3$13$�)2&*1XY�D)S$� ($2)!�'(V*.�2)�/3%-3� 3�0� (&'+&'�1&4$S.�0�-&1?*-.�53,�/�13D�3�5(&13$�53,�-�13D�+$%1.D��H

�RV/1X�9$9:X�/.*VS13&+X9X�(,�<)5(&Y�')1($D<4&9+3�+$5(�()!�S$�<)%D3)(�/9:)>%-3� (?�/� +$%1)9-X9.�')1(&'(� -� <*-$%D3)($D!� '(V*.�)'*$O4&� 2)� 3� 8)*D?+$!� & jestnim niematerialny byt ujmowany +&')�N9)OQ���&�9$9:&�)%*VS13&�/�5<)5VW�-&5&%>139-.� ()� %)O/3&%9-$13$� )%� ')1($D<4&9+3� �$%1$2)�� �X� *V/13$S� 1&4$S.!� /� D.O4<*-.+,($2)�(?�'*.($*3?D!�?-1&Y�-&�%)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$���.(&13$�)�()!�9-.�+$5(()�%)O/3&%9-$13$�834)-)839-1$!�1&5(*,cza�/3,9$+� (*?%1)O93�

�%.�&*3(&31� <*VW)/&R� )<35&Y�D35(.9-1$�%)O/3&%9-$13$� �1%33!� %4&� '(V*$2)-&<*)<)1)/&R�'&($2)*3,� N1&(?*&41$2)�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)Q!� -&)W5$*/)>/&R!�S$�-&5&%139-X�9$9:X�($2)�%)O/3&%9-$13&�+$5(�()!�S$�13$�+$5(�)1)�%)O/3&%9-$>13$D�<)-1ania, a� +$2)� 35()(X� +$5(�1$2&9+&�/5-$4'3$2)�<)-1&13&� 3�/$+O93$�/�5(&1N?5-9-,O43/3&+X9$+�13$/3$%-.Q16.�&*3(&31!�<)%)W13$!�+&'��$*5)1�3��$11$.!�DV/3)�%)O/3&%9-$13?� ($2)� rodzaj?� +&')� N(.<)/)� *$4323+1.DQ!� 2%.S�/.<R./&+X9.D-�<*&213$13&!�'(V*$� +$5(�<*&213$13$D�N<)RX9-$13&�53,�1&�<)/*V(�-� +$2)�_9-R)/3$>'&`�Z*V%R$DQ17���/&S&D!�S$�&*2?D$1($D�-&�(&'3D�*)-?D3$13$D�+$5(�()!�S$�(*&%.>

�C��)+,93$����� ��������'�-&<*)<)1)/&R��������b�&4.!�/6�($1S$!��������"U!�%-��9.(�!�5��GC�15 4�#~ �� �#~ ���#~ - ��� �� �� �� ��������, � ���� ����~ �� ���,~ ���/~ ���� ��

�� �� ��~ - �� ������� ��� �:�� , ��~ �� � ��� ��

~��� ����� ��� �� ��3 , �� � ���,

�����/ ���� ��, �� ���� � ���� ���� ����� ���� ����� � ����~, '�~ ��� '�� ����� ������ �� ? ���� � ��� �� �� ��#~�� �� � �� ��� ��� ����: �� �� ����~

�� ��� � ! �.Plotinus, Enneads, dz. cyt., �.8[30].11.26-33.��5-.5('3$�<*-$'R&%.�Plotyna 5X�mo-jego autorstwa.

16 J. Maritain, PismaU! dz. cyt., s. 107.17��&DS$!�5���[H�

Page 102: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[A ����������M@�����

9+&� 2*$9'3$+� 834)-)833!� &� 5-9-$2V413$� %/&+� /3$49.� D35(*-)/3e Plotyna – Platoni �rystoteles – za cel 834)-)833�?/&S&43�D3D)�/5-.5(') p o z n a n i e prawdziwe-go bytu, którego paradygmatem jest �����18 W.%&+$�53,!�S$�+$2)�?/&23�/R&O93>/3$�)<35?+X�($S�*VS139,�D3,%-.�%/3$D&�8)*D&D3�')1($D<4&9+3�/�834)-)833��4)(.>1&!� &� +$2)� %$83139+&� 1&(?*&41$2)� %)O/3&%9-$13&� D35(.9-1$2)� trafnie� )%%&+$%)O/3&%9-$13$��)W*&�/�D.O43�($2)�834)-)8& jako6�ND$(&834)-)839-1$�%)O/3&%9-$>13$� 5?W5(&19+&41$2)� esse� %?5-.� <)<*-$-� 1$2&(./1$� 9-.� *&9-$+� ?139$5(/3&+X9$?<)%)W13$13$� ?D.5R)/$Q19.

�utor Enneads� <)%'*$O4&� 9-,5()!� S$��)W*)� 13$�D)S$� -)5(&Y� <)-1&1$� 3� S$/&*?1'3$D�/$+O93&�/�')1(&'(�-�13D�+$5(�/R&O13$�<)*-?9$13$�<)-1&13&� 3�/3$%-.1&� *-$9-� ($2)!� 9)� 1&-./&� N)W$91)O93X� <)(,S13$+5-X� )%�/3$%-.Q (VI.9[9].4.3)20.�4)(.1�<)/(&*-&�-&��4&()1$D!�S$�N13$�D&�)�13D�*)-?D)/&13&�&13�/3$%-.Q!�2%.S+$5(�)1)�N<)1&%�W.($DQ (V.4[7].9-11)21. Plotyn na róS1$�5<)5)W.�<*VW?+$�)<35&Y()� 9:&*&'($*.5(.9-1$�<*-$+O93$� )%�<)-1&13&� %)� 5(&1?�13$<)-1&/&13&!� 5(&1?�13$>/3$%-.���3$'3$%.� +$5(� ()� -/*)(� 31($4$'(?� %)� +$2)�2R,W3 (III.8[30].9.29)!�/.+O93$-�53$W3$ (V.3[49].11.1-6) lub ponad siebie (VI.7[38].16.1-2). Niekiedy 0�5&D)1$>2&9+&!�/�/.13'?�'(V*$+�31($4$'(�ND?53�/�)2V4$�13$�W.Y�31($4$'($DQ (III.8[30].9.32)3� %XS.Y� %)� �$%1$2)� N13$� +&')� 31($4$'(Q (V.3[49].11.4-5)�� �1($4$'(�D?53� <*-$5(&Y')1($D<4)/&Y�W.(.� 3� 5(&Y� 53,� 139� 13$/3%-X9.D�/3%-$13$D (V.3[49].11.5-6) lubinnym sposobem widzenia (VI.9[9].11.23).

�)-1&13$�D?53�-)5(&Y�<)*-?9)1$!�2%.S��$%1)�+$5(�13$<)-1&/&41$!�&�')1($D><4&9+&� �)W*&� +$5(� W&*%-3$+� )%9-?93$D� )W$91)O93� 9-$2)O� 13$<)-1&/&41$2)�K��I_I`�C� ��9-.�-$('13,93$D�53,�-�13D�13S�<)-1&13$D�9-.�/3%-$13$D�9-$2)')4>/3$', bo: „13$�+$5(�D)S43/$�31(?39.+1$�<)-1&13$�2)!�4$9-�(.4')�%)('13,93$�3�+&'W.-$('13,93$�13$/.<)/3$%-3&1$�3�13$<)+,($!�/9-$O13$+5-$�13S�<)-1&13$!�1&4$SX9$�%)31($4$'(?!�'(V*.�+$5-9-$�53,�13$�5(&R�31($4$'($D�3�%)(.'&!�13$�<)-1&+X9”22.

Brak wszelkich form, istot i wszelkiego 0�DV/3X9�+,-.'3$D�59:)4&5(.9-1.D0�quid�/�(.D�%)O/3&%9-$13?�9&R')/3($+�13$/3$%-.�13$�)-1&9-&�+$%1&'!�S$�13$�D&

18 Zob. L.P. Gerson, Plotinus, dz. cyt., s. 218. �3X2R)OY�-�(*&%.9+X�834)-)839-1X�<)%'*$O4&��*>1)?�/�<)4$D39$�-��$44$*$D�3��12$D�0�-)W������rnou, Le désir de Dieu dans la philosophie de Plo-tin, Rome 1967, s. 266.

19 J. Maritain, PismaU! dz. cyt., s. 116. �)D3+&+X9!�)9-./3O93$!�<)+,93$�N5?W5(&19+&41$2)�esseQ!/-3,($2)�-�(*&%.9+3�()D35(.9-1$+�

20 ���������� �����!�������� � �)W$91)O93�0�-)W. �. Kelessidou-Galanou, L’extaseplotinienne et la problématique de la personne humaine, „Revue des Études Grecques” R. 84, 1971,s. 385; I. Crystal, Plotinus on the Structure of Self-Intellection, „Phronesis”, R. 43, 1998, nr 3,s. 269-271.

21 ��~����������������!��, @��������� ����������

~ �������� Zob. Pl. Parm. 142a

i Resp. VI, (509b. Zob. �.H. �rmstrong, The �rchitecture of the Intelligible Universe in the Philo-sophy of Plotinus: �n �nalytical and Historical Study, Cambridge 1940, s. 34-35; �. Kelessidou--Galanou, L’extaseU! dz. cyt., s. 385nn.

22 ������� ���������#~,������%������~� ������� � �������� �����,�� ��#~��

���� �#~���� ��������#~����� � ����� ��#~ ��� (VI.9[9].4.3).

Page 103: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[ ���������#�������������������

(&D�S&%1$2)�quod�/�5$153$�D$(&83-.9-1.D!�9)�W.R)W.�&W5?*%$D���3$�+$5(�()�*V/>13$S�5(&1�13$<*-.()D1)O93!�4$9-�5(&1�1&+/.S5-$+�D)S43/$+�31($15./1)O93�O/3&%)>D)O93!�/�'(V*.D�O/3&%)D)OY�5(&+$�53,�W$-<*-$%D3)()/&23.��$5(�/3%-$13$!�4$9-�13$D&�139!�9)�D)S1&�W.�/3%-3$Y!�&�5&D�/3%-X9.�*V/13$S�13$�+$5(�/3%-3&1..

�:)Y�/.%&+$� 53,!� S$� %)O/3&%9-$13$� hipernoetycznej niewiedzy Plotyn nie-kiedy opisuje�+&')�-13'13,93$��&!�1)15$15$D�W.R)W.�(/3$*%-3Y,�/�*&D&9:�D$(&83>-.'3� �4)(.P5'3$+!� S$� -13'&� 4?%-'3� <)%D3)(� kontemplacji24.� �*,9-� <*-$93/13$!/�%)O/3&%9-$13?!�/�'(V*.D�139�13$�D&!�&13�<*-$%D3)(?!�&13�<)%D3)(?!�&13�<)>-1&13&!� &13� ?9-?93&!� &13� S&%1$2)�/�)2V4$� W.(?� 9-.� -+&/35'&� �K��I_I`����I>�A�!+$%1)�<)-)5(&+$� )W$91$6� <)%D3)(� %)O/3&%9-&+X9.� ($2)� 5(&1?!� &� %)'R&%13$+� +$2)9-.5($!�niczym nieograniczone��&!�N2R,W3&�<)%D3)()/)O93Q!�+&'�<35-$�&*3(&3125.Dlatego nie tylko nie jest to anihilacja Ja, lecz jego maksymalna� 31($15./1)OY!5(&1!�/�'(V*.D��&�)W$+D?+$�9&R)OY�%)O/3&%9-$13&!�/.'4?9-&+X9�D)S43/)OY�?+,>93&�9-$2)')4/3$'� +&')�13$>�&� 3�-&*&-$m�/.'4?9-&+X9�D)S43/)OY�/3%-$13&�N9-$>2)OQ��35()(.!�quid): „13$�5(&+$�53,�/($%.�S&%1X�35()(X!�&4$�+$5(�<)1&%�W.($D!�%-3,'3($D?�/R&O13$!�-�9-.D� obcuje” (VI.9[9].11.42-3)26.

�4)(.1�0�)%<)/3&%&+X9�1&�D)S43/$�-&*-?(.!�S$�9-R)/3$'�<)<&%&�/($%.�/�5(&113$<*-.()D1)O93�0�DV/3!�S$��&�13$�%)93$*&�(?(&+�%)�9-$2)O�)W9$2)!�4$9-�%)�53$W3$5&D$2)��K��I_I`���� I�,�3�5(&+$�53,�(.D!�9-.D�<3$*/)(13$�W.R)���)*.5(�/.%&+$�53,(?(&+�/.*&S&Y�W$-9-&5)/)OY!�/3,9�1&4$S&R)W.�<)/3$%-3$Y�0�5(&+$�53,� (.D!�9-.D-&/5-$�<)($19+&413$� +$5(� �K��I[9].9.20-22 i VI.7[38]� C� �> A����$1� 5(&1��4)(.19-,5()�)'*$O4&!� )%/)R?+X9� 53,� %)�/&*3&1(V/� ($*D31?� �� ������ �*)<)1?+,� (R?D&>9-.Y�($n�($*D31�13$�+&')�a5&D)(1)OYb!�4$9-�+&')�aW.93$�(.4')�5)WXb28. Ja jest wte-dy s a m o �/�(.D�5$153$!�S$�<)*-?9&�/5-$4'3$�5/)+$�?()S5&D3$13&�-�*VS1.D3�/R&>%-&D3�<)-1&/9-.D3�i 39:�<*-$%D3)(&D3!�&�(&'S$ samo w sobie 13$�D)S$�W.Y�?+,($<)-1&/9-)�+&')�()�9-.�(&D().

�3$'3$%.��4)(.1�<35-$�)�(.D�%)O/3&%9-$13?�/R&O13$�+&')�)�?*-$9-./35(13$>13?�&W5)4?(1$+�9-.5()O93��&��<$*5<$'(./&�podmiotowa�!�&�9-&5$D�+&')�)�)W$91)>

23 Zob. �. Smith, Unconsciousness and quasiconsciousness in Plotinus, „Phronesis”, R. 23,1978, nr 3, s. 297; J. Bussanich, Plotinus’s metaphysics of the One, w: The Cambridge Companionto Plotinus! red. L.P. Gerson, Cambridge 1996, s. 62.

24��*)W4$D�5(&R)O93�<)%D3)(?�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)�<)%$+D?+$�'*V(')�b�&4.!�<)%'*$>O4&+X9� +$2)�93X2R)OY�0�-)W���������b�&4.!� Plotinus’U! dz. cyt., s. 82nn. Zob.� ($S6 J.-M. Charrue,Note sur PlotinU! dz. cyt., s. 203; T.G. Sinnige, Plotinus on the Human Person and Its CosmicIdentity, „Vigiliae Christianae”, R. 56, 2002, nr 3, s. 293.

25 Zob. J. Maritain, PismaU! dz. cyt., s. 115.26 �� �����������������������,��������� ���������:�,,A

~���������~ ����311$

?+,93$�($2)�%)O/3&%9-$13&�/6������35(!�PlotinusU! dz. cyt., s. 225nn.27 Ten termin w odniesi$13?�%)�%?5-.�/.5(,<?+$�/���=_�`�=�I>�G\���A_�I` >J!�&�/�)%13$53$13?

%)��$%1$2)�/�K�G_ �`�I�CJ!�K��_�[`�=�H[>HC!�K��G_ I`��H��=>A !�A��C>H!�A=�G�3�AG��H>�=�28��&�($D&(�D35(.9-1$+�N5&D)(1)O93Q�-)W��/&S1.�&*(.'?R�����)**32&1&!�„Solitary” Mysticism

in Plotinus, Proclus, Gregory of Nyssa, and Pseudo-Dionysius, „Journal of Religion”, R. 76, 1996,nr 1, s. 28-42.

Page 104: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[C ����������M@�����

O93��)W*& (perspektywa przedmiotowa)���*-.'R&%$D�<3$*/5-$2)�(.<?�)<35?�+$5()5(&(13� *)-%-3&R� <3$*/5-$2)� (*aktatu Plotyna, gdzie jest D)/&� )� )%*-?9&13?/5-.5('3$2)!�W.� (*/&Y� +$%.13$�/�&W5)4?(1.D��&!�'(V*$� +$5(�N<*&/%-3/.D�O/3&>(R$D,�W,%X9.D�(.4')�5)WXQ� i „spojrzeniem” (I.6[1].9.18 i 22)29. Plotyn�<35-$�($S!S$�N9-R)/3$'�-)W&9-./5-.�53$W3$�5&D$2)�/�(.D�/3%-$13?!�-)W&9-.�53$W3$�(&'3$>2)�/R&O13$� _<)1&%�/5-$4'3D�<)-1&13$D`!� &� *&9-$+� -$5<)43� 53,� -� (&'3D�/R&O13$5)WX� 3� (&'3$2)� /R&O13$� 53$W3$� 5<)5(*-$S$!� '3$%.� 5(&13$� 53,� 9-.DO� <*)5(.D”(VI.9[9].10.9-12)30���35-$�(&'S$ o duszy (w sensie indywidualnego Ja):

�)� +$5(� +$+� _%?5-.`� Z*V%R)� 3� '*$56� Z*V%R)!� W)� 5(&D(X%�<)9:)%-3!� &� '*$5!� W)� (&D� +$5(�)W*)����'3$%.�(&D�%)93$*&!�5(&+$�53,�5)WX�3�(.D!�9-.D�W.R&��_U`�13$�%)(*-$�%)�139-$>2)�311$2)!�+&'�(.4')�%)�53$W3$�5&D$+!�3�/�($1�5<)5VW!�13$�W,%X9�/�9-.DO�311.D�)%53$W3$!�13$�W,%-3$�/�139-.D�311.D!�+&'�(.4')�/�5)W3$�5&D$+\�W.93$�-&O�/�5)W3$�5&>D$+!�&�13$�9-.DO�35(13$+X9.D!�()�W.93$�/�13D ��

�*-$%5(&/3)1X� <)13S$+� 31($*<*$(&9+,� %)O/3&%9-$13&� ')1($D<4&9+3� �$%1$2))<3$*&D�1&�?-1&13?!�S$�<)%)W3$P5(/)�+,-.'&�)<35?�$D&1&9+3�31($4$'(?�-��$%1$2))*&-��&!�'(V*$�%)(.'&��$%1$2)�/�')1($D<4&9+3!� O/3&%9-.�)� (.D!�S$�<&*&%.2D&>($D�%4&� ($+�')1($D<4&9+3� +$5(�/R&O13$� transcendentny, prenoetyczny aspekt inte-lektu32. �:)%-3� (?(&+�)�<*)9$5�/.R&13&13&�53,��1($4$'(?�-��$%1$2)!�)<35&1.�<*-$-�4)(.1&�D3,%-.�311.D3 tak:

�$2)� _�$%1$2)`� <*-$4$/&+X9&� 53,� )W83()OY� (/)*-.� 9)O� )%$P� 311$2)6� ()� 9)O� -&O!� 2%.<)/5(&R)!�-/*V93R)�53,�'?�13$D?�3�-)5(&R)�13D�/.<$R13)1$!�3�<)/5(&R)�<*-$-�/<&(*.>/&13$�53,�/$P�0�3� ()�+$5(��1($4$'(���)�+$2)�5(&W341$�(*/&13$�-/*V9)1$�'?�_�$%1$D?`5(/)*-.R)��.(!�&�5<)24X%&13$�'?�13$D?�0��1($4$'( �

29 ���������~ ������ �� � 30 &��� �� ��

~ '�( ����, ���/~,����#~�� �����,��~��� ������~����:����� �����

������#~�� ����!�����B���#~ �� ��� � ��2%�����������,����������! ,���������� ������

~����� ���� ����� ,����

� ���,~����� ���,~�� ,����� ��~� ��- ��� � .�������#~�����,~����������.

����� , �����~�� ,�������, ������� ���~)�����~�� ��� ���� ���������� ���~

(VI.9[9].9.20-3, 11.39-41)32��&'3$2)�-%&13&�5X6��������b�&4.!�Plotinus’U! dz. cyt., s. 164nn.; P. Hadot, L’unionU! dz.

cyt., s. 17-27; J.M. Rist, Back to the Mysticism of Plotinus: Some More Specifics, „Journal of theHistory of Philosophy”, t. 27, nr 2, 1989, s. 196nn.; �.H. �rmstrong, The apprehensionU! dz. cyt.,s. 196. W polskiej literaturze przedmiotu inter$5?+X9$� )<*&9)/&13$� ($2)� <*)W4$D?� -1&+%?+$� 53,/�<*&9.��. Woszczyk, Problem hen i aoristos dyas w Enneadach Plotyna!��&()/39$�A[[J!�5���C >>�HA���/3$*%-3�)1&!�S$��1($4$'(�-/*&9&+X9.�53,�'?��$%1$D?�13$�+$5(�&W5)4?(13$�13$)'*$O4)1.!�&4$�+?S/�<$/1.D�5()<13?�?formowany.

33 ������C~������#~������� ����$����� ��� � ��������������������3������� ������������� �� �#~���

~���)��D�� �����~ �����������#~�- �������

D����������� �#~ (V.2[11].1.9-13) ��������V.4[7].2.4-11, V.1[10].7.5-6, VI.7[38].16.14--23, V.3[49].11.4-11.

Page 105: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[H���������#�������������������

�4)(.1� )<35?+$� <*$1)$(.9-1.� &5<$'(� �1($4$'(?� +&')� 13$)'*$O4)1$�/3%-$13$!'(V*$�+$5-9-$�139-$2)�13$�/3%-3!�-&13D�13$�5(&13$�53,��1($4$'($D�')1($D<4?+X9.D53$W3$� +&')��.(!�&�-&*&-$D�-/*V9)1$�+$5(�-�<*&213$13$D�'?��$%1$D?!�-�'(V*$2)53,�/.R&13&�

�3<)($-,�)�()S5&D)O93�($2)�&5<$'(?��1($4$'(?�-$�5(&1$D�:3<$*1)$(.9-1$+�')1>($D<4&9+3� D)S1&� ?-&5&%13Y� -/R&5-9-&� <*-$-� )%/)R&13$� 53,� %)� 1&5(,<?+X9egourywku:

�1($4$'(� <)53&%&� /3,9� D)9� 31(?39.+1$2)� <)-1&13&!� %-3,'3� '(V*$+� /3%-3� ()!� 9)� +$5(/�13D!�)*&-�/R&%-,!�'(V*X�/3%-3� ()!�9)� +$5(�<)1&%�13D!�%-3,'3� +&'3$D?O�%)('13,93?3�<*-.+,93?�($2)���-3&R&+X9�/$%R?2�($+�/R&%-.!�1&+<3$*/�(.4')�<&(*-.R!�&�<&(*-X9!�<)>53&%R�<VZ13$+�<)-1&13$�31($4$'(?&41$�)*&-�+$5(�+$%1)O93X���)�)5(&(13$�+$5(�')1($D<4&9+X�1($4$'(?�*)-5X%1$2)!�()�<3$*/5-$�+$5(��1($4$'($D�-&')9:&1.D!�'3$%.�(*&93�)1�*)-5X>%$'!�<3+&1.�1$'(&*$D���($%.�0�-&')9:&1.�0�5(&+$�53,�<*)5(.�&S�)53X213$�WR)2)OY�1&>5.9$13&���� 4$<5-$�+$5(�%4&P�W.Y�<3+&1.D�13S�W.Y�-W.(�%)5()+1.D�1&�(&'3$�?<)+$13$ C�

John Bussanich, w swojej przenikliwej analizie hipotezy� )� ()S5&D)O93�<*$>1)$(.9-1$+� 8&-.� 31($4$'(?�-�&5<$'($D�31($4$'(?�')1($D<4?+X9.D��$%1)35, propo-nuje jednak!�W.�)%*VS13Y�5(&1�<*$1)$(.9-1.�)%�:3<$*1)$(.9-1$2)!� (/3$*%-X9!�S$')1($D<4&9+&��$%1$2)� +$5(�)�/3$4$� 31($15./13$+5-X�8)*DX�O/3&%)D)O93�13S�<*$>1)$(.9-1.!� -&4XS')/.� 31($4$'(���V/13$S��.+V48?*� Emilsson 5'R&13&� 53,� )5(&(13)'?�?-1&13?�($2)�5(&1)/35'&36. W.%&+$�53, jednak!�S$� to, co Bussanich krytykuje,to nie tyle 5&D�8&'(!�S$�„metafizyczne miejsce” dla kontemplacji :3<$*1)$(.9-1$+-1&+%?+$� 53,�?��4)(.1&�/� prenoetycznym aspekcie Intelektu, ile raczej -&D&-.>/&13$�/5-$4'39:�*VS139�D3,%-.�„momentem” powstania intelektu a „momentem”jego powrotu do Jednego. Bussanich�D&� *&9+,!� S$� )<35.�')1($D<4&9+3� �$%1$2)!poD31X/5-.�($*D31)4)23,�N%)('13,93&” i „niewiedzy”!�*VS13X�53,�/�/3$4?�<?1'>(&9:�)%�)<35V/�/.R&13&13&� 53,� �ntelektu z Jednego, lecz /.%&+$� 53,!� S$��4)(.1?S./&�)%D3$11$2)� +,-.'&!�S$W.�<)%'*$O43Y� *VS1$�&5<$'(.� ($+� samej *-$9-./35()>O93���%.�9:9$�<)'&-&Y!�w jaki sposób prenoetyczne!�13$)'*$O4)1$�/3%-$13$�'*.5(&>43-?+$�53,�/�31($4$'(?&41X�')1($D<4&9+,��)*D!�<)%'*$O4&�5/)35($�N?WV5(/)Q�<*$1)>$(.9-1$2)�31($4$'(?�)*&-�()!�S$� raczej pragnie on Jednego,�13S� je kontempluje.

Gdy Plotyn chce natomiast )<35&Y, w jaki sposób ludzkie Ja („dusza indywi-dualnaQ��%)53,2&��)W*& przez zakochany, czyli hipernoetyczny Intelekt!�<)%'*$>

34 ��� �#~ ��� � �� �� ���� �: ��� ���� ���~ ,A~��� ����~������,�� ��,A

~��

����� �����#~������,~�� ���������,~,���E ������� &3��� � ����~ ����� �� �#~ ������! ����)������ ��� ��� D��� �#~���� ��,������ �#~���~ , �� ��� �� ���������������#~ �����$������~ �� ����B������������������ ��~��~$������ ����~���:�� ������ *��� ������

~ ������:��������(VI.7[38].35.19-27). �4)(.1�9.(?+$

�4&()1&!�<*-./)R?+X9�59$1,�<3+&P5(/&��)*)5&��Symp. 203b5).35 Zob. J. Bussanich, The One and Its Relation to Intellect in Plotinus, Leiden–New York 1988,

s. 231-236.36 Zob. E.K. Emilsson, Plotinus on Intellect, Oxford 2007!� 5�� �[�>�[ !� 9:)Y� W&%&9-� ($1� 1&

')13$9�*)-%-3&R?�-&5(*-$2&!�S$�13$�D&�/�($+�5<*&/3$�/.*&Z1$2)�-%&13&�

Page 106: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[= ����������M@�����

O4&�wtedy W)2&9(/)�3�31($15./1)OY�($2)�5(&1?�/$/1,(*-1$2). Przy takiej inter-pretacji chodzi o jeden aspekt intelektu, )24X%&1.�13$+&')� z dwóch perspektyw:(1) w „momencie” /.+O93&�-��$%1$2)�(opisanym w sposób obiektywny i niezindy-widualizowany, z perspektywy makrokosmicznej), (2) w „momencie” powrotu doniego (opisanym -?<$R13$� 31&9-$+!� /� 5<)5VW� S./.!� 13$D&4� )5)W35(.!� 2%.S� +?S-�<$*5<$'(./.�D3'*)')5D39-1$+�0�9-R)/3$'&�)53X2&+X9$2)�5(&1�')1($D<4&9+3).

���* �����/������������� ���� ����/��� �� ��G��

D)O/3&%9-$13$�')1($D<4&9+3� hipernoetycznej stanowi /3,9�<)/*V(� 3� 9&R')>/3($�/9:R)13,93$�ludzkiego Ja do tego aspektu ludzkiego intelektu, który istniejeje%1)9-$O13$, z a n i m intelekt powstaje, w jego 2 R , W 3 oraz p o n a d �13D!�2%./-1)53�53,�)1�'?�5/$D?�#*V%R?��35(.'&�+&Z13�()�(.<!�'(V*.��&D$5��**&+�5')1(*&>5()/&R�-�D35(.'X�*$4&9.+1X�9-.�D3R)51X!�1&�W&-3$�&*3(&31)/5'3$2)�*)-*VS13$13&D3,%-.�1&(?*&41.D�&�1&%<*-.*)%-)1.D�%)O/3&%9-$13$D�D35(.9-1.D����?+,93?�**&+&�D35(.'&�+&Z13, charakterystyczna dla mistyki Dalekiego Wschodu, ()� (.<1&(?*&41$2)�<)-1&13&�/R&51$2)�35(13$13&!�&�<)<*-$-�13$�– 13$-*VS139)/&1$2)�35(>13$13&��W5)4?(?�)*&-�/5-.5('39:�*-$9-.37. Mistyka typowa d4&�(*&%.9+3�9:*-$O93>+&P5'3$+!�9:)Y�13$� +$5(�/�)<)-.9+3�%)� ($2)�%)O/3&%9-$13&!�')19$1(*?+$�53,� nato-miast na st&13$�/$/1,(*-1.D!�2%-3$�)2)R)9)1$�4?%-'3$��&�5<)(.'&�53,�-�D3R)O93XW)5'3$+�5)W.!�'(V*&�5(&+$�53,�%4&�($2)��&�)W$91&38.

�)!�9)�/R&O93/$�+$5(�'&S%$+�D35(.9$�+&Z13!�&� (&'S$�834)-)833��4)(.1&!� ()�8&'(!Se c:)Y�4?%-'3$� Ja +$5(�/�5(&13$�?<&%'?�3�W.�<)/*V93Y�-�13$2)!�musi -&'(?&43-)>/&Y� 3� N)W?%-3YQ�1&+/.S5-.� aspekt swego intelektu, to zarazem ludzki intelekt,rozumiany jako warstwa obiektywnej, metafizyczn$+�5(*?'(?*.�4?%-'3$+�<)%D3)>()/)O93!� jest nieustannie zanurzony w hipo5(&-3$��1($4$'(?���$S$43�(&'!�()�+$5(�($S13$?5(&113$� -&1?*-)1.�/� :3<$*1)$(.9-1.D�/.D3&*-$� ?13/$*5alnego Intelektu,

37��:&*&'($*.5(.9-1&!� +&'�<*VW?+,�<)'&-&Y!� *V/13$S�%4&��4)(.1&���3$�?S./&�)1!�)9-./3O93$!59:)4&5(.9-1$2)�<)+,93&�N35(13$13&Q!�&4$�/�13$'(V*.9:� 31($*<*$(&9+&9:�<)1&%31($4$'(?&41.�*%-$P��&)*&-�5&D)��$%1)�<*VW?+$�53,�)<35&Y�/R&O13$�/�($*D31&9:�13$?9:/.(1$2)�%4&�31($4$'(?�9-.5($2)�35(>13$13&\� zob. K. Corrigan, Essence and existence in the „Enneads”, w: The Cambridge… dz. cyt.;L.P. Gerson, Plotinus, London �IIC!� 5�� >�C\� ($1S$!� Plotinus’s Metaphysics: Emanation or Cre-ation?, „Review of Metaphysics” 46, 3(1993), s. 559-574. �)24X%.��$*5)1&�5<)('&R.�53,�-�'*.(.'X0� zob. ������)55!� Thomizing Plotinus: � Critique of Professor Gerson, „Phronesis” 41, 2(1996),s. 197-204, 2%-3$�/<*)/&%-&13$�<)+,Y�35()(.�3�35(13$13&�?-1&1)�-&�13$<)(*-$W1.�&1&9:*)13-D!�&�(&'X31($*<*$(&9+,��4)(.1&� -&� WR,%1X������)**32&1!�/.')*-.5(?+X9� 311$� ($'5(.� 13S��$*5)1� i w 5<)5VW!'(V*.�D13$�<*-$')1?+$!�%)/)%-3!�S$�/5<)D13&1$�*)-*VS13$13$�D)S1&�+$%1&'�-1&4$ZY�?��4)(.1&�0zob. �. Corrigan, Essence and existence… dz. cyt.

38 Zob. na ten temat: J. �rraj, God, Zen, and the Intuition of Being, Cheloquin 1988\� ($1S$!Mysticism, Metaphysics and Maritain, Cheloquin 1993. W.%/3$�'53XS'3�13$%&/1)�-D&*R$2)�($)>4)2&�%)5(,<1$�5X�1&�5(*)13$: www.innerexplorations.com.

Page 107: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[J���������#�������������������

jednak� 13$�/�5<)5VW�/�<$R13� -&'(?&43-)/&1.!� 4$9-�N-&D&5')/&1.Q�%4&� 5&Degosiebie39. Ludzki intelekt jest zatem zawsze blisko Jednego, w dynamicznym, pre-i hipernoetycznym stanie „)W$91)O93� W$-� *VS139.”!� <*-.� 9-.D�13$� 9:)%-3� (?(&+)� *VS139,�/� 5$153$� <*-$%D3)()/.D� 3�D$(&83-.9-1.D� �+&')� +$%$1� -��4&()P5'39:��������� �), która D?53�35(13$Y�D3,%-.��$%1.D�&�/5-.5('3D!�9)�)%�13$2)�<)>9:)%-3!� 4$9-� )� *VS139,� /� 5$153$� <)%D3)()/.D� 3� 8$1)D$1)4)239-1.D!� 9-.43)� „)%9-?93$�*VS139.”!�'(V*$!�+&'�53,�/.%&+$!�13$�+$5(�)W$91$�&13�/�D)D$193$�<*$>1)$(.9-1.D!�&13�/�:3<$*1)$(.9-1.D!�+$O43�+?S�D3$43W.OD.�+$�)%�53$W3$�)%%-3$4&Y40���(.D�')1($'O93$�D)S1&�<)/3$%-3$Y!�S$�9:)Y – podmiotowo i fenomenologicznie– 9-R)/3$'� powraca do Jednego, to zarazem – przedmiotowo i metafizycznie –zawsze jest w swego rodzaju kontakcie z Jednym, ()($S�<)/*V(�5(&1)/3�po pro-stu <$R1$� zaktualizowanie /R&51$+�1&(?*.41.

�*&9&+X9� teraz do opisu kontemplacyjnego %)('13,93&��$%1$2)!�/&*()�/5'&>-&Y!�S$��4)(.1�13$�-&/5-$�/<*)5(�5(/3$*%-&!�S$�1&+/.S5-$�%)O/3&%9-$13$�D35(.9->1$�+$5(�%)O/3&%9-$13$D�1&+/3,'5-$+�2R,W3�/R&51$2)��&���3$'3$%.�<35-$�)�9-.DO–�/.%&/&R)W.�53, –�<*-$93/1.D!�9-.43�)�-13'13,93?��&!�'(V*$6�N+?S�13$�+$5(�5)WX&13� %)� 53$W3$� (&D� 13$� 1&4$S.!� &4$� 1&4$SX9� %)� 13$2)!� +$5(� +$%1)O93X� _-� 13D`Q�K��I_I`��[��H>J�42. �$%1)9-$O13$�D)S1&�-1&4$ZY�(&'3$�)<35.!�/�'(V*.9:�<)+&/3&>+X� 53,� zarówno odniesienie do podmiotu (Ja),� +&'� 3� %)� &W5)4?(1$2)�<*-$%D3)(?��$%1)�� ($2)�%)O/3&%9-$13&:

�&D�D)S1&�/3%-3$Y�3��$2)!�3�53$W3$�5&D$2)!�(&'�+&'�/3%-3$Y�+$5(�1&D�/)41)�_U`�13$W.43�%/)+23$D!�&4$�+$%1.D�W.R�/3%-X9.�-�(.D!�9)�-)W&9-.R!�+&')�S$�/9&4$�($2)�13$-)W&9-.R!�&4$�-�(.D�53,�-+$%1)9-.R�_U`�W.93$�-&O�/�5)W3$�5&D.D!�&�13$�/�9-.DO�35(>13$+X9.D!�()�W.93$�/�13DC �

René �rnou pisze o „*.2)*.5(.9-1.D�<&*&4$43-D3$�D3,%-.�<)-1&13$D��)2&3� <)-1&13$D� 5&D$2)� 53$W3$” i dodaje: „'()� -1&� 53$W3$!� -1&� ($S��)2&� 3� ()�/� ($+

39 Zob. ���(*VS.P5'3!���6���I���������������������������%�����, „U S9:.R'?�S(&*)>S.(1)O93” 13(2014), s. 33-54.

40 �?2$5(3&��D3455)1&!�S$�(&'3$�5(&1)/35')�/.D&2&R)W.�D)%.83'&9+3�D.O4$13&�)�%)O/3&%9-$>13?��$%1$2)�3�<*-.+,93&!�S$�+$5(�()�N5341$�)%9-?93$�+$2)�_�$%1$2)`�)W$91)O93�W$-�9&R')/3($2)�-D3$>5-&13&� -�13D�/R&51$2)� �&Q!� )<&*(&� +$5(� 1&�W*&'?�<)+,93)/$2)� *)-*VS13$13&� (.9:�%/V9:� *)%-&+V/*VS139.�0�zob. E.K. Emilsson, PlotinusU! dz. cyt., s. 102.

41���311.D�D3$+59?�%)'R&%13$+�)D&/3&D�/5<VR35(13$13$�%/V9:�&5<$'(V/�31($4$'(?�0�1)$(.9->1$2)� 3� :3<$*1)$(.9-1$2) –�/� 5/$2)� *)%-&+?� %.1&D39-1$+� 5&D)(*&159$1%$19+3�� �&'(?&43-)/&13$&5<$'(?�1)$(.9-1$2)�<)/)%?+$�')1($D<4&9+,��.(?�+&')�/3$4)O93��)*D!�&�-&'(?&43-)/&13$�&5<$'(?:3<$*1)$(.9-1$2)�0�')1($D<4&9+,� �$%1$2)�<*-$-� 31(?39.+1X�13$/3$%-,���)W�����(*VS.P5'3!� (��������3�����%����������;����„Enneadach” Plotyna, „Studia �ntyczne i Mediewistyczne” 11[46](2013), s. 57-80.

42 ����������������#~�� �����~���~,��� ���� ��� ��F ���� ����~ ������ � ��#~�����~ � ��&��� ���~ ������������� ���,~�� ,��

��� ��~- ��� ��� ���� �:����~ ,����F �

~ �������( ���&���� � ,�?

��&���� � ,����D ��� � (VI.9[9].9.56-7, 11.4-6, 11.41).

Page 108: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[G ����������M@�����

mierze, w jakiej zna siebie”44.����4)(.1&� ($1�<&*&4$43-D�5(&+$�53,�9-.DO�/3,9$+6+ $ % 1 ) O 9 3 X w punkcie kulminacyjnym. W �4)(.P5'3$+� koncepcji kontempla-cyjnej )W$91)O93�W$-�*VS139.�)W$91)OY�czystego, hipernoetycznego Ja +$5(�)%9-?>/&1&�+&')�)W$91)OY� upragnioneg)��)W*&���&�+$%1)9-$51)OY�)W$91)O93��&�3��$%>1$2)�)<35&1&� +$5(� <*-$-��4)(.1&!� -�')13$9-1)O93!� (&'!� +&'W.�W.R.� (o dwie *VS1$rzeczy, podczas gdy /.%&+$�53,!�S$�/�%)O/3&%9-$13?�')1($D<4&9.+1.D�<)+&/3&53,�(.4')�+$%1&�3�9&R')/393$�<*)5(&�)W$91)OY45.

�)13$/&S�:ipernoetyczny aspekt intelektu +$5(�Z*V%R$D�O/3&%)D)O93!��4)(.19-,5()� )<35?+$� to %)O/3&%9-$13$� )W$91)O93�/� '&($2)*3&9:� N/3%-$13&Q� 3� NO/3&>(R&Q46!�9:)Y�/�311.9:�D3$+59&9:�-�*V/1X�D)9X�(/3$*%-3!�S$�13$�+$5(�()�widzenie,a raczej %)('13,93e 4?W�-RX9-$13e�53,47. Gdy jednak ?S./&�„+,-.'a )24X%&13&Q!�()DV/3!� S$� %)O/3&%9-$13$� ()� +$5(� /3%-$13$D� /3%-$13&� �K� _CI`�J�I>�A!K��J_ G`� H�� >�=�� 3�/3%-$13$D� 9-.5($2)� O/3&(R&� �K��J[38].36.20-7). Najlepiejwidzi ten, kto nie widzi (V.5[32].7.29), lecz przez „widzenie” rozumie tutaj Plo-tyn widzenie 9 - $ 2 ) O, +&'3$2)O�<*-$%D3)(?!�9-.43�widzenie )2*&139-)1$�<*-$-()!�9)�53,�/3%-3 (VI.7[38].33.7-8)48!�3�13$�9:9$�)1�/9&4$�-&1$2)/&Y�)W$91)O93�&'>(./1)O93�<)-1&/9-$+�/�(.D�5(&13$�')1($D<4&9.+1.D��13$�+$5(�()�?(*&(&�<*-.()D>1)O93�. Intelekt�D?53�<*-$5(&Y�/3%-3$Y�N9)OQ, S$W.�<*-$-�D3R)51$�<*&213$13$�-RX>9-.Y�53,�-�9&R')/393$�13$<)-1&/&41.D!�'(V*$�132%.�13$�5(&13$�53,�%4&P�N9-.DOQ.M)S1&�W.� to <*-.*V/1&Y�%)�1&2R$+� ?(*&(.� 2*?1(?� <)%�1)2&D3� 3� -1&4$-3$13&� 53,/�13$<)-1&/&41$+�<?5(9$ (V.8[31].11.33-40 i V.5[32].8)49.

�?5('&� (&�13$� +$5(� +$%1&'�9-.DO�)W9.D!� +$5( to bowiem zarazem powrót doZ*V%R)/$2)�&5<$'(?�53$W3$�5&D$2)!�%)�nagiej�O/3&%)D)O93����=_�`�I�A�>A�50���&'*)-?D3$D�31(*.2?+X9.�?*./$'6

44 R. �rnou, DésirU! dz. cyt., s. 197.45 Zob. T.P. Sinnige, PlotinusU! dz. cyt., s. 293; �. Kelessidou-Galanou, L’extaseU! dz. cyt.,

s. 385-386 ; E.W. Warren, ConsciousnessU! dz. cyt., s. 96; P. Hadot, Plotyn albo prostota spojrze-nia!�(R?D������)D&P5'3!��,(.�A[[C!�5��C=\��.H. �rmstrong, The �rchitectureU! dz. cyt., s. 34nn.;P. Mamo, Is Plotinian mysticism monistic?, w: The SignificanceU! dz. cyt., s. 207.

46 Zob. VI.9[9].4.13, 7.20, 10.5, 11.41; I.6[1].7.27; V.5[32].8.10, VI.7[38].34.18.47��)W��K�H_ A`��[��>�[\�K��J_ G`� =�C!�K� _CI`��[�C�>=�3��J�AC>G\�W&*%-)�9-,5()�/�(*&'(&93$�K��I_I`

0�1<��K��I_I`�J�A[>=!�G�AJ!�I� G>C��3��[���>A����)W��($S������$3+$*!�PlotinusU! dz. cyt., s. 304-307.48 ������� �#~����� �� ���~,��������� �.+X(')/)�'4&*)/13$�8)*D?R?+$�(,�*VS139,��*1)?6

NContempler” alors, c’est voir; oui, voir non pas une forme determinee mais un objet qui n’est pas„autre” que le sujet oraz: il ne voit plus rien sans doute, puisqu’il ne voit aucun objet. To widze-nie, które nie ma przedmiotu, jest w pewnym – bardzo prawdziwym – sensie widzeniem samegowidzenia, czyli widzeni$D�O/3&(R&�D)9X� ($2)S�O/3&(R&6� c’est meme le criterium de la contempla-tion extatique: quand on voit la lumiere en elle-meme, par elle-meme – R. �rnou, DésirU! dz. cyt.,s. 244nn. Rist pisze: the self is seen not as object but as subject… Its „object” is the infinite andindescribable – J.M. Rist, PlotinusU! dz. cyt., s. 52.

49��:)Y�/.%&+$�53,!�S$ prz$+O93$�)%�<)-1&13&�%)�13$/3$%-.�?��4)(.1a�RX9-.�53,�-�+&'XO�(*?%1)>O93X�9-.�/&:&13$D!�(*?%1)�53,�-2)%-3Y�-�<*-$5&%1.D�(/3$*%-$13$D�39:&$43%$5&!�S$�+$5(�()�NW)4$>51.�5(&1�9&R')/3($+�2*)-.!�S$�13$�D&�53,�9-$2)�9:/.93YQ�0������39:&$43%$5!�Plotinus and Jaspers,„Diotima”, R. 4, 1976, s. 45.

Page 109: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�[I���������#�������������������

�%.W.�1&<)('&R)�9)O�+$%1$2)�3�<)-W&/3)1$2)�9-,O93!�-&D34'R)W.���VS�W)/3$D�D3&>R)W.�%)�<)/3$%-$13&�)�(.D�4?W�9)�D)2R)W.�/�13D�<)-1&Y]��%.W.�W)/3$D�9)O�9&>R')/393$�<)-W&/3)1$2)�9-,O93�D?53&R)�/.*&-3Y�53$W3$!�D?53&R)W.�<*-$%$�/5-.5('3D<)/3$%-3$Y!�9-.D�13$�+$5(\�/($%.�+$%1&'�/�($1�5<)5VW�W.R)W.�/3$4)O93X!�&W.�W.Y�+$%>1.DU�+$O43�DV/3R)W.�)�9-.DO�<*-.<&%')/)�1&4$SX9.D�%)�53$W3$!�/.*&-3R)W.�/3$>4)OY�4?W!�/�311.D�*&-3$!�DV/3R)W.�(.4')�N�&��&Q�3�N�$5($D��$5($DQH��

�X%-,!�S$�Plotyn (/3$*%-3�(?(&+!�3S�Z*V%R)/$��&!�'(V*$�+$5(�13$<)%-3$41$�3�&W>5)4?(13$� <*)5($!� 2%.W.�D)2R)� 9)O� <)/3$%-3$Y� )� (.D!� 9-.D� +$5(!� <)/3$%-3&R)W.+$%.13$!�9-.D�13$�+$5(�0�2%.S�+$5(�)1)�1$2&9+X�/5-$4'3$2)�W.93&�N9-.DOQ�3�/5-$4>'3$+�8)*D.���%.W.�+$%1&'�<)/3$%-3&R)�)�5)W3$!�1&�<*-.'R&%!�N+$5($D�5)WX!�&�13$+$5($D�W.($DQ!�/($%.�DV/3R)W.�+?S�)�/3$4)O93!�/.9:)%-X9�<)-&�5/)+X�<*)5()(,��$%.1$,� 9)�D)2R)W.�<)/3$%-3$Y,� ()� N�&� �&Q� 3� N�$5($D� �$5($DQ!� 4$9-��4)(.1� 13$(/3$*%-3!�S$�+$5(�()�/.*&S$13$� n a t u r y � ($2)��&!�4$9-�(.4')�<*VW&�/5'&-&13&!�S$13$�%&�53,�)�13D�139�<)/3$%-3$Y!�2%.S�+$5(�9-.5(X�D)S1)O93X�3�/�5/)+$+�<*)5()93$+$5(� <)%)W1$� %)� �$%1$2)���)9-X(')/.�')D$1(&*-� )� -&D34'13,93?�/3XS,� +$%1)>-1&9-13$� -� ?/&2&D3� �4)(.1&� )� (.D!� S$� I1($4$'(� +$5(� /� D349-X9.D� -$('13,93?-��$%1.D!�(.D�W&*%-3$+�S$��4)(.1�/�(.D�5&D.D�*)-%-3&4$�<)%'*$O4&�($1�&5<$'(!RX9-X9�2)�-� prenoetycznym aspektem Intelektu (V.3[49].10.42-4)52.

Przy takiej interpretacji kontemplacji hipernoetycznej, jest ona powrotem Jado siebie samego, do swojej pierwotnej natury, która ulega aktualizacji. �'(?&43>-&9+&�(&�1&5(,<?+$�<*-$-�')15$'/$1(1X�negacj, wszelkich aktów poznania�3�)2)>R)9$13$��&�-�/5-$4'39:�<)-1&/&1.9:�<*-$%D3)(V/!�9)�<*)/&%-3�%)�1&2R$2)�)%>'*.93&!� Se Z*V%R)/.� &5<$'(� Ja zawsze, przed wszelkim czasem, jest czystym,nagim widzeniem, które niczego nie widzi, a zarazem dotyka Jednego53. P)*-?>9&+X9�/5-.5(')!�9)�-1&R)�3�1&�9-.D�D)2R)�53,�)<*-$Y!��&�-1&+%?+$�53,�)()�w�<*-$>13'&+X9$+� +$� )W$91)O93� Dobra, w której uzyskuje!� +$O43�D)S1&� (&'� <)/3$%-3$Y!)<&*93$� W$-� )<&*93&: „albowiem i on nie jest nigdzie: miejsce noetyczne jestw nim, lecz on nie jest w niczym” (VI.7[38].35.41-2)54.

��������� ��� ����#~����? ����~'� ��� ��������$51 ������� ���������~����������������!��$�������? ��������������#~������~ ��*������ ��~ ��P

������������������ ��������~ ���� ����������~ ������ ������ �$������� $�G�����������������? ���

~ ���� 0 �� F �������������������������~����������~�*���#~��� ���~�„���������”���

„��(���3” (V.3[49].10.32-7)52 H. Oosthout twierdzi!�Se ten urywek jest raczej przykRadem bezsensownej gadaniny na te-

mat czegoO!�czego nie moSna wyraziY!�niS�odniesieniem do treOci kontemplacji – zob. H. Oosthout,Modes of Knowledge and the Transcendental: �n Introduction to Plotinus Ennead 5.3 (49) with a Com-mentary and Translation, �msterdam–Philadelphia 1991, s. 13nn.; w mniejszym stopniu równieSE.K. Emilsson, PlotinusU! dz. cyt., s. 86-91. Zaprezentowane tu odczytanie zgodne� +$5(� *&9-$+-� 31($*<*$(&9+X� ($2)�?*./'?�<*-$-��&*,��&<<$!�/3%-X9$+�/�13D�)<35� 8?1%&D$1(?�<)%D3)()/)O93!N'(V*.�132%.�13$�D)S$�W.Y�?9:/.9)1.�+&')�)'*$O4)1.�<*-$%D3)(!� +&')�()�4?W�(&D()Q�0�����&<<$!Self-knowledge and subjectivity in the „Enneads”, w: The CambridgeU! dz. cyt., s. 269.

53��$413$�/.*&S&� ()��&%)(6� N<)*-?9&+X9�/5-$4'X!� &�/3,9� 3� 5/X�/R&51X!� 8)*D,!�?()S5&D3&� 53,-�*-$9-./35()O93X�W$-�8)*D.!�-�9-.5(X�)W$91)O93XQ�0�P. Hadot, PlotynU! dz. cyt., s. 50.

54 ��������������$��� ���������� ����~,��������� ����

Page 110: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��[ ����������M@�����

�M* ����2 ��=�<2���S>��J��<���2���������/��� ����>�< ��� ��

Warto *V/13$S�-/*V93Y�?/&2,�1&�'/$5(3,�*)43�4?%-'3$2)�/.53R'?�/�(.D�5&>D))2)R)9$13?���� 5&D$+� ')19$<9+3� ')1($D<4&9+3� :3<$*1)$(.9-1$+� +&')� 5(&1?� 9&>R')/3($+� 1$2&9+3� <&*(.'?4&*1.9:� &'(V/�/.13'&!� S$� 1ie ma w tym 1&+/.S5-.D<?1'93$�%*)23�%?9:)/$+�miejsca na 4?%-'3�/.53Rek�&13� ($S!� +&'�5?2$*?+X�13$'(V>*-.�W&%&9-$!�1&�inicjatyw, Jednego, w sensie�&'(?�-/3X-&1$2)�-�')1'*$(1X�4?%->'X� )5)WX!�D&+X9$2)� 1&� 9$4?�/<*)/&%-$13$� +$+� w stan kontemplacji55. �.53R$'<)4$2&�1&�/.-/)4$13?�53,�-�?()S5&D3$13&�-�13S5-.D3�$1$*23&D3 poznawczo-wo-litywnymi, czyli na oczyszczeniu Ja. Ostatni krok w tym procesie 13$�+$5(�+$%1&'&13�/.53R'3$D!�&13�%&*$D���.5'?5+&�1&�($D&(!�9-.�D)S1&�DV/3Y�)�9-.DO�<)*V/>1./&41.D�%)�9:*-$O93+&P5'3$+�')19$<9+3�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)�+&')�gratiagratis data �<*-.� 9-.D�5&D&� (&�')19$<9+&� *)-/3+&R&� 53,�<*-$-�/3$'3� 3� ?-.5'&R&<$R1.�'5-(&R(� %)<3$*)�/� szesnastowiecznej :35-<&P5'3$+� mistyce Teresy z À734&3��&1&�)%��*-.S&�!�13$�D)S$�%)<*)/&%-3Y�%)�*)-5(*-.213,93&�/�($+�<)5(&93!�/�'(V>*$+� +$5(� ()9-)1&!� 2%.S�<*-$93/5(&/3&� 53,�/�13$+� ludzki /.53R$'� ��&� %-3&R&!� S$W.%)(*-$Y�%)��$%1$2)��3�31($*/$19+,��bsolutu �)1)�%-3&R&!�S$W.��&�D)2R)�%)�13$2)%)(*-$Y�, podczas gdy �4)(.1�D.O43�/�-?<$R13$�311.9:�'&($2oriach.

B?%?+$�)1�5/)+X�')19$<9+,�')1($D<4&9+3��$%1$2)�1&�8?1%&D$1(&41.D�-&R)>S$13?!�S$��&�/�+$2)�Z*V%R)/.D�aspekcie + ? S � - 1 & + % ? + $ � 5 3 , � / � ) W $ 9 1 ) >O 9 3 � � $ % 1 $ 2 )56. �5-$4'3$�%-3&R&13$��&� 3�/5-$4'3$�Y/39-$13&�834)-)839-1$�<*)>/&%-X� %)� <*)2?!� '(V*$2)� 13$�D)2X� <*-$'*)9-.Y�� �&� (.D� <*)23$D� <&1?+$ stan9&R')/3($+� 1&2)O93� 3� <?5('3!� /� '(V*.D� �&� +$5(� (.4')� 5)WX� (�� ��), absolutnymwidzeni$D�13$�/3%-X9.D�139!�9)�W.R)W.�N9-.DOQ.�53X213,93$�($+�:3<$*1)$(.9->1$+�1&2)O93 nie D)S$�W.Y�jednak – ex definitione – O/3&%)D.D�&'($D woli,�2%.S/szelkie intencjonalne %-3&R&13$� 5()3� 1&� <*-$5-')%-3$� ($D?� 5(&1)/3.��-3$+$� 53,(&'�%4&($2)!�S$�&'(�/)43�9-.�31($19+)1&41$�%-3&R&13$�+$5(�-�1&(?*.�1&'3$*)/&1$�1&9)O�<&*(.'?4&*1$2)!�9-.43�)2*&139-&��&�%)�<$/1$+�8)*D.���)W3X9�9)O!�W.�-+$%1)>9-.Y� 53,� -� �ednym, Ja nieuchronnie %-3$43R)W.� 53,� 1&� N�&Q� 3� N9)OQ!� -&D.'&+X95)W3$�%*)2,�%)� tego, co Plotyn nazywa „Ja Ja” i „Jestem Jestem”. Dlatego <)%>'*$O4& on!� S$� 0� 1&(?*&41$� 5'X%31X%� 0� <*VW.� N-*)W3$13&� 9-$2)OQ� 1&� (.D� $(&<3$!)%5?/&+X�1&5� jedynie od )W$91)O93� Jednego, &� -W43S&+X�/�1&+4$<5-.D� *&-3$� %)

55��4)(.1�DV/3�13$'3$%.!�S$�(*-$W&�D3$Y�5-9-,O93$���������!�K��I_I`����C�3�K��J_ G`� C�G�!�&4$+$%1)9-$O13$�?S./&�)W*&-?�<)93X213,93&�-&�/R)5.�<*-$-��($1,��K��H_A `�J�=�0�<)*�� Il���!��IJ����&($D&(�N/.53R'?Q�3�NR&5'3Q�?��4)(.1&�-)W�6�R. �rnou, DésirU! dz. cyt., s. 224-229; �.H. �rmstrong,The �rchitectureU! dz. cyt., s. 31; E.R. Dodds, Tradition and Personal �chievement in the Philo-sophy of Plotinus, „The Journal of Roman Studies”, R. 50, 1960, nr 1, s. 4; J. Trouillard, La puri-fication plotinienne, Paris 1955, s. 11; P. Hadot, PlotynU! dz. cyt., s. 40-42; J.M. Rist, PlotinusU!dz. cyt., s. 163; P.�. Meijer, PlotinusU! dz. cyt., s. 321-323.

56 Trouill&*%� <35-$!� S$� N1)� _�$%1)`� 13$� j<*-.9:)%-3k� %)� %?5-.!� <)13$/&S� %?5-&� 13$�D)S$-)5(&Y�<)-W&/3)1&�/R&51$+�%)5')1&R)O93�D35(.9-1$+!�+&'�(.4')�<*-$-�8&'(!�S$�13$�+$5(�/.5(&*9-&+X9))W$91&�%4&�5&D$+�53$W3$Q�– J. Trouillard, Plotin et le moi, w: Horizons de la personne, red. �. Ja-gu, Paris 1965, s. 72nn�

Page 111: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

������������#�������������������

�1($4$'(?>�.(?� �K�H_ A`�=��C>�J����&4$S.�/3,9�<)/3$%-3$Y�/.*&Z13$!� S$� 13$�D&3�13$�D)S$�W.Y�S&%1$2)�/.53R'?!� poprzez który Ja D)2R)W.�%)53,21XY�Dobra.

�V/1)9-$O13$� +$%1&'�13$�D&�S&%1$2)�%-3&R&13&�-$�5(*)1.��$%1$2)!�'(V*$2)9$4$D�W.R)W.�%)<*)/&%-$13$� 4?%-'3$+�)5)W.�%)�%)O/3&%9-$13&� +$2)�)W$91)O93��4)(.1�W.R� <*-$')1&1.!� S$� <*-$9-.R)W.� ()� 1&(?*-$� �$%1$2)!� '(V*$� +$5(� 5&D)/.>5(&*9-&41$���.R�)1�<*-$')1&1.!�S$�+$%.1&�D)S43/&�D)(./&9+&!�+&'&�D)2R&W.�'3$>*)/&Y��)W*$D�/�(&'3D�&'93$�NR&5'3Q!�()�W.R)W.�<*&213$13$!�S$W.�9-R)/3$'�)53X>21XR� 1&+/.S5-.� 5(&1� D35(.9-1.!� &� <*&213$13$� )-1&9-&R)W.!� S$� �)W*?� 9-$2)OW*&'?+$!�9)�+$5(�1)15$15$D���:)Y�13$�D&�/3,9�NR&5'3Q��$%1$2)�/�5$153$�D35(.'3'&()439'3$+!� ()� +$%1&'�)%%-3&R?+$�)1)�1&�9-R)/3$'&�/� (.D�1&+/.S5-.D�<?1'93$+$2)�<)/*)(?���-3&R&13$�()�13$�+$5(�+$%1&'�5'3$*)/&1$�1&�($2)�')1'*$(1$2)�9-R)>/3$'&!� 4$9-� +$5(�/5-$9:)2&*13&+X9.D!� 5<)1(&139-1.D�%-3&R&13$D��)W*&� 1&� -$>/1X(*-�0�+$5(�)1)!�+&'�<35-$��&%)(!�N53RX�<*-.93X2&+X9X!�<)<*-$-�'(V*X�)%%-3&R?+$1&�1&5�)W$91)OY��)W*&Q57. Jak twierdzi Plotyn (VI.8[39])!�&'(./1)OY��$%1$2)�13$+$5(�1&*-?9)1X�D?�-�-$/1X(*-�')13$9-1)O93X!�4$9-�/.<R./&�-�+$2)�/)4358���4)(.113$'3$%.�?S./&�58)*D?R)/&P!�'(V*$�D)S1&�W.�)%9-.(&Y� +&')� *)%-&+�NR&5'3Q!�1&<*-.'R&%�/($%.!�2%.�<35-$!�S$��$%1)�+&'�5R)P9$�?'&-?+$�53,�W3$*13$�)9-$'?+X9$D?9-R)/3$')/3��K�H_ A`�G�=��4?W�S$�R&2)%13$�3�S.9-43/3$�%&+$�53,�)1)�'&S%$D?!�'()9:9$�W.Y�/� +$2)�)W$91)O93� �K�H_ A`��A� ��� �$%1)�13$�%-3&R&� +$%1&'�<)� ()!� &W.?D)S43/3Y� ')1'*$(1$D?� 9-R)/3$')/3� 9-.� 1&/$(� /5-.5('3D� 4?%-3)D� /$+O93$/�1&+/.S5-.D�D35(.9-1.�5(&1!�4$9-�()�')1'*$(1.�9-R)/3$'�13$+&')�')*-.5(&�-�%&*?!'(V*.�jest skierowany do wszystkich i do nikogo59���$O43�9:93$43W.OD.�1&-/&Y�($1%&*�ND3R)O93XQ��N*)-4$/&+X9X�53,�D3R)O93XQ!� +&'� go nazywa Torchia60)!� (*-$W&�W.-&5(*-$9!�S$�D3R)OY�(&�13$�+$5(�)5)W)/X�/3,-3X�/�S&%1.D�5$153$�($2)�5R)/&61.

�*?%1)�<)/3$%-3$Y!� 9-.�/�D$(&83-.9$��4)(.1&�D)S1&�W.� 58)*D?R)/&Y�13$>5<*-$9-1X�/$/1,(*-13$� ')19$<9+,�/<R./?� �$%1$2)� 1&� ')1'*$(1$2)� 9-R)/3$'&<*&21X9$2)� 53,� -� 13D�<)RX9-.Y!� 4$9-� -� <$/1)O93X�/� Enneadach S&%1$�D3$+59$13$�/5'&-?+$�1&� ()!�S$� 834)-)8� ($1� +X�58)*D?R)/&R. �&*()� ($S�-&-1&9-.Y!�S$�13$>D)S1)OY� )53X213,93&� S&%1.D�/.53R'3$D� 5(&1?� 9&R')/3($+� 1&2)O93� 3� <?5('3� 13$/.13'&�-�($2)!�S$�+$5(�()�9)O�<*-$'*&9-&+X9$2)�1&(?*&41$�-%)41)O93�9-R)/3$'&��+&'()�+$5(�/�<*-.<&%'?�D35(.9-1$+�')1($D<4&9+3�/�(*&%.9+3�'&()439'3$+�!�'(V*$�D?5-X

HJ�����&%)(!�������U!�%-��9.(�!�5��CA�58 „N3$� +$5(� 5)WX� <*-.<&%'3$D!� 4$9-� %4&($2)!� S$� (&'� -$9:93&RQ� �K��G_ I`�� �HG>I!� ��� ��

-���� ���� ,���� �������!�������).59��&*()�<*-./)R&Y�przenikliwe obserwacje �rnou: „J$5(�()�/<R./!�'(V*.�/./3$*&1.�+$5(�1&>

(?*&413$!�-�')13$9-1)O93!�1&/$(�+$O43�5'R&%&�)1�)W3$(139,!�S$�W$-�/X(<3$13&��V2�?'&S$�53,�($D?!�'()53,�%)�($2)�<*-.2)(?+$����*-$9-./35()O93�+$%1&'�(?(&+��V2�13$�%&+$�53$W3$e1&<*&/%,\�13$�%&+$�53$>W3$Q�– R. �rnou, DésirU! dz. cyt., s. 228.

60 J. Torchia, Plotinus! Tolma, and the Descent of Being: �n Exposition and �nalysis, NewYork 1993, s. 100.

61 Jak pisze �rnou, „j$5(�)1�<3$*/5-X��&5&%X!�'(V*&�132%.�13$�5(&+$�53,��*-.+&93$4$DQ�– R. �rnou,DésirU! dz. cyt., s. 229.

Page 112: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��A ����������M@�����

-)5(&Y� N<)%13$53)1$Q� <*-$-� %-3&R&13$� �)2&�� �$5(� ()� 5(&1� 9&R')/393$� 1&(?*&41.!-�'(V*$2)�+$%1&'�/5-.59.�/�5(&13$�?<&%'?�5X�/.)W9)/&13�

)D$1(� <*-$+O93&� %)� %)O/3&%9-$13&� )W$91)O93��)W*&� <*-$-� 13$/3$%-,� 13$)%W./&�53,�/3,9�&13�%-3,'3�/.53R')/3�9-R)/3$'&!�&13�%-3,'3�31($*/$19+3�5&D$2)�)W*&���)O/3&%9-$13$� ()� +$5(�D)S43/$�%-3,'3� 5&D$+� 5(*?'(?*-$� )5)W.� 4?%-'3$+!&�-/R&5-9-&�%-3,'3�($D?!�S$�13$D)S43/$�+$5(�)%*VS13$13$�%)O/3&%9-$13a )W$91)>O93�9-.5($2)��&�)%�5&D$2)��$%1$2)�0�5X�)1$�%)O/3&%9-&1$�-&/5-$�+$%1)9-$O13$!W,%X9� +&'W.� &/$*5$D� 3� *$/$*5$D� +$%1$2)� 5(&1?�/$/1,(*-1$2)� &4W)�W,%X9�/3>%-3&1$�+$%1)9-$O13$!�+&'�<)/3$*-9:13&�4?5(*&���&��3�()!�9)�53,�/�13$+�)%W3+&� (Jed-no)62. �4)(.P5'&�koncepcja kontemplacji hipernoetycznej )<&*(&�+$5(�1&�&'(./1.D/.53R'?!� który jednak w 1&+/.S5-.D�<?1'93$�<*-$'5-(&R9&�53,�/�Y/39-$13$�&W>5)4?(1$+�<&5./1)O9363.

35(.'&��&��4)(.1&!�-$�/-24,%?�1&�35(13$13$�(.9:�%/V9:�8&-!�5'R&13&Y�D)S$%)�<)*V/1&13&� -� 31($*<$*5)1&41X� mistykX� '&()439'X64�/�/$*5+3� �&1&� )%��*-.S&3�+$2)�')19$<9+3�)9-.5-9-$13&�&'(./1$2)�3�<&5./1$2)65, lecz 1&/$(�<)W3$S1$�<)>*V/1&13$� ?'&-?+$!� S$�D&D.� (?� %)� 9-.13$13&� -� -?<$R13$� *VS1.D3� *)%-&+&D3�<&>5./1)O93���3$*1)OY�D35(.'&� 9:*-$O93+&P5'3$2)�/.13'&� -� ($2)!� S$� 13$�D)S$� )1-*)W3Y� 139!� S$W.�)%9-?Y�')9:&+X9X� )W$91)OY��)2&!� 2%.S��(/V*9&� udziela tegodaru w sposób wolny, komu chce, a )%9-?93$�D3R)O93��)2& S&%1X�D3&*X�13$�+$5(N/W?%)/&1$Q�/�5(*?'(?*,�D$(&83-.9-1X�9-R)/3$'&��)%4X9.� 53,�D)S$�/3,9� +$>%.13$� oczek3/&Y�1&�)W+&/3$13$�53,��)2&. �&5./1)OY�?��4)(.1&�/.13'&�-�9-$2)311$2)� 0� -� ($2)!� S$�/5-$4'a wola i %-3&R&13$� 5X� 5'3$*)/&1$ ex definitione ku9 - $ D ? O, co 5(&+$�53,�8)*DX�)'*$O4&+X9X�Ja�+&'�D&($*3,���)13$/&S��&�w kontem-placji hipernoetycznej D&�W.Y�W$-� 8)*D.��+$%.13$� (&'�D)S$�<*-.+XY��$%1)� +&')5/)+X�N8)*D,Q�, ()�/5-$4'3�/.53R$'�3�&'(./1)OY�stanowiX <*-$5-')%,���4)(.1�13$?%-3$4&� +$%1&'� )%<)/3$%-3� 1&� <.(&13$!� +&'� %)')1?+$� 53,� )5(&($9-1$� <*-$+O93$/�5(&1�')1($D<4&9+3�0�<)-)5(&/3&�1&5� +$%.13$ ze 5R.11.D, poetyckim obrazemoczekiwania na Jedno jak na wschód sR)P9&� �K�H_ A`�G�=����-R)/3$'�13$�D)S$5<*&/3Y!�S$�5R)P9$�/-$+%-3$!�&13�($S�/59:V%�13$�+$5(�-&4$S1.�)%�/)43�5R)P9&!�leczwynika z samej natury rzeczy.

M* ����� 2�����W ����2��������� ����� 2�������

Metafizyka Plotyna nie jest tylko komentarzem do +$2)�/R&51$2)�%)O/3&%>9-$13&�')1($D<4&9.+1$2)!�1&/$(� +$O43�/.%&+$�53,!�S$� +$5( w znacznej mierze 31>

=A���-&5(*-$S$13$D!�S$�()!�9)�)%W3+&�53,�/�4?5(*-$!�+$5(�(&'�5&D)�13$<)-1&/&41$�+&'�5&D)�4?5(*)�63 Zob. P. Hadot, PlotynU! dz. cyt., s. 47.64��)+,93&�D35(.'3��&�3�D35(.'3 inte*<$*5)1&41$+�-&9-$*<1XR$D�-6�J. �rraj, Mysticism, Metaphy-

sics and Maritain, Cheloquin 1993, s. 167-169.65�9-.5-9-$13$�9-.11$�)D&/3&��&1�)%��*-.S&�/�%*?23$+�3�(*-$93$+�'53,%-$�7 ������ ;�� %��,

a oczyszczenie bierne w Nocy ciemnej – zob. �&1�)%��*-.S&!�Dzie.�!�(R?D������D.*&'!��*&'V/��IIG�

Page 113: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�� ���������#�������������������

5<3*)/&1&�3�)S./3&1&�(&'3D�%)O/3&%9-$13$D66. W dwóch opisanych przez siebieformach kontemplacji Plotyn <*VW?+$�<)2)%-3Y skrajnie *VS1$�8)*D.�%)O/3&%9-$>13&�0 31($4$'(?&41X!�choY�13$%.5'?*5./1X�3�31(?39.+1X!�<&*&%.2D&(.9-1X�dla filo-zoficznej tradycji Zachodu oraz D35(.',� +&Z13!� 9-.43� 13$>31($4$'(?&41$�%)O/3&%>9-$13$�9-.5($2)�35(13$13&, fundamentalne dla�*$4323+1$+�D.O43��&4$'3$2)��59:)%?�1&�($D&(�'(V*$+�-*$5-(X��4)(.1�13$�D3&R�1&+<*&/%)<)%)W13$+�S&%1$+�5.5($D&(.9->1$+�/3$%-.�. Jego metoda )53X2&13&�')1($D<4&9+3�:3<$*1)$(.9-1$+�13$�<)/)%?+$<*-.�(.D�?(*&(.�-%)41)O93�%)�autentycznej metafizycznej refleksji, jak ()�53,�1&+>/.*&Z13$+�dzieje 4?W�D)S$�%-3&Y�w przypadku medytacyjnych praktyk hinduizmuczy buddyzmu67, a sam Plotyn 5-9-$*-$�/.*&S&�(*?%1)O93�/�?D3$+59)/3$13?�1&+>/.S5-$2)�%)O/3&%9-$13&��)W*&�/�*&D&9:�5/)+$+�D.O43�834)-)839-1$+6

�4$�W.Y�D)S$�13$�<)/311)�53,�DV/3Y�N-)W&9-.Q!�&4$�N-)W&9-)1$Q!�5')*)�+?S�(*-$W&DV/3Y�)�%/)+2?!�/3%-X9.D� 3�/3%-3&1.D!�&�)� 9-.DO� +$%1.D� (.4')!�W)� ()�W.�W.R)-W.(�-?9:/&R$���($%.�W)/3$D�/3%-X9.�&13�13$�/3%-3!�&13�13$�*)-*VS13&!�&13�13$�D&/.)W*&S$13&�%/)+2&!�&4$�5(&R�53,�+&'W.�'3DO�311.D�3�+?S�13$�+$5(�5)WX�&13�%)�53$W3$(&D�13$�1&4$S.!� &4$�1&4$S.�%)�13$2)� 3� +$5(� -�13D�9-.DO� +$%1.D!� +&'W.� 5/)3D�/R&>51.D�9$1(*?D�-��$1(*?D�53,� -RX9-./5-.�� �� %)(&*R5-.� (&D!� +$5(� -�13D� +$%1.D!� &� 5X%/)D&!�'3$%.�53,�*)-RX9-X����(.D�/3,9�5$153$�DV/3D.�($*&-�)�*VS139.�D3,%-.�13D3���($2)�/-24,%?�($S�()�/3%-$13$�(*?%1)�)<35&Y���&'�W)/3$D�DV2RW.�'()O�<)/3$%-3$Y!S$��$%1)�+$5(�9-.DO�*VS1.D�)%�13$2)!�+$O43�(&D!�'3$%.��$�/3%-3&R!�13$�/3%-3&R��)�+&')*VS1$2)�)%�53$W3$!�&4$�+&')�+$%1)�-$�5)WX=G�

66��&�($D&(�/<R./?�%)O/3&%9-$13&�)5)W35($2)�1&�834)-)83,��4)(.1&�-)W���.H. �rmstrong, The�rchitectureU! dz. cyt., s. 44; J.M. Rist, PlotinusU! dz. cyt., s. 185; N. Baladi, La pensée de Plo-tin, Paris 1970, s. 37-38; D. O’Meara, Plotinus: �n Introduction to the Enneads, Oxford 1993,s. 107; G. Leroux, Human freedom in the thought of Plotinus, w: The Cambridge, dz. cyt., s. 312.Osobnym problemem jest status relacji Porfiriusza, zamieszczonych w jego Vita Plotini, a�%)(.9-X>9.9:�5(&1V/�')1($D<4&9.+1.9:�%)O/3&%9-&1.9:�<*-$-��4)(.1&���&*%-3$+�5-9-$2VR)/$�)DV/3$13$<*)W4$D&(.9-1$+�1&(?*.� relacji Porfiriusza zob.�/6����(*VS.P5'3!� IntelektU! dz. cyt.

67��3$�1$2?+,�(?(&+!�)9-./3O93$!�35(13$13&�*$84$'5+3�834)-)839-1$+�/�:31%?3-D3$�9-.�W?%%.-D3$!4$9-�/.%&+$�53,!�S$�<*-.1&+D13$+�/3,'5-)OY�5-'VR�/�)W*,W3$�(.9:�(*&%.9+3�%XS.�%)�)53X213,93&�%)>O/3&%9-$13&!� '(V*$� 9-.13� 5<$'?4&9+,�D$(&83-.9-1X� 9-.DO�9&R')/393$�13$35()(1.D�� Zob. na ten te-mat: J. �rraj, GodU! dz., cyt.

68 ����-���������� ,�������� �,�������~�:���#~������� ,������~ ��,�3�� � ������F ����$ �������� ������ ������ ��

~ ������~�������� �����~ ����

�� ��'�����:�,�����'~� ������� ��� ������������������#~�� �����~���~,��� ��

�� ��� ��! ���� G���� ��� �� �� ���� ����� ��#~���� ���� ��! ����,����

�:�, �� ��������������~� #~ ������ !��� �����:������ ������$��~ ��? ���������������!��� ����( ���~ ������~��!��� ,����F ��&���� (VI.9[9].10.12--21).��&� ($D&(�*VS139.!�<)%)W3$P5(/&�3� ()S5&D)O93�-)W�� J.M. Rist, PlotinusU! dz. cyt., s. 220nn;F.M. Schroeder, Conversion and Consciousness in Plotinus, Enneads 5, 1 [10],7, „Hermes”, R. 114,1986, s. 192. Mamo (P. Mamo, Is PlotininianU! dz. cyt., s. 202nn.) i Meijer (P.�. Meijer, Ploti-nusU! dz. cyt.��31($*<*$(?+X�%)O/3&%9-$13$��$%1$2)�+&')�ND)135(.9-1$Q!�9-.43�/�5$153$�9&R')/3($+!8$1)D$1)4)239-1$+� 3� D$(&83-.9-1$+!� 3%$1(.9-1)O93� %?5-.� -� �$%1.D�/� &'93$� -+$%1)9-$13&�� �$445?/&S&!�S$��4)(.1�O/3&%)D3$�13$�<)5R?2?+$�53,�(?(&+�<*$9.-.+1.D�+,-.'3$D�D$(&83-.9-1.D!�-�+$2)<)+,93)/.D3�*)-*VS13$13&D3! a specyficznym dyskursem apofatycznym – zob. M.�. Sells, �popha-

Page 114: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��C ����������M@�����

�$-�/X(<3$13&!�-�<?1'(?�/3%-$13&�)W3$'(./1$+�*$84$'5+3!��4)(.1�%&4$'3�W.R�)%D3$5-&13&�-$�5)WX�%?5-.�3��$%1$2)���rthur Hilary �*D5(*)12�(/3$*%-3!�<*-$93/>13$!�S$�1&+/.S5-.�&5<$'(�%?5-.�+$5(�3%$1(.9-1.�-��$%1.D�3�D&�(?�1&�D.O43�)W3$'>(./1.!�D$(&83-.9-1.�<)*-X%$'!� &� 13$� ')1($D<4&9+,69!� 9:)Y� +$2)� *)-/&S&13&� 1&($D&(� (*-$9:� (.<V/� ($)4)233��4)(.1&�)5R&W3&+X� 13$9)� 5(&1)/9-)OY� ($+� *&%.'&41$+($-.70. �.%&+$� 53,!� S$� <)%'*$O4&13$� 35(13$13&� *VS139.�/� 5&D.D�%)O/3&%9-$13?�$%1$2)�<*-$-��&�5(&1)/3�WR,%1$� *)-?D3$13$� ($2)�%)O/3&%9-$13&!� 4$9-�1$2)/&>13$�)W3$'(./1$+�*VS139.�D3,%-.��&�&��$%1.D�+$5(�%$5(*?'9.+1$�%4&�9&R$+�')15(*?'>9+3�D$(&83-.9-1$+�9-.�1&/$(�%4&�D)S43/)O93�834)-)839-1$2)�D.O4$13&71.

Plotyn -&?/&S&!� S$�<*)W4$D� ('/3�/� (.D!� 3S�/� 5&D.D�%)O/3&%9-$13?� kon-templacji -13'&�D)S43/)OY�*)-*VS13&13&����<$*5<$'(./.�%)O/3&%9-$13&�(*-$W&�W.<)/3$%-3$Y!� S$�1&+2R,W5-$� ludzkie Ja i Jedno 5X� (.D� 5&D.D!� 4$9-��4)(.1�/&:&53,!�?-1&+X9�()!�<)�<3$*/5-$!�-&�-W.(�-?9:/&R$�5(/3$*%-$13$72!�&�<)�%*?23$!�-%&+X95)W3$�5<*&/,!�S$�311$�8)*D.�<)-1&13&!�+&'�9:)YW.�')1($D<lacja noetyczna!�<*-$>9-X� ($+� 3%$1(.9-1)O93�� @$W.� ?-1&Y� �&� 3� �$%1)� -&� ()� 5&D)!� (*-$W&� W.� <)*-?93Y/5-.5(')!�9)�D&�%)�-&)8$*)/&13&�<)-1&13$�31($4$'(?&41$�3�834)-)839-1&�(*&%.9+&�35(.9.� �1%33!� �:31� 3� �&<)133� D)2X� )%*-?93Y� <)-1&13$� 31($4$'(?&41$� /� 3D3,N?5-9-,O43/3&+X9$+�13$/3$%-.Q!�4$9-�Plotyn nie zamierza ($2)�-*)W3Y73.�@$W.�+$%>1&'�*)-*VS13Y�D3,%-.��&�3��$%1.D!�13$�D)S1&�)%/)R./&Y�53,�%)�%)O/3&%9-$13&+$2)�)W$91)O93��'(V*$�($+�*VS139.�<*-$9-.�!�4$9-�%)�)W3$'(./1$2)�<)-1&13&�*)-?>D)/$2)!�1&/$(�+$O43��4)(.1�?/&S&�+$� za )�/3$4$�2)*5-X�8)*D,�<)-1&13&�

�.%&+$� 53,� -&($D!� S$��?55&139:�D&� *&9+,!� -&9:,9&+X9� %)�<)*-?9$13&� 5(/)>*-)1$+�<*-$-��35(&�/�4&(&9:�5-$OY%-3$53Xtych XX wieku %.9:)()D33�D)135(.9-1$B($35(.9-1$�/�%.5'?5+3�1&%�%)O/3&%9-$13$D��$%1$2)�/�834)-)833��4)(.1&����<VZ>13$+5-.D�&*(.'?4$��35(� -W43S&� 53,� %)� 5(&1)/35'&!�/�'(V*.D� *)-*VS13&� 5&D)�%)>O/3&%9-$13$� )*&-� +$2)� 834)-)839-1$� -*)-?D3$13$�/� '/$5(33� *$4&9+3� �&� �„duszy”)i Jednego74. �?S��*1)?� W&*%-)�D)91)� <)%'*$O4&R� <)*-X%$'� )W3$'(./1.!� <35-X9

sis in Plotinus. � Critical �pproach, „Harvard Theological Review”, R. 78, 1985, t. 1, nr 2, s. 58--61; -)W��($S: R. �rnou, DésirU! dz. cyt., s. 199-201 i krótkie omówienie u O’Meary, który wska-zuje�(*-.�)W5-&*.�<*)W4$D)/$�/��4)(.P5'3D�)<353$�– D. O’Meara, PlotinusU! dz. cyt., 64nn.

69 �.H. �rmstrong, The �rchitectureU! dz. cyt., s. 42nn.70��&DS$, s. 45 i 110.71��&DS$�72 Na temat ����������� u Plotyna zob. N. Baladi, La penséeU! dz. cyt., s. 34-44.73��35(�<)%'*$O4&�N)5(*)S1)OYQ��4)(.1&�/�?S./&13?�+,-.'&�5?2$*?+X9$2)�()S5&D)OY��&�3��W5)>

4?(?�/�')1(*&O93$�%)�<)%5(&/)/$2)�dla :31%?35(.9-1$+�5-')R.�&%/&+(.�/$%&1(.�&8)*.-D?�z Upani-szad: „Ten �tman jest Brahmanem” – �yam atma brahma, Mandukya, I.2. Pi5-$!�S$�$'/3/&4$1($D(&'3$2)�5(/3$*%-$13&�/�D$(&83-.9$��4)(.1&�W.R)W.�N�&�+$5($D��$%1.DQ�������35(!�PlotinusU! dz.cyt., s. 226n1�����$%.1.�<*)W4$D�()�($1!�S$��4)(.1�2$1$*&413$�?13'&R�<)%)W13$�5?W3$'(./1.9:�/.><)/3$%-3!�&�1&�)'*$O4$13$��&�?S./&R�-&3D'V/�%*ugiej osoby pluralis i trzeciej singularis, zamiastpierwszej singularis���*-$W&�($S�1&%D3$13Y!�S$��35(�<)D3+&�<*-$9-X9$�+$2)�31($*<*$(&9+3!�)D&/3&1$/.S$+,�58)*D?R)/&13$��4)(.1&�-�K� _CI`��[� C>J��N�&��&Q!�N�$5($D��$5($DQ��

74 J.M. Rist, BackU! dz. cyt., s. 187.

Page 115: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��H���������#�������������������

JH�����*1)?!�74� U!�%-��9.(�!�5��ACG�76 J.M. Rist, BackU! dz. cyt., s. 187.77 Zob. P. Mamo, Is PlotinianU! dz. cyt., s. 203-211.78 Zob. J.M. Rist, BackU! dz. cyt., s. 186.JI��$*$5&�)%��$-?5&!�,�� �������;� ���!�/6�(&S!�7��.�!�(R?D��������)55)/5'3!��*&'V/��IGJ!

5��CAA�80��&DS$!�5��CAG>CAI�

)� N')1(&'93$� %/V9:� 5?W5(&19+3� %?9:)/.9:!� '(V*.9:�13$� )%%-3$4&� S&%1&�j*VS13>9&k� 3�'(V*$�/R&O13$�<*-$-� ()�5X�-+$%1)9-)1$QJH ���*-$W&�+$%1&'�<&D3,(&Y!�S$�13$>)W$91)OY� *VS139.�D&�<)(,S1$� 5'?('3�/�<)*-X%'?�<)%D3)()/.D6� 5&D)�/�5)W3$%)O/3&%9-$13$!�W$-�*&D.�D$(&83-.9-1$+!�13$D&4�/.%&+$�53,�N1&935'&YQ�1&��4)(.>1&�3�-D?5-&Y�%)�DV/3$13&!�S$�/($%.�N5(&R�53,Q��$%1.D!�4?W�S$�N+$5(��$%1.DQ!�S$5X�(.D�5&D.D�3(%���4&($2)�9.()/&1$�/.S$+�&*2?D$1(.��*1)?�)%1)5-X�53,�(.4')%)�D$(&83-.9-1.9:�*VS139!�&�13$�%)�5&D$2)�%)O/3&%9-$13&�

�):1����35(�<35-$�)�1&+/.S5-.D�%)O/3&%9-$13?�D35(.9-1.D�?��4)(.1&!�S$/�13D�N(*&93D.�/5-$4'X�O/3&%)D)OY�53$W3$�+&')�)%*,W1.9:�0�&4$�()!�9)�(*&93D.!()� O/3&%)D)OY!� &� 13$� $2-.5($19+&41&� *-$9-./35()OYQJ= ���&R')/393$�-2&%-&D�53,-� (&'3D� ?+,93$D!� &4$� �35(� 13$� ?(*-.D?+$� 5?2$*)/&1$2)� (?(&+� *)-*VS13$13&� 1&<*-$%D3)()/$�3�<)%D3)()/$!�2%.�1<��0�/�5/)+$+�<)4$D39$�-�D)135(.9-1X�31($*><*$(&9+X� �4&()�&D)JJ �0�<)%'*$O4&�-1&9-$13$� 8&'(?!�S$��4)(.1�13$�?S.R�)W*&-?*-$'3�<)/*&9&+X9$+�%)�D)*-&JG ���$O43�)W*&-�(&'3�)<35./&RW.�%)O/3&%9-$13$!�&�13$D$(&83-.9-1$� *$4&9+$!� W.RW.� /3$49$� &%$'/&(1.!� 5')*)!� +&'� <35-$� �35(!� (*&93D.O/3&%)D)OY� )%*,W1)O93�

�$O43� W,%-3$D.�<*)5()� <*-$'R&%&Y�D35(.9-1$� )W*&-.� 1&� (/3$*%-$13&�D$(&83>-.9-1$!�()�9VS�D&D.�<)9-XY�-�(&'3D�)()�)<35$D��$*$5.�)%��$-?5&6

�)�%*?23$�-&O!�/�-&O4?W31&9:�%?9:)/.9:!�-+$%1)9-$13$�+$5(� ()�+&'W.�/)%&�-�13$W&!%$5-9-$D�9-.�*)5X�<&%&+X9&�%)�*-$'3�&4W)�%)�-%*)+?�3�-�/)%X�(.9:S$�53,�-4$/&+X9&���(?�+?S�13'(�(.9:�%/V9:�/V%�13$�*)-%-3$43�&13�13$�*)-*VS13!�'(V*&�+$5(�-�13$W&!�&�'(V*&-$� -%*)+?� 9-.� -� *-$'3��)S1&� +$� <)*V/1&Y� +$5-9-$� %)� 5(*?D3$13&�/<&%&+X9$2)�%)D)*-&�3�13$*)-%-3$413$�/�13D�/)%.�5/)+$�-&1?*-&+X9$2)�_U`JI �

�35-<&P5'&�D35(.9-'&� 13$�D&� (?(&+� 1&�D.O43� )W3$'(./1$2)� N*)-<?5-9-$13&53,Q�%?5-.�/��)2?!�4$9-�DV/3�/.RX9-13$�)�5?W3$'(./1.D�5(&13$�4?%-'3$2)�?D.>5R?!�9)�'4&*)/13$�?'&-?+$�%&45-.�)<35�5'?('V/�($2)�-+$%1)9-$13&6

�&+<*-V%!�-&<)D13$13$�)�5)W3$�(&'�-?<$R1$!�+&'W.�(&�%?5-&�+?S�13$�35(13&R&���)!�+&'�+?SDV/3R&D!�9&R&�+$+�35(1)OY�(&'3$2)�'5-(&R(?�3�'3$*?1'?�1&W*&R&!�S$�+?S�13$�-1&�53$W3$!�&13+?S�13$�D.O43�%4&�53$W3$!�&13�)�13$W3$!�&13�)�S.93?!�&13�)�9-93�/R&51$+!�+$1)�/5-.5('&�+$5()%%&1&�3�<)O/3,9)1&�5-$*-$13?�9-93��)S$+��_U`��3$�(*)5-9-.�53,�)�53$W3$!�9)')4/3$'�W.1&�13X�<*-.+OY�D)2R)�3�/�(&'�-?<$R1.D�S.+$�-&<)D13$13?�)�5)W3$!�+&'W.�+$+�-2)R&�13$W.R)���&D&�<*-.1&+D13$+�/�139-.D�+?S�13$�9:93&R&W.�W.Y�9-.DO!�9:.W&� (&D�(.4')!2%-3$�/3%-3!�S$�D)S$�/�9-.D')4/3$'�<*-.9-.13Y�53,!�9:)YW.�/�*-$9-.�1&+D13$+5-$+!%)�<)D1)S$13&�9-93�3�9:/&R.��)S$+!�W)�-&�()�'&S%$+�9:/343�)9:)(13$�+$5(�2)()/&�)%>%&Y�S.93$G[�

Page 116: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��= ����������M@�����

"/3,(&��$*$5&�%/?'*)(13$�<)/(&*-&��/�(.D�5&D.D�<&*&2*&83$g�!�S$�%)O/3&%9-$>13$D�%?5-.�+$5(!�<&*&%)'5&413$!�/R&51$�N13$35(13$13$Q!�&�<)�*&-� (*-$93�)%1)53�53,�%)($2)�N?139$5(/3$13&Q�%?5-.!�<35-X9!�S$�(&�N/�139-.D�13$�9:93&R&W.�W.Y�9-.DOQ��)S>1&�5(X%�/1)53Y!�S$�?(*&(&�<)9-?93&�)%*,W1)O93�)%��)2&�13$�+$5(�13$-1&9-X9.D�&5<$'>($D�5(&1?�-+$%1)9-$13&���$*$5&�-�Á734&!�/�<*-$93/3$P5(/3$�%)�13$'(V*.9:�D35(.'V/�&4$'3$2)��59:)%?!�-�($2)�<)9-?93&�N13$�35(13$+,Q�13$�/.93X2&�W.1&+D13$+�)1()4)>239-1$2)�/13)5'?!�S$�/�*-$9-./35()O93�<*-$5(&R&�35(13$Y�9-.�5(&R&�53,��)23$D�

�)O/3&%9-$13$� -+$%1)9-$13&� -� �$%1.D�/� 834)-)833� �4)(.1&� +$5(!� +&'�D)S1&<*-.<?5-9-&Y!�311.D�*)%-&+$D�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)�13S�-&O4?W31.�%?9:)>/$��$*$5.�)%��$-?5&!�13$D13$+� +$%1&'�-$5(&/3$13$� (.9:� (&'�)%4$2R.9:�)%�53$W3$<*-.<&%'V/�<)-/&4&�1&�?/3%)9-13$13$� -1&9-X9$+� '/$5(336� *)-*VS13$13&�D3,%-.)W3$'(./1.D� -13'13,93$D� 4?%-'3$+� N%?5-.Q� &� +$+� 5?W3$'(./1.D� -13'13,93$D/�%)O/3&%9-$13?����<$*5<$'(./.�($2)�*)-*VS13$13&�WR,%1$� +$5(� stanowisko Pie-tera $3+$*&!�'(V*.�<35-$�)�%)O/3&%9-$13?��$%1$2)!�5()5?+X9�($*D31.�obiektywnedo opisu subiektywnego, 3�5?2$*?+$!�S$�N+$5(�()�?(*&(&�/R&51$2)��&!�?(*&(&�/R&51$+1&(?*.Q81. �9-)1.�($1!�%)%&+X9!�S$� (&�?(*&(&� +$5(�<*-$+O93)/&, 9-.13�-*)-?D3$13$($2)�%)O/3&%9-$13&�/�)W*,W3$�5.5($D? Plotyna�9&R')/393$�13$D)S43/.D���*?%>1)�W)/3$D�<)+XY!�/�+&'3 /R&O93/3$�5<)5VW�%?5-&�31%./3%?&41&�D3&R&W.�<*-$5(&>/&Y�35(13$Y�/�D)D$193$�D35(.9-1$2)�%)Owiadczenia!�&�<)�+&'3DO�9-&53$�-1)/?53,�<)+&/3&Y���/3$4$�<*)5(5-$�3�W&*%-3$+�-2)%1$�-�834)-)83X��4)(.1&�+$5(�<*-.+,93$!S$�(o, co *-$9-./3O93$� znika w kontemplacji Jednego, to %)O/3&%9-$13$�/R&51$+)%*,W1)O93!�„Ja” rozumiane jako „poczucie Ja”, a nie met&83-.9-1&!�)W3$'(./13$35(13$+X9&�+&ZP���$5(�()�w istocie *VS139&�D3,%-.�%)O/3&%9-$13$D�*-$9-./35()O93&�5&DX�*-$9-./35()O93X�

2������

Poznanie jest tradycyjnym celem filozofii antycznej czy szerzej – filozofiiZachodu, a soteriologicznie czy terapeuty9-13$�?+D)/&1$�/.-/)4$13$�9-R)/3$>'&�)%�93$*<3$13&�5(&1)/3�/&S1$!�4$9-�<)%<)*-X%')/&1$�D?�<*-$13$53$13$�<*)W4$>D&(.'3�<)-1&13&� 834)-)839-1$2)�1&� ($*$1�*$4323+1)>$(.9-1.���()5?1$'��4)(.1&�%)<)-1&13&�/.*&S&� 53,�1&+<$R13$+�/� +$2)�')19$<9+3�')1($D<4&9+3 hipernoetycznej,9-.43�1&+/.S5-$2)�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)!�'(V*$�5(&1)/3�1$2&9+,�3�(*&159$1>%$19+,�/5-$4'3$2)�<)-1&13&� 3� +$5(� 5<$R13$13$D� (.9:� 4?%-'39:�<*&213$P!�'(V*$� 5XW&*%-3$+� <3$*/)(1$� 3� 2R,W5-$� 13S� <*&213$13$�/3$%-.���$13?5-��4)(.1&�<*-$+&/3&53,�/�(.D!�S$�13$�/.*-?93R�)1�%)O/3&%9-$13&�N?5-9-,O43/3&+X9$+�13$/3$%-.Q�<)-&)W*,W� 834)-)833!� 1&%&+X9�D?� +$%1)-1&9-13$� *$4323+1.� 9-.� 3**&9+)1&41.� 9:&*&'($*!4$9-�<)9-.13R�/5-$4'3$�D)S43/$�/.53R'3!�W.�?9-.13Y�-$P�31($2*&41X�3�0�/�35()93$0�9$1(*&41X�9-,OY�5/)+$2)�1&?9-&13&�3�(/V*9-)O93�

G�������$3+$*!��������U!�%-��9.(�!�5�� [G�

Page 117: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��J���������#�������������������

Skutkiem takiej strategii intelektualnej Plotyna jest wprowadzenie 13$*)-/3X>-./&41$2)� 1&<3,93&� D3,%-.� /3$%-X� &� 13$/3$%-X!� DV/3$13$D� &� &<)*$(.9-1.DD349-$13$D!�)W$91$go w Enneadach. O ile jednak 58)*D?R)/&1&�<*-$-� Plotynakoncepcja poz1&13&� +&')�')1($D<4&9+3�1)$(.9-1$+�5(&1)/3��(/V*9-X�� *$'&<3(?4&>9+,�%)')1&P�/9-$O13$+5-.9:�834)-)8V/!�)� (.4$�/.<*&9)/&1$�<*-$-$P�)*.231&41$<)+,93$�13$5')P9-)1$+�3�13$<)-1&/&41$+��*-.9-.1.�W.(?�3�-/3X-&1&�-�13X�')19$<>9+&�')1($D<4&9+3�:3<$*1)$(.9-1$+�5(&1)/3X�<)9-X($'�-?<$R13$�1)/$+�*$84$'5+3�1&%�W5)4?($D�/� 834)-)833!� *$84$'5+3!� '(V*&� %-3O� ?+&/13&� <)1)/13$� 5/X� aktualn)OYw obliczu religijnego dialogu Zachodu z Dalekim Wschodem.

��')1'4?-+3�D)S1&� <)/3$%-3$Y� -&($D!� S$� 0� +$O43� 9:)%-3� )� *$4&9+$�D3,%-.')1($D<4&9+X�&�D$(&83-.'X�0��4)(.P5'&�')19$<9+&�-1&+%?+$�53,�13$+&')�/�<VR�%*)>23�D3,%-.�(.<)/X�%4&��59:)%?�8)*DX�D35(.'3� +&Z13!�/�'(V*$+� 4?%-'3$�%)O/3&%>9-$13$�&W5)4?(1$+�+$%1)O93�3�W*&'?�*VS139.�-)5(&+$�<*-$'5-(&R9)1$�/�D)135(.9-1$(/3$*%-$13&�D$(&83-.9-1$, a typowym %4&� 9:*-$O93+&P5(/&�%)O/3&%9-$13$D�D3>R)51$2)�<)RX9-$13&�%/V9:�/)41.9:�)5VW!�5(/)*-)1$+�3�W)5'3$+��35(.'&��4)(.1&/�5/.D�1&+/.S5-.D�<?1'93$�+$5(�D35(.'X�+&Z13!�9-.43�%)O/3&%9-$13$D�9-.5($2)35(13$13&�/R&51$2)��&!�9-.5($2)�N+$5($DQ�+&')�13$)%*,W1$2)�)%�35(1ienia wszyst-kich rzeczy (od ich „jestem”) oraz, ostatecznie, *V/13$S�)%�&W5)4?(1$2)�N+$5($DQ!'(V*.D� +$5(� 5&D)��$%1)�� �$5(� ()�%)O/3&%9-$13$�9&R')/393$�1&(?*&41$!�13$/.D&>2&+X9$�S&%1$2)�„wzmocnienia”�4?%-'3$+�1&(?*.!�-$/1,(*-1$+�<)D)9.�9-.�9-$2)O<)%)W1$2)�� �)� /3,9$+!� +$5(� ()� %)O/3&%9-$13$!� '(V*$� +$5(� 13$?5(&113$� )W$91$/�2R,W3�4?%-'3$+�%?5-.�3�/.D&2&�+$%.13$�)W?%-$13&!�?*-$9-./35(13$13&�

Zarazem jednak��4)(.1�13$�9-.13�-$�5/$2)�%)O/3&%9-$13&�D35(.9-1$2)�&W>5)4?(1$2)� '*.($*3?D� <)-1&13&� *-$9-./35()O93!� 4$9-� <)5R?2?+$� 53,�D$(&83-.9-1X5<$'?4&9+X�3�)%13$53$13&D3�%)�(*&%.9+3�31($4$'(?&41$+!�W.�-)W3$'(./3-)/&Y�5/)+$%)O/3&%9-$13$�3�-*)-?D3$Y�+$�/�5-$*5-.D�')1($'O93$���)�<)-/&4&�D?�1&�%.5(&15%)�5?W3$'(./1$2)�-�')13$9-1)O93�5(&1?�D35(.9-1$2)!�-�+$%1)9-$51.D�?-1&13$D2)� -&� )5(&($9-1X� *$&43-&9+,� 4?%-'3$2)� 5-9-,O93&� 3� -&� 1&+9$113$+5-$� %)O/3&%9-$>13$!�+&'3$�9-R)/3$'�D)S$�-.5'&Y�

1�1���>�����

�*D5(*)12�����!�,����� ��������'�&����������'������%����������!�/6�,��1��'������'����������%!�*$%������&**35!��4W&1.0�$/��)*'��IJ=!�5���GJ>�IJ�

�*D5(*)12�����!�,��� ������� ��'���(������+��8�&� ����������������'��������H��������������/��� ���1����!��&DW*3%2$��IC[�

�*1)?���!�$���4� ��7������������������������!��)D$��I=J�

�*<���!��������3������%3����������!�N�$4323)?5��(?%3$5Q�C[!�A[[C!�5���CH>�= �

�**&+���!�9��3D��3������(�������'K���!��:$4)d?31��IGG�

�**&+���!�������%3��������������� ���!��:$4)d?31��II �

Page 118: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��G ����������M@�����

�&4&%3���!�$�����4��������!��&*35��IJ[�

�?55&139:���!�����������%��������,�������'�������!�N�?85(3$2�?1%��3$%$*2&12�%$*�hD359:$1��$4(Q� =!�J���IIJ�!�5��H [[>H [�

�?55&139:���!��������� �&�������� ������������ �����!�N�)9?D$1(3�$�5(?%3�5?44&(*&%3-3)1$�834)5)839&�D$%3$7&4$Q!����G!��IIJ!�5���I�>A�[�

�?55&139:���!��������"�%����������'���:��!�/6�,��<�%+ ���<�%���������������!�*$%��������$*5)1!��&DW*3%2$��II=!�5�� G>=H�

�?55&139:���!�,��:�����(��0��������(����������������!��$3%$10�$/��)*'��IGG�

�&*.� ��!� ��������"� (�&����� �' ��� (��� 1��'� ,�� $����� �' �<� ������������!F8)*%�A[[[�

�:&**?$���>�!������� ���������%���#��!�N�$*1)5Q!�����=!�A[[ !�5���IJ>A[C�

�)**32&1���!� E��������� �5������ � �����11$&%5!�/6� ,��<�%+ ���<�%����� ���������!�*$%��������$*5)1!��&DW*3%2$��II=!�5���[H>�AI�

�)**32&1���!�L1���� �M������%��������3� �����39 ��� ��'�����3����������7������!�N�)?*1&4�)8��$4323)1Q!����J=!��II=!�1*��!�5��AG>CA�

�*.5(&4���!� ��������� ���1� ���� ��'1��'�(����������!�N�:*)1$535Q!����C !��IIG!�1*� !5��A=C>AG=�

b�&4.�������!��������"����������'���1��'!��:&11)1��IJ �

�$9'�����!����� �3<����%������3������:����1������������������'�������!�)*)1()��I=J�

�)%%5�����!� , ����� ����� ���������&�%��� � ������������ �'�������!� N�:$�)?*1&4�)8��)D&1��(?%3$5Q!����H[!��I=[!�1*��!�5���>J�

�D3455)1!���������������(��������!�F8)*%�A[[J�

�$*5)1�����!��������!��)1%)10�$/��)*'��IIC�

�$*5)1�����!��������"�����������HE%������� < �����J!�N�$73$/�)8�$(&<:.5395QC=!� ���II �!�HHI>JC�

�&%)(���!�$"�������"U%��&���"���������&������"�5�� ����%���#�����������!/6�� �����������'������H������������#���������U���3���ABVW!�*$%������)55!����$$4!��l*39:��IGJ!�5�� >AJ�

�&%)(���!���������+�� ���������� ����!�(R?D������)D&P5'3!��,(.�A[[C�

�&1�)%��*-.S&!�7 ������� ;�� %��!�/6��&1�)%��*-.S&!�7��.�!�(R?D������D.*&'!��*&>'V/��IIG�

�&1�)%��*-.S&!������%��!�/6��&1�)%��*-.S&!�7��.�!�(R?D������D.*&'!��*&'V/��IIG�

�$4$553%)?>�&4&1)?���!� $"�5��������������� ��� �+�4%��#���� ���� �������%����!�N�$7?$�%$5�m(?%$5��*$9d?$5Q!����GC!��IJ�!�5�� GC> I=�

�$11$.�����!�,��������%�'1������������0� ���������N<��'������M!��$/��)*'00�)1%)1�A[[H�

�$*)?F���!�/�%��' ����%������������'�������!�/6�,��<�%+ ���<�%��������������!�*$%��������$*5)1!��&DW*3%2$��II=�

Page 119: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

��I���������#�������������������

&*3(&31���!���%�'����'����!�(R?D�� ����$1*.9:)/&!��*&'V/��IGG�

$3+$*�����!�������������9���� ���:��NE������2(�BP������������<�%%����� �!��D5($*%&D��IIA�

39:&$43%$5�����!�����������)���� �!�N�3)(3D&Q!����C!��IJ=!�5�� J>C=�

b$&*&���!��������H��(�� ������������E������!�F8)*%��II �

)5(:)?(���!�������'���������������, ������������H��(�� ����������������E�����W�@NXBP����<�%%���� ����, ��������!��D5($*%&D0�:34&%$4<:3&��II��

�4)(31?5!�E������!�(���>J!�(R?D��������*D5(*)12!��&DW*3%2$�A[[[>A[[ ��<)45'3$�<*-$'R&>%.����(*VS.P5'3��

�35(����!�K��������������%�'�������H1�%��� �1���'��!�N�)?*1&4�)8�(:$��35()>*.�)8��:34)5)<:.Q!�(��AJ!�1*�A!��IGI!�5���G >�IJ�

�35(����!���������,��0�����0�����!��&DW*3%2$��I=J�

�)55�����!�,��%����������H�< �#���'� �'���� 9� ���!�N�:*)1$535QC�!�A��II=�!5���IJ>A[C�

�9:*)$%$*����!�<��&� ������<�������������������3E������W3AYAZ[3\!�N�$*>D$5Q!������C!��IG=!�5���G=>�IH�

�$445����!�������������������< ������� ����!�N�&*7&*%��:$)4)239&4��$73$/Q!���JG!��IGH!�(���!�1*�A!�5��CJ>=H�

�31132$�����!�������������/�%���� ������(��<��%�(������!�NK32343&$��:*35(3&>1&$Q!����H=!�A[[A!�1*� !�5��AIA>AIH�

�D3(:���!�8����������������#�����������������������!�N�:*)1$535Q!����A !��IJG!1*� !�5��AIA> [��

�)*&W+3���!�,%�3������%3���< �����!�/6���������"�L<��'������M�< ����E�����!*$%�������&11!�F8)*%�A[[=!�5��A[I>A =�

�(*VS.P5'3��!�(�������3�����%����������;�����11$&%&9:��������!�N�(?%3&��1(.9-1$3�$%3$/35(.9-1$Q���_C=`��A[� �!�5��HJ>G[�

�(*VS.P5'3��!������%�������'����'��)��#������ ����������!�N�/&*(&413'��3>4)-)839-1.Q�C�!� �A[� �!�5���I>C��

�(*VS.P5'3��!������%���������������'����'�������!�N�)2)5�3��(:)5Q� H!�A�A[� �!5��AHI>AIH�

�(*VS.P5'3��!���6���I���������������������������%�����!�N���9:.R'?��(&*)S.(>1)O93Q�� �A[�C�!�5�� >HC�

�$*$5&�)%��$-?5&!�,�� �������;� ���!�/6�7��.�!�(R?D��������)55)/5'3!��*&'V/��IGJ�

�)*9:3&���!��������!�,��%�3������7�������'K���H��E5����������������!��$/�)*'��II �

�*)?344&*%���!�$��� '��������������!��&*35��IHH�

�*)?344&*%� ��!� ����� �� ��%�!�/6� /� ���� �� �� �� �����!� *$%����� �&2?!� �&*35� �I=H!5��HI>JH�

�&4435�����!�������E5�� ����!�/6� ,��1��'������'����������%!� *$%������&**35!�4W&1.0�$/��)*'��IJ=!�5���A�>�HC�

Page 120: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�A[ ����������M@�����

�$5(*&���!�����������* ����%!��$/��)*'��II[�

�)5-9-.'���!�� �+��%�:$1� �&)*35()5�%.&5����11$&%&9:��������!��&()/39$�A[[J�

�&$:1$*�����!�������%3��� ������ �'���]���#� ������%�&� �����'� ���� ����� ���5�� ����!�F8)*%��IHJ�

�1������

The subject of the article is analysis of mystical experience in Plotinus’ philosophy from theperspective of the experience of the self. The author point to two distinct levels of contemplationpresent in Plotinus: the noetic and the hypernoetic one. The first is an intellectual intuition of the truebeing, while the latter is a union with the One that is above being, through ignorance. Hypernoeticexperience is discussed in terms of an experience of the core of the human self, which is inseparablyunited to the One in such a way that the ultimate experience of the self is, at the same time, theexperience of the One as indistinct from the self. Plotinus, however, does not interpret this experienceas a testimony to the objective identity of the One and the soul, but in terms of a subjective statewhich is, in a way, contradictory to the metaphysical state of affairs. The One is distinct from thesoul, but in the ultimate experience it becomes indistinguishable from it. The mysticism of the selfwithin philosophy brings about an inevitable tension which is overcome by Plotinus through the useof distinction between the experience of reality and reality in itself.

��)$��"��4)(31?5!�D.5(39&4�$F<$*3$19$!�D.5(3935D!�9)1($D<4&(3)1!�(:$�5$48

�C�$! ,&D�'�$��4)(.1!�%)O/3&%9-$13$�D35(.9-1$!�D35(.9.-D!�')1($D<4&9+&!�+&ZP

Page 121: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�A����������#�������������������

������ �����C�����0)��#6;��"4D-.540/E��00#1#

������!�#����&� ���!��!<��!O��1!&�.!�!�!

������!������%�.��.��&� )�%�!��<��O��1!&�.!�!�

2��2�������

�3$�?4$2&�/X(<43/)O93!�S$�($)4)%-.�9-$*<3X 5/$�315<3*&9+$�-�/3$4?�<)-&($)4)>239-1.9:�Z*V%$R�� Jednym z nich jest filozofia!�'(V*&�/�59:)4&5(.9-1.9:�?+,93&chW./&R&�1&-./&1& /*,9-� „5R?S'X�($)4)233Q (ancilla theologiae). �*)9$5�($1�D)S>1&�-&)W5$*/)/&Y�)%�9-&5V/�5(&*)S.(1.9:�&S�<)�/5<VR9-$51)OY. W celu uzyska-nia /.*&Z1$2) kontrastu, ?<*&5-9-&+X9 przez to jednak 5<)+*-$13$� 1&� W)2&(Xi -&/3RX histo*3, D.O43 ludzkiej, D)S1& <)'?53Y 53, o stwierdzenie, Se (&'�+&'�83>4)-)83&�)W*&R&�-�+$%1$+�5(*)1.�%*)2,��4&()1&!�&�-�%*?23$+��*.5()($4$5&!�(&'�3�($)4)>23&�W.R&�315<3*)/&1&�*&-�W&*%-3$+�D.O4X�O/���?2?5(.1&!�&�311.D�*&-$D – O/���)>D&5-& z �kwinu���3$�31&9-$+�%-3&R)�53,�/$�/5<VR9-$51)O93!�2%-3$,�)W)'�($)4)233315<3*)/&1$+�<*-$-�5<?O93-1,�O/���)D&5-&�-��'/31?!�($)4)%-.�9:,(13$�53,2&43�1&<*-.'R&%�do egzystencjali-D?�9-.�8$1)D$1)4)233���3$D&R) /5<VR9-$51.9:�<)24X>%V/�($)4)239-1.9:�W.R)�'&*D3)1.9:�D.O4X� 834)-)839-1X!�13$*&-�13$)*()%)'5.+1Xz punktu widzenia katolickiego, a�<*-.1&+D13$+�<)24X%&D3�D.O4393$43 nie'&()439>'39:!�&�1&/$(�13$9:*-$O93+&P5'ich o proweniencji agnostycznej czy nawet mark-sistowskiej.

Jednym z /.W3(1.9:�<*-.'R&%V/ tego typu zjawiska 5X�<)5-?'3/&13&�1&?')>/$�szwajcarskiego teologa, Hansa Ursa von Balthasara. �3$�?4$2&�/X(<43/)O93!�S$w (/V*9-)O93�tego teologa D)S1&�%)5-?'&Y�53,�/3$4?�315<3*&9+3�834)-)839-1.9:!�'(V>*$�9-,5()�<*-.W3$*&+X�8)*D,�'*.(.9-1ej dyskusji, a 1&5(,<13$ ich implementacji nagruncie katolickim.��313$+5-.�($'5(�+$5(�<*VWX�wskazania niektórych mniej eksplo-rowanych %)(.9:9-&5�Z*V%$R� inspiracji von Balthasara, któr$�'5-(&R()/&R.�+$2)�<)>5-?'3/&13&�($)4)239-1$��%13$53$D.�53,�/�13D�%)�D.O43�O/���)D&5-&�-��'/3nu,filozofów egzystencjalnych,� ������� ������ ������������������� ��������������

�������������� ������������� ��� ������������!�������������������"�������, Ni-koR&+&��3$*%3&+$/&�)*&-�do idealizmu Georga Wilhelma Friedricha Hegla.

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:A

Page 122: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�AA �������� ������ ����

�)/5-$9:13$�<*-.+D?+$�53,!�S$�($)4)2�5-/&+9&*5'3�')*-.5(&R�W$-<)O*$%13)�-�D.O43�$1*3$2)�%$��?W&9&!��*39:& Przywary, Karola Bartha oraz �drienne von Speyer1.Celem niniejszej pracy jest natomiast /5'&-&13$�D13$+�$/3%$1(1.9:!�&4$�($S�W.YD)S$� 13$9)� W&*%-3$+� ')1(*)/$*5.+1.9:� )<3133� 1&� ($D&(� 315<3*&9+3�D.O43� HansaUrsa 7)1��&4(:&5&*&!�'(V*$�/.R&13&+X� 53,� -� 4$'(?*.�)*&-�')D$1(&*-&�/.W*&1.9:/5<VR9-$51.9:� autorów�-�'*,2?�&124)5&5'3$2).

Sam von Balthasar przez wszystkie lata swojej� (/V*9-)O93� W.R�<*-$')1&1.!S$�834)-)83&�3�($)4)23&�<)-)5(&+X�2R,W)')�-/3X-&1$����+$2)�)<3133�'&S%&�834)-)83&+$5(� /� 5/$+� 35()93$� *$4323+1&,� &� -&*&-$D� ($)4)239-1&!� <)13$/&S� 5(&/3&� <.(&13$)�5(&($9-1X��*-.9-.1,��5-$9:*-$9-.!� &� &?($1(.9-1.� 834)-)8� 5(&+$� 53,� *V/13$Swielokrotnie ($)4)23$D!� <)13$/&S� O/3&%)D3$� &4W)� 13$O/3&%)D3$� nieuchronnie)%1)53�53,�/�')P9? do pytania o Boga2.

�* �2�J� ��/������2��<

�<R./�D.O43�O/���)D&5-&�z �kwinu 1&�($)4)23,�Hansa Ursa von Balthasara+$5(�/93XS�<*-$%D3)($D�5<)*V/���*?%1)�+$%1&'!�&W.�($)4)2�($2)�<)'*)+?,�9)��&4>(:&5&*!� 13$� W.R� -&-1&+)D3)1.� -� %-3$%-39(/$D� ()D35(.9-1.D�/� ($)4)233� '&()439>'3$+�� �3$'(V*-.� *.-.'?+X� 1&/$(� (/3$*%-$13$!� S$� dla szwajcarskiego filozofaO/���)D&5-�W.R�1&+/&S13$+5-.D� ($)4)23$D�/�%-3$+&9:��)O93)R&�� Nie znaczy to)9-./3O93$!�S$�7on Balthasar W.R�N/3$*1.D�?9-13$DQ��'/31&(.��2V41.�/13)>5$'!�+&'3�/.13'&�-�<*-$24X%?�9&R)O93�5<?O93-1.�($)4)2&�5-/&+9&*5'3$2)!�/5'&-uje*&9-$+�1&�()!�S$�9:93&R�53,�)1�+&'�1&+W&*%-3$+�-%.5(&15)/&Y�/)W$9�/5<VR9-$51$2)D?�1$)()D3-D?�

Pomimo tych uwag ni$�D)S1&�-&<*-$9-.Y!�S$ u Balthasara D)S1&�)%1&4$ZY/.*&Z1$�5R)/&�?-1&13&�%4&�O/���)D&5-&��U/&S&R on 1&�<*-.'R&%!�S$�O/���)D&5-W.R� %?9:$D�/.W3(13$� &83*D?+X9.D!� '(V*.� <)(*&83R� N1&/$(�/� 13$<)-)*1.9:� 8)*>D&9:�<*&/%.�)%'*./&Y�/.W4&'R$�)%W393$�+$+�<3$*/)(1$2)�<)9:)%-$13&Q�<)<*-$-)9-.5-9-$13$� 1&/$(� 1&+W&*%-3$+� :$*$(.9'39:� (*$O93� %)� ($2)� 5()<13&!� S$� 5(&1X� 53,N9-X5('X�<)/5-$9:1$2)�?/3$4W3$13&��)2&Q3. Ta D.O4 )*&-� <)%$+O93$�D$()%)4)>239-1$ �kwinaty W.R.� 13$/X(<43/3$� W435'3$� ?D.5R)/)O93 teologa szwajcars'3$>2)!�9)�($S�<)5(&*&D.�53,�?-&5&%13Y�

Co ciekawe, sam Hans Urs von Balthasar nigdy n3$�1&<35&R�S&%1$2)� ($'5(?1&�($D&(�Doktora �nielskiego��%1)53R�53,�%)��'/31&(.�(.4')�<)O*$%13)!�1&/3X>-?+X9� polemicznie %)�/5<VR9-$51.9:� mu tomistów, takich jak: Erich Przywara,Henri de Lubac, Étienne Gilson, Josef Pieper czy Gustav �3$/$*(:��W$91)OY

���)W�������&**$((!� 9������ ��� ���<����� �� �'/���8 � &��K������� "�,������� G�0�&��E����!�N�:*35(3&1��9:)4&*b5��$73$/Q� I�A[[I�!�5���[ �

2 Zob. H.U. von Balthasar, O moim dziele!�(R?D��M. Urban, Kraków 2004, s. 80.3��$1S$, O zadaniach filozofii katoli����������������.��������, (R?D� M. Urban, Kraków

2003, s. 28.

Page 123: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�A �����������������������������K������������

D.Oli tomistycznej w pracach Balthasara 13$'(V*-.� &124)5&59.� ')D$1(&()*-.)%1)5-X�%)�')19$<9+3�&1&4)233�W.(?!�'(V*&�?+&/13&�53,�1&+/.*&Z13$+�/�)<353$�*$>4&9+3��)2&�%)�O/3&(&���-3$+$�53,�() – ich zdaniem – u Balthasara nawet <)D3D)1&/3X-&P�%)�idealizmu Hegla oraz nieustannej troski�)�()!�&W.�-&9:)/&Y�*V/1)>/&2,�<)D3,%-.�834)-)83X�&�($)4)23X4.

Hans Urs v)1��&4(:&5&*�53,2&�%)�)*.231&41$+�D.O43��)D&5-)/$+!�&le 13$/X(><43/3$�%.5(&15?+$�53,�/)W$9�+$+�<VZ13$+5-.9:�31($*<*$(&9+3, takich jak druga scho-lastyka, która – jego zdaniem – -?W)S.R&�<3$*/)(1$�*)-?D3$13$�W.(?�)*&-�/5<VR>9-$51$2)� D?� 1$)()D3-D?. Teolog szwajcarski w.*&S&� 53,� bardzo krytycznieo przesadnej racjonalizacji D$(&83-.'3�()D35(.9-1$+�)W$91$+�/�59:.R')/.D�)'*$>53$� O*$%13)/3$9-&� 3� <)9-X('?� 1)/)S.(1)O93!� '(V*&� 9:93&R&!� +&'� 5&D� -&?/&S&,N)%*-$Y��)2&�-�/5-$4'3$+�(&+$D139.”5, -&<)-1&+X9�53,� zarazem z Sywotnymi za-gadnieniami egzystencjalnymi, tak istotnymi�/9-$O13$+ w nauczaniu o+9V/��)>O93)R&6.

�3$'(V*-.�/5<VR9-$O13�')D$1(&()*-.� (/3$*%-X!�S$� +$%1X�-�/&S1.9:� inspira-cji Tomaszowych u Balthasara +$5(� *)-?D3$13$� %)O/3&%9-&13&� 9-R)/3$9-$P5(/&+&')� 5<)('&13&� -�/R&51X� )2*&139-)1)O93X� 3� 5')P9-)1)O93X, a z drugiej strony –+&')�:&*D)13+1$+� *$4&9+3� -� 9&R)'5-(&R($D� *-$9-./35()O93� 5(/)*-)1$+. �&�<)D)9X')19$<9+3� O/���)D&5-&,� &4W)�<*-.1&+D13$+�/� -2)%-3$� -� 13X, szwajcarski teolog)%1)53�53,�%)�31($19+)1&41$+�)(/&*()O93�9-R)/3$'&�1&�O/3&(�-$/1,(*-1.!�&�<*-$%$/5-.5('3D�1&��(/)*-.93$4&!� zarówno w aspekcie poznawczym, jak i wolityw-nym, tj. poprzez ludzkie pragnienia. Tego rodzaju /./&S)1&� postawa, zdaniemvon Balthasara,�D)S$�9:*)13Y�*$84$'5+,�($)4)239-1X�-&*V/1)�<*-$%�<)<&%13,93$D/�<*-$5&%1.�1aturalizm – &�D&� (?� 1&�D.O43� ')5D)9$1(*.-D�0 jak i przesadnyantropocentryzm. �)'()*� �13$45'3� /3$4)'*)(13$� /5'&-./&R� 1&� 35(13$13e w$�5-$9:O/3$93$�)'*$O4)1$2) <)*-X%'?!� ordo, którego poprawne odczytanie defi-niuje +$%1)9-$O13$�)%<)/3$%13)�*$4&9+,�9-R)/3$'&�%)�O/3&(&�)*&-�%) Stworzycie-la�� �)*-X%$'� ($1� )%W3+&� 53,�/� 5$*9?� 9-R)/3$'&� – sercu rozumianym na sposóbW3W43+1.���R&O13$�/�5/.D�5$*9?�9-R)/3$'�odkrywa�(*&159$1%$1(1$�%)W*)!�<*&/>%,�3�<3,'1)7.

�-R)/3$'�/�?+,93?�7)1��&4(:&5&*&�+&/3�53,�/�')15$'/$19+3�<)/.S5-.9:�-&R)>S$P� jako ktoO!� '() wchodzi w *$4&9+,� -$�wszystkim tym, co istnieje, &�<)13$/&S„Tym, Który Jest” najprawdziwiej jest Stwórca, 9-R)/3$'� +$5(� <)/)R&1.� przedewszystkim do budowania relacji z Nim. �)�/3,9$+!�/ relacji do tego, co istnieje,

C��)W������&D<)%)139)!�/���8 �&��K������� "�(��� � �������' �������������',���%���#����!�N�)7&�$(�K$($*&Q!�(��G!�1*����A[�[�!�5�� C�

5 H.U. von Balthasar, Theo-Drama: Theological Dramatic Theory, t. 2: The �ction!�(R?D. G. Har-rison, San Francisco 2001, s. 458.

6��$1S$, Explorations in Theology, t. 1: The Word Made Flesh!�(R?D���.V. Littledale, �. Dru,San Francisco 1989, s. 208.

7 �. Campodonico, Hans UrsU! dz. cyt., s. 36.

Page 124: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�AC �������� ������ ����

niejako „d)5(*&+&+X9�53,”�%)�*-$9-./35()O93!�9-R)/3$'�<*-$S./&�-&*V/1)�D)D$1(.swej <&5./1)O93,�+&'�3�&'(./1)O93!� co wskazuje na *$4&9+,�/-&+$D1)O93����1&(?>*&41.� 5<)5VW�9-R)/3$'�%)O/3&%9-&� najpierw -$/1,(*-1$+� N3Dpresji”, tj.� %-3&R&13&/)W$9�53$W3$!� na siebie, a dopiero potem <)+&/3&�53,�D)D$1(�$'5<*$5+3 j a �9-R)>/3$'&�1&�-$/1X(*-���)�/&S1$!��V2�13$�+$5(�w tym procesie )'*$O4)1X i�%)O/3&%>9-&41X�-$/1,(*-1)O93X�%4&�9-R)/3$'&!�&4$�)W+&/3&�53,�raczej /�2R,W3�+$2)�W.(?!�w któ-rej naturalnie odnosi 53, on do swej Bytowej Podstawy���-3$+$�53,� ()�1&+9-,O93$+/� 5<)5VW�13$?O/3&%)D3)1.8. Balthasar zgadza 53,�1&+/.*&Z13$+ z Tomaszowymtwierdzeniem: Omnia naturaliter appetunt Deum, non autem explicite9.

�$%R?2� O/���)D&5-&� <odstawowym wymiarem bycia obdarowanym przezBoga jest dla 9-R)/3$'& sam akt istnienia, dar egzystencji10. �3$D.!�S$��'/31&(&-&-1&9-.R�/�5/.D�?+,93?�W.(?�W&*%-)�D)91.�&'9$1(�$2-.5($1cjalny. Esse�W.(?!&�/�')15$'/$19+3�(&'S$�esse�9-R)/3$'&!�5(&R)�53,�%4&�13$2)�/&S13$+5-$�13S�essentia,istota. �*-$'R&%&+X9�()�5(/3$*%-$13$�1&�+,-.'�($)4)233,�<)/3$D.!�S$�Bóg z�D3R)O93!Wez /9-$O13$+5-$+�-&5R?23�ze strony 9-R)/3$'&, obdarza go istnieniem11. �V/13$S%4&��&4(:&5&*&�35(13$13$�RX9-.�53,�-&/5-$�-�D3R)O93X,�<$*5)1&43-D�-�%3&4)239-1)>O93X!�& z kolei m3R)OY�RX9-.�53,�z klasycznymi transcendentaliami: dobrem, <*&/>%X�3�<3,'1$D12.

Szwajcarski teolog�<)/3&%&!�S$�9-R)/3$'�+$5(�5')P9-)1.D�W.($D�/�5')P9-)>1.D� O/3$93$!� &4$� <)-)5(&+$� )(/&*(.� 1&� 9&R)OY��.(?!� 1&��3$5')P9-)1)OY��)2&.Dowodem na to jest w przypadku�9-R)/3$'&�O/3&%)D)OY�($2)!�S$�D)S$�W.Y!�&4$D)S$�2)�(&'S$ /�'&S%$+�9:/343�13$�W.Y���3,'5-)OY bytów jest w ten sposób ogra-niczona, ale istnieje Jeden Byt, który nie ma takiego ograniczenia13. �5(13$13$9-R)/3$'&� +$5(� mimo to %)/)%$D�:)+1)O93��)2&�� �')*)� 9-R)/3$'� 13$� <)53&%&/�5)W3$�')13$9-1)O93�5/$2)� 35(13$13&, mówi Balthasar, jego bycie jest znakiemdobroci Boga. Samo ist13$13$� 9-R)/3$'&�/5'&-?+$� 1&� 5/$� -$/1,(*-1$�#*V%R)!<*-.9-.1,�/Rasnego Bytu14. �.D!�9)�1&+W&*%-3$+�?<)%&W13&�9-R)/3$'&�%)��)2&,jest jego /)41&�/)4&!�'(V*&�-&/3$*&�/�5)W3$�D)D$1(�13$5')P9-)1)O93!�9:)Y�-&>/5ze pozostaje %4&�9-R)/3$'&�-$/1,(*-1.D�%&*$D���)4&�+$5(�($S nierozerwalnie-/3X-&1&�-$�5/)3D�9$4$D, którym, pomimo wielu dóbr partykularnych, pozosta-je dla�9-R)/3$'&� ostatecznie Bóg6��&+/.S5-$��)W*)!��*&/%&�3��3,'1)15.

G��)W�������7)1��&4(:&5&*!�,��9�� ��'���$� �!�(���6�1�������*� %!�(R?D������$37&>$>*33'&'35!��&1��*&19359)��IG !�5��ACH�

9 Tomasz z �kwinu, De veritate. O prawdzie, (R?D������3&R$'!��?W431��III!�q. 22, a. 2.10 Zob. H.U. von Balthasar, Epilog!�(R?D� J. Zychowicz, Kraków 2010, s. 48.11 Tomasz z �kwinu, Suma teologiczna. O Bogu, t. 2, (R?D������$R9:, Londyn 1977, q. 21, a. 4.12 Zob. H.U. von Balthasar, My Work in Retrospect!� (R?D. K. Hamilton i in., San Francisco

1993, s. 114-115.13��&DS$!�5� 112.14��$1S$, Theo-Logic: Theological Logical Theory, t. 2: Truth of God!�(R?D��������&4'$*!��&1

�*&19359)�1989, s. 182.15 Zob. �. Campodonico, Hans UrsU! dz. cyt., s. 46.

Page 125: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�AH�����������������������������K������������

�.%&+$�53,!�S$��)D&5-)/&�')19$<9+&�&1&4)233�<)D3,%-.��)23$D�3�O/3&($Dprzenika do�9:*.5()4)233�7)1��&4(:&5&*&���.%&*-$13$��:*.5(?5&!�'(V*$�+$5(�5.1($>-X�3DD&1$19+3�3�(*&159$1%$19+3��)2&, jasno ukazuje�(,�&1&4)23,���)*-Xdek odku-pienia wzmacnia i przenika <)*-X%$'�5(/)*-$13&���1&4)23&�5(/)*-$13&�)*&-�)%>'?pienia, D&+X9&�1&+<*&/%)<)%)W13$+�5/$�Z*V%R) w analogii bytu O/���)D&5-&,5(&+$�53,�– +&'�(/3$*%-3��12$4o Campodonico – +$%1.D�-�2RV/1.9:�<?1'(Vw od-niesienia teologii von Balthasara16. Teolog szwajcarski interpretuje +$%1&'S$ D.O4�kwinaty w duchu niemieckiego romantyzmu �-�1&/3X-&13&D3�%)��$24&!��9:$4>4312&�3�<VZ1$2)��$3%$22$*&�!�'*.(.'?+Xc�/.*&Z13$ <*-$5&%1.�*&9+)1&43-D�<VZ1$+59:)lastyki��.O4��)'()*&��13$45'3$2)� jest przez to oczyszczona, a von Baltha-sar zachowuje w swoim myO4$13?�1&+/&S13$+5-X�+$+�9-,OY�0 $2-.5($19+&41X�')1>9$<9+, bytu17.

�)%5?D)/?+X9,�D)S1&�<)/3$%-3$Y!�S$�D&D.�%)�9-.13$13& z trzema zasadni-czymi /X('&D3�D.O43�O/���)D&5-&!�-�'(V*.D3�Hans Urs von �&4(:&5&*�/9:)%-3/� ')15(*?'(./1.� 3� '*.(.9-1.� �-� +$+� <VZ13$+5-.D3� 59:)4&5(.9-1.D3 czy nawet/5<VR9-$51.D3 wcieleniami) dialog. Po pierwsze, jest to %)O/3&%9-$13$� W.(?4?%-'3$2)� +&')� przygodnego i 35(13$+X9$2)�<)O*V%� 311.9:�W.(V/�/� O/3$93$\� <)%*?23$,� <)%'*$O4$13$� �)D&5-)/$2)� *)-*VS13$13&� 1&� 35()(,� 3� 35(13$13$� ?� W.(V/<*-.2)%1.9:,�/�)%*VS13$13?� )%�?+,Y� (*&159$1%$ntalnych (Kanta czy Fichtego),z jednoczesnym zaakcentowaniem�/&23�35(13$13&�<*-$%�35()(X; po trzecie,�9:&*&'>($*� %&*D)/$2)�%&*?� 35()(.� )*&-� 35(13$13&� 9-R)/3$'&�?9-$5(139-X9$2)�/��)5'3D�.93$!��)41)O93�3�3R)O9318.

��* �>� ����������/

Von Balthasar, W,%X9 ?D.5R$D bardzo krytycznym, podejmuje *V/13$S dialogz egzystencjalizmem. Trudno w tym miejscu <*-$5X%-&Y o konkretnym /<R./3$D.O43 egzystencjalistów na rozwój teologii Balthasara, jednak teolog szwajcarskinie omija w swych poszukiwaniach zasadniczych /X('V/ egzystencjalizmu orazkomentuje je, co ?D)S43/3& ich wzajemne porównanie. 9-./3O93$, w <*-$93>/3$P5(/3$ do wielu egzystencjalistów, Balthasar prowadzi swe refleksje zawszez perspektywy teistycznej. Jednym z /&S13$+5-.9: /X('V/�$2-.5($19+&41.9:�+$5(%4&�13$2)�*VS139&�<)D3,%-.�5')P9-)1X�/)41)O93X�9-R)/3$'&�3�13$5')P9-)1X�/)4>1)O93X� �)2&!� która s(&1)/3� -&*&-$D� Z*V%R)� $2-.5($19+&41$2)� 4,'?� 9-R)/3$'&!&�(&'S$�+$5( 1&/3X-&13$D do naszych /9-$O13$+5-.9:�&1&43-!�%)(.9-X9.9: %3&4)>2?�($)4)2&�5-/&+9&*5'3$2)�-�<)24X%&D3 Doktora �nielskiego. Balthasar podejmu-je przede wszystkim <*VW, teologic-1$+�31($*<*$(&9+3�4,'?�9-R)/3$'&!�'(V*&�D)S$

�=��&DS$!�5��H[�17 T&DS$!�5��H��18 T&DS$!�5��HA�

Page 126: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�A= �������� ������ ����

W.Y porównana *V/13$S %)� D.O4i Sørena Kierkegaarda, Martina Heideggera,a nawet Zygmunta Freuda19.

�$%R?2 Balthasara n&+4$<5-.D�5<)5)W$D�<*-$S./&13&�4,'?�<*-$-�9-R)/3$'&+$5(�13$� (.4$� skupia13$�53,�1&�5&D.D�4,ku!� 34$�1&�)W$91)O93��)2)O!�'()�<)<*-$-($1�4,'�objawia 53,�9-R)/3$')/3���&+2)*5-.D�*)-/3X-&13$m dla 9-R)/3$'& w ta-kim wypadku jest pozostawanie sam na sam ze swoim�4,'3$D20. �2-.5($19+&41.4,'�– zdaniem Balthasara – *)%-3�53,�/�<?5($+�<*-$5(*-$13!�'(V*&�powstaje�<)D3,>%-.�9-R)/3$'3$D�&��)23$D!�/�5<)('&13?�5')P9-)1$2) 9-R)/3$'&�-��3$5')P9-)>1.D �(/V*9X. �&(*-X9 od strony %)O/3&%9-$13& 9-R)/3$'&, p?5('&�<*-./)R?+X9&($1� 4,'� powstaje w jego sercu /($%.!� 2%.�)%%&4&� 53,� on od Boga i zwraca kuswemu /R&51$D?� j a���$�/-24,%?�1&�2*-$9:�<3$*/)*)%1.!�'(V*.�W.R�(&'3D�/R&>O13$� )%/*V9$13$D� 53,� )%��)2&!� <?5('&�%)O/3&%9-&1&�<*-$-� 9-R)/3$'&� 5(&+$� 53,%)O/3&%9-$13$D� *&%.'al1$+� 13$)W$91)O93� �)2&�� �*&'� /3&*.� 3� -&?8&13&� �)2?/�O/3&%)D.D�S.93?�9-R)/ieka skutkuje postrzeganiem Go jako obcej i zag*&S&>+X9$+�9-R)/3$')/3�)W$91)O9321, s(X%�R&(/)�53,�)%��)2&�)%/*V93Y� Ci, którzy jed-nak -/*&9&+X� 53,� '?� ($+��&+$D139-$+�W$91)O93,� %)O/3&%9-&+X� <$/1$+� 13$D)9./�<*-$'*)9-$13?�2*&139.�4,'?���&'�9-.�31&9-$+, grzech opuszcza�-&5R)1,�<)D3,>%-.�9-Rowiekiem a Bogiem, <)2R,W3&+X9 zarazem jego egzystencjalny 4,'22.

�3$)'*$O4)1&�)W$91)OY��3$5')P9-)1)O93�/�5$*9?�9-R)/3$'&�-&'R&%&�<&*&%)'>5&413$�<$/3$1�*)%-&+�13$)W$91)O93!�'(V*&�5(&+$�53,�Z*V%R$D�4?%-'3$2)�<*&213$13&/93XS� 9-$2)O�/3,9$+6�/3,9$+� 35(13$13&!�/3,9$+� S.93&!�/3,9$+��)2&�0� -2)%13$� -$-1&1.D�<)/3$%-$13$D�O/���?2?5(.1&6 „�(/)*-.R$O�1&5�W)/3$D�+&')�5'3$*)/&>1.9:�'?��)W3$�� ��13$5<)')+1$� +$5(� 5$*9$�1&5-$!�%)<V'3�/��)W3$�13$� 5<)9-13$Q23.�$)4)239-1.D�<)9-X('3$D� 4,'?� +$5(�2*-$9:�9-R)/3$'&� *)-?D3&1.� +&')� zerwanieintymnego obcowania z Bogiem, czyli odrzucenie „5R)%'3$+� )W$91)O93� 2)O93&+$2)�%?5-.”24. �-R)/3$'!�-&D3&5(�?('/3Y�5/V+�/-*)'�/��)2?!�<*-$1)53�2)�1&�53$>W3$�5&D$2)�3�1&�5(/)*-)1.�O/3&(!�9-.13X9�53,�D3&*X�*-$9-./35()O93���%.�9-R)/3$'<*-$5(&+$�?-1&/&Y!�S$�+$5(�-&4$S1.�)%��)2&!�-&9-.1&�53,�2?W3Y�3�/�')15$kwencjitego zagubienia odczuwa� 4,'�� �)/5(&+X9a w ten sposób pustka +$5(�D3$+59$D!'(V*$�/.<$R13&�53,�/R&51.D3�)W5$5+&D3�9-R)/3$'&25.

�*)/&%-X9� *)-/&S&13&�1&%� 4,kiem egzystencjalnym 9-R)/3$'&� 3� %)9:)%-X9do grzechu pierworodnego, �&4(:&5&*�(/3$*%-3!�S$��%&D�13$�DV2R�/3%-3$Y��)2&

�I�����3*$443!� *���� ����+���H/���8 �&��K������� "� ������'��5���!� N�$/��4&9'>8*3&*5Q�A[��!�(��IA!�-���[CA!�5��J[H>J[=�

20��&DS$!�5��J�[�21 �(&'3D�%)Owiadczeniu w perspektywie psychologicznej wspomina w swoich pismach cz,>

sto C.G. Jung.22 ����3*$443!�*����>!�%-��9.(�!�5��J[G�23 �ugustyn, Wyznania!�(R?D. Z. Kubiak, Warszawa 1987, s. 7.24 H.U. von Balthasar, Der Christ und die �ngst, Einsiedeln 1951, s. 80.25 �. Cirelli, FacingU! dz. cyt., s. 711.

Page 127: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�AJ�����������������������������K������������

N(/&*-X�/�(/&*-Q!�<)13$/&S�/�(&'3D�/.<&%'?�13$�W.RW.�/�5(&13$�)%/*V93Y�53,od swego Stwórcy��)S1&�-&�()�<)/3$%-3$Y!�S$�<?5(&�<*-$5(*-$P!�'(V*X�/�5)W3$)%'*.R�/*&-�-�/.W)*$D�5')P9-)1$+�/)41)O93!�W.R&�<3$*/)(13$�<*-$-1&9-)1&�%4&�)2&���%&D�%)O/3&%9-&R�tej przestrzeni jako tajemnicy, jednak nieobce mu W.R)(&'S$ %)O/3&%9-$13$�%-3$93,9$+�<$/1)O93�%-3,'3�<3$*/)(1$+�D3R)O93�3�<)5R?5-$P>5(/?���&� %-3$93,9&�/3&*&� 13$� <)-/&4&R&�D?, co prawda, /3%-3$Y��)2&� N(/&*-X/�(/&*-Q!�&4$�%&/&R&�13$-/.'4$�D)91X�D)*&41X�<$/1)OY��$2)�)W$91)O9326.

�� �������������#�$��$�"�����������������������������������R13�/.&*(.>'?R)/&R <*)W4$D&(.',�4,'?�/�S.93?�9-R)/3$'&�/�<$*5<$'(./3$��3$5')P9-)1)O93Boga. Mimo tego� %?P5'3�D.O4393$4� 5'?<3&R� 53,� <*-$%$�/5-.5('3D� na *$4&9+3� 5&>D)-/*)(1$+�9-R)/3$'&!� to znaczy nie wychodziR�/.*&Z13$�<)-& granice� j a 9-R)>/3$'&���&4(:&5&*�3%-3$�/�(.D�/-24,%-3$�%?S) dalej i prze')1?+$!�S$�$2-.5($19+&4>1&�<?5('&!�/�'(V*$+� *)%-3� 53,� 4?%-'3� 4,'!�W3$*-$� 53,�-�W*&'?��)2&�/� +$2)�S.93?!-�<)-W&/3$13&�53,�<*-$-�9-R)/3$'&��)S$+�)W$91)O93�/�5)W3$27.��/3$*%-3!�S$��3$*>'$2&&*%, mimo próby powrotu do ?+,93& 9:*-$O93+&P5'3$2)�/�834)-)833! 13$�?/)4>13R�53,�w swych analizach od „%$D)139-1$2)�/,-R&� postheglowskiego D.O4$13&%3&4$'(.9-1$2)”28.

&*(31��$3%$22$*�?D3$O93R�-�')4$3�4?%-'3�4,'�/�<$*5<$'(./3$�%)O/3&%9-$13&D)S43/)O93�13$W.93&!�<)<&%13,93&�/�139)OY��das Nichts). Jest to ?+,93$, które niezawiera�/<*)5(� )%13$53$13&� 4?%-'3$2)� 4,ku do Boga. �-R)/3$'!� '(V*.� *)-D.O4&1&%�5/)3D�4)5$D!�?O/3&%&D3&�5)W3$�2*&139$�5/$2)�35(13$13&�3�()�/-W?%-&�/�13D4,'���')P9-)1)OY�S.93&�RX9-.�53,�/�przypadku 9-R)/3$'&�-$�5')P9-)1)O93X�+$2)D)S43/)O93�<)-1&/9-.9:29. Balthasar /�1&5(,<?+X9.�5<)5VW�odnosi s3, (krytycz-nie) do postawy Heideggera:

_�`3$D.�+$%1&'!�3S�834)-)83&��$3%$22$*)/5'&!�+&'�<*&/3$�9&R&�/5<VR9-$51&�834)-)83&5')P9-)1)O93!�D&�-%$9.%)/&13$�&1(.9:*-$O93+&P5'3$�)W439-$���&(*-X9�2R,W3$+�3�($)4)>239-13$6� +$5(� )1&� 5$'?4&*.-&9+X�D.O43� 9:*-$O93+&P5'39:� -� -&D3&*$D�<)1)/1$2)� -&>D'13,93&�O/3&(&�/�13D�5&D.D�3�?9-.13$13&�2)�&W5)4?(1.D���.4')� (.D�*&-$D�D)>D$1(?�&W5)4?(1)O93�1&4$S&R)W.�5-?'&Y�+?S�13$�/�(.D!�9)�)2V41$�3�35()()/$!�4$9-�9-X5(>')/$!� 5')P9-)1$� 3� $2-.5($19+&41$�� �*-$-� ()!� S$� 5')P9-)1)OY� 3� N139?+X9&� 139)OYQ-)5(&+X�?9-.13)1$�/&*?1'3$D�%)5')1&R)O93�%?9:&�O/3&()/$2)!�?'&-?+$�53,�+$2)�&W>5)4?(1&!� 5&D)(1&� &?()1)D3&6� 5/)+X� %)5')1&R)OY� )(*-.D?+$� )%� 139)O93!� &� 13$� )%�)2& [�

A=������7)1��&4(:&5&*!�7� <� ��U!�%-��9.(�!�5��G�>GA�27��&DS$!�5��GH�28 �$1S$, :�������� '����' ���������������������.��������, tRum. M. Urban, Kraków

2003, s. 42.29��$1S$, Filozofia i teologia 6���, w: ($1S$!� Pisma wybrane, t. 1: Pisma filozoficzne!� (R?D.

M. Urban, D. Jankowska, Kraków 2006, s. 80.30 �$1S$, Filozofia Martina Heideggera z punktu widzenia katolicyzmu!�/6�($1S$!�Pisma wy-

brane, %-��9.(�!� s. 123.

Page 128: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�AG �������� ������ ����

�)19$<9+&� )1()4)239-1$+� *VS139.� %/V9:� /$/1,(*-1.9:� 5(&1V/� 9-R)/3$'&+$5(� jednak wspólna Heideggerowi i Balthasarowi. Dla ob?�D.O4393$43� <?1'($D/.+O93&�%) refleksji o egzystencjalnej <)-.9+3�9-R)/3$'&�+$5(�&1&43-&�)*&-�5&D)>O/3&%)D)OY� jego sytuacji bytowej. Teolog szwajcarski jest jedna'� -%&13&!� S$D3D)�(*&81)O93�($+�*$84$'5+3��$3%$22$*)/3�W*&'?+$�)%/&23!�&W.�)(/&*93$�)%13$OY+X�%)� relacji�9-R)/3$'&�-��)23$D31.

�&4(:&5&*� <)%%&/&R� '*.(.9-1$+� &1&43-3$� -&*V/1)� ($'5(.� Kierkegaarda, jaki Heideggera!�'(V*$�%)�<$/1$2)�5()<13&�?'5-(&R()/&R.�(&'S$�+$2)�/R&51$�D.O4$>13$���.R�jednak zda13&!�S$�1&+/3,9$+�i najtrafniej na temat ludzk3$2)�4,'?�<)/3$>%-3&R��.2D?1(��*$?%32. �:)93&S�?+,93$��*$?%&�+$5(�bardziej psychologiczne i za-sadniczo nie ma w nim�)%13$53$P�D$(&83-.9-1.9:!�()�%4&�5-/&+9&*5'3$2)�($)4)2&pozostaje n&+W&*%-3$+�)%'*./9-$!�<)13$/&S!�9:)Y�/�5<)5VW�$D<3*.9-1.!� ()� +$%>1&'� ?9:/.(?+$� 35()(,� *$4&9+3��)2&� %)� 9-R)/3$'&. Balthasarowi chodzi 2RV/13$)�($-,��*$?%&�2R)5-X9X!�S$�4,'�*)%-3�53,�<)<*-$-�<$*9$<9+,�W*&'?��?D3R)/&1$2)�)W3$'(?33. Freud mó/3�)� <)9-?93?� 5(*&(.� 3� W$-*&%1)O93�/�)W439-?� 13$)W$91)O93tego ukochanego obiektu, co oznacza przede wszystkim ?D3R)/&1X )5)W,. Teo-log wykorzystuje (, koncepcj, Freuda do opisu sytuacji �dama i Ewy w Ede-nie34,�&�<VZ13$+�(&'S$�%)�)<35?�93$*<3$13&��:*.5(?5&�%)O/3&%9-&+X9$2)�)<?5-9-$>13&�<*-$-�+9&�

�$84$'5+&�1&�($D&(�4,'?�?��&4(:&5&*&�*VS13�53,�)%�D.O43� twórcy psychoanali-zy� (.D!�S$� jest� -/3$P9-)1&�9:*.5()4)239-13$���&4(:&5&*�-/*&9&�?/&2,�1&� ()!� S$Jezus jest Tym, który w czasie p&59:.�%)O/3&%9-&� opisywanego przez Freuda4,'?�separacyjnego i przyjmuje go jako 9-,OY swoje2)�/.%&13&�53, Ojcu za zba-wienie O/3&(&. �,'�($1�*)%-3�53, w przypadku Chrystusa z poczucia bycia opusz-czonym przez Ojca oraz z <)9-?93&� W.93&� )<?5-9-)1.D�<*-$-� O/3&(, a przedewszystkim przez uczniów���)<*-$-�5/)+$�%)O/3&%9-$13$� 4,ku Syn �)S. nadajemu nowy 5$15!�?'&-?+Xc przez to� *V/13$S, jak bardzo Bóg ?D3R)/&R�O/3&(���)>13$/&S��:*.5(?5� +&')��V2�%)O/3&%9-&� )<?5-9-$13&�/� 5/)+$+� 4?%-'3$+� 1&(?*-$!+$5(�()�1&+2R,W5-$�3�1&+W&*%-3$+�%*&D&(.9-1$�%)O/3&%9-$13$�opuszczenia /�:35()>*33�4?%-')O93���.4')��.1�/3$!�9)�()�-1&9-.�W.Y�)<?5-9-)1.D�<*-$-�+9&!�<)13$>/&S� tylko On jest w <$R13 O/3&%)D.� tego, kim w swojej istocie jest Ojciec i coto znac-.�W.Y� +$%1)�-�+9$D35. �.1��)S.�13$�<*-.9:)%-3�1&�O/3&(! &W.�?5?1XY-�13$2)�/5-$4'3� 4,'�0 przeciwnie, 5&D�/9:)%-3�/�1&+(*&239-13$+5-$� 4?%-'3$�%)>O/3&%9-$13$�4,'?!�&W.�<)'&-&Y�5/)+X�5)43%&*1)OY�-�93$*<3X9X�4?%-')O93X! a z dru-giej strony, aby ws'&-&Y�/R&O93/X�%*)2,�<*-$9:)%-$13&�<*-$-� tego rodzaju %)>O/3&%9-$13&�4,'?�3�)<?5-9-$13&���&+$D139&�wcielenia nadaje w ten sposób nowy

���)W������3*$443!�*����U!�%-��9.(�!�5��J�H�32 Zob. S. Freud, The Problem of �nxiety!�(R?D�����. Bunker, New York 1963.33��&DS$!�5��J=�34 Zob. �. Cirelli, FacingU! dz. cyt., s. 716.35 H.U. von Balthasar, Der ChristU! dz. cyt., s. 38.

Page 129: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�AI�����������������������������K������������

5$15�4?%-'3D�%)O/3&%9-$13)D�4,'?!�<)(/3$*%-&+X9�+$%1)9-$O13$�39:�Z*V%R)�/�8&'>93$�)%RX9-$13&�53,�)%��)2&�0�')1'4?%?+$��&4(:&5&*36.

�)%5?D)/?+X9�($1�$2-.5($19+&41.�/X($'�/�D.O43�Hansa Ursa von Balthasa-ra,�D)S1&�5(/3$*%-3Y!�S$�5<)('&13$�13$5')P9-)1)O93��)2&�-e�5')P9-)1)O93X�9-R)>/3$'&�+$5(�dla teologa szwajcarskiego jednym z 2RV/1.9: motywów teologii, coma zastosowanie przede�/5-.5('3D�/�*)-?D3$13?�4?%-'3$2)�%)O/3&%9-$13&�4,'?��&D&� O/3&%)D)OY�W.93&�D& w sobie element odniesienia do �3$5')P9-)1)O93!%)��)2&���ego 4,'?�13$�%&�53,�N/.4$9-.YQ�nawet poprzez ($*&<3,�(.<?�$2-.5($1>9+&41$2)!� 2%-3$� 9-R)/3$'� +$5(� -&<*)5-)1.!� &W.� )%/&S13$� 5(&/3Y� 4,')/3� 9-)R&3�/.(*/&Y w nim�%)�')P9&��)S1&�()�?9-.13Y�(.4')�<)<*-$-�&'(�9&R')/3($2)�-&>/3$*-$13&� �)2?�� �:*-$O93+&131� 13$� <)/313$1� /9:)%-3Y� /� %)O/3&%9-$13$� 4,'uw sposób czysto egzystencjalny,�5'?<3&+X9�53,�+$%.13$�1&�W$-1&%-3$3!�13$)W$91)>O93�)W3$'(? (Freud)!�1&�/R&51.D� j a czy na )%5?13,93?�53,�)%�O/3&(&���$5(�*&9-$+/$-/&1.!�&W.�/� (&'39:�D$D$1(&9:�5<)24X%&Y�1&�'*-.S��:*.5(?5&!�W,%X9.�-1&>'3$D�D3R)O93��)2&�%)�9-Rowieka, poprzez który bierze On na siebi$�9&R.�4?%-'34,'���)O/3&%9-$13$ <*-$-�9-R)/3$'&�D3R)O93��)2&�5(&1)/3�&1(.($-,�%)O/3&%9-$>13&�W.93&�)<?5-9-)1.D�-�<)/)%?�/R&51$+�/31.���$5(�()�%)O/3&%9-$13$�?/)413$>13&!�W$-<3$9-$P5(/&!�-/*)(?�'?�S.93?37. �-R)/3$'�&4W)�<)%%&+$�53,��)2?!�'(V*.<)5R&R�5/)+$2)��.1&!�aby N*-?93R�D)5(�1&%�<*-$<&O93X�$2-.5($19+&41$+�pustki�9-R)>/3$'&Q!�&4W)�-&1?*-&�53,�/�)(9:R&13�/R&51$2)� j a38.

���* 1��������2���� �������/���/�����

.O4��3')R&+&��3$*%3&+$/&�W.R&�%4&�Hansa Ursa von Balthasara 1&+/.*&Z13$++$%1X�-�/&S13$+5-.9:�315<3*&9+3�/�'5-(&R()/&13?�53,�+$2)�D.O4$13&�($)4)239-1$2)/�)%13$53$13?�%)�:35()*.9-1$2) charakteru oW+&/3$13&!� *)-?D3$13&� R&5'3 �)S$+,&� (&'S$ wiecznego przeznaczenia� 9-R)/3$'&���O93O4&+X9� ()�)2V4ne stwierdzenie,D)S1& <)/3$%-3$Y, Se��3$*%3&+$/�%)5(&*9-.R��&4(:&5&*)/3�D&(*.9,�%) rozwija-nia refleksji na temat�*-$9-./35()O93�$59:&(.9-nej. Zawi$*&+X�53, w niej�1&5(,<?>+X9$�-&2&%13$13&: (���/93$4$13$��.1&��)S$2)� jako punkt zwrotny w rozumieniuhistorii ludzkiej, (2) trynitarny wymiar kosmosu, ( ��<)RX9-$13$�$59:&()4)233�-e5<$9.839-1.D�*)-?D3$13$D�D3()4)233� +&')�*-$9-./35()O93�:$?*.5(.9-1$+39.

�&� *)-?D3$13$� %-3$+V/� )*&-� <*&/3%R)/)O93� *)-/)+?� :35()*.9-1$2) HansaUrsa von Balthasar&�/.<R./�/./&*R&� (&'S$� bez /X(<3$13& niemiecka tradycjafilozofii idealistycznej reprezentowana par excellence przez Georga Wilhelma

=��)W������3*$443!�*����U!�%-��9.(�!�5��J�I�37 Zob. H.U. von Balthasar, Der ChristU! dz. cyt., s. 45-46, 48-49.38 Zob. �. Cirelli, FacingU! dz. cyt., s. 723.39 Zob. J.S. King, C.M. Shea, The role of Nikolai Berdyaev in the early writings of Hans Urs

von Baltasar: � contribution to the question of Balthasar’s appropriation of sources, „Journal forthe History of Modern Theology/Zeitschrift für Neuere Theologiegeschichte” 2014, 21(1), s. 230.

Page 130: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� [ �������� ������ ����

Friedricha Hegla. Dla teologa szwajcarskiego Hegel�<)-)5(&/&R�punktem odnie-sienia /R&O93/3$ <*-$-�9&R.�9-&5�+$2)�<*&9.�1&?')/$+!�9:)Y�0 co trzeba od razu<)%'*$O43Y – punktem odniesienia dialektycznym. Innymi 5R)/. – w ulubionymprzez Balthasara +,-yku %*&D&(?�0�W.R�&1(&2)135(X. Wielu�%)13)5R.9:�D.O4393$4313$D3$9'39:� �3� 13$� (.4') niemieckich�� '5-(&R()/&R)� 5/V+� /&*5-(&( naukowyw krytycznym starciu z� ($)*3&D3��$24&���$%1.D�-�<*-.'R&%V/�($2)� rodzaju <)>%$+O93& +$5(�/R&O13$��&4(:&5&*�)*&-�13$'(V*-.�D.O4393$4$!�%)�'(V*.9:�5&D�1&/3X>-./&R, jak Søren Kierkegaard czy Karl Barth.

�V/13$S��3$*%3&+$/�)%/)R./&R�53, do Hegla, ale w %)+*-&R.D okresie swej(/V*9-)O93 <*VW)/&R� 53,� )%�13$2)�)%93XY!� )<)/3&%&+X9� 53,� -&� )5)W)/.D� *)-?>D3$13$D�9-R)/3$'&!��)2&�)*&-�/)41)O93�� Zarówno Bierdiajew,� +&'� 3��&4(:&5&*)<)/3$%-3$43� 53,� -%$9.%)/&13$ za osobowym charakterem ludzkiej i b)5'3$+/)41)O93!� 9)� <)-/)43R)� ?13'1XY� <V+O93& -&� WR,%1X, ich zdaniem,� ')19$<9+X/5-$9:)2&*13a+X9$2)��W5)4?(?��$24&��5)W)/.�9:&*&'($*�/)41)O93�D3&R – zda-niem Balthasara – )%*VS13&Y�'&()439.-D�)%�3%$&43-D?�)*&-�-&<$/13Y�?+D)/&13$�)2&�+&')�)5)W.!�&�/R&O93/3$�/5<V41)(.�)5VW���3$*%3&+$/�/5<)DV2R w ten spo-sób Balthazara w nadaniu bardziej personalistycznego rysu swej teologii, którastaR&� 53,�<VZ13$+� w frazeologii Balthasara „dramatycznym”, a nie,� +&'� ()� 9:93&R�$2$4,�%3&4$'(.9-1.D�*)-?D3$13$D�*-$9-./35()O93�9-R)/3$'&�3��)2&40.

.O4�Bierdiajewa '3$*)/&R&�1&+/.*&Z13$+�Balthasarem�/�<*-$+O93?�)%�<3$*/)(>1$2), /R&O93/$2)�+$2) refleksjom, 1&5(&/3$13&�$5($(.9-1$2)�'?�($D?!�9)�5&D�<VZ>13$+�1&-/3$�<)%$+O93$D�N($odramatycznym”. Z czasem teolog szwajcarski %)5-$%R%)�<*-$')1&13&!�S$��3$*%3&+$/�13$�/.-/)43R�53,�/.5(&*9-&+X9)�5<)%�/<R./?��$24&0�5-9-$2V413$�/� swym rozumieniu apokaliptyki – nie dziwi /3,9!�Se 5-?'&R (&'S$poza pracami Bierdiajewa innych Z*V%$R� inspiracji $59:&()4)239-1.9:�� �$2)� <*&>213$13$D�W.R)�%)+O93$�%)�(&'3$+�/3-+3�$59:&()4)233!�'(V*&�?13'1,R&W.�-&D.'&13&�53,/�9-.5()�<)+,93)/.9: kategoriach�9-.�($S�w hermetycznej terminologii41.

�.%&+$�53,!�S$��&4(:&5&*�<*-.+XR�)%��3$*%3&+$/&�przede wszystkim�+$2)�*)-?>D3$13$�%-3$+V/� +&')�:35()*33� W)5')>4?%-'3$+!� %*&D&(?�D3R)O93� 3�/)41)O93, roz2*.>/&+X9$2)�53,�<)D3,%-.��)23$D�3�N�$2)�%*?23D��&Q!�'(V*$�D3Ruje i przez�'(V*$�<*&>213$�W.Y�D3R)/&1.. Tylko t&'3$�*)-?D3$13$�%.1&D3-D?�D3R)O93��)S$+ %&/&R)�–zdaniem Bierdiajewa –�D)S43/)OY�<$R13$+5-$2)�-*)-?D3$13&�:35()*33�O/3&(&�)*&-<*-$-1&9-$13&�9-R)/3$'&42. �&4(:&5&*� *V/13$S�%)5-$%R�%)�<)%)W1.9:�/13)5'V//�5/.9:�%)+*-&R.9:�<35D&9:!�&9-')4/3$'�-&/5-$�5(&*&R�53,�?13'1XY zbytniego -W43>S&13&�53, do pozycji panteistycznych, ku którym 2*&/3()/&R nieraz Bierdiajew43.

Jak 5(/3$*%-343OD. /9-$O13$+, teolog szwajcarski� <*-$93/5(&/3&R� 53,�%3&4$'>(.9-1$D?� <)%$+O93?� /� ?<*&/3&13? eschatologii, które %)<?5-9-&R� 1&� <*-.'R&%

C[��&DS$!�5��A ��41��&DS$, s. 232.42 N. Berdyaev, The Meaning of History!�(R?D. G. Reavey, Cleveland 1962, s. 56.43 Zob. J.S. King, C.M. Shea, The roleU! dz. cyt., s. 239.

Page 131: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� ������������������������������K������������

Karl Barth!� <)13$/&S�)<)/3&%&R� 53,� -a� ')19$<9+X� 3DD&1$1(1$2)�<)5(,<?!� nie-ustannego rozwoju�9-R)/3$'&�3�O/3&(&. Zdaniem Balthasara, Barth w swojej teo-rii nie <*-.-1&/&R�/.5(&*9-&+X9$2)�D3$+59&�5(/)*-)1$+�/)41)O93�9-R)/3$'&�)*&-+$2)� %-3&R&41)O93� '?4(?*)(/V*9-$+�� �� ')4$3� )W&+� ($)4)%-.� -2&%-&43� 53,�/� )<353$9:/&R.� 3�<3,'1&��)2&!� 9:)Y��&4(:&5&*�<)/)R./&R� 53,� tu raczej na Bierdiajewa,')*.2?+X9 w ten sposób 13$%)/&*()O93)/&1$ – jego zdaniem – przez Bartha zna-czenie�(&+$D139.�/93$4$13&�%4&�:35()*33�O/3&(& – kairosu w Chrystusie, postrzega-nego i opisywanego w horyzoncie trynitarnym44. �&4(:&5&*� <)4$D3-)/&R� teSz Barthem w odniesieniu do koncepcji analogia fidei oraz analogia entis���/3$*>%-3R!�S$�&1&4)23&�W.(?�(analogia entis) nie jest /.RX9-13$�')19$<9+X�834)-)839-1X!&4$� +$5(� ($)4)239-1X�)%<)/3$%-3X�9-R)/3$'&�1&�)W+&/3&13$�53,��)2&�/��:*.5(?>53$���nalogia entis�5R?S.��&4(:&5&*)/3�%)�)<35?�*$4&9+3��)2&�%)�O/3&(&!�<*-.�9-.D/�&1&4)233�/3&*.� (analogia fidei) %)<&(*?+$�53,�?-?<$R13$13&�&1&4)233�W.(?!�9:)Y,/$%R?2�13$2), ta ostatnia ukazuje�/3,9$+�)%D3$11)O93�13S�<)%)W3$P5(/�D3,%-.�(/)*-.93$4$D�&�5(/)*-$13$D45, na co /5'&-./&R +?S /9-$O13$+�O/���)D&5-�3�)�9-.D/5<)D31&43OD.�1&�<)9-X('?�($2)�)<*&9)/&13&�

�)%5?D)/?+X9� (,� 9-,OY� *)-/&S&P, na4$S.� 5(/3$*%-3Y!� S$� $59:atologicznaD.O4� Bierdiajewa 5(&R&�53, dla Balthasara 315<3*?+X9&�/�<$*5<$'(./3$� 31($2*?+X>9$2)� ?+,93&� $59:&()4)233, /� '(V*.D� <)RX9-.R rozproszone do tej pory intuicjeeschatologiczne: czasowe i pozaczasowe, czynne i bierne, indywidualne i wspól-notowe46. Zarówno dla Bierdiajewa, jak i dla Balthasara�2RV/1$�-&2&%13$13&!�'(V>*.D3�53,�31($*$5)/&43,�<)-)5(&+X�)%13$53)1$�%)�S.93&��)2&�0 intersubiektywnegow pierwotnym sensie ($2)�5R)/&. �:)%-3�(?�)�?+,93$�13$*$%?')/&413$�<$*5)1&41$-� <)%'*$O4$13$D� 9:*-$O93+&P5'3$2)� <*-$5R&13&� )�/)41)O93� 9-R)/3$'&! która jestowocem dramatu rozgrywa+X9$2)�53,�<)D3,%-.��)23$D�&�9-Rowiekiem w historiiupadku. Historia �)2&�3�9-R)/3$'&�<)-)5(&+$�/�(&'3D�?+,93?�<*-$<)+)1&�(*&23-D$D,&4$�+$%1)9-$O13$�)(/&*(&�1&�1&%-3$+,47. �(&1)/3�()�-&*&-$D�%.5'?5+, z dialektycz-nym rozumieniem dziejów obecnym w idealizmie niemieckim.

.O43, które Balthasar -1&4&-R� ? Bierdiajewa,� -)5(&R.� 1&5(,<13$� w teologiitego pierwszego ubogacone, przepracowane i skorygowane %-3,'3�/13'43/$D?studium o+9V/��)O93)R&���� ($1� 5<)5VW� ($)4)2� 5-/&+9&*5'3�%)5-$%R�%)� 5/)+$2)%)+*-&R$2)�?+,93&�-1&czenia historii w perspektywie tajemnicy wcielenia!� +$%1)>9-$O13$� ?-1&+X9!� S$�/3-+&��3$*%3&+$/&� 13$� W.R&�/� <$R13� 9:*-$O93+&P5'&!� 9-,5()<&1($3-?+Xca, <)13$/&S� *)5.+5'3�D.O4393$4�)%/)R./&R� 53,�%)�<)+,93&�<*-$%stwo-rzonej 93$D1)Oci, pierwotniejszej nawet od Boga48.

CC��&DS$!�5��AC[>AC �45 Zob. S.M. Garrett, GlancingU! dz. cyt., s. 96.46 H.U. von Balthasar, Geschichte des eschatologischen Problems�in der modernen deutschen

Literatur, Einsiedeln 1998, s. 231.47 J.S. King, C.M. Shea, The roleU! dz. cyt., s. 248.48 T&DS$!�5��AH[!�AHA�

Page 132: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� A �������� ������ ����

�����������

Hans Urs von Balthasar w bardzo charakterystyczny dla siebie sposób <*-.>5/&+&R� 5)W3$� 31(?39+$� -&9-$*<13,($� )%� 311.9:�D.O4393$43!� -� '(V*.D3� 5<)(.'&R� 53,/�9-&53$�5/)+$+�8)*D&9+3�31($4$'(?&41$+!�&�<)($D�(&'S$�na kolejnych etapach swej<*&9.�1&?')/$+�� �*-.'R&%V/� ($2)� -+&/35'&�D)S1&�W.�<)%&Y�/3$4$�� �(&*&43OD.53,�)<35&Y kilka wybranych�5<)O*V%�139:.

�$O43�DV/3D.�)�315<3*&9+&9:�($)4)233��&4(:&5&*&!�(*-$W&�-&*&-�%)%&Y!�S$�9-.>13D.� ()� *&9-$+� 1&� 5<)5VW� &1&4)233�� �$)4)2� 5-/&+9&*5'3� 13$� W.R� W$-'*.(.9-1.Deklektykiem!�9)�5(&*&43OD.�53,�($S�/.*&Z13$ zaakcentowaY�w artykule���$2)�/R&>51&�*$84$'5+&�*)%-3R&�53,�/�)213?�'*.(.9-1$2)�%3&4)2?�-�311.D3�%)13)5R.D3�($)>*3&D3�/5<VR9-$51.9:�)*&-�/9-$O13$+5-.9: myO4393$43. )S1&�-&*.-.')/&Y�1&/$(/.)%*,W13$13$�/�(.D�<*)9$53$�)'*$O4)1.9:�$(&<V/���&+/.*&Z13$+��&4(:&5&*�1&+><3$*/�-&-1&+&D3&R�53,�-�')1'*$(1X�D.O4X wybranego autora, 1&5(,<13$�')D$1()>/&R�+X!�<)4$D3-)/&R!�<)%%&/&R�'*.(.9-1$+�&1&43-3$!�)%*-?9&R�/Xtki w jego rozu-mieni?�13$(*&81$�&4W)�/*,9-�8&R5-./$!�& dopiero k)P9)/.D�rezultatem jego pracyW.R& integracja tak przepracowanych i oczyszczonych teorii czy /X('V/ /$�/R&>51.D „korpusie teologicznym”.

�)%&+D.�+$5-9-$�3�()!�S$�2dy +?S�-&9-$*<13,($ od innych D.O4393$43�/X('3�5(&>/&R.� 53,�9-,O93X�/R&51$2), kreatywnego�D.O4$13& Balthasara!�<*-.5(,<)/&R� za-zwyczaj do krytyki praktycznie '&S%$2) autora, który /9-$O13$+�5(&R�53,�%4&�13$>2)� 315<3*&9+X!� &W.� /� ')P9? za<*-$5(&Y odnoszenia� 53,� %)� ($+� D.O43� /� 5<)5VWW$-<)Oredni – tak� +&'W.�)'*$O4)1$�/X('3�W.R.�-&/5-$�)W$91$�/� +$2)�D.O4$13?��)(.9-.R)�()�5-9-$2V413$�Z*V%$R�13$)*()%)'5.+1.9:!�nieteologicznych (+&'�9:)Y>W.��$2$4), których jako teolog nie� 9:93&R�/<*)5(� ?+&/13&Y�� Niewykluczone!� S$(&'3�5<)5VW�<)5(,<)/&13&�<*-$+XR od swego nauczyciela, Ericha Przywary.��3,2&>13$�%)�*VS1)*)%1.9:�Z*V%$R�/�<)5-?'3/&13? ziaren prawdy (Logosu)�&83*D)/&R+?S�?�O/���)D&5-&�-��'/31?���&4(:&5&*�-1&R�3�/.')*-.5(./&R�9:,(13$�Z*V%R& filo-zoficzne i literackie – niemieckie i *)5.+5'3$!�Oredniowieczne (np. O/���)D&5-�!&� (&'S$�/5<VR9-$51$!� -�'(V*.D3�/9:)%-3R�/�<)4$D3-?+X9. dialog. �&+/.*&Z13$+31($*$5)/&R.�2)�-/R&5-9-& Z*V%R&�834)-)839-1$�

�W.�/�<$R13�-*)-?D3$Y�D.O4�Hansa Ursa von �&4(:&5&*&!�&�(&'S$�+$+�$/)4?>9+,�<*-$-�')4$+1$�%$'&%.� +$2)�S.93&!� (*-$W&�W*&Y�<)%�?/&2,�Z*V%R&, do których53,2&R,�D.O4393$43�D&+X9.9:�1&�13$2)�/<R./�)*&-�<*&9,!�'(V*X�/.')1&R�1&%�'*.>(.9-1X�&1&43-X�3�31($2*&9+X�(.9:�*VS1)*)%1.9:�3%$3�/�')*<?53$�5/)+$+�($)4)233���3$?4$2&�/X(<43/)O93!�Se w poszukiwaniu inspiracji do swojej pracy teolog szwaj-carski 13$� W&R� 53,� 53,2&Y� %) „nieortodoksyjnych” 3� /.D&2&+X9.9:� '*.(.9-1$+$/&4?&9+3�Z*V%$R!�'(V*$�<)($D�)%<)/3$%13)�N)9-.5-9-&RQ!�&�1&5(,<13$�31($2*)/&R/�5/)39:�%-3$R&9:�($)4)239-1.9:� Niniejsze opracowanie pozostaje jedynie przy-czynkiem do bardziej <)2R,W3)1$2) studium w tym zakresie.

Page 133: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� �����������������������������K������������

1�1���>�����

�?2?5(.1!� ������!�(R?D������?W3&'!��&*5-&/&��IGJ�

�&4(:&5&*������7)1!�7� <� ������������!��3153$%$41��IH��

�&4(:&5&*������7)1!�E����!�(R?D������.9:)/39-!��*&'V/�A[�[�

�&4(:&5&*������7)1!�E5��� ������,�������!�(���6�,�� � �����*����!�(R?D����K���3((4$%&>4$!�����*?!��&1��*&19359)��IGI�

�&4(:&5&*������7)1!�*����'��������6���!�/6�($1S$!���%���+ ���!�(���6���%�'�����'����!�(R?D�����*W&1!�����&1')/5'&!��*&'V/�A[[=!�5��J=>G��

�&4(:&5&*������7)1!�*����'��� ���/������ ����������������������%�!�/6�($1>S$!���%���+ ���!�(���6���%�'����'����!�(R?D�����*W&1!�����&1')/5'&!��*&'V/A[[=!�5����J>�A=�

�&4(:&5&*������7)1!�9��������������������������� �+��%���� %��� ������������$�� ��� !��3153$%$41��IIG�

�&4(:&5&*�����7)1!��� � ��0�� ������!�(R?D������&D34()1�3�31�!��&1��*&19359)��II �

�&4(:&5&*������7)1!�:%�%�����!�(R?D�����*W&1!��*&'V/�A[[C�

�&4(:&5&*������ 7)1!� : �������� '����' ��������� � �����������.��������! (R?D����*W&1!��*&'V/�A[[ �

�&4(:&5&*������7)1!�,��9�� ��'���$� �!�(���6�1�������*� %!�(R?D������$37&>$*33'&>'35!��&1��*&19359)��IG �

�&4(:&5&*������7)1!�,����7 �%�H,���������7 �%���,��� �!�(��A6�,�������!�(R?D�����&**35)1!��&1��*&19359)�A[[��

�&4(:&5&*������7)1!� ,����$���H,���������$�����,��� �!� (��A6� , ����'9��!� (R?D�������&4'$*!��&1��*&19359)��IGI�

�$*%.&$7���!�,���������'/��� �!�(R?D������$&7$.!��4$7$4&1%��I=A�

�&D<)%)139)���!�/���8 �&��K������� "�(��� � �������'�������������',��%���#����!�N�)7&�$(�K$($*&Q!�(��G!�1*����A[�[�!�5�� >H �

�3*$443���!�*��������+���H/���8 �&��K������� "� ������'��5���!�N�$/��4&9'>8*3&*5Q�A[��!�(��IA!�-���[CA!�5��J[H>JA �

�*$?%���!�,��� �+��%�'��5���!�(R?D��������?1'$*!��$/��)*'��I= �

�&**$((� ���!� 9������ ��� ��� <����� �� �' /��� 8 � &�� K������� "� ,������� G�0�&��E����!�N�:*35(3&1��9:)4&*b5��$73$/Q� I�A[[I�!�5��I�>�[H�

�312�����!��:$&����!�,�� ����'�����K� ����&������ ��� �����'/���8 �&��K������ H����� +���������#�������'K������� "���� �� �����'��� ���!�N�)?*>1&4�8)*�(:$��35()*.�)8�)%$*1��:$)4)2.B�$3(59:*38(�8l*��$?$*$��:$)4)23$2$59:39:($QA[�C!�A����!�5��AA=>AHJ�

�)D&5-�-��'/31?!�7�2� �����:� �����!�(R?D������3&R$'!��?W431��III�

�)D&5-�-��'/31?!�1�%�����������!�(R?D������$R9:�3�31�!�(���> C!��)1%.1��I=A>�IG=�

Page 134: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� C �������� ������ ����

�<//��

The article is an attempt at characterizing some selected thinkers, who significantly influencedthe theological research of Hans Urs von Balthasar. We refer to the thought of St. Thomas �quinas,existentialist philosophers such as Søren Kierkegaard, Martin Heidegger, the founder of psychoanalysis– Sigmund Freud, as well as to that of the Russian thinker Nikolai Berdyaev and Germanphilosopher Georg Wilhelm Friedrich Hegel. The intent of the author is to show von Balthasar’seclectic work, i.e. the analysis and assimilation of new ideas in the main body of the Swiss theolo-gian theory.

��)$��"�$F35($1(3&435D!�(*&159$1%$1(&45!�:35()*.!�(:$)4)2.

�C�$! ,&D�'�$�$2-.5($19+&43-D!�(*&159$1%$1(&43&!�:35()*3&!� ($)4)23&

Page 135: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� H�����������������������������K������������

������������������"41-.5/0-0��#.,4$59 +�#!6.594�1��;5!0/"4-

�/<!4#8��6,#"450/7!"/

�&K,DE,�&,!'!+)�&�N

����0���)E!��$�.�D .��

�$S&R&D�1&�RX9$�3�&S�%)�5-<3'?�')O93<*-$13'1XR�D13$�13$-DX9)1.�5<)'V+!'(V*.�5()<3R�D13$�/�+$%1)-�<&5X9.D3�53,�-/3$*-,(&D3!�13$*?9:)DX�-3$4$13X!<*-$<R./&+X9.D3�9:D?*&D3�3�1?*'?+X9.D3�/�<)/3$(*-?�<(&'&D3�

�439$��&D$5�

�* �J� E��/�� � � �����������

W dyskursie o�4,'?�+&')�<3$*/5-&�2R)5�-&W3$*& /5<VR9-$51&�<5.9:3&(*3&!�'(V>*&�/.<*&9)/&R& dwa opisy zjawiska „4,'”. Pierwszy, 5<)*-X%-)1y�<*-$-��D$*.>'&P5'3$��)/&*-.5(/)��5.9:3&(*.9-1$�/��IIC� *)'?, tzw. DSM-IV,� -)5(&R zapre-zentowany w pracy Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.Drugi natomiast, tzw. ICD-10, International Statistical Classification of Diseasesand Related Health Problems, opracowany przez WHO!�)W)/3X-?+$�/��)459$�)%�II=�*)'?. ��)W?�<*-.<&%'&9:�13$�)%1&+%?+$D.�')1'*$(1$+�%$83139+3�4,'?!�&�*&>9-$+�)<35�-&W?*-$P� 4,'owych, tj. fobii, napadów paniki, obsesji 9-.� 4,'u uogól-nionego G�D (generalized anxiety disorder)2. W ICD-10 F, w podrozdziale D��+� ������ �����3��=�������� ���%���������=��%������= (F40-F48),-1&+%?+$�53, 1&()D3&5(�)<35�-&W?*-$P�4,')/.9: w postaci fobii, gdzie

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:X

������&D$5!�����������������!�(R?D�����3�����($19$4!����"43/3P5'&!����34'!��$/��)*'00�&(8)*%���!�A[[�!�5��� �

A�Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder. DSM-IV, �merican Psychiatric �sso-ciation, Washington, DC 1994, s. 393nn. �R?D&9-$13$�<)45'3$�DSM-IV zob. � ��� �����������������.��71��(2�,0!�*$%������93V*'&!��*)9Raw 2000, s. 167nn.

Page 136: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� = �������������������

4,'�/./)R./&1.� +$5(� (.4')� 4?W�<*-$%$�/5-.5('3D�<*-$-�<$/1$�)'*$O4)1$� 5.(?&9+$!'(V*$�/�*-$9-./35()O93�13$�5X�2*)Z1$����1&5(,<5(/3$�($2)�<&9+$1(�/�9:&*&'($*.5(.9->1.�5<)5VW�?13'&�(.9:�5.(?&9+3!�&�-$('1X/5-.�53,�-�13D3�)%9-?/&�<*-$*&S$13$��W&/.<&9+$1(&�D)2X�')19$1(*)/&Y�53,�1&�<)+$%.19-.9:�%)-1&13&9:!� (&'39:� +&'�')R&(&13$5$*9&� 4?W� ?9-?93$� )D%4$/&13&���-,5()� 5X� )1$� <)/3X-&1$� -� 4,'3$D�<*-$%� OD3$*93X!?(*&(X�')1(*)43�1&%�<)5(,<)/&13$D�9-.�<*-$%�9:)*)WX�<5.9:39-1X���&D&�D.O4�)�-1&>4$-3$13?�53,�/�5.(?&9+3�8)W39-1$+�<)/)%?+$�-&-/.9-&+�/.5(X<3$13$�4,'?�&1(.9.<&9.+>1$2)

)*&-�311.9:�-&W?*-$P�4,')/.9:!�2%-3$

2RV/1.D�)W+&/$D�(.9:�-&W?*-$P�+$5(�4,'!�'(V*.�13$�)2*&139-&�53,�%)�S&%1$+�)'*$O4)>1$+�5.(?&9+3���.5(,<)/&Y�D)2X�*V/13$S�)W+&/.�%$<*$5.+1$�3�1&(*,9(/&!�&�1&/$(�13$>'(V*$�$4$D$1(.�4,'?�8)W39-1$2)!�5X�)1$�+$%1&'�/.*&Z13$�/(V*1$�4?W�D13$+�1&534)1$ �

Z psychologiczne2)�<?1'(?�/3%-$13&�4,' jest zaburzeniem w obszarze emo-cji, /.5(,<?+X9ym )W)'� -&W?*-$P� 1&5(*)+?���&W?*-$13&� 4,')/$� 5X�/3,9 stanempatologicznyD!�'(V*.�<*-$+&/3&�53,�+&')�N)%9-?93$� si41$2)�4,'?�13$&%$'/&(1$2)%)�*-$9-./35($2)�-&2*)S$13&”4.

�$Re1�)W*&-�8$1)D$1?� 4,'?�<*-.1)53�$'5<43'&9+& psychiatry �dama Bilikie-wicza, który w opisie tego stanu�/5'&-?+$�1&�()!�S$

5(*&9:�3�4,'�5X�$D)9+&D3!�'(V*$�W./&+X�<*-$S./&1$�<*-$-�4?%-3�/�<$R13�-%*)/.9:���&<*-.'R&%� 4,'� 1&�D.O4� )� %$9.%?+X9.D�$2-&D313$!� -/R&5-9-&� +$S$43� 13$� +$5($OD.�%)13$2)�<*-.2)()/&13�-W.(�%)W*-$!�3�5(*&9:�1&�/3%)'�5&D)9:)%?!�'(V*.�1&24$�-&+$S%S&1&D�%*)2,���(*&9:�/.5(,<?+$�<*-$%$�/5-.5('3D�/�5.(?&9+&9:�W$-<)O*$%13$2)�-&2*)>S$13&���,'�1&()D3&5(�+$5(�<*-$S./&1.�/)W$9�5.(?&9+3�)9$13&1.9:�+&')�W)4$51$!�2*)Z>1$�4?W�<*-.'*$!�&4$�'(V*$�%)<3$*)�D)2X�4?W�D&+X�/.5(X<3Y����9-,O93�<*-.<&%'V/�4,'!/�)%*VS13$13?�)%�5(*&9:?!�13$�/3XS$�53,�-�S&%1X�?9:/.(1X�<*-.9-.1X���,'��*-&%-3$+5(*&9:��+$5(�13$+$%1)'*)(13$�/.*&-$D�*$&'9+3�9:)*)W)/$+�5(&1)/3X9$+�)W+&/�<5.9:)><&()4)239-1.H�

�,'�+&')�5(&1�9:)*)W)/.�nie /.%&+$�53,�31($*$5?+X9.�-�<?1'(?�/3%-$13&�834)>-)839-1.9:� *)-/&S&P!� stanowi bowiem przedmiot zainteresowania psychiatrii.�1($*$5?+X9.�jest�-%*)/.�4,'�9-.�($S�<)�<*)5(?�5(*&9:!�<)13$/&S�/5-.59.�53,�9-$>2)O boimy.��%-3$�('/3�Z*V%R) naszych 4,'ów? �.%&+$�53,!�S$�)%<)/3$%-3�%)5(&*>9-&�4$'(?*&�<*&9 �ntoniego��,<3P5'3ego. ��)<3133��,<3P5'3$2),

�(<7�AZ�;����� �����1����������������'�����<�� �+� �+��%��D� ��������!�(���!"/3&()/&�*2&13-&9+&��%*)/3&�A[[I!��$1(*?D��.5($DV/��18)*D&9.+1.9:�9:*)1.��%*)/3&�A[�A!5��AAH>AA=�

C�Psychologia. ��� ;cznik akademicki!�*$%������(*$4&?!�����)43P5'3!��%&P5'�A[[G!�5��516. Zob.E.J. Bourne, $;�'�+��� ����������� ;����������+���+� ����%�;����%, Kraków 2011,s. 6.

H�Psych�� ����� ;����������������%�������!�*$%������343'3$/39-!�����(*-.S$/5'3!��&*>5-&/&��IIA!�5��JA�

Page 137: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� J�� ���0����������"���

O/3&(�)S./3)1.�5'R&%&�53,�/3,9�+&'W.�-�%/V9:�/&*5(/6�/$/1,(*-1$+�0�+X%*&�S.93&!'(V*.D�+$5(�D$(&W)43-D�$1$*2$(.9-1.�3�5<$R13$13$�%/V9:�<*&/�W3)4)239-1.9:�_-&9:)>/&13$�/R&51$2)�S.93&�3�-&9:)/&13$�2&(?1'?�0�����`!�3�/&*5(/.�-$/1,(*-1$+�0�D$(&>W)43-D?�318)*D&9.+1$2)!�5(/&*-&+X9$2)�/)'VR�+X%*&�S.93&�58$*,�5.DW)43!�&�/3,9�58$>*,�/�+&'3DO�5$153$�%?9:)/X���1($*$5?+X9$�+$5(� ()!�S$�$/)4?9+&�S.93&� 3�/.53R$'�-�13X-/3X-&1.�')19$1(*?+$� 53,� 13$� (.4')� 1&� 5<$R13$13?� %/V9:�<*&/�W3)4)239-1.9:!� 4$9-(&'S$�1&�*)-/)+?�58$*.�5.DW)439-1$+=�

Paralelne ustalenia znajdujemy na gruncie filozofii Romana Ingardena, którypisze!�S$

1&� 5'*&+?�%/?� O/3&(V/6� +$%1$2)!� -� '(V*$2)�/.*&5(&� 3� '(V*.�<*-$*&5(&�1&+/3,'5-.D/.53R'3$D�5/$2)�%?9:&!�3�%*?23$2)!�%)�'(V*$2)�53,�-W43S&�/�1&+9$113$+5-.9:�5/.9:/.(/)*&9:!�5()3�9-R)/3$'!�/�S&%1.D�-�139:�1&<*&/%,�13$�W,%X9�/�%)D?J�

��/R&O13$�1&�5(.'?��,<3P5'3$2)�/$/1,(*-1$2)�3�-$/1,(*-1$2)�oraz��12&*%$>1)/5'39:�%/V9:� O/3&(V/� *)%-3� 53,� 4,'� 9-.!� +&'� <35-$��,<3P5'3!� %)O/3&%9-$13$4,'?��'&-?+$�53,�W)/3$D!�S$�(&�1)/&�*-$9-./35()OY�)%krywa przed nami „obcemoce”; obce jeszcze bardziej �W)�W&*%-3$+�1&5�<*-$*&5(&+X9$��13S�($!�'(V*$�5<)('&>43OD.�/�*-$9-./35()O93�83-.9-1$+�

�)�%)O/3&%9-$13$�4,'?�/<35&1$�/�<,'13,93$�4?%-'3$2)�W.(?!�<,'13,93$�<*-$>W3$2&+X9$�-&*V/1)�1&�-$/1X(*-!�+&'�3�)%�/$/1X(*-! jest�(.D�-%*)/.D�4,'3$D!�(X/R&O93/X� $D)9+X!� '(V*&� +$5( doskonale znana '&S%$D?� 9-R)/3$')/3. Poz)5(&+$+$5-9-$�<)5(&/3Y�<.(&13$6��-.�D)S1&�)'*$O43Y�($1�4,'!�?'&-&Y�3�1&-/&Y�()!�9-$2)53,�W)3D.]��.%&+$�53,!�S$�)%<)/3$%Z�odnajdujeD.�+?S�?��<3'?*&!�'(V*.�/5'&-&R9-($*.� 2RV/1$� )W5-&*.� 4?%-'39:� 4,'ów: 4,'� <*-$%� 13$D)S43/)O93X� )53X213,93&5-9-,O93&!�przed 93$*<3$13$D!�OD3$*93X�3�W)2&D3��Tak jak ponad dwadzieO93&�/3$>'V/�($D?��<3'?*!�(&'��,<3P5'3�/5'&-&R na t,�5&DX�5?D,�4,'V/,�<35-X96

�.%&+$�53,�5R?5-1$�*)-W393$�<*-$S.Y�4,')/.9:�<)%�/-24,%$D�2$1$(.9-1.D�1&�9-($*.2*?<.6�4,'�W3)4)239-1.!�4,'�5<)R$9-1.!�4,'�D)*&41.�3�4,'�%$-31($2*&9.+1.���5-.5('3$9-($*.�*)%-&+$�4,'?�D)S1&�5<*)/&%-3Y�%)�4,'?�-&5&%139-$2)!�D3&1)/393$�4,'?�<*-$%OD3$*93X��"D3$*Y�W)/3$D�+$5(�(.D�)5(&($9-1.D�-&2*)S$13$D�S./$+�35()(.!�'(V*&�/.>-/&4&�5.21&R�&4&*D)/.�/�<)5(&93�4,'?G�

�� D.O4� �,<3P5'3$2)� /<35?+X� 53,� *)-/&S&13& Zygmunta Baumana!� '(V*./5'&-?+$�1&�OD3$*Y�+&')�N$D<3*.9-1.�3�$<35($D)4)239-1.�8?1%&D$1(�3%$3�13$<)>/(&*-&41)O93Q!�OD3$*Y�+&')�')13$9�O/3&(&!�'(V*$2)�13$�D)S1&�<)1)/13$�/5'*-$>53Y9����(.D�?+,93?�OD3$*Y�+&/3�53,�+&')�5?D&�/5-.5('39:�4?%-'39:�5(*&9:V/�

=�����,<3P5'3!�$;�!��&*5-&/&��IGJ!�5��H �J�R. Ingarden, ��=6��������.�����, Kraków 1999, s. 38.G�����,<3P5'3, $;�, dz. cyt., s. 247.I�Z. Bauman, �.�����;�!�(R?D�����&*2&P5'3!��*&'V/�A[[G!�5��AG��

Page 138: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� G �������������������

��* �J� ���� �/�����S

�,'�<*-$%�OD3$*93X!�+&'�+?S�/3$4$�/3$'V/�($D?�-&?/&S.R��<3'?*!�W$-<)O*$%>13)�/3XS$�53,�-�4,'3$D�<*-$d bogami. �$O43�W)/3$D�/*&-�-�')P9$D�S.93&�')P9-.53,� 35(13$13$� 4?%-'3$+�%?5-.!� () 1&4$S. W&Y�53,�OD3$*93���$O43� +$%1&'�W)2)/3$� 35(>13$+X!�4?%-'3�4,'�/.%&+$�53, uzasadniony.

�<V+*-D.�1&�8*&2D$1(�%3&4)2?��$?5&�-��$*X�-� Iliady Homera.

�&�()�+$+�(&'�)%<)/3$%-3&R��-$?5!�9)�)WR)'3�2*)D&%-36N�.�<)%$+*-$/&5-�9)O�/3$9-13$!�13$5-9-,51&!�9:)Y�139�13$�?'*./&D!&4$�139-$2)�13$�-%)R&5-�/�($1�5<)5VW�/.+$%1&Y!�&�(.4')%?5-.�D$+�)W9&�53,�5(&13$5-���)�W,%-3$�2)*5-$�%4&�93$W3$��:)YW.�()�1&/$(�53,�5(&R)!�<)5(&1)/3$13&�13$�-D3$13,��3$%Z�/3,9�5<)')+13$�3�D)39:�<)4$9$P�-�<)')*X�/.5R?9:&+��)DV9�W.�93�13$�-%)R&43�/5-.59.�W)2)/3$�43D<?!+$O43�<)%$+%,�3�2*)Z1X�*,',�1&�93$W3$�<)%13)5,Q��&'�<)/3$%-3&R���)5()+1&!�)�)9-&9:�)2*)D1.9:��$*&-4,'R&�53,!�939:)�?53&%R&�3�?+&*-D3R&�5/$�5$*9$��D?($'�)2&*1XR��3$W3&P5'39:��)2V/�/�%)D)5(/3$��-$?5)/.D�[�

'&-?+$� 53,!� S$�W)2)/3$�W)2V/�53,�W)+X���VS�/3,9�<)9-XY�D3&R� 9-R)/3$']�&<*.O1)OY!� -D3$11)OY!� 13$<*-$/3%./&41)OY i nieprzejednanie greckich bóstwwyznaczaR. nieprzekraczalny horyzont� D.O4$13&� )� 4,'?. �D3&1,� tego obrazuw kulturze zachodniej przyn3)5R)�9:*-$O93+&P5(/)�

�%$'/&(1$� /.%&+$� 53,�/� (.D�D3$+59?�)%/)R&13$� %)� '53,23� �(&*$2)��$5(&>D$1(?!�<)/5(&R$+�1&�<*-$R)D3$�����3����/3$'?�<�1�$�!�'(V*$+�&?()*$D�+$5(��)-?$�W$1�3*&9:!�-/&1$+�X%*)O93X��.*&9:&���?S�/�<3$*/5-.9:�/$*5$(&9:�'53,23�9-.(&D.6N�$5(��$%$1�DX%*.!�9)�W&*%-)�4,'3$D�<*-$+D?+$!�53$%-X9.�1&�5/.D�(*)13$Q� ��.*�!G��� �(&*)($5(&D$1()/.� )W*&-� �)2&� �,%-3$2)� 0� '&*-X9$2)!� 5?*)/$2)!� 9-,5()13$<*-$+$%1&1$2)!�'(V*.�-�/.5)')O93� 13$W3$5'3$2)� (*)1?�8$*?+$�/.*)'3!�W$-�/X(><3$13&� 1&<&/&� 4,'3$D�� �$%1&'� 9&R)OY� '53,23� /3$P9-X� 5R)/&6� N�$1!� '()� W)3� 53,�&1&!�139-$2)�4,'&Y�53,�13$�W,%-3$�&13�)W&/3&Y!�&4W)/3$D�1�5&D�+$5(�+$2)�1&>%-3$+XQ� ��.*� C!�C��� �.*&9:� /5'&-?+$� (?(&+� 1&� W)+&ZP� �)SX!� )� '(V*$+� �$*$5&-�L734&�<35-$�/�1&5(,<?+X9.�5<)5VW6

�&�D3R)OY��)2&�<*)5-,�/&5!�9V*'3!�<&D3,(&+93$�9-,5()!�+&'�93,S'X�*-$9-X�+$5(�)W*&-&�)S&�� �(&*&+93$� 53,� +&'� 1&+2R,W3$+� <*-$13'1XY� 53,� (X� <*&/%X\� 3� ?5(&/39-13$�D3$Y� +X/�D.O4&9:�/&5-.9:!�&W.�53,�/�5$*9&9:�/&5-.9:�-&')*-$13R&�<*&/%-3/&!�O/3,(&�W)>+&ZP��)S&���)<V'3�%?5-&�13$�9-?+$�/�5)W3$�($+�W)+&Z13�D)91)�?2*?1()/&1$+!�<)(*-$>W&�+$+�9:)%-3Y�-�/3$4'X�W&9-1)O93X�3�?13'&Y�/5-$4'39:�)'&-+3�3�()/&*-.5(/!�'(V*$�W.+$+�13$�%)<)D&2&R.�%)�-RX9-$13&�53,�-��)23$D��?53�53,�5(&*&Y�?53413$�/$�/5-.5('3D9)�9-.13�)�<)')1./&13$�/R&51$+�/)43���

�[��)D$*!� (����!�(R?D������$S$/5'&!��3$OPe�!�/$*5.�H=[>H=G!��&*5-&/&�A[[H�11 Teresa od Jezusa, 7 ����������.���, 41, 4, http://www.karmel.pl�_%)5(,<6���[H�A[�5].

Page 139: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

� I�� ���0����������"���

W ,�� �������;� �1$+��$*$5&�/.+&O13&!� S$� NW)+&ZP��)S&\� (&� -&/5-$� +$5(%)W*&�3�-&/5-$�+X�D3$Y�<)/311.OD.!�&W.OD.�-&/5-$�9-?/&R.!�+&'��&1�<*-.'&-&R3�/�139-.D�13$�?8&R.�5&D.D�5)W3$Q12. �-3/3Y�D)S$� 8&'(!�S$ to 4,'� ma uwoln3Y9-R)/3$'&� )%� 4,'?���3$�D&D.� +$%1&'� (?(&+� %)� 9-.13$13&� -� WR,%$D� 4)239-1.D�(VS�4,'�/�<)5(&93�W)+&Z13��)S$+�()�139�311$2)�+&'�-2)%&�1&�*$&43-&9+,�/)43��)2&!bo jak� 2R)53��53,2&��5&4DV/6� N�:)93&SW.D�9:)%-3R� 93$D1X�%)431X!� -R&� 53,� 13$?4,'1,!�W)��.�+$5($O�-$�D1XQ (Ps 23,4). �*-.+O93$��$-?5&��:*.5(?5&�5(&+$�53,�wcie-leniem 5Rów�-��53,23��-&+&5-&6�N�3$�4,'&+�53,!�W)��&�+$5($D�-�()WX\�13$�(*/VS�53,!W)D Ja twoim Bogiem” (Iz 41,10).��-.�+$%1&'�4?%-3$�/3$*-X9.�5X�/)413�)%�4,'?]

�)!�9)�13$-1&1$�W?%-3� -/.'4$�/�9-R)/3$'?� +$%1)9-$O13$� 4,'� 3� -&93$'&/3$13$���.DW&*%-3$+!�+$O43�13$?9:*)113$�%)(.9-.�+$2)�4)5?���*?%1)�53,�/3,9�%-3/3Y!�S$�4?%-'3$D?D.O4$13?� )� OD3$*93� 3� )� (.D!� 9)� <)� 13$+� D&� 1&5(X<3Y!� ($� %/&� ?9-?93&� ()/&*-.5-X/�/3$4'3D�1&(,S$13?���)(.9-.�()�(&'S$� _U`�/3$*-X9.9:� �

�)�93$'&/$!�)'&-?+$�53,!�S$�/3$*-X9.�W)+X�53,�OD3$*93�1&/$(�/V/9-&5!�2%.5(&+X�/�)W439-?��)S$+�)W3$(139.6

��?5R.5-&R$D�%)1)O1.�2R)5�DV/3X9.�)%�(*)1?6�N()�<*-.W.($'��)2&�-�4?%ZD36�3�-&>D3$5-'&�/*&-�-�13D3!�3�W,%X�)13��$2)�4?%$D!�&�1�W,%-3$�j����������k�e��)(*-$-�39:�)9-?�/5-$4'X�R-,!�&�OD3$*93�+?S�)%(X%�13$�W,%-3$���13�S&R)W.!�13�'*-.'?!�13�(*?%?+?S�_)%(X%`�13$�W,%-3$!�W)�<3$*/5-$�*-$9-.�<*-$D31,R.Q���<�A�!� >C��

I to samo zapewnienie, pozbawione apokaliptycznego tonu, a skierowaneW&*%-3$+�W$-<)O*$%13)�%)� konkretnego 9-R)/3$'& –�%)�R)(*&: „�&<*&/%,!�<)/3&>%&D�936��-3O�-$�1X�W,%-3$5-�/�*&+?”���'�A !43). �'X%�/3,9�/�osobach /3$*-X>9.9:�4,'�<*-$%�OD3$*93X]�„N&+/3,'5-X�9:.W&�+$%1&'�13$/3&%)DX�+$5(� s p o s ó b!/�+&'3�%)')1&�53,�1&5-$�<*-$+O93$�%)�1)/$+�*-$9-./35()O93Q14. Ten sposób to sX%�)S.!�'(V*.�+$5(�(&+$D139X, a�(&�/R&O13$�(&+$D139-)OY�)5(&($9-1$2)�*)-5(*-.213,>93&� 1&<&/& nas� 4,'3$D� �R?5-13$� 5<)5(*-$2& Grzegorz Strzelczyk!� S$� <*)W4$DD)S$�('/3Y�/�+,-.'?��(VS�„g*$9'3$�5R)/)�krinein�0�j5X%-3Yk!�D)S$�-1&9-.Y�($Sj%$9.%)/&Yk!�j*)-%-3$4&Yk���&D�5X%-$13$�')+&*-.�53,�<*-$%$�/5-.5('3D�-$�5'&>-./&13$D����W3W43+1.9:�)W*&-&9:� 9:)%-3� +$%1&'�W&*%-3$+� )� *)-%-3$4&13$� 3� *)->*VS13&13$� 13S� 5'&-./&13$Q15.� 5(&($9-13$� /3,9� 5X%� D&� )-1&9-&Y oczyszczenie9-R)/3$'&� ze wszystkich grzechów i jego skutków oraz -2R&%-$13$� 9&R$2)� -R&O/3&(&.

�VS�/3,9�9-.13Y!�W.�53,�13$�4,'&Y]��)-)5(&+$�<*-./)R&Y�O/� �$*$5,�-�Ávila:Solo Dios basta!

Y�A��&S!�,�� �������;� ���!�K�!�G!�G!�:((<6BB///�'&*D$4�<4�_%)5(,<6���[H�A[�H`�13 G. Strzelczyk, )����� ��������>K�6�% �=���, http://strzelczyk.edu.pl� _%)5(,<6� 7.02.

2015].14 �&DS$�15 �&DS$�

Page 140: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�C[ �������������������

9-./3O93$�4,'�<*-$%�OD3$*93X�towarzyszy�(&'S$�4?%-3om niereligijnym. Sta-jemy tutaj wobec (*?%1)O93� -/3X-&1$j z *$&43-&9+X nadziei na ocalenie!� W$-� )%>/)R&13&�%)�*&(?+X9ej mocy�53R�1&%<*-.*)%-)1.9:. �&�(*?%1)OY�($2)�?+,93&�/5'&>-?+X� liczne filozofie pesymizmu, np. Martina Heideggera, Karla Jaspersa,Jeana-Paula Sartre’a czy �rthura Schopenhauera���-R)/3$'�-�')13$9-1)O93�/*-?>9)1.�/�O/3&( i poddany jego determinantom�D?53�<)5-?'3/&Y�*&(?1'?�%4&�5/$>2)�9-R)/3$9-$P5(/&�/�5&D.D�5)W3$���&*&8*&-?+X9��$*$5,�-�Ávila, D)S1&�<)/3$>%-3$Y: Solo Hombre basta!

W tych dociekaniach fundamentalna�/.%&+$�53,�'&($2)*3&�N5&D)O/3&%)D)>O93Q���.(� 4?%-'3�D?53�W.Y� bytem�O/3&%)D.D�5/$2)�/R&51$2)�35(13$13&��MartinHeidegger w Byciu i czasie jednoznacznie /5'&-?+$!�S$ „bycie, o które owemubytowi w jego byciu chodzi, jest zawsze moje”, „to zawsze j a jestem tym by-tem”16. �4&($2)�D)2,� <)/3$%-3$Y� )� 5&Dym sobie: „Ja jestem”.��&� 5-9-$2V41.9:&*&'($*�/R&51$+� O/3&%)D)O93� W.(?� -/*&9&� ?/&2,� *V/13$S� �$&1>�&?4 Sartre17.W filozofiach pesymizmu s&D)O/3&%)D)OY�/.%&+$� 53,� 1&+9$113$+5-&� %4&� 9-R)>/3$'&���)�)1&�<)-/&4&�1&D�?-D.5R)/3Y�5)W3$�1,%-,�/R&51$2)�<)R)S$13&� C-R)>/3$'�jednak, (&'�2R,W)')�O/3&%)Dy /R&51$+�-13')D)O93!�W.�)5(&($9-13$�13$�<)%>%&Y�53,�*)-<&9-.!�rozbudza w sobie pragnienie nadziei –�1&%-3$3�1&�)9&4$13$���-.D)S$�)1&�-)5(&Y�-&5<)')+)1&]

�&*%-)�31($*$5?+X9.�<rojekt ocalenia�9-R)/3$9-$P5(/& spotykamy u �rthuraSchopenhauera – najbardziej totalnego woluntarysty w historii filozofii. Schopen-hauer� -&<*&5-&�1&5� %)� O/3&(&!� '(V*.� +$5(� '*V4$5(/em niewolnej woli. �$1� O/3&(+&/3�53,�+&')�O/3&( bez wiar.!�)9-$'3/&13&�3�?81)O93!�W$- ratunku i ocalenia, bezszans na zbawienie��'&-?+$�53,!�S$�/�(.D�<*)+$'93$�/.Rania�53,�D)S43/)OY oca-lenia naszego 9-R)/3$9-$P5(/&�� �$5(� 13X� -?<$R1&� 1$2&9+&�/R&51$+� N/)43� S.93&Q��<*&/%-3$� 13$�/<R.13$� )1&� 1&� -D3&1,� 5(&1?� O/3&(&� �($2)�139� 13$� ?*&(?+$�!� &4$D)S$�/<R.1XY�1&�1&5-$� 9-R)/3$9-$P5(/)���&4$S.�<)%'*$O43Y!� S$� (.4')� ND)S$”,<)13$/&S�1$2&9+&�/)43�S.93&!�'(V*&�+$5(�<*-$93$S�8?1%&D$1(&41& dla�9-R)/3eka�09-R)/3$'� 9:9$� (*/&Y – jest D)S43/&� %)� )53X213,93&� (.4')� <*-$-� O/3,(.9:. JanGarewicz�-&?/&S&: „w5-$4'3$�W)/3$D�%XS$13$!�1&/$(�%XS$13$�%)�5<)')+?�3�13$>W.(?!�+$5(�-�1&(?*.�5/$+�/.5(,<1$Q18.

Czy jednak na gruncie D.O43�Schopenhauera od1&+%?+$D.�(&'X�1&%-3$+,!�'(V>*&�zniesi$�4?%-'3�4,'�<*-$%�OD3$*93X]��&(*-X9�-�<$*5<$'(./.�($2)�+$%1$2)�O/3,($>2)!�'(V*$D?�53,�?%&R)!�)%<)/3$%Z�W*-D3�„tak”, a z�<?1'(?�/3%-$13&�9&R$2)�4$23o-nu 35(13$P� 4?%-'39: – niestety „nie”. „@.93$� 1&5-$!� +&'� 2%.W.� 4)5� %)� 1,%-.1&5-$2)� 35(13$13&�9:93&R� +$5-9-$�%)%&Y�%*/31,!�D?53�)W$+D)/&Y�/5-.5('3$�WV4$

�=����$3%$22$*!�K�������!�(R?D������&*&1!��&*5-&/&��IIC!�5��HI!�CCH��J Zob. J.-P. Sartre, K�� ����I�D� ��������� '���%�����������!� (R?D������3$RW&5&!��&*>

5-&/&�A[[J�18 J. Garewicz, 1���������� 3 ����������I+����+� �, w: ������%���������D������

'����'�������!�*$%�����*?S')/5'3!�����)'VR, Warszawa 1966, s. 306.

Page 141: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�C��� ���0����������"���

)W$91$�/�(*&2$%33!�&�13$�D)S$D.�1&/$(�-&9:)/&Y�<*-.�(.D�2)%1)O93!�+&'X�D&+X<)5(&93$�(*&239-1$!�4$9-�13$?5(&113$�+$5($OD.�1&�9&R$+�<&4$93$�S.93)/.9:�%*)W3&>-2V/�13$%)*-$9-1.D3�<)5(&93&D3�8&*5)/.D3Q19��9-./3O93$� nic nas nie zwal13&)%�D)*&41$2)�)W)/3X-'?�<)%+,93&�/&4'3 o ocalenie /R&51$2)�9-R)/3$9-$P5(/&.CVS�/3,9�9-.13Y,�W.�53,�13$�4,'&Y]��&49-.Y!

�&*()�/�(.D�D3$+59?�<)%'*$O43Y!�S$�:35()*3&�D.O43�zachodniej obserwu+$�*V/>13$S�(&'3$�<*)+$'(.!�/�'(V*.9:�<)9-?93$�13$?9:*)11)O93�Omierci zostaje zawieszo-ne. Jak wskazuje Zygmunt Bauman,�NOD3$*Y!�(&'�+&'�/5-.5(')�311$�/�<R.11)1)>/)9-$51.D� S.93?!� 5(&+$� 53,� 9-.DO� (.D9-&5)/.D� 3� %)� )%/)R&13&Q20. Podobnekonstatacje odnajdujemy w� ')19$<9+3� '&*1&/&43-&9+3�39:&3Ra Bachtina, gdzieb&*%-)�%R?23$�)'*$5.�<)/&23��9-&5?�-/.'R$2)��<*-$<4&(&�)%O/3,(1.�9-&5�'&*1&>/&R?� �9-&5� -&W&/.����&*1&/&R� 5(&1)/3� *$D$%3?D�1&�-/.'R.�9-&5\ jest on� 9-&>5$D�N-&/3$5-$13&� <)9-?93&� 13$?9:*)11)O93� OD3$*93!� )� '(V*$+� -/.'R.� 9-&5� 0� +$+1&D3$5(13'�0� 5(&4$�<*-.<)D31&RQ21.���)'*$5&9:�'&*1&/&R?�)%-.5'?+$D.� poczu-cie /)41)Oci, rodzi si,�W*&($*5(/)���?%-X9&�/9-$O13$+�13$<)'V+�'&($2)*3&�13$<$/>1)O93�3�<*-.2)%1)O93�S.93&�1&W3$*&�5$15?!�5(&+$�53,�/&*()O93X��N��O/3$93$�13$�5(&>R)�53,�+$5-9-$�139�*)-5(*-.2&+X9$2)!�)5(&(13$�5R)/)�O/3&(&�3�)�O/3$93$�+$5-9-$�13$-)5(&R)�/.<)/3$%-3&1$!�O/3&(�1&%&4�D&�%*)2,�)(/&*(X�3�/)41X!�/5-.5(')�+$5-9-$+$5(�<*-$%�13D�3�-&/5-$�(&'�W,%-3$Q22. W ten kontekst /<35?+$�53, postulat czasu!/�'(V*.D�D&�1&5(X<3Y�<*-$D.Olenie podstaw naszej kultury w ramach nowej fi-lozofii –�834)-)833�WR&-1V/��$5-'&��)R&')/5'3$2)23. %1&+%?+$D.�(?(&+�*V/13$SD3$+59$�%4&�koncepcji Mircei Eliadego – pokonania historii przez mit, by powró-93Y�%)�<$R13�W.(?24.

�.%&+$� 53,!� S$� we� /5<VR9-$51ym O/3$93$� �achodu� OD3$*Y� <*-$5(&R&� W.Y5-9-$2V41.D� <*-$%D3)($D� 1&D.5R?�� �)1)/)9-$51.!� 43W$*&41.� O/3&(� 9$4?+$/�'&($2)*3,�5-9-,O93&�D)S43/$2)�%)�)53X213,93&�)%�-&*&-. CVS�9-.13Y!�W.�53,�13$4,'&Y]��*&Y�0�'&*1&/&R�(*/&!

�I�����9:)<$1:&?$*!�@������������ ����������!�(���!�(R?D������&*$/39-!��&*5-&/&�A[[I!5��CGI>CI[�

A[�����&?D&1!��.�����;�!�%-��9.(�!�5���C�21 �. Szahaj, �������������IG������ ����.������%��� ��%'����'�+.����, w: Postmo-

dernizm a filozofia. Wybór tekstów, red. �. Czerniak, �. Szahaj, Warszawa 1966, s. 381.22 M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego!� (R?D�����)%-$4$/5'&! Warszawa 1971,

s. 252.23�Zob. ����)R&')/5'3!��&<R&1� +.���� N0����6���� ����������%�������������.����

�����%������P, w: ($1S$! ������.��������������, t. 2, Warszawa 1989, s. 178nn.24 „Z&*V/1)�:35()*3&!� +&'� 3�<)5(,<� 5X�?<&%'3$D� 3D<43'?+X9.D�)5(&($9-1$�<)*-?9$13$� *&+?�&*>

9:$(.<V/�3�<)/(&*-&13&Q – M. Eliade, Mit wiecznego powrotu, (R?D. K. Kocjan, Warszawa 1998,s. 176. Zob.�($S6�($1S$!�Traktat o historii religii, (R?D. J. Wierusz-�)/&45'3!��V%Z 1993.

Page 142: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�CA �������������������

���*>�� � �J����=�2�������2�������>�

N�)1)/)9-$51)OY�13$�+$5(�&13�)<(.D35(.9-1&!�&13�<$5.D35(.9-1&���$5(�)1&�2*X*$5-('&D3�($2)!�9)�-)5(&R)�-135-9-)1$��_U`�:35()*3&�-&(*-.D&R&�53,���1&+%?+$D.�53,/�<$/1.D�9-&53$�<)5(:35()*33!�'(V*&�13$�-&/3$*&�+?S�5$15?Q25. �&5(X<3R)�-&W?*-$13$431$&*1$2)�59:$D&(?�:35()*.9-1$2)�*)-/)+?���5<VR9-$51.�O/3&(�?93$'&�)%�'&($2)>*.-&9+3�3�<)%/&S&�jego '&($2)*.-&9+,��G*&D.�'&/&R'&D3!�($)*3$�<R./&+X�/)'VR�53$>W3$!�%$83139+$�13$�5X�D)S43/$���&?%*344&*%!��$**3%&!��)*(.!��$4$?-$!��.)(&*%�-&<*&>5-&+X� 1&5� %)� 2*.�� �.5(&*9-.� +$%.13$� ?O/3&%)D3Y� 5)W3$!� S$� ()� 2*&�� Jednakspecyficzna jest ta gra,�<)13$/&S�<.(&13&: „Dlaczego gramy?”, „W co konkretniegramy?”, „J&'3$�5X�-&5&%.�($+�2*.]” –�D?5-X�<)-)5(&Y�W$-�)%<)/3$%-3�� �$&1��&?>%*344&*%�<)5?/&�53,�(&'�%&4$9$!�S$ stwierdza nawet�/�W*&'?�<)-.(./1)O93 13$D)S>43/)OY�1$2&(./1)Oci��N��-&($D�13$� 35(13$+$�S&%1&�/R&O93/)OY�5$15?�3�S&%1&�/R&>O93/)OY� +$2)� W*&'?Q26. K o n i e c � 0� 5R)/)!� '(V*$� -&9-,R)�/'*&%&Y� 53,� /� '&S%X<*-$5(*-$P�1&5-$2)�S.93&���$/5-X%�)W/3$5-9-&�53, koniec.��-.�($1�')13$9�%)(.9-.(&'S$� 4?%-'39:� 4,'V/]� '&-?+$� 53,!� S$� 13$!� W)/3$D� 435(&� 4,'V/� /9&4$� 53,� 13$-D13$+5-.R&��(/3$*&� +X� 4,'�<*-$%�<?5('X!�'(V*& 5(&+$� 53, nie do wytrzymania� %4&9-R)/3$'&. �?S��*.5()($4$5�5(/3$*%-3R!�S$ natura n i e z n o s i �<*VS13��horror va-cui). P?5('&� ()� 13$-1&1$!� 13$1&-/&1$!� 13$-*)-?D3&R$!� 9-.43� )W9$!� &� )W9$� 9-,5()W.wa ($S�wrogie.��)4$+1.�1&�43O93$�4,'V/�<)+&/3&�53,�5(*&9:�<*-$%�13$D)S43/)O93X<)2)%-$13&�/)41)O93�3�W$-<3$9-$P5(/&!�&�/3XS$�53,�-�13D�4,'�<*-$%�+$%1)O93X�3�?+$%>1)439$13$D�/�S.93?�5<)R$9-1.D27. �$�-�')4$3�4,'3�)%5R&13&+X�1&5(,<1e, jak: obawaprzed 5&D)(1)O93X!� wykluczeniem, W$-5341)O93X!� skutkami ryzyka, cierpieniem,1&3/1)O93X!� OD3$5-1)O93X!� 13$&'9$<(&9+X, 5')P9-)1)O93X� <*&/%.!� /.9-$*<&13$D1&?'3U��.%&+$�53,!�S$�<)�serii zamachów�-����/*-$O13& 2001 roku�<)-)5(&R�1&D+?S� (.4')� -&D,(!� -2?W3$13$� 3� %$-)*3$1(&9+& oraz� <*-.2)%1)OY���&?D&1�/� 5/)3D5(?%3?D�)�4,'? wskazuje na jego wszechobecny charakter:

�D&1?+$�13D�'&S%.�-&'X($'�3�'&S%&�5-9-$431&�1&5-$2)�%)D?�3�1&5-$+�<4&1$(.���3$D1$?439-'3�3�+&51)�*)-O/3$(4)1$�$'*&1.�($4$/3-)*V/���&5-$�5.<3&413$�3�'?9:13$���&5-$�D3$+>59&�<*&9.�)*&-�D$(*)!�%)�'(V*$2)�/53&%&D.!�S$W.�%)5(&Y�53,�%)�<*&9.�&4W)�-�13$+�/*V>93Y���?%-3$!� '(V*.9:� 5<)(.'&D.!� 3� 93!� '(V*.9:�13$� -&?/&S&D.���)O!� 9)�<)R'1,43OD.!3�9)O!�-�9-.D�-$('1,R)�53,�1&5-$�93&R)��#*V%R$D�4,'?�+$5(�1&(?*&�_U`�&4W)�4?%-3$AG�

'&-?+$�53,�/3,9!�S$�1&5-�4,k jest realny,�1&/$(�+$O43�()�(.4')�gra. )S1&�<)/(V>*-.Y�-a Wojci$9:$D�R.1&*5'3D: „Jeszcze w zielone gramy, jeszcze nie umieramy”.

AH�9 � ������%� ���� � )����% K��� ��� ��% � ��� �������� � ��� 1��&��� � ������ ��,�%� ���!�/6�����%��� ��%�'����'�U!�%-��9.(�!�5��AAJ>AAG�

A=��&DS$, s. 225.AJ�Zob. K. Stachewicz, O (nad)�6����� � ��� �����L����M w czasach (po)nowoczesnych!

/6�($1S$, C�I ���%�I�1�������.�����%� ������!��)-1&P�A[� !�5��� �!�� �28 Z. Bauman, �.�����;�, dz. cyt., s. 10-11.

Page 143: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�C �� ���0����������"���

Co�D)S1&�<)/3$%-3$Y�)� ($+�2*-$]��&�<$/1)� (.4$!�S$� 53,� ()9-.!�S$� +$5(�9:&>)(.9-1&!� *)-<*)5-)1&!�13$)'*$O4)1&!�13$93X2R&!�S$�13$� +$5(� +$%1&���&'3�5(&1�)'*$>O4&D.�W&*%-)�D)%1.D�/�)5(&(13D�9-&53$�5R)/$D�„kryzys”��'&-?+$�53,�/3,9!�S$D&D.�%)� 9-.13$13&� -� '*.-.5$D�)� 9:&*&'($*-$� ()(&41.D� Krzysztof Stachewicz,O4$%-X9� $(.D)4)23,� 5R)/&� „kryzys”, eksplikuje� +$2)� W38?*'&9+,� -1&9-$13)/X29��*.-.5� )-1&9-&� -&*V/1)� N831&41)OY!� -/*)(!� )%*VS13$13$!� <*-$534$13$!� *)-?D3$>13$Q!� +&'� 3�/5'&-?+$� 1&� +&'XO� N8)*D,� *)-%-3$4$13&Q���$15.�<)-.(./1$�D3$5-&+X53,�-�1$2&(./1.D3!�9)�)%5R&13& produktywny charakter kryzysu. Na ten produk-tywny charakter kryzysu wskazuje� *V/13$S �lina Motycka, proklamujX9� )%*)>%-$13$!�N1)/$�O*$%13)/3$9-$Q!�'(V*$�D?53�<)<*-$%-&Y�*$2*$5�/�<*-$5-R)OY�0 doantycznej Grecji��N�3$� +$5(� ()�<)%*VS�<)� (*$O93�2)()/$!�<)�1)/$�8)*D.�3�1&*-,>%-3&!�4$9-�<)�/.)W*&Z13,����/,%*V/9$�($+�9:)%-3�)�)%1)/,�/.)W*&Z13�'*$&(./>1$+!� )� <)W?%-$13$� /.)W*&Z13� &*9:$(.<)/$+Q30�� �&'� 1&<*&/%,� +$5(� ()� <)%*VS/�2RXW�53$W3$!�%)�/R&51$+�*-$9-./35()O93���&�<)%*VS�5(&1)/3 odwrót od pozorówgry po to,�W.OD.�D)243�1&�1)/)�(/)*-.Y�

Trzeba�+$5-9-$�<)5(&/3Y�<.(&13$!�9-.�()/&*-.5-X9.�1&D�'*.-.5�+$5(�<)+&/3$>13$D� 53,� +&'3$+O� 1)/)O93]� (VS� N'*.-.5� -%&+$� 53,� W.Y� 3DD&1$1(13$� /<35&1./�')1%.9+,�9-R)/3$'&�3�eo ipso struktur kulturowych przez niego budowanych”31.Ostatec-13$�)'&-?+$�53,!�S$�5()3D. przed -&2&%'X!�9-.�)W$91.�'*.-.5�<*-$*)%-353,�/�()(&41X�'&(&5(*)8,!�9-.�/9:R)13,(.�5(&13$�53,�<)%5(&/X�%4&� „nowego”]��)>-)5(&+$�1&D�<V+OY�-&�/5'&-&13$D��&?D&1&�3�-&&'9$<()/&Y�1&5-X�4?%-'X�')1%.>9+,!�/�'(V*X wpisany jest�4,'!�bo

<*-$93$S�S.93$�/�<R.11)1)/)9-$51.D�O/3$93$!�'(V*.!�+&'�/3&%)D)!�?-1&+$�(.4')�+$>%$1�<$/13'�0�S$�+?(*)�13$�D)S$�W.Y!�13$�<)/311)�W.Y!�3�13$�W,%-3$�(&'3$�+&'�%-353&+�0)-1&9-&�9)%-3$11X�<*-.D3&*',�%)�-13'&13&!�2313,93&!�-&93$*&13&�3�?D3$*&13&\�&�/3,9!<)O*$%13)!� )%2*./&13$� 13$)5(&($9-1)O93� OD3$*93!� <)/*&9&+X9.9:� -D&*(/.9:/5(&P3�?5(&/39-1.9:�1)/.9:�/93$4$P�_U` A�

�&�%.9:)()D3&�'*.-.5?�13$�<)/311&�2$1$*)/&Y�%)%&(')/$2)�4,'?����')1>($'O93$� <)/(&*-&41)O93� '*.-.5V/� /� %-3$+&9:� )9-$'3/&Y� 1&4$S.� no/)O93, jakstwierdza Zygmunt Bauman, N/(&*213,93&� D)S43/)O93� /� ()!� 9)� 13$D)S43/$Q.Hannah �rendt wyznacza w tym miejscu czas na *$&43-&9+,� ludzk3$+� -%)41)O93N<)/)R./&13&�%)�W.(?�9-$2)O!�9)�/9-$O13$+�13$�35(13&R)!�13$�W.R)�%&1$Q33.

AI���� �(&9:$/39-!� � ���� ���� ������ � '����'����!� /6� ($1S$!� C�I ���%�IU!� %-�� 9.(�!5���HJ11�

30 �. Motycka, Postmodernizm a kryzys kulturowy, w: Postmodernizm a filozofiaU! dz. cyt.s. 337.

��K. Stachewicz, KryzysU! dz. cyt., s. 164. A�Z. Bauman, �.�����;�, dz. cyt., s. 13.33 H. �rendt, <�������������IJ!�/6�(&S, �;��������%%����%�� ����.�%H���%I��

�����%�������������, (R?D�����)%.P!��&*5-&/&��IIC�

Page 144: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�CC �������������������

�� +$O43� 9:)%-3� )� 4,'!� ()� /� <3,'1.� 5<)5VW� 1&� +$2)� <*-$D3+&41)OY� -/*V93R&?/&2,��35R&/a Szymborska:

�-$D?�(.e53,!�-R&�2)%-31)!-�13$<)(*-$W1.D�D3$5-&5-�4,'3$D]�$5($O�0e&e/3,9�D?535-�D31XY�313$5-�0e&e/3,9�()e+$5(e<3,'1$ C�

1�1���>�����

�*$1%(���!� <� �� ����������IJ!�/6�����*$1%(!� �;��� �����%%����%�� ����.�%H���%I������%�������������!�(R?D�����)%.P!��&*5-&/&��IIC!�5���JH>A[G�

�&9:(31��!�� �+��%�������7������������!�(R?D�����)%-$4$/5'&!��&*5-&/&��IJ��

�&?D&1���!��.�����;�!�(R?D�����&*2&P5'3!��*&'V/�A[[G�

�)?*1$�����!�$;�'�+��� ����������� ;����������+���+� ����%�;����%!��*&>'V/�A[���

7������� ���1�������������� �'������7�� �� �71��(2!�D$*39&1��5.9:3&(*39�55)93&(3)1!��&5:312()1!�����IIC�

�43&%$��!�������������� ���!� (R?D������)9+&1!��&*5-&/&��IIG�

�43&%$��!�, ���������� ���!� (R?D������3$*?5->�)/&45'3!��V%Z��II �

�&*$/39-���!�1���������� 3����������I+����+� �!�/6�������%���������D������'����'�������!�*$%�����*?S')/5'3!�����)'VR!��&*5-&/&��I==!�5�� AIJ> [J�

9 � ������%� ���� � )����%K��� ��� ��%� ��� ��������� ��� 1��&��� ������� ��,�%� ���!�/6� ����%��� ��%� '����'�� �+� �������!� *$%������-$*13&'!����-&:&+!��&*5-&/&��I==!�5��A[ >AAG�

�$3%$22$*��!�K�������!�(R?D������&*&1!��&*5-&/&��IIC�

�)D$*!� (����!�(R?D������$S$/5'&!��&*5-&/&�A[[H�

(<7�AZ �;����� �����1����������������'�����<�� �+ � �+��%��D� ��������!(���!�"/3&()/&�*2&13-&9+&��%*)/3&�A[[I!��$1(*?D��.5($DV/��18)*D&9.+1.9:�9:*)>1.��%*)/3&�A[�A!�_W�D��3�W�*`�

�12&*%$1���!���=6��������.�����!��*&'V/��III�

�,<3P5'3���!�$;�!��&*5-&/&��IGJ�

�)R&')/5'3���!����.��+.����N0����6��������������%�������������.��������%������P!�/6�����)R&')/5'3!�������.��������������!�(��A!��&*5-&/&��IGI!�5���=�>>�G[�

� ��� ����������������.��71��(2�,0!�*$%������93V*'&!��*)9R&/�A[[[�

)(.9'&���!� ����%��� ��%� � ���� ����� ���!�/6� ����%��� ��%� '����'�� �+� �������!�*$%������-$*13&'!�����-&:&+!��&*5-&/&��I==!�5�� �I> G�

C�����-.DW)*5'&!������ ���U!�N�/V*9-)OYQ!�1*�J!��IHH!�5��CJ�

Page 145: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�CH�� ���0����������"���

����������������!�(R?D�����3�����($19$4!����"43/3P5'&!����34'!��$/��)*'0�&(8)*%!��!�A[[��

������� ����� ;���� ��� ���������%�������!� *$%������343'3$/39-!�����(*-.S$/5'3!�&*5-&/&��IIA�

�������������� ;���������%��!�*$%������(*$4&?!�����)43P5'3!��%&P5'�A[[G�

�&*(*$���>��!�K������I�D� ���������'���%�����������!�(R?D������3$RW&5&!��&*5-&/&A[[J�

�9:)<$1:&?$*���!� @��� �������� � ����������!� (�� �!� (R?D�� ����&*$/39-!��&*5-&/&A[[I�

�(&9:$/39-���!�� �������������� �'����'����!�/6�����(&9:$/39-!�C�I ���%�I�1��������.�����%� ������!��)-1&P�A[� !�5���H=>�=H�

�(&9:$/39-���!�:N���P�6������ ��� �����L����M��������N��P������������!�/6�����(&>9:$/39-!�C�I ���%�I�1�������.�����%� ������!��)-1&P�A[� !�5���AI>�C��

�(*-$49-.'���!�)�������������>K�6�%�=���#�:((<6BB5(*-$49-.'�$%?�<4�_%)5(,<6�J�[A�A[�H`�

�-&:&+���!��������������IG������ ����.������%��� ��%'����'�+.����!�/6������%��� ��%�'����'�� �+� �������!� *$%������-$*13&'!�����-&:&+!��&*5-&/&��I==!5�� G�> IA�

�-.DW)*5'&���!������ ���U!�N�/V*9-)OYQ!�1*�J!��IHH!�5��CJ�

�$*$5&�)%��$-?5&!�7 ����������.���!�C�!�C!�:((<6BB///�'&*D$4�<4�_%)5(,<6���[H�A[�H`�

�$*$5&�)%��$-?5&!�,�� �������;� ���!�K�!�G!�G!�:((<6BB///�'&*D$4�<4�_%)5(,<6���[H�A[�H`�

�1������

The article constitutes a voice in the interdisciplinary discussion on anxiety. The phenomenonof anxiety is illustrated through three research fields: medical (psychiatric) discourse, theologicaldiscourse and philosophical discourse. The ambition of the author is to outline how philosophyserves to complement the research problem, referring to sources of anxiety in the modern man aswell as possible ways out of the situations dominated by anxiety.

��)$��"�&1F3$(.!�8$&*!�%$&(:!�9*3535!�2&D$

�C�$! ,&D�'�$�4,'!�5(*&9:!�OD3$*Y!�'*.-.5!�2*&

Page 146: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�C= �������������������

Page 147: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�CJ�� ���0����������"���

�����*����������:. ,#<!-"4-��67A#��14F0-:

�#<#:#59#.

�"�!������!&�'+D�++!�D�&!/�D����!

�++!�D�&/�D����I��"�!�%�����!&��+

2��2�������

�)-?D3&1$�5-$*)')�<)+,93$�<$*5)1&43-D?�)%1&+%?+$D.�-&*V/1)�/�834)-)833!+&'�3�($)4)233�9-.�D$%.9.13$!�&�1&/$(�/�2)5<)%&*9$1�����)459$�<$*5)1&435(.9-1$3%$$�%&R.�<)9-X($'!�/��IHG�*)'?!�O*)%)/35'?�N�3,-3Q���(&R)�53,�)1)�<*)<&2&()>*$D�<$*5)1&43-D?!�'(V*$2)�315<3*&()*$D�W.R�8*&19?5'3�834)-)8�3�-&R)S.93$4�<35D&NEsprit”, Emmanuel Mounier2���&?')/$� -&31($*$5)/&13$� <$*5)1&43-D$D� 5(&R)53,�/��)459$�Z*V%R$D�<)/5(&13&�%/V9:�'&($%*�?13/$*5.($9'39:�-&+D?+X9.9:�53,(.D�<*)W4$D$D!�&�834)-)83&�)?13$*&!�/�<$/1.D�)'*$53$!�93$5-.R&�53,�%?SX�<)><?4&*1)O93X�/�'*,2&9:�D.O4393$43�'&()439'39:���)D3D)�()�-�W3$23$D�9-&5?�*$9$<>9+&� %-3$R� 8*&19?5'3$2)� 834)-)8&� )5R&WR&3���.%&+$� 53,� +$%1&'!� S$� )2*)D1$�%-3$R)1&?')/$�)?13$*&6��H�'53XS$'�3�*$%&'9+&��=H�1?D$*V/�NEspritQ!�1&%&4�13$�(*&935/$+�/&*()O93� 315<3*&9.+1$+4.

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*:Z

���)W������*&1&(!� �� ������%�� ����������,���������+� �������!� �)-1&P��IGH!� 5�� JC�2��)W������R)D5'3!�Duch personalizmu!��&*5-&/&�A[[G!�5��C����3,9$+�1&�($D&(����)?13$*&

-)W�6�����R?S&P5'3!�Mounier, Warszawa 1967, s. 7nn; J.M. Burgos, Personalizm. �utorzy i tematynowej filozofii!� (R?D������)<*)/5'3!��&*5-&/&�A[�[!�5��HI11�\�����)1:34!�Emmanuel Mounier. Savie, son oeuvre avec un exposé de sa philosophie, Paris 1966, s. 2nn; W. Wieczorek, EmmanuelMounier po latach!� N�3,ZQ� =�H[[�� A[[[!� 5�� AI11\� ��� �&/*.O!� ���������I ����� �!� N�3,ZQ�A�H[=��A[[[!�5��AA11\�������)539'3!�Promieniowanie personalizmu. ����� 3LE�� �M����=��L ;�M, N�3,ZQ� AB �HIA>HI �� A[[G!� 5�� ���11�\� �. Kunicki, Emmanuel Mounier – personalizmi pobocza!�N�(?%3&��&*D3P5'3$Q�C �A[[=�!�5���[C�

3��)W������R)D5'3, DuchU! dz. cyt., s. 51.; K. Guzowski, Personalizm, czyli drogi odkrywa-nia tajemnicy osoby. ���.���, w: S. Kowalczyk, Personalizm – podstawy, idee, konsekwencje,Lublin 2012, s. 177.

4��)W������R)D5'3!��?9:U!�%-��9.(�!�5��HA\�����R?S&P5'3!�Mounier, Warszawa 1967, s. 12.

Page 148: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�CG ���������������

�* G�H�=� � ���������

�3$� 5<)5VW� +$%1)-1&9-13$� -&'/&4383')/&Y�)?13$*&� +&')�')1(.1?&()*&� +&>'3$+O� +$%1$+� (*&%.9+3� 834)-)839-1$+!� -� ($2)� ($S�/-24,%?�)2V41$� -&*.5)/&13$� +$2)1&?')/$+�8)*D&9+3�3�2RV/1.9:�Z*V%$R!�-�'(V*.9:�9-$*<&R�D.O43!�W,%-3$�<)D)91$/�)%9-.(&13?�+$2)�3%$3�<$*5)1&43-D?�3�-/3X-&1$+�-�13D�($)*33�)5)W.�

�&%&9-$�)%1&+%?+X�/�D.O43�)?13$*&�5<$9.839-1.�$'4$'(.-D!�'(V*.�/.13'&-� +$2)�<*-$O/3&%9-$13&� )�D)S43/)O93� W?%)/.�1)/$2)� 5.5($D?� 834)-)833� 9:*-$>O93+&P5'3$+!� )(/&*($2)� 1&� /5<VR9-$51)OY� 3� 9-$*<3X9$2)� <)-.(./1$� 315<3*&9+$-� 311.9:�5-'VR� 3� 5.5($DV/5���-1&+X9�1&%*-,%1X�/&*()OY�)5)W.�/�O/3$93$!�)>?13$*� 5-?'&�<R&5-9-.-1.�%3&4)2?�<)D3,%-.�13$'3$%.� -?<$R13$�<*-$93/5(&/1.D35(&1)/35'&D3!� )� 34$�/-W)2&9&+X� )1$� <*VW,�/.+&O13$13&� 8$1)D$1?�)5)W.6. Wi-doczne jest to�/�+$2)�%-3$R&9:�)*&- w doborze autorów „Esprit”, gdzie odnajdu-jemy zarówno katolików, jak i protestantów, marksistów czy egzystencjalistów7.

�3$*/5-.D�Z*V%R$D�315<3*&9+3�W.R)�%4&�)?13$*&�9:*-$O93+&P5(/)!� *)-?D3&>1$�<*-$-�13$2)�+&')�13)5X9&�<*-$D3&1.�53R&!�&�13$�:&D?4$9�/�*)-/)+?�5<)R$9-$P>5(/&8����2*)13$�D.O4393$43�9:*-$O93+&P5'39:�D&+X9.9:�/<R./�1&�1&?')/X�8)*D&>9+,�)?13$*&�1&�<3$*/5-.D�D3$+59?�/.D3$13Y�(*-$W&�O/���?2?5(.1&�3�+$2)�($)*3,5?W3$'(./3-D?�3�3**&9+)1&43-D?�)*&-�5<$9.839-1$�%4&�13$2)!�<*-$<)+)1$�13$<)')>+$D!�<)5-?'3/&13$�<*&/%.9��%�13$2)�(&'S$�<*-$+XR�)?13$*�<*-$O/3&%9-$13$!�S$<*&/%.�)��)2?�3�%?5-.�1&4$S.�5-?'&Y�W&*%-3$+�N5$*9$DQ�13S�*)-?D$D10���&/3X>-?+$�)1�(&'S$!�9:)Y�W&*%-)�)2V413$!�%)�(&'39:�O/3,(.9:!�+&'6��)1&/$1(?*&!��*&1>935-$'��&4$-.!��&1�)%��*-.S&�3��*&1935-$'�-��5.S?11.

)?13$*�9-$*<&R�(&'S$�315<3*&9+$�-�31($4$'(?&41$+�&(D)58$*.��*&19+3�5/$+�DR)>%)O93���-&5.�5(?%$19'3$�5<,%-3R�1&�<*-$53X'13,(.D�W$*25)13-D$D!�-&�5<*&/X��&9>d?$5b&��:$7&43$*&!�?13/$*5.($93$�/��*$1)W4$���&*V/1)�-�D.O43� 9:*-$O93+&P5'3$+!+&'�3�-�W$*25)13-D?�<*-$+XR�)1�<$/1$�3%$$!�&4$�13$�9&R.�5.5($D!�1&�<*-.'R&%�3%$$13$?81)O93�/�5()5?1'?�%)�1&?'3�3�<)-1&13&�*)-?D)/$2)�)*&-�31(?39+)1&43-D���.>1&D39-1)OY�)(&9-&+X9$2)�O/3&(&!� ($)*3&�<)-1&13&�N/$/1,(*-1$2)Q� 3�N-$/1,(*-1$>2)Q!�/3%)9-1$�?�)?13$*&!� ()� (&'S$�/<R./�W$*25)13-D?12�� �15<3*)/&43�2)�D.O43>93$4$�8*&19?59.!�+&'��:&*4$5��i2?.�3��&W*3$4�&*9$4���-3,'3��i2?.�)?13$*�)%'*.R/&2,� 3�/&*()OY� S.93&�%)9-$51$2)�/�%)O/3&%9-$13?� 9:*-$O93+&P5'3D�)*&-�<*-$+XR

H�����R?S&P5'3!������ !�%-��9.(�!�5��� !��J�6��)W������R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 17, 52.7��)W������R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 9.8 Zob. E. Mounier, Co to jest personalizm?,�/6� ($1S$!� Co to jest personalizm? oraz wybór

innych prac!��*&'V/��I=[!�5��AA=\�����R?S&P5'3!�Mounier!�%-��9.(�!�5��� �\�����R)D5'3!�DuchU! dz.cyt., s. 16.

9��)W������R?S&P5'3!�Mounier!�%-��9.(�!�5���G\�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 17.10��)W������R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 18.11��&DS$!�5���I\�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 18.12�����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 19.

Page 149: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�CI������������������������������

'*.(.',�-&D'13,(.9:�5.5($DV/�D.O4)/.9:13. O%��&W*3$4&�&*9$4&�834)-)8�<*-$+XR-&31($*$5)/&13&� <*)W4$D&D3� 5?W3$'(./35(.9-1$2)� *)-?D3$13&� )5)W.� )*&-� ($)*33')D?13'&9+3�D3$%-.)5)W)/$+�5(&1)/3X9$+�)�35()93$�)5)W.14.

Mou13$*)/5'&�'*.(.'&� 5<)R$9-$P5(/&�'*.5(&43-)/&R&� 53,� 1&�<)%5(&/3$� *VS>1.9:�Z*V%$R���34)-)8�9-$*<&R�315<3*&9+$�)%�<$*5)1&435(.�&F&��9:$4$*&��W&+�D.>O4393$4$�'*.(.')/&43�9./343-&9+,�D3$5-9-&P5'X!�9:)Y�'&S%.�-� 311$2)�<?1'(?�/3>%-$13&6� �9:$4$*� -� <)-.9+3� 8$1)D$1)4)233� 3� 3%$3� <*&/39)/.9:!� &�)?13$*� +&')<*-$%5(&/393$4�$2-.5($19+&43-D?�9:*-$O93+&P5'3$2)�3�4$/39.�5<)R$9-1$+15���3$D&>R.�/<R./�1&�)?13$*)/5'X�'*.(.',�D3$5-9-&P5(/&�/./&*R��*.%$*.'��3$(-59:$��$1�)5(&(13� +&')�&1(.9:*-$O93+&131�&(&')/&R�9&RX� 3%$,�9:*-$O93+&P5(/&!�?'&-?+X95R&W)OY� D)*&41)O93� 9:*-$O93+&P5'3$+�� )?13$*� -� ')4$3� )/X� 5R&W)OY� ?<&(*./&R/�D)*&41)O93�D3$5-9-&P5'3$+!�'(V*X�-�9&R.9:�53R�-/&49-&R16!�&� +&')�<*-$93//&2,%4&��3$(-59:$&P5'3$2)� N1&%9-R)/3$'&Q� ?'&-./&R� &?($1(.9-1$2)� 9:*-$O93+&131&-%)41$2)�)%$<*-$Y�/5-$4'3$�&(&'3��3$(-59:$2)17.

Eg-.5($19+&43-D�&*(31&��$3%$22$*&�3��$&1&>�&?4&��&*(*$b&!�&�/R&O93/3$�<)>4$D3'&�-�($)*3&D3�)W?�834)-)8V/�<)D)2R.�)?13$*)/3�/�/.'5-(&R9$13?�/R&51$+')19$<9+3�)5)W.� 3�')D?13'&9+3�D3,%-.)5)W)/$+���3$�-2&%-&� 53,�)1&�-�<$5.D3>5(.9-1X�/3-+X�5&D)(1)O93��&*(*$b&!�W)/3$D�%4&�)?13$*&!�<)D3D)�35(13$13&�<$/>1$+�58$*.�13$')D?13')/&41)O93�/�)5)W3$!�+$5(�)1&�-%)41&�%)�1&/3X-./&13&�*$4&>9+3� 31($*<$*5)1&41.9:���$3%$22$*)/5'3$� 5<)+*-$13$� 1&� S.93$!� '(V*$� +$5(� +$%.13$%*)2X�'?�OD3$*93!�%&R)�3D<?45�%)�Mounierowskiej idei walki ze OD3$*93X���&'S$($)*3&�/)41)O93�?/&*?1')/&1$+!�+&')�&1(.($-&�/)41)O93�&W5)4?(1$+!�D&�5/$�Z*V>%R)�/�<)4$D39$�-�$2-.5($19+&43-D$D18.

�34)-)83&!� '(V*&� /./&*R&� 1&+/3,'5-.� /<R./� 1&� )?13$*&!� ()� D&*'53-D���&*'5$D�RX9-.�2)�)2V41&�3%$&�*$/)4?9+3!�D&+X9&�W.Y�)%<)/3$%-3X�1&�'&<3(&>43-D!�%$2*&%?+X9.�)5)W.�%)�<)-3)D?�*-$9-.�9-.�()/&*V/���$%R?2�)?13$*&�'&><3(&43-D!� )<&*(.� 1&� 5<)R$9-1)>$')1)D39-1.9:� -&5&%&9:� $<)'3!� 135-9-.R� 5-&15,<$*5)1&43-&9+3!�9-.43�*)-/)+?�)5)W.19���-3$R)�&*'5&!�*)-?D3&1$�+&')�(*&81$�)%>9-.(&13$� *)-/3X-&P� 5<)R$9-1)>5(*?'(?*&41.9:�1&� '*.-.5� 5<)R$9-1.� 4&(� %/?%-3$>5(.9:�^^�/3$'?!�<)/311)�W.Y�0�-%&13$D�)?13$*&�0�*$&43-)/&1$�<*-$-�9:*-$>O93+&P5(/)20�� �/*V9$13$� ?/&23� 1&� <*)W4$D.�%)(.9-X9$� &43$1&9+3� $')1)D39-1$+!5<)R$9-1$+�3�<)43(.9-1$+�<*-$+XR�)1�/R&O13$�)%�&*'5&!�13$�-2&%-&R�53,�-�13D�1&>()D3&5(�/�'/$5(3&9:�-/3X-&1.9:�-�*$4323X���&')�9:*-$O93+&131)/3�13$�)%<)/3&%&>

� ��&DS$!�5���I11\�����R)D5'3!�7���U!�%-��9.(�!�5���G�14��)W������R?S&P5'3!�Mounier!�%-��9.(�!�5��A[\�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 18.15��)W������R?S&P5'3!�Mounier!�%-��9.(�!�5��A�\�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 18.16��)W������R?S&P5'3!�Mounier!�%-��9.(�!�5��A \�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 18.17��)W������R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 22nn.18��)W��(&DS$!�5��AH11�\�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 18nn.19��)W������R?S&P5'3!�Mounier!�%-��9.(�!�5��A \�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 19.20�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 19.

Page 150: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�H[ ���������������

R&�D?�($)*3&�D&($*3&43-D?�%3&4$'(.9-1$2)�3�:35()*.9-1$2)�)*&-�W*&'�(*&159$1%$1>9+3�/�D&*'535()/5'3$+� praxis21���.%&+$� 53,!� S$� (*&'()/&R� )1�D&*'53-D�W&*%-3$++&')�($)*3,�5)9+)4)239-1X!�'(V*&!�<)<*-$-�&1&43-,�5()5?1'V/�<*&9.!�/.+&O13&�<)>R)S$13$�9-R)/3$'&�/�O/3$93$!�&�13$�+&')�5.5($D�<)24X%V/�&1(.9:*-$O93+&P5'39:22.Moun3$*)/5'&� 9:*-$O93+&P5'&�<)4$D3'&� -�D&*'53-D$D�W.R&� Z*V%R$D�')19$<9+31)/$+� 8)*D.� %3&4)2?� 0� <)1&%/.-1&13)/$+!� )2V41):?D&135(.9-1$+!� <$*5)1&43>5(.9-1$+23.

��* �������������/<

�$*5)1&43-D!�/$%R?2�)?13$*&!� +$5(� 834)-)83X!�&�13$�-&D'13,(.D�5.5($D$D\13$�?13'&�)1�+$%1&'�5.5($D&(.-&9+3!�W.�+&51)�/.*&-3Y�5/)+$�<*-$5R&13$24. W dzi$>4$�-&(.(?R)/&1.D�Co to jest personalizm? mówi on nie tyle o personalizmie, ileo r u c h u p e r s o n a l i s t y c z n y m!� '(V*.!�/� 5/.D�-&R)S$13?!� +$5(� 31($2*&4>1.D�/.53R'3$D�<*-$-/.93,S$13&�'*.-.5?�-��IAI *)'?�0�'*.-.5?�$')1)D39-1$2)2R)5-)1$2)�<*-$-�D&*'535(V/� 3� '*.-.5?�/&*()O93!� )� '(V*.D�DV/343�D)*&43O9325��$*5)1&43-D�13$�+$5(�5.5($D$D�<)43(.9-1.D�')1'?*?+X9.D�-�311.D326, 9:)Y�D)S$)1�315<3*)/&Y�%)�(worzenia partii politycznych27�3�13$�D)S$�)%*-?9&Y�-&&12&S)>/&13&�<)43(.9-1$2)28���2)%13$�-$�5/)3D�<*-$O/3&%9-$13$D�)�<)(*-$W3$�%3&4)2?/5-$4'39:� *?9:V/� 3� 3%$)4)233!�/� (*)59$� )� )5)W,!�)?13$*� 13$� )2*&139-&� 53,� %)<*)2*&D)/$2)�/5<3$*&13&�+&'3$+O�+$%1$+�)<9+3�4?W�8)*D&9+3�834)-)839-1$+!�5<)R$9->1$+� 9-.�<)43(.9-1$+�� �$2)�<$*5)1&43-D�<)-)5(&+$�)(/&*(.�1&�/5-.5('39:!�'(V*.D1&� 5$*9?� 4$S.�9-R)/3$'� +&')�)5)W&����<*-$%D)/3$�%)� Co to jest personalizm?<35&R6�N)S1&�W.Y�9:*-$O93+&131$D�3�<$*5)1&435(X!�5)9+&435(X�3�<$*5)1&435(X!�')D?>135(X�0� &� 9-$D?S�W. 13$�0� 3� <$*5)1&435(X”29. �/&S&R� <$*5)1&43-D�-&� 9&R)O93)/$*)-/3X-&13$� <*)W4$DV/� )5)W.!� /� )%*VS13$13?� )%� <*)<)-.9+3� 5<3*.(?&435(V/3�D&($*3&435(V/�*)-%-3$4&+X9.9:�93&R)� 3�%?5-,�)*&-�D.O4� 3�%-3&R&13$30��5)W&� +$5(/$%R?2�13$2)� +$%1)O93X� 93&R&� 3� %?9:&31 – „9-R)/3$'� +&')� -� 1&(?*. *-$9-.� 35()(&-R)S)1&� +$5(� +&'�Detal silny w postaci stopu”32. Personalizm Mounierowski� 13$

A���)W������R?S&P5'3!������ !�%-��9.(�!�5��AC�22��)W������R)D5'3, DuchU! dz. cyt., s. 19.23��)W������R?S&P5'3, Mounier, dz. cyt., s. 25.24 Zob. E. Mounier, Wprowadzenie do egzystencjalizmów oraz wybór innych prac!��*&'V/

�I=C!�5��J11\�����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 61.25 Zob. E. Mounier, Co to jestU! dz. cyt., s. 165, 194.26��&DS$!�5���I \�����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 68.27 Zob. E. Mounier, Co to jestU! dz. cyt., s. 181.28�Zob. (&DS$!�5���IC11�29��&DS$!�5���=��30�Zob. (&DS$!�5.��=H\�-)W��($1S$!�WprowadzenieU! dz. cyt., s. 26.31 Zob. ($1S$!� � �������!�5��A�� A��$1S$!�<�������U!�%-��9.(�!�5���JA�

Page 151: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�H�������������������������������

+$5(� 9-.DO� &W5(*&'9.+1.D!� )%<)/3&%&�W)/3$D�1&�<)(*-$W.�)5)W.�?5.(?)/&1$+/�')1'*$(1$+�5.(?&9+3�:35()*.9-1$+33!�'(V*&�*$&43-?+$�53,!�W,%X9�/�')1'*$(1.D�93$>4$!�*)%-313$!�O*)%)/35'?!�%&1$+�)+9-.Z13$�3�$<)9$34.

R e a l i z m p e r s o n a l i s t y c z n y,� +&')�<*VW&� 9&R)O93)/$2)�/.+&O13$13&(&+$D139.�)5)W.!�<*-$R&D?+$�59:$D&(�%-3$4$13&�O/3&(&�1&�%/3$�13$-&4$S1$�)%�53$>W3$�58$*.6�D&($*3&41X�3�%?9:)/X35���$%R?2�13$2)�9-R)/3$'�+$5(�9-,O93X�1&(?*.�+&')W.(�1&(?*&41.!�93&R)�+$5(�/5-,%-3$�(&D!�2%-3$�+$5(�9-R)/3$'36��5)W&�+$5(�-&*V/1)93&R$D!�+&'�3�%?9:$D!�9-R)/3$'�+$5(�N9&R.�j93&R$Dk�3�9&R.�jduchem»”37. "/3&%)>D)OY�35(13$13&�5?W3$'(./1$2)�3�35(13$13&�93$4$51$2)�()!�/$%R?2�)?13$*&!�+$%1)3�()�5&D)�%)O/3&%9-$13$!�W)/3$D�13$�D)S1&�D.O4$Y!�13$�W,%X9!�9-.�($S�W.Y�W$-93&R&38����+$%1$+�5(*)1.�O/3&(�13$�D)S$�)W$+OY�53,�W$-�9-R)/3$'&!�&�3�9-R)/3$'�13$D)S$�)W$+OY�53,�W$-�O/3&(&39. Usytuowanie osoby w naturze prowadzi do p e r -s o n a l i z a c j i n a t u r y �3�D&�+X�1&�9$4?. 5)W&!�-/*&9&+X9�53,�'?�1&(?*-$!�<*-$>'5-(&R9&�+X�/�(&'3�5<)5VW!�W.�<&1)/&R�1&%�13X�O/3&(�)5)W)/.!�&�9&R&�<*-.1&4$S1)OY)5)W.�%)�1&(?*.�D&�<*)/&%-3Y�%)� ($2)!� W.� O/3&(� 5(&R� 53,� N+&'W.� *)-5-$*-)1.D93&R$D�9-R)/3$'&”, zespolonym z jego przeznaczeniem40.

%9-.(?+X9�:35()*3,�O/3&(&�3�)5)W.!�)?13$*�/3%-3�%/3$�($1%$19+$�-/3X-&1$-�/.R&13&13$D�53,�)5)W.6�*?9:�<$*5)1&43-&9+3�3�%$<$*5)1&43-&9+3���?9:�<$*5)1&43>-&9+3!�-&9-.1&+X9.�53,�/*&-�-�9-R)/3$'3$D!�<)4$2&�1&�13$?5(&11.D�*)-/)+?!�<*-.>W3$*&13?� 9)*&-� %)5')1&45-.9:� 8)*D�$/)4?9+3!� <)-/&4&+X9.9:�1&�/)41$�/.W)*.!9)�/�')15$'/$19+3�<*)/&%-3�%)�(/)*-$13&�)O*)%'V/�)5)W)/.9:41���)-/V+�)5)>W.�+$5(�-&2*)S)1.�<*-$-� 5 ( & R X � ( $ 1 % $ 1 9 + , � % ) d e p e r s o n a l i z a c j i,�'(V>*&� +$5(� -&2*)S$13$D�13$� (.4')� -$� 5(*)1.�W$-)5)W)/$+�D&($*33!� 4$9-� (&'S$� 5/$2)*)%-&+?�&(&'3$D�1&�S.93$�1&�/3$4?� +$2)�<R&5-9-.-1&9:�� �$5(� (.D�/5-.5('3D!�9):&D?+$�*)-/V+�)5)W.!�W.�(&�)5(&(13&�W.R&�/)41&�3�(/V*9-&42.

Personalizm Mouniera jest 5 < * - , 2 1 3 , ( . -$�/5<V41)(X43�%4&�+&51$2)�)%>93,93&� 53,� ($2)� '3$*?1'?� )%� 31%./3%?&43-D?44�� �$9:X�/5<V41X� <$*5)1&43-DV/!

��&DS$!�5���IC�34��&DS$!�5���JJ!�A[��35 Zob. E. Mounier, Personalizm!�/6�($1S$!�WprowadzenieU! dz. cyt., s. 21; J. Conhil, Emma-

nuel MounierU! dz. cyt., s. 49; S. Kowalczyk, �� �� �� ������%��:���������� �� ����.�,Lublin 2010, s. 137.

36 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 22.37��&DS$!� 5�� A�\� -ob. ����R?S&P5'3!� Mounier!� %-�� 9.(�!� 5�� H�\�����R)D5'3!� DuchU! dz. cyt.,

s. 68.38 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 28; S. Kowalczyk, NurtyU!�%-��9.(�!� 5��� J\

����R?S&P5'3, Mounier, dz. cyt., s. 52.39 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 27.40��&DS$, s. 29.41 Zob. ($1S$, WprowadzenieU! dz. cyt., s. 25.42�Zob. (&DS$!�5��AC11\����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 61.43 Zob. E. Mounier, Co to jestU! dz. cyt., s. 164.44�Zob. (&DS$!�5��A[[�

Page 152: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�HA ���������������

1&/$(� *VS1.9:� 3%$)/)!� +$5(� ?/.<?'4&13$� ($2)!� S$� )5)W&� ()� 13$� /.3-)4)/&1$!$2)35(.9-13$�1&5(&/3)1$�N+&Q!�&4$�O/3&(�)5)W.�()�Nkomun3')/&13$�53,�O/3&%)D)>O93”45. 5)W)/$�N+&Q�13$�<*-$93/5(&/3&�53,�<)+,93?�ND.Q!�'(V*$�()�/R&O13$�/-W)>2&9&� 3� ?(/3$*%-&� N+&Q!� <*-$93/5(&/3&+X9� 53,� 8)*D3$� W$-)5)W)/$+!� -&2*&S&+X9$+)5)W3$46��5)W&�W,%X9&� +$%.1X�*-$9-./35()O93X!�'(V*&� +$5(�-%)41&�%)�')D?13')>/&13&�53$W3$!�-&13D�5(&13$�53,�5)WX!�'3$*?+$�53,�'?�%*?23$+�)5)W3$!�/�13$+�35(13$+$!'3$*?+$�53,�'?�O/3&(?�3�/�13D�(&'S$�35(13$+$47���)�/R&O13$�/�O/3$93$!�/*&-�-�311.>D3!�)5)W&�53,�<)(/3$*%-&�/�<*)($O93$�<*-$93/�O/3&(?�W$-)5)W)/$D?���&+/.S5-&8)*D&�S.93&�)5)W)/$2)�<*)/&%-3� %)� *$&43-&9+3� <$R13� )5)W)/)O93!� '(V*&�/.'*&>9-&�<)-&�%)O/3&%9-$13&�N%4&�53$W3$Q48���$*5)1&43-D�/�/$*5+3�)?13$*&�()�(&'S$<*-$93//&2&� %4&� ')4$'(./3-D?!� W,%X9$2)� 5'*&+1X� )%<)/3$%-3X� 1&� 31%./3%?>&43-D���$*5)1&43-D�()�<)D)9!�W.�?5(*-$9�)5)W,�<*-$%�<)<&%&13$D�/�5'*&+1)O933� )W*)13Y� 9-R)/3$'&�<*-$%� &43$1&9+&D3� -&*V/1)� 31%./3%?&43-D?!� +&'� 3� ')4$'(.>/3-D?!�W.�<)2)%-3Y�9-R)/3$'&�-$�5&D.D�5)WX!�W.�1&/$(�/�2*?<3$�0�/5<V41)93$0�-&/5-$�W.R�5)WX�0�)5)WX49.

�)%5(&/X�W.93&�)5)WX�/�<$*5)1&43-D3$�)?13$*&� +$5(�-%)41)OY�%)�')D?13>'&9+3!�'(V*&�)%*VS13&�+X�)%�/5-.5('39:�311.9:�W.(V/!�3�-/*)(�'?�%*?23$D?�9-R)>/3$')/3!� %-3,'3� '(V*$D?� )5)W&� D)S$� <)-1&Y� 5&DX� 53$W3$!� 9)� +$5(� 9&R')/393$<*-$93/1$�<)5(&/3$�31%./3%?&435(.9-1$+�-$O*)%')/?+X9$+�/5-$4'3$�5/$�(*)5'3�1&5&D$+�5)W3$50���%)O/3&%9-$13?�%*?23$+�)5)W. )?13$*�DV/3�+&')�)�<3$*/)(1.D%)O/3&%9-$13?!�/�'(V*.D�N+&Q� +$5(� <)<*-$%-)1$� <*-$-� N(.Q� 3� ND.Q� 5(&1)/3X9$*%-$P�<$*5)1&43-D?51���XS$13$�%)�5<)R$9-1)O93�)5VW�+$5(�Npierwszym aktem oso-by”52. �<)R$9-1)OY�9-.�($S�/5<V41)(&�)5VW�13$�+$5(�-/.'RX�-W3)*)/)O93X!�')4$'>(./$D!�&4$�*-$9-./35()O93X� 3�/&*()O93X�<*&'(.9-13$� (&'X�5&DX�+&'�<)5-9-$2V41&)5)W&53���&� )5(&13&� 13$�D)S$�W.Y�132%.� (*&'()/&1&� +&')� O*)%$'�%)�)53X213,93&+&'3$2)')4/3$'�9$4?�-&*V/1)�<*-$-�5<)R$9-1)OY!� +&'� 3� 311X�)5)W,!�&�<*&/%-3/&/5<V41)(&�)5VW�()�D3$+59$!�2%-3$�9-R)/3$'�*)-/3+&�5/)+$�<)/)R&13$�+&')�)5)W&54.

�)<*-$-� 3%$,� r e w o l u c j i p e r s o n a l i s t y c z n e j Mounier pragniestworzenia systemu 4?%-'3$2)�3�5<)R$9-1$2)�0�/5<V41)()/$2)!�-W?%)/&1$2)�1&)5)W3$�+&')� a b s o l u c i e, &4$�/�S&%$1�5<)5VW�13$� � b s o l u c i e55. �/&S&�<$*>

CH��&DS$!�5��A[��46��&DS$�47��&DS$\�-)W�����)?13$*!�WprowadzenieU! dz. cyt., s. 37.48 Zob. ($1S$, Co to jestU! dz. cyt., s. 202.49�Zob. (&DS$!�5��A[I\�����R?S&P5'3, Mounier, dz. cyt., s. 67.50 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 36nn;�����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 71.51 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 37; ����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 52.52 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 39.53 Zob. E. Mounier, Révolution personnaliste et communautaire!�/6�($1S$!�Oeuvres, t. 1, Paris

1961, s. 175.54��&DS$!�5���JH11�55��&DS$!�5���JH�

Page 153: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�H ������������������������������

5)1&43-D�-&�&'(./1$2)�9-R)1'&�N:35()*.9-1$2)�%*&D&(?Q\�*$/)4?9+&!�-&�'(V*X�53,)<)/3&%&!�+$5(�<)RX9-$13$D�*$/)4?9+3�D)*&41$+�3�$')1)D39-1$+��W3$�53,�/-&+$D>13$� 13$� /.'4?9-&+X!� &� /<*)5(� <*-$93/13$!� 5X� /)W$9� 53$W3$� ')D<4$D$1(&*1$!/�<$/3$1�5<)5VW�/5<VR?-&4$S13)1$!�&�+$%1&�W$-�%*?23$+�139�13$�-1&9-.�3�13$�)53X>213$�-&D3$*-)1.9:�9$4V/56.

���* �����</���������/< E���1�

�&R$�-&31($*$5)/&13$�<$*5)1&43-D?�+$5(�-)2135')/&1$�1&�<*VW3$�/.+&O13$13&8$1)D$1?�)5)W.\�:35()*3&�<$*5)1&43-D?�+$5(�/3,9�13$*)-RX9-13$�-/3X-&1&�-�:35()>*3X� )5)W.� +&')� 9$1(*?D� +$2)� W&%&P57. P)D3D)� (&'3$2)� -&R)S$13&� (*?%1)�/� <3>5D&9:��DD&1?$4&�)?13$*&�)%1&4$ZY�+$%1X!�1&�/-V*�'4&5.9-1$+!�%$83139+,�9-R)>/3$'&�0�)5)W.���)%&+$�)1�/3$4$�)'*$O4$P!�W.�<*-.W43S.Y�53,�%)�(&+$D139.�)5)W.!&4$�5()3�1&�5(&1)/35'?!�S$�<*&/%-3/X�1&(?*,�9-R)/3$'&�<)-1&D.�%)<3$*)�1&�5X>%-3$�)5(&($9-1.D58.

�$%R?2�)?13$*&� <)%5(&/)/.D�<*)W4$D$D� 5<)(.'&1.D�1&� %*)%-$�/.+&>O13&13&� <)+,93&� )5)W.� +$5(� ()!� S$� %$8313)/&13?� <)%%&+$� 53,� <*-$%D3)(.� W,%X9$-$/1,(*-1$�/)W$9�9-R)/3$'&!�&�)5)W&�+$5(�/R&O13$�(.D!�9-$2)�13$�/)41)�(*&'()>/&Y�+&')�<*-$%D3)(?59���-R)/3$'�+&')�)5)W&�0�<)%D3)(�/.D.'&�53,�%$8313)/&>13?� 3�'4&5.83'&9+360���3$� +$5(�)1&� +$%1.D�-�/3$4?�<)-1&/&1.9:�<*-$-�9-R)/3$'&<*-$%D3)(V/!�&4$!�W,%X9�5/)3O93$�*)-?D3&1.D� cogito, jest „+$%.1X�*-$9-./35()>O93X!�'(V*X�<)-1&+$D.� 3�-&*&-$D�(/)*-.D.�)%�/$/1X(*-���5-,%-3$�)W$91&!�13>2%. nie jest dana”61.

�&?'3� 5-9-$2VR)/$�<)-1&+X�<$/1$�<)+$%.19-$�&5<$'(.�)5)W.!�'(V*$�<)D&>2&+X�/�+$+�-*)-?D3$13?!�&4$�+$%1)9-$O13$�13$�/.+&O13&+X�9&R)O93�+$+�(&+$D139.!�(&'+&'�N5()� (.53,9.�-%+,Y fotograficznych 13$� (/)*-.� +$5-9-$�9-R)/3$'&!�'(V*.�9:)>%-3!�D.O43�3�9:9$”62. Osoba nie jest 9 - . D O, co jest wynikiem rozumowych ana-liz, nie jest „')DW31&9+X�9$9:�_U`�+$5(�)1& )5()+X�($2)!�9)�13$�%&�53,�-31/$1(&*.>

H=��)W��($1S$!�<�������U!�%-��9.(�!�5���=H\�����R?S&P5'3!������ !�%-��9.(�!�5��G=�57 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 11; J. Czarkowski, Oblicza personalizmów.

Konfrontacja antropologii filozoficznej E. Mouniera i P. Teilharda de Chardin!��)*?P��IIC!�5�� =\����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 61.

58 Zob. E. Mounier, PersonalizmU!�%-��9.(�!�5��J11\�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 88.59 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 8; J. Czarkowski, ObliczaU! dz. cyt., s. 34;

S. Kowalczyk, NurtyU!�%-��9.(�!�5��� =\�����R?S&P5'3, Mounier, dz. cyt., s. 48.60 Zob. E. Mounier, PersonalizmU!�%-��9.(�!�5�� I\�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 66.61 E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 9; zob. J. Czarkowski, ObliczaU!�%-��9.(�!�5�� J11\

����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt., s. 48, 55; ����R)D5'3!�Introduction to thy philosophy of EmmanuelMounier, „PareregaQ���A[[C�!�5��AI\�($1S$!�DuchU! dz. cyt., s. 67.

62 E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 9; zob. J.M. Burgos, Personalizm. �utorzy i tema-tyU! dz. cyt., s.�==\�����R?S&P5'3!�Mounier!�%-��9.(�!�5��HC�!�����R)D5'3!�DuchU! dz. cyt., s. 20.

Page 154: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�HC ���������������

-)/&Y”63. 5)W&�()�W&*%-3$+�)W$91)OY�13S�W.(!�)W$91)OY�9-.11&�3�13$-2R,W3)1&64�)?13$*!�DV/3X9� )� )5)W3$!�/3%-3� +X� +&')� <*-$S./&1X� %-3&R&41)OY� &?()'*$&9+3!')D?13'&9+3� 3�<*-.1&4$S1)O9365���)2&($�/1,(*-$�)5)W.�13$�+$5(�13$?9:/.(1$!�&4$/.*&S&�53,�<)<*-$-�(/V*9-X�%-3&R&41)OY�/3%)9-1X�/�%&1.9:�5.(?&9+&9:!�*$2?R&9:3� 315(.(?9+&9:66. Trzeba jednak pam3,(&Y� )� 13$)2*&139-)1.9:� *$-$*/&9:� )5)W.!'(V*&�13$�/.9-$*<?+$�53,�9&R')/393$�/�(.D!�9)�+X�/.*&S&67!�&4$�%&+$�53,�<)-1&/&Y<)<*-$-�&1&43-.�5/.9:�%-3$R!�'(V*$�5X�+$%1&'�(.4')�/3$4)*&'3D3�'X(&D3�5<)+*-$P1&�(,�5&DX�*-$9-./35()OY!�3�<*&/%-3/$ j$%.13$�/�<)/3X-&13?�-$�/5-.5('3D368.

5)W&� 13$� +$5(� 31%./3%??D!� +$%1)5('X�� �$%1)5('&� ()!� /$%R?2� )?13$*&!„rozpuszcz&13$�53,Q�)5)W.�/�1&(?*-$!�*)-?D3&1$�+&')�<)%4$2&13$�53R)D!�'(V*$�13$<)-/&4&+X� 1&� )5)W)/X� &83*D&9+,� Jednostka to ponowne z%)W.93$� )5)W.� <*-$-1&(?*,��5)W&�+$5(�/�)<)-.9+3�%)�+$%1)5('3!�)5)W&�+$5(�„opanowaniem, wyborem,formowaniem i zdobywaniem siebie”69. Osoba nie +$5(� O/3&%)D)O93X!� '(V*XD&D.�)%�13$+���$/1,(*-1$� )W+&/.�)5)W.�/3%-3&41$� <)<*-$-� +$+� %-3&R&13$!�/$>/1,(*-1$�1&%-3$+$�9-.�<*&213$13&�/.%&+X�53,�13$'3$%.�)W9$�/)W$9�)5)W.!�+&'W.W.R&�13$/3%-3&41.D�9$1(*?D!�/�'(V*.D�/5-.5(')�53,�/3XS$��&138$5(?+$�53,�)1&+&')�5$'*$(1.�2)OY�)5)W)/.9:�2$5(V/�3�%-3&R&P!�&4$�13$�%&+$�53,�<)-1&Y�5<)+*-$>13$D�O/3&%)D)O93�70 Osoba t)�13$�)5)W)/)OY���1&+%?+$�53, on&�<)1&%�)5)W)/)>O93X!� +$5(� <)1&%O/3&%)D)O93)/&� 3� <)1&%9-&5)/&71. Jest ona o b e c n o O 9 3 X/� 9-R)/3$'?� 3� 5(&1)/3� 9&RX� )W+,()OY� 9-R)/3$'&72�� �$5(� *V/1)/&2X�/�%R?2)O93!5-$*)')O93�3�2R,W)')O93!�1&<3,93$D�/�'&S%.D�9-R)/3$'?�D3,%-.�(*-$D&�/.D3&>*&D3�%?9:)/.D36�(.D!�'(V*.�/-1)53�53,�-�%)R?�3�+$5(�/93$4)1.�/�93&R)!�(.D!�'(V>*.�+$5(�5'3$*)/&1.�/�2V*,�3�/-1)53�53,�%)�<)/5-$9:1)O93�3�(.D!�'(V*.�+$5(�5'3$*)>/&1.�1&�5-$*)')OY�0�%)�/5<V41)(.73.

�����������

Dla Emmanuela Mo?13$*&� 9$1(*&41.D�<*)W4$D$D�<$*5)1&43-D?� +$5(� )5)W&?-1&1&�-&�1&+/.S5-X�/&*()OY��5)W&�S.+$�/�O/3$93$�3�+$5(�+$2)�9-,O93X��%%-3&>R?+$�1&�O/3&(!�<*-$(/&*-&+X9�2)�1&�5/)+$�<)(*-$W.�3�<)<*-$-�5/)+$�&'(.�-$/1,(*->

= ����)?13$*!�� ������%U!�%-��9.(�!�5��CI11�64��&DS$, s. 50.65��&DS$!�5���[\�-ob. S. Kowalczyk, NurtyU! dz. cyt., s. 13J\�����R?S&P5'3!�Mounier, dz. cyt.,

s. 49.66 Zob. E. Mounier, PersonalizmU! dz. cyt., s. 9nn.67��&DS$, s. 10.68��&DS$, s. 19.69 �$1S$, RévolutionU! dz. cyt., s. 176nn.70�Zob. (&DS$!�5���JJ1n.71�Zob. (&DS$!�5���JG��Elle est au-delà, supraconsciente et supratemporell).72�Zob. (&DS$!� (La personne est le volume total de l’homme).73�Zob. (&DS$\�-)W��($S6������?*2)5!�Personalizm. �utorzy i tematyU! dz. cyt., s. 68.

Page 155: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�HH������������������������������

1$�/.*&S&�()!�9)�/�13$+�?'*.($!�9)�+$5(�<*&/%-3/X�2R,W3X�(&+$D139.�9-R)/3$'&�0)5)W.���$*5)1&43-D!�)<*&9)/./&1.�<*-$-�)?13$*&!�13$�+$5(�-&D'13,(.D�5.5($>D$D!�&4$�(&'�5&D)�+&'�)5)W&�4?%-'&�+$5(�/�(*&'93$�13$?5(&11$2)�5(&/&13&�53,���$5()%<)/3$%-3X� 1&� '*.-.5� 9-R)/3$'&� <)5-?'?+X9$2)� 5/$+� ()S5&D)O93� +&')� )5)W./�O/3$93$�

1�1���>�����

�?*2)5����!��� ������%����� ����%��������'����'!�(R?D������)<*)/5'3!��&*5-&>/&�A[�[�

�?*2)5����!��� ������%���!�N�(?%3&��R)9R&/5'3$Q��C�A[�A�!�5�� C�> HG�

�)1:34���!� E%%���������� �1�&�3 ������& ��&���5���4�� �����������!��&*35�I==�

�-&*')/5'3���!�:+������ ������%������' ���������� ������'����'�����E������� ���,���� ����<�� ��!��)*?P��IIC�

�&/*.O���!����������I����� �!�N�3,ZQ��A�H[=��A[[[!�5��AA>AC�

�*&1&(���!��� ������%�� ����������,���������+��������!��)-1&P��IGH�

�)539'3� ����!� � �%������� �� ������%�� ����� 3 LE�� �M ����=�� L ;�M!N�3,ZQ�AB �HIA>HI �!�5�����>�AA�

�)/&49-.'���!��� ���� ������%��:������������ ����.�!��?W431�A[�[�

�)/&49-.'���!��� ������%G��������3���3������������!��?W431�A[�A�

�?139'3���!�E%%���������� G�� ������%��+����!N�(?%3&��&*D3P5'3$Q�C �A[[=�!5���[ >����

)?13$*���!�<��������� ������%J!�/6����)?13$*!�<��������� ������%J�� ����+� ������ ��!��*&'V/��I=[�

)?13$*���!� 04&�������� ��������� �� ��%%������ �!�/6����)?13$*!� :��& ��!� (�� �!5��� H>C�=!��&*35��I=��

)?13$*���!� � �����������������������%��� ����+� ������ ��!��*&'V/��I=C�

�&($*���!��� ������� ������%��� ������������!�N�&*$*$2&Q�C�A[[I�!�5��C >H �

�R?S&P5'3���!������ !��&*5-&/&��I=J�

�R)D5'3���!�7����� ������%�!��&*5-&/&�A[[G�

�R)D5'3���! (�� ����������������������'E%%���������� !�N�&*$*$2&Q���A[[C�!5��A�>C��

�3$9-)*$'���!�E%%���������� ��������!�N�3,ZQ�=�H[[�!�5��AI> �

�<//��

The term p e r s o n a l i s m and the problem of the mystery of person has long occupieda prominent place in the study of philosophy. One of the most famous proponents of the idea of

Page 156: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�H= ���������������

personalism is a French philosopher Emmanuel Mounier. His broad philosophical education hasbecome an inspiration to attempt to create a philosophy defending the value of man as a person.Starting from Christian thought he tried, using multiple and sometimes conflicting philosophies, tobuild a personalistic system, the center of which is a person. It was reflected in his selection ofcollaborators publishing in his journal “Esprit”, where philosophers of various denominationswrote, but the source of their common interests was a person. Personalism, according to Mounier,is a philosophy that comprehensively solves the problem of the person, on spiritual and materiallevels, and is a counterweight to the individualistic and collectivist tendencies. Trying to explainthe mystery of the person, he does not give a precise definition, because the person is not the object,which can be simply defined. Personalism developed by Mounier is not a closed system, but justlike the human being it is in the process of continuous becoming. It is a response to the crisis ofman searching his identity as a person in the world.

��)$��"�<$*5)1&43-D!�<$*5)1

�C�$! ,&D�'�$�<$*5)1&43-D!�)5)W&

Page 157: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�HJ������������������������������

���� �C���������.7/G45962�,-0. 2 ;40#�8H<!94

�!D"!�#!$) C��'��!'�,!'#�$�K�'���!��%�����$��[+��+D1�! D�I�$��! ��")�,�#D

�'�!N87�!T"'�����,!9:4R��,D

�!D"!����"�&�O���"!��.��$!�"�%�!����'�����%������[+�1�! D��'�!N8\7]9:4R

N�$5($D� �*&19?-$D!� '&()43'3$D!� 834)-)8$D� -� /.'5-(&R9$13&!� 1&?9-.93$4$D&'&%$D3ckim z zawodu” – pisze o sobie profesor Rémi Brague�/�%-3$4$!�<)<*-$-'(V*$�-&5R.1XR�1&�9aR.D�O/3$93$6�/�)<?W43')/&1$+�/��IIA� roku '53XS9$�Europe,la voie romaine, czyli Europa, droga rzymska1���)%&+$�<*-.�(.D6�N�&')��?*)<$+>9-.'�<35-X9.�)��?*)<3$�+$5($D�?9-$5(13'3$D�($2)!�)�9-.D�<35-,Q2.

Tym samym�/.*&Z13e wskazuje na to!� S$� +$5(� ?9-$5(13'3$D�<$/1$+!� W&*%-))'*$O4)1$+!�*-.m5'3$+�%*)23!�'(V*X�+&')��*&19?-!�?*)%-)1.�/��&*.S?�/��ICJ�*)'?!'*)9-.�+?S�<*&/3$�53edem%-3$53X(�4&(���3$�'*)9-.�13X�5&D6�/�+$2)�S.93?�*)%-311.D1&�($+�%*)%-$�()/&*-.5-.�D?�)%�/3elu lat S)1&!�<VZ13$+�%)RX9-.R)�9-/)*)�?*)%-)>1.9:�D3,%-.��IJA�&��IG �*)'3$D�%-3$93!�1&�'o13$9�%/)+$�/1?9-X(���,%X9�834)-)>8$D!�&� *V/1)9-$O13$�'&()43'3$D!� RX9-.�/�5)W3$�)/)�5-9-e2V41$�1&<3,93$�D3,%-.�($1&D3� &� �$*)-)43DX!� '(V*$� 5(&1)/3R)� 3� 93X24$� +$5-9-$� 5(&1)/3� )�/y+X(')/)O933�)*.231&41)O93�'?4(?*.�3�9./343-&9+3�$?*)<$+5'3$+����%?9:&��-.D3&131!� zatem +&')9-R)/3$'�%?9:)/)�)(/&*(.�*V/13$S�na inny w stosunku do swojego O/3&(�5(?%3)>/&R�-a*V/1)�+,-.'�:$W*&+5'3!�<*-$-�9)�%&R�53,�<)-1&Y�+&')�-1&')D3(.�-1&/9&�+?%&>3-D?!�+&'�3�+,-.'�&*&W5'3!�%-3,'3�9-$D?�%)2R,W13$�<)-1&R�354&D��Profesor licznychuniwersytetów europejskich i amery'&P5'39:\�-&5R.1XR�<*-$%$�/5-.5('3D�+&')�/.>'R&%)/9&�1&��)*W)13$� �l’Université Panthéon-Sorbonne, Paris I) w latach 1990--2010 oraz Monachijskiego Ludwig-Maximilians-Universität, gdzie w latach 2002--2013�W.R�<rofesorem für Religionswissenschaft unter besonderer Berücksichtigung

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

������*&2?$!�E� ���3� ��� ��%���!�(R?D������R?5'3!��&*5-&/&�A[�A!�5��A�G�2��&DS$�

Page 158: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�HG ������ ����������

der europäischen Religionsgeschichte und der christlichen Weltanschauung,p*-$%R?S&+X9�%-3$+$� 5R.11ej katedry Romana Guardiniego. W ten sposób wyzna-9-&R� 31($4$'(?&41X� 3�%?9:)/X�%*)2,�)2*)D1$+� *-$5-.� 5(?%$1(V/!�&� (&'S$�9-.($413>'V/� swych %-3$R���*)8$5)*�Rémi Brague jest bowiem autorem prawie 20�'53XS$'!(R?D&9-)1.9:�1&�/3$4$�+,-.'V/!�)*&-�)')R)��A[�&*(.'?RV/!�<?W43')/&1.9:�/�9-&>5)<35mach naukowych lub w dzieR&9:�-W3)*)/.9:�

�$1�3D<)1?+X9.�%)*)W$'�1&?')/.�/�<$R13�)*.231&41$2)�D.O4393$4&!�?9-)1$>2)!�/.W3t1$2)�$*?%.(.�3�1&?9-.93$4&�&'&%$D39'3$2)�5<)('&R�53,�-� licznymi, nie-zmiernie wysokimi wyrazami uznania. �)-&�(.D�S$�)%�2009 roku profesor RémiBrague� +$5(� �-R)1'3$D� �15(3(?(� %$� �*&19$� ��9&%iD3$� %$5� �93$19$5�)*&4$5� $(�)43(3d?$5�!�/�D3$+59$� -&+D)/&1$�%)(X%�<*-$-� Jeana-Marie Zemba, /.W3(1$2)4312/35(.� 8*&19?5'3$2)� 5<$9+&43-?+X9$2)� 53,�/� +,-.'?�13$D3$ckim, otrzyD&R on1&5(,<?+X9$�<*$5(3Sowe na2*)%.� 3�/.*VS13$13&: w samym tylko 1988 roku PrixReinach de l’�ssociation des Études Grecques, Médaille de Bronze du CNRSoraz Prix Grammaticakis-Neumann de l’�cadémie des Sciences Morales et Poli-tiques, w 1999 roku Prix �lexandre Papadopoulo de l’�cadémie des SciencesMorales et Politiques, w 2005 roku Prix Lucien Dupont de l’�cadémie des Scien-ces Morales et Politiques, w 2008 roku Premio Letterario Basilicata, w 2009 Jo-sef-Pieper Preis oraz Grand Prix de Philosophie de l’�cadémie Française, w 2012roku Prix Joseph Ratzinger, w obecnym 201H� *)'?�)(*-.D&R� Vanenburg Prizeoraz �quinas Medal przyznany przez �merican Catholic Philosophical �ssocia-tion���&*()�-&-1&9-.Y!�S$�<3$*/5-.D3�4&?*$&(&D3�($2)�/.*VS13$13&� byli tak wy-bitni filozofowie katoliccy, jak Jacques Maritain (1951) i Étienne Gilson (1952).W$913$�D&D.�-&5-9-.(�W.Y�?9-$5(13'&D3�?*)9-.5()O93!�<)%9-&5�'(V*$+�<*)8$5)*Rémi Brague przyjmuje w Poznaniu Na2*)%,��)')+?��Prix de la Paix).

W tej L&?%&9+3�+?S�'34'&'*)(13$�<&%R)�5R)/)�N%*)2&Q����<3$*/5-.D!�%)5R)/>1.D� -1a9-$13?� RX9-.� 53,� )1)� -� <*-$5(*-$13X!� '(V*X� 1&4$S.� <)')1&Y!� ?%&+X9� 53,-�<?1'(?���%)�<?1'(?�����$d1&'S$�%*)2&�9-R)/3$'&�13$�+$5(�<*-$-�13$2)�<)')1.>/&1&�/�W$-<*-$%D3)()/$+�&W5(*&'9.j1$+�<?5(9$���<)(.'&�W)/3$D�1&�13$+� O4&%.pozostawione czy to przez poprzednie pokolenia, czy to prz$-� 4?%-3�D?�/5<V>R9-$51.9:���&+9-,O93$+�5X� ()� *VS1$2)�*)%-&+?�W?%.1'3!�'(V*$� (/o*-X�9:araktery-styczny dla danego czasu i dla danej przestrzeni krajobraz architektury. Dla c-R)>/3$'a!� '(V*.� <*-$D3$*-&� <$/1X� %*)2,!� &*9:3($'(?*&� 5(&+$� 53,�/&S1.D�<?1'($D)%13$53$13&� 3� *$84$'5+3�� �&/3X-?+X9� %)� 5R.11$2)� <)/3$%-$13&� �&?4&� �39)?$*&!D)S1&�W.�<)/3$%-3$Y!�S$�&*9:3($'(?*&� donne à penser�0�N%&+$�%)�D.O4$13&Q�

Wielce Szanowny Laureat i Szanowni PaPstwo pozwo4X!�S$�)OD3$4,�53,�-31>($*<*$()/&Y�D.O4� 834)-)839-1X�<*)8$5)*&� Rémiego Bragueb&!�<*-.<35?+X9� +$+�/,>%*)/&13$�D3,%-.�%/)D&�D3&5(&D3:��&*.S$D�3��-.D$D!��-.D$D�3��&*yS$D!�1&>%&+X9�3D�-1&9-$13$�/�+&'3$+O�D3$*-$�5.DW)439-1$!�&�<*-$-�()�<)1&%9-&5)/$���)/3,9$+!� -%)W,%,� 53,� 1&� <$/1X� 31($4$'(?&41X� -?9:/&R)OY!� &W.�/� (.9:�D3&5(&9:-&(*-.D&Y�53,�<*-.�%/V9:�/&S1.9:�W?%)/4&9:!�'(V*$�<$/1.D�%/VD�/.W3(1.D

Page 159: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�HI���������������������������� �����������������m���U

/�5/.9:�%-3$%-31&9:�4?%-3)D�N%&R.�%)�D.O4enia”. Jest to D.O4$13e, którego echo– zwielokrotnione co do mocy, a przede wszystkim po5(&/3)1$�/.S$+!�1&�<)-3)>D3$�<$/1$+�($)*33�0�D)S1&�)%1&4$ZY�/�%-3$R&9:�834)-oficznych profesora Rémie-go Bragueb&!�D3D)�S$�-apewne )�<3$*/5-.D�139�)1�13$�5R.5-&R!�&�%-3$R�%*?23$2)<*&/%)<)%)W13$�13$�9-.(&R�

Pierwszym z nich jest Jan Parandowski, <)45'3�<35&*-!�$5$35(&�3�(R?D&9-�43($>*&(?*.!�&utor 5R.nnej Mitologii. ��)<?W43')/&1$+�/��IHI�*)'?�13$/3$4'3$+�'53XS>9$�Mój Rzym (&'�)()�<35&R�)��3$9-1.D�3$O93$6

�-.D�W.R�-1&9-13$�%R?S$+�)%�/5-.5('39:�D3&5(�5(&*)S.(1.�3�W&*%-)�/9-$O13$+�5(&R�53,1)/)S.(1.D!�&�3�/($%.�*&9-$+�<)/*V93R�%)�&1(.'?���:*-$O93+&P5(/)�*)5R)�(?�3�*)-/3>+&R)� 53,�/O*V%� 13$<*-$439-)1.9:�%VW*� <)2&P5(/&���/&� (&'� *VS1$� 5(*?D3$13$�D3&R.9-,5()�/5<V41$�R)S.5'&���$9-�/5<&13&R.�<&43D<5$5(!�+&'3D�1&�'&*93$��-.D?�1&*)5R.5<4X(&1$�-$�5)WX�-&W.('3�/5-.5('39:�$<)'!�DV/3�W&*%-)�13$/3$4$�)�/&4'&9:�3�<)%W)>+&9:\� %-3$+$� (*3?D8?� 9:*-$O93+&P5(/&�D&+X� *&9-$+� -1&D3)1&�W$-W)4$51$2)�<*-$+O93&-�)'*$5?!�'(V*.�53,�5')P9-.R!�/�)'*$5!�'(V*.�D3&R�1&%$+OY���$2$1%X�/.%&+X�53,�)<)>/3$O93�)�W?*-$13?� 5(&*.9:� O/3X(.P� 3�135-9-$13?�<)5X2V/���&�)%/3$9-1.9:�9D$1(&>*-&9:�<3$*/53�/.-1&/9.��:*.5(?5&�5<)')+13$�53,�'R&%43�)W)'�)5(&(139:�9-9393$43��)>/35-&����+$%1.D!�3�%*?23D�93�5&D3�'&D3$13&*-$�/.'?/&43�5&*')8&23!�-D3$13&+X9�(.4')13$'(V*$�D)(./.���%&*-&�53,�13$*&-!�S$�(&D!�2%-3$�13$�D&�5()5)/1$2)�1&<35?!�-�5&>D.9:�<R&5')*-$ZW�(*?%1)�)%2&%1XY!�9-.�2*)W)/3$9�W.R�9:*-$O93+&P5'3!�9-.�<)2&P5'3��3$�W*&'�W)/3$D�3�1&239:�832?*6��&13$4&�4?W��)1&5-&�<*-$%5(&/3&R.�<3$*/5-$�/3$'39:*-$O93+&P5'3$�/�W):&($*5'3$+�1&2)O93 �

Uliczki antycznego Rzym?�-&<*)/&%-3R.�'3$%.O�Parandowskiego do niewiel-kiego ')O93)R&�O/���?%$19+&1.!�-1&+%?+X9$2)�53,�?�<)%1VS&��5'/3431?�

�)O93VR$'� O/���?%$19+&1.� -)5(&R� 1&� ?W)9-?� S.93&!� ?439$� W3$21X�<)%�13D!� &� W3$%1$9$2R.� +$2)� D?*V/� 3� <)R?<&1&� %&9:V/'&� <)'*.93&� /5?/&+X� 53,� 939:)� 3� 13$OD3&R)/� 5X53$%-(/)�)')439-1.9:�%)DV/!� (&'� S$� (&� 9:&(.1'&��)S&�/.24X%&� +&'� 5(&*?5-'&<*-.53&%R&�13$)<)%&4�/5<&13&R.9:�59:)%V/��&1(&�&*3&�&223)*$���$5(�()!�-%&+$�53,!1&+5(&*5-.�')O93VR�*-.D5'3!�<*&/%-3/&�&D<?R'&�'*/3�D,9-$113'V/!�<)5&%&D3�53,2&>+X9.� 9-&5V/��$*)1&!� '3$%.� W.R� %)D$D� *)%-31.��?%$15V/����&W5.%-3$� 2RV/1$2))R(&*-&�5X�D)-&3'3�-��K�/3$'?���'R&%&1)�+$�2%-3$O�13$%R?2)�<)�(*3?D83$��)15(&1(.1&��*-$%5(&/3&+X��:*.5(?5&�/O*V%��<)5()RV/���%.W.�13$�D3$+59$!�/�'(V*.D�53,�-1&+%?>+X!� 3� 2%.W.�13$� 5.DW)4$� 9:*-$O93+&P5'3$!� '(V*$� +$�)-1&9-&+X!�/3%-3$43W.OD.�/� (.9:<)5(&93&9:�*&9-$+��)/35-&!�'*V4?+X9$2)�1&%�5$1&($D�*-.D5'3D���:*.5(?5�1&�/.5)'3D(*)13$�D&�9-)R)�N9:D?*)-W3V*9.Q!�)93$13)1$�',%-3)*&D3�%R?239:�/R)5V/!�(/&*-�?+,(X/�9-&*1X�/5<&13&RX�W*)%,�3�/3$4'3$�+&51$�)9-.!�)2&*13&+X9$�')O93VR�5-$*)'3D�5<)+*-$>13$D�����$2)�5(V<�<)/&S13��<)5()R)/3$�'*.+X�53,�/�8&R%&9:�W3&R.9:�()2�5$1&()*5'39:!)W*-$S)1.9:�5-4&'3$D�<?*<?*.���$1�)W*&-�DV/3�)�9-&5&9:!�'3$%.�1&�D3$+59?�<*&5(&>*$2)� ��%��%�)%W./&R.�53,�/.W)*.�W35'?<V/���)� +$5(�V/��-.D!�)�'(V*.D��&1($DV/3R6�!�����0�%�����< ���è 0�%���C�

�����&*&1%)/5'3!����0��%!��)-1&P��IHI!�5�� J�>JA�4��&DS$!�5��JJ>JG�

Page 160: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=[ ������ ����������

To, co Parandowskiemu�+&/3R)�53,�+&')�<$/1&�5<$9.83'&��3$9-1$2)�3&5(&!/.*&S)1&� +,-ykiem architektury, w oczach profesora Rémiego Bragueb&� ?*)5R)%)�<)-3)D?�N*-.D5'oO93Q���&5(&1&/3&+X9�53,�1&%�%?9:)/X�35()(X��?*)<.!�<*)8$>5)*��*&2?$�%)5-$%R�%)�/13)5'?!�S$� +$5(�13X�/R&O13$�*-.D5')OY. �*-.W43S&+X9� +$+5<$9.83',!�)%13V5R�53,�*V/13$S�%)�obrazu pewne2)�%-3$R&�&*9:3($'()139-1$2)!�+&>'3D� +$5(� *-.D5'3� &'/$%?'(���$�/5<)D13&1$+� +?S�<*-$-$�D13$�'53XS9$� Europa,droga rzymska pisze on bowiem:

�?4(?*&�*-.D5'&�+$5(�_U`�-�5&D$+�5/$+�35()(.�<*-$+O93$D!�%*)2X�9-.�D)S$�&'/$%?'>($D�0� '(V*.� +$5(� _U`�1&D&9&41.D� O/3&%$9(/$D� *-.D5'3$+� )W$91)O93���$1� )5(&(13)W*&-�D&�-*$5-(X�1&%�)W*&-$D�%*)23�(,�<*-$/&2,!�S$�/.*&S&�W$-<)O*$%13)�')13$9->1)OY�35(13$13&�*VS139.�<)-3)DV/���34$�%*)2&�<)/311&�W.Y�D)S43/3$�1&+W&*%-3$+�<R&>5'&!�&'/$%?'(?�13$�D)S1&�5)W3$�/.)W*&-3Y�W$-�<)9:.R)O93���)%)W13$�'?4(?*&�*-.D>5'&�*)-93X2&�53,�D3,%-.�W3$23$D�2V*1.D�&�%)41.DH�

Jej biegiem górnym jest Hellada, natomiast W3$23$D� %)41.D� W&*W&*-.P9.,których Rzymianie podbijali. Ich r)4&�<)4$2&R&�-&($D�1&�<*-$+,93?�5'&*WV/�'?4>(?*.�2*$9'3$+�3�na przekazaniu ich dalej. �(X%!�/$%R?2�<*)8$5)*&��*&2?$b&!

W.Y� N*-.D5'3DQ� ()�D3$Y� -&� 5)WX� 2)%1.� 1&O4&%)/&13&� '4&5.9.-D!� <*-$%� 5)WX� -&OW&*W&*3,!�'(V*X� (*-$W&�5)W3$�<)%<)*-X%')/&Y����-&+D)/&Y�(,�<)-.9+,�13$� (&'!� +&'W.53,� W.R)� 1$?(*&41.D�<)O*$%13'3$D!� -/.'R.D�<*-$'&-393$4$D!� )W)+,(1.D�1&� ()!� 9)<*-$'&-?+$!�4$9-�/3$%-X9!�S$�+$5(�53,�5&D$D?�(.D!�/�'3D�()�/5-.5(')�53,�%-3$+$\�/3$>%-X9!�S$�5&D$D?�+$5(�53,�*)-<3,(.D�D3,%-.�'4&5.9.-D$D!�'(V*.� (*-$W&�5)W3$�<*-.>5/)3Y!�&�/$/1,(*-1.D�W&*W&*-.P5(/$D=�

�&'� *)-?D3&1X� *-.D5')OY� <*)8$5)*� �*&2?$� RX9-.� -e� 5&D)O/3&%)D)O93X/5<VR9-$51$+��?*)<.� 3� -� <*-$5R&13$D!� +&'3$� <)/311&�)1&� 13$OY� 9&R$D?� O/3&(?�Jego z%&13$D!� +$O43� 9:9$� )1&� <*-etrwaY!� <)/(V*13$� <)/311&� 5(&Y� 53,� *-.D5'a��1&9-.� ()!� S$� N<)/311&� )1&� W.Y� O/3&%)D&� -a*V/1)� 5/$+�/&*()O93!� +&'� 3� 5/$+13S5-)O93�� �/$+�/&*()O93�/)W$9� W&*W&*-.P5(/&�/$/1,(*-1$2)� 3� -$/1,(*-1$2)!1&%�'(V*.D�D?53�-&<&1)/&Y\�5/$+�13S5-)O93�/�5()5?1'?�%)�($2)!�9-$2)�+$5(�(.4>')�/.5R&1139-'X�3�5R?2XQ7. �(X%�<)5(?4)/&1$�<*-$-�&?()*&�'53XS'3�Europa, drogarzymska� <*-./*V9$13$�/R&O93/$+� *&123� 9:*-$O93+&P5(/?!� '(V*$� +&')�%)D$1&�%?>9:)/&�-1&4&-R)W.�%4&�53$W3$�<)')+)/$2)�<&*(1$*&�/�%)D$13$�%)9-$51$+���4&($>2)�($S�/�')P9)/.9:�<&*(3&9:�($2)�%-3$R&�<*)8$5)*��*&2?$�5(/3$*%-&6

_�?*)<&`�<)/311&�<)-)5(&Y!�&4W)�5(&Y�53,�1&�1)/)!�(.D�D3$+59$D!�2%-3$�?-1&+$�53,W435'3�-/3X-$'�9-R)/3$'&�-��)23$D!�<*-.D3$*-$�)W$+D?+X9$�1&/$(�1&+W&*%-3$+�93$4$>51$�/.D3&*.�9-R)/3$9-$P5(/&!�'(V*$�<)/311.�W.Y�<*-$%D3)($D�W$-/-24,%1$2)�<)>5-&1)/&13&���)/311&�<)-)5(&Y!�&4W)�5(&Y�53,�1&�1)/)!�D3$+59$D!�2%-3$�+$%1)OY�D3,>

H�����*&2?$!�E� ���3� ��� ��%���!�%-��9.(�!�5��HA�6��&DS$!�5. 51.7��&DS$!�5��A�H�

Page 161: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=����������������������������� �����������������m���U

%-.�4?%ZD3�13$�D)S$�53,�5<$R13&Y�/)'VR�+&'3$+O�3%$)4)233!�4$9-�/�5()5?1'&9:�D3,%-.')1'*$(1.D3�)5)W&D3�3�2*?<&D3�4?%-'3D3G�

Czy jest to dzisiaj jeszc-$�D)S43/$]��-?'&+X9�)%<)/3$%-3�1&�()�<.(&13$!�?%&+>D.�53,�%)�*o%-311$2)�%4&�<*)8$5)*&��*&2?$b&��&*.S&� 3� 5(&PD.�/*&-�-e znanympisarzem i teologiem ame*.'&P5'3D!��$)*2$beD��$32$4$D!�<*-$%�5R.11.D��3$4>'3D��?'iem, wzniesionym przez prezydenta François Mitterranda w 1989 rokuz okazji 200-lecia Rewolucji Francuskiej. W opubli')/&1$+�/�A[[H�*)'?�'53XS>9$!�1)5-X9$+�(.(?R������ ��������, Weigel )<35./&R�niezwy'R)OY� tej budowli:

�&�-&9:)%13D�'*&P9?�)53!�'(V*&�%-3$43��&*.S�)%��?/*?!�W3$213$�/-%R?S��V4��43-$+5'39:�<)%R?'3$D��*3?D8&41.D�3�'*-.S?+$�53,�-��$'/&1X�1&�)O93$��$?344.!�5()3��3$4'3��?'!��&��*&1%$�*9:$�%$�4&��i8$15$��_U`��&<*)+$'()/&1.�<*-$-�(()�7)1��<*$9'$45$1&!�%?P5'3$2)�&*9:3($'(&)�5?*)/$+�D)%$*135(.9-1$+�/*&S43/)O93!��3$4'3��?'�+$5(�)2*)D1.D�)(/&*(.D�5-$O93&1$D!�/.>5)'3D�1&�C[�<3,($*!�5-$*)'3D�1&���=�D$(*V/!�-W?%)/&1.D�-$�5-'R&�3�A!CJ�&'*V/�W3&R$2)�'&*>*&*.+5'3$2)�D&*D?*?�� _U`��.5)'3$� 1&� (*-.� <3,(*&� <)%%&5-$� D3$O93� _U`�3,%-.1&*)%)/X�?1%&9+,��*&/��-R)/3$'&���*&1n)35�3(($**&1%�9:93&R!�S$W.��3$4'3��?'�W.R�<)D13'3$D�<*&/9-R)/3$'&!�9-.DO�5()5)/13$�232&1(.9-1.D�%4&�?9-9-$13&�%/?5$(1$+�*)9-139.��$/)4?9+3��*&1>9?5'3$+� 3��$'4&*&9+3� �*&/��-R)/3$'&� 3�W./&($4&���� +$%1.D�-� <*-$/)%13'V/��3$4'3��?'1&-/&1)�N�?'3$D��*&($*5(/&Q���$1�5&D�<*-$/)%13'�_U`�2R)53R!�S$�9&R&�'&($%*&��)(*$>�&D$!-�/3$S&D3�3�32439&D3!�-D3$O93R&W.�53,�W$-�(*?%?�/$/1X(*-��3$4'3$2)��?'?I�

�*-$9:&%-&+X9�53,�<)�(&*&53$��3$4'3$2)��?'?�3�<)%-3/3&+X9�N+$%$1�-�1&+<3,'>13$+5-.9:�D3$j5'39:�<$+-&S.�O/3&(&Q!��$32$4�5(&/3&R�5)W3$�0�&�(&'S$�3�1&D�0�1&>5(,<?+X9$�W&*%-)�/&S1$�<.(ania:

�(V*&�'?4(?*&�_U`�W*)13R&W.�4$<3$+�<*&/�9-R)/3$'&]��(V*&�'?4(?*&�W&*%-3$+�-%$9.%)>/&13$�5(*-$2R&W.�D)*&41.9:�<)%5(&/�%$D)'*&9+3]��-.�(&!�'(V*&�-W?%)/&R&�($1�/5<&>13&R.!�*&9+)1&41.!�'&193&5(.!�2$)D$(*.9-13$�3%$&41.!�4$9-�35()()/)�<)-W&/3)1.�(*$O935-$O93&1]��-.�D)S$�'?4(?*&!�'(V*&�5(/)*-.R&�5'4$<3$13&�3�2?-.!�2&*2?49$�3�5'*-.%4&($<*-.<)*.!�1&*)S13'3�3�5-9-$431.!�($�&5.D$(*3$�3�13$<)/(&*-&41)OY��)(*$>�&D$�3�311.9:/3$4'39:�2)(.9'39:�'&($%*��?*)<.]�[

�)%)W1$� <.(&13&!� 9:)Y� &1&43-)/&1$� %?S)� 5-$*zej� 3�/13'&+X9$� %?S)� 2R,W3$+/�35()(,�-agadnienia, stawia w swych licznych publikacjach profesor Rémi Bra-gue. Szczególnie dobitnie pytania do(.9-X9$� egzystencji 9-R)/3$'&, sensu jego)W$91)O93�/�O/3$93$!�&� (&'S$� +$2)�-&(*oskania o dobro – pytania, w których tle+$5(�/.*&Z13$�-&-1&9-)1$�9:*-$O93+&P5(/)�0�-abrzmiaR.�-/R&5-9-&�w tych %-3$>R&9: Profesora!�'(V*$�(/)*-X�(*.<(.'�5'R&%&+X9.�53,�-: La sagesse du monde. Hi-stoire de l’expérience humaine de l’univers (�=� ��I������Historia ludzkiego����������������������) z 1999 roku, La Loi de Dieu. Histoire philosophi-que d’une alliance (Prawo Boga. Filozoficzna historia przymierza) z 2005 roku

G��&DS$!�5��A�C�9 G. Weigel, ����� ���������E� ���31����D�����������������+��K���!�(R?D�����3�����&>

*,W59.!��&*5-&/&�A[[H!�5��J>G�10 �&DS$!�5��G�

Page 162: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=A ������ ����������

i Le règne de l’homme. Genèse et échec du projet moderne (Królestwo��.�������9�����������������esnego projektu) z 2015 roku11.

�*.<(.'� ($1�/.-1&9-&� (*-.� %*)23� *$84$'5+3� %)(.9-X9$+� 9-R)/3$'&!� '(V*$�/.>*&Z13$�-&-1a9-.R.�53,�/�%-3$+&9:�'?4(?*.�$?*)<$+5'3$+���3$*/5-&�+$2)�9-,OY�0�Lasagesse du monde, czyli �=� ��I ������ 0� +$5(� %*)2X!� '(V*&� /� 5(&*)S.(1)O933�/�"*$%13)/3$9-?�prowadziR& 5-?'&+X9e2)�DX%*)O93�9-R)/3$'&�/�5(*)1,�/5-$9:>O/3&(&���-1)5-X9�)9-.�%)�2V*.!�13$� (.4')�<)%-3/3&R� on <3,'1)� 3�:&*D)13,�93&R13$W3$5'39:!�4$9-�(&'S$�9-?R�53,�/$-/&1.�%)�($2)!�&W.�/�5/)3D�-3$D5'3D�S.93?($1�:&*D)13+1.�<)*-X%$'�1&O4&%)/&Y�3�/<*)/&%-&Y�/�9-.1���.Y�DX%*.D!�9-.43)53X21XY� <$R13,� 5/$2)� 9-R)/3$9-$P5(/&!� -1&9-.R)� -&($D� W.Y� -3$D5'3D!� W.Y')5D39znym. �$%R?2�<*)8$5)*&��*&2?$b&!�<)%�')13$9�5(&*)S.(1)O93�35(13&R.�9-($>*.�D)%$4$�%)(.9-X9$�DX%*)O93�9-R)/3$'&6�D)%$4�<4&()P5'3�-&/&*(.�/�Timajosie!/$%R?2� '(V*$2)� %?5-&� 9-R)/3$'&� ?/3,-3)1&�/� +$2)� 93$4$� <)/311&� 1&O4&%)/&Y%?5-,�O/3&(&!�D)%$4��W*&:&D&!�2R)5-X9.�%)W*)Y�O/3&(&�5(/)*-)1$2)�<*-$-��)2&!D)%$4�21)5(.9-1.�?'&-?+X9.�O/3&(�+&')�%-3$R)�+&'3$2)O�<*-$W3$2R$2)�'&(&!�'(V*$>D?�?%&R)�53,�?(/)*-.Y�O/3&(� +&')�/3,-3$13$� 4?W�<?R&<',!�5'X%�-&�/5-$4'X�9$1,(*-$W&� 53,�/.-/)43Y!� 1&�')13$9�D)%$4� $<3'?*$+5'3!� 2R)5-X9.�<)'V+� %?5-.!� '(V*./�2*?193$� *-$9-.�<*VW?+$� -%$8313)/&Y�DX%*)OY� +&')� 9)O!� 9)�/�139-.D�13$� +$5(?-&4$S13)1$�)%�O/3&(&�

�$%1&'S$� ta wizja <3,'1$2)�3�:&*D)13+1$2)�O/3&(&!�(*/&+X9&�od czasów Pla-tona D13$+�/3,9$+�%/&�(.53X9$�4&(!�-)5(&R&�-W?*-)1&�1&�5'?($'�)%'*.Y��)<$*13'&,Galileusza i Newtona. �-3,'3� 13D� Owiat -&9-XR� 53,� +&/3Y� +&')� gra O4$<.9:� 53R���')15$'/$19+3�9-R)/3$'�<)-)5(&R�5&D!�<)-W&/3)1.� pomocy -$�5(*)1.�O/3&(&!<)13$/&S�O/3&(�?*-$9-./35(13&+X9.�53,�+&')�2*&�O4$<.9:�53R�13$�D)S$�D?�<)DV95(&Y�53,�9-R)/3$'3$D� Ogr)D1.�<*)W4$D!�'(V*.�53,�-�(.D�/3XS$!�<)4$2&�1&�(.D!S$� /5<VR9-$51.� 9-R)/3$'� +?S� 13$� /3$!� 9-.� +$2)� $2-.5($19+&� /� O/3$93$� +$5(9-.DO�%)W*.D. I1&9-$+�DV/3X96� nie wie +?S!�9-.�+$5(�*-$9-X�%)W*X!�S$�35(13$+X4?%-3$���3$�D&� W)/3$D�<*-$')1?+X9$+� )%<)/3$%-3� 1&� <.(&13$� )� <*&/)/3()OY9-R)/3$'&�/� O/3$93$. W tej sytuacji, zdaniem profesora Brague’a,� (*-$W&� W.-1&4$ZY� 311$�<)+,93$�O/3&(&!�&� (&'S$� (*-$W&�W.�<*-$8)*D?R)/&Y� 3%$,� ($2)!�'3D+$5(�9-R)/3$'�

�*?2&�9-,OY� (*.<(.'?�0 La Loi de Dieu, czyli Prawo Boga – kieruj$�1&5-$D.O4$13$�/�5(*)1,�5-?'&13&�)%<)/3$%-3�1&�<.(&13$�)�()!�9)�4$S.�?�Z*V%$R�1)*D!'(V*$�'3$*?+X� 4?%-'3D3�-&9:)/&13&D3. �$O43�<*-.+D?+$� 53,� 35(13$13$�<*&/&�W)S$>2)!� ()�/� <*-.<&%'?� 5(&*)S.(1$+��*$9+3�D&D.� %)� 9-.13$13&� -� (.D, co profesorRémi Brague�)'*$O4a mianem teio-praktyki, a w przypadku judaizmu – teo-prak-tyki!�<)13$/&S�%4&�@.%V/�Z*V%R$D�<*&/&�+$5(�)5)W)/.��V2���'a-?+X9�5<$9.83',

11 Zob. R. Brague, La sagesse du monde. Histoire de l’expérience humaine de l’univers!��&*35�III\�($1S$!�La Loi de Dieu. Histoire philosophique d’une alliance!��&*35�A[[H\�($1S$!�Le règne del’homme. Genèse et échec du projet moderne, Paris 2015.

Page 163: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�= ���������������������������� �����������������m���U

9:*-$O93+&P5(/&�3� +$2)�*)-?D3$13e prawa na tle judaizmu i islamu, autor PrawaBoga wskazuje na zasadnicze nieporozumienie, '(V*$�('/3�/�%XS$13?�%)�)%%-3$>4$13&��oO93)R&�)%�<&P5(/&�3�/�5&(.58&'9+3�(.9:!�'(V*-.�/$�/5<VR9-$51.D�<*&/3$13$�9:9X�/3%-3$Y�S&dnego pierwiastka B)S$2)���%&13$D�<*)8$5)*&��*&2?$b&!�+?S5&D)�58)*D?R)/&13$�N)%%-3$4$13&��)O93)R&�)%�<&P5(/&Q� +$5(�D.4X9$!�<)13$/&S5?2$*?+$�)1)!

S$�1&�<)9-X('?� 35(13&R� +&'3O�-/3X-$'� _D3,%-.�13D3`\�1&5(,<13$�-&'R&%&!� S$�-&*V/1)<&P5(/)!�+&'�3��)O93VR!�5X�315(.(?9+&D3!�'(V*$�D3&R.W.�35(13$Y�)%�-&*&13&�%-3$+V/��W3$($�:3<)($-.�13$�D&+X�S&%1.9:�<)%5(&/���$<3$+�W.�W.R)�DV/3Y�)�*V/1)4$2R.D�*)-/)>+?�%/V9:�315(.(?9+3!�'(V*$�132%.�13$�5(/)*-.R.�+$%1)O93���8$*&�<)43(.'3�3�58$*&�*$432335X�%/3$D&�13$-&4$S1.D3� 315(&19+&D3!�'(V*.9:�%*)23�53,�59:)%-3R.� 3� *)-9:)%-3R.!�13>2%.�+$%1&'�13$�RX9-.R.�53,�/�+$%1X\�%-3&R)�53,�(&'�<)D3D)�?53R)/&P!�W.�+$�<)2)%-3Y!*&-� 1&� ')*-.OY� +$%1$+!� *&-� 1&� ')*-.OY� %*?23$+� 5(*)1.���%&*-&R&� 53,�/5<VR<*&9&!� 13$-%&*-&R)�53,�+$%1&'�132%.!�W.�%)5-R)�%)�W$-<)O*$%13$2)�<)RX9-$13&�A�

�)O93VR�W)/3$D�)%� 5&D$2)�<)9-X('?�?5(&1)/3R� N%4&� 53$W3$� 5&D$2)�2*&139,!'(V*&�2)�)%%-3$4&�)%�/R&%-.�O/3$9'3$+Q13. �&'3�5(&1�*-$9-.�/.13'&�-�($2)!�S$�9:*-$>O93+&P5(/)�13$�<*)<)1?+$�9-R)/3$')/3�%*)23���<*)/&%-&+X9�-&5&%139-$�%4&� 5/$+%)'(*.1.�*)-*VS13$13$�D3,%-.�1&(?*X�&�R&5'X!�-&'R&%&�)1)!�NS$�droga jest [+?S]�-1&>1&�)%�%&/1&!�W.Y�D)S$�1&/$(�)%�-&*&13& dzie+V/���)�%*)2&�D)*&41)O93�/5<V41$+��:*-$O93+&P5(/)� <*)<)1?+$� +$%.13$� O*)%'3� <)-/&4&+X9$� (,� %*)2,� <*-.W.Y�� �V2/9:)%-3�/�%-3$%-31,�<*&'(.'3�+&')�Z*V%R)�<)D)9.�3�/.W&9-$13&Q14�0�9)�?*-$9-.>/35(13&�53,�/�5&'*&D$1(&9:��)O93)R&!�-/R&5-9-&��)O93)R&�'&()439'3$go.

Paradoksem jest natomiast ()!�S$�0� +&'�-&?/&S&�<*)8$5)*��*&2?$�0�-� +$%1$+5(*)1.�1o/)S.(1$�5<)R$9-$P5(/&�)<&*($�5X�1&�<*&/3$!�'(V*$�-?<$R13$�+$5(�<)-W&>/3)1$�<3$*/3&5('&� boS$2)����%*?23$+�1&()D3&5(�9-,5()�%)9:)%-3�?�139:�%)�5/)>35($+� 315(*?D$1(&43-&9+3� ($2)S�W)5'3ego pierwiastka. �utor Prawa Boga� 34?5(*?+$($1�<&*&%)'5�<)<*-$-�)%/)R&13$�53,�%)�8&'(V/�%)(.9-X9.9:�-&*V/1)�<*-$5-R)O93!+&'� 3� ($*&Z13$+5-)O93� Prawodawcy Rewolucji F*&19?5'3$+!� 1&/3X-?+X9� D3,%-.311.D3� %)� �$&1a-Jacques’&��)?55$&?!� )2R)5343� <$/1$� <*&/&!� -/R&5-9-&� <*&/)/R&51)O93!� +&')�N13$1&*?5-&41$�3�O/3,($Q��Tymczasem

)%/)R./&13$�53,�%)�<)+,93&���� �%�5R?S.R)�/�35()93$�%)�-&2/&*&1()/&13&�<*&/�1&>W./9V/�%VW*�N1&*)%)/.9:Q!�9-.43�<)9:)%-X9.9:�-�2*&W3$S.�%VW*�')O93$41.9:����($15<)5VW�5&'*&43-&9+&�5R?S.�%)�?-&5&%13&13&�5$'?4&*.-&9+3�3�0�+$O43�D)S1&�53,�(&'�/.*&>-3Y�0�%)�?O/3,9$13&�%$5&'*&43-&9+3���1&4)239-1.�-&W3$2�D)S1&�)%1&4$ZY�/$�/5<VR>9-$51$+� 3%$)4)233� <*&/� 9-R)/3$'&6� )%/)R?+$� 53,� )1&� %)�?O/3,9&+X9$+� *$()*.'3!� (.D

�A� �$1S$!� � ��� K���� *����'���� ���� � � ��%� ��!� (R?D�����)%-.P5'&!� ��� �)9)(!�&*5-&/&�A[�C!�5��H[ �

13��&DS$!�5��H� �14��&DS$!�5��H[I�

Page 164: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=C ������ ����������

W&*%-3$+�S$�?13'&�D.O4$13&�)� (.D!�9-$D?�9-R)/3$'�-&/%-3,9-&�5/)+$�9-R)/3$9-$P>5(/)!�?D)S43/3&+X9$�D?�<)53&%&13$�<*&/&�H�

�)� /3,9$+!� /� 1)/)S.(1.9:� 5<)R$9-$P5(/&9:� %$D)'*&(.9-1.9:� %)5-R)� %)($2)!�S$�-&9-,R.�)1$�N<)5(*-$2&Y�53$W3$�+&')�/./3$*&+X9$�5&D$�1&�53$W3$�<*$5+,!'(V*$+�9$4$D�+$5(�?()S5&D3$13$�($2)!�9)�+$5(!�-�(.D!�9)�W.Y�<)/311)Q16. Zdaniemprofesora Brague’a, N(&� 939:&�<*$5+&�/.%&+$� 53,�/� 35()93$� W&*%-3$+� (.*&P5'&�13S'3$%.')4/3$'Q!�&�1&5-$�5<)R$9-$P5(/&�5X�N'?5-)1$�<*-$-�13$)2*&139-)1X�/R&%-,/�)�/3$4$�/3,'5-.D�5()<13?�13S�D3&R)�()�D3$+59$�/�<*-.<&%'?�'*V4&�1&+W&*%-3$+-&-%*)51$2)�)�&W5)4?(1.�9:&*&'($*�5/)+$+�/R&%-.�/�$<)9$�<*-$%1)/)S.(1$+”17.

Czy wyparcie pierwiastka B)S$2)�-�<*&/�1)/)S.(1.9: 5<)R$9-$P5(/�5<*&>/3R)!�S$�<3$*/3&5($'�($1�D&�*&-�1&�-&/5-$�-&D'13,(X�%*)2,�%)�')1(&'(?�-�<*&'(.>'X]�Zdaniem profesora Brague’a, tak bynajmniej nie jest. Pierwiastek B)S.�D)S$/$+OY�/�')1(&'(�-�4?%-'X�<*&k(.'X�N-2)%13$�-$�/5-.5('3D3�/.D)2&D3�<*-.9-.>1)/)O93!�1&�<*-.'R&%�+&')�D)%$4!�'(V*.�<*-.93X2&!�+&')�O/3&(R)!�'(V*$�<*)/&%-3!+&')�<)D)9!�'(V*&�<)-/&4&�3OY�%&4$+Q18. Uchwycenie innych 0�<)-&�3%$X�1)*D.�0D)S43/)O93� %-3&R&13&�<3$*/3&5('&� B)S$2)�D)S$� 5<*&/3Y!� S$� %o<3$*)�/($%.� W,>%-3$D.�D)243�-*)-?D3$Y!�+&'�+$5(�)1�N')13$9-1.�%4&�31($2*&41$2)�*)-/)+?�4?%->'3$+�%-3&R&41)O93Q19.

Natomiast (*-$93&�9-,OY�(*.ptyku!�+&'X�jest %-3$R)�Le règne de l’homme, czyliKrólestwo��.�����, -&<*&5-&�1&5�%)�<*-$O4$%-$13&�%*V2�1)/)S.(1$2)�:?D&13>-D?!� &� %)'R&%13$+� ($2)!� 9)�<*)8$5)*� Rémi Brague nazywa „nowoczesnym pro-jektem” (le projet moderne), którego radykalny upadek (l’échec)�/3$O93. V/3X9)�N?<&%'?�1)/)9-$51$2)�<*)+$'(?Q!� 13$�D&�)1�W.1&+D13$+� 1&�D.O43� 5&D$+�1)>/)S.(1)O93��les temps modernes, la modernité�!�4$9-�<$/1X�<)5(&/,�9-R)/3$'&!'(V*&�<)4$2&�1&�*&%.'&41.D�/.*/&13?�53,�<*-$-�13$2)�-�<*-$5-R)O93�3�-�(*&%.9+3!&W.�)5(&($9-13$� (.4')�5)W3$�<*-.-1&Y�/�<$R13�5?/$*$11$�<*&/&�3�&W.�/.RX9-13$5aD$D?�%$8313)/&Y�()!�'3D�<)/313$1�W.Y���)�<*&/%&!�S$�1)/)S.(1)OY�9:&*&'($>*.-?+$�53,�(.D!�S$�0�/�<*-$93/3$P5(/3$�%)�5(&*)S.(1)O93�3�"*$%13)/3$9-&�0�9-R)>/3$'�)%1)53�53,�+?S�(.4')�%)�53$W3$ samego. Z drugiej jednak strony, o%�9-&5V/5(&*)S.(1.9:!� <*-$-� "*$%13)/3$9-$� &S� %)�^K��� /3$'?� <&1)/&R)� /5<V41$� tymokresom�<*-$')1&13$!�S$�9-R)/3$'�+$5(�13$�(.4')�'3DO�311.D�w stosunku do <)>-)5(&R.9:�W.(V/�($2)�O/3&(&!� 4$9-�(&'S$�'3DO�wobec nich lepszym. �$%R?2�Ba-cona i Kartezjusza,� 9-R)/3$'� +$5(� 13$+&')�<*-$-1&9-)1.�%)� ($2)!� &W.� -%)W./&R3�<)%<)*-X%')/./&R�5)W3$�O/3&(!� i &W.�/�(.D�-D&2&13?�-$�O/3&($D�13$?5(&113$?'&-./&R�53,�+&')�+$2)�<&1�3�/R&%9&. Tymczasem )')R)��GC[�*)'?�<)+&/3R&�53,nowa wersja humanizmu. �2)%13$�-�13X!�9-R)/3$'�+$5(��.($D��&+/.S5-.D��l’Être

�H��&DS$!�5��CJC�16��&DS$!�5��CJA�17��&DS$!�5��CJA!�H�A�18��&DS$!�5��H�C�19��&DS$�

Page 165: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=H���������������������������� �����������������m���U

Suprême), <)1&%�'(V*$2)�13$�D&�+?S�139�/.S5-$2), 1&()D3&5(��V2�+&/3�53,�+&')jego przeciwnik. �)5(&/&� (&�-1&4&-R&� 5/V+�/.*&-�1&+<3$*/�/�834)-)833��$?$*W&>9:&!�&�1&5(,<13$�/�5<)5VW�5'*&+13$�*&%.'&41.�/�%-3$R&9:�Fryderyka Nietzschego!-/R&5-9-&�/�+$2) Tako rzecze Zaratustra. Tam bowiem 9-R)/3$'�-)5(&R�?'&-&1.+&')�9)O!�9)�<)/311)�W.Y�<okonane!�<)13$/&S�13$�+$5(� on 1&�D3&*,�)9-$'3/&P!+&'3$�/�13D�<)'R&%&1)20.

�-353&+� D)S1&� DV/3Y� )� 13$<)/)%-$13?� ($+� &($35(.9-1$+� /3-+3� 9-R)/3$'&�W konse'/$19+3�9-R)/3$'�-)5(&R�bowiem pozbawiony jakiegokolwiek punktu od-niesienia. Brak mu zatem owego punktu �rchimedesa!�'(V*.�DV2RW.�W.Y�%4&�13$>2)�)<&*93$D����'&S%.D�*&-3$�nie ?4$2&�S&%1$+�/X(<43/)O93!�S$�13$�+$5(�3�13$�D)S$nim W.Y�O/3&(�1&(?*.,�9-.43�')5D)5!�'(V*.�/�5(&*)S.(1)O93�<)<*-$-�5/X�:&*D)13,%&/&R� +&'XO�2/&*&19+,�-&D3$11)O93��.(?� 3��)W*&!� a zatem tego, co jest, i tego,9)�W.Y�<)/311)��%�9-&5V/��&434$?5-&� 3� +$2)�1&5(,<9V/!�&� +$5-9-$�W&*%-3$+�)%9-&5V/��&*/31&!�O/3&(�1&(?*.�+&/3�53,�j&')�&*$1&�13$?5(&11$+�3�W$-43()51$+�/&4'3!/�'(V*$+�%$9.%?+$�<*&/)�53R.���%.�9:)%-3�)�O/3&(�1&(?*., sytuacja dzisiejsza jesttym bardziej ambiwalentna���)/5(&R)�W)/3$D�5-9-$2V41$�&4W)�0�&4W)6�&4W)�1&4$>Sy�(*)5-9-.Y�53,�)�)9:*)1,�O*)%)/35'&!�&W.�9-R)/3$'�DV2R�/�)2V4$�<*-$S.Y!�&4W)($S�0�/�3D3,�%)W*&�1&(?*.�%4&�13$+�5aD$+�0�(*&'(?+$�53,�9-R)/3$'&�+&')�')2)O!�'()+$5(�OD3$*($41.D�/*)23$D�%4&�311.9:�8)*D�S.93&�1&�1&5-$+�<4&1$93$��W sytuacjiN?<&%'?� 1)/)S.(1$2)� <*)+$'(?Q� 9-R)/3$'&,� /� <$R13� /.-/)4onego )%� :35()*333�(*&%.9+3�)*&-�)%�)W3$'(./1.9:�/&*()O93!�*-$9-X�')13$9-1X�+$5(!�zdaniem profesoraBrague’a, %)')1&13$�<$/1$2)�*&%.'&41$2)�-/*)(?�/�1&5-.D�D.O4$13?�)�9-R)/3$>'?�3�/.W*&13$�%*)23�-D3$*-&+X9$+�%)�-1&4$-3$13&�%4&�13$2)� transcendentnego punk-tu zakotwiczenia. Dalsze mV/3$13$� )� (*&159$1%$19+3� <)-3)D$+� /� <$*5<$'(./3$<*-.5-R)O93� 9-R)/3$'&� +$5(� 9-.DO�<o prostu 13$<)/&S1.D���&�<*-.5-R)OY� -&4$S.<*-$93$S�)%�1&5!�&�<*-$%R?S&13$�N1)/oczesnego projektu” i uporczywe w nim trwa-nie )-1&9-&R)W.� dla kultury europejskiej jej samobójstwo21.

�)!�9)�D13$�/�2*?193$�*-$9-.�31($*$5?+$�0�/.-1&/&R�<*)8$5)*��iD3��*&2?$�/�*)->D)/3$�-��3$**$b$D>�$1*3$D��&7)344)($D�0�()�13$�<*-$5-R)OY���)�($*&Z13$+5-)OY!�&�D3&>1)/393$�($*&Z13$+5-)OY�O/3&(&�N-&9:)%13$2)Q��_U`��:93&RW.D�-*)-?D3$Y!�9)�%)<*)>/&%-3R)�%)�($*&Z13$+5-$+�5.(?&9+3!�&W.�+X�4$<3$+�<)+XY��_U`��3$�-*)-?D3$D.�W)/3$D($*&Z13$+5-)O93� +&'� (.4')� +&')� *$-?4(&(� %$9.-+3� <)%+,(.9:� 13$'3$%.� <*-$%�/3$'&D3!&�1&/$(� (.53X94$93&D3�� _U`��3$�-&5R?2?+,�1&�<3,'1X�1&-/,�:35()*.'&�� �$5($D� (.4')834)-)8$D!�'(V*.�9-.(&��35()*3,���D�W&*%-3$+�*)-?D3$�53,�5$*3,�/.W)*V/�'?4(?*)/.9:!

20�N�&�/&5�1&?9-,�1&%9-R)/3$'&���-R)/3$'�+$5(�9-.DO!�9)�<)')1&1.D�W.Y�<)/311)��[…]��-R)>/3$'�+$5(�431X�*)-<3,(X�D3,%-.�-/3$*-,93$D�3�1&%9-R)/3$'3$D�0�431X�<)1&%�<*-$<&O93X��[…]�()�9)/3$4'3D� +$5(�/� 9-Rowie'?!� 3S� +$5(� )1�D)5($D!� &� 13$� 9$4$D\� )()� 9)�/� 9-R)/3$'?� +$5(� ?D3R)/&13&2)%1.D!�S$�+$5(�)1�<*-$+O93$D�3�-&1ikiem”. F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra!�(R?D��W. Berent,Kraków 1905, s. 7, 9 (reprint Warszawa 1990).

21 Zob. H. de Monvallier, „La fin du règne de l’homme”: trois questions à Rémi Brague, http://www.lemondedesreligions.fr/savoir/la-fin-du-regne-de-l-homme-trois-questions-a-remi-brague-04-05-2015-4639_110.php04/05/2015.

Page 166: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�== ������ ����������

'(V*.9:�%)')1&1)�/9-$O13$+!�3�W&*%-)�9-,5()�1&�%R?2)�<*-$%�1&D3!�(.D�W&*%-3$+�2R,>W)')�<)+D?+$�53,�/.-/&13$�($*&Z13$+5-)O93AA�

�)%XS&+X9�%*)2&D3�D.O43!�'(V*$�5/.D3�<?W43'&9+&D3�/.(.9-.R�1&D�<*)8$5)*Rémi Brague!�)OD3$4&D�53,�13$9)�5')*.2)/&Y�+$2)�/.<)/3$%Z6�+$5(�)1�/.+X(')>/.D�834)-)8$D!�'(V*.�<)53&%R�5-(?',�13$-/.'R$2)�9-.(&13&��35()*33���&�<.(&13&�$)*2$b&��$32$4&�<)5(&/3)1$�1&�(&*&53$��3$4'3$2)��?'?�/��&*.S?!�'(V*&�'?4(?*&W*)13R&W.�4$<3$+�<*&/�9-R)/3$'&�3�'(V*&�W&*%-3$+�-%$9.%)/&13$�5(*-$2R&W.�D)*&4>1.9:�<)%5(&/�%$D)'*&9+3!� <*)8$5)*��*&2?$� +$%1o-1&9-13$� )<)/3&%&� 53,� 1&� ')>*-.OY�($+!�'(V*X�5.DW)43-?+$�'&($%*&��)(*$��&D$�3�311$�2)(.9'3$�'&($%*.��?*)<.��V/1)9-$O13$�-� 4$'(?*.��35()*33!� +&'X�1&D�<*)<)1?+$!�D)S1&�/.9-.(&Y�/3$l'3$-&%&13&!� +&'3$� 5(&/3&� <*-$%� 1&D3���5-.5('3$� )1$� 5X� -/3X-&1$� -� ')13$9-1)O93X)(/&*93&�53,�1&��*&159$1%$19+,���&5-$�D.O4$13$�)�9-R)/3$'?�<)/311)�W.Y�meta-fizyczne, a przez to – +&'�2R)53� (.(?R�'53XS'3��*)8$5)*&�-�A[���*)'?� Les �ndresdans le ciel23 – zakotwiczone w niebie. Jedynie Bóg, )W/3$5-9-&1.� O/3&(?-/R&5-9-&�<*-$-�9:*-$O93+&P5(/)�*-.D5'3$!�D)S$�5(&Y�53,�1&�1)/)�Z*V%R$D�%?>9:)/$+�D)9.��?*)<.!�/� (.D� (&'S$� (&'�?<*&213)1$2)�<*-$-�/5-.5('39:�<)')+?!'(V*$D?� 13$� 2*)-3R)W.� 13$W$-<3$9-$P5(/)�/.*)%-$13&� 53,� /� 8)*D,� 9-,5()'*)Y-%*a%43/$2)�5<)')+?���4&($2)�($S�)%/&2&!�-�+&'X�<*)8$5)*�Rémi Brague�'*)9-.5/X�31($4$'(?&41X�%*)2X!�)*&-�<*$9.-+&!�-� +&'X�2R)53�5/$�($-.!�-&5R?2?+X�1&�1&5-1&+/.S5-.� 5-&9?1$'� 3�/%-3,9z1)OY���-3,'3� 13$D?�D&D.�W)/3$D�<*&/)� 93X24$+$5-9-$�S.Y�1&%-3$+X!�S$��?*)<&�D&�<*-$%�5)WX�%)W*X�<*-.5-R)OY�

1�1���>�����

Brague R., Europa, droga rzymska!�(R?D������R?5'3!��&*5-&/&�A[�A�Brague R., La Loi de Dieu. Histoire philosophique d’une alliance, Paris 2005.Brague R., La sagesse du monde. Histoire de l’expérience humaine de l’univers, Paris 1999;Brague R., Le règne de l’homme. Genèse et échecduprojetmoderne, Paris 2015.Brague R., Les ancres dans le ciel, Paris 2011.Brague R., Prawo Boga. Filozoficzna historia przymierza!�(R?D�����)%-.P5'&!�����)>

9)(!��&*5-&/&�A[�C�Monvallier H. de, „La fin du règne de l’homme”: trois questions à Rémi Brague, http:

//www.lemondedesreligions.fr/savoir/la-fin-du-regne-de-l-homme-trois-questions-a-remi-brague-04-05-2015-4639_110.php04/05/2015.

Nietzsche F., Tako rzecze Zaratustra!�(R?D��W. Berent, Kraków 1905, (reprint Warszawa 1990).�&*&1%)/5'3���!����0��%!��)-1&P��IHI�Tavoillot P.-H., La sagesse du monde selon Rémi Brague. Le jeu des quatre sagesses, „Le

Point” 02/08/02, nr 1559, s. 73.�$32$4���!� ����� � �������� E� ���3 1���� D���������� ������� +��K���!� (R?D�

���3�����&*,W59.!��&*5-&/&�A[[H�

AA���>����&7)344)(!�$����������%���������04%K �����$�������#��� ���������!�N�$�)31(Q�[AB[GB[A!�1*��HHI!�5��J �

23 R. Brague, Les ancres dans le ciel, Paris 2011.

Page 167: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=J���������������������������� �����������������m���U

�������������� �����"41-.5/0-0��-<#: :47!"/�1��.#9 14-

�"50/060��4; ! 344�4�� 7? ; :44

(rec. *���%���������������� �����������, <)%�*$%&'9+X��&'?W&��)D?R'3!��&*)>4&��&*1)/5'3$2)!��%&D&��)*')/5'3$2), �.%&/139(/)��&?')/$��13/$*5.($(?��&1&�&/R&� ���/��*&')/3$, Kraków 2014 [Phénoménologie polonaise et christianisme,Sous la direction de Karol Tarnowski, en collaboration &7$9��&'?W��)D?R'& et �damWorkowski, Traduction de Dariusz �damski, Kazimierz et Krzysztof Kaczmarczyk,Philibert Secretan, Les Éditions du Cerf, Paris 2015])

�)�RX9-.��)D&1&��12&*%$1&!�'&*%���&*)4&��)+(.R,!�'5���V-$8&��359:1$*&!��R&%.5R&>/&��(*VS$/5'3$2)!��(&135R&/&��*.23$4&!��&*)4&��&*1)/5'3$2)!��&%$?5-&��&%&9-&!�)���&1&�1%*-$+&��R)9-)/5'3$2)��!��*-.5-()8&�$9:&]��$1)D$1)4)23&]��*&')/5'3$�O*)%)/3>5')�1&?')/$]��-.� 35(13&R&� '*&')/5'&� 5-')R&� 8$1)D$1)4)233� *$43233]�%<)/3$%-3� 1&� ($<.(&13&�%&+$�/.%&1&�/�A[�C�*)'?�/��*&')/3$�3�/�A[�H�*)'?�/��&*.S?!�/�<*-$'R&%-3$8*&19?5'3D!�/�<*$5(3S)/.D�/.%&/139(/3$� 1&?')/.D��$5�m%3(3)15� %?��$*8!� &1()4)23&($'5(V/�-�8$1)D$1)4)233�*$43233�/.%&1&�<)%�*$%&'9+X�1&?')/X��&*)4&��&*1)/5'3$2)!�<*-./5<VR<*&9.��&'?W&��)D?R'3�3��%&D&��)*')/5'3$2)�

�3$/X(<43/3$� /5-.5('39:� (.9:� D.O4393$43� RX9-.� �*&'V/�� �)� �*&')/&� <*-.+$9:&R-��13/$*5.($(?��/)/5'3$2)��)D&1� �12&*%$1!� +$%$1� -� 1&+/.W3(13$+5-.9:�?9-13V/��%>D?1%&��?55$*4&!�3�-&9-XR�/.'R&%&Y�1&��13/$*5.($93$��&23$44)P5'3D���$2)�?9-13&D3�W.43D�31���R&%.5R&/��(*VS$/5'3!� (&'S$� -/3X-&1.� -� '*&')/5'3D�?13/$*5.($($D!� 3� '5�� �V-$8�359:1$*�/.'R&%&+X9.�<)9-X(')/)�1&��&<3$5'3D��.%-3&4$��$)4)239-1.D�/��*&')/3$!&�1&5(,<13$�1&��&<3$5'3$+��'&%$D33��$)4)239-1$+���53X%-��V-$8��359:1$*�-/3X-&1.�W.R�(&'>S$�-�<)4)135(.'X��13/$*5.($(?��&23$44)P5'3$2)�3��'&%$D3X��$&(*&41X�����*&')/3$�%-3&>R&+X�(&'S$�?9-13)/3$�'5���359:1$*&!��&*)4��&*1)/5'3!�'(V*.�<)�%)'()*&93$�-�834)-)833!�)<?>O93/5-.� '*&')/5'X� �'&%$D3,� ?-.9-1X!� <*-$-� 9&R.� )'*$5� 5/$+� '&*3$*.� 1&?')/$+/.'R&%&R� 1&� �&<3$5'3$+��'&%$D33� �$)4)239-1$+� 3� <*&9?+$� 1&%&4� 1&��13/$*5.($93$� �&1&�&/R&� ��!� 3��&%$?5-��&%&9-!� -/3X-&1.�<)9-X(')/)� -��&<3$5'X��'&%$D3X��$)4)239-1X!)W$913$�<*&9?+X9.�1&��13/$*5.($93$��$%&2)239-1.D�/��*&')/3$�����15(.(?93$��$4323)>-1&/5(/&��13/$*5.($(?��&23$44)P5'3$2)�-&(*?%13)1.�+$5(�(&'S$�?9-$P��&*)4&��&*1)/5'3$>2)!��*-.5-()8�$9:���/3X-$'��&*)4&��)+(.R.�-��*&')/$D�3�+$2)�/<R./�1&�'*&')/5'3$O*)%)/35')�834)-)839-1$� +$5(�%)OY�)9-./35(.!�D3D)�S$� +$2)�2RV/1.D�O*)%)/35'3$D�1&>?')/.D!�-�'(V*.D�W.R�-/3X-&1.!�W.R��&()439'3��13/$*5.($(��?W$45'3�

���1� ����2���������/��� ���� 345�����������������������6 ��/478 �����9:4;

<��2��� ��� �/* ���/�/�����2����2������< 62 ����= �����>����

"��?4:*4@A@;B%�*9:4;*47*4:

Page 168: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=G ��������

��^K>4$93$� <)1(.83'&(?� �&1&� �&/R&� ��� )%W.R&� 53,�/� redakcji czasopisma „Logosi Ethos” dysku5+&�1&�($D&(�/<R./?��&*)4&��)+(.R.�1&�'*&')/5'3$�O*)%)/35')�834)-)839->1$���)%9-&5�13$+�'5�� �V-$8 �359:1$*�/5<)D13&R�)�-&R)S)1.D�<*-$-��&*)4&��)+(.R,��(?>%3?D�.O43��5<VR9-$51$+�/��*&')/3$6�N�(?%3?D�-&<*&5-&R)�%)��)45'3�/.W3(1.9:�2)O936W.R��&1%2*$W$!�5,%-3/.�&5.5($1(��?55$*4&!�W.R���>����&%&D$*!������7)1��$3-5o9'$*���%$&($2)�5(?%3?D�-&)/)9)/&R&�<)($D�<)/5(&13$D�(�������������<�.�����w Wiedniu”1.�&'�1&()D3&5(�/�($+�5&D$+�%.5'?5+3��&1��&4&*)/39-�<)RX9-.R�N2$)2*&839-13$Q��)+(.R)/>5'3�()D3-D�3�8$1)D$1)4)23,6�N�)+(.R&�W&*%-)�9$13R�(*&%.9+,�&*.5()($4$5)/5')>()D35(.9->1X!�&4$�($S�<4&()P5'X����%*?23$+�+$%1&'�5(*)1.�W.R�)(/&*(.�1&�/5<VR9-$51)OY���*&'V/�()+$5(�8$1)D$1)4)23&!�&��?W431�()�834)-)83&�(*&%.9.+1&Q2. ��'*&')/5'3D�O*)%)/35'3$D�D3$>53,9-13'&�N�1&'Q�W.R�($S�<*-$-�/3$4$�4&(�-/3X-&1.��(&135R&/��*.23$4!�V/9-$51.�*$%&'()*D3$53,9-13'&!�)W$913$�<*)8$5)*�1&�'&()439'39:�?13/$*5.($(&9:�/$��R)5-$9:.

�.Y�D)S$�($1�'*&')/5'3�/.*VS13'�5<)/)%)/&R!�S$�/�&1()4)233�13$�-1&4$Z43�53,�(&9.D.O4393$4$!� +&'��1%*-$+��VR(&/5'3!�?9-$P� �12&*%$1&!�-/3X-&1.�-�/&*5-&/5'X��'&%$D3X�$)4)23i Katolickiej!�9:)Y�/9-$O13$+!�/�4&(&9:��IHJ>�IJ[!�W.R�<*&9)/13'3$D�1&?')/.D�13/$*5.($(?��&23$44)P5'3$2), czy ks. �ntoni Siemianowski,�-/3X-&1.�-�)O*)%'&D3�&'&>%$D39'3D3��)-1&13& (U�M) i Gniezna.

�X9-.�(.9: D.O4393$43�(&'S$�<)/3X-&13$�8$1)D$1)4)239-1$+�D$()%.�W&%&P�-�<*)W4$>D&(.'X�834)-)833�*$43233�3��)2&�315<3*)/&1X�9:*-$O93+&P5(/$D��Dlatego antologia nie jestreprezentatywna ani dla polskiej fenomenologii, ani nawet dla fenomenologii krakowskiej.Nie ma w niej ($'5(V/�311.9:�?9-13V/��12&*%$1&6��%&D&��,2*-$9'3$2)!��&1?(.��3$*?>4&1'i czy �nny Teresy Tymienieckiej. Obecni w omawianej publikacji auto*-.�13$�5X�(&'>S$�8$1)D$1)4)2&D3 religii w tej mierze, w jakiej byli nimi Rudolf Otto czy Maks Scheler��3$�W.R)�-&($D�132%.�'*&')/5'3$+�5-')R.�8$1)D$1)4)233�*$43233���4&($2)�*$%&'()*-.�&1()>4)233�-%$9.%)/&43!�9:.W&�5R?5-13$!�%&Y�+$+�(.(?R�*���%���������������� ������������)S1&�W.� (.4')�-&<.(&Y!� 9-.� +$5(� ()� 35()(13$� 8$1)D$1)4)23&�<)45'&!� 9-.� 8$1)D$1)4)23&'*&')/5'&]��.Y�D)S$�(.(?R�-)5(&R�%)5()5)/&1.�%)�8*&19?5')+,-.9-1$+�<?W43'&9+3�&1()4)>233!�'(V*&�?'&-&R&�53,�13$9&R.�*)'�<VZ13$+�/��&*.S?.

Tak redaktorzy scharakteryzowali swoje stanowisko!�'(V*$�D3&R)�/<R./�1&�58)*D?>R)/&13$� (.(?R?6� N�313$+5-.� ()D�-)5(&R� <)D.O4&1.� +&')�<*-$/)%13'�<)�<)45'3$+� 834)-)8339:*-$O93+&P5'3$+�?<*&/3&1$+�D$()%X�8$1)D$1)4)239-1X�� […] Przed -&R)S$13$D�+$5(�<*-$>')1&13$!�S$�D.O4$13$�315<3*)/&1$�9:*-$O93+&P5'3D�W+&/3$13$D�D)S$�%)+*-&4$�3�)/)913$<)%$+D)/&Y�$2-.5($19+&41$�<*)W4$D.�/5<VR9-$51$2)�9-R)/3$'&Q3.

�ntologia 5'R&%&�53,�- dwóch�9-,O93���3$*/5-&�9-,OY!�antologia tekstów�Z*V%R)/.9:,podzielona jest na dwie sekcje. „Fenomenologia ogólna” zawiera dwa teksty Romana In-gardena <�.�������� oraz O jako�����%���'�������� i dwa teksty '&*%.1&R&��&*)4&�)+(.R.� ���%������I ������ �������������.����� oraz Transcenden������+���������������������.�����. „Fenomenologia religii” zawiera natomiast ($'5(.��(&>135R&/&��*.23$4&�<�.����K���%etafizyce, ks. Józefa Tischnera � �����%����� ������������'����'�%� � i ������� ������!��R&%.5R&/&��(*VS$/5'3$2)�:%�6�����

�0����� ��� ����.�G)������.�((������.�������;� ���������� �������'�����'�������7��������O2����������'����!�N�)2)5�3��(:)5Q�1*�����II �!�5��AI[�

2��&DS$!�5��AIG�3 Fenomenologia polska � �� �����������, red. J. GoD?Rka, K. Tarnowski, �. Workowski,

Kraków 2014, s. 13.

Page 169: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�=I��������

sacrum w sztuce, Karola Tarnowskiego Wiara fundamentalna i �� ����������I��K���,Tadeusza Gadacza Rozumowe poznawanie Boga, o. �&1&��1%*-$+&��R)9-)/5'3$2) OPMistyka a etyka, Krzysztofa Mecha K��+���3K���+��G%;��� ���=�'����'=���?S($1� %/?<)%-3&R�/5'&-?+$� 1&� %/&� )W5-&*.� -/3X-'V/� 8$1)D$1)4)233� 3� 9:*-$O93+&Pstwa.Z jednej strony jest to Roman Ingarden i Karol Woj(.R&!�-�%*?23$+�<)-)5(&43�&?()*-.� Dotej kwestii (*-$W&�W,%-3$�-&�9:/34,�powróc3Y.

�-,OY�%*?2&!�-&(.(?R)/&1&�N�5$+$Q!�-&/3$*&�&*(.'?R.B$5$+$��&1&43-.�<)24X%V/�3�')>D$1(&*-$) <)O/3,9)1$�&?()*)D�($'5(V/�-&/&*(.9:�/�9-,O93�<3$*/5-$+. I tak o Romanie In-gardenie pisze Karol Tarnowski, o kardynale Karolu Wojtyle Karol Tarnowski i ks. �ndrzejSzostek MIC, o ks. Józefie Tischnerze Tadeusz Gadacz i Karol Tarnowski, o Karolu Tar-nowskim Krzysztof Mech i Jakub GoD?R'&!�)�o. Janie �ndrzeju �R)9-)/5'3D OP��)&1>1&��&*93'�/$�/5<VR<*&9.�-��*-$2)*-$D��:*-&1)/5'3D�

�:&*&'($*.5(.9-1X�9$9:X�/5-.5('39:�-&/&*(.9:�/�&1()4)233� ($'5(V/!�1&%&+X9X�9&R$>D?�()D)/3�<$/1X�5<V+1)OY!�+$5(�&1(*)<)4)239-1.�<?1'(�/.+O93&�/�&1&43-3$�%)Owiadcze-nia religijnego. I tak <)%5(&/X�*)-/&S&P��)D&1&��12&*%$1&� +$5(� 4?%-'3$�%)O/3&%9-$13$9-&5?, dla '&*%.1&R&��&*)4&��)+(.R.�N()!�9)�13$*$%?')/&41$Q�/�9-R)/3$'?�3�(*&159$1%$1>9+&�)5)W.�/�9-.13$, d4&��(&135R&/&��*.23$4&�*$4&9+&�9-R)/3$'&�%)��)2&�/�D$(&83-yce, dlaks.��V-$8&��359:1$*&�%)O/3&%9-$13$�OD3$*93�3�D.O4$13$�*$4323+1$����')4$3�<?1'($D�/.+O93&%4&��R&%.5R&/&��(*VS$/5'3$2)� jest %)O/3&%9-$13$� (/V*9-$�/� %-3$%-313$� 5-(?'3� 3� +$2)D)S43/)OY�)(/&*93&�1&�sacrum, a dla o.��&1&��1%*-$+&��R)9-)/5'3$2) OP�%)O/3&%9-$13$$(.9-1$�3�+$2)�)(/&*93$�1&�D35(.',, d4&��&*)4&��&*1)/5'3$2)�/3&*&�8?1%&D$1(&41&�9-R)>/3$'&!�&�%4&��*-.5-()8&�$9:&�%)O/3&%9-$13$�W435')O93� 3�)W9)O93��)2&, a /�')P9?�%4&Tadeusza Gadacza hermeneutyka ludzkiego rozumu jako warunek poznawania istnieniaBoga.

E%D?1%��?55$*4!�(/V*9&�8$1)D$1)4)233!�13$�*$%?')/&R�+$+�+$%.13$�%)�D$()%.�<)-1&>13&!�4$9-�(*&'()/&R�+X�+&')�%*)2,�%)��)2&���$2)�<)5(&/&�W&%&/9-&�/./&*R&�5341.�/<R./13$� (.4')�1&�-&31($*$5)/&13&�*$4323X�?� +$2)�?9-13V/!� 4$9-�(&'Se na ich osobiste konwer-sje4��"/3&%)D�($2)�W.R��)D&1��12&*%$1!�'(V*.�<*-.+&Z13R�53,�-��%3(:��($31�3�/3$4)'*)(13$/<*)5(�<35&R!�S$�8$1)D$1)4)23&�W.R& dla Husserla d*)2X�%)��)2&���&D�+$%1&'�-&9:)/.>/&R�/�5/.9:�($'5(&9:�%?S.�%.5(&15�%)�9:*-$O93+&P5(/&��)S1&�-&($D�-&<.(&Y!�%4&9-$2)*$%&'()*-.�-%$9.%)/&43�53,�-&D3$O93Y�%/&�8*&2D$1(.�+$2)�'53XS$'�/�()D3$�*���%����������������� �����������.�%<)/3$%Z�/.%&+$�53,�%)OY�<*)5(&���$-��12&*%$1&�13$�W.>R)W.�'*&')/5'3$2)� O*)%)/35'&� 8$1)D$1)4)239-1$2)� 3� (&'39:�)5)W)/)O93!� jak ks. �V-$8�359:1$*� 9-.��R&%.5R&/��(*VSewski. �.%&+$� 53,� +$%1&'!� S$� 5&D� 5-&9?1$'� %4& (/V*9.<)45'3$+�8$1)D$1)4)233�13$� +$5(�/.5(&*9-&+X9X�)%<)/3$%-3X���:)Y��12&*%$1�5&D�13$�-&+>D)/&R�53,�8$1)D$1)4)23X�*$43233!� ()�<*-.1&+D13$+�/�(*)+&'3�5<)5VW�)(/)*-.R�D)S43/)OY%)O/3&%9-$13&��*&nscendencji. Pierwszy�-�139:�()�%)O/3&%9-$13$�9-&5?����<3,'1.D�($'O>93$� C�.���� ����!�W,%X9.D�8*&2D$1($D�+$2)� ��=6�������.�����, <)/5(&R.D�<)%/<R./$D��$1*3ego Bergsona, 9:)Y�13$�D&�D)/.�)�*$43233� 3��)2?!�(*?%1)�13$�%)O/3&%>9-.Y�+&'3$2)O�)(/&*93&�1&��*&159$1%$19+, i pragnienie /)41)O93�3�/3$9-1)O93!�5-9-$2V4>13$�/�')P9)/.D�8*&2D$193$!�/�'(V*.D�&?()*�<35&R6

C��)W������&%&9-!�@�;���I+���'����'�%�7 ������� �������E�%����/���� ��!�N�.>2)%13'��)/5-$9:1.Q�1*� !��J�5(.9-13&��III!�5��G���-D3$13)1&�3�<)5-$*-)1&�/$*5+&�/6�K���'�����'OO����!��*&'V/�A[[J��

Page 170: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�J[ ��������

�$5($D� 53RX!� 9)� 9:9$�W.Y�/)41&�� �� 1&/$(� (*/&13$� 5/$+�/)41)O93� <)O/3,93���4$� -$/5-X%�<)%1&<)*$D� 53R� 311.9:� S.+X9&���3$/)43� -&*V%Z� 5&D&�/� 5)W3$� -1&+%?+$!� +$O43� 53,� )%<*,S.!� +$S$43/.53R'?�-&13$%W&�� ��/)41)OY� 5/)+X�?(*&93!� +$S$43� 53,� 5&D&�%)� 53$W3$�<*-./3XS$���*/&Y� 3� W.Y/)41&�D)S$�(.4')�/($%.!�+$S$43�53$W3$�5&DX�%)W*)/)413$�)%%&�1&�/.(/&*-&13$�%)W*&!�<3,'1&3�<*&/%.���V/9-&5�%)<3$*)�35(13$+$H�

Drugi,�()�+&')O93�D$(&83-.9-1$!�'(V*.9:�1)O13'3$D�+$5(�43($*&(?*&!�5-(?'&!�<3,'1)���1>2&*%$1�(&'�<35&R�/�($'O93$�:���������%���'��������:

@.93$�1&5-$�<R.13$�0�+$S$43�(&'�D)S1&�<)/3$%-3$Y�0�W$-�5$15?!�/�9)%-3$11$+�5-&*-.Z13$�3�<)>/5-$9:1)O93!�W$-�/-24,%?�1&� ()!� +&'�/3$4'3$�%-3$R&�?%&+$�1&D�53,� *$&43-)/&Y�/� (.D�D*V/>9-.D�3�*?9:43/.D�S.93?���S�/*$5-93$�<)+&/3&�53,�%-3$P�0�+&'�%&*�R&5'3�0�/�'(V*.D�-�139�13$>-1&9-X9.9:�3�13$-&?/&S)1.9:�1&�*&-3$�<*-.9-.1!�-�<*-.9-.1�-*$5-(X�-&-/.9-&+�?'*.(.9:!�*)%-353,� N-%&*-$13$Q!� '(V*$� 5<)/3+&� 1&5� 3� O/3&(� %)')R&� 1&5� 53,� *)-<)O93$*&+X9.� +&'XO� <*-$%-3/1X!13$%&+X9X�53,�)<35&Y�&(D)58$*X=�

Na trzeci sposób wskazuje Karol Tarnowski w artykule Zagadnienie Boga w „1��� ��� �������wiata” Romana Ingardena. Ingarden precyzyjnie zanaliz)/&R�D)D$1(.W.()/$�5'R&%&+X9$�53,�1&�5<)5VW�35(13$13&��.(?��W5)4?(1$2)��N�V2�*.5?+$�53,�?��12&*>%$1&�)%�<)9-X('?!�<)%)W13$�+&'�/�9&R$+�(*&%.9+3 $?*)<$+5'3$2)�*&9+)1&43-D?!�+&')�&W5)>4?(� *&9+)1&41)O93Q7���)�<*&/%&!� �12&*%$1�-&(*-.D&R�53,�/�5/.9:�&1&43-&9:�1&�2*&139.)1()4)233!�D)S43/)O93�35(13$13&��)2&!�)(/&*R�+$%1&'�/�($1�5<)5VW�(,�2*&139,�1&�D$(&83>-.9-1X�($)4)23,�

�)%)W13$��&*)4��)+(.R&� 13$� -&+D)/&R� 53,� 8$1)D$1)4)23X� *$43233!� 9:)Y�W.R� +$%1.D-� <3$*/5-.9:� D.O4393$43!� '(V*-.� ?53R)/&43� -&5()5)/&Y� $(.',�&'5&� �9:$4$*&� %)� $(.'39:*-$O93+&P5'3$+���.R�)1� +$%1&'!� +&'�<35-X� *$%&'()*-.�/$��5(,<3$,�D.O4393$4$D!�'(V*$2)5(.4�D.O4$13&�W.R�N1&(?*&413$�8$1)D$1)4)239-1.Q���&'S$�)1�)(/&*R�D)S43/)OY�8$1)D$1)>4)239-1.9:�W&%&P�%)O/3&%9-$13&�*$4323+1$2)!�?'&-?+X9�58$*,�O/3&%)D.9:!�<)%D3)()/.9:<*-$S.Y�9-R)/3$'&�+&')�13$*$%?')/&41X�%)�+&'3$+')4/3$'�')19$<9+3�W.(?���$1�%)')1&1.<*-$-�13$2)�/.R)D�/�D$(&83-.9$�)(/)*-.R�D)S43/)OY�W&%&P�8$1)D$1)4)239-1.9:�/�)W>5-&*-$�834)-)833�9:*-$O93+&P5'3$+�3�%&R�3D<?45�)%/&23�311.D�%)�%&45-.9:�<)5-?'3/&P.

�*?%1)�/�+$%1$+�*$9$1-+3�<*-$%5(&/3&Y�/5-.5('39:�&?()*V/�3�39:�($'5(.!�%4&($2)�)2*&>139-,�53,�%)�'34'?�-�139:,�%)')1?+X9�5?W3$'(./1$2)�/.W)*?���&+/.W3(13$+5-.D�?9-13$D�)D&1&��12&*%$1&�W.R�'5���V-$8��359:1$*���$%&'()*-.�/.W*&43�%/&�+$2)�($'5(.���3$*/5-.()�� �����%����� �����������'����'�%� �, w którym Tischner w 1968 roku doko-1&R�D35(*-)/5'3$+�&1&43-.�8$1)D$1?�OD3$*93!�*)-*VS13&+X9�+$+�5$15�3�-1&9-$13$����')Pco-wym fragmencie -&/&*R� analiz,�OD3$*ci Jezusa w +$+�<&*&%)'5&41.D�-/3X-'?�%)O/3&%>9-$13&�4?%-'3$2)�3�boskiego. Drugi tekst, ������� ������!�+$5(�<*VWX�8$1)D$1)4)239-1$+&1&43-.�D.O4$13&�1&�(.D�2R,W)'3D�3�<)%5(&/)/.D�<)-3)D3$!�1&�'(V*.D�/�/3$*-$�)%1&+>%./&ny jest rozum, a w rozumie wiara. .O4$13$� *$4323+1$� 13$� +$5(� ()S5&D$� -� S&%1.D5.5($D$D�($)4)233���)�%)<3$*)�%-3,'3�D.O4$13?�*$4323+1$D?�D)S43/&�+$5(�($)4)23&��.O4$>13$�*$4323j1$�D&�(*-.�/.D3&*.6�5?W3$'(./1.��+&�D.O4,�!�%3&4)239-1.��/5<VRD.O4,�-�'3DO�3 obiektywny �()!� )� 9-.D�D.O43D.�����<3$*/5-.D�&5<$'93$�/5<3$*&R� 53,��359:1$*� 3%$X/$/1,(*-1$2)��&?9-.93$4&�?�O/���?2?5(.1&���)�/$/1,(*-1$�Z*V%R)!�'(V*$�%&+$�%)�D.>

H�*���%������������� ��� �����������!�%-��9.(�!�5��C=�6��&DS$!�5��CG�7 T&DS$!�5��AG[�

Page 171: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�J���������

O4$13&���)�13$�+&�D.O4,�&13�53,�D.O43!�(.4')�+&'W.�N'()O�D3�D.O43Q��.O4$13$�*$4323+1$�13$5<*)/&%-&�53,�-&($D�%)�5')P9-)1$2)�<)%D3)(?!� 4$9-�D&�5/$�Z*V%R&�<)-&�13D���4&($2)D.O4$Y!� ()�)9-$'3/&Y!� 5'?<3&Y� 53,�1&� (.D!� 9)�%&+$�%)�D.O4$13&��.O4$13$� *$4323+n$� +$5((&'S$�D.O4$13$D�-�'3DO���$5(�13D�/3&*.2)%1.�O/3&%$'���$1�&5<$'(�D.O4$13&�)(/3$*&�1&51&�(*&%.9+,!�'(V*&�+$5(�(*&%.9+X�-&/3$*-$P�/3&*.2)%1.D�O/3&%')D�

�$4323&�315<3*?+$�D.O4$13$�(&'S$�/�/.D3&*-$�%3&4)239-1.D�/�($1�5<)5VW!�S$�<*)<)1?+X9�3%$&R/3&*.2)%1$2)�O/3&%'&!�<*)<)1?+$�+$%1)9-$O13$�*&%.'&413$�%3&4)239-1.�5<)5VW�W.93&�9-R)/3$>'&�-�9-R)/3$'3$D�0�5<)5VW�W.93&!�/�'(V*.D�?9-$5(139(/)�/�(.D�5&D.D�%*&D&93$�3�(&'3�5&D/.WV*�<*&/%.� 3�/)41)O93�)(/3$*&+X�:)*.-)1(.�&?($1(.9-1$+�%-3$+)/)O93!�<)4$2&+X9$+�1&�/.>D3&13$�/3&*.2)%1.9:�O/3&%$9(/G�

�*-$93D�/.D3&*$D�+$5(�D.O4$13$�)�9-.DO���?1'($D�/.jO93&�($2)�D.O4$13&�+$5(�O/3&(!/�'(V*.D�*)-?D�5-?'&R�/3&*., O/3&(�+&')�<?1'(�/.+O93&!�D$(&83-.'&�/�%)/)%-$13?�35(>13$13&��)2&���359:1$*�13$�)%*-?93R tego wymiaru, ale go nie ceniR���43S5-&�D?�W.R&�8)*>D?R&�-/3X-&1&�-�%*?23D�/.D3&rem: „wiara szuka rozumieniaQ��"/3&(�D)S$�W.Y�9)�1&+>/.S$+�59$1X�%*&D&(?���&'3$�D$(&8)*.9-1$�*)-?D3$13$�O/3&(& jest wymierzone w tomizm.„BR,%$D�W.R)W. – pis&R –� 2%.W.� -/)4$113'� ()D3-D?�2R)53R!� S$� %*)2&�<)<*-$-�W&%&13$(&+$D139� 59$1.� +$5(� 1&+/R&O93/5-X� %*)2X� '?��)2?Q9��.O4$13$� *$4323+1$� 13$� +$5(� -&($DD.O4$13$D�D$(&83-.9-1.D�9-.�4)239-1.D���$5(�D.O4$13$D�%*&D&(.9-1.D���3$�/3&%)D)!9-.� O/3&(R)��)S$�1&5�)O/3$93���3$�/3&%)D)!� 9-.�-&/3$*-.D.�<*&/%-3/.D�O/3&%')D��&�')P9?�&*(.'?R?� postawiR pytania pozbawione odpowiedzi. Jednak�)%<)/3$%-3�13$�5XD)S43/$!�W)�D.O4$13$�13$�W.R)W.�%*&D&(.9-1$�� Ten tekst z 1980 roku antycypuje jego<VZ13$+5-X�834)-)83,�%*&D&(?�

�&*)4��&*1)/5'3!�?9-$P��359:1$*&, jest w Polsce najwybitniejszym filozofem wiary.To on,�315<3*?+X9�53,�N(*)5'X�&W5)4?(1XQ��&?4&��34439:&,�/<*)/&%-3R�<)+,93$�„wiary funda-mentalnej”���3$� +$5(�)1&�()S5&D&�-�S&%1X�')1'*$(1X�/3&*X� +&'3$+O�*$43233��N�3&*&�8?1%&>D$1(&41&�13$�+$5(�/3&*X�*$4323+1X���$+�«neutralny»�9:&*&'($*�<)4$2&�1&�(.D!�S$�+$5(�W&*%-3$+<3$*/)(1&�13S�/5-$4'3$�*$43gijne i niereligijne wybory”10 – pisze /�&*(.'?4$�<)O/3,9)1.D�&*1)/5'3$D?��*-.5-()8�$9:� Wiara fundamentalna j$5(�S.93$D�*)-?D3&1.D�+&')�<*&>-&?8&13$!�)(/&*()OY!�/3$*1)OY�3�%)W*)Y pomimo wszystko.

�3&*&�8?1%&D$1(&41&�+$5(�W)/3$D�139-.D!�+$O43�13$�53,2&�N<)-&Q�3�-&*&-$D�N/�2RXWQ!�&�/3,9W.Y�D)S$�(&'S$�<)-&�9-&5)/)OY�'?�/3$9-1)O93�� �� +$O43�13$�<*-$9-?/&�13$5')P9-)1$2)�%)W*&+&')�($2)!�9-$2)�/�S&%$1�5<)5VW�)W+XY!�<)+XY�3�<)-1&Y!�&�1&/$(�/�-/.'R.D�($2)�5R)/&�5$153$-3%$1(.83')/&Y!�13$�D)S1&!�4$9-�/�9-.D�D3D)�()�D)S1&�<*-$-�/)41)OY�+&')O�?9-$5(139-.Y���

�3&*&� 8?1%&D$1(&41&� -&/3$*&� 13$D)S43/X� %)�/.9-$*<&13&� N1&%/.S',� 5$15?Q���&(.D�')P9-.�53,�834)-)839-1&�&1&43-&��&*1)/5'3$2)���&5(,<1.�'*)k, rozpoznanie tej „1&%>/.S'3�5$15?Q�+&')�)5)W)/$2)��)2&,�/.'*&9-&�+?S�<)-&�D)S43/)O93�834)-)833�

Tadeusz Gadacz w Rozumowym poznawaniu Boga�5(&/3&�<.(&13$6��&'�D)S43/$�+$5(<)-1&wanie przez 5')P9-)1.� 4?%-'3� *)-?D� 35(13$13& Boga, który jest radykalnie Innyi Transcendentny? Ja'3$�/&*?1'3�D?53&RW.�5<$R13Y�(&'3�*)-?D!�&W.�DV2R poznawaY�35(13$>

G��&DS$!�5���H �9��&DS$!�5���HI.

10��&DS$!�5�� JC.����&DS$!�5���I=�

Page 172: Fliozof. chrz. t. 13 - PDF 1filozofiachrzescijanska.amu.edu.pl/pliki/617822_pFliozof... · 2016. 10. 9. · @˝ "t˚ "tu j,-./0 1#"/ 2. 3) !1) ˛"41-.5/0-06 ˝. 78#1594-: ˜ˇ˛ !

�JA ��������

13$��)2&]��3$�D&�0�/$%R?2�T&%$?5-&��&%&9-&�0�+$%1$+�')19$<9+3�*)-?D?���4&($2)�/<*)>/&%-&�)1�)*.231&41$�<)+,93$�N:$*D$1$?(.'3�*)-?D?Q�3�/5'&-?+$�/�)W5-&*-$�D.Oli euro-pejskiej kilka takich hermeneuty'� �5<)5)WV/� *)-?D3$13&� *)-?D?�6� *)-?D3$13$� ($)D)*>839-1$� ��4&()1!� O/�� �?2?5(.1!� �&*($-+?5-), rozumienie naturalistyczne (John Locke,Paul-Henri d’Holbach) i transcendentalne (Immanuel��&1(����$%R?2��&%&9-&� (.4')� *)>-?D�*)-?D3&1.�($)D)*839-13$!�-&/3$*&+X9.�/�5)W3$�O4&%.��*&159$1%$19+3�/�<)5(&93� �4&>()P5'3$+� <&D3,93!� �?2?5(.P5'3$2)� O/3&(R&� �)S$2)!� �&*($-+&P5'3$+� 3%$3� 13$5')P9-)1)O93/�1&5!�*)-?D�ND.O4X9.�/3,9$+�13S�D.O43Q!�+&'�5(/3$*%-3R��DD&1?$4��i731&5!�^^>/3$9-1.5<&%')Wierca tej hermeneutyki rozumu, zdolny jest do <)-1&/&13&��)2&���&%&9-�)'*$O43R*)-?D�+&')�5-9-$431,�D$(&83-.9-1X�D3,%-.�<.(&13$D�)��)2&�&�13$D)S43/)O93X�?-.5'&13&/�<$R13�-&5<o'&+&+X9$+�)%<)/3$%-3���35-$6

�)-<&(*?+X9�*)-?D�+&')�N5-9-$431,�D$(&83-.9-1XQ!�1&4$S.�5(/3$*%-3Y!�S$��V2�13$�D)S$�W.Y�&13-W.(�W435'3�*)-?D?!�()�-1&9-.�1&�+$2)�D3&*,!�&13�-W.(�)%4$2R.!�()�-1&9-.�&W5)4?(13$�13$�1&�+$2)D3&*,�� _U`��*-$-�W435')OY!�9-.43��)2&�1&�D3&*,�*)-?D?!� *)-?D3$D�W)2&�834)-)8V/!�&W5)4?(��$O43� *)-?D�5&D�-�53$W3$� +$5(�/�5(&13$�<)-1&Y��)2&!� ()� *)%-X�53,� (?�%/&�13$W$-<3$9-$P5(/&6&4W)� 5&D� 5(/&*-&��)2&!� &4W)�/.'4?9-&�')13$9-1)OY�)W+&/3$13&�� _U`��%.W.�1&()D3&5(��V2W.RW.�N-W.(�%&4$'3Q�/)W$9�*)-?D?!�/�5()5?1'?�%)�13$2)�*&%.'&413$�311.!�+&'�/�)2V4$�D)243>W.OD.�)�13$2)�<.(&Y�A�

�-9-$431&�D$(&83-.9-1&�+$5(�/3,9�ND3$+59$DQ�13$�(.4$�<)-1&13&!�ile�<)-1&/&13&��)2&/�<)5(&93��$2)�)W$91)O93>13$)W$91)O93�

�&�34$�/'R&%�'*&')/5'39:�8$1)D$1)4)2V/�%)�europejskiej fenomenologii religii jestistotny!�9-.�<)-)5(&1X�/�13$+�(&'3$�<)+,93&,�+&'�ND.O4$13$�*$4323+1$Q!�N/3&*&�8?1%&D$1(&4>1&Q�9-.�N*)-?D�+&')�5-9-$431&�D$(&83-.9-1&Q! p)'&S$�9-&5���&D�+$%1&'�8&'(!�S$�<*$5(3S)>/$�/.%&/139(/)�8*&19?5'3$�-%$9.%)/&R)�53,�)<?W43')/&Y�/.WV*�($'5(V/�'*&')/5'39:8$1)D$1)4)2V/�/�5$*33�<)O/3,9)1$+�834)-)833�*$43233,�D)S1&�3�9:.W&�1&4$S.�)%9-.(&Y�13$(.4')�+&')�<*-$+&/� zainteresowania�D.O4X�%)(X%�/��?*)<3$�D&R)�-1&1X!� 4$9-�(&'S$�+&')O/3&%$9(/)�uznania dla niej.

�A��&DS$!�5��A �