gemlİk kÖrfezİ yÜzey ÇÖkellerİnİn foramİnİfer, … filemta dergisi. 131, 21-48, 2005...

MTA Dergisi. 131, 21-48, 2005

GEMLİK KÖRFEZİ YÜZEY ÇÖKELLERİNİN FORAMİNİFER, OSTRAKOD VE MOLLUSKFAUNASI, FORAMİNİFER KAVKILARINDA GÖZLENEN MORFOLOJİK ANOMALİLER İLEBÖLGENİN SEDİMENTOLOJİK, HİDROKİMYASAL VE BİOKİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Engin MERİÇ*, Niyazi AVŞAR**, Atike NAZİK**, Bedri ALPAR*, Baki YOKEŞ***, İpek F. BARUT*ve Selma ÜNLÜ*

ÖZ.- Yapılan bu araştırmada Gemlik Körfezi'nden elde edilmiş olan 63 güncel çökel örneğinin zengin foraminifer,ostrakod ve mollusk topluluklarına sahip olduğu belirlenmiştir. Örneklerde derin denizel yaşam özelliğine sahipforaminiferlerin baskınlığı dikkat çekicidir. Özellikle 47 no'lu örnek olmak üzere 48 ve 66 no'lu örneklerde tipikAkdeniz foraminifer topluluğunun gözlenmesi ilginçtir. Mollusk faunası açısından yine Akdeniz'e ait tipik cins vetürlerin varlığı dikkati çekerse de, bunlardan 5 cins ve tür Marmara Denizi için yeni kayıttır. Bazı istasyonlardaforaminifer kavkı anomalilerinin varlığı, farklı kimyasal ve biyolojik ortam koşullarının etkin olduğunudüşündürmektedir. Bazı foraminifer kavkılarındaki morfolojik anormalliğin nedenleri, kimyasal, fiziksel, biyolojik vejeolojik ortam koşullarının beraber değerlendirilmesi ile anlaşılacağından ağır metallerle birlikte biyokimyasalparametrelerden olan organik kirleticilerin (PAH) İçeriği de dikkate alınmıştır.

Anahtar kelimeler: Anormal bireyler, foraminifer, Gemlik Körfezi, mollusk, ostrakod.

GİRİŞ

Bu araştırma, 2004 yılı yaz aylarında GemlikKörfezinin farklı nokta ve derinliklerinden "Grab-Sampler" yöntemi ile alınan 63 güncel çökel ör-neği üzerinde yürütülmüştür (Şekil 1 ve Çizelge1). Bu örneklerden 62'sinde foraminifer, 34'ündeostrakod ve 8'inde mollusk faunası bulunmuştur.Çalışmanın amacı, güncel literatürde biyoin-dikatör olarak kullanılan mikro ve makrofauna-cfan yararlanılarak yerleşim ve sanayi atıklarınınoluşturduğu kirliliğin bölgedeki foraminifer toplu-luğu üzerindeki etkilerini ortaya koymak, KuzeyAnadolu Fayı'na bağlı olarak körfez içinde geli-şen mineralli sıcak su veya soğuk su kaynaklarıçevresindeki bentik foraminifer, ostrakod ve mol-lusk topluluğunun yaşam varlığını araştırmaktır.

Bu amaçla Gemlik Körfezi'nin 6.00-105.00 mgibi farklı derinliklerinden alınmış olan (Çizelge 1)güncel çökel örnekleri 5 gr olarak tartılmış ve% 17'lik perhidrol (H2O2)'de 24 saat bekletilerek

0.063 mm'lik elekte tazyikli su ile yıkanmış, eldeedilen malzeme etüvde kurutulduktan sonra2.00, 1.00, 0.500, 0.250 ve 0.125 mm'lik elekler-de elenerek binoküler mikroskopta incelendiktensonra, faunanın taksonomik tanımları yapılmıştır.

GEMLİK KÖRFEZİNİN YAPISAL VESEDİMENTOLOJİK ÖZELLİKLERİ

Gemlik Körfezi, KAF'nın orta kolu üzerindegeç Pliyosen-Erken Pleyistosen döneminde ge-lişen doğu-batı yönlü sağ yanal doğrultu atımlıfaylar denetiminde gelişen 11x36 km ebadındabir çek-ayır havzadır (Şekil 1). Güney kıyılar faydenetimli morfolojik yapılardan, Kuzey sahillerise 20-30 m yüksekliğinde falezlerden ve bunlarıkesen K-G doğrultulu vadilerden oluşmaktadır.

Gemlik Körfezi çukuru, karadaki dendiritikdrenaj ağı özellikleri gösteren ve 70-80 m derin-liğe kadar uzanan deniz altı vadileri ile yarılmıştır.Kuzeyde kapaklı açıklarındaki ve G-GD daki ge-

* İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, 34134 Vefa/İstanbul** Çukurova Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 01330 Balcalı/Adana*** Boğaziçi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü, 34342 Bebek/İstanbul

e-maii: [email protected]

22 Engin MERİÇ, Niyazi AVŞAR, Atike NAZİK, Bedri ALPAR, Baki YOKEŞ, İpek F. BARUT ve Selma ÜNLÜ

Çizelge 1- Örnekleme noktalarının koordinat ve derinlik değerleri.

niş tabanlı vadi şebekeleri bunların en belirgin-leridir. 65-70 m derinlik konturları, en derin yeri107 m olan eliptik bir çukurun KD-GB yönündeuzandığını açıkça göstermektedir (Şekil 1 ve 2).Gemlik Körfezinin en önemli özelliği Marmaragüney şelfinin güneyinde kalan ve Marmara çu-kurlarından 50 m derinliği olan bir sırt ile ayrılançukur olmasıdır.

Gemlik Körfezinin içinde, karadaki faylar ileuyumlu ve bir kısmı körfezin oluşumunu denet-leyen birçok fay yer almaktadır (Şekil 1). Bunlarınbaşında Armutlu Yarımadasının batısında KB-GD yönlü uzanan düşey bileşenli faylar, güneykıyı çizgisine paralel gelişen deniz içi fayları vekörfezin ortasından geçen D-B doğrultulu esasfaylar sayılabilir (Yaltırak ve Alpar, 2002).

GEMLİK KÖRFEZİ YÜZEY ÇÖKELLERİNİN ÖZELLİKLER! 23

Şekil 1- Gemlik Körfezi ve çıkışı batimetri ve aktif tektonik haritası (Yaltırak ve Alpar, 2002'den değiştirilerek).

Deniz tabanında 3-4 m kadar kalınlık sunanen üst birim, son Akdeniz transgresyonunun ar-

dından (12.000 yıl B.P.) deniz seviyesinin güneyMarmara şelfini aştığı (-55 m) 9.700 yıldan sonraçökelmiştir (Yaltırak ve Alpar, 2002). Kor çalış-malarına göre, Kocadere açıklarındakinin aksineGemlik Körfezi içinde depolanma şartlarının dü-zenli bir şekilde korunduğu belirlenmiştir (Erginve diğerleri, 1999). Deniz tabanından topladığı-mız 72 örnekten yapılan elek pipet analizi sonuç-larına göre bütün körfez içinde çamur baskın bi-rimi (>%90) oluşturmaktadır (Şekil 2). Körfez

içinde sadece Tuzla burnu önünde (GO8 numa-ralı örnek) yüksek oranda kum bulunmuştur. Kör-fezden batıya Kocadere ağzına doğru çökel taneboyu irileşmektedir. Armutlu Yarımadası ile İmralıAdası arasında ise, körfez ile Marmara çukurla-rını ayıran D-B yönlü sırt üzerinde bir bant şeklin-

de uzanan iri taneli malzeme hakimdir. 37, 44 ve47 numaralı örnek yerlerini de kapsayan bu bant,Geç Pleyistosen/Erken Holosen yaşlı eski kıyı ve

plajları temsil etmektedir.

GEMLİK KÖRFEZİ FAUNASI

Foraminifer topluluğu

İncelenen ve foraminifer içeren 62 örnekte 61cins ve 93 foraminifer türü tanımlanmıştır (Çizel-ge 2 a ve b). Bu cins ve türlerin adlandınılmasın-da Yanko ve Troitskaja, 1987; Loeblich ve Tap-pan, 1988; Meriç ve Sakınç, 1990; Cimerman veLanger, 1991; Hottinger ve diğerleri, 1993, Sgar-rella ve Moncharmont-Zei, 1993; Loeblich veTappan, 1994; Avşar ve Meriç, 2001 a ve 2001b; Avşar, 1997 ve 2002; Meriç ve Avşar, 2000 ve2001; Meriç ve diğerleri, 1995, 1996, 1998 a veö, 2000 a, b ve c; 2001 a ve b; 2002 a, b ve c;2003 a ve b; 2004; Avşar ve Ergin, 2001; Avşarve diğerleri, 2001, Kaminski ve diğerleri, 2002çalışmalarından yararlanılmıştır.

Körfez bentik foraminifer topluluğunu oluştu-ran 61 cins ve 93 tür sistematik düzene göre(Loeblich ve Tappan, 1988) şu şekilde belirlen-miştir: Rhabdammina abyssorum Sars, Haploph-ragmoides cf. canariensis (d'Orbigny), Discam-mina compressa (Goes), Spiroplectammina sa-

24 Engin MERİÇ, Niyazi AVŞAR, Atike NAZİK. Bedri ALPAR, Baki YOKEŞ, İpek F. BARUT ve Selma ÜNLÜ

Şekil 2- Deniz tabanı sediment örnekleri yerleri ve tane boyuna göre litolojik dağılım haritası.

gittula (d'Orbigny), Eggerelloides scabrus (Wil-liamson), Textularia agglutinans d'Orbigny, T.bocki Höglund, T. truncata Höglund, Siphotextu~laria concava (Karrer), Adelosina cliarensis (He-ron-Allen ve Earland), A. mediterranensis (LeCalvez, J. ve Y), A, pulchella d'Orbigny, Spiro-loculina angulata d'Orbigny, S. angulosa Ter-quem, S. depressa d'Orbigny, S. excavata d'Or-bigny, S. ornata d'Orbigny, S. tenuiseptata Brady,Siphonaperta aspera (d'Orbigny), Cycloforinacontorta (d'Orbigny), C. tenuicollis (Wiesner), C.villafranca (Le Calvez J. ve Y), Lachlanella undu-lata (d'Orbigny), Massilina gualtieriana (d'Or-bigny), Quinqueloculina bidentata d'Orbigny, Q.seminula (Linne), Q. viennensis Le Calvez J. veY, Biloculinella depressa (Wiesner), B. globula(Bornemann), Miliolinella subrotunda (Montagu),M. webbiana (d'Orbigny), Pseudotriloculina ro-tunda (d'Orbigny), Pyrgo anomala (Schlumber-ger), Triloculina marioni Schlumberger, Sigmoili-nita costata (Schlumberger), S. tenuis (Czjzek),Sigmoilopsis schlumbergeri (Silvestri), Pene-roplis pertusus (Forskal), P. planatus (Fichtel veMoll), Dentalina flintii (Cushman), Lenticulina cul-trata (Montfort), L. gibba (d'Orbigny), Amphico-ryna scalaris (Batsch), Lagena doveyensis Hay-

nes, Polymorphina sp. 3, Fissurina orbignyanaSeguenza, Brizalina alata (Seguenza), 6. spat-hulata (Williamson), Cassidulina carinata Sil-vestri, Globocassidulina subglobosa (Brady),Stainforthia complanata (Egger), Rectuvigerinaphlegeri Le Calvez, Bulimina costata d'Orbigny,B. elongata d'Orbigny, B. marginata d'Orbigny,Globobulimina affinis (d'Orbigny), G. pseudos-pinescens (Emiliani), Uvigerina mediterraneaHofker, Reussella spinulosa (Reuss), Fursen-koina acuta (d'Orbigny), Valvulineria bradyana(Fornasini), Eponides concameratus (William-son), Neoeponides bradyi Le Calvez, Gavelino-psis praegeri (Heron-Alien ve Earland), Neoco-norbina terquemi (Rzehak), Rosalina bradyiCushman, R. fioridensis (Cushman), R. globu-laris d'Orbigny, Discorbinella bertheloti (d'Or-bigny), Hyalinea balthica (Schröter), Cibicidesadvenum (d'Orbigny), Lobatula lobatula (Walkerve Jacob), Planorbulina mediterranensis d'Orbi-gny, Sphaerogypsina globula (Reuss), Asteri-gerinata mamilla (Williamson), Amphistegina Io-bifera Larsen, Nonion depressulum (Walker veJacob), Nonionella turgida (Williamson), Astro-nonion stelligerum (d'Orbigny), Melonis pompil--ioides (Fichtel ve Moll), Chilostomella mediterra-

GEMLİK KÖRFEZİ YÜZEY ÇÖKELLERİNİN ÖZELLİKLERİ 25


nensis Cushman ve Todd, Aubignyna perlucida(Heron-Allen ve Earland), Ammonia compactaHofker, A. parkinsoniana (d'Orbigny), A. tepidaCushman, Cribroelphidium poeyanum (d'Orbi-gny), Porosononion subgranosum (Egger), El-phidium aculeatum (d'Orbigny), E. advenum(Cushman), E. complanatum (d'Orbigny), E.crispum (Linne), E. depressulum Cushman ve E.macellum (Fichtel ve Moll) (Levha l, Şekil 1-14;Levha II, Şekil 1-13; Levha III, Şekil 1-13; LevhaIV, Şekil 1-10).

Elde edilmiş olan bentik foraminifer topluluğugerek Tiren denizi, gerek Adriyatik denizi ve ge-rekse doğu Ege denizi faunasına büyük bir ben-zerlik sunmaktadır (Cimerman ve Langer, 1991;Sgarrella ve Moncharmont-Zei, 1993; Meriç vediğerleri, 2004) (Çizelge 3). Dolayısı ile Marmaradenizinde olduğu gibi Gemlik Körfezinde de Ak-deniz etkisi açık bir şekilde belirgindir. Bunun dı-şında bölge foraminifer faunası; Dikili körfezi,Edremit körfezi, Midilli adası, Bozcaada, Gökçe-ada, Saros körfezi, Gökçeada-Bozcaada-Çanak-kale üçgeni, İstanbul boğazı, Batı Karadeniz gün-cel foraminifer topluluğu ile karşılaştırılmış (Av-şar ve Ergin, 2001; Meriç ve Avşar, 2001; Meriçvd., 2001a ve b, 2002a, b ve c, 2003 a ve b;2004), aradaki benzerlik ve farklar ortaya konul-muştur (Çizelge 3 a, b ve c).

Ostrakod topluluğu

İncelenen 63 örnekten 34'ü ostrakod içermek-tedir. Bu örneklerde Neonesidea corpulenta (G.W. Mueller), Bairdoppilata (B.) supradentata(Turquem), Aurila convexa (Baird), Tenedo-cythere prava (Baird), Buntonia sublatissima(Neviani), Basslerites berchoni (Brady), Carino-cythereis carinata Roemer, C. meulenkampiSissingh, Acanthocythereis hystrix (Reuss),Echinocythereis sp., Bosquetina dentata (G. W.Mueller), Coste edwardsii Roemer, C. tricostataReuss, Celtia guadridentata (Baird), Pterygocy-thereis jonesii (Baird), Callistocythere mediterra-nea G. W. Mueller, C. montana Doruk, C. pallida(G. W. Mueller), Leptocythere lacertosa (Hirsch-mann), Cytheridea neapolitana Kollmann, Para-

cythehdea depressa G. W. Mueller, Semicy-therura İnversa (Seguenza), S. acuta (G. W.Mueller), Eucytherura sp., Microcytherura angu-losa (Seguenza), Cytherella vulgata Ruggieri,Loxoconcha agilis Ruggieri, L. rhomboideaFischer, Bythocythere minima Bonaduce, Ciam-po ve Masoli, Pontocythere elongata (Brady),Pontocypris acuminata G. W. Mueller ve diğer-leri, Paradoxostoma triste G. W. Mueller, Xesto-leberis aurantia Baird, X. communis (G. W.Mueller) gibi 26 cins ile 32 tür saptanmıştır (Çi-zelge 4a ve b). Bu türlerin tanımlanmasında VanMorkhoven, 1963; Breman, 1975; Yassini, 1979;Guillaume ve diğerleri 1985; Tunoğlu, 1999 ve2002; Şafak, 1999 ve Meriç ve diğerlerinin2002 c çalışmalarından yararlanılmıştır.

Akdeniz'de yapılan çalışmalarda (Yassini,1979) 0-80 m arasındaki derinliklerde, Neone-sidea, Leptocythere, Callistocyther'in kumlu-siltlizeminlerde, Cythereidea neapolitana, C. acumi-rafa'nın çamurlu ve kalkerli alglerin bulunduğuortamda, Aurila'nın kumlu zeminlerde yaşadığıbelirlenmiştir. Breman (1975) ise Adriyatik de-nizinde güncel ostrakodlar üzerinde yaptığı çalış-mada Costa edwardsii, C. neapolitana, Carino-cythereis carinata, Pytherygocythereis jonesii,Basslerites berchoni, Aurtia convexa, Xesto-leberis communis'in 20-100 m derinliklerde ça-murlu, kumlu ve kum-çamur karışımı zeminlerdeyaşadığını belirtmiştir. Benzer bir topluluk olarakGemlik Körfezinde ostrakodlardan Carinocy-thereis carinata, C. meulenkampi, Celtia quadri-dentata, Costa edwardsii, Pytherygocythereis jo-nesii, Loxoconcha agilis, Aurila convexa, Pon-tocythere elongata türlerinin yaygın olduğu sap-tanmıştır (Çizelge 5). Ayrıca, ostrakod cins vetürleri bakımından 38, 43, 44, 47, 48 ve 66 no'luörnekler biribirlerine benzerlik göstermektedir(Çizelge 4a ve b).

Gemlik Körfezi ostrakodları Ege adaları, Ad-riyatik denizi, Cezayir, Gökçeada-Bozcaada-Ça-nakkale, Marmara denizi, Güney Marmara şelfi,Batı Karadeniz, İzmir Körfezi ve Edremit Körfe-zinde yapılan çalışmalarda bulunan ostrakodtopluluğu ile karşılaştırılmış olup (Çizelge 5), cins


Çizelge 3a- Gemlik Körfezi'nde gözlenen güncel bentik foraminifer cins ve türlerinindiğer yakın bölgeler ile karşılaştırılması.


Çizelge 3b- Gemlik Körfezi'nde gözlenen güncel bentik foraminifer cins ve türlerinindiğer yakın bölgeler ile karşılaştırılması


Çizelge 3c- Gemlik Körfezi'nde gözlenen güncel bentik foraminifer cins ve türlerinin diğeryakın bölgeler ile karşılaştırılması


Çizelge 5- Gemlik Körfezi'nde gözlenen güncel ostrakod cins ve türlerinin diğeryakın bölgeler ile karşılaştırılması.

ve türler arasında büyük benzerlik olduğu ve Au-rila convexa, Carinocythereis carinata, Celtiaguadridentata, Costa edwardsii, Pytherygocy-thereis jonesii, Loxoconcha agilis, L. rhom-boidea, Cythehdea neapolitana, Xestoleberiscommunis, Bosquetina dentata, Tenedocythereprava, Acantocythereis hystrix, Callistocytherepallida türlerinin de yaygın olduğu saptanmıştır.

Mollusk topluluğu

Gemlik Körfezinden alınmış olan 36, 37, 38,42, 43, 44, 47 ve 66 no'lu örneklerde mollusktopluluğu olarak poliplakofora'dan Acanthoc-hitona fascicularis (Linne); gastropoda'dan Le-peteila laterocompressa (De Rayneval ve Ponzi),Emarginula rosea Bell T., Scissurella costataD'Orbigny, Jujubinus exasperatus (Pennant),Gibbula magus (Linne), Bittium latreillii (Payrau-deau), Cerithidium submamillatum (De Raynevalve Ponzi), Turritella communis Risso, Alvaniaaspera (Philippi), Alvania beani (Hanley in Thor-pe), Alvania punctura (Montagu), Pusillina incon-spicua (Alder), Obtusella intersecta (Wood S.W.), Caecum subannulatum De Folin, Caecumauriculatum De Folin, Caecum trachae Montagu,Calyptera chinensis (Linne), Payraudeautia intri-cata (Donovan), Marshallora adversa (Montagu),Monophorus perversus (Linne), Nassarius in-crassatus (Stroem), Nassarius pygmaeus (La-marck), Ocinebrina aciculata (Lamarck), Belabrachystoma (Philippi), Mangelia costulata(Blainville), Mangelia pontica (Milaschewitch),Chrysallida obtusa (Brown), Folinella excavata(Philippi), Odostomia unidentata (Montagu), Ac-teon tomatilis (Linne), Pyrunculus minutissumus(Monterosato), Ringicula conformis Monterosato,Atys blainvilliana (Recluz) ve Roxania utriculus(Brocchi) gibi 28 cins ve 34 tür; pelesipoda'danNucula nucleus (Linne), Nucula sulcata Bronn,Nuculana pella (Linne), Saccella commutata(Philippi), Arca tetragonata Poli, Spharca inae-guivaivis (Bruguiere), Mytilus sp., Modiolula pha-seolina (Philippi), Lissopecten hyalinus (Poli),Myrtea spinifera (Montagu), Mysella bidentata(Montagu), Parvicardium roseum (Gmelin), Pla-giocardium papillosum (Poli), Tellina balaustina

Linne, Psammobia fervensis (Gmelin), Abra pris-matica (Montagu), Chamelea gallina (Linne),Clausinella brogniartii (Payraudeau), Gouldia mi-nima (Montagu), Pitar rudis (Poli), Corbula gibba(Olivi), Hiatella arctica (Linne), Cardiomya costel-lata (Deshayes) gibi 21 cins ve 22 tür belirlenmişve bunların istasyonlara göre dağılımları çizelge6'da verilmiştir. Türlerin mevcut literatüre göre kı-yılarımızdaki dağılımları ise çizelge 7'de göste-rilmiştir. Bu çalışma kapsamında elde edilen bul-gular, denizlerimizde bugüne kadar tespit edilmişolan mollusk faunasını kapsayan çalışmalarlakarşılaştırıldığında, Alvania aspera, Pusilinainconspicua, Caecum subannulatum, Marshal-lora adversa ve Atys blainvilliana türlerinin Mar-mara Denizi için yeni kayıt olduğu görülmektedir(Öztürk ve Çevik, 2000; Albayrak, 2001 ve 2002;Demir, 2003). Tespit edilen türler Türkiye kıyılarımollusk faunasının küçük bir yüzdesini oluştursada, incelenen malzemenin sayı ve miktarca azlığıgöz önüne alındığında (8 istasyondan 5-10 gr)belirlenen cins ve tür sayısının azımsanmayacakölçüde olduğu söylenebilir. Özellikle 47 numaralıistasyonun tür sayısı bakımından diğerlerine kı-yasla belirgin bir şekilde zengin olması bu nok-tanın değişik çevresel şartlara sahip olduğunudüşündürmektedir.

FORAMİNİFERLERDE GÖZLENEN KAVKIANOMALİLERİ

Çalışılan örneklerden 8'inde (6, 7, 17, 25, 26,34, 36, 47 nolu örnekler) (Şekil 1) anomali gös-teren kavkılara sahip foraminiferlerden Spiro-plectinella sagittula, Spiroloculina excavata, Mi-liolinella webbiana, Bulimina elongata, Ammoniatepida, A. compacta, Elphidium complanatum, E.crispum ve E. macellum bireyleri gözlenmiştir. Butip oluşumlarda bazı araştırıcılar jeobiyokimyasalçevre faktörlerinin etkili olduğunu (Yanko ve di-ğerleri, 1998; Samir, 2000; Elberling ve diğerleri,2003), kimi araştırıcılar ise fiziksel ortam koşul-larının (tuzluluk, sıcaklık vb. gibi) etkili olduğunuileri sürmüşlerdir (Caralp, 1989; Alve, 1991 ve1995; Almogi-Labin ve diğerleri, 1992; Geslin,1999; Stouff ve diğerleri, 1999 a ve b; Geslin vediğerleri, 1998,2000,2002; Meriç ve diğerleri, 2005).



Çizelge 6- Gemlik Körfezi'nde gözlenen güncel pelesipod ve gastropodlarınistasyonlara göre dağılımı.


Çizelge 7- Gemlik Körfezi'nde gözlenen güncel pelesipod ve gastropodların diğeryakın bölgeler ile karşılaştırılması.


Gemlik Körfezinde yapılan bir çalışmada,genç çökellerde Al, Fe, Mn, Pb, Cu, Zn, Ni, Co,Cr ve Hg'nın varlığı düşük, orta ve yüksek olarakdeğerlendirilmiştir. Yukarıda değinilen kavkı ano-malilerinin bulunduğu istasyonların yakın çev-resindeki örnekleme noktalarının ağır metal içe-rikleri dikkate alındığında; G, 7, 25, 26, 36 ve 47nolu istasyonların çevresinde Fe içeriği yüksek,buna karşın Ni, Zn, Pb ve Cr en düşük değerleresahiptir. 17 ve 34 nolu istasyonlarda ise Co, Ni,Pb, ve Zn en yüksek değerde iken diğer metallerorta değerde saptanmıştır (Algan ve diğerleri,2004). Kuzey İsrail'de Hayfa Körfezi kıyılarındayapılan bir diğer çalışmada (Yanko ve diğerleri,1998) bu tip morfolojik bozuklukları Cd, Pb, As,Cr, Cu, Zn, Co. Ni, V ve Ti gibi ağır metallerin et-kilediği belirtilmiştir.

Kavkılarda gözlenen morfolojik bozukluklar(Levha l, Şekil 1-14) bölgedeki yüzey çökellerininağır metal içeriğindeki farklılıkları düşündürmek-tedir.

BÖLGENİN TERMAL MİNERALLİ SULA-RININ HİDROKİMYASAL ÖZELLİKLERİ VEDEĞERLENDİRİLMESİ

Bölgede, Gemlik ve çevresi ile ArmutluYarımadasında burada dikkate alınan kaynaklardışında çok sayıda termal mineralli su kaynaklarıbulunmaktadır (Şekil 3). Bu kaynaklar ile ilgili ilkhidrokimyasal çalışmalar 1934 yılına kadar git-mektedir. Bunu izleyen süreçte bölgedeki termalmineralli sular ile ilgili ilk ayrıntılı çalışmalar MTAtarafından gerçekleştirilmiştir (Çağlar, 1946). Enson ve ayrıntılı hidrojeolojik çalışma ise ETH(Eidgenössischen Technischen Hochschule Zü-rich) tarafından yapılmıştır (Eisenlohr, 1995).

Gemlik ve çevresindeki termal suların sıcak-lıkları 22.1-71.5 °C arasında değişmektedir. Busıcaklık değerleri Armutlu Yarımadasında 50.0-81.7 °C arasındadır (Şekil 4 a ve b, Çizelge 8).Termal kaynakların hidrokimyasal özellikleri ince-lendiğinde 46 yıllık aralıkla yapılmış olan ölçüm-lerine göre sıcaklık ve kimyasal içeriklerinde dik-kat çekecek bir değişiklik söz konusu değildir.

Piper diyagramında (Şekil 5) (Piper, 1953) böl-gedeki termal mineralli suların özellikleri değer-lendirildiğinde her iki mevkideki suların genelözellikleri Ca2++Mg2+ > Na++K+ şeklinde açıkla-nabilir. Ancak farklılıkları söz konusudur. ArmutluYarımadası kaynaklarında (SO4

2- ve Cl-) yüksekiken, Gemlik ve çevresindeki kaynaklarda bugüçlü asid kökleri düşüktür. Yapılan değerlendir-me gösteriyor ki, Armutlu Yarımadası kaynaklarıkarışık sular, Gemlik çevresindeki kaynaklar isekarbonat sertliği % 50'den fazla olan sular sınıfın-dadır. Armutlu Yarımadası kaynakları karbonatlı-sülfatlı-klorürlü sular olarak gruplandırılabilir.Gemlik çevresi kaynakları ise karbonat oranıyüksek grubunda kalsiyum magnezyumlu sularsınıfındadır.

BİYOKİMYASAL PARAMETRELERDEN PAHVERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Gemlik Körfezi sedimentlerinde biyokimyasalparametrelerden hidrokarbon kirlilik miktarları(PAH), körfezin doğu ve güney kıyı örneklemealanlarında en yüksek değerleri göstermiş olup,bütün körfez boyunca değerler 20-750 ug/g ara-sındadır. Antropojenik aktiviteler, özellikle liman-lardaki yükleme ve boşaltma faaliyetleri sonucudeniz eko sistemine katılan, rafine olmuş ürünler(petrol ve türevleri), yanma işlemleri sonucu at-mosferik yoldan ya da kıyılara yakın alanlardakisanayi tesislerine ait yükler, tespit edilen yüksekpetrol kirliliği değerlerinin esas sebebidir.

Antropojenik aktivitenin yoğun olduğu Gem-lik'te 30'un üzerinde, orta ve büyük ölçekli sanayikuruluşu bulunmaktadır. Bu sanayi tesisleri, ken-tin güneybatısında ve doğusunda yoğunlaşmış-tır. Gemlik çevresinde yer alan sanayi tesislerininbir bölümü kimya sektöründe faaliyet göstermek-te olup bunların atıkları ise Gemlik Körfezine bo-şaltılmaktadır. Dolayısıyla Gemlik çevresindekisanayileşme, körfezin kirlenmesine sebep ol-maktadır.

Gemlik Körfezinde toplanan yüzey örnekle-rinden (özellikle körfezin güney batısı ve do-ğusuna doğru) 6, 7, 17, 25, 26, 34, 36, 47 no'lu


Şekif 3- Bölgedeki termal mineralli suların bulduru haritası. (1, Armutlu Hamam, Armutlu Hamamın altı 1. Kay-nak ve 2. Kaynak; 2, Armutlu Küpeli; 3, Gemlik; 4, Gemlik Adliye Köyü Aşağı kaynak; 5, Armutlu Nuri-paşa Kaynağı; 6, Armutlu Gıcık kaynağı; 7, Armutlu sondaj; 8, Armutlu midesuyu; 9, Gemlik kaplıca;10, Gemlik kuzey; 11, Gemlik Ilıpınar)

istasyonlarda anomali gösteren kavkılara rast-lanılmıştır. Elek analizinde saptanabilen kavkılardikkate alındığında, 47 nolu örnekte %54 oranın-da, 17, 25 ve 26 nolu örneklerde ise %15-30oranında kavkı vardır. Diğer örneklerde ise kavkıoranı çok azdır. Derinlikleri 20-30 m arasında de-ğişen ve genel olarak kumlu çamurdan oluşan 6,25 ve 26 nolu örnekler oldukça yüksek PAH kirli-liği göstermektedir. Buna karşılık diğer istasyon-lardaki toplam PAH kirliliği değerleri, körfez orta-lamasının oldukça altındadır. Bu verilere göre, 73istasyonun sadece 8 tanesinde rastlanılan kavkıanomalilerinin nedenleri hakkında herhangi birdeğerlendirme yapılamamış ve bu durumun açık-lanabilmesi için diğer kirlilik parametrelerinin dedikkate alınması gereği anlaşılmaktadır.

Foraminifer anomalileri üzerine yapılan çalış-malardaki ortak görüşler (Yanko ve diğerleri,1994, 1998; Murray ve diğerleri, 1963) sadeceçeşitli tip kirleticilerin (metal kirliliği, hidrokarbon-lar, ve benzeri gibi) etkin olmadığını, bunların ya-

nında bölgenin fiziksel ve kimyasal özellikleri ileantropojenik aktivitelerin indikatör özelliğininönem taşıdığını belirtmektedir. Bununla birlikte,doğal çevrelerde oluşan tuzluluk ile humik asitmiktarı değişimleri ve periyodik asit oluşumlarıgibi çeşitli stres faktörleri de dikkate alınmalıdır.

SONUÇLAR

İncelenen örneklerde belirlenen foraminifertopluluğu dikkate alındığında dört farklı özelliğinvarlığı ortaya çıkmaktadır.

1- 6, 7, 17, 25, 26, 34, 36 ve 47 no'lu örnek-lerde (Şekil 1) gözlenmiş olan Spiroplectinellasagittula, Spiroloculina excavata, Miliolinellawebbiana, Bulimina elongata, Ammonia tepida A.compacta, Elphidium complanatum, E. crispum,E. macellum bireylerinin kavkı morfolojisindekianormallikleri (Levha l, Şekil 1-14) çevrelerindekiağır metal yayılımının etkilediğini düşündürmek-tedir. Çünkü kavkılardaki morfolojik anormalliğin


Şekil 4a-b-Armutlu Yarımadası ile Gemlik ve çevresindeki termal mineralli suların sıcaklık dağılımı.


Şekil 5- Armutlu Yarımadası ile Gemlik ve çevresindeki termal minerallisuların Piper diyagramında dağılımı.

nedeni/nedenleri, kimyasal, fiziksel, biyolojik vejeolojik ortam koşullarının birlikte değerlendiril-mesi ile anlaşılacaktır. Bunun dışında Armynotdu Châtelet ve diğerleri, (2004) tarafından belir-tildiği gibi ağır metallerle birlikte biyokimyasalparametrelerden olan organik kirleticilerin (PAH)içeriği de dikkate alınmalıdır,

2- 2 ve 8 no'lu örneklerde (Şekil 1) rastlanılan,kavkıları sarı-turuncu renkli Peneroplis pertususve P. planatus bireylerinin varlığı bu alanda KAFna bağlı fay/faylarda gelişen mineralli soğuk/sıcak su kaynaklarının etkisi ile açıklanabilir (Yal-çın ve diğerleri, 2004).

3- 2 ve 8 no'lu ile 47, 48 ve 66 no'lu örnek-lerde bulunmuş olan Adelosina mediterranensis,Pyrgo anomala, Peneroplis pertusus, P. plana-tus, Dentalina flintii, Eponides concameratus,Elphidium aculeatum, E. complanatum gibi Akde-niz kökenli foraminiferler ile Carinocythereis cari-nata, C. meulenkampi, Celtia guadridentata,Costa edwardsii, Pytherigocythereis jonesii,

Looxoconcha agilis, Aurila convexa, Pontocy-there elongata gibi yine Akdeniz'de geniş yayılımsunan ostrakod'ların varlığı (Çizelge 2 ve 4); ayrı-ca 47 no'lu örnekte Akdeniz'de yaşamını sür-düren ve günümüze dek Marmara Denizi kıyı-larında rastlanılmamış olan Alvania aspera, Pu-sillina inconspicua, Caecum subannulatum, Mar-shallora adversa ve Atys blainvilliana gastropodtürlerinin bulunuşu (Çizelge 6 ve 7), Armutlu ter-mal mineralli sularının benzeri deniz içinde de butip termal kaynakların var olabileceği düşüncesi-ni destekleyen bir diğer veridir.

4- Gemlik Körfezinde rastlanılan foraminifer-lerin 59'u Tiren Denizi, 71'i Adriyatik Denizi, 47'siDikili Körfezi, 61'i Edremit Körfezi, 32'si MidilliAdası, 41'i Bozcaada, 62'si Gökçeada, 76'sı Sa-ros Körfezi, 82'si Gökçeada-Bozcaada-Çanak-kale üçgeni, 60'ı İstanbul Boğazı ve 33'ü BatıKaradeniz'de bulunmuştur. Mevcut 92 tür dikkatealındığında en büyük benzerliğin Gökçeada çev-resi ve Gökçeada-Bozcaada-Çanakkale üçgenitür topluluğu ile olduğu ortaya çıkmaktadır. Tüm

44 Engin MERİÇ, Niyazi AVŞAR, Alike NAZİK, Bedri ALPAR, Baki YOKEŞ, İpek F. BARUT ve Selma ÜNLÜ

Doğu Ege denizi foraminiferleri dikkate alındığın-da (Meriç ve diğerler, 2004) bu bölgede bulunan243 türden 92'sinin Gemlik Körfezinde halen ya-şamını sürdürmekte olduğu anlaşılmaktadır. Do-layısı ile körfezdeki Akdeniz etkisi kesinlik kazan-maktadır.

Bunun dışında Gemlik Körfezi'nde ince tanelikumlu çamurlar içinde yaygın bir şekilde gözle-nen foraminifer topluluğu Lagena doveyensis,Fissurina orbignyana, Brizalina alata, B. spathu-lata, Cassidulina carinata, Globocassidulina sub-globosa, Stainforthia complanata, Rectuvigerinaphiegeri, Bulimina elongata, B. costata, B. mar-ginata, Globobulimina affinis, G. pseudospines-cens, Uvigerina mediterranea, Reussella spinu-losa, Fursenkoina acuta, Valvulineria bradyana,Hyailnea balthic, Nonionella turgida, Melonispompilioides ve Chilostomella mediterranensisgibi derin deniz ortamını yeğleyen cins ve türler-den oluşmaktadır (Çizelge 2).

Körfezde belli örneklerde gözlenen renkli kav-kılı Peneroplis'ler ile Akdeniz'i simgeleyen diğerforaminifer ve molluskların varlığı gerek ArmutluYarımadası ve gerekse Gemlik çevresinde bulu-nan termal mineralli suların benzeri deniz içi kay-naklan ile açıklanabilir. Bölgenin yapısal özellik-leri dikkate alındığında, karada olduğu gibi kıyıalanları ve deniz içinde de devam eden sürek-sizlik düzlemlerinin var olabileceği kuşkusuz budüzlemlere bağlı fay kaynaklı mineralli su çı-kışlarına ortam hazırlayacaktır. Bu veriler hidroje-olojik koşulların karada olduğu gibi deniz içindede benzer şekilde var olabileceğini ve o noktalarçevresindeki ekolojik ortam koşullarını değiştire-bileceğini düşündürmektedir.

KATKI BELİRTME

Bu çalışmada, incelenen deniz tabanı sedi-ment örnekleri İstanbul Üniversitesi, BilimselAraştırma Projeleri Yürütücü Sekreterliği tarafın-dan desteklenen ve devam eden YFK-186/15012004 projesi kapsamında toplanmıştır.

Yazarlar, foraminiferlerin elektron mikroskop-unda (Jeol JSM-5600) mikrofotoğraflarının çeki-mi için gereken imkanı sağlayan ASSAN A. Ş. Ar-Ge Müdürü Murat Dündar'a, fotoğrafları çekenTeknisyen Hüsnü Öztürk'e ve levhaları bilgisayarortamında hazırlayan Feyza Dinçer'e (ÇukurovaÜniversitesi) teşekkürlerini sunarlar.

Yazıya verildiği tarih, 30 Mart 2005

DEĞİNİLEN BELGELER

Albayrak, S., 2001, Prosobranch Gastropods of theImbros Island (NE Aegean Sea). Acta Ad-riatica, 42 (2), 35-42.

2002, Bivalvia fauna of the Imbros Island(NE Aegean Sea). İstanbul Üniversitesi. FenFakültesi Biyoloji Dergisi, 65, 1-24.

Algan, O.; Balkıs, N.; Çağatay, M.N. ve Sarı E.,2004. The sources of metal contents inthe shelf sediments from the MarmaraSea, Turkey. Environmental Geology, 46,932-950.

Almogi-Labin, A.; Perelis-Grossovicz, L. ve Raab, M.,1992. Living Ammonia from a hypersalineiniand pool, Dead SeaArea, Israel. JournalForaminiferal Research, 22 (3), 257-266.

Alve, E., 1991, Benthic foraminifera in sedimentcores reflecting heavy metal poliution inSorfjord, Western Norway. Journal Fora-miniferal Research, 21 (1), 1-19.

,1995, Benthic foraminiferal responsesto eustarine poliution, A review. JournalForaminiferal Research, 25 (3), 190-203.

Armynot du Chatelet, E.; Debenay, J.P. veSoulard R., 2004, Foraminiferal proxiesfor pollution monitoring in moderatelypolluted harbors. Environmental Pollu-tion, 127, 27-40.

Avşar, N., 1997, Doğu Akdeniz kıyı bölgesi ben-tik foraminiferleri. Çukurova ÜniversitesiYer bilimleri, 31. 67-81, Adana.


Avşar, N., 2002, Gökçeada, Bozcaada ve Çanakkaleüçgeni kıta sahanlığı (KD Ege Denizi) bentikforaminifer dağılımı ve taksonomisi. Yerbilimleri, 26, 53-75, Ankara.

ve Ergin, M., 2001, Spatial distribution ofHolocene benthic foraminifera, NorthernAegean Sea. International Geology Review,43, 754-770.

ve Meriç E., 2001 a, Çeşme-llıca koyu (İzmir)termal bölgesi güncel bentik foraminiferlerininsistematik dağılımı. Yer bilimleri, 24, 13-22,Ankara.

ve 2001 b, Türkiye'nin güncel bentikforaminiferleri-l (Kuzeydoğu Akdeniz-KuzeyEge Denizi-Çanakkale Boğazı-Kuzey ve Do-ğu Marmara Denizi-Haliç-İstanbul Boğazı-Batı Karadeniz). Çukurova Üniversitesi yerbilimleri, 38, 109-126, Adana.

, ve Ergin, M., 2001, İskenderun Kör-fezi bentojenik sedimentlerinin foraminiferiçeriği. Yer bilimleri, 24, 97-102, Ankara.

Breman, E., 1975, The distribution of ostracodes inthe bottom sediments of the Adriatic Sea.Vrije Üniversiteli Amsterdam, Krips Repro,Meppel, 165 s.

Caralp, M. H., 1989, Size and morphology of the ben-thic foraminifer Melonis barleanum. Relation-ships with marine organic matter. Journal Fo-raminiferal Research, 19 (3), 235-245.

Cimerman, F., ve Langer, M. R., 1991. Mediterraneanforaminifera. Slovenska Akademija Znanostiin Umetnosti. Academia Scientiarum etArtium Slovenca, 118 s. (93 pis.).

Çağlar, K. Ö., 1950, Türkiye Maden Suları ve Kap-lıcaian. MTA Yayınları, 791 s. Ankara.

Demir, M., 2003, Shells of Mollusca Collected from theSeas of Turkey. Turkish Journal of Zoology,27.101-140.

Eisenlohr, T.,1995, Die thermalquellen der Armutlu-Halbinse! (NW-Türkeİ) und deren beziehungzu geologie und tektonik. Diss. ETH ZürichNr.11340, 165s.

Elberling, B., Knudsen, K.L., Kristansen, P.H. veAsmund, G., 2003, Applying foraminiferalstratigraphy as a biomarker for heavy metalcontaminiation and mining impact in a fiord inWest Greenland. Marine EnvironmentalResearch, 55, 235-256.

Ergin, M., Kapur, S, Karakaş, Z, Akça, E., Kangal, Ö.ve Keskin, Ş., 1999, Grain size and claymineralogy of Late Ouaternary sediments ona tectonically active shelf, thesouthern Sea ofMarmara, clues to hydrographic, tectonic andclimatic evolution, Geological Journal, 34,199-210.

Geslin, E., 1999, impact des stress environnementauxsur les peuplements, la morphologie et la tex-ture des foraminiferes paralipues. Implica-tions pour leur utilisation comme bioindica-teurs. Thesis, Üniversite d'Angers U. F. R.Sciences, No. 305, 269 s., Fransa.

, Debenay, J. R, ve Lesourd, M.. 1998Abnormal wall textures and test deformationin Ammonia (Hyaline foraminifer). Journal Fo-raminiferal Research, 28 (2), 148-156.

, Stouff, V., Debenay, J. P. ve Lesourd,M., 2000, Environmental variation and fora-miniferal test abnormalities. EnvironmentalMicropaleontology, 15, Topics in Geobiology,R. E. Martin (Ed.), 191-215, Kluwer Aca-demic/Plenum Publishers, NewYork,

, Debenay, J. R, Duleba, W. ve Bonetti, C.,2002, Morphological abnormalities of fora-miniferal tests in Brazilian environments.comparison between polluted and non-pollu-ted areas. Marine Micropaleonotology, 45,151-168.

Guilaume, M.C., Peypouquet, J.P. ve Tetart, J., 1985,Ouaternaire et actuel, Atlas des Ostracodesde France. Ed. H.J. Dertli. Bull. CentresRecherces Exploration Production, ElfAquitaine, 9, 337-377.


Hottinger, L, Halicz, E., ve Reiss, Z., 1993, Recentforaminiferida from the Gulf of Aqaba, RedSea. Slovenska Akademija Znanosti inUmetnosti, Academia Scientiarum et ArtiumSlovenica, 179 s. (230 pls.).

Kaminski, M. A., Aksu, A., Box, M., Hiscott, R. N.,Filipescu, S. ve Al-Salameen, M., 2002, LateGlacial to Holocene benthic foraminifera inthe Marmara Sea. Implications for Black Sea-Mediterranean Sea connections following thelast deglaciation. Marine Geology, 190, 165-202.

Loeblich, Jr. A. R. ve Tappan, H., 1988, Foraminiferalgenera and their classification. Van NostrandReinhold Company, New York, 970 s.(842 pls.)-

ve 1994, Foraminifera of the Sahul Shelfand Timor Sea. Cushman Foundation forForaminiferal Research, Special PublicationNo. 31,663 s. (630 pls.).

Meriç, E. ve Sakınç, M., 1990, Foraminifera.İstanbul Boğazı Güneyi ve Halic'in GeçKuvaterner (Holosen) Dip tortulları.İstanbul. E. Meriç (ed.), 13-41.

, Yanko, V. ve Avşar, N., 1995, İzmitKörfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuva-terner istifinin foraminifer faunası. İzmit Kör-fezi Kuvaterner İstifi, İstanbul. E. Meriç (ed.),105-151.

, Avşar, N. ve Çetin, O., 1996, Kuşdili(Kadıköy-İstanbul) Kuvaterneri stratigrafisihakkında yeni görüşler. Çukurova Üniversite-si Yer bilimleri, 29, 151-159, Adana.

, Kerey, İ. E., Avşar, N. ve Nazik A., 1998 aDilovası (Gebze-Kocaeli) Kuvaterner istifi.Çukurova Üniversitesi Yer bilimleri, 32, 199-218, Adana.

, Kerey, E., Avşar, N., Tunoğlu, C., Taner, G.,Kapan-Yeşilyurt, S., Unsal, İ. ve Rosso, A.,1998 b İstanbul Boğazı yolu ile Marmara

Denizi-Karadenİz bağlantısı hakkında yenibulgular. Su altı Bilim ve Teknolojisi Toplantısı

Bildiriler kitabı (SBT), 1998, İstanbul.

Meriç, E. ve Avşar, N., 2000, Deniz diplerindekiaktif fayların belirlenmesinde benti fora-miniferlerin önemi. Batı Anadolu'nun Dep-remselliği Sempozyumu (BADSEM-2000),198-205, İzmir.

, Kerey, İ. E., Tunoğlu, C., Avşar, N. veÖnal, B. Ç., 2000 a, Yeşilçay (Ağva-KDİstanbul) yöresi Geç Kuvaterner istifi'ninmikrofaunası ve sedimantolojisi. Türkiye Jeo-loji Bülteni, 41 (2), 83-98, Ankara.

, , Avşar, N., Tunoğlu, C., Taner, G.,Kapan-Yeşilyurt, S., Unsal, İ. ve Rosso, A.,2000 ö, Geç Kuvaterner (Holosen)'deİstanbul Boğazı yolu ile Marmara Denizi-Karadeniz bağlantısı hakkında yeni bulgular.Türkiye Jeoloji Bülteni, 43 (1), 73-118,Ankara.

, , , Taner, G., Akgün, F., Ünsal,İ., Rosso, A. ve Koral, H., 2000 c, AnadoluHisarı (Doğu Boğaziçi-İstanbul) Kuva-terneri. Çukurova Üniversitesi Yer bilimleri,36, 135-184, Adana.

ve Avşar, N., 2001, Benthic foraminiferalfauna of Gökçeada Island (NorthernAegean Sea) and its local variations.Acta Adriatica, 42 (1), 125-149.

, , Eryılmaz, M. ve Yücesoy Eryılmaz,F, 2001a İstanbul Boğazı'nın güncel benlikforaminifer topluluğu ve çökel dağılımı.Çukurova Üniversitesi Yer bilimleri, 38, 93-108, Adana.

, , ve , 2001b. GüneybatıKaradeniz (Kilyos-İstanbul Boğaz Kuzeyi-Riva-Domalı-Kilimli-Amasra) güncel bentikforaminifer topluluğu ve çökel dağılımı.Çukurova Üniversitesi Yer bilimleri, 39, 155-183, Adana.


Meriç, E. ve Avşar, N., Görmüş, M. ve Orak, H.,2002a, Saros Körfezi (Kuzey Ege Denizi)Harmantaşı mevkii su altı yükseltisiçevresinin foraminifer faunası İle bu alandakikaynakların canlı yaşamına etkisi hakkındaön bulgular. Su altı Bilim ve TeknolojisiToplantısı Bildiriler Kitabı, 182-193, 22-24Kasım, 2002, İstanbul.

, , ve Bergin, R, 2002b, Midilli Adası(Yunanistan-Kuzeydoğu Ege Denizi) bentikforaminifer faunası ve bu toplulukta gözlenenyerel değişimler. Çukurova ÜniversitesiYer bilimleri, 40-41, 177-193, Adana.

, ve Nazik, A., 2002c, Bozcaada(Kuzey Ege Denizi) bentik foraminifer ve ost-rakod faunası ile bu toplulukta gözlenen yereldeğişimler. Çukurova Üniversitesi Yer bilim-leri, 40-41, 97-119, Adana.

, , Bergin, F. ve Barut, l. F., 2003a Edre-mit Körfezi (Kuzey Ege Denizi, Türkiye) gün-cel çökellerindeki bentik foraminifer topluluğuile ekolojik koşulların incelenmesi. ÇukurovaÜniversitesi Yer bilimleri, 43, 169-182, Adana.

ve 20036, DikiliKörfezi'nde (Kuzeydoğu Ege Denizi) bulunanüç anormal bentik foraminifer örneği. Pene-roplis planatus (Fichtel ve moll), Rosalina sp.ve Elphidium crispum (Linne) hakkında. Ma-den Tetkik Arama Enstitüsü Dergisi, 127, 67-81, Ankara.

, ve , 2004, Benthic foramini-fera of Eastern Aegean Sea (Turkey)Systematic and Autoecology. Turkish MarineResearch Foundation and Chamber ofGeological Engineers of Turkey, PublicationNo. 18, 306 pages and 33 plates, İstanbul.

, , Barut, İ.F, Bergin, R, Balkıs, N. veÖncel, M.S., 2005, Twİns, triplets and othermorphological abberations observed amongforaminifer populations from the ÇamaltıSaltpan (İzmir-Western Turkey). Scientia Ma-rina (hakem incelemesinde).

Murray, J.W., 1963, Ecological experiments onforaminifera. Journal of Marine BiologicalAssociation, UK 43. 621-642.

Nazik, A.,2001, Ostracode faunas of bottom sedimentsfrom the Continental shelf, South MarmaraSea, NW Turkey and their comparision withother shelf environments in the Mediter-ranean and Aegean regions. Geological

Journal, 36.2, 111-123.

Öztürk, B. ve Çevik, C. 2000, Molluscs fauna ofTurkish Seas. Club Conchylia Informationen,

32(1/3). 27-53.

Piper, A.M., 1953, A graphic procedure in the geo-chemical interpretation ofwateranalyses. USGeo. Survey, Groundwater Note 12.

Samir, A. M., 2000, The response of benthic fora-minifera and ostracods to various pollutionsources; A study from two lagoons in Egypt.Journal Foraminiferal Research, 30 (2),

83-98.

Sgarrella, R, ve Moncharmont-Zei. M., 1993, Benthic

foraminifera of the Gulf of Naples (Italy), sys-tematic and autoecology. Bulletino deltaSocieta Paleonotologica Italiana, 32 (2),145-264.

Sharifi, A. R. L., Croudace, W. ve Austin, R. L., 1991,Benthic foraminiferids as pollution indicatorsİn Southampton Water, Southern England,United Kingdom. Journal of Micropaleon-tology, 10 (1), 109-113.

Sissingh, W., 1972, Late Cenozoic ostracoda of theSouth Aegean Island Arc. Utrecht Micropa-leontological Bulletins, 187 s.

Stouff, V., Debenay, J. -P. ve Lesourd, M., 1999a,Origin of double and multiple tests in benthicforaminifera. observations in laboratory cul-tures, environments. Marine Micropaleontology., 36, 189-204.

48 Engin MERİÇ, Niyazi AVŞAR, Atike NAZlK, Bedri ALPAR, Baki YOKEŞ, İpek F. BARUT ve Selma ÜNLÜ

Stouff, V., Geslin, E., Debenay, J. -P. ve Lesourd, M.,1999b, Origin of morphological abnormalitiesin Ammonia (Foraminifera). Studies in laboratory and natural environments. Journal Fo-raminiferal Research 29 (2), 152-170.

Şafak, Ü., 1999, Recent ostracoda assemblage of theGökçeada-Bozcaada-Çanakkale region. Çu-kurova Üniversitesi Yer bilimleri, 35, 149-172.

Tunoğlu, C., 1999, Recent ostracoda association inthe Sea of Marmara, NW Turkey. Yer bilimleri,21,63-87.

....... 2002, Karadeniz'in İstanbul Boğazı çıkışı ileZonguldak ve Amasra kıyı alanlarındaGüncel Ostrakod topluluğu. Yer bilimleri, 26,27-43.,

Türkiye Maden suları (2), Marmara bölgesi 1974. l.Ü.Tıp Fakültesi, Hidroklimatoloji Kürsüsü, 213 s.

Van Morkhoven, F.P.C.M., 1963, Post PalaeozoicOstracoda. Elsevier Amsterdam, (2), 478 s.

Yalçın, H., Meriç, E., Avşar, N., Bozkaya, Ö. ve Barut,İ. F., 2004. iskenderun Körfezi güncel fora-miniferlerinde gözlenen jeokimyasal anoma-liler. Türkiye Jeoloji Bülteni, 47 (2), Ankara.

Yaltırak, C. ve Alpar, B., 2002, Evolution of the NAFMiddle segment and shallow seısmic investi-gation of the Southestern Sea of Marmara(Gemlik Bay). Marine Geology, 190 (1-2),307-327.

Yanko, V. ve Troitskaja, T., 1987, Late Ouaternary fo-raminifera of the Black Sea. Moscow, Nauka,111 s.

, Kronfeld, J. ve Flexer, A., 1994, Response ofbenthic foraminifera to various pollution sour-ces. implications for pollution monitoring.Journal Foraminiferal Research, 24. 1-17.

, Ahmad, M. ve Kaminski, M., 1998, Morpho-logical deformities of benthic foraminiferaltests in response to pollution by heavy me-tals. implications for pollution monitoring.Journal Foraminiferal Research, 28 (3), 177-200.

Yassini, l., 1979, The littoral system ostracodes fromthe Bay of Bou-İsmaİl, Algiers, Algeria.Revista Espanola de Micropaleontologia 11(3), 353-416.

LEVHALAR

LEVHA l

1. Spiroplectammina sagittula (d'Orbigny). Dış görünüm, x 90, Gemlik Körfezi, örnek 36.

2. Miliolinetta webbiana (d'Orbigny). Dış görünüm, x 55, Gemlik Körfezi, örnek 47.

3. Rosalina bradyi Cushman. Dış görünümler; a, spiral taraf, x 55; b, spiral taraftan bir bölümünayrıntılı görünümü, x 350, Gemlik Körfezi, örnek 47.

4. Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Dış görünüm, spiral taraf, x 45, Gemlik Körfezi, örnek 47.

5. Ammonia compacta Hofker. Dış görünümler, a, spiral taraf, x 60; b, ombilikal taraf, x 65;Gemlik Körfezi, örnek 6.

6. Ammonia tepida Cushman. Dış görünüm, spiral taraf, x 140, Gemlik Körfezi, örnek 7.




10. Elphidium complanatum (d'Orbigny). Dış görünüm, x 45, Gemlik Körfezi, örnek 7.

11. Elphidium crispum (Linne). Dış görünüm, x 65, Gemlik Körfezi, örnek 34.



14. Elphidium macellum (Fichtel ve Moll). Dış görünüm, x 70, Gemlik Körfezi, örnek 6.

Engin MERİÇ, Niyazi AVŞAR, Atike NAZİK, Bedri ALPAR, Baki YOKEŞ, İpek F. BARUT ve Selma ÜNLÜ

LEVHA -1

LEVHA II

1. Rhabdammina abyssorum Sars. Dış görünüm, x 15, Gemlik Körfezi, örnek 43.

2. Spiroplectinella sagittula (d'Orbigny). Dış görünüm, x 55, Gemlik Körfezi, örnek 47.

3. Eggerelloides scabrus (Williamson). Dış görünüm, x 85, Gemlik Körfezi, örnek 15.

4. Textularia bocki Höglund. Dış görünüm, x 80, Gemlik Körfezi, örnek 37.

5. Textularia truncata Höglund. Dış görünüm, x 70, Gemlik Körfezi, örnek 47.

6. Spiroloculina tenuiseptata Brady. Dış görünüm, x 60, Gemlik Körfezi, örnek 47.

7. Siphonaperta aspera (d'Orbigny). Dış görünüm, x 75, Gemlik Körfezi, örnek 47.

8. Cycloforina contorta (d'Orbigny). Dış görünümler, x 70, Gemlik Körfezi, örnek 47.

9. Cycloforina villafranca (Le Calvez J. ve Y). Dış görünümler; a, x 40 ve b, x 45, Gemlik Körfezi,örnek 47.

10. Lachlanella undulata (d'Orbigny). Dış görünümler; a, x 70, Gemlik Körfezi, örnek 47; b, x 80,Gemlik Körfezi, örnek 36.

11. Quinqueloculina seminula (Linne). Dış görünüm, x 60, Gemlik Körfezi, örnek 47.

12. Miliolinella subrotunda (Montagu). Dış görünüm, x 95, Gemlik Körfezi, örnek 47.

13. Pyrgo anomala (Schlumberger). Dış görünüm, x 75, Gemlik Körfezi, örnek 47.


LEVHA - II

LEVHA III

1 - Sigmoilinita costata (Schlumberger). Dış görünümler, x 70, Gemlik Körfezi, örnek 47.

2. Sigmoilinita tenuis (Schlumberger). Dış görünümler, x 130, Gemlik Körfezi, örnek 45.

3. Sigmoilopsis schlumbergeri (Silvestri). Dış görünüm, x 60, Gemlik Körfezi, örnek 38.

4. Dentalina flintii (Cushman). DİŞ görünüm, x 42, Gemlik Körfezi, örnek 47.

5. Brizalina alata (Seguenza). Dış görünümler; a, x 110, Gemlik Körfezi, örnek 57; b, x 100,Gemlik Körfezi, örnek 64.

6. Brizalina spathutata (Williamson). Dış görünümler; a, x 140, Gemlik Körfezi, örnek 55; b, x 115,Gemlik Körfezi, örnek 39.

7. Bulimina elongata d'Orbigny. Dış görünüm, x 160, Gemlik Körfezi, örnek 39.

8. Globobulimina affinis (d'Orbigny). Dış görünüm, x 90, Gemlik Körfezi, örnek 36.

9- Reussella spinulosa (Reuss). Dış görünüm, x 100, Gemlik Körfezi, örnek 38.

10. Eponides concameratus (Williamson). Dış görünüm, ombilikal taraf, x 35, Gemlik Körfezi,örnek 47.

11. Neoconorbina terguemi (Rzehak). Dış görünümler; a, spiral taraf, x 90; b, ombilikal taraf, x 85,Gemlik Körfezi, örnek 47.

12. Rosalina bradyi Cushman. Dış görünüm, spiral taraf, x 70, Gemlik Körfezi, örnek 47.

13. Rosalina floridensis (Cushman). Dış görünümler; a, spiral taraf ve b, ombilikal taraf, x 50,Gemlik Körfezi, örnek 47.


LEVHA - III

LEVHA IV

1. Discorbinella bertheloti (d'Orbigny). Dış görünümler; a, spiral taraf, x 115 veb, ombilikal taraf, x 85, Gemlik Körfezi, örnek 37.

2. Planorbulina mediterranensis d'Orbigny. Dış görünüm, serbest yüzey, x 95, Gemlik Körfezi,örnek 36.

3. Sphaerogypsina globula (Reuss). Dış görünüm, x 40, Gemlik Körfezi, örnek 43.

4. Asterigerinata mamilla (Wiliiamson). Dış görünümler; a, spiral taraf, x 90 veb, ombilikal taraf, x 100, Gemlik Körfezi, örnek 47.

5. Ammonia compacta Hofker. Dış görünümler; a ve b, spiral taraf, x 60; c, ombilikal taraf, x 50,Gemlik Körfezi, örnek 66.


7. Ammonia tepida Cushman. Dış görünümler; a, spiral taraf, x 90 ve b, ombilikal taraf, x 110,Gemlik Körfezi, örnek 66.

8. Cribroelphidium poeyanum (d'Orbigny). Dış görünümler; a, x 90 ve b, x 110, Gemlik Körfezi,örnek 4.

9. Porosononion subgranosum (Egger). Dış görünümler; a, x 75 ve b, x 130; Gemlik Körfezi,örnek 4.



LEVHA - IV

gemlİk kÖrfezİ yÜzey ÇÖkellerİnİn foramİnİfer, … filemta dergisi. 131, 21-48, 2005...

Documents