1

Libër MësuesiGjeografia

Edlira Filipi

9

Tiranë, 2012

2

Botimet “ERIK”

Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania.

Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645;

Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442

E-mail: erikbotime@mail.com, web: www.erikbotime.com

SHTEPIA BOTUESE ERIK

Botues: Dëshira SHEHU

Autor:Edlira FILIPI

Redaktore përgjegjëse: Anila KONOMI

Arti grafik, studio grafike “ERIK” Botime:Edlir PODA

Kopertina:Edlir PODA

Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara. Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi, përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia Botuese “ERIK”.

Botimi i parë, viti 2012

3

Përmbajtja

Kreu 1 Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare

1.1 Pozita gjeografike e trevave shqiptare dhe rëndësia e tyre...................................211.2 Harta politike dhe ndryshimet e saj....................................................................231.3 Projekt kërkimor Ndryshimi i hartës politike.......................................................24

Kreu 2 Natyra e trevave shqiptare

2.1 Përbërja gjeologjike dhe pasuritë minerale në trevat shqiptare..........................252.3 Klima dhe hidrografia në trevat shqiptare..........................................................272.4 Punë praktikë. Ndërtimi dhe interpretimi i grafikëve të elementeve klimatike. Hidhni në hartën skicë...........................................................................................292.5 Tokat, bota bimore e shtazore në trevat shqiptare...............................................30

Kreu 3 Popullimi i trevave shqiptare

3.2 Historia e popullimit në trevat shqiptare............................................................323.3 Punë praktikë. Grafikët e strukturës së popullsisë. Harta skicë e shpërndarjes së popullsisë sipas trevave shqiptare..............333.4 Migrimet dhe vendbanimet në trevat shqiptare..................................................35

Kreu 4 Ekonomia e trevave shqiptare

4.4 Sektori terciar (Shërbimet).................................................................................374.5 Punë praktikë. Graf ikët e strukturës së ekonomisë dhe hartat e shpërndarjes së rajoneve kryesore ekonomike..................................................................................39

Kreu 5 Problemet mjedisore të trevave shqiptare

5.1 Pasuritë natyrore dhe roli i tyre në trevat shqiptare............................................415.4 Punë praktikë. Trashëgimia natyrore dhe kulturore. Rrugët e mbrojtjes së saj. ................43

4

KREU 6 Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare

6.16 Rajoni Jugor. Popullsia....................................................................446.18 Punë praktikë. Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në rajonin Jugor.............................................466.21 Ekonomia e Rajonit Perëndimor....................................................476.22 Punë praktikë Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në rajonin Perëndimor..........................................49

Kreu 7 Trevat shqiptare përtej kufirit të Republikës së Shqipërisë

7.1 Republika e Kosovës.........................................................................507.11 Punë praktikë. Harta e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirja e qendrave të banuara...........................................................................51

5

Libri në ndihmë të mësuesit është hartuar me qëllim që t’ju ofrojë mësuesve një alternativë ndihmëse për zhvillimin e orës së mësimit me metoda sa më bashkëkohore dhe me synimin që të nxisë te nxënësit të menduarit kritik. Gjithashtu, ai synon t’i aftësojë për të fituar shprehi të ndryshme komunikimi, të punuarit në grup etj.

Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme mësimdhënie në përshtatje me objektivat mësimore të temave të ndryshme. Për të gjitha modelet e rekomanduara është përdorur struktura trefazëshe e mësimit (PNP). Kjo strukturë është provuar që krijon mundësi për përdorimin e teknikave të shumta. Kjo përparësi krijon për nxënësit një udhërrëfyes të shkëlqyer për të gjitha kategoritë e niveleve të mësimnxënies. Struktura PNP ka përparësi edhe në drejtim të të lexuarit dhe të të nxënit të drejtuar nga mësuesi, duke krijuar hapësira të gjera në fushën e të kuptuarit, të vepruarit logjik.

Modelet e paraqitura nuk janë ditare, në kuptimin e mirëfilltë, por struktura ditarësh me teknika që e ndihmojnë mësuesin për të ndarë me racionalitet orën e mësimit. Teknikat e përdoruara janë: Teknika e Parashikimit me terma paraprake, DRTA (Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar), Kubimi, Kllasteri, Leksioni i avancuar, Rrjeti i diskutimit, Tabela e koncepteve, Diagrami i Venit, Metoda e Kombinimit.

Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të vlefshme për mësuesit, që do të përdorin këtë libër.

Ne jemi nisur nga qëllimi për t ’ju ndihmuar në organizimin sa më të mirë e më të suksesshëm të orës së mësimit. Kombinimi i teknikave të mësipërme gjatë tre fazave të organizimit të mësimit krijon hapësira krijuese, si për mësuesin dhe për nxënësin, duke e bërë interesante, të këndshme dhe tërheqëse orën e mësimit për të gjithë.

Tiranë, 2012 AUTORËT

H y r j e

6

1

PL

AN

I SI

NT

ET

IK

GJE

OG

RA

FI 9

Pla

ni s

inte

tik

35 ja

vë *

2 or

ë -

70

orë

10

% e

lënd

ës ë

shtë

në

disp

ozic

ion

të m

ësue

sit

N

johu

ri të

rej

a

-

45

orë

P

unë

prak

tike

-

9 or

ë

Për

sëri

tje

-

6 o

rë

Shën

im :

Kol

ona

“ M

jete

t mës

imor

e “

(int

erne

ti, h

arta

, atla

se e

tj.)

në b

azë

të u

dhëz

imit,

plo

tëso

het n

ga m

ësue

si p

aral

el m

e zh

villi

min

eor

ëve

mës

imor

e d

he jo

në

filli

m të

har

timit

të k

ëtij

plan

i.

. Nr.

tota l

Lin

jat

Nr

.i

orëv

e O

bjek

tiva

t

Tem

at p

ër ç

do o

rë

Mat

eria

li

buri

mor

Mje

tet

mës

imor

e

1L

inja

I

Poz

ita

gjeo

graf

ike

dhe

hart

a po

litik

e e

trev

ave

shqi

ptar

e3

orë

2

orë

Njo

huri

të

rej

a

1 or

ë pu

në

prak

tike

1.1

Në

përf

undi

m t

ë m

ësim

it nx

ënës

it do

të

jeni

të

aftë

: •

të

përs

hkru

ajnë

poz

itën

gjeo

graf

ike

të t

reva

ve

shqi

ptar

e në

Bal

lkan

, në

Evr

opë

dhe

në

Mes

dhe;

• t

ë in

terp

reto

jnë

rolin

e k

ësaj

poz

ite n

ë du

kuri

të

naty

rore

, pop

ullim

in d

he z

hvill

imin

soci

al-e

kono

mik

të ty

re;

• të

për

shkr

uajn

ë pë

rbër

jen

e tr

evav

e sh

qipt

are,

ve

ndos

jen

e ty

re s

ipas

sht

etev

e, t’

i dal

loni

ato

në

hart

ën p

oliti

ke të

Evr

opës

Jug

lindo

re.

Pozi

ta g

jeog

rafi

ke e

tr

evav

e sh

qipt

are.

R

ëndë

sia

teks

tiH

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i

7

2

2

1.2

•

të

treg

ojnë

pr

oces

et

hist

orik

e,

polit

ike

dhe

gjeo

graf

ike

që p

ërca

ktua

n nd

rysh

imet

dhe

form

imin

e h

artë

s po

litik

e të

trev

ave

shqi

ptar

e;•

të

inte

rpre

tojn

ë pr

oces

et h

isto

rike

, po

litik

e dh

e gj

eogr

afik

e që

pë

rcak

tuan

ndry

shim

et

dhe

form

imin

e h

artë

s po

litik

e të

trev

ave

shqi

ptar

e;•

të a

naliz

ojnë

dhe

shp

jego

jnë

shka

qet e

cop

ëtim

it të

tyre

në

disa

sht

ete

ballk

anik

e, s

tatu

si i

sotë

m

polit

ik d

he e

ard

hmja

e ty

re n

ë fa

milj

en e

mad

he

evro

pian

e.

Har

ta p

oliti

ke d

he

ndry

shim

et e

saj

te

ksti

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

31.

3-

të

treg

ojnë

pë

rbër

jen

e tr

evav

e sh

qipt

are,

ve

ndos

jen

e ty

re s

ipas

sht

etev

e,

- t’

i da

llojn

ë at

o në

har

tën

polit

ike

të E

vrop

ës

Jugl

indo

re.

Punë

pra

ktik

e:

“Ndr

yshi

mi i

har

tës

polit

ike”

Tek

sti

mës

uesi

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

4L

inja

II

Nat

yra

e tr

evav

esh

qipt

are

6 or

ë

4 or

ë nj

ohur

i të

rej

a

1orë

pun

ë pr

aktik

e

1orë

për

sëri

tje

2.1

•

tëvl

erës

oni

rolin

e

pozi

tës

gjeo

logj

ike,

të

fo

rmim

it dh

e të

për

bërj

es s

ë tr

ualli

t të

tr

evav

e sh

qipt

are;

•

të

anal

izoj

në

dhe

inte

rpre

tojn

ë la

rmin

ë e

shum

ëllo

jshm

ërin

ë e

pasu

rive

min

eral

e të

tyre

;•

tëpë

rshk

ruaj

në m

undë

sitë

që

ofro

jnë

këto

pas

uri

në z

hvill

imin

e ty

re.

Përb

ërja

gje

olog

jike

dhe

pasu

ritë

min

eral

e në

trev

at s

hqip

tare

teks

tiH

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i

52.

2•

të s

hpje

gojn

ë v

eçor

itë k

ryes

ore

dhe

larm

inë

e fo

rmav

e të

rel

ievi

t të

trev

ave

shqi

ptar

e;

• të

për

cakt

ojnë

sht

rirj

en e

ele

men

teve

kry

esor

e të

kë

tij r

elie

vit;

•

të in

terp

reto

jnë

rolin

e ty

re n

ë du

kuri

të n

atyr

ore,

në

pop

ullim

in d

he n

ë zh

villi

min

ekom

omik

;•

të s

hohi

n ha

rtën

fiz

ike

të tr

evav

e sh

qipt

are,

ve

ndos

jen

e el

emen

teve

kry

esor

e të

rel

ievi

t të

tyre

dh

e të

evi

dent

ojnë

shp

ërnd

arje

n e

qend

rave

të

banu

ara

në f

orm

at k

ryes

ore

të ti

j.

Tip

aret

e r

elie

vit t

ë tr

evav

e sh

qipt

are

teks

tiH

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i

8

3

6

2.3

•të

shp

jego

jnë

vepr

imin

e f

akto

rëve

të

form

imit

të k

limës

, veç

oritë

kry

esor

e dh

e la

rmin

ë e

saj

në t

reva

t sh

qipt

are,

tip

aret

e e

lem

ente

ve k

ryes

ore

klim

atik

e;

• t

ë vl

erës

ojnë

pas

uritë

klim

atik

e dh

e m

ënyr

ën e

sh

fryt

ëzim

it të

tyre

për

qël

lime

ekon

omik

e

dhe

tu

rist

ike;

•

të in

terp

reto

jnë

rolin

e f

akto

rëve

dhe

kus

htev

e të

fo

rmim

it të

hid

rogr

afis

ë së

trev

ave

shqi

ptar

e,

të

përb

ërje

s së

sa

j m

e la

rmi

obje

ktes

h hi

drog

rafi

ke, t

ë re

gjim

it të

rrj

edhj

es, t

ë

veço

rive

kry

esor

e të

kët

yre

obje

ktev

e;•

të v

lerë

sojn

ë pa

suri

të u

jore

dhe

pot

enci

alet

tu

rist

ike

të b

rigj

eve

deta

re d

he li

qeno

re, m

ënyr

ën e

sh

fryt

ëzim

it të

tyre

për

qël

lime

ekon

omik

e dh

e tu

rist

ike.

Klim

a dh

e hi

drog

rafi

a në

trev

at s

hqip

tare

te

ksti

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

72.

4•

të n

dërt

ojnë

dhe

të

inte

rpre

tojn

ë gr

afik

ët e

re

gjim

it të

ele

men

teve

kry

esor

e kl

imat

ike;

•

të n

dërt

ojnë

e in

terp

reto

jnë

graf

ikët

e r

egjim

it të

rr

jedh

jes

dhe

të n

jihni

har

tën

e rr

jetit

hid

rogr

afik

të

trev

ave

shqi

ptar

e.

Punë

pra

ktik

e:

“Ndë

rton

i dhe

in

terp

reto

ni g

rafi

kët e

el

emen

teve

klim

atik

e.

Hid

hni n

ë ha

rtën

sk

icë”

Tek

sti,

mës

uesi

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

82.

5•

të s

hpje

gojn

ë ko

ncep

tin t

oka

pjel

lore

dhe

të

varf

ra;

•

të

njih

ni

fakt

orët

dh

e sh

kaqe

t e

dëm

tim

it,

degr

adim

it dh

e nd

otje

s së

to

kave

, rr

ugët

e

mbr

ojtje

s së

tyre

;

• t

ë sh

pjeg

ojnë

shk

aqet

e l

arm

isë

së b

imës

isë

dhe

të b

otës

sht

azor

e të

tre

vave

shq

ipta

re,

përb

ërje

n e

saj s

ipas

kat

eve

bim

ore,

lloj

et e

kaf

shëv

e të

egr

a;

• të

shp

jego

jnë

pasu

rinë

flo

rist

ike

dhe

faun

istik

e,

shka

llën

e dë

mti

mit

dhe

të d

egra

dim

it të

mbu

lesë

s bi

mor

e; r

rugë

t e m

broj

tjes

dhe

ripë

rtër

itjes

së

saj.

Tok

at d

he b

ota

bim

ore

e sh

tazo

renë

trev

at s

hqip

tare

teks

tiH

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i

9

2.6

- të

për

shkr

uajm

ë sh

kurt

imis

ht p

ërm

bajtj

en e

lin

jave

të p

ërsë

ritje

s -

iden

tifi

kojë

për

çdo

linj

ë nj

ohur

itë b

azë

sipa

s

Përs

ëritj

e e

linja

ve:

“Poz

ita g

jeog

rafi

ke

dhe

hart

a po

litik

e e

9

4

tem

ave

trev

ave

shqi

ptar

e” d

he

“Nat

yra

e tr

evav

e sh

qipt

are”

10L

inja

III

P

opul

limi i

tr

evav

esh

qipt

are

5 or

ë 3

orë

njoh

uri

të r

eja

1

orë

punë

pr

aktik

e

1 or

ë pë

rsër

itje

3.1

•

të

përc

akto

jnë

konc

eptin

e

orga

nizi

mit

ad

min

istr

ativ

të

te

rrito

rit

të

trev

ave

shqi

ptar

e,

fakt

orët

dh

e nd

rysh

imet

gja

të h

isto

risë

së

skem

ës

së o

rgan

izim

it të

terr

itori

t të

trev

ave

shqi

ptar

e;

• të

int

erpr

etoj

në s

kem

at a

ktua

le a

dmin

istr

ativ

e të

ty

re;

• të

shp

jego

jnë

rolin

e o

rgan

izim

it sh

tetë

ror

dhe

adm

inis

trat

iv n

ë rr

egul

limin

dhe

adm

inis

trim

in

e

terr

itori

t.

Org

aniz

imi

adm

inis

trat

iv

i tre

vave

sh

qipt

are

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

11

3.

2 •

të

shpj

egoj

në f

akto

rët

dhe

kush

tet

e po

pulli

mit

të h

ersh

ëm t

ë tr

evav

e sh

qipt

are,

të

popu

llim

it t

ë va

zhdu

eshë

m të

tyre

;•

të

shpj

egoj

në f

akto

rët

dhe

treg

uesi

t e

rritj

es s

ë nu

mri

t të

popu

llsis

ë, të

shp

ërnd

arje

s

gje

ogra

fike

dh

e nd

rysh

imev

e të

tre

gues

ve t

ë sh

timit

naty

ror

dhe

të d

endë

sisë

së

popu

llsis

ë;•

të s

hpje

gojn

ë st

rukt

urën

mos

hore

dhe

gjin

ore,

ko

mbë

tare

dhe

fet

are

të p

opul

lsis

ë.

His

tori

a e

popu

llim

it në

trev

at s

hqip

tare

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

123.

3•

të

ndër

tojn

ë dh

e të

an

aliz

ojnë

gr

afik

ët

e st

rukt

urës

së

popu

llsis

ë;•

të h

edhi

n në

har

tën

skic

ë sh

përn

darj

en

gjeo

graf

ike

të p

opul

lsis

ë.

Punë

pra

ktik

e:

“Gra

fikë

t e s

truk

turë

s së

pop

ulls

isë.

Har

ta

skic

ë e

shpë

rnda

rjes

së

popu

llsis

ë si

pas

trev

ave

shqi

ptar

e”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

13

3.

4 •

të

shpj

egoj

në f

akto

rët

dhe

paso

jat

e m

igri

mev

e të

pop

ulls

isë

shqi

ptar

e si

pas

trev

ave;

• t

ë sh

pjeg

ojnë

duk

uritë

e v

endb

anim

eve

rura

le

dhe

urba

ne;

• të

ana

lizoj

në s

hkaq

et e

ndr

yshi

mev

e të

st

rukt

urës

dhe

të a

rkite

ktur

ës s

ë nd

ërte

save

; si d

he

prob

lem

et e

tyre

mje

diso

re.

Mig

rim

et d

he

vend

bani

met

në

trev

at

shqi

ptar

e

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

143.

5-

të p

ërsh

krua

jnë

shku

rtim

isht

për

mba

jtjen

e

Përs

ëritj

e e

linja

ve:

H

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

10

5

linja

ve të

për

sëri

tjes;

-

të id

enti

fiko

jnë

për

çdo

linjë

njo

huri

të b

azë

sipa

s te

mav

e.

“Pop

ullim

i i tr

evav

e

shqi

ptar

e”

nga

inte

rnet

i

15L

inja

IV

R

esur

set

naty

rore

dhe

zhvi

llim

i ek

onom

ik i

trev

ave

shqi

ptar

e

4.1

• t

ë sh

pjeg

ojnë

pre

mis

at d

he r

esur

set

naty

rore

e

njer

ëzor

e pë

r zh

villi

min

eko

nom

ik

të

tr

evav

e sh

qipt

are;

• t

ë sh

pjeg

ojnë

rol

in e

fak

torë

ve h

isto

rikë

dhe

po

litik

ë në

zhv

illim

in e

tyre

eko

nom

ik;

• të

arg

umen

tojn

ë se

si m

und

të je

të e

ard

hmja

e

këtij

zhv

illim

i.

Res

urse

t nat

yror

e.

Zhv

illim

i eko

nom

ik i

trev

ave

shqi

ptar

e

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

166

orë

4 or

ë nj

ohur

i të

rej

a

1 or

ë pu

në

prak

tike

1

orë

përs

ërit

je

4.2

• t

ë in

terp

reto

jnë

stru

ktur

ën e

kono

mik

e të

tre

vave

sh

qipt

are;

•

të

shpj

egoj

në

baza

t na

tyro

re

dhe

trad

itat

e zh

villi

mit

të b

ujqë

sisë

, st

rukt

urën

e d

egëv

e të

saj

dh

e nd

rysh

imet

në

kohë

dhe

në

hapë

sirë

të

nive

lit

dhe

të s

truk

turë

s së

pro

dhim

it bu

jqës

or;

• të

treg

ojnë

dhe

të s

hpje

gojn

ë de

stin

imin

e k

ëtij

prod

him

i si d

he s

hkal

lën

e pl

otës

imit

të k

ërke

save

të

treg

ut m

e pr

oduk

te v

enda

se b

ujqë

sore

, raj

onet

kr

yeso

re b

ujqë

sore

dhe

të a

rdhm

en e

pro

dhim

it bu

jqës

or.

Eko

nom

ia b

ujqë

sore

H

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i

174.

3 •

të

evid

ento

jnë

buri

met

nat

yror

e si

baz

ë pë

r zh

villi

min

e i

ndus

tris

ë dh

e sh

kallë

n e

zhvi

llim

it

të

saj,

të

shpj

egon

i fa

ktor

ët

që

kanë

ku

shtë

zuar

kët

ë sh

kallë

zhv

illim

i;

• të

shp

jego

jnë

stru

ktur

ën e

indu

stri

së, n

drys

him

in

e sa

j në

etap

at k

ryes

ore

të z

hvill

imit

dhe

si

pas

trev

ave

shqi

ptar

e;

• të

shp

jego

jnë

situ

atën

e s

otm

e dh

e pe

rspe

ktiv

ën e

pr

odhi

mit

indu

stri

al.

Indu

stri

aH

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i

184.

4•

të

inte

rpre

tojn

ë st

rukt

urën

e s

ekto

rit

terc

iar

të

ekon

omis

ë,

gjen

djen

e

tran

spor

tit,

shka

qet

dhe

shka

llën

e zh

villi

mit;

•

të

inte

rpre

tojn

ë gj

endj

en e

tre

gtis

ë, a

rtiz

anat

it dh

e të

shë

rbim

eve,

str

uktu

rën

e ty

re d

he s

hkaq

et e

Sekt

ori t

erci

ar

(shë

rbim

et)

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

11

6

ndry

shim

eve

në k

ohë

dhe

në h

apës

irë;

•

të e

vide

ntoj

në d

he të

shp

jego

jnë

pote

ncia

let

naty

rore

, nje

rëzo

re d

he e

kono

mik

e pë

r zh

villi

min

e

turi

zmit,

për

parë

sitë

, shk

allë

n e

zhvi

llim

it dh

e pe

rspe

ktiv

ën e

tij.

194.

5-

të

ndër

tojn

ë dh

e të

an

aliz

ojnë

gr

afik

ët

e st

rukt

urës

së

ekon

omis

ë dh

e të

deg

ëve

të s

aj;

•

të a

naliz

ojnë

har

tat e

shp

ërnd

arje

s gj

eogr

afik

e të

ra

jone

ve k

ryes

ore

bujq

ësor

e dh

e in

dust

rial

e të

tr

evav

e sh

qipt

are.

Punë

pra

ktik

e:

“Gra

fikë

t e s

truk

turë

s së

eko

nom

isë

dhe

hart

at e

shp

ërnd

arje

s së

raj

onev

e kr

yeso

re

ekon

omik

e.”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

20

4.

6 -

të p

ërsh

krua

jnë

shku

rtim

isht

për

mba

jtjen

e

linja

ve të

për

sëri

tjes

-t

ëid

enti

fiko

jnë

për

çdo

linjë

njo

huri

të b

azë

sipa

s te

mav

e

Përs

ëritj

e e

linjë

s“E

kono

mia

e

trev

ave

shqi

ptar

e “

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

21L

inja

V

Pro

blem

etm

jedi

sore

të

trev

ave

shqi

ptar

e

5.1

• të

evi

dent

ojnë

dhe

vle

rëso

jnë

pasu

ritë

e m

jedi

sit

të

trev

ave

shqi

ptar

e,

të

dife

renc

uara

në

të

pë

rsër

itshm

e dh

e të

pa

përs

ërits

hme,

në

të

pë

rgjit

hshm

e dh

e të

veç

anta

, uni

kale

; •

të v

lerë

sojn

ë ro

lin d

he v

endi

n e

pasu

rive

m

jedi

sore

në

shka

llën

e zh

villi

mit

të tr

evav

e sh

qipt

are.

Pasu

ritë

nat

yror

e dh

e ro

li i t

yre

në tr

evat

sh

qipt

are

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

225

orë

3

orë

njoh

uri

të r

eja

1

orë

punë

pr

aktik

e

1 o

rë

përs

ëritj

e

5.2

•

të

evid

ento

jnë

dhe

të

vler

ësoj

në

shka

qet

e pr

oble

mev

e të

sot

me

mje

diso

re,

si n

dotja

e a

jrit,

uj

it dh

e to

kës;

•

të

ev

iden

tojn

ë dh

e vl

erës

ojnë

sh

kaqe

t e

dëm

timit

të

biod

iver

site

tit,

të

sipë

rfaq

eve

të

gjel

bra

dhe

të f

aunë

s;•

të e

vide

ntoj

në d

he të

vle

rëso

jnë

shka

qet e

de

grad

imit

dhe

të s

hkre

tizim

it të

tokë

s e

të

peiz

azhe

ve n

ga e

rozi

oni d

he r

rugë

t e m

broj

tjes

së

mje

disi

t e të

zgj

idhj

es s

ë pr

oble

mev

e të

sot

me

tepë

r të

mpr

ehta

mje

diso

re e

tj.

Prob

lem

et m

jedi

sore

në

trev

at s

hqip

tare

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

235.

3•

të

vl

erës

ojnë

tr

ashë

gim

inë

naty

rore

dh

e ku

lturo

re s

i bur

im p

ër s

tudi

me

shke

ncor

e;

• t

ë an

aliz

ojnë

zhv

illim

in e

tur

izm

it dh

e ed

ukim

it

Tra

shëg

imia

nat

yror

e dh

e ku

lturo

rore

në tr

evat

shq

ipta

re

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

12

7

atdh

etar

e e

kolo

gjik

;•

të p

ërca

ktoj

në k

ateg

oritë

e z

onav

e të

mbr

ojtu

ra

dhe

të tr

ashë

gim

isë

kultu

rore

. 24

5.4

të

mar

rin

pjes

ë ak

tivis

ht

në

vler

ësim

in

dhe

mbr

ojtje

n e

mje

disi

t dhe

të tr

ashë

gim

isë

naty

rore

e

kultu

rore

të tr

evës

sua

j; -

të s

hman

gin

pote

ncia

let t

uris

tike

dhe

zona

t më

të r

ëndë

sish

me

për

zhvi

llim

in e

turi

zmit;

•

të r

ealiz

ojnë

një

det

yrë

kërk

imor

e m

bi z

onat

e

mbr

ojtu

ra n

atyr

ore,

pas

urin

ë e

tyre

, tër

heqj

en e

tu

rist

ëve

drej

t tyr

e, n

diki

min

e z

hvill

imit

të

turi

zmit

mbi

to.

Punë

pra

ktik

e:

“Tra

shëg

imia

nat

yror

e dh

e

ku

lturo

re. R

rugë

t e

mbr

ojtje

s së

saj

.”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

255.

5-

të p

ërsh

krua

jnë

shku

rtim

isht

për

mba

jtjen

e

linja

ve të

për

sëri

tjes

-t

ë id

enti

fiko

jnë

për

çdo

linjë

njo

huri

të b

azë

sipa

s te

mav

e

Përs

ëritj

e e

linjë

s:

“Pro

blem

et m

jedi

sore

të

trev

ave

shqi

ptar

e”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

26L

inja

VI

Për

bërj

a e

trev

ave

shqi

ptar

e,ra

jone

t

6.1

• të

për

cakt

ojnë

në

hart

ë të

gjit

ha tr

evat

shq

ipta

re;

•

të

përs

hkru

ajnë

pë

rbër

jen,

sh

trir

jen,

ku

fijtë

, po

zitë

n gj

eogr

afik

e të

ty

re

në

rapo

rt

me

pole

t ur

bane

dhe

aks

et k

ryes

ore

të tr

ansp

ortit

.

Tre

vat s

hqip

tare

, pë

rbër

ja,

shtr

irja

, ku

finj

të d

he p

ozita

gj

eogr

afik

e

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

27gj

eogr

afik

edh

e

ve

çori

të

e ty

re

6.2

•të

vle

rëso

jnë

pozi

tën

gjeo

graf

ike

të S

hqip

ëris

ë në

du

kuri

të

fizi

ko-g

jeog

rafi

ke,

në

popu

llim

in

dhe

zhvi

llim

in s

ocia

l - e

kono

mik

; •

të p

ërsh

krua

jnë

vler

at e

veç

anta

të p

ozitë

s tr

anzi

t të

ven

dit t

onë

mid

is L

indj

es d

he P

erën

dim

it.

• të

shp

jego

jnë

tipar

et e

për

gjith

shm

e të

nat

yrës

.

Rep

ublik

a e

Shqi

përi

së -

poz

ita

gjeo

graf

ike

dhe

kufi

jtë

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

2823

orë

1

8 o

rë

njoh

uri t

ë re

ja 4

orë

pun

ë pr

akti

ke

1 or

ë pë

rsër

itje

6.3

•

të

shpj

egoj

në

tipar

et

e pë

rgjit

hshm

e të

po

pulls

isë

së

Shqi

përi

së,

si

dhe

fakt

orët

e

zhvi

llim

it;

•

të

përs

hkru

ajnë

tip

aret

e

përg

jiths

hme

të

ekon

omis

ë së

Shq

ipër

isë,

si d

he f

akto

rët e

zhvi

llim

it;

• të

ana

lizoj

në s

hkaq

et e

gje

ndje

s ak

tual

e,

ndry

shim

et g

jatë

eta

pave

të n

drys

hme,

pro

blem

et

aktu

ale,

per

spek

tivat

e z

hvill

imit

në të

ard

hmen

në

Popu

llsia

dhe

ek

onom

ia n

ë R

epub

likën

e

Shqi

përi

së

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

13

8

kuad

rin

kom

bëta

r, r

ajon

al d

he m

ë gj

erë.

29

6.4

• të

shp

jego

jnë

shka

qet d

he f

akto

rët e

dif

eren

cim

it ra

jona

l të

hapë

sirë

s gj

eogr

afik

e të

Shqi

përi

së

dhe

tipar

et k

ryes

ore

të r

ajon

eve

të s

aj g

jeog

rafi

kë;

• të

sh

pjeg

ojnë

ro

lin

e po

zitë

s gj

eogr

afik

e në

ve

çori

të n

atyr

ore

dhe

soci

al-e

kono

mik

e të

Raj

onit

Ver

ior

dhe

Ver

ilind

or

të

Shqi

përi

së;

shka

qet

e di

fere

ncim

it të

tij n

ë në

nraj

one.

Raj

oni V

erio

r dh

e V

erili

ndor

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

306.

5•

të

shpj

egoj

në s

hkaq

et e

lar

mis

ë së

the

ksua

r të

na

tyrë

s së

Alp

eve

shqi

ptar

e;•

të p

ërsh

krua

jnë

ofer

tat d

he r

esur

set n

atyr

ore

të

tyre

për

pop

ullim

.

Nën

rajo

ni V

erio

r.

Kus

htet

nat

yror

e

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

316.

6•

të

evid

ento

jnë

gjur

mët

e p

opul

limit

të h

ersh

ëm

të A

lpev

e sh

qipt

are,

veç

oritë

e k

ëtij

popu

llim

i, nd

ikim

in

e fu

qish

ëm

të

fakt

orëv

e na

tyro

rë

në

popu

llim

in e

pak

ët të

tyre

; •

të

pë

rshk

ruaj

në

shka

qet

e iz

olim

it dh

e të

tr

adita

ve

të

pasu

ra

mat

eria

lo-s

hpir

tëro

re;

prob

lem

et

e ko

hëve

të

fu

ndit

të

lidhu

ra

me

mig

rim

in

e po

pulls

isë

së

tyre

dr

ejt

rajo

neve

fu

shor

e të

ven

dit;

• të

vle

rëso

jnë

kush

tet e

vës

htir

a pë

r zh

villi

m e

bu

jqës

isë

në A

lpe,

str

uktu

rën

ekon

omik

e si

në

nraj

on b

legt

oral

dhe

buj

qëso

r; p

oten

cial

et e

m

ëdha

për

zhv

illim

in e

dis

a llo

jeve

të tu

rizm

it, të

py

lltar

isë

dhe

të b

legt

oris

ë.

Nën

rajo

ni V

erio

r -

Popu

llsia

dhe

ek

onom

ia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

326.

7•

të

treg

ojnë

për

parë

sitë

e p

ozitë

s gj

eogr

afik

e të

në

nraj

onit

veri

lindo

r;•

të

pë

rshk

ruaj

në

shka

qet

e la

rmis

ë na

tyro

re,

duku

ritë

fiz

iko

gjeo

graf

ike

dhe

pasu

ritë

e s

hum

ta e

të

larm

ishm

e na

tyro

re të

kët

ij në

nraj

oni;

•

të e

vide

ntoj

në d

ifer

enci

min

e ti

j në

nënn

jësi

pë

rbër

ëse.

Nën

rajo

ni V

erili

ndor

. V

eçor

itë n

atyr

ore

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

336.

8•

të

evid

ento

jnë

gjur

mët

e p

opul

limit

të h

ersh

ëm

të n

ënra

joni

t ve

rilin

dor,

veç

oritë

e k

ëtij

popu

llim

i, nd

ikim

in e

fak

torë

ve n

atyr

orë

në p

opul

limin

dhe

Nën

rajo

ni V

erili

ndor

. Po

pulls

ia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

14

9

në

ecur

inë

e tr

egue

sve

të

popu

llim

it dh

e të

st

rukt

urës

dem

ogra

fike

; •

të

sh

pjeg

ojnë

ve

çori

të

e ve

ndba

nim

eve;

ve

ndos

jen

e ty

re n

ë fo

rma

të n

drys

hme

të r

elie

vit

dhe

shpë

rnda

rjen

në

drej

timin

ver

tikal

, ni

vele

t e

urba

nizi

mit;

nd

rysh

imet

m

idis

në

nnjë

sive

pë

rbër

ëse

të t

yre;

tra

shëg

imin

ë e

pasu

r m

ater

ialo

-sh

pirt

ëror

e;

prob

lem

et

e ko

hëve

të

fu

ndit

të

lidhu

ra m

e m

igri

min

e p

opul

lsis

ë së

tyr

e dr

ejt

rajo

neve

fus

hore

të v

endi

t.34

6.9

• t

ë sh

pjeg

ojnë

kus

htet

e z

hvill

imit

ekon

omik

të

nënr

ajon

it ve

rilin

dor

dhe

të n

ënnj

ësiv

e pë

rbër

ëse;

• t

ë sh

pjeg

ojnë

ndi

kim

in e

fak

torë

ve n

atyr

orë,

so

cial

ë e

polit

ikë

në

këtë

zh

villi

m,

nive

let

e zh

villi

mit;

•

të

shpj

egoj

në s

truk

turë

n e

degë

ve t

ë ek

onom

isë,

zh

villi

min

e i

ndus

tris

ë m

iner

are,

met

alur

gjis

ë m

e ng

jyra

dh

e të

hi

droe

nerg

jisë

dhe

prob

lem

et

e so

tme

të ty

re;

• të

shp

jego

jnë

mun

dësi

të e

zhv

illim

it të

ak

tivite

teve

të n

drys

hme

ekon

omik

e, të

turi

zmit

etj.

Nën

rajo

ni V

erili

ndor

. E

kono

mia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

356.

10•

të n

dërt

ojnë

dhe

të in

terp

reto

jnë

graf

ikët

dhe

ha

rtat

e p

opul

lsis

ë; të

shp

ërnd

arje

s gj

eogr

afik

e të

ak

tivite

teve

eko

nom

ike

në r

ajon

e të

ndr

yshm

e të

ve

ndit.

Punë

pra

ktik

e:

“Gra

fikë

t dhe

har

tat e

po

pulls

isë.

Shpë

rnda

rja

e ak

tivite

teve

pro

dhue

se

në r

ajon

in v

erio

r -

veri

lindo

r.”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

36

6.

11

•të

sh

pjeg

oni

kush

tet

naty

rore

të

ra

joni

t Ju

glin

dor;

• t

ë sh

pjeg

ojnë

veç

oritë

e p

ozitë

s gj

eogr

afik

e dh

e të

për

parë

sive

të s

aj, t

ë re

lievi

t dhe

të

ofer

tave

të

tij p

ër p

opul

limin

dhe

zhv

illim

in e

bu

jqës

isë;

të

duku

rive

klim

atik

e, h

idro

graf

ike,

të

toka

ve d

he b

otës

së

gjal

lë;

Raj

oni J

uglin

dor.

V

eçor

itë n

atyr

ore

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

15

10

• të

shp

jego

jnë

prob

lem

et m

jedi

sore

, të

tras

hëgi

mis

ë na

tyro

re d

he të

pas

uriv

e në

tërë

si të

rajo

nit.

376.

12•

të

evid

ento

jnë

gjur

mët

e p

opul

limit

të h

ersh

ëm

të R

ajon

it Ju

glin

dor,

kus

htet

nat

yror

e që

ndi

kuan

në

kët

ë po

pulli

m d

he n

ë sh

timin

e v

azhd

uesh

ëm të

de

ndës

isë

së p

opul

limit;

ecu

rinë

e t

ij në

she

kulli

n e

XX

dhe

shk

aqet

e s

htim

it të

pak

ët;

•

të

evid

ento

jnë

prob

lem

in

e m

igri

mev

e të

po

pulls

isë;

str

uktu

rën

e po

pulls

isë

dhe

ndry

shim

et

e sa

j në

ko

hë

dhe

sipa

s në

nnjë

sive

pë

rbër

ëse;

pr

oble

met

e

kohë

ve

të

fund

it të

lid

hura

m

e m

igri

min

e p

opul

lsis

ë.

• të

sh

pjeg

ojnë

ve

çori

të

e ve

ndba

nim

eve;

ve

ndos

jen

e ty

re n

ë fo

rma

të n

drys

hme

të r

elie

vit

dhe

shpë

rnda

rjen

në

dr

ejtim

ve

rtik

al,

nive

let

e ur

bani

zim

it;

• të

evi

dent

ojnë

tipa

ret e

veç

anta

të q

endr

ave

urba

ne d

he r

ural

e; tr

ashë

gim

inë

e pa

sur

mat

eria

lo-

shpi

rtër

ore;

Raj

oni J

uglin

dor.

Po

pulls

ia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

386.

13•

të

shpj

egoj

në k

usht

et e

zhv

illim

it ek

onom

ik t

ë ra

joni

t Jug

lindo

r dh

e të

nën

njës

ive

përb

ërës

e;

• t

ë pë

rshk

ruaj

në n

diki

min

e f

akto

rëve

nat

yror

ë,

soci

alë

e po

litik

ë në

kët

ë zh

villi

m;

• t

ë sh

pjeg

ojnë

str

uktu

rën

e de

gëve

të

ekon

omis

ë,

zhvi

llim

in e

ind

ustr

isë

min

erar

e dh

e pr

oble

met

e

sotm

e të

tyre

; •

të r

endi

tin m

undë

sitë

e z

hvill

imit

të a

ktiv

itete

vetë

ndr

yshm

e ek

onom

ike,

të tu

rizm

it et

j.

Raj

oni J

uglin

dor.

E

kono

mia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

396.

14•

të n

dërt

ojnë

dhe

të in

terp

reto

jnë

graf

ikët

dhe

ha

rtat

e p

opul

lsis

ë dh

e të

shp

ërnd

arje

s gj

eogr

afik

e të

akt

ivite

teve

eko

nom

ike

në r

ajon

eve

të n

drys

hme

të v

endi

t.

Punë

pra

ktik

e:

“Gra

fikë

t dhe

har

tat e

po

pulls

isë

dhe

të

shpë

rnda

rjes

së

aktiv

itete

ve p

rodh

uese

në

raj

onin

Jug

lindo

r.”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

16

11

406.

15•

të

shpj

egoj

në k

usht

et n

atyr

ore

të r

ajon

it Ju

gor;

ve

çori

të

dhe

përp

arës

itë

e po

zitë

s gj

eogr

afik

e;

veço

ritë

mes

dhet

are

të k

usht

eve

naty

rore

: re

lievi

t, kl

imës

, hi

drog

rafi

së,

toka

ve d

he b

otës

së

gjal

lë,

pasu

rive

nat

yror

e;

• të

shp

jego

jnë

prob

lem

et m

jedi

sore

dhe

të

tras

hëgi

mis

ë na

tyro

re..

Raj

oni J

ugor

. Veç

oritë

na

tyro

re

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

416.

16•

të

evid

ento

jnë

gjur

mët

e p

opul

limit

të h

ersh

ëm

të r

ajon

it Ju

gor,

kus

htet

nat

yror

e që

ndi

kuan

në

këtë

pop

ullim

dhe

në

shtim

in e

vaz

hdue

shëm

të

dend

ësis

ë së

pop

ullim

it; s

hkaq

et e

sht

imit

të p

akët

në

she

kulli

n e

fund

it;

•

të

evid

ento

jnë

prob

lem

in

e m

igri

mev

e të

po

pulls

isë;

str

uktu

rën

e po

pulls

isë

dhe

ndry

shim

et

e sa

j në

kohë

dhe

sip

as n

ënnj

ësiv

e pë

rbër

ëse;

•

të

rend

itin

prob

lem

et e

koh

ëve

të f

undi

t të

lid

hura

me

mig

rim

in e

pop

ulls

isë;

•

të

sh

pjeg

ojnë

ve

çori

të

e ve

ndba

nim

eve;

ve

ndos

jen

e ty

re n

ë fo

rma

të n

drys

hme

të r

elie

vit

dhe

shpë

rnda

rjen

në

dr

ejtim

ve

rtik

al,

nive

let

e ur

bani

zim

it;

• të

evi

dent

ojnë

tipa

ret e

veç

anta

të q

endr

ave

urba

ne d

he r

ural

e; tr

ashë

gim

inë

e pa

sur

mat

eria

lo-

shpi

rtër

ore.

Raj

oni J

ugor

. Po

pulls

ia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

426.

17•

të

shpj

egoj

në k

usht

et d

he v

eçor

itë e

zhv

illim

it ek

onom

ik të

raj

onit

dhe

të a

ktiv

itete

ve e

kono

mik

e;

• të

shp

jego

jnë

rajo

net b

ujqë

sore

dhe

str

uktu

rën

e pr

odhi

mit

bujq

ësor

, ten

denc

at e

zhv

illim

it ek

onom

ik n

ë të

ard

hmen

; mun

dësi

të e

zhv

illim

it të

tu

rizm

it.

Raj

oni J

ugor

. E

kono

mia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

436.

18

• të

ndë

rtoj

në d

he të

inte

rpre

tojn

ë gr

afik

ët d

he

hart

at e

pop

ulls

isë

dhe

të s

hpër

ndar

jes

gjeo

graf

ike

të a

ktiv

itete

ve e

kono

mik

e në

raj

onev

e të

ndr

yshm

e të

ven

dit.

Punë

pra

ktik

e:

“Gra

fikë

t dhe

har

tat e

po

pulls

isë

dhe

të

shpë

rnda

rjes

së

aktiv

itete

ve p

rodh

uese

në

raj

onin

Jug

or.”

H

arta

,Atla

se të

nd

rysh

me,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i

17

12

446.

19•

të

shpj

egoj

në

kush

tet

naty

rore

të

ra

joni

t Pe

rënd

imor

; pr

iori

tet

e po

zitë

s gj

eogr

afik

e,

të

relie

vit,

klim

ës,

hidr

ogra

fisë

, to

kave

për

pop

ullim

dh

e zh

villi

m s

ocia

l eko

nom

ik;

• të

shp

jego

jnë

prob

lem

et m

jedi

sore

dhe

tr

ashë

gim

inë

naty

rore

e ti

j.

ajon

i Per

ëndi

mor

. V

eçor

itë n

atyr

ore

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

456.

20

•të

evi

dent

ojnë

gju

rmët

e p

opul

limit

të h

ersh

ëm

të r

ajon

it pe

rënd

imor

; rol

in e

kus

htev

e na

tyro

re n

ë kë

të

popu

llim

, sh

kaqe

t e

shtim

it të

sh

pejtë

të

po

pulls

isë

pas

boni

fiki

mev

e dh

e pa

s vi

tit ’

90;

të

përq

endr

imit

të

mad

h të

po

pulls

isë

dhe

vend

bani

mev

e qy

teta

re d

he r

ural

e;

• t

ë sh

pjeg

ojnë

pas

ojat

e i

mig

rim

it të

pop

ulls

isë

në k

ëtë

rajo

n ng

a ra

jone

t e

tjera

të

vend

it dh

e pa

soja

t në

tr

egue

sit

dem

ogra

fikë

, si

: de

ndës

i e

përq

indj

e e

lart

ë e

popu

llsis

ë qy

teta

re,

ndry

shim

e në

str

uktu

rën

e po

pulls

isë

etj.;

• të

shp

jego

jnë

veço

ritë

e q

endr

ave

të b

anua

ra,

shka

qet e

urb

aniz

imit

të s

hpej

të të

raj

onit,

tipa

ret e

qy

tete

t më

të m

ëdhe

nj të

ven

dit d

he të

fun

ksio

neve

të

shu

mta

të ty

re; v

eçor

itë s

truk

turo

re të

qen

drav

e të

ban

uara

rur

ale;

pro

blem

et e

kri

juar

a në

vite

t e

fund

it ng

a lë

vizj

a e

popu

llsis

ë et

j., e

tij.

Raj

oni P

erën

dim

or.

Popu

llsia

Mat

eria

le n

ga

inte

rnet

i

466.

21

• të

shp

jego

jnë

shka

qet d

he k

usht

et e

zhv

illim

it të

ek

onom

isë

së r

ajon

it

n

ë et

apa

të n

drys

hme,

ten

denc

at e

zhv

illim

it të

tij

në

kohë

n e

sotm

e;

• të

shp

jego

jnë

stru

ktur

ën e

akt

ivite

teve

ek

onom

ike

të b

ujqë

sisë

, ind

ustr

isë,

shë

rbim

eve,

tr

ansp

ortit

, tur

izm

it dh

e sh

kaqe

t e z

hvill

imev

e të

sh

pejta

të ty

re p

as v

itit ’

90.

Raj

oni P

erën

dim

or.

Eko

nom

ia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

476.

22

•të

ndë

rtoj

në d

he të

inte

rpre

tojn

ë gr

afik

ët d

he

hart

at e

pop

ulls

isë

dhe

të s

hpër

ndar

jes

gjeo

graf

ike

të a

ktiv

itete

ve e

kono

mik

e në

raj

onev

e të

ndr

yshm

e të

ven

dit.

Punë

pra

ktik

e:

“Gra

fikë

t dhe

har

tat e

po

pulls

isë

dhe

të

shpë

rnda

rjes

së

aktiv

itete

ve p

rodh

uese

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

18

13

në r

ajon

in

Perë

ndim

or.”

48

6.23

të p

ërsh

krua

jnë

shku

rtim

isht

për

mba

jtjen

e

linja

ve të

për

sëri

tjes

2-

iden

tifi

kojn

ë pë

r çd

o lin

jë n

johu

ritë

baz

ë si

pas

tem

ave

Përs

ëritj

e e

linjë

s:

“Për

bërj

a e

trev

ave

shqi

ptar

e, r

ajon

et

gjeo

graf

ike

dhe

veço

ritë

e ty

re.”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

49L

inja

VII

Tre

vat

shqi

ptar

epë

rtej

ku

firi

t të

7.1

• të

treg

ojnë

poz

itën

gjeo

graf

ike

të K

osov

ës;

• të

për

shkr

uajn

ë pë

rpar

ësitë

e s

aj, k

usht

et

naty

rore

dhe

pas

uritë

e s

aj n

atyr

ore

Rep

ublik

a e

Kos

ovës

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

50R

epub

likës

së Shqi

përi

së12

orë

7.2

• të

treg

ojnë

poz

itën

gjeo

graf

ike

të K

osov

ës;

•

të

përs

hkru

ajnë

pë

rpar

ësitë

e

saj,

kush

tet

naty

rore

dhe

pas

uritë

e s

aj n

atyr

ore;

•

të a

naliz

ojnë

tras

hëgi

min

ë na

tyro

re d

he

prob

lem

et e

saj

.

Rep

ublik

a e

Kos

ovës

- K

usht

et n

atyr

ore

(vaz

hdim

)

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

51

11or

ë nj

ohur

i të

reja

1

orë

përs

ëritj

e

7.3

•të

shp

jego

jnë

popu

llim

in e

lash

të të

Kos

ovës

nga

ili

rët

te s

hqip

tarë

t, ko

hën

e ar

dhje

s së

slla

vëve

, pë

rbër

jen

etni

ke d

he p

ërpj

ekje

t pë

r nd

rysh

imin

e

saj;

•

të

treg

ojnë

st

atus

in

polit

ik

të

Kos

ovës

në

pe

riud

ha t

ë nd

rysh

me,

pro

blem

et e

të

drej

tave

të

popu

llsis

ë sh

qipt

are

në p

eriu

dha

të n

drys

hme;

•

të r

endi

tin d

he a

naliz

ojnë

shk

aqet

e lu

ftës

në

Kos

ovë,

ecu

rinë

e p

robl

emev

e dh

e zg

jidhj

en

përf

undi

mta

re të

sta

tusi

t të

Kos

ovës

;

Rep

ublik

a e

Kos

ovës

-

Mig

rim

et

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

527.

4•

të s

hpje

gojn

ë tip

aret

e p

opul

lsis

ë së

Kos

ovës

;•

të s

hpje

gojn

ë ve

çori

të e

qen

drav

e të

ban

uara

, sh

përn

darj

en g

jeog

rafi

ke, v

endo

sjen

e ty

re n

ë ra

port

me

form

at e

rel

ievi

t dhe

bur

imet

nat

yror

e,

tipar

et e

qen

drav

e ru

rale

dhe

urb

ane;

shk

allë

n e

urba

nizi

mit

dhe

tend

encë

n e

saj;

Rep

ublik

a e

Kos

ovës

-

Popu

llsia

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

537.

5•

të

shpj

egoj

në v

eçor

itë e

zhv

illim

it ek

onom

ik t

ë R

epub

lika

e K

osov

ës -

H

arta

,Atla

se të

19

14

Kos

ovës

në

peri

udha

të n

drys

hme;

•

të s

hpje

gojn

ë st

rukt

urën

dhe

shk

aqet

e

zhvi

llim

it të

nga

dals

hëm

; gje

ndje

n në

koh

ën e

so

tme

dhe

pers

pekt

ivat

e z

hvill

imi

Eko

nom

ia

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

547.

6•

të p

ërsh

krua

jnë

rajo

net g

jeog

rafi

ke të

Kos

ovës

; •

të p

ërsh

krua

jnë

shtr

irje

n dh

e ve

çori

të e

kus

htev

e na

tyro

re, t

ë po

pulli

mit

dhe

zhvi

llim

it ek

onom

ik.

Rep

ublik

a e

Kos

ovës

-

Raj

oni p

erën

dim

or

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

55

7.

7 •

të p

ërsh

krua

jnë

shtr

irje

n dh

e ve

çori

të e

kus

htev

e na

tyro

re;

• të

ana

lizoj

në v

eçor

itë e

pop

ullim

it dh

e zh

villi

mit

ekon

omik

.

Rep

ublik

a e

Kos

ovës

-

Raj

oni l

indo

r

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

56

7.

8 •

të p

ërsh

krua

jnë

shtr

irje

n e

trev

ave

shqi

ptar

e në

Se

rbi,

Pres

hevë

, Buj

anov

ci d

he M

edve

gjë,

si

dhe

st

atus

in p

oliti

k të

tyre

; •

të

treg

ojnë

dhe

për

shkr

uajn

ë ve

çori

të n

atyr

ore;

•

të

vler

ësoj

në p

opul

lsin

ë e

trev

ave

shqi

ptar

e në

Serb

inë

Lin

dore

dhe

të p

ërsh

krua

ni z

hvill

imin

e

ekon

omis

ë.

Tre

vat s

hqip

tare

në

Serb

inë

Lin

dore

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

577.

9•

të

tr

egoj

në

shtr

irje

n e

trev

ave

shqi

ptar

e në

M

aqed

onin

ë Pe

rënd

imor

e;

•

të

përs

hkru

ajnë

ve

çori

të

dhe

përp

arës

itë

e po

zitë

s gj

eogr

afik

e, të

sht

rirj

es g

jeog

rafi

ke,

të

tip

arev

e fi

ziko

-gje

ogra

fike

dh

e pa

suri

të

naty

rore

; •

të

evid

ento

jnë

stat

usin

pol

itik,

të

popu

llim

it dh

e të

ecu

risë

, të

përb

ërje

s et

nike

, të

ecur

isë

së

stru

ktur

ës s

ë po

pulls

isë,

të

tipar

eve

të q

endr

ave

të

banu

ara

urba

ne d

he r

ural

e;•

të a

naliz

ojnë

veç

oritë

e z

hvill

imit

ekon

omik

të

këty

re tr

evav

e.

Tre

vat s

hqip

tare

në

Maq

edon

inë

Perë

ndim

ore

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

587.

10•

të

treg

ojnë

sht

rirj

en d

he p

ozitë

n gj

eogr

afik

e të

tr

evav

e sh

qipt

are

në M

al t

ë Z

i, st

atus

in p

oliti

k të

ty

re;

•

të

përs

hkru

ajnë

tip

aret

fiz

iko-

gjeo

graf

ike

dhe

pasu

ritë

nat

yror

e;

• të

ana

lizon

i tip

aret

e p

opul

limit

dhe

auto

kton

isë

Tre

vat s

hqip

tare

në

Mal

in e

Zi

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

20

15

së p

opul

lsis

ë sh

qipt

are

si d

he v

eçor

itë e

zhv

illim

it të

eko

nom

isë.

59

7.11

•të

tre

gojn

ë sh

trir

jen

dhe

pozi

tën

gjeo

graf

ike

të

trev

ave

shqi

ptar

e në

Gre

qi, s

i dhe

për

bërj

en

e

tyre

(Ç

amër

ia, G

rebe

nea,

Kos

turi

, Fol

lori

na e

tj.);

•

të

përv

ijojn

ë ve

çori

të f

izik

o-gj

eogr

afik

e dh

e pa

suri

të n

atyr

ore;

•

të

an

aliz

oni

veço

ritë

e

popu

llim

in

dhe

auto

kton

inë

e po

pulls

isë

shqi

ptar

e; s

tatu

sin

polit

ik

të

shqi

ptar

ëve

në

Gre

qi;

qend

rave

të

ur

bane

e r

ural

e dh

e të

për

bërj

es e

tnik

e të

tyre

; •

të p

ërsh

krua

jnë

veço

ritë

e z

hvill

imit

të

ekon

omis

ë.

Tre

vat s

hqip

tare

në

Gre

qi

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

607.

12të

për

shkr

uajn

ë sh

kurt

imis

ht p

ërm

bajtj

en e

lin

jave

të p

ërsë

ritje

s

tëid

enti

fiko

jnë

për

çdo

linjë

njo

huri

të b

azë

sipa

s te

mav

e

Përs

ëritj

e e

linjë

s:

“Tre

vat

shqi

ptar

e pë

rtej

kuf

irit

të

Rep

ublik

ës s

ë Sh

qipë

risë

.”

Har

ta ,A

tlase

të

ndry

shm

e, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

21

E Kllaster 10 minuta R INSERT 25 minuta R Shkrim i lirë 10 minuta  

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë)Jepen katër terma paraprakë: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik,

bashkëveprim njeri-mjedis, identitet dhe kulturë.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të

shkurtër midis tyre.

Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)Gjatë kësaj veprimtarie, nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë,

të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.

Kreu

1Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare

Mësimi 1.1

- të përshkruajnë pozitën gjeografike të trevave shqiptare në Ballkan, në Evropë dhe në Mesdhe; - të interpretojnë rolin e kësaj pozite në dukuritë natyrore, popullimin dhe zhvillimin social-ekonomik të tyre;- të përshkruajnë përbërjen e trevave shqiptare, vendosjen e tyre sipas shteteve, t’i dalloni ato në hartën politike të Evropës Juglindore.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Fjalët kyçe: migrim, identitet, kulturë

Pozita gjeografike e trevave shqiptare dhe rëndësia e tyre

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve turistike

të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin mahnitës, si dhe filmime apo kuriozitete për zona të ndryshme.

22

1

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi rolin e shqiptarëve në ndryshimet që po ndodhin në Ballkan. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë: qyteti, fshati apo krahina të cilës i përkasin.

Detyrë

Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:

Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë kuptoni me termin gjeografi e trojeve?” Cilat janë disa nga karakteristikat kryesore fizike dhe humane të trojeve shqiptare?”, “Cila është rëndësia e studimit të pozitës gjeografike të trevave shqiptare?, “Përse bashkëpunimi rajonal është domosdoshmëri për shqiptarët në Ballkan?”.

Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për përmbajtjen e kësaj shkence, detyrat që ka gjeografia rajonale në kuadër të shkencës së gjeografisë në përgjithësi, rëndësinë që merr gjeografia në kushtet rajonale dhe lidhjet e ndërsjella të saj me të dy grupet e mëdha të shkencave natyrore dhe shoqërore. Nxënësit kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, përqendrohen në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.

Reflektimi (Shkrim i lirë) Mësuesi u kërkon nxënësve që të japin mendime nëpërmjet shkrimit të një

eseje të shkurtër, pasi të kenë përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si faktor stabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi dëgjon mendimet e nxënësve dhe bën një përmbledhje të tyre. Më pas jep detyrën e shtëpisë.

Çfarë kuptoni me këto koncepte Cila është rëndësia e pozitës gjeografike të këtyre trevave?

Cila është shtrirja e trojeve shqiptare në Ballkan?

 

1

23

Mësimi 1.2 Harta politike dhe ndryshimet e saj

- të përshkruajnë proceset historike, politike dhe gjeografike që përcaktuan ndryshimet dhe formimin e hartës politike të trevave shqiptare; - të interpretojnë proceset historike, politike dhe gjeografike që përcaktuan ndryshimet dhe formimin e hartës politike të trevave shqiptare; - të analizojnë dhe shpjegojnë shkaqet e copëtimit të tyre në disa shtete ballkanike, statusi i sotëm politik dhe e ardhmja e tyre në familjen e madhe evropiane.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Nxënësve u kërkohet që të përshkruar ndryshimet hap pas hapi që ka pësuar harta politike, duke u përqendruar te roli i faktorit ndërkombëtar. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me harta, fakte e foto të periudhave të ndryshme të qëndresës së shqiptarëve për të ruajtur tërësinë territoriale të tyre.

Detyrë

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: harta të ndryshme: hartën fizike

dhe politike të gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë si dhe atlase të ndryshme.

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit Evokimi (Kllaster)Nxënësit do të shprehin nëpërmjet kllasterit njohuritë e tyre për

shtrirjen e trevave shqiptare në Ballkan.Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon

të lexojnë tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:

Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas grupet dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.

E Kllaster 10 minuta R INSERT 25 minuta R Shkrim i lirë 10 minuta  

 

TrevaShqiptare

Shqipëria Kosova

Treva në Maqedoni

Treva në Mal të Zi

Treva në Serbinë lindore

Treva në Greqi

(kontrollo) nëse diçka që lexoni pohon atë që dini

+ (plus) nëse një pjesë e informacionit është e re për ju

- (minus) nëse një ose disa informacione është ndryshe nga ajo që dini

? (pikëpyetje) nëse ka informacion që është i paqartë për ju

 

1

24

Metodika e zhvillimit: koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:

1. Ndarja e klasës në grupe të vogla;

2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime ku mund të kërkojnë për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit shtrirjen e trevave shqiptare në periudhën ilire; b) të hedhin në hartën skicë të Evropës Juglindore shtrirjen e trevave shqiptare gjatë periudhës së pushtimit romak e bizantin me ngjyra të ndryshme; c) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit shtrirjen e trevave shqiptare gjatë periudhës së pushtimit osman; d) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit ndryshimet e bëra në hapësirën e trevave shqiptare në periudhën e vitit 1913 pas Konferencës së Am-basadorëve; e) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit ndryshimet e bëra në hapë-sirën e trevave shqiptare në fillimshekullin XXI.

3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve; diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:- saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; - hedhjen me saktësi të trevave shqiptare në kufijtë e tyre sipas periudhave

Mësimi 1.3 Projekt kërkimor “Ndryshimi i hartës politike”

- të përshkruajnë përbërjen e trevave shqiptare, vendosjen e tyre sipas shteteve; - t’i përcaktojnë ato në hartën politike të Evropës Juglindore.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme: interneti, libra të Historisë së Shqipërisë, revista shkencore etj.

1

25

Kreu

2 Natyra e trevave shqiptare

Mësimi 2.1

- të vlerësojnë rolin e pozitës gjeologjike, të formimit dhe të përbërjes së truallit të trevave shqiptare; - të analizojnë dhe interpretojnë larminë e shumëllojshmërinë e pasurive minerale të tyre;- të përshkruajnë mundësitë që ofrojnë këto pasuri në zhvillimin e tyre.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Fjalët kyçe: mazut, zonë mineralmbajtëse

Përbërja gjeologjike dhe pasuritë minerale në trevat shqiptare

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, hartën

gjeologjike të trevave shqiptare, atlas gjeologjik.

Struktura e mësimit:

ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të teksti dhe u kërkon që t’ju

përgjigjen disa pyetjeve:- Cilët janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare?- Cilat janë minerale të djegshme?- Cilat janë mineralet metalore dhe jometalore?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.

E Brainstorming 10 minuta R Rrjeti i diskutimit 25 minuta R Kllaster 10 minuta  

26

Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë

tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që trajtohen ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.

Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.

Reflektimi (Kllaster) Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës lidhur

me konceptin e globalizimit, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të njohurive:

(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)

 

Evolucioni i gjatë dhe i ndërlikuar gjeologjik

Përbërja litologjike e larmishme

Përbërja strukturore e larmishme

Pasuri të shumta minerale

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden pranë zonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i pasqyrojnë kërkimet e tyre në një shkrim të shkurtër.

Detyrë

2 2

27

Struktura e mësimit:

Burimet ( Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, të dhëna

nga stacionet meteorologjike etj., harta të klimës së Shqipërisë etj.

Zhvillimi i mësimit Evokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë

një listë me emra: Grupi i parë një listë me elementet e klimës dhe të hidrograf-isë; Grupi i dytë me rolin e klimës në elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me rolin e klimës në jetën e njeriut. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të ndryshojë klima e një rajoni vetëm nën ndikimin e faktorit human? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.

Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë

tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:

Mësimi 2.3 Klima dhe hidrografia në trevat shqiptare

- të shpjegojnë veprimin e faktorëve të formimit të klimës, veçoritë kryesore dhe larminë e saj në trevat shqiptare, tiparet e elementeve kryesore klimatike;

- të vlerësojnë pasuritë klimatike dhe mënyrën e shfrytëzimit të tyre për qëllime ekonomike dhe turistike;

- të interpretojnë rolin e faktorëve dhe kushteve të formimit të hidrografisë së trevave shqiptare, të përbërjes së saj me larmi objektesh hidrografike, të regjimit të rrjedhjes, të veçorive kryesore të këtyre objekteve;

- të vlerësojnë pasuritë ujore dhe potencialet turistike të brigjeve detare dhe liqenore, mënyrën e shfrytëzimit të tyre për qëllime ekonomike dhe turistike.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

E Brainstorming 10 minuta R INSERT 25 minuta R Mendo, Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minuta  

(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)

 

2

28

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë për rolin e elementeve të klimës dhe hidrografisë në gjeosistem; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të ven-dosin shënimet për ato gjëra që trajtohen ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.

Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.

Reflektimi (Mendo e Puno në dyshe, Shkëmbe) Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’i kryejnë në mënyrë

individuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup: - Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikojnë në ndryshimin e

elementeve të klimës; - Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikohen nga format e hidro-

grafisë. Diskutohen variantet më të sakta.

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe negative të klimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit të shoqërojnë kërkimet e tyre me të dhëna e foto.

Detyrë

2 2

29

Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e

punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për

detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:- Ndarja e klasës në grupe të vogla; - Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime

ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):

a) të hedhin në hartën skicë të Shqipërisë lumenjtë kryesorë; b) të hedhin në hartën skicë të Kosovës lumenjtë kryesorë; c) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e temperaturës për stacionin Çukë

(Sarandë).

Tabelë e sugjeruar

Mësimi 2.4 Punë praktikë

- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët e regjimit të el-ementeve kryesore klimatike; - të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët e regjimit të rrjedhjes dhe të njohin hartën e rrjetit hidrografik të trevave shqiptare

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, tabela me vlera të elementëve të klimës, harta skicë e trevave shqiptare, gomë, lapsa me ngjyra etj.

Ndërtimi dhe interpretimi i grafikëve të elementeve klimatike. Hidhni në hartën skicë

Temperatura mesatare mujore (ºC) (1961-1990) Stacioni meteorologjik Çukë (Sarandë)

Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor8.10 8.70 10.50 13.10 17.10 20.40 22.40 22.60 20.50 17.20 12.50 9.40

 

d) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e reshjeve për stacionin Çukë (Sarandë)

2

30

3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.

Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:

1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës, reshjeve dhe të rrjetit lumor; 3. për interpretimin me logjikë, me gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.

Reshjet mesatare mujore ( mm) (1961 -1990) Stacioni meteorologjik Çukë (Sarandë)

Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor131.30 131.10 109.30 77.70 51.10 21.40 8.80 21.90 93.60 145.00 195.90 171.00  

2

Struktura e mësimit:

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekura

nga këto dukuri, si: rrëshqitje dheu, erozion shpyllëzime, si dhe të dhëna nga Ministria e Mjedisit Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj.

Mësimi 2.5

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Tokat, bota bimore e shtazore në trevat shqiptare

Fjalët kyçe: shkretizim

E Brainstorming 15 minuta R Tabela e koncepteve 20 minuta R Turi i galerisë 10 minuta  

- të shpjegojnë konceptin toka pjellore dhe të varfra;- të tregojnë faktorët dhe shkaqet e dëmtimit, degradimit dhe

ndotjes së tokave, rrugët e mbrojtjes së tyre; - të shpjegojnë shkaqet e larmisë së bimësisë dhe të botës shtazore

të trevave shqiptare, përbërjen e saj sipas kateve bimore, llojet e kafshëve të egra;

- të shpjegojnë pasurinë floristike dhe faunistike, shkallën e dëmtimit dhe të degradimit të mbulesës bimore; rrugët e mbrojtjes dhe ripërtëritjes së saj.

2

31

ZHVILLIMI

Evokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë

një listë me emra: Grupi i parë do të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave; Grupi i dytë bën një listë me institucionet që merren me këto probleme; Grupi i tretë një listë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.

Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve) Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën, e cila

ndjek hapat e mëposhtme:

Në përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet e tyre për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegimin e informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të gjitha konceptet e reja.

Reflektimi (Turi i galerisë) Secili grup vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin punën

e bërë nga shokët e tjerë me anë të vizitës në galeri.

Çështjet kryesore1. Përse degradimi i tokave sjell pasoja negative për jetën në tokë?

2. Çfarë veprimtarish bujqësore nxisin shkretizimin e tokave?

3. Cilat janë tiparet e kateve bimore sipas lartësisë?

Nxënësit sipas grupeve të formuara gjatë Brainstorming, rigrupohen në grupe nga 1-3 (grupet familjare) dhe më pas rigrupohen përsëri sipas numrave të caktuar (tavolina me grupe ekspertësh).

Nxënësit me numrin 1 punojnë për çështjen e parë, numrat 2 për çështjen e dytë e numrat 3 për çështjen e tretë.

Pasi përfundojnë diskutimet në nivel ekspertësh, nxënësit kthehen në grupet familjare dhe secili flet për çështjen e tij. Grupet familjare përgatitin tabelën e mëposhtme:

Shkaqet Pasojat Mendimi juaj DegradimiShkretizimi Erozioni Përmbyjtjet  

Detyrë

Shkruani një ese të shkurtër me temë: Shoqëria dhe roli i saj në problemet mjedisore.

2

32

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i; harta të

popullsisë dhe përhapjes së saj.

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit Evokimi (Kubimi)Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi veprimet që

parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë evokimit nxënësit mund të përshkruajnë, të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar tre faqet e kubit.

Klasa ndahet në grupe me 6 nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa:

Përshkruani disa nga tiparet e popullsisë shqiptare; Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri,

Kosovë, Serbi e Maqedoni.

Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtë të popullsisë në këto treva? (Çfarë ju bën të mendoni që faktori shoqëror ka ndikim të rëndësishëm në shpërndarjen e popullsisë?)

Kreu

3 Popullimi i trevave shqiptare

Mësimi 3.2 Historia e popullimit në trevat shqiptare

- të përcaktojnë faktorët dhe kushtet e popullimit të hershëm të trevave shqiptare, të popullimit të vazhdueshëm të tyre; - të përshkruajnë faktorët dhe treguesit e rritjes së numrit të popullsisë, të shpërndarjes gjeografike dhe ndryshimeve të treguesve të shtimit natyror dhe të dendësisë së popullsisë; - të shpjegojnë strukturën moshore dhe gjinore, kombëtare dhe fetare të popullsisë.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të jenë të aftë:

E Kubimi 30 minuta RR Tabela e koncepteve 15 minuta  

3

33

Realizimi i kuptimit (Kubimi) Analizoni: Tiparet e strukturës së popullsisë. Raportet sipas llojit të

strukturës.Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare (Cilat janë shkaqet e

pranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?) Argumentoni: Disa tregues demografikë që tregojnë tendencën në rritje të

popullsisë së moshuar në trevat shqiptare. (Merrni një qëndrim pro ose kundër problemit).

Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë përgjigjet për secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis nxënësve dhe respektin e mendimeve.

Reflektimi (Tabela e koncepteve) Duke përdorur të dhënat e tekstit ndërtohet tabela e koncepteve si më

poshtë:

Strukturamoshore

Strukturaetnike

Strukturafetare

Strukturaarsimore

Shqipëri Kosovë Trevat e tjera  

Detyrë

Shkruani një ese të shkurtër me temë: “Integrimi rajonal vlerë apo rrezik për identitetin kombëtar”.

Mësimi 3.3 Punë praktikë

- të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e strukturës së popullsisë; - të hedhin në hartën skicë shpërndarjen gjeografike të popullsisë.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, tabela me të dhëna të popullsisë, harta skicë e trevave shqiptare, gomë, lapsa me ngjyra etj.

Grafikët e strukturës së popullsisë. Harta skicë e shpërndarjes së popullsisë sipas trevave shqiptare

3

34

Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: Njohja me kërkesat

e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi i cili i orienton nxënësit për

detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:- Ndarja e klasës në grupe të vogla; - Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa

drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë të Shqipërisë shpërndarjen e popullsisë sipas

dendësisë;b) të hedhin në hartën skicë të Kosovës shpërndarjen e popullsisë sipas

dendësisë;c) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e shpërndarjes së popullsisë

fshat –qytet në Republikën e Shqipërisë.

Tabelë e sugjeruar

d) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e shpërndarjes së popullsisë fshat –qytet në Kosovë

3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve

dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.

Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:

1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë. 2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës,reshjeve dhe të rrjetit lumor.3. për interpretimin me logjikë,më gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.

1945 1950 1960 1970 1980 1990 2000 Popullsia e përgjithshme

1122900 1215200 1607300 2135600 2670500 3255900 3446998

Popullsiqytetare

127500 249000 474300 479700 897300 1177400 1647665

Popullsifshatare

676400 966200 1133000 1455900 1773200 208500 1799333

 

1948 1953 1961 1971 1981 Popullsia e përgjithshme

733034 815908 963988 1243393 1588400

Popullsiqytetare

71349 126139 187560 335019 514755

Popullsifshatare

661685 629769 776428 908374 1073645

 

3 3

35

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, Shoqata

joqeveritare, UNICEF etj.

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit Evokimi (Brainstorming)Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e më-

poshtme:- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga Mesjeta deri në vitet ’90

të shek. XX?- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë dhe

përse?- Cilat janë tiparet e migrimit pas ’90?- Cilat janë disa tipare të migrimit të popullsisë kosovare?Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe

mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.

Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin

duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5minutash) mësuesi u kërkon dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve.

Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.

Mësimi 3.4

- të shpjegojnë faktorët dhe pasojat e migrimeve të popullsisë shqiptare sipas trevave;

- të shpjegojnë dukuritë e vendbanimeve rurale dhe urbane; -të analizojnë shkaqet e ndryshimeve të strukturës dhe të arkitek-

turës së ndërtesave; si dhe problemet e tyre mjedisore.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Migrimet dhe vendbanimet në trevat shqiptare

E Brainstorming 5 minuta R Leksion i avancuar 30 minuta R Esse 10 minuta  

3

36

Bëhen pyetjet:- Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë?- Cilat ishin motivet që e nxitën? Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u kër-kohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:

- Përse u rishfaq ky fenomen pas ’90-ës?- Cilat ishin motivet që e nxitën?- Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:

- Cili janë tiparet e migrimit në Kosovë?- Cilat ishin motivet që i nxitën?- Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij.- Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpër

botë?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet

paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.

Reflektimi (Ese)Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me

temë: “Vendbanimet e lashta, dokument i së kaluarës”.

Detyrë

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga UNICEF-i në vendin tonë pas vitit 1990 e deri sot, foto të veprimtarive, pjesëmarrës të tyre, grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari.

3

37

Kreu

4 Ekonomia e trevave shqiptare

Mësimi 4.4

- të interpretojnë strukturën e sektorit terciar të ekonomisë, gjendjen e transportit, shkaqet dhe shkallën e zhvillimit; - të interpretojnë gjendjen e tregtisë, artizanatit dhe të shërbimeve, strukturën e tyre dhe shkaqet e ndryshimeve në kohë dhe në hapësirë;- të evidentojnë dhe të shpjegojnë potencialet natyrore, njerëzore dhe ekonomike për zhvillimin e turizmit, përparësitë, shkallën e zhvillimit dhe perspektivën e tij.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Sektori terciar (Shërbimet)

Burimet ( Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve

turistike të vendit tonë (Vlorës, Durrësit, Prizrenit, Shkupit etj.) që paraqesin vlerat natyrore, kulturore, peizazhin mahnitës dhe kuriozitete për vlerat e tyre kulturore.

Struktura e mësimit:

ZHVILLIMIEvokimi (Parashikimi me tema paraprakë )Jepen pesë terma paraprakë: transport, turizëm, tregti, artizanat dhe shër-

bime.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të

shkurtër midis tyre.

Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)

Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.

Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:

E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta R DRTA 25 minuta R Diagrami i Venit 10 minuta  

38

Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme,të

cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë roli kanë këto degë të sektorit terciar të ekonomisë?”, “Cilat janë degët e këtij sektori të zhvilluar në qytetin/fshatin apo rrethin tuaj?”, “Cilat janë disa pasuri natyrore që ofron qyteti/fshati juaj për zhvillimin e turizmit?”, “Përse është e domosdoshme lëvizja e njerëzve dhe e mallrave?”, “Përse është e rëndësishme njohja e relievit në zhvillimin e transportit?”

Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund, kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për rëndësinë e degëve të sektorit terciar në kushtet e ekonomisë së tregut për zhvillimin e qytetit/fshatit apo dhe me gjerë rrethit, qarkut ku ata ban-ojnë. Nxënësit, siç e shohim kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.

Reflektimi (Diagrami i Venit) Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë, pasi nxit te nxënësit aftësinë

për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të orientuar me tekstin.

Cilat janë pasuritë natyrore, kulturore dhe shoqërore që favorizojnë zhvillimin e sektorit terciar të ekonomisë?

Çfarë kuptoni me këto koncepte?

Cilat janë tiparet e pesë degëve të sektorit terciar?

Cilat veçoritë e zhvillimit të këtij sektori sipas rajoneve

 

Detyrë

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi rolin e mjedisit të zonës ku banojnë për zhvillimin e sektorit terciar. Është mirë që nxënësit të shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, fshati apo dhe krahina të cilës i përkasin.

Pasuritë kulturore Pasuritë fizike

Detyrë

39

Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e

punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për

detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla; 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa

drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):

a) të ndërtojnë grafikun e ecurisë së degëve të ekonomisë në Shqipëri sipas peshës në vite.

Tabelë e sugjeruar

Mësimi 4.5 Punë praktikë

- të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e strukturës së ekono-misë dhe të degëve të saj; - të analizojnë hartat e shpërndarjes gjeografike të rajoneve kryesore bujqësore dhe industriale të trevave shqiptare.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, të dhëna nga INSTA-ti, revista shkencore etj.

Grafikët e strukturës së ekonomisë dhe hartat e shpërndarjes së rajoneve kryesore ekonomike

4

1990 1996 2000 2002 2003 2004 2005 2006 Bujqësi 40 % 53% 25.5 26.3 23.5 22.3 20.6 19.5 Industri 37% 13% 7.6 10.8 8.7 10.0 10.6 11.0 Ndërtim 7% 11% 8.1 7.9 13.7 13.9 13.8 14.2 Transport 3% 3% 11.2 10.7 9.0 9.4 9.2 Të tjera 13% 20% 58.8 25.6 23.3 23.2 24.1 25.4  

40

4

b) të ndërtojnë grafikun e peshës që zënë degët e ekonomisë në Kosovë (të dhëna të vitit 2005).

c) të interpretojnë grafikun e ecurisë së degëve të ekonomisë në Shqipëri sipas peshës në vite.

d) të interpretojnë grafikun e peshës që zënë degët e ekonomisë në Kosovë. 3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve.

Diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.

Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:

1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës, reshjeve dhe të rrjetit lumor; 3. për interpretimin me logjikë, më gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.

Aktiviteti ekonomik Pesha që zënë në % Minierat 0.4Industria 10.7Ndërtimtaria 5.2Tregtia 55.4Hotelet & Restorantet 8.8

Transporti, posta, telekomunikacioni 10.0 

Kreu

5

41

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve

turistike të vendit tonë (liqenit të Ohrit, qytetit të Ohrit, parkut të Butrinti, Gjiro-kastrës dhe Beratit) që paraqesin vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin mahnitës dhe kuriozitete për vlerat kulturore të tyre.

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë )Jepen pesë terma paraprakë: liqeni i Ohrit, qyteti i Ohrit, parku i Butrintit,

qyteti i Gjirokastrës dhe i Beratit.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të

shkurtër midis tyre.

Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)

Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.

Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:

Kreu

5 Problemet mjedisore të trevave shqiptare

Mësimi 5.1

- të evidentojnë dhe vlerësojnë pasuritë e mjedisit të trevave shq-iptare, të diferencuara në të përsëritshme dhe të papërsëritshme, në të përgjithshme dhe të veçanta, unikale; - të vlerësojnë rolin dhe vendin e pasurive mjedisore në shkallën e zhvillimit të trevave shqiptare.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Pasuritë natyrore dhe roli i tyre në trevat shqiptare

E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta R DRTA 25 minuta R Diagrami i Venit 10 minuta  

42

Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Cilat janë ato vlera të veçanta që i kanë dhënë liqenit të Ohrit statusin e trashëgimisë natyrore Botërore?”, “Cilat janë karakteristikat kulturore që i kanë dhënë statusin e sitit të trashëgimisë kulturore botërore qytetit të Ohrit?”, “Po parku arkeologjik i Butrintit për çfarë vlerash e ka marrë statusin e sitit të trashëgimisë kulturore Botërore?”, “Cilat janë ato vlera arkitektonike të Gjirokastrës që i dhanë asaj statusin e sitit së Listës së Trashëgimisë kulturore Botërore?”, “Po Beratin çfarë e dallon nga Gjiro-kastra që u bë pjesë e kësaj liste Kulturor Botëror?”. Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për vlerat unikale të këtyre zonave që u dhanë atyre këtë status të veçantë. Nxënësit siç e shohim kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.

Reflektimi (Diagrami i Venit) Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë pasi nxit te nxënësit aftësinë

për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të ori-entuar me tekstin. Cilat janë disa nga pasuritë natyrore dhe kulturore të zonës ku ju banoni që mund të propozohen për të fituar statusin e Trashëgimisë Botërore dhe për cilat vlera mendoni se janë të tilla?

Çfarë tregojnë këto qytete, liqene dhe parqe arkeologjike?

Cilat janë tipare e përbashkëta që i lidhin mes tyre këto zona?

Cilat janë tiparet për të cilat ato janë pjesë e Listës së Trashëgimisë Botërore?

 

Pasuritë kulturore Pasuritë natyrore

DetyrëNxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime në zonën e tyre të banimit dhe të

ofrojnë pasuri natyrore apo kulturore që ata mendojnë se kanë vlera unikale për të fituar një status të veçantë. Është mirë që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, fshati apo dhe krahina të cilës i përkasin.

5

43

Metodika e zhvillimitKoha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin

në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime ku mund të

kërkoni për objektivin e dytë ):a) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike kulturore në hapësirën rreth qytetit/fshatit

ku banojnë; b) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike malore në hapësirën rreth qytetit/fshatit

ku banojnë; c) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike urbane në hapësirën rreth qytetit/fshatit

ku banojnë; d) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike ujore në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku

banojnë; e) të evidentojnë potencialet turistike të zonave të mbrojtura natyrore dhe të vlerësojnë pasurinë e

tyre në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku banojnë; f) të prezantojnë rrugët për tërheqjen e turistëve drejt zonave të mbrojtura dhe të vlerësojnë ndikimin

e zhvillimit të turizmit mbi to në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku banojnë.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve. Diskutime rreth tyre

nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë. 2. prezantimin e punës duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma gjeografike dhe me

logjikë argumenti.3. origjinalitetin në përpunimin materialit të përdorur

Mësimi 5.4 Punë praktikë

- të aftësohen për të marrë pjesë aktivisht në vlerësimin dhe mbrojtjen e mjedisit dhe të trashëgimisë natyrore dhe kulturore të trevës së tyre;

- të evidentojnë potencialet turistike dhe zonat më të rëndësishme për zhvillimin e turizmit;

- të realizojnë një detyrë kërkimore mbi zonat mbrojtura natyrore, pasurinë e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre,ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, të dhëna nga MMPAU dhe INSTAT, revista shkencore mjedisore etj.

Trashëgimia natyrore dhe kulturore. Rrugët e mbrojtjes së saj5

44

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT, OJF etj.

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit Evokimi (Brainstorming )Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e

mëposhtme:• RenditnidisatiparetëpopullsisësëRajonitJugor.• Cilatishinmotivetemigrimittëhershëmtëpopullsisësëkëtijrajoni? Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe

mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.

Kreu

6Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare

Mësimi 6.16

- të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm të rajonit Jugor, kushtet natyrore që ndikuan në këtë popullim dhe në shtimin e vazhdueshëm të dendësisë së popullimit; shkaqet e shtimit të pakët në shekullin e fundit;

- të evidentojnë problemin e migrimeve të popullsisë; strukturën e popullsisë dhe ndryshimet e saj në kohë dhe sipas nënnjësive përbërëse;

- të renditin problemet e kohëve të fundit të lidhura me migrimin e popullsisë; - të shpjegojnë veçoritë e vendbanimeve; vendosjen e tyre në forma të ndryshme të

relievit dhe shpërndarjen në drejtim vertikal, nivelet e urbanizimit;- të evidentojnë tiparet e veçanta të qendrave urbane dhe rurale; trashëgiminë e pasur

materialo-shpirtërore.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Rajoni Jugor. Popullsia

E Brainstorming 5 minuta R Leksion i avancuar 30 minuta R Esse 10 minuta  

45

Detyrë

Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të rajonit Jugor qendrat më të rëndësishme të banuara.

Detyrë

Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin

duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5 minutash) mësuesi u kërkon dysheve t’u tregojnë punën e tyre shokëve.

Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.

Bëhen pyetjet:- Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm?- Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë së rajonit Jugor. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:

- Cila është ecuria e shtimit të popullsisë së rajonit në periudha të ndryshme?

- Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit?- Përse themi që ky rajon dallohet për vlera kulturore?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet demografike të rajonit. Nxënësve

u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:- Cilat janë arsyet e largimit të popullsisë nga ky rajon?- Cilat janë arsyet e plakjes demografike të rajonit?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga

informacionet paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.

Reflektimi ( Esse)Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me

temë: “Si parashikoni perspektivën demografike të rajonit Jugor?”.

6

46

Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e

punës dhe puna konkrete.

Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime

ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë njësitë fizike të rajonit jugor.b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të rajonit jugor.c) të hedhin në hartën skicë lumenjtë kryesorë të rajonit jugor.d) të hedhin në hartën skicë të dhënat e dendësisë mesatare të popullsisë sipas

njësive fizike të rajonit jugor.e) të hedhin në hartën skicë të dhënat e degëve të ekonomisë së rajonit jugor.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve

dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.

Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:

1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. hedhjen me saktësi të elementeve të kushteve natyrore.

Mësimi 6.18 Punë praktikë

- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike të aktiviteteve ekonomike në rajoneve të ndryshme të vendit.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, teksti, të dhëna të INSTAT-it, revista shkencore etj.

Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në rajonin Jugor

6

47

6

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën ekonomike të Shqipërisë

dhe hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj.

Struktura e mësimit:

ZHVILLIMIEvokimi (Kllaster)Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster në lidhje me çështjet e

mëposhtme:• Cilëtjanëfaktorëtnatyrorëqëkanëfavorizuarzhvilliminekonomiktë

Rajonit Perëndimor?• Cilatjanëfaktorëtshoqërorëqëkanëfavorizuarzhvilliminekonomiktë

Rajonit Perëndimor?• Cilëtështëstrukturaeekonomisësërajonit?Nëpërmjet këtyre pyetjeve u jepet përgjigjeve tipareve të ekonomisë së Rajonit

Perëndimor.

Realizimi i kuptimit (Ditari Dypjesësh )

Mësimi 6.21

- të përshkruajnë shkaqet dhe kushtet e zhvillimit të ekonomisë së rajonit në etapa të ndryshme, tendencat e zhvillimit të tij në kohën e sotme;- të shpjegojnë strukturën e aktiviteteve ekonomike të bujqë-sisë, industrisë, shërbimeve, transportit, turizmit dhe shkaqet e zhvillimeve të shpejta të tyre pas vitit ’90.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Ekonomia e Rajonit Perëndimor

E Kllaster 5 minuta R Ditari dypjesësh 30 minuta R Kllaster 10 minuta  

Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën e cila konsiston si më poshtë:

Brenda grupit nxënësit ndahen në çifte (1,2) (3,4) (5,6) (7,8). Kjo ndarje korrespondon me ndarjen e pjesëve në tekst. Secili nga çiftet lexon e i thotë

Çështjet kryesore- Analiza e nëndegëve të

bujqësisë.- Cilat janë degët e industrisë të

zhvilluara në rajon dhe përhapja?- Përse bujqësia është dega

bazë?

48

Reflektimi (Kllaster)Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë

e tyre për strukturën e ekonomisë së Rajonit Perëndimor t’i hedhin në kllaster.

shokut idetë. Të gjithë së bashku diskutojnë idetë e tyre në grup. Një anëtar i grupit paraqet idetë e detyrën e realizuar përpara klasës.

Këtu është vendi që mësuesi të ndërhyjë për të shpjeguar idetë e konceptet e paqarta.

- Cili është roli i sektorit të tretë në rajon, po perspektiva e tij?

Detyrë

Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të Rajonit Perëndimor degët e ekonomisë së zhvilluar.

Detyrë

Struktura ekonomike e rajonit perëndimor

Ekonomia bujqësoreDegët

Industria Degët

Sektori i tretë Degët

6

49

Mësimi 6.22 Punë praktikë

- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike të aktiviteteve ekonomike në rajone të ndryshme të vendit.

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, teksti, të dhëna të INSTAT-it, revista shkencore etj.

Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në Rajonin Perëndimor

Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e

punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për

detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla; 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa

drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë njësitë fizike të Rajonit Perëndimor; b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të Rajonit Perëndimor; c) të hedhin në hartën skicë lumenjtë kryesorë të Rajonit Perëndimor; d) të hedhin në hartën skicë të dhënat e dendësisë mesatare të popullsisë

sipas njësive fizike të Rajonit Perëndimor; e) të hedhin në hartën skicë të dhënat e degëve të ekonomisë së Rajonit

Perëndimor.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve

dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.

Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:

1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. hedhjen me saktësi të elementëve të kushteve natyrore.

6

50

Kreu

7Trevat shqiptare përtej kufirit të Republikës së Shqipërisë

Mësimi 7.1

- të tregojnë pozitën gjeografike të Kosovës; - të përshkruajnë përparësitë e saj, kushtet natyrore dhe pasuritë e saj natyrore;

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Republika e Kosovës

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: Hartën fizike dhe politike të

Kosovës, hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlase gjeografike etj.

Struktura e mësimit:

ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming )Me anën e Brainstorning nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të

rëndësishme pozitën gjeografike të Kosovës:

E Brainstorming 5 minuta R Terma paraprake 25 minuta R Rrjeti I diskutimit 15 minuta  

Roli i pozitës gjeografike të Kosovës

51

Realizimi i kuptimit (Terma paraprakë )Jepen pesë terma paraprakë: Pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi

i Kosovës, gjenocid dhe minierë.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të formulojnë individualisht nga një

fjali për çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive në tabelë.

P.sh.- Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan. - Rrafshi i Dukagjinit njësia fizike perëndimore.- Rrafshi i Kosovës njësia fizike lindore. - Gjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare.- Kosova miniera e “artë” e ish-Jugosllavisë. Para leximit të tekstit nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë

leximit të tij: Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet me lexim individual nga ana e nxënësve.

Më pas ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit: Çfarë është e re në pjesën e librit, të cilën ju nuk e keni përmendur në krijimin

tuaj?

Reflektimi (rrjeti i diskutimit)Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit

Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet që të ballafaqojnë argumentet e përdorura në favor të idesë së tyre.

A ka Kosova rol kyç në politikën mbarëshqiptare

Argumente pro Argumente kundër

Detyrë

Sipas njohurive që fituan nxënësve u kërkohet që të bëjnë një shkrim të shkurtër ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës, pas vitit 1990.

Detyrë

7

52

Mësimi 7.11 Punë praktikë

- të njohin hartën e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirjen e objekteve kryesorë fiziko-gjeografikë, të qendrave kryesore të banuara, industriale dhe bujqësore

Në përfundim të punës praktike nxënësit do të

jenë të aftë:

Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, teksti, të dhëna statistikore, revista shkencore etj.

Harta e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirja e qendrave të banuara

Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e

punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për

detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime

ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë trevat shqiptare përtej kufirit në Kosovë, Malin e

Zi, Greqi, në Serbinë Lindore dhe në ish-RJ të Maqedonisë.b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të trevave shqiptare përtej kufirit; c) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore të banuara në trevat shqiptare

përtej kufirit; d) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore industriale në trevat shqiptare

përtej kufirit; e) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore bujqësore në trevat shqiptare përtej

kufirit.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve.

Diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.

Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:

1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë. 2. hedhjen me saktësi të elementeve të kushteve natyrore.

7