guro ako - teacher talks

DEPED COPY

i

4Edukasyon

sa Pagpapakatao

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Patnubay ng GuroYunit 3

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

VISIT DEPED TAMBAYANhttp://richardrrr.blogspot.com/

1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.2. Offers free K-12 Materials you can use and share.

DEPED COPY

ii

Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikaapat na BaitangPatnubay ng GuroUnang Edisyon, 2015ISBN: _____________

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa anumang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda/materyales (mga kuwento, seleksyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor,Mabini Bldg, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 at 634-1072E-mail Address: [email protected]

Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Consultant: Fe A. Hidalgo, PhDMga Tagasuri at Editor: Irene C. de Robles, Erico M. Habijan, at

Joselita B. GulapaMga Manunulat: Felamer E. Abac, Gina A. Amoyen, Jesusa M. Antiquiera, Henrieta A. Bringas, Grace R. Capati, Maria Carla M. Caraan, Rodel A. Castillo, Rolan B. Catapang, Isabel M. Gonzales, Noel S. Ortega, Marilou D. Pandiño, Adelaida M. Reyes, at Portia R. SorianoMga Tagaguhit: Eric S. de Guia, Fermin M. Febella Jr., at Randy G. Mendoza Mga Tagapagtala: Gregorio T. Pascual at Bryan R. Simara Naglay-out: Gregorio T. Pascual at Elizabeth T. Soriao-UrbanoPunong Tagapangasiwa: Joselita B. GulapaPangalawang Tagapangasiwa: Marilou D. Pandiño


DEPED COPY

iii

Para sa Iyo, Guro ng Edukasyon sa Pagpapakatao

Inihanda ang patnubay na ito upang magabayan ka sa iyong pagtuturo ng Edukasyon sa Pagpapakatao (EsP) sa Ikaapat na Baitang. Layunin ng asignaturang ito na magabayan ang mga mag-aaral na makilala ang kaniyang sarili, ang bahaging ginagampanan sa kaniyang pamilya, pamayanang ginagalawan bilang isang Pilipino upang makibahagi sila sa pagtatayo ng pamayanang pinaiiral ang katotohanan, kalayaan, katarungan, at pagmamahal.

Isinaalang-alang sa paghahanda ng patnubay ang sumusunod:

A. Batayan

• Patnubay ng kurikulum ng K to 12 pokus ang EsP• Kagamitan ng Mag-aaral sa EsP Baitang 4 • Balangkas ng DepEd sa Pagpapahalaga• Napapanahong paksa at thrust gaya ng pakikiangkop sa panahon

ng pangangailangan, kaligtasan, likas kayang pag-unlad, paggalang sa sarili, pagiging positibo at iba pang pagpapahalaga na makatutulong sa mabuting pagkatao

B. Prosesong Ginamit

Bahagi ng magiging pag-aaral ng mga mag-aaral sa ikaapat na baitang ang mga proseso ng pag-unawa (Alamin), pagninilay (Isagawa), pagsangguni (Isapuso), pagpapasiya (Isabuhay), at pagkilos (Subukin) upang higit nilang maunawaan ang mensahe ng anumang leksiyon, maisabuhay at maisakatuparan ang tamang desisyon na may tamang pagkilos. Narito ang sumusunod na proseso na dapat gamitin:

• Alamin Natin. Sa prosesong ito, ang mga mag-aaral ay binibigyan ng pagkakataong maalala o maipakita ang anumang dating kaalaman na may kinalaman sa leksiyon. Dito rin maaaring malaman o matandaan ng mga mag-aaral at maiproseso sa sarili ang anumang maling kilos o gawa at tuluyan itong itama sa patnubay ng guro.


DEPED COPY

iv

• Isagawa Natin. Upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang bawat aralin, sila ay magsasagawa ng iba’t ibang gawaing batay sa anumang layunin. May mga gawaing indibidwal at pangkatan.

• Isapuso Natin. Ang prosesong ito ay naglalaman ng mga kaisipang dapat tandaan at pahalagahan ng mag-aaral. Ang pagbibigay ng iba’t ibang gawaing higit na magpapatibay sa anumang natutuhan ay dapat ding isaalang-alang.

• Isabuhay Natin. Naglalaman ang bahaging ito ng mga gawaing magpapalalim ng pag-unawa sa bawat pagpapahalagang tinalakay sa bawat aralin at kung paano ito isasabuhay.

• Subukin Natin. Naglalaman ang bahaging ito ng mga pagtataya ng mga natutuhan ng bawat mag-aaral tungkol sa mga aralin batay sa mga layunin na nasa EsP Curriculum Guide.

Naglaan ng tatlumpung minuto kada araw upang malinang ang mga pagpapahalaga sa bawat aralin sa Edukasyon sa Pagpapakatao. Ang bawat aralin ay maaaring umabot nang limang araw. Nilalayon nito na tumimo sa isipan ng mga mag-aaral ang mga kasanayan at pagpapahalaga.

C. Mga Teorya at Estratehiyang Ginamit

1. Interaktibong Teorya ng Pagkatuto (Social Learning Theory) ni Albert Bandura

Ayon sa paliwanag ng Interaktibong Teorya ng Pagkatuto o Social Learning Theory ni Albert Bandura na isang Canadian Psychologist, ang mga pagkatuto tulad ng pagkakaroon ng mabuting ugali at bagong impormasyon ay maaaring makuha sa pagmamasid sa ibang tao. Sa teoryang ito, naniniwala na ang kapaligirang kinamulatan o kinalakhan ng isang mag-aaral ang siyang humuhubog sa pagkatuto at sa pag-uugali niya. Higit din silang natututo sa pagbibigay ng direksiyon at mga paulit-ulit na


DEPED COPY

v

mga gawain. Pinaniniwalaan din sa ilalim ng teoryang ito na ang anumang marahas o malupit na pag-uugali o gawi ay natutuhan ng mag-aaral ayon sa kaniyang nakita at hindi likas sa kaniya. Ang mga gagawin ng mga mag-aaral sa pag-aaral ng EsP ay dapat magmula sa guro.

2. Teorya ng Constructivism

Layunin sa pagtuturo ng Constructivism na pagnilayan o magbalik-tanaw ang mga mag-aaral sa kanilang mga naging karanasan. Maaaring dito makabuo ng kongkretong ideya, kasagutan, tamang kilos, at pag-uugali ang mga mag-aaral. Sa ganitong pagkakataon din maaaring maituwid ang anumang maling kaalaman, konsepto, kilos, at pag-uugali sa pamatnubay ng guro.

3. Teorya ng Pagkatuto mula sa Karanasan (Experiential Learning) ni David Kolb

Ayon sa Teorya ng Pagkatuto mula sa Karanasan, ang mga karanasan ang pinagkukunan ng mga pagkatuto na sinusuportahan ng Teorya ng Constructivism. Ayon sa isang artikulo, ang teoryang ito ay nagbibigay ng pagkakataon sa mga mag-aaral na makabuo ng kaalaman at kasanayan sa kanilang pag-aaral sa silid-aralan. Ito rin ay isang paraan na humuhubog sa kanilang kakayahang mamuno at mamahala. Sa paraang ito, ang mga mag-aaral ay maaaring makagawa ng positibong pagbabago sa kanilang buhay bilang mag-aaral.

Ang tatlong hakbang sa modelong ito:

a. Pagpaplano. Kaagapay ng guro ang mga mag-aaral sa pagbibigay ng kaniyang ideya o saloobin tungkol sa anumang pinag-usapan. Magpasiya kung ano ang dapat pang pag-aralan, gawin, at tandaan.

b. Paggawa. Mahalagang isaalang-alang ng guro sa kaniyang paggabay ang kakayahan ng mag-aaral upang maunawaan ang pakikialam kung hindi kailangan.


DEPED COPY

vi

c. Pagsusuri. Pagkatapos ng gawain, pabalikan ang mga proseso at karanasang pinagdaanan mula sa simula hanggang sa sila ay matapos. Sa ganito, matutulungan ang mga mag-aaral na makabuo ng mas malinaw na mensahe, kaisipan o ideya, at katotohanan na may kinalaman sa kanilang buhay.

4. Panlipunan-Pandamdaming Pagkatuto (Social-Emotional Learning)

Ito ay ang pagkakaroon ng mga kakayahang kailangan sa pagkilala at pamamahala ng sarili, paglinang ng pagmamalasakit sa kapuwa, paggawa ng mapanagutang pagpapasiya, pakikipag-ugnayan, at pagharap nang epektibo sa mga mapanghamong sitwasyon. Ito ay paraan ng paglinang ng mga kakayahan ng mag-aaral upang magtagumpay sa mga pang-araw-araw na gawain sa buhay. Ang limang batayang panlipunan–pandamdaming pagkatuto (SEL) ay binubuo ng sumusunod:

Kamalayang Pansarili (Self-Awareness). Sa kakayahang ito ay nakikilala at nasusuri ng mga mag-aaral ang sariling damdamin, interes, at gusto. Natutukoy rin ng mga mag-aaral ang kanilang kalakasan at kayang panindigan, gayundin ang hindi pa nila kayang magawa o maipakita.

Pamamahala ng Sarili (Self-Management). Naipakikita ng mga mag-aaral ang kanilang pamamahala sa sarili sa pagtatakda ng tunguhin o hangarin sa pamamagitan ng pagkilala sa mga pamaraang maaaring makatulong gayundin ang paghanap ng magagamit (resources) upang mapamahalaan ang anumang problema o pangamba, pagkontrol sa udyok ng damdamin, at masigasig na mapagtagumpayan ang anumang balakid. Ang mga mag-aaral ay nakapagtatakda at nasusubaybayan ang kanilang sariling pag-unlad bilang mag-aaral upang makamtam ang akademikong mithiin. Ang mga mag-aaral ay nagpapakita rin ng tamang damdamin o emosyon sa iba’t ibang pagkakataon.


DEPED COPY

vii

Kamalayang Panlipunan (Social Awareness). Naipakikita ng mga mag-aaral ang pagdama at pag-unawa sa damdamin ng ibang tao o grupo, sa pamamagitan ng pagkilala ng mga pahiwatig o senyas na maaaring pasalita o nakikita sa aksiyon o sitwasyon. Nahihinuha rin ang nadarama ng ibang tao sa iba’t ibang kalagayan kaya madali siyang makiramay.

Pamamahala ng Pakikipag-ugnayan (Relationship Management). Naipakikita ng mga mag-aaral ang pagpapanatili ng katatagan, malusog, at maayos na pakikipag-ugnayan sa kapuwa nang may pagtutulungan. Madali silang maging kabahagi ng isang team o grupo. Napaglalabanan ang anumang panggigipit at naiiwasan, napamamahalaan, at kayang lutasin ang anumang kasalungat na saloobin. Sila rin ay humihingi ng tulong kung kinakailangan.

Mapananagutang Pagpapasiya (Responsible Decision Making). Dito, ang mga mag-aaral ay nakabubuo ng isang desisyon na naaayon sa etikal na pamantayan na may pagsasaalang-alang sa kaligtasan. Ang anumang desisyon ay naaangkop sa panlipunang kaugalian, na may paggalang sa kapuwa, at inaasahan ang anumang kahihinatnan ng iba’t ibang pagkilos.


DEPED COPY

ix

Yunit III Pagmamahal sa Bansa at Pakikibahagi sa Pandaigdigang Pagkakaisa .............................................97

Aralin 1 Kultura ng Ating Lahi, Ating Pahalagahan………..….........100Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay……............….. 111Aralin 3 Pangkat na Magkakaiba, Pinahahalagahan ng mga Pilipinong Nagkakaisa….............…….......……………..….118Aralin 4 Kultura ng mga Pangkat Etniko, Mahalagang Malaman ..126Aralin 5 Sariling Disiplina sa Pagsunod sa mga Batas………........136Aralin 6 Nagkakaisang Lahi, Mundo’y Maisasalba....……..............143Aralin 7 Disiplina sa Pagtatapon ng Basura: Isang Pandaigdigang

Panawagan .......……….…….…...................……....…......148Aralin 8 Patuloy na Panawagan: Pagsusunog ng Basura, Itigil Na! ............................................................................155Aralin 9 Mag-Recycle ang Lahat Para sa Magandang Bukas........163

Mungkahing Pangwakas na Gawain Para sa Yunit III ……...............170

Talaan ng Nilalaman

Appendix A Unang Markahang Pagsusulit…………....……..............212

Yunit I………….......………………………….…..……………...............212Yunit II...............………....…………………..…………..……………....217Yunit III....…………………….…………………………………..............221Yunit IV……………………………………………..……………............ 230

Appendix B ……………………….....…………..…………………….......236

B.1 Mapa ng Pilipinas …………………..……………...............236B.2 Si Jacob Maentz ng Katutubo Project at ang kaniyang mga kuhang larawan ng iba’t ibang pangkat etniko .……237B.3 Republic Act 9003 – The Ecological Solid Waste

Management Act of 2003 ……...........……..……………...244B.3 Sunog Basura Fact Sheet ….……………..…………….... 245

Talasalitaan ………………..………………..………………….……..........253


DEPED COPY

xi

Re

publ

ika

ng P

ilipi

nas

Kaga

war

an n

g Ed

ukas

yon

Dep

Ed C

ompl

ex, M

eral

co A

venu

e Lu

ngso

d ng

Pas

ig

Dis

yem

bre

2013

K to

12 G

abay

Pan

gkur

ikul

um

EDUK

ASYO

N SA

PA

GPAP

AKAT

AO

Baita

ng 4


DEPED COPY

xii

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

AN

G B

ATA

YA

NG

KO

NSE

PTW

AL

NG

ED

UK

ASY

ON

SA

PA

GP

AP

AK

ATA

O

An

g tu

nguh

in o

”ou

tcom

e” n

g pa

g-aa

ral s

a ba

taya

ng e

duka

syon

ay

ang

panl

ahat

ang

pag–

unla

d ta

glay

ang

mga

kas

anay

an s

a ik

a–da

law

ampu

’t is

ang

sigl

o.

Tagl

ay it

o ng

is

ang

mag

-aar

al k

ung

may

roon

siy

ang

mga

kak

ayah

ang

pang

kaal

aman

, pan

dam

dam

in a

t pa

ngka

asal

an n

a m

agbi

biga

y sa

kan

ya n

g ka

kaya

han

upan

g:

1.

mam

uhay

at

mag

trab

aho

2.

mal

inan

g an

g ka

nyan

g m

ga p

oten

siya

l 3.

m

agpa

siya

nan

g m

apan

uri a

t ba

tay

sa im

porm

asyo

n 4.

m

akak

ilos

nang

epe

ktib

o sa

lipu

nan

at p

amay

anan

sa

kont

ekst

o ng

san

daig

diga

n up

ang

map

abut

i ang

uri

ng k

anya

ng p

amum

uhay

at

ng k

anya

ng li

puna

n (L

itera

cy

Coor

dina

ting

Coun

cil,

Sety

embr

e 19

97).

Ib

inat

ay a

ng k

ahul

ugan

at

ang

liman

g pa

lata

ndaa

n ni

to s

a Ap

at n

a Ba

taya

n (P

illar

) ng

Edu

kasy

on a

t sa

kon

sept

o ng

UN

ESCO

tun

gkol

sa

mga

pan

ghab

ambu

hay

na k

akay

ahan

(li

fe s

kills

) na

bin

uo n

g In

tern

atio

nal C

omm

issi

on o

n Ed

ucat

ion

para

sa

ika-

21 s

iglo

. A

ng s

umus

unod

ang

lim

ang

pala

tand

aan

nito

: (a

) m

ay k

akay

ahan

g m

akip

agta

last

asan

, (b

) na

g-iis

ip n

ang

map

anur

i at

may

kak

ayah

ang

lum

utas

ng

sulir

anin

, (c

) gi

naga

mit

ang

mga

lik

as n

a ya

man

nan

g m

apan

agut

an p

ara

sa s

usun

od n

a sa

linla

hi a

t (d

) pr

oduk

tibo,

nap

auun

lad

ang

saril

i at

ang

paki

kipa

gkap

wa,

at

(e)

may

mal

awak

na

pana

naw

sa

daig

dig.

Sa

Edu

kasy

on s

a Pa

gpap

akat

ao (

EsP)

, an

g pa

lata

ndaa

n o

bata

yang

kak

ayah

an n

g fu

nctio

nal l

itera

cy a

y na

gpap

asya

at

kum

ikilo

s na

ng m

apan

agut

an t

ungo

sa

kabu

tihan

g pa

nlah

at.

Ibig

sab

ihin

, ni

lala

yon

ng E

sP n

a lin

angi

n at

pau

nlar

in a

ng p

agka

taon

g et

ikal

ng

mag

-aar

al.

Ang

EsP

ay

nagl

alay

ong

gaba

yan

ang

mag

-aar

al n

a m

ahan

ap /

m

atag

puan

ang

kab

uluh

an n

g ka

nyan

g bu

hay,

ang

pap

el n

iya

sa li

puna

ng P

ilipi

no u

pang

mak

ibah

agi s

iya

sa p

agta

tayo

ng

pam

ayan

ang

pina

iiral

ang

kat

otoh

anan

, ka

laya

an,

kata

rung

an a

t pa

gmam

ahal

. U

pang

mai

pam

alas

ito

, ka

ilang

ang

tagl

ay n

iya

ang

liman

g pa

ngun

ahin

g ka

kaya

han

(mac

ro s

kills

)*:

pag-

unaw

a, p

agni

nila

y, p

agsa

nggu

ni,

pagp

apas

iya

at p

agki

los.

1.

Pag-

unaw

a. M

ahal

agan

g m

aipa

mal

as n

iya

ang

kaka

yaha

ng m

ahin

uha

ang

mga

kon

sept

o at

prin

sipy

ong

nagb

ibig

ay-p

aLiw

anag

sa

saril

ing

kara

nasa

n, m

ga s

itwas

yong

na

mas

id, s

inur

i at

pina

gnila

yan

gam

it an

g ob

hekt

ibon

g pa

man

taya

n ng

mor

al n

a pa

mum

uhay

.

2.

Pagn

inila

y. S

a gi

tna

ng m

abili

s na

dal

oy n

g im

porm

asyo

n at

inga

y ng

kap

alig

iran,

kai

lang

ang

mag

-uko

l ng

pana

hon

ang

mag

-aar

al s

a m

aing

at a

t m

alal

im n

a pa

g-iis

ip

sa m

ga s

itwas

yong

nao

bser

baha

n at

mga

kon

sept

ong

natu

tuha

n tu

ngko

l sa

mor

al n

a pa

mum

uhay

.

3.

Pags

angg

uni.

Kaila

ngan

g hu

min

gi s

iya

ng p

ayo

o ga

bay

sa m

ga t

aong

may

hig

it na

kaa

lam

an o

kas

anay

an s

a m

oral

na

pam

umuh

ay a

t m

arun

ong

mag

sala

(w

eigh

) ng

m

ga im

porm

asyo

ng m

ula

sa ib

a’t

iban

g ur

i ng

med

ia b

atay

sa

obhe

ktib

ong

pam

anta

yan

ng m

oral

na

pam

umuh

ay.

4.

Pa

gpap

asiy

a.

Kaila

ngan

g m

atut

o si

yang

bum

uo n

g sa

rilin

g po

sisy

on,

pani

niw

ala,

pan

inin

diga

n o

kilo

s na

isas

agaw

a ba

tay

sa o

bhek

tibon

g pa

man

taya

n ng

mor

al n

a pa

mum

uhay

.

5.

Pa

gkilo

s. M

ahal

agan

g m

aila

pat

niya

ang

kon

sept

o o

prin

sipy

ong

nahi

nuha

mul

a sa

mga

kon

kret

ong

sitw

asyo

n ng

buh

ay a

t m

aipa

kita

ang

kah

anda

ang

isab

uhay

ang

m

ga m

abut

ing

ugal

i (vi

rtue

s) n

a na

tutu

han

bata

y sa

obh

ektib

ong

pam

anta

yan

ng m

oral

na

pam

umuh

ay.


DEPED COPY

xiii

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

Ang

mga

pan

guna

hing

kak

ayah

ang

ito a

y ni

lilin

ang

sa a

pat

na t

ema

sa b

awat

tao

n sa

par

aang

“ex

pand

ing

spira

l” m

ula

Kind

erga

rten

han

ggan

g G

rade

12.

An

g su

mus

unod

an

g ap

at n

a te

ma:

(a)

Pan

anag

utan

g Pa

nsar

iliat

Pag

igin

g Ka

sapi

ng

Pam

ilya

, (b

) Pa

kiki

pagk

apw

a at

Kat

atag

an n

g Pa

mily

a, (

c) P

agga

wa

Tung

o sa

Pam

bans

ang

Pag-

unla

d at

Pa

kiki

baha

gi s

a Pa

ndai

gdig

ang

Pagk

akai

sa,

at (

d) P

agka

mak

a-D

iyos

at

Prep

eren

sya

sa K

abut

ihan

. Pi

tong

pan

guna

hing

pag

papa

hala

ga (

core

val

ues)

ang

nili

linan

g sa

mga

te

man

g ito

: K

alus

ugan

at

Paki

kiis

a sa

Kal

ikas

an,

Kato

toha

nan

at P

agga

lang

, Pa

gmam

ahal

at

Kabu

tihan

, Is

pirit

wal

idad

, Ka

paya

paan

at

Kata

run

gan,

Lik

as-k

ayan

g Pa

g-un

lad,

Pa

gkam

aka-

Pilip

ino

at P

akik

ibah

agi s

a Pa

mba

nsan

g Pa

gkak

aisa

(Va

lues

Edu

catio

n fo

r th

e Fi

lipin

o: 1

997

Rev

ised

Ver

sion

of

the

DEC

S Va

lues

Edu

catio

n Pr

ogra

m, p

h. 1

0-11

).

An

g P

iloso

piya

at

mga

Bat

ayan

g Te

orya

ng

Pag

tutu

ro-P

agka

tuto

An

g Ba

taya

ng K

onse

ptw

al n

g Ed

ukas

yon

sa P

agpa

paka

tao

ay b

atay

sa

pilo

sopi

yang

Per

sona

lism

o tu

ngko

l sa

pagk

atao

ng

tao

at s

a Et

ika

ng K

abut

ihan

g As

al (

Virt

ue E

thic

s).

Ayon

sa

pilo

sopi

ya n

g Pe

rson

alis

mo,

nak

auga

t la

gi s

a pa

gpap

akat

ao a

ng a

ting

mga

ugn

ayan

. N

ililik

ha n

atin

ang

atin

g pa

gpap

akat

ao s

a at

ing

paki

kipa

gkap

wa.

Sa

Virt

ue

Ethi

cs n

aman

, si

nasa

bing

ang

isan

g m

abut

ing

tao

ay n

agsa

sabu

hay

ng m

ga v

irtue

o m

abut

ing

gaw

i (ha

bits

) at

um

iiwas

sa

mga

bis

yo o

mas

aman

g ga

wi.

Sam

akat

wid

, an

g na

gpap

abut

i sa

tao

ay a

ng p

agta

tagl

ay a

t an

g pa

gsas

abuh

ay n

g m

ga m

abut

ing

gaw

i. Sa

mur

ang

edad

na

6 ha

ngga

ng 1

2 ta

on,

maa

arin

g hi

ndi

pa l

ubos

na

mau

naw

aan

ng i

sang

bat

a an

g ka

nyan

g pa

gkat

ao b

ilang

tao

ayo

n sa

paL

iwan

ag n

g pi

loso

piya

ng

Pers

onal

ism

o. N

guni

t m

aaar

i si

yang

san

ayin

sa

mga

virt

ue a

t pa

gpap

ahal

aga

upan

g lu

mak

i si

yang

isa

ng m

abut

ing

tao.

Sa

mga

eda

d na

ito

, m

auun

awaa

n ni

ya n

a da

pat

siya

ng m

agpa

kabu

ti hi

ndi l

aman

g sa

pagk

at it

o an

g in

aasa

han

sa k

anya

ng

lipun

an k

undi

dah

il ta

o si

ya -

m

ay d

igni

dad

at li

kas

ang

pagi

ging

mab

uti.

May

dig

nida

d an

g ta

o da

hil s

iya

ay b

ukod

-tan

gi a

t m

ay u

gnay

an s

a ka

nyan

g ka

pwa,

sa

Diy

os, a

t ka

likas

an.

Ang

Inte

rakt

ibon

g Te

orya

ng

Pagk

atut

o (S

ocia

l Le

arni

ng T

heor

y) n

i Al

bert

Ban

dura

, P

agka

tuto

ng P

angk

aran

asan

(Ex

perie

ntia

l Le

arni

ng)

ni D

avid

Kol

b, K

onst

rukt

ibis

mo

(Con

stru

ctiv

ism

) at

Teo

rya

ng P

amim

ili n

g Ku

rso

(The

ory

of C

aree

r D

evel

opm

ent)

ni G

inzb

erg,

et.

al.

at S

uper

ang

iba

pang

teo

rya

na n

agpa

paLi

wan

ag k

ung

paan

o na

tutu

to

ang

mag

-aar

al s

a Es

P.

Ayon

sa

paLi

wan

ag n

g In

tera

ktib

ong

Teor

ya n

g Pa

gkat

uto

(Soc

ial

Lear

ning

The

ory)

ni

Albe

rt B

andu

ra,

maa

arin

g m

akuh

a sa

pag

mam

asid

sa

iban

g ta

o an

g m

ga p

agka

tuto

tu

lad

ng p

agka

karo

on n

g m

abut

ing

ugal

i at

bag

ong

impo

rmas

yon.

Ayo

n pa

rin

sa

teor

yang

ito

, m

ahal

aga

ang

mga

ini

isip

ng

tao

sa k

anya

ng p

agka

tuto

ngu

nit

hind

i na

ngan

gahu

luga

ng m

agbu

bung

a ito

ng

pagb

abag

o sa

kilo

s.

Ang

mga

kar

anas

an d

in a

ng p

inag

kuku

nan

ng m

ga p

agka

tuto

ayo

n ka

y D

avid

Kol

b at

sa

Teor

ya n

g Pa

gkat

uto

ng K

onst

rukt

ibis

mo.

Ayo

n sa

Teor

ya n

g Pa

gkat

uton

g Pa

ngka

rana

san

ni K

olb,

ang

mga

nas

a ed

ad (

adul

ts)

ay n

atut

uto

sa p

amam

agita

n ng

kan

ilang

pag

nini

lay

sa k

anila

ng m

ga k

aran

asan

, pa

gbuo

ng

mga

kon

klus

yon

o in

sigh

t m

ula

sa m

ga i

to,

at p

agla

lapa

t ng

mga

ito

sa

angk

op n

a m

ga s

itwas

yon

ng b

uhay

. S

inus

upor

taha

n an

g pa

nana

w n

i Ko

lb n

g Te

orya

ng

Kons

truk

tibis

mo.

Si

nasa

bi n

g te

orya

ng i

to n

anag

kaka

roon

ng

pagk

atut

o an

g ta

o at

gum

agaw

a ng

kab

uluh

an (

mea

ning

) ba

tay

sa k

anya

ng m

ga k

aran

asan

.

Nai

pam

amal

as i

to s

a pa

gtut

uro

sa

pam

amag

itan

ng p

agbi

biga

y ng

tuo

n sa

mag

-aar

al.

Nag

kaka

roon

siy

a ng

mga

bag

ong

pagk

atut

o ga

mit

ang

mga

tan

ong

ng g

uro

at n

g ka

nyan

g m

alik

hain

g pa

raan

.


DEPED COPY

xiv

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

Nai

lala

pat

ang

mga

pag

katu

tong

ito

sa p

agga

wa

ng m

ga p

asiy

a tu

lad

ng k

ukun

ing

kurs

o o

prop

esyo

n. A

yon

sa T

eory

a ng

Car

eer

Dev

elop

men

t ni

na G

inzb

erg,

et.

al.

at S

uper

, du

mad

aan

sa i

ba’t

iban

g yu

gto

ang

pagp

apas

ya n

g ba

ta u

kol

sa k

urso

o p

rope

syon

bat

ay s

a ka

nyan

g pa

gtin

gin

sa s

arili

(se

lf-co

ncep

t),

salo

obin

(at

titud

e) a

t m

ga

pagp

apah

alag

a.

Tina

tang

gap

o tin

atan

ggih

an n

iya

ang

isan

g ku

rso

o tr

abah

o ba

tay

sa o

bser

basy

on n

iya

(hal

imba

wa,

mga

kilo

s ng

kan

yang

mag

ulan

g ay

on s

a pr

opes

yon

nito

) at

sa

tinut

urin

g ni

yang

mah

alag

a (h

alim

baw

a, m

alak

ing

swel

do o

pag

lilin

gkod

sa

lipun

an).

M

ga D

isip

lina

ng

Eduk

asyo

n s

a P

agpa

paka

tao

An

g ni

lala

man

at

istr

aktu

ra n

g Ed

ukas

yon

sa P

agpa

paka

tao

ay n

akaa

nkla

sa

dala

wan

g di

sipl

ina:

Eth

ics

at C

aree

r G

uida

nce.

An

g Et

ika

ay a

ng s

iyen

sya

ng m

oral

idad

ng

kilo

s ng

tao

. Sa

man

tala

ng C

aree

r G

uida

nce

nam

an a

ng p

agga

bay

sa m

ag-a

aral

na

mag

pasi

ya n

g ku

rson

g ak

adem

iko,

sin

ing

at is

port

s o

tekn

ikal

-bok

asyo

nal n

a tu

gma

sa k

anya

ng

mga

tal

ento

, kak

ayah

an a

t ap

titud

e at

mga

tra

baho

ng k

aila

ngan

ng

indu

striy

a.

Mga

Du

log

sa P

agtu

turo

An

g m

ga p

angu

nahi

ng d

ulog

na

gaga

miti

n sa

pag

tutu

ro n

g m

ga k

onse

pto

ay a

ng p

agpa

pasy

ang

etik

al (

ethi

cal d

ecis

ion

mak

ing)

sa

pam

amag

itan

ng p

agsu

suri

ng s

ulira

nin

o is

yu),

ang

Pan

lipun

an–P

anda

mda

min

g Pa

gkat

uto

(Soc

ial-E

mot

iona

l Lea

rnin

g), a

t pa

gpap

lano

ng

kurs

ong

akad

emik

o o

tekn

ikal

-bok

asyo

nal.

Ang

pagg

awa

ng p

agpa

pasy

ang

etik

al o

mor

al a

y an

g pa

gbuo

ng

pasi

ya n

a m

ay p

repe

rens

ya s

a ka

butih

an a

t m

agpa

patin

gkad

o m

aglil

inan

g ng

pag

kata

o ng

tao

. Pr

oses

o ito

na

kin

apap

aloo

ban

ng (

a) p

ag-a

lam

sa

mga

det

alye

ng

sitw

asyo

n at

(b)

mai

ngat

na

pags

asaa

lang

-ala

ng n

g m

ga m

oral

na

pagp

apah

alag

a na

mah

alag

a sa

isan

g si

twas

yon.

M

ahal

aga

rin d

ito a

ng p

agig

ing

sens

itibo

sa

mga

asp

eton

g m

oral

ng

mga

sitw

asyo

n sa

pan

g-a

raw

-ara

w n

a bu

hay

at a

ng k

amal

ayan

sa

mga

tao

o p

angk

at n

a m

aaap

ektu

han

ng p

asiy

a.

Ang

Panl

ipun

an–P

anda

mda

min

g Pa

gkat

uto

(Soc

ial-E

mot

iona

l Lea

rnin

g) a

y an

g pa

gkak

aroo

n ng

mga

kak

ayah

ang

kaila

ngan

sa

pagk

ilala

at

pam

amah

ala

ng s

arili

, pa

glin

ang

ng p

agm

amal

asak

it sa

kap

wa,

pag

gaw

a ng

map

anag

utan

g pa

siya

, pa

kiki

pag-

ugna

yan,

at

pagh

arap

nan

g ep

ektib

o sa

mga

map

angh

amon

g si

twas

yon.

Pa

raan

ito

ng

pagl

inan

g ng

mga

kak

ayah

an n

g m

ag-a

aral

upa

ng m

agta

gum

pay

sa m

ga g

awai

n sa

buh

ay.

Nah

ahat

i sa

lim

ang

uri

ang

mga

kak

ayah

ang

ito:

Kam

alay

ang

Pans

arili

, Pa

mam

ahal

a ng

Sar

ili, K

amal

ayan

g Pa

nlip

unan

, Pam

amah

ala

ng P

akik

ipag

-ugn

ayan

at

Map

anag

utan

g Pa

gpap

asiy

a.


DEPED COPY

xv

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

Fig

ure

1.

An

g B

ata

yan

g K

on

sep

twa

l n

g E

du

ka

syo

n s

a P

ag

pa

pa

ka

tao

Pilo

sopi

ya n

g Pe

rson

alis

mo


DEPED COPY

xvi

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

Des

krip

syon

ng

Asi

gnat

ura

Ang

Eduk

asyo

n sa

Pag

papa

kata

o (E

sP)

ay i

sa s

a m

ga a

sign

atur

a ng

Pin

aunl

ad n

a Pr

ogra

ma

ng B

atay

ang

Eduk

asyo

n na

K t

o 12

na

gag

abay

at

huhu

bog

sa m

ga

kaba

taan

. Tu

nguh

in n

ito a

ng p

aghu

bog

ng k

abat

aang

nag

papa

sya

at k

umik

ilos

nang

map

anag

utan

tun

go s

a ka

butih

ang

panl

ahat

. N

anga

ngah

ulug

an i

to n

a lil

inan

gin

at

pauu

nlar

in a

ng p

agka

taon

g et

ikal

ng

baw

at m

ag-a

aral

. U

pang

mai

pam

alas

ito,

kai

lang

ang

mag

tagl

ay s

iya

ng li

man

g pa

ngun

ahin

g ka

kaya

han

(mac

ro s

kills

): p

ag-u

naw

a,

pagn

inila

y, p

agsa

ngg

un

i, pa

gpa

pasy

a at

pag

kilo

s.

Nili

linan

g sa

apa

t na

tem

a sa

baw

at a

ntas

mul

a Ki

nder

gart

en h

angg

ang

Baita

ng 1

0 an

g m

ga p

angu

nahi

ng k

akay

ahan

g ito

: (a

) Pa

nan

agut

ang

Pans

arili

at

Mab

utin

g

Kasa

pi n

g Pa

mily

a, (

b) P

akik

ipag

kapw

a-ta

o, (

c) P

agga

wa

Tung

o sa

Pam

bans

ang

Pag-

unla

d at

Pak

ikib

ahag

i sa

Pand

aigd

igan

g Pa

gkak

aisa

, at

(d)

Pan

anal

ig a

t Pa

gmam

ahal

sa

Diy

os a

t Pa

nini

ndig

an s

a Ka

butih

an.

MG

A P

AM

AN

TAY

AN

SA

PR

OG

RA

MA

(LE

AR

NIN

G A

REA

STA

ND

AR

DS

)

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga k

onse

pto

sa p

anan

agut

ang

pans

arili

, pam

ilya,

kap

wa,

ban

sa/d

aigd

ig a

t D

iyos

; na

kapa

gpap

asiy

a at

nak

akik

ilos

nang

map

anag

utan

tun

go s

a ka

butih

ang

panl

ahat

upa

ng m

amuh

ay n

ang

maa

yos

at m

alig

aya.

PA

NG

UN

AH

ING

PA

MA

NTA

YA

N N

G B

AW

AT

YU

GTO

(K

EYS

TAG

E S

TAN

DA

RD

S)

K –

Bai

tan

g 3

B

aita

ng

4 –

6

Bai

tan

g 7 –

10

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa

kons

epto

at

gaw

aing

nag

papa

kita

ng

pana

nagu

tang

pa

nsar

ili, p

ampa

mily

a, p

agm

amah

al s

a ka

pwa/

pa

may

anan

, sa

ban

sa a

t sa

Diy

os t

ungo

sa

maa

yos

at

mas

ayan

g pa

mum

uhay

.

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa

kons

epto

at

gaw

aing

nag

papa

kita

ng

pana

nagu

tang

pa

nsar

ili, p

ampa

mily

a, p

agm

amah

al s

a ka

pwa,

sa

bans

a/ d

aigd

ig a

t sa

Diy

os t

ungo

sa

kabu

tihan

g pa

nlah

at.

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga

kons

epto

sa

pana

nagu

tang

pan

saril

i, pa

gkat

ao n

g ta

o,

pam

ilya

at p

akik

ipag

kapw

a, li

puna

n, p

agga

wa

at m

ga

pagp

apah

alag

ang

mor

al a

t na

gpap

asiy

a at

kum

ikilo

s na

ng m

apan

agut

an t

ungo

sa

kabu

tihan

g pa

nlah

at

upan

g m

amuh

ay n

ang

may

kaa

yusa

n at

kal

igay

ahan

.


DEPED COPY

xvii

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

AN

G B

AT

AY

AN

G K

ON

SE

PT

WA

L N

G E

DU

KA

SY

ON

SA

PA

GP

AP

AK

AT

AO

Gra

de

Le

vel

Sta

nd

ard

s (P

am

an

taya

n s

a B

aw

at

Ba

ita

ng

/A

nta

s)

BA

ITA

NG

P

AM

AN

TA

YA

N

K

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa p

agka

karo

on n

g ka

mal

ayan

sa

pagg

alan

g at

pag

mam

ahal

sa

sarili,

kap

wa

at D

iyos

bi

lang

gab

ay t

ungo

sa

maa

yos

at m

asay

ang

taha

nan.

1

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga p

araa

n ng

pag

gala

ng s

a sa

rili,

kap

wa,

ban

sa a

t D

iyos

bila

ng g

abay

tun

go s

a m

aayo

s at

mas

ayan

g ta

hana

n at

paa

rala

n.

2

Nai

pam

amal

asng

mag

-aar

al a

ng p

ag-u

naw

a sa

pag

papa

kiki

ta n

g m

ga k

ilos

na n

agpa

paha

laga

sa

sarili,

kap

wa,

ban

sa, D

iyos

at

sa

Kan

yang

mga

nili

kha

bila

ng p

atnu

bay

sa m

aayo

s at

mas

ayan

g pa

aral

an a

t pa

may

anan

.

3

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga g

awai

n na

nag

papa

kita

ng

pagp

apah

alag

a tu

ngo

sa m

aayo

s at

mas

ayan

g pa

mum

uhay

na

may

map

anag

utan

g pa

gkilo

s at

pag

papa

siya

par

a sa

sar

ili,

kapw

a, p

amay

anan

, ba

nsa

at D

iyos

.

4

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga m

akab

uluh

ang

gaw

ain

na m

ay k

aaki

bat

na p

agpa

paha

laga

tun

go s

a w

asto

, m

aayo

s, m

asay

a at

map

ayap

ang

pam

umuh

ay p

ara

sa s

arili

, ka

pwa,

ban

sa a

t D

iyos

.

5

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

asus

ing

pags

usur

i sa

pagp

apah

ayag

, pa

ggan

ap n

g tu

ngku

lin n

a m

ay

pana

nagu

tan

at p

agsa

sabu

hay

ng m

ga it

o tu

ngo

sa m

asay

a, m

apay

apa

at m

aunl

ad n

a pa

mum

uhay

par

a sa

sar

ili/

mag

-ana

k,

kapw

a/ p

amay

anan

, ba

nsa/

dai

gdig

at

Diy

os.


DEPED COPY

xviii

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

BA

ITA

NG

P

AM

AN

TA

YA

N

6

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga g

awai

n na

tum

utul

ong

sa p

ag-a

ngat

ng

sarilin

g di

gnid

ad, pa

gmam

ahal

sa

kapw

a na

may

map

anag

utan

g pa

gkilo

s at

pag

papa

siya

tun

go s

a m

aayo

s, m

apay

apa

at m

aunl

ad n

a pa

mum

uhay

par

a sa

ka

butih

ang

panl

ahat

.

7

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga a

ngko

p na

inaa

saha

ng k

akay

ahan

at

kilo

s sa

pan

ahon

ng

pagd

adal

aga

/ pa

gbib

inat

a, k

akay

ahan

at

tale

nto,

hili

g at

pag

kata

o ng

tao

tun

go s

a pa

gtup

ad n

g m

ga t

ungk

ulin

sa

sarili,

sa

kapw

a, s

a ba

nsa/

da

igdi

g at

sa

Diy

os a

t pa

gtat

akda

ng

mithi

in u

pang

map

anag

utan

ang

kah

ihin

atna

n ng

mga

pas

ya a

t ki

los.

8

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa la

yuni

n at

kah

alag

ahan

ng

pam

ilya

at p

akik

ipag

kapw

a up

ang

mag

ing

map

anag

utan

sa

paki

kipa

g-ug

naya

n sa

iba

tung

o sa

mak

abul

uhan

g bu

hay

sa li

puna

n.

9

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga k

onse

pto

tung

kol s

a lip

unan

at

pagg

awa

bila

ng p

aglil

ingk

od t

ungo

sa

tam

ang

pagp

ili n

g ku

rso

o ha

napb

uhay

na

mag

igin

g m

akab

uluh

an a

t ka

paki

-pak

inab

ang

sa k

anya

at

sa li

puna

n.

10

N

aipa

mam

alas

ng

mag

-aar

al a

ng p

ag-u

naw

a sa

mga

kon

sept

o tu

ngko

l sa

pagk

atao

ng

tao,

mak

atao

ng k

ilos,

pag

papa

hala

gang

mor

al

at m

ga is

yung

mor

al a

t na

gpap

asya

at

kum

ikilo

s na

ng m

ay p

repe

rens

ya s

a ka

butiha

n up

ang

mag

ing

mat

atag

sa

gitn

a ng

mga

isyu

ng

mor

al a

t im

pluw

ensy

a ng

kap

alig

iran

.


DEPED COPY

xix

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

BA

ITA

NG

4

Pam

anta

yan

Par

a sa

B

aita

ng

4

Nai

pam

amal

as n

g m

ag-a

aral

ang

pag

-una

wa

sa m

ga m

akab

uluh

ang

gaw

ain

na m

ay k

aaki

bat

na p

agpa

paha

laga

tun

go s

a w

asto

, m

aayo

s,

mas

aya

at m

apay

apan

g pa

mum

uhay

par

a sa

sar

ili, ka

pwa,

ban

sa a

t D

iyos

.

B

ATA

YA

NG

P

AG

PA

PA

HA

LAG

A/

M

GA

KA

UG

NA

Y N

A

PA

GP

AP

AH

ALA

GA

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA

PA

GG

AN

AP

(P

erfo

rman

ce S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

I. P

anan

agu

tan

g P

ansa

rili

at M

abu

tin

g K

asap

i ng

Pam

ilya –

Un

ang

Mar

kah

an

1.

Kata

taga

n ng

loob

(F

ortit

ude)

2.

Pa

gkam

atiy

aga

(Per

seve

ranc

e)

3.

Pagk

amap

agtii

s (P

atie

nce)

4.

M

apan

urin

g pa

g-iis

ip

(Crit

ical

thi

nkin

g)

5.

Pagk

akar

oon

ng

buka

s na

is

ipan

(O

pen-

min

dedn

ess)

6.

Pa

gmam

ahal

sa

kato

toha

nan

(Lov

e of

tr

uth)

7.

M

apag

pase

nsiy

a (P

atie

nce/

Self-

Cont

rol)

8.

Pagk

amah

inah

on

(Cal

mne

ss)

Nai

pam

amal

as a

ng p

ag-

unaw

a sa

kah

alag

ahan

ng

pag

kaka

roon

ng

kata

taga

n ng

loob

, m

apan

urin

g pa

g-iis

ip,

pagk

amat

iyag

a,

pagk

amap

agtii

s,

pagk

abuk

as-is

ip,

pagk

amah

inah

on a

t pa

gmam

ahal

sa

kato

toha

nan

na

mag

papa

laya

sa

anum

ang

alal

ahan

in s

a bu

hay

ng t

ao b

ilang

ka

sapi

ng

pam

ilya

Nai

sasa

gaw

a na

ng m

ay

map

anur

ing

pag-

iisip

ang

ta

man

g pa

mam

araa

n/

pam

anta

yan

sa p

agtu

klas

ng

kat

otoh

anan

.

1.

Nak

apag

sasa

bi n

g ka

toto

hana

n an

uman

ang

m

agin

g bu

nga

nito

EsP

4P

KP

- Ia

-b –

23

2.

Nak

apag

susu

ri ng

kat

otoh

anan

bag

o gu

maw

a ng

anu

man

g ha

kban

gin:

2.

1. p

agsa

nggu

ni s

a ta

ong

kina

uuku

lan

EsP

4P

KP

- Ic

-d –

24

3.

Nak

apag

nini

lay

ng k

atot

ohan

an m

ula

sa

mga

: 3.

1. b

alita

ng n

apak

ingg

an

3.2.

pat

alas

tas

na n

abas

a/na

rinig

3.

3. n

apan

ood

na p

rogr

aman

g pa

ntel

ebis

yon

3.4.

nab

abas

a sa

inte

rnet

at

mga

soc

ial

netw

orki

ng s

ites

EsP

4P

KP

- Ie

-g -

25

4.

Nak

apag

sasa

gaw

a na

ng m

ay m

apan

urin

g pa

g-iis

ip n

g ta

man

g pa

mam

araa

n/

pam

anta

yan

sa p

agtu

klas

ng

kato

toha

nan.

EsP

4P

KP

- Ih

-i -

26


DEPED COPY

xx

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

BA

TA

YA

NG

P

AG

PA

PA

HA

LAG

A/

M

GA

KA

UG

NA

Y N

A

PA

GP

AP

AH

ALA

GA

PA

MA

NT

AY

AN

G

PA

NG

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

Sta

ndar

d)

PA

MA

NT

AY

AN

S

A P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NT

AY

AN

SA

PA

GK

AT

UT

O

( Le

arni

ng C

ompe

tenc

ies)

C

OD

E

II.

Pa

kik

ipa

gk

ap

wa

-ta

o -

Ika

law

an

g M

ark

ah

an

1.

Pagd

ama

at p

ag-

unaw

a sa

dam

dam

in

ng ib

a (E

mpa

thy)

2.

Pa

gkab

ukas

-pal

ad

(Gen

eros

ity)

3.

Pa

gkam

atap

at/P

agig

ing

Tot

oo

(Sin

cerit

y/H

ones

ty)

Nai

pam

amal

as a

ng p

ag-

unaw

a na

hin

di

nagh

ihin

tay

ng

anum

ang

kapa

lit a

ng

pagg

awa

ng m

abut

i

Nai

sasa

gaw

a na

ng

map

anur

i ang

tun

ay n

a ka

hulu

gan

ng

paki

kipa

gkap

wa

5.

Nak

apag

papa

kita

ng

pagk

amah

inah

on s

a da

mda

min

at

kilo

s ng

kap

wa

tula

d ng

: 5.

1. p

agta

ngga

p ng

sar

iling

pag

kaka

mal

i at

pagt

utuw

id n

ang

buka

l sa

loob

5.

2. p

agta

ngga

p ng

pun

a ng

kap

wa

nang

m

aluw

ag s

a ka

loob

an

5.3.

pag

pili

ng m

ga s

alita

ng d

i-na

kaka

saki

t ng

da

mda

min

sa

pagb

ibiro

EsP

4P

- II

a-

c–1

8

6.

Nak

apag

baba

hagi

ng

sar

iling

kar

anas

an o

m

akab

uluh

ang

pang

yaya

ring

nag

papa

kita

ng

pang

-una

wa

sa k

alag

ayan

/pan

gang

aila

ngan

ng

kap

wa

EsP

4P

- II

d–

19

7.

Nai

sasa

buha

y an

g pa

gigi

ng b

ukas

-pal

ad s

a 7.

1. m

ga n

anga

ngai

lang

an

7.2.

pan

ahon

ng

kala

mid

ad

EsP

4P

- II

e– 2

0

4.

Pa

ggal

ang

(Res

pect

) 5.

Kab

utih

an (

Kind

ness

)

Nai

sasa

gaw

a an

g pa

ggal

ang

sa k

arap

atan

ng

kap

wa

8.

Nak

apag

papa

kita

ng

pagg

alan

g sa

iba

sa

mga

sum

usun

od n

a si

twas

yon:

8.

1. o

ras

ng p

amam

ahin

ga

8.2.

kap

ag m

ay n

ag-a

aral

8.

3. k

apag

may

roon

g m

aysa

kit

8.4.

pak

ikin

ig k

apag

may

nag

sasa

lita/

na

gpap

aLiw

anag

8.

5. p

agga

mit

ng p

asili

dad

ng p

aara

lan

nang

m

ay p

ag-a

alal

a sa

kap

akan

an n

g ka

pwa

8.5.

1.

palik

uran

8.

5.2.

si

lid-a

klat

an

8.5.

3.

pal

arua

n 8.

6. p

agpa

pana

tili n

g ta

him

ik, m

alin

is a

t ka

aya-

ayan

g ka

palig

iran

bila

ng p

araa

n ng

pa

kiki

pagk

apw

a-ta

o

EsP

4P

-IIf

-i–

21


DEPED COPY

xxi

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

BA

TA

YA

NG

P

AG

PA

PA

HA

LAG

A/

M

GA

KA

UG

NA

Y N

A

PA

GP

AP

AH

ALA

GA

PA

MA

NT

AY

AN

G

PA

NG

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

Sta

ndar

d)

PA

MA

NT

AY

AN

S

A P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NT

AY

AN

SA

PA

GK

AT

UT

O

( Le

arni

ng C

ompe

tenc

ies)

C

OD

E

III.

Pa

gm

am

ah

al

sa B

an

sa a

t P

ak

ikib

ah

ag

i sa

Pa

nd

aig

dig

an

g P

ag

ka

ka

isa

– I

ka

tlo

ng

Ma

rka

ha

n

1.

Pa

gmam

ahal

sa

Ban

sa

1.1.

Pag

papa

hala

ga

sa K

ultu

ra

(App

reci

atio

n of

O

ne’s

Cul

ture

)

Nai

pam

amal

as a

ng p

ag-

unaw

a sa

pag

mam

ahal

sa

ban

sa s

a pa

mam

agita

n ng

pa

gpap

ahal

aga

sa

kultu

ra

Nai

sasa

buha

y an

g m

ga

gaw

aing

nag

papa

kita

ng

pagp

apah

alag

a sa

kul

tura

9.

N

akap

agpa

paki

ta n

g ka

wili

han

sa p

akik

inig

o

pagb

abas

a ng

mga

pam

anan

g ku

ltura

ng

mat

erya

l (ha

l. ku

wen

tong

bay

an, al

amat

, m

ga e

piko

) at

di-m

ater

yal (

hal.

mga

m

agag

anda

ng k

auga

lian,

pag

papa

hala

ga s

a na

kata

tand

a at

iba

pa)

EsP

4P

PP

- II

Ia-b–

19

10.

Nai

pagm

amal

aki/na

paha

hala

gaha

n an

g na

suring

kul

tura

ng

iba’

t ib

ang

pang

kat

etni

ko t

ulad

ng

kuw

ento

ng-b

ayan

, ka

tutu

bong

say

aw, aw

it, la

ro a

t ib

a pa

EsP

4P

PP

- II

Ic-d–

20

2.

Li

kas-

kaya

ng P

ag-

unla

d 2.

1. P

agka

karo

on n

g D

isip

lina

(Dis

cipl

ine)

3.

Pa

ndai

gdig

ang

Pagk

akai

sa

(Glo

balis

m)

3.1.

Kal

inis

an a

t Kaa

yusa

n

Nai

pam

amal

as a

ng p

ag-

unaw

a sa

kah

alag

ahan

ng

pag

kaka

roon

ng

sarilin

g di

sipl

ina

para

sa

bans

a tu

ngo

sa

pand

aigd

igan

g pa

gkak

aisa

Nai

sasa

buha

y an

g pa

tulo

y na

pag

nini

lay

para

m

akap

agpa

sya

nang

w

asto

tun

gkol

sa

epek

to

ng t

ulon

g-tu

long

na

pang

anga

laga

ng

kapa

ligiran

par

a sa

ka

ligta

san

ng b

ansa

at

daig

dig

11.

Nak

asus

unod

sa

mga

bat

as/p

anun

tuna

ng

p

inai

iral

tun

gkol

sa

pang

anga

laga

ng

kapa

ligiran

kah

it w

alan

g na

kaka

kita

EsP

4P

PP

- II

Ie-f–

21

12.

Nak

atut

ulon

g sa

pag

papa

natil

i ng

kalin

isan

at

kaa

yusa

n ng

kap

alig

iran

saa

nman

sa

pam

amag

itan

ng:

12.4

. se

greg

asyo

n o

pagt

apon

ng

mga

ba

sura

ng n

abub

ulok

at

di-n

abub

ulok

sa

tam

ang

laga

yan

12.5

. pa

g-iw

as s

a pa

gsun

og n

g an

uman

g ba

gay

12

.6.

pags

asag

awa

ng m

ulin

g pa

ggam

it ng

m

ga p

atap

ong

baga

y (R

ecyc

ling)

EsP

4P

PP

- II

Ig-i–

22


DEPED COPY

xxii

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

BA

TA

YA

NG

P

AG

PA

PA

HA

LAG

A/

M

GA

KA

UG

NA

Y N

A

PA

GP

AP

AH

ALA

GA

PA

MA

NT

AY

AN

G

PA

NG

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

Sta

ndar

d)

PA

MA

NT

AY

AN

S

A P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NT

AY

AN

SA

PA

GK

AT

UT

O

( Le

arni

ng C

ompe

tenc

ies)

C

OD

E

IV.

Pa

na

na

lig

at

Pa

gm

am

ah

al s

a D

iyo

s; P

an

inin

dig

an

sa

Ka

bu

tih

an

– I

ka

ap

at

na

Ma

rka

ha

n

1.

Is

piritw

alid

ad

(Spi

ritua

lity)

2.

Pa

gmam

ahal

sa

Diy

os (

Love

of

God

) 3.

Pa

g-as

a (H

ope)

4.

Pa

gkak

awan

ggaw

a (C

harit

y)

Nau

unaw

aan

at

naip

akik

ita a

ng

pana

nalig

sa

Diy

os s

a pa

mam

agita

n ng

pa

ggal

ang,

pag

tang

gap

at p

agm

amah

al s

a m

ga

likha

Nai

sasa

buha

y a

ng

pana

nalig

sa

Diy

os s

a pa

mam

agita

n ng

pa

ggal

ang,

pag

tang

gap

at

pagm

amah

al s

a m

ga li

kha

13.

Nap

ahah

alag

ahan

ang

laha

t ng

mga

likh

a:

may

buh

ay a

t m

ga m

ater

yal n

a ba

gay

13.1

. Sa

rili a

t ka

pwa-

tao:

13

.1.1

. pa

g-iw

as s

a pa

gkak

aroo

n ng

sak

it 13

.1.2

. pa

ggal

ang

sa k

apw

a-ta

o

EsP

4P

D-

IVa

-c–

10

13.2

. H

ayop

: 13

.2.1

. pa

gkal

inga

sa

mga

hay

op n

a lig

aw

at e

nd

an

ger

ed

EsP

4P

D-

IVd–

11

13.3

. H

alam

an :

pa

ngan

gala

ga s

a m

ga h

alam

an g

aya

ng :

13

.3.1

. pa

g-aa

yos

ng m

ga n

abuw

al

hala

man

13

.3.2

. pa

glal

agay

ng

mga

lupa

sa

paso

13

.3.3

. pa

gbub

ungk

al n

g ta

nim

na

hala

man

sa

palig

id

EsP

4P

D-

IVe-

g–

12

13.4

. M

ga M

ater

yal n

a Ka

gam

itan:

13

.4.1

. pa

ngan

gala

ga s

a m

ga m

ater

yal n

a ka

gam

itang

lika

s o

gaw

a ng

tao

EsP

4P

D-

IVh

-i –

13


DEPED COPY

xxiii

K t

o 1

2 B

AS

IC E

DU

CA

TIO

N C

UR

RIC

ULU

M

CO

DE

BO

OK

LEG

END

Sam

ple

: Es

P1

0P

B-I

IIg

-12

.1

LEG

END

S

AM

PLE

Firs

t En

try

Lear

ning

Are

a an

d St

rand

/ Su

bjec

t or

Sp

ecia

lizat

ion

Eduk

asyo

n sa

Pa

gpap

akat

ao

EsP

1

0

Gra

de L

evel

Ba

itang

10

Up

per

case

Let

ter/

s D

omai

n/Co

nten

t/

Com

pone

nt/

Topi

c An

g Pa

gpap

ahal

aga

at

Birt

ud

PB

-

Ro

man

Nu

mer

al

*Zer

o if

no s

peci

fic q

uart

er

Qua

rter

Ik

atlo

ng M

arka

han

III

Low

erca

se L

ette

r/s

*Put

a h

yphe

n (-

) in

bet

wee

n le

tter

s to

indi

cate

mor

e th

an a

sp

ecifi

c w

eek

Wee

k Ik

apito

ng li

nggo

g

-

Ara

bic

Nu

mb

er

Com

pete

ncy

Nak

apag

papa

Liw

anag

ng

kaha

laga

han

ng

pang

anga

laga

sa

kalik

asan

12

.1

DO

MA

IN/

CO

MP

ON

EN

T

CO

DE

Tun

gkul

in K

o Sa

Aki

ng S

arili

at

Pam

ilya

PKP

Mah

al K

o, K

apw

a Ko

P

Para

Sa

Kabu

tihan

ng

Laha

t, S

umun

od T

ayo

PP

P

Pagg

awa

ng M

abut

i, Ki

nalu

lugd

an n

g D

iyos

PD

Pagk

ilala

at

Pam

amah

ala

sa m

ga P

agba

bago

sa

Saril

i PS

Ang

Pagk

atao

ng

Tao

PT

Ang

Pagp

apah

alag

a at

Birt

ud

PB

Ang

Paki

kipa

gkap

wa

P

Mga

Isy

u sa

Pak

ikip

agka

pwa

IP

Ang

Pape

l ng

Lipu

nan

sa T

ao

PL

Ang

Tung

kulin

ng

Tao

sa L

ipun

an

TT

Mga

Kau

gnay

na

Pagp

apah

alag

a sa

Pag

gaw

a KP

Map

anag

utan

g Pa

gpap

lano

ng

Kurs

ong

Akad

emik

o o

Tekn

ikal

-Bok

asyo

nal,

Sini

ng a

t Is

port

s, N

egos

yo o

Han

apbu

hay

PK

Ang

Mor

al n

a Pa

gkat

ao

MP

Ang

Mak

atao

ng K

ilos

MK

Ang

Akin

g Po

sisy

on s

a m

ga I

syun

g M

oral

PI


DEPED COPY

97

Yunit III

Pagmamahal sa Bansa at Pakikibahagi sa Pandaigdigang Pagkakaisa


DEPED COPY

98

Pilipino ako, ipinagmamalaki ko itoPamanang kultura, ikinararangal ko

Biyaya ng Maykapal, bansang sinilangan koPangangalagaan at pagyayamanin ko.

Kaysarap maging Pilipino! Hiling namin na sa pagbagtas ng mga mag-aaral sa mga araling nakapaloob sa yunit na ito ay maranasan nila ang damdaming ito. May tatlong mahahalagang layunin ang yunit na ito para sa mga mag-aaral. Una, ang lubos nilang makilala ang kanilang sarili bilang Pilipino habang binabalikan ang mayamang pamanang kultura ng kanilang lahi. Pangalawa, ang ikarangal nila na sila ay Pilipino, at pangatlo, ang mamuhay sila nang may giting at pagmamalasakit para sa kapuwa at bansa.

Muling binalikan ng mga aralin ang makukulay na aspekto ng kulturang Pilipino. Naniniwala kaming sa pagkilala sa mayamang kultura sumisibol ang tunay na malasakit at pag-ibig sa bansa. Mas pinili ng mga manunulat na bigyang-diin ang kagandahan at kabutihan ng kulturang Pilipino upang magsilbing inspirasyon sa mga mag-aaral. Ipinakita rin sa mga aralin na ang lahing Pilipino ay nagkakaisa sa adhikain para sa kapayapaan at kaunlaran bagamat binubuo ng iba’t ibang pangkat etniko. Ipinakita ng mga aralin na ang pagtataglay ng disiplina sa sarili ay isang mabuting simula sa pagtugon sa mga adhikaing nabanggit.

May magagawa sila at malaki ang kanilang maitutulong sa pagpapanatiling buhay at pagpapatuloy ng kulturang Pilipino at pangangalaga sa bansang biyaya sa kanila ng Maykapal. Ang mga mapanghamong aralin ukol sa kapaligiran ay naglalayong ipakita sa kanila ang bigat ng suliraning kinakaharap hindi lamang ng bansa kundi ng buong mundo dahil sa patuloy na pagbabale wala at pag-abuso sa kalikasan. Sa kabuuan, ang mga aralin ay mga panawagan para sa pagbabago at pagkilos na hindi na maaaring isaisantabi o ipagpaliban pa. Bilang mga Pilipino, dapat nilang tugunin ang mga panawagang ito para sa kabutihan ng bansa at ng mamamayan nito.


DEPED COPY

99

sarili sa bawat aralin. Ang mga ginamit na lunsaran sa talakayan ay batay sa mga aktuwal na pangyayari upang maging makatotohanan. Ilan sa mga aralin ay kakikitaan din ng interdisiplinaryong pagdulog. Isinaalang-alang ang pagkakaiba-iba sa kakayahan at interes ng mga mag-aaral sa mga gawaing inihanda upang maging kawili-wili at mapanghamon ang bawat yugto ng mga aralin.

Ang yunit na ito ay hinati sa siyam (9) na aralin:

Aralin 1: Kultura ng Ating Lahi, Ating PahalagahanAralin 2: Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong TunayAralin 3: Pangkat na Magkakaiba, Pinahahalagahan ng mga

Pilipinong NagkakaisaAralin 4: Kultura ng mga Pangkat Etniko, Mahalagang MalamanAralin 5: Sariling Disiplina sa Pagsunod sa mga BatasAralin 6: Nagkakaisang Lahi, Mundo’y MaisasalbaAralin 7: Disiplina sa Pagtatapon ng Basura: Isang Pandaigdigang

PanawaganAralin 8: Patuloy na Panawagan: Pagsunog ng Basura, Itigil Na!Aralin 9: Mag-Recycle Ang Lahat Para sa Magandang Bukas

Inaasahang ang mga aralin ay magsisilbing makabuluhang kaagapay ng mga mag-aaral sa kanilang paglalakbay tungo sa pagkakaroon ng

“self-

mastery” o matapat na pagkilala sa sarili bilang mga Pilipino,

“pride” o

dangal bilang Pilipino at “self-discipline” o displina sa sarili na kakailanganin nila sa pakikibahagi tungo sa pagtataguyod ng isang mapayapa, marangal, malinis, maayos, at mapanagutang lipunan na makapag-aambag sa pandaigdigang kapayapaan at pagkakaisa.

Ang mga aralin ay masusing idinisenyo na napapanahon at may interaktibong pagdulog upang higit na maiugnay ng mag-aaral ang kanilang


DEPED COPY

100

Aralin 1 Kultura ng Ating Lahi, Ating Pahalagahan

Layunin: Nakapagpapakita ng kawilihan sa pakikinig o pagbabasa ng mga pamanang kulturang materyal (halimbawa: kuwentong-bayan, awit, laro o libangan, pagkain, pananamit)

Paksa/Pagpapahalaga: Pagpapahalaga sa Kulturang Pilipino

Mga Kagamitan: Pampagtuturo: malaking mapa ng Pilipinas gawa sa manila paper, mga larawan ng materyal na kulturang Pilipino (tingnan sa apendiks) Para sa Brochure: bond paper, oslo paper o lumang folder na maaari pang guhitan at sulatan, mga gamit sa pagguhit tulad ng lapis, krayola, at ruler.Para sa Poster: kartolina o lumang poster na maaaring gamitin ang likurang bahagi, pentel pen, mga gamit sa pagguhit tulad ng lapis, krayola, at ruler.larawan o video na nagpapakita ng kulturang Pilipino, sagutang papel

Integrasyon: Araling Panlipunan, Filipino, Sining, Edukasyon sa Pagpapalakas ng Katawan, Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan, Information and Communication Technology (ICT)

Pamamaraan:

Alamin Natin

1. Ganyakin ang mga mag-aaral na pagmasdan ang mapa ng Pilipinas na nasa pisara.

2. Sabihin: “Pansinin natin ang mga larawan sa palibot ng mapa ng Pilipinas. Ano-ano ito?”

Maaaring isulat ng guro sa pisara ang mga sagot na ibinigay ng


DEPED COPY

101

mga mag-aaral.

3. Itanong:a. “Ano ang kaugnayan ng mga larawang ito sa Pilipinas?”b. “Paano mo ilalarawan ang Pilipinas batay sa mga larawan?”c. “Sa paanong paraan pa nakikilala ang isang bansa?”d. “Ano ang tawag natin sa pamumuhay, mga kaugalian at gawi

na natatangi lamang sa isang pangkat at siyang nagbibigay sa kanila ng pagkakakilanlan?”

Inaasahang sagot: Kultura

Ipaunawa sa mga mag-aaral na tayo ay nakikilala sa pamamagitan ng ating kultura. Sinasaklaw ng kultura ang ating mga gawi (folkways), kaugalian at paniniwala, mga pagpapahalaga, mga bagay na sumasagisag sa ating pamumuhay at pagkatao kasama na ang mga gawang-sining. Ang mga sangkap na ito ang bumubuo sa ating kultura. Maaaring magkalap pa mula sa mga mag-aaral ng mga halimbawa ng gawing naglalarawan sa mga Filipino. Maaari ding magpakita ng mga larawan o video na nagpapakita ng kulturang Pilipino.

4. Pabuksan ang Kagamitan sa Mag-aaral sa pahina ng Aralin 1 Yunit III at ganyakin ang mga mag-aaral na basahin nang tahimik ang mga talata.

5. Talakayin ang baybayin. Tanungin kung may alam sila tungkol dito at hayaan silang magbahagi ng nalalaman (dulog konstruktibismo). Iproseso ang sagot ng mga mag-aaral sa mga kaugnay na tanong. Bigyang-diin na ang pagkakaroon ng maayos na sistema ng pagbasa at pagsulat ng ating mga ninuno ay nangangahulugan lamang na may maunlad na tayong kabihasnan na hindi nahuhuli sa mga katabing bansa sa Asya.


DEPED COPY

102

6. Tanungin ang mga mag-aaral kung may iba pa silang alam na patunay ng pagkakaroon ng kultura at kabihasnan sa Pilipinas noong sinaunang panahon.

7. Pasagutan ang mga tanong at gawain sa Alamin Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral upang matukoy ang lawak ng kaalaman sa kanilang kultura bilang Pilipino.

8. Ipagawa ang pagbubuo ng web na makikita sa Kagamitan ng Mag-aaral. Alamin ang iskor ng mga mag-aaral at kilalanin ang mga nakakuha ng mataas na iskor. Iproseso ang kanilang sagot sa mga tanong na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Isa-isang tukuyin ang mga bilang sa pamamagitan ng pagtatanong sa mga mag-aaral. Halimbawa: “Nakakain ka na ba ng kamatsile? Alam mo ba ang awit na Sa Ugoy ng Duyan?” Maaari ding ipalarawan ang mga salitang nasa kahon. Kung may mga aytem na hindi pamilyar sa mag-aaral, halimbawa ang prutas na kamatsile, maaaring magpakita ng larawan nito. Maaari ding magbigay pa ng dagdag na mga salita ang guro, (halimbawa: mansanitas, tawilis) at itanong kung alam ng mga mag-aaral kung ano ang tinutukoy ng mga salitang ito.

9. Bago tumungo sa Isagawa Natin, tanungin ang mga mag-aaral kung bakit mahalagang alam natin ang ating kultura. Bigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na mapag-isipang mabuti ang kanilang sagot.

• Kung hindi nila agad ito masagot, maaaring tanungin ang mga mag-aaral kung saan maaaring maihambing ang kultura.

Ang baybayin ay binubuo ng labing apat na katinig at mga patinig na a, e/i, o/u na may pagkakahawig sa mga sinaunang kabihasnan sa Asya. Karaniwang ginagamit ito ng mga ninuno natin sa paggawa ng liham, tula, o mga awitin o sa pagtatala ukol sa kanilang mga pang-araw-araw na gawain. Inuukit nila ang mga baybayin sa kawayan.

Binabasa ang mga ito nang kaliwa papuntang kanan, mula sa unang hanay pababa. Katulad ito ng paraan ng ating pagbabasa ngayon gamit ang ating alpabeto.


DEPED COPY

103

• Kung hindi nila ito makuha, maaaring ang guro ang magbigay ng analohiya. Sabihing maaaring maihambing ang kultura sa isang mapa. Ito ay nagsisilbing gabay sa pagpunta sa isang lugar. Gayundin naman, ang kultura ay nagsisilbing gabay sa pagkilala sa mga Pilipino. Para sa mga nagnanais na maging bahagi ng lipunang Pilipino, kailangang malaman nila ang kultura nito.

• Sa huli, dalhin sila sa realisasyon na bilang mga Pilipino, tungkulin nilang alamin, pagyamanin at palaganapin ang kulturang Filipino.

Isagawa Natin

Gawain 1

Bago ipagawa ang Gawain 1, tanungin ang mga mag-aaral kung sa palagay nila ay marami na bang pagbabago sa ating kultura. Hayaang magbigay sila ng patunay sa kanilang obserbasyon. Sabihin sa mga mag-aaral na tayong mga Pilipino ay kilala sa ating mga kahanga-hangang pagpapahalaga.

1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang Gawain 1 ng Isagawa Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

2. Iproseso ang sagot ng mga mag-aaral. Gamit ang pagdulog na konstruktibismo, tanungin ang mga mag-aaral kung may mga pagkakataong naipamalas din nila ang mga pagpapahalagang ito. Maaari din silang tanungin ng iba pang mga pagpapahalagang isinasabuhay ng iba na maaaring hindi alam ng nakararami.

Ang kultura natin ay nahahati sa dalawa: materyal tulad ng mga bagay na ginamit, imbensiyon, mga sagisag at mga gawang-sining. Samantala, di materyal ang tawag sa mga kaugalian, paniniwala at mga pagpapahalagang taglay ng mga Pilipino.


DEPED COPY

104

Tanungin din sila kung paanong nagiging matingkad at buhay ang mga pagpapahalagang ito.

3. Dalhin sila sa realisasyon na tayong mga Pilipino ang nagpapatuloy sa ating kultura. Pinagyayaman natin ito habang isinasabuhay o patuloy na tinatangkilik ang mga materyal at di materyal na aspekto ng ating kultura. Maaaring tanungin ang mga mag-aaral ukol sa mga kilalang Pilipino na pinagyaman o pinalaganap ang kulturang Pilipino sa pamamagitan ng natatangi nilang gawa.

Gawain 2

Para sa gawaing ito, tanungin muli ang mga mag-aaral kung paano nailalarawan o nakikilala ang ating kultura.

1. Ganyakin silang tingnan ang mga larawang ginamit sa pagsisimula ng aralin. Tiyaking ang mga larawan ay nakahanay ayon sa materyal at di materyal na anyo ng kultura. Hayaan ang mga mag-aaral na tukuyin o ayusin ang mga larawan ayon sa materyal at kung ano ang materyal at di materyal na anyo ng kultura.

2. Pangkatin ang mga mag-aaral batay sa isinasaad sa Kagamitan ng Mag-aaral. Mas makabubuting may pangkat na talaga ang mga mag-aaral sa simula pa man ng taon. Para sa mga pangkatang gawain, magandang gamitin ang collaborative learning bilang isang approach sapagkat nagkakaroon ng pagkakataon ang mga mag-aaral na magbahagi ng kanilang ideya, magtalakayan, makinig sa pananaw ng iba at maging responsable sa pagkatuto ng bawat isa. Ito ay naiiba sa simpleng pangkatang gawain lamang sapagkat kung palagi na sila ang magkakasama sa pangkat at ang kanilang mga gawain ay itinatala, higit nagiging masigasig sila sa pakikilahok sa gawain. Iminumungkahi ring magbigay ng premyo o gantimpala ang guro para sa may pinakatamang gawa ayon sa mga batayan o kraytiryang ibibigay ng guro. Dapat ding sapat lamang ang bilang ng mga miyembro, mga apat hanggang lima lamang upang maiwasan ang mga floaters o free riders na aasa lamang sa iba. Bigyan din


DEPED COPY

105

ng pagkakataon ang bawat miyembro ng grupo na bigyan ng grado ang mga kasama niya sa grupo sa pagtatapos ng markahan. Sa pamamagitan ng collaborative learning, mas nagiging responsable ang mga mag-aaral sa kanilang pag-aaral at nagkakaroon sila ng kamalayan sa kanilang pag-aaral. Ito ang tinatawag nating meta-cognitive learning.

3. Bigyan ang mga mag-aaral ng lima hanggang pitong minuto upang makagawa ng kanilang word tree. Mag-obserba ang guro sa bawat pangkat at maging handa sa pagtulong sa mga mag-aaral kung makita na nahihirapan sila. Kapag nakatapos na ang mga mag-aaral sa kanilang nagawa, ipapaskil ang mga ito at bigyan ng tig-isang minuto ang bawat pangkat upang ipakita at ilarawan ang kanilang ginawa.

Para sa mga may pasilidad na ICT, maaaring ipagawa sa mga mag-aaral ang word tree gamit ang alin man sa sumusunod na application:

1. Wordle 2. Easel.ly 3. Tagul.com

Isapuso Natin

Bago tumungo sa gawaing ito, ipaliwanag sa mga mag-aaral na ang mga pagbabago bunsod ng teknolohiya at mga bagong kaalamang natutuklasan ay maaaring makapagbago ng ating kultura.

1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang gawain sa Isapuso Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral.

2. Ganyakin ang mga mag-aaral na tingnan ang mga larawang nagpapakita ng pagbabago sa pamumuhay ng mga tao bunsod ng mga imbensiyon.

3. Tanungin sila kung ano-ano ang pagbabagong naidulot nito sa mga kaugalian, gawi o pamumuhay ng mga tao. Dalhin sila sa realisasyon na dapat maging mapanuri tayo. Hindi lahat ng uso ay dapat nating gayahin o tanggapin.


DEPED COPY

106

4. Tumawag ng mga mag-aaral upang magbigay ng mga patunay batay sa kanilang mga nababasa o obserbasyon.

5. Ipaalala rin sa mga mag-aaral na anumang bagay ay maaaring makasama sa isang tao kung hindi niya ito gagamitin nang tama. Halimbawa, ang cellphone ay isang bagong imbensiyon na nakatutulong upang higit na mapabilis ang komunikasyon ng mga tao ngunit dapat na isalugar din ang paggamit nito. Anumang bago na makita o marinig natin, hindi rin natin dapat kalimutan ang kulturang pinagmulan natin. Kung kayang maipahayag ng mag-aaral ang mga konseptong ito sa pamamagitan ng mga tanong, higit na makabubuti ito kaysa manggaling sa guro ang mga konsepto.

Halimbawa ng mga tanong:

• May naiisip ba kayong mga bagay na uso na nakapagbago sa ating kultura? Halimbawa sa pananamit, mga bagong imbensiyon, awitin o sayaw? Masasabi ba ninyong positibo ang naidulot nitong pagbabago? Bakit?

• Sa inyong palagay, paano natin mapangangalagaan ang ating kultura? Dapat bang tanggapin na lamang basta-basta ng mga Pilipino ang anumang bago o uso? Kung ikaw ay maatasang ipakilala ang iyong kultura, paano mo ito ipakikilala?

6. Iproseso ang pagbabahaging ginawa ng mga mag-aaral. Ipapaskil ang nagawang poster bago sila magsimulang magbahagi.

7. Kapag natapos na ang lahat sa kanilang pagbabahagi, gabayan ang mga mag-aaral sa pagbuo ng mahahalagang konsepto batay sa kanilang mga ipinakita sa pamamagitan ng pagbubuo ng web. Tingnan ang Apendiks para sa mungkahing web.

8. Bigyang-diin ang Tandaan Natin. Ipabasa ito sa mga mag-aaral na may pang-unawa. Ipaliwanag ito ng guro upang lubos itong maunawaan at maisapuso ng mga mag-aaral.


DEPED COPY

107

Isabuhay Natin

Para sa Isabuhay Natin, maaaring magpakita ng sample brochures o leaflets para magsilbing template. Maaari ding magpakita ng video ads ng Kagawaran ng Turismo. Maglaan ng isang mesa o display board na paglalatagan ng brochures. Ipaskil ang kanilang mga gawa sa labas ng silid-aralan upang makita at mabasa ng iba. Lagyan ng kawili-wiling tag line o pamagat.

Maaaring gamitin ang rubrics sa ibaba bilang kraytirya o pamantayan ng ebalwasyon ng nagawang brochure.

PAMANTAYAN 4 3 2 11. Paksa o

konseptong nais ilahad sa brochure o flyer

Malinaw na nailahad ang konseptong nais ipahatid

Nailahad ang konseptong nais ipahatid

Hindi gaanong nailahad ang konseptong nais ipahatid

Hindi nailahad ang konseptong nais ipahatid

2. Pagkaka-gawa ng brochure

Malinis at maayos ang pagkaka-gawa

Sa pangka-lahatan ay maayos

Hindi gaanong maayos at malinis ang pagkaka-gawa

Hindi malinis, parang minadali at di angkop ipamahagi.

3. Pagka-malikhain at Paghahanda sa Ginawa

Napaka-malikhain. Nagpakita ng angkop na kahandaan ang gawa

Malikhain ang pagkaka-gawa at may sapat na paghahanda sa paggawa

Kulang sa pagka-malikhain at halatang kinulang sa panahon ng paghahanda

Hindi kinakitaan ng pagka-malikhain at hindi nag-ukol ng sapat na panahon para paghandaan ang gawain.

Marka

Subukin Natin

Ipahanda sa mga mag-aaral ang papel na sagutan at ipasagot ang Subukin Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral.


DEPED COPY

108

Iproseso ang sagot ng mga mag-aaral upang mapagnilayan nilang muli ang mga pagpapahalagang natutuhan.

Maaaring tumawag ng ilang mag-aaral upang ibahagi ang kanilang sagot.

Mga sagot sa Unang Bahagi:

1. Lydia de Vega 2. malasakit3. Rona Mahilum4. Emilio Advincula5. Jollibee

Mga Sagot sa Ikalawang Bahagi

1. Sagot: c Dahilan: Dahil baka hindi niya alam na mali ang kaniyang ginagawa; dahil dapat akong maging mahinahon.

2. Sagot: d Dahilan: Dahil ang sungka ay isang larong Filipino3. Sagot: b Dahilan: Dahil dapat akong makiisa sa aming

gawain; dahil magandang maipakita natin ang pagmamahal sa bansa sa pagtangkilik ng sarili nating sayaw

4. Sagot: c Dahilan: Dahil kahit mahirap ang pumunta sa nasalantang lugar ay marami pa rin sa atin ang tumutulong sa kapuwa; kahit ordinaryo lamang sila at di talagang mayaman, tumutulong pa rin sila sa nangangailangan.

5. Sagot: b Dahilan: Dahil gusto ko siyang tulungan.

Mga Posibleng Sagot sa Ikatlong Bahagi

1. Pagtangkilik sa ating kultura.

2. Hindi ko ikahihiya ang aking kultura bilang Pilipino.


DEPED COPY

109

Tanong o Gawain Bilang Paghahanda sa Susunod na Aralin:

Gumawa ng pakikipanayam sa inyong mga lolo at lola at tanungin sila ukol sa kultura noong unang panahon. Maaari silang tanungin ukol sa mga awitin, sayaw at libangan noong kanilang panahon. Ipalarawan ang mga Pilipino noon ayon sa kanilang gawi, kaugalian at mga pagpapahalaga. Pagkatapos ay ihambing ito sa kasalukuyan.

Aspeto ng Kultura Panahon Noon Panahon Ngayon

Gawi (Pananamit, Pagkain, Libangan)Kaugalian/ Pagpapahalaga

Sayaw

Awit

Tula, Bugtong, o Salawikain

APENDIKS:

1. Mga Larawan ng Materyal na Kultura

• Sipa• Kakanin• Dyipni• Pananamit• Mga Pambansang Sagisag

2. Mga Larawan ng Di Materyal na Kultura

• Pagpapahalaga• Kaugalian


DEPED COPY

110

3. Mga Halimbawa ng Brochure

Source: https://www.flickr.com/ retrieved 08/15/2014

Source: http://mgalarongFilipino.blogspot.com/2012/10/patintero.html retrieved 08/15/2014


DEPED COPY

111

Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay

Layunin: Nakapagpapakita ng kawilihan sa pakikinig o pagbabasa ng mga pamanang kulturang materyal (halimbawa: kuwentong-bayan, awit, laro o libangan, pagkain, pananamit)

Paksa/Pagpapahalaga: Pagpapahalaga sa Kulturang Filipino

Mga Kagamitan: scrap materials na maaaring i-recycle tulad ng butones, beads, lumang magasin; tape o video ng mga awiting “Sa Ugoy ng Duyan” at “Dandansoy” (kung wala ay aawitin na lamang ito ng guro at pagkatapos ay gaganyakin ang lahat na makisabay sa pag-awit); mga bagay na maaaring gawan ng bugtong o alamat; bond paper, oslo paper o lumang folder na maaari pang pagguhitan at sulatan, kuwaderno, sagutang papel

Integrasyon: Araling Panlipunan, Filipino, Sining, Edukasyon sa Pagpapalakas ng Katawan, Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan

Pamamaraan:

Alamin Natin:

1. Bago tumungo sa gawain, ipaunawa sa mga mag-aaral na bilang mga Pilipino, dapat nilang tangkilikin ang sariling sining at panitikan. Higit nilang makikilala ang kulturang Pilipino sa pamamagitan ng pag-aaral nito.

2. Tanungin ang mga mag-aaral kung may alam silang katutubong awit o sayaw, o may mga natatandaang bugtong, salawikain o mga kuwentong alamat. Maaaring ipaawit ang sagot kung ito ay alam. Sabihin sa mga mag-aaral na ang pamanang kultura natin ay masasalamin sa sining (pag-awit, pagsayaw, pagguhit , pagtatanghal) at panitikan (kuwento, sanaysay, tula, salawikain, salaysay).


DEPED COPY

112

3. Sabihin sa kanila na sa araw na ito ay pag-aaralan nila ang isang katutubong awitin. Tanungin kung may nakaaalam sa kanila ng “Dandansoy”. Hayaan silang magbahagi ng nalalaman. Bilang paunang impormasyon, sabihin na ang awit ay isinulat sa Hiligaynon. Ito ang diyalekto ng mga Ilonggo. Ang mga Ilonggo na karaniwang matatagpuan sa rehiyon ng Kanlurang Bisaya (Iloilo, Capiz) ay kilalang palakaibigan, malambing at mapagmahal. Ganyakin ang mga mag-aaral na makinig at makisabay sa pag-awit.

Upang maintindihan ng mga mag-aaral ang nilalaman ng awitin, maghanap ng Tagalog na bersyon nito.

4. Pangunahan ang mga mag-aaral sa pag-awit. Kung hindi pamilyar ang awit sa kanila, maaaring ipakinig ito nang dalawang beses.

5. Suriin ang awit gamit ang sumusunod na tanong:

• Ano sa palagay mo ang damdaming inilalarawan sa awit?

(Sagot: malungkot, dahil malumanay ang tono, o dahil parang malungkot ang umaawit).

• Ano kaya ang ibig sabihin ng “Dandansoy”? Pangalan kaya ito ng lugar o tao?

(Sagot: Tao)

Ganyakin ang mga mag-aaral na tingnan ang larawan sa Kagamitan ng Mag-aaral.

Sa bahaging ito, maaaring ipakita o gamitin na lamang ang translation ng awit at ganyakin ang mga mag-aaral na suriin ang ibig sabihn nito.

• Kung tunay na minamahal ni “Dandansoy” ang umawit, ano ang gagawin niya?

• Anong kaugalian ang ipinakikita ng awitin?


DEPED COPY

113

(Sagot: mapagmahal, ang pagiging mayumi ng mga kababaihan, pagpupursigi ng mga kalalakihan para sa nililiyag)

• Itanong sa mga mag-aaral kung may alam pa silang ibang katutubong awitin na nagpapakita ng kaugaliang Pilipino at kung ano ang ipinahihiwatig nito.

Isagawa Natin

Gawain 1

1. Bago ipagawa ang Gawain 1, tanungin ang mga mag-aaral kung alam nila kung ano ang bugtong at salawikain. Maaaring magpakita ng isang halimbawa ng bugtong at isang salawikain. Pahulaan ang bugtong. Itanong sa mga mag-aaral kung ano kaya ang naisip ng mga unang Pilipino nang lumikha sila ng mga bugtong. (Para malibang, para mapatalas ang isipan).

Halimbawa ng bugtong:Tapat kong kaibigan, kasama ko kahit saan. (Sagot: anino).

2. Ganyakin naman silang basahin ang salawikain. Itanong sa kanila kung ano naman ang ipinahihiwatig ng salawikain. “Bakit kaya sila lumikha ng mga salawikain?” (Maaaring sagot: Upang magsilbing gabay sa kanilang buhay, payo para sa kabataan, para huwag maligaw ng landas o magkamali, para maging matagumpay).

Halimbawa ng salawikain:Kapag may isinuksok, may madudukot.

(Kahulugan: Kapag natutong mag-impok, sa panahon ng kagipitan ay may mapagkukunan).

3. Iproseso ang sagot ng mga mag-aaral. Gamit ang teoryang konstruktibismo, tanungin muna sila kung ano ang napansin nila sa pagkakalahad ng mga bugtong.


DEPED COPY

114

(Maaaring sagot: nakakatawa, kailangan mong mag-isip na mabuti kung ano ang tinutukoy).

Para sa mga bugtong, bigyang-pokus ang cue words o mga salitang maaaring magbigay sa atin ng clue o gabay para mahulaan ang bugtong.

4. Ipasuri naman ang mga salawikain. (Matalinghaga, may tugma ang mga salita kaya magandang pakinggan o basahin). Para naman sa salawikain, ipaunawa sa mga mag-aaral na kung minsan gumagamit ng analohiya ang mga salawikain. Ibig sabihin, inihahambing nila sa isang bagay ang isang pangyayaring maaaring maranasan ng tao.

(Halimbawa: Kung maiksi ang kumot matutong mamaluktot). Tiyaking nakuha ng mga mag-aaral ang nais ipahiwatig ng mga salawikain.

5. Sabihin na ang Pilipinas ay mayaman sa mga bugtong at salawikain.

Mga Sagot sa Gawain 1:

A. Salawikain B. Bugtong

1. nakatunganga 1. mata2. kabaitan 2. daliri3. painumin 3. bangka o barko4. kumain 4. atis5. lagi 5. yoyo

Gawain 2

1. Para sa gawaing ito, ang mga mag-aaral ay bubuo ng limang pangkat.

2. Bawat pangkat ay gagawa ng dalawang sarili nilang bugtong na may tugma ang huling salita ng bawat linya, at isang salawikain na may anim o walong pantig.


DEPED COPY

115

3. Pagkatapos ay magkakaroon sila ng laro. Pahuhulaan ng bawat pangkat ang nagawa nilang bugtong. Tutukuyin naman ang paksa ng nilikhang salawikain. Gawing paligsahan ang pagbabahagi upang maging mas kawili-wili ang gawain.

Isapuso Natin

1. Bago tumungo sa gawaing ito, itanong sa mga mag-aaral kung may napag-aralan na silang mga kuwento, sayaw, awit, at produktong sining ng mga Pilipino sa kanilang ibang asignatura. Ipaalala sa kanila ang mga ito. Maaari ding maglaan ng mga babasahin ang guro bilang sanggunian ng mga mag-aaral sa kanilang gagawin.

2. Bawat pangkat ay may nakalaang gagawin na makikita sa Isapuso Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

3. Ibigay ang mga pamantayan sa pagganap o kraytirya para sa ebalwasyon ng performans o ginawa.

4. Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral upang makapaghanda. Magbigay ng lugar o puwesto upang doon sila maaaring magtalakayan at maghanda para sa kanilang presentasyon.

5. Kilalanin ang mga mag-aaral sa kanilang magandang performans at likha. Maaaring bigyan ng insentibo ang pangkat na may pinakamataas na nakuhang iskor. Bigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na punahin ang presentasyon ng bawat pangkat.

6. Kapag natapos na ang lahat sa kanilang paglalahad o pagpapakita ng nagawa, gabayan ang mga mag-aaral sa pagbuo ng mahahalagang konsepto ukol sa aralin gamit ang isang graphic organizer. Ipakita na ang mga materyal na kultura tulad ng mga bagay o kagamitang ginamit, mga gawang sining at panitikan ay pare-parehong nagpapakita ng natatangi nating kultura bilang mga Pilipino. Patnubayan din sila sa realisasyon na ang ating naiiba o katangi-tanging kultura ay sumasalamin sa ating pinagmulan at pagkakakilanlan. Dapat nating tangkilikin at ipagmalaki ang sarili nating kultura.


DEPED COPY

116

7. Bago tumungo sa susunod na gawain, ipabasa sa mga mag-aaral nang may pang-unawa ang Tandaan Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ipaliwanag ito ng guro upang lubos itong maunawaan at maisapuso ng mga mag-aaral.

Isabuhay Natin

Para sa Isabuhay Natin, hayaan ang mga mag-aaral na pumili ng nais nilang gawin. Kung kukulangin sa oras, maaaring ipagpatuloy ang kanilang ginagawa sa bahay ngunit tiyaking nakita ng guro ang kanilang nasimulang gawa. Tulungan silang mapaganda o mapabuti pa ito. Sabihin sa mga mag-aaral na ang kanilang ginawa ay ididispley sa isang exhibit na ioorganisa ng klase sa tulong ng guro.

Subukin Natin

1. Iparinig sa mga mag-aaral ang awiting “Sa Ugoy ng Duyan”.

2. Ipahanda sa mga mag-aaral ang kanilang kuwaderno at ipasagot ang Unang Bahagi ng Subukin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

Bagay o

Kagamitan

Sining

Panitikan


DEPED COPY

117

Mga Sagot sa Unang Bahagi:

a) Tama b) Wala c) Mali d) Tama e) Malif ) Tama g) Wala h) Tama i ) Tama j) Mali

3. Ipasagot naman sa sagutang papel ang Ikalawang Bahagi ng Subukin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

Mga Sagot sa Ikalawang Bahagi:

1. d 2. a 3. e 4. c 5. b

4. Ipasagot naman sa bond paper ang Ikatlong Bahagi ng Subukin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

5. Iproseso ang sagot ng mga mag-aaral upang mapagnilayan nilang muli ang mga pagpapahalagang natutuhan. Maaaring tumawag ng ilang mag-aaral upang ibahagi ang kanilang sagot.


Kakapanayamin ng mga mag-aaral ang kanilang mga magulang at tatanungin nila kung ano ang pangkat etnikong kinabibilangan nila. Maglilista sila ng ilang katangian ng kanilang pangkat etniko.

Magsasaliksik ang mga mag-aaral ng limang pangkat etniko at maglilista ng tigtatatlong katangian ng bawat isa. Ibabahagi nila ito sa klase.

Kung ang paaralan ay may internet connection, maaaring ipabisita sa kanila ang mga site na ito: Ethnic Groups of the Philippines at Katutubong Filipino Project.


DEPED COPY

118

Aralin 3 Pangkat na Magkakaiba, Pinahahalagahan ng mga Pilipinong Nagkakaisa

Layunin: Naipagmamalaki / napahahalagahan ang nasuring kultura ng iba’t ibang pangkat etniko, tulad ng kuwentong bayan, katutubong sayaw, awit, laro at iba pa

Bagamat ito ang nakasaad sa kurikulum, ninais ng manunulat na isama ang konsepto ng paggalang sa pagkakaiba-iba ng mga pangkat etniko. Nilalayon nitong mahimok ang mga mag-aaral na makatulong sa pagtataguyod ng lipunang may pagtanggap sa iba’t ibang pangkat etniko at paggalang sa kanilang pamanang kultura.

Paksa/Pagpapahalaga: Pagpapahalaga at Paggalang sa Pagkakaiba-iba ng Kultura

Mga Kagamitan: mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko, padron, at mga gamit sa paggawa ng “biographic doll“ patpat o karton na maaaring gamiting suporta sa flower organizer, lumang folder o kartolina na maaaring gamitin sa paggawa ng flower organizer (maaaring patungan ng art paper), pentel pen o krayola, gunting, glue o pandikit, lumang magasin, kalendaryo o poster, sagutang papel, tray, malaking mapa ng Pilipinas

Integrasyon: Araling Panlipunan, Filipino, Sining, Edukasyon sa Pagpapalakas ng Katawan, Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan

Pamamaraan:


DEPED COPY

119

Alamin Natin

1. Bago ang gawain, ipaunawa sa mga mag-aaral ang konsepto ng diversity o pagkakaiba-iba, na ito ay isang realidad o katotohanan. Maaari ding ipakilala ang konsepto ng “cultural diversity.”

2. Dalhin ang mga mag-aaral sa realisasyon na kahit iba-iba tayo ng pinanggalingang pangkat etniko, lahat tayo ay mga Pilipino. Iisa ang bansa natin. Sa kabila ng mga pagkakaiba-iba, kayang-kaya nating itaguyod ang pagkakaisa.

3. Ipagawa sa mga mag-aaral ang nakalagay sa Alamin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Ipasulat sa isang papel ang kanilang sagot sa mga tanong.

4. Ganyakin ang mag-aaral sa tanong na, “Ipinagmamalaki mo ba na ikaw ay isang Pilipino?” Pangatwiranan.

5. Gamit ang principle of integration, iugnay ang mga natutuhan nila sa asignaturang Araling Panlipunan.

Dagdag Kaalaman

Ang Pilipinas ay binubuo ng mahigit isang daang pangkat etniko. Bawat pangkat ay may kani-kaniyang kinagisnang gawi o kultura. Gayon pa man, iisa ang ating pagkakakilanlan. Pare-pareho tayong mga Pilipino kaya marapat na tayo ay nagtutulungan para sa ikauunlad ng bawat isa at ng ating bansa.

Sa araling ito ay mababatid mo na ang Pilipinas ay binubuo ng iba’t ibang pangkat etniko. Bawat pangkat ay may taglay na mga katangian. Naiiba man sila sa pangkat na kinabibilangan mo, dapat natin silang igalang at mahalin pagkat tulad natin, sila ay Pilipino rin. Handa ka na bang sila ay kilalanin?


DEPED COPY

120

Ayon sa Ethnic Groups of the Philippines (2014), tinatayang mahigit sa 150 ang mga pangkat etniko rito sa Pilipinas. Ang bawat pangkat ay makikilala sa kanilang mga katangiang pisikal, mga paniniwala, kagawian at wika o diyalekto. Dumami ang mga pangkat etniko sa bansa at lumawak ang pakikipag-ugnayan sa bawat pangkat. Nagkaroon ng “intermarriage” o pag-aasawa sa pagitan ng magkaibang pangkat. Kaya sa ngayon, ang ibang mga Pilipino ay bunga na ng iba’t ibang pangkat. Halimbawa, maaaring ang iyong nanay ay Cebuano ngunit ang tatay mo ay Ilokano. Samakatuwid, maaaring maimpluwensiyahan ka ng mga katangiang Cebuano at Ilokano. Magkagayun man, ikaw at ang mga magulang mo ay magkakaparehong Pilipino.

• Ano ang maaaring epekto ng pagkakaroon ng iba’t ibang pangkat etniko?

• May iba pa ba kayong alam na pangkat etniko bukod sa nasa mapa? Ilarawan sila.

1. Sabihing ang Pilipinas ay tahanan ng iba’t ibang pangkat etniko na may kani-kaniyang kultura. Tanungin ang mga mag-aaral kung alam nila ang pangkat na kinabibilangan nila.


DEPED COPY

121

2. Para sa pagpapakilala ng mga mag-aaral na kumakatawan sa ilang pangkat etniko, maaaring tumawag ng mga mag-aaral na gaganap bilang mga mag-aaral tulad ng nakalagay sa Kagamitan ng Mag-aaral. Maaaring tumawag din ng iba pang mag-aaral upang ipakilala ang kanilang sarili sa pamamagitan ng pagbanggit sa kanilang pangkat na pinagmulan.

3. Matapos ang mga pagpapakilala, tanungin muli ang mga mag-aaral ng konsepto ng kultura. Balikang muli ang konsepto nito, na ito ay kumakatawan sa mga katangian at karanasang pinagsasaluhan (shared) ng isang pangkat o kalipunan ng mga tao mula sa isang maliit na komunidad, tribo, lipunan hanggang sa bansa. Sinasaklaw nito ang mga kaugalian, paniniwala, gawi at mga pananaw na maaaring makaimpluwensiya sa mga kabilang sa pangkat.

4. Itanong sa mga mag-aaral kung paano natututuhan ang kultura ng isang pangkat? Halimbawa, gamit ang pagdulog na konstruktibismo itanong sa mga mag-aaral kung paano nila natutuhan ang kanilang pagkain, pananamit, pagsagot sa nakatatanda, pag-aalaga sa sarili at iba pang mga gawi. Dalhin sila sa realisasyon na ipinanganak tayo sa isang pangkat na may kultura na at sa patuloy nating pakikipag-ugnayan sa mga miyembro nito, nakukuha o natututuhan natin ang kanilang kultura. Halimbawa, tanungin sila kung paano kaya natuto ng Filipino ang mga banyagang nandito?

Sa puntong ito, maaaring ipaalala sa mga mag-aaral ang konsepto ng “cultural diversity.” Maaaring magkakaiba-iba tayo ng kultura ngunit hindi ito hadlang sa pagkakamit ng matiwasay na pamumuhay at kapayapaan. Kailangan lamang na pagtuunan natin ng pansin ang ating pagkakatulad sa halip na pagkakaiba-iba.

• Tanungin ang mga mag-aaral kung saan sila nagkakatulad. - Mga bata - Naghahangad ng kapayapaan - May mga karapatan - May mga pangarap


DEPED COPY

122

• Tanungin ang mga mag-aaral ng iba’t ibang paraan kung paano makapagpapakita ng paggalang at pagtanggap sa kultura ng iba.

Isagawa Natin

Gawain 1

1. Ipagawa ang Gawain 1 sa Isagawa Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Linawin sa mag-aaral ang kanilang gagawin.

2. Bigyan ng kalayaan ang mga mag-aaral sa pagpili ng pangkat etnikong nais gawin. Gamitin ang teoryang scaffolding. Maaaring magpakita ng halimbawa ang guro ng sariling gawa ngunit sabihin sa mga mag-aaral na malaya silang disenyuhan ang kanilang mga manika ayon sa mga katangian ng kinabibilangang kultura.

May dalawang opsiyon para sa gawaing ito:

a. Isasabit ang mga nagawang manika sa isang napiling lugar o sulok ng silid-aralan.

b. Ididikit ang mga manika sa isang malaking mapa ng Pilipinas.

3. Gabayan ang mga mag-aaral habang gumagawa. Kung kinakailangan, tulungan sila sa higit na pagpapainam ng kanilang nagawa sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga mungkahi o tuwirang pagtulong sa kanila lalo na sa pagdidisenyo. Maaaring itago ang kanilang mga nagawa at gamitin sa exhibit na isa sa mga pangwakas na gawain para sa Ikatlong Markahan.

4. Iproseso ang nagawa ng mga mag-aaral. Mangalap ng ilang impresyon matapos makita ang kabuuan ng kanilang ginawa bilang isang klase. Muli, ipaalala sa kanila ang konsepto ng diversity. Maaaring magkakaiba sila ng estilo ng paggawa ngunit kapag pinagsama-sama na ang mga ito, isang magandang larawan ang mabubuo. Ganito rin ang nais nating mangyari hindi lamang sa ating bansa kundi maging sa buong mundo.


DEPED COPY

123

Gawain 2

1. Para sa gawaing ito, ipakilala si Jacob Maentz. Bigyang-diin na bagamat isa siyang banyaga, naroon ang marubdob niyang pagnanais na ipakilala ang mga katutubong pangkat na kahanga-hangang napanatiling buhay ang kanilang kultura. Maaaring magdagdag ng impormasyon ukol sa kaniya at sa kaniyang adbokasiya. Maaaring ipakilala ang konsepto ng Indigenous People o IP.

2. Bubuo ang mga mag-aaral ng limang pangkat. Sabihin sa kanila na sa pamamagitan ng mga larawang ibibigay ng guro, aalamin nila ang kultura ng mga pangkat etnikong naitalaga sa kanila. Maaaring gumamit din ng karagdagang materyal ang guro ukol sa mga katutubong pangkat.

3. Maaaring gamitin ng bawat pangkat para sa kanilang pag-uulat ang mga gabay na tanong na makikita sa Kagamitan ng Mag-aaral.

4. Ipaalala sa mga mag-aaral ang pamantayan sa paghahanda at presentasyon at ang mga kraytirya sa ebalwasyon. Sabihin sa mga mag-aaral na malaya silang gumawa ng sarili nilang graphic organizer sa pagpapakita ng kanilang nagawa.

5. Bago tumungo sa Isapuso Natin, gabayan ang mga mag-aaral sa paghahalaw ng mga paraan ng pagpapakita ng pagtanggap at paggalang sa kultura ng iba.

6. Itanong, “Sa paanong paraan natin maipakikita ang pagtanggap at paggalang sa kultura ng iba?”

Isapuso Natin

1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang Isapuso Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Para sa gawaing ito, tiyaking nauunawaan ng mga mag-aaral ang kanilang gagawin.

2. Gabayan sila habang ginagawa ang kanilang flower organizer. Bigyang-diin sa kanila na sa bud ng bulaklak o sa bilog ay isusulat


DEPED COPY

124

ang pagkakatulad. Maaaring ilagay dito ang kanilang mga katangian, pangarap, hangarin at dalangin.

3. Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral na mabasa ang ginawa ng lahat ng pangkat. Pagkatapos, maglagay ng isang bulaklak na blangko ang mga talulot at sa bud nito ay hayaan ang ilan na sumulat dito. Tiyakin lamang na magkaroon ng sistema upang hindi sila magkagulo. Maaaring tumawag lamang ng ilang mag-aaral.

4. Sabihin sa mga mag-aaral na may mga katutubong pangkat na may kinakaharap na mga suliranin ngayon. Maaaring magbigay ng ilan - displacement, sanitasyon, kalusugan at iba pa.

5. Para sa pagpapayaman ng kaalaman, maaaring puntahan ang mga site na ito: http://www.katutuboproject.org/.

http://www.ethnicgroupsphilippines.com/people/ethnic-groups-in-the- philippines

6. Tapusin ang gawain sa isang maikling panalangin.

7. Ipabasa sa mga mag-aaral ang Tandaan Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Gabayan sila sa ipinahihiwatig ng nilalaman nito.

Isabuhay Natin

Para sa Isabuhay Natin, maaaring magpakita ng isang segment ng palabas na ang naka-feature ay isang pamilyang Agta at ang kanilang kalagayan. Tanungin ang mga mag-aaral kung ano ang maaari nilang magawa upang matulungan ang iba pang mga katutubong tulad ng batang Agta sa palabas o larawan.

Maaring bisitahin ang site na ito: http://www.gmanetwork.com/news/story/368317/publicaffairs/iwitness/galamay-ng-karagatan-ngayong-sabado-10-30-pm-sa-i-witness

Para mapanood ang episode ng i-witness na “Galamay ng Karagatan”, pumunta sa: https://www.youtube.com/watch?v=77dEflJnQlo& feature=youtube_gdata_player


DEPED COPY

125

Kung nais na i-download ang video para mapanood ng klase, mag-install ng youtube downloader at dito i-download ang naturang video. Pagkatapos ay i-save sa iyong computer o i-save sa USB o CD.

Hayaang gumawa ng plano ang mga mag-aaral para sa isang proyekto na maaari nilang mailunsad para makatulong sa mga batang katutubo. Maaari din silang pasulatin ng isang liham para sa mga kinauukulan upang matulungan ang mga kapatid nating katutubo sa kanilang kalagayan.

Subukin Natin

Ipahanda sa mga mag-aaral ang papel na sagutan at ipasagot ang Subukin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

Iproseso ang sagot ng mga mag-aaral lalo na sa ikalawa at ikatlong bahagi. Kung mapagtanto na may kailangang itama sa kanilang pananaw, tiyaking nagawa ito ng guro.

Maaaring tumawag ng ilang mag-aaral upang ibahagi ang kanilang sagot.

Unang Bahagi:a. Mansaka d. Tau’t Batob. Agta e. Indigenous People / Katutubong Pangkatc. Amerasian


Gumawa ng pagsasaliksik sa mga pangkat etniko sa Mindanao. Ilarawan sila ayon sa kanilang:

1. materyal na kultura (pananamit, pagkain, gawi, laro o libangan, panitikan, sining)di-materyal na kultura (paniniwala, pananaw at pagpapahalaga)

2. di materyal na kultura (paniniwala, pananaw at pagpapahalaga).


DEPED COPY

126

Aralin 4 Kultura ng mga Pangkat Etniko, Mahalagang Malaman

Layunin: Naipagmamalaki / napahahalagahan ang nasuring kultura ng iba’t ibang pangkat etniko tulad ng kuwentong bayan, katutubong sayaw, awit, laro at iba pa

Paksa/Pagpapahalaga: Pagpapahalaga sa Kultura

Mga Kagamitan: repolyong’ yari sa binilog na papel, music player, masiglang tugtugin, pinalaking larawan para sa Isapuso Natin, video clip sa Isabuhay Natin, video player/laptop o projector, kuwaderno

Integrasyon: Araling Panlipunan, Sining

Pamamaraan:

Alamin Natin

Paalaala sa Guro:

Ang kuwentong “Maipagmamalaking T’boli si Tatay!” sa Alamin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral ay medyo mahaba. Maaaring ipabasa ito bilang takdang-aralin bago sumapit ang araw ng pagtuturo:

1. Kung sa oras ng klase babasahin ang kuwento, maaaring gawin ang sumusunod:

Itanong: - “Naranasan na ba ninyo ang magbakasyon sa probinsiya?”“Saang probinsiya naman kayo nakapagbakasyon?”

(Hayaang makapaglahad ang mga mag-aaral ng kanilang karanasan sa bahaging ito. Huwag magmadali ang guro.)

- “Alam ba ninyo kung nasaan ang South Cotabato?”


DEPED COPY

127

Sabihin:

• May babasahin tayong kuwento ukol sa isang pamilyang nagbakasyon sa South Cotabato. Sa kanilang pagbabakasyon at pamamasyal ay may natuklasan ang dalawang batang tauhan dito ukol sa kanilang kultura. Ating alamin.

• Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng kuwentong “Maipagmamalaking T’boli si Tatay!” na nasa Kagamitan ng Mag-aaral

2. Kapag ibinigay mo bilang takdang-aralin ang kuwento, ito naman ang maaaring gawin:

• Sa oras ng klase, pag-usapan kung ano ang kuwentong kanilang binasa. Maaaring itanong ang sumusunod:

- “Ano ang kuwentong ipinabasa sa inyo sa bahay”? - “Katulad ng kuwento, naranasan na rin ba ninyo ang

magbakasyon sa probinsiya? Saang probinsiya naman kayo nakapagbakasyon?”

(Hayaang makapaglahad ang mga mag-aaral ng kanilang karanasan sa bahaging ito. Huwag magmadali ang guro.)

3. Pagkatapos na mabasa ang kuwento ipagawa ang gawaing MagLAR-NUNGAN Tayo: Cabbage Roll kung saan sasagutan ng mga mag-aaral ang mga tanong tungkol sa kuwento na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

Sabihin: “Napakahalaga na nabasa mo ang kuwentong “Maipagmamalaking T’boli si Tatay!” upang makalahok ka nang mahusay o masagot mo ang mga tanong sa ating susunod na gawain. Handa ka na ba”?

MagLAR-NUNGAN Tayo: Cabbage Roll

a. Sa saliw ng isang masiglang tugtugin, ipapasa ng guro sa isang mag-aaral ang isang ‘repolyo’ na yari sa binilog na mga papel.


DEPED COPY

128

b. Ipapasa rin niya ito sa kaniyang mga kamag-aral habang tumutugtog.

c. Pag tumigil ang tugtog ay tatayo ang natiyempuhang mag-aaral na may hawak ng ‘repolyo’.

d. Aalisin ng may hawak ng ‘repolyo’ ang isang balat nito at pagkatapos ay babasahin at sasagutin niya ang isang tanong na nakasulat dito. Maaari siyang humingi ng tulong sa kaniyang kaklase upang sumagot.

e. Maaaring maglagay din sa ilang bahagi ng dahon ng repolyo sa pagitan ng mga tanong na ang nakasulat ay, “Magandang araw! Kumusta ang iyong pakiramdan?” o “Binabati kita, may premyo ka sa iyong guro” upang maging mas masigla at kaiga-igaya ang pagpapasahan ng repolyo. Maaaring magbigay ang guro ng ilang simpleng sorpresa tulad ng lapis o gamit sa pag aaral

Paalaala sa Guro:

Ang guro ay inaasahang tagapaggabay lamang sa oras ng tanungan habang nagpapasahan ng ‘repolyo’. Hayaang ang mga mag-aaral ang magpalawak ng mga ideya at kasagutan sa mga tanong sa pamamagitan ng kaniyang pagiging matalinong tagapamagitan

Karagdagang Paalala:

Maaaring banggitin ang integrasyon sa buwan ng Disyembre bilang pagdiriwang ng Historical, Cultural and Arts Festival of Excellence kung saan ay binibigyang halaga ang mga kalinangan at kahusayan ng iba’t ibang kultura sa Pilipinas.

Isagawa Natin

Makatutulong upang mapalawak pa ang pagkaunawa ng mga mag-aaral sa kagandahang asal na nais maituro ng guro ang sumusunod na gawain:


DEPED COPY

129

Itanong: “Ano-anong kulturang T’boli ang nabanggit sa kuwento sa kanilang katutubong kasuotan, sayaw, awit, instrumentong pangmusika at iba pa?”

Gawain 1

Maaaring gumamit ng larawan ng mga T’boli upang mas maging kawili-wili pa at makatotohanan ang pagbibigay ng impormasyon. Ipagawa ang Gawain 1 sa kanilang kuwaderno.

Sabihin: “Ngayong araw ay kultura naman ng sarili nating pangkat etniko ang ating dapat ipagmalaki. Handa na ba kayong malaman ang mga ito?”

Gawain 2

Inaasahang magsasaliksik ang guro sa bahaging ito ukol sa kultura ng pangkat etnikong kinabibilangan ng rehiyon o pangkat etniko. Sundan lamang ang padron ng sanaysay katulad sa ibaba. Palitan lamang ang mga detalye na nakasalungghit. Maaaring magbawas ng mga nakalistang kultura depende sa kakayahang makalap ang impormasyong hinihingi o wala talaga nito sa tinutukoy na rehiyon o pangkat etniko.

Halimbawa 1:

Ang Cavite ay nasa Rehiyong Timog Katagalugan. Ang mga tao rito ay kabilang sa pangkat etniko ng mga Caviteño. Mayaman din sa kultura ang ating pangkat etniko. Kilala tayo sa katutubong kasuotan na Barong Tagalog sa kalalakihan at Baro’t Saya sa kababaihan. Ilan sa kuwentong-bayan na kilala rito ay ang Bernardo Carpio ng Rizal at Maria Makiling ng Laguna. Ilan sa mga katutubong sayaw na dito rin nanggaling ay ang Subli ng Batangas at Maglalatik ng Laguna. Sa mga awitin naman ay ilan sa mga itinuturo sa paaralan ang ‘Tayo na sa Antipolo’ at ‘Lutong Filipino’ mula sa Rizal. Kung pagkain naman ang pag-uusapan, sa Timog Katagalugan matatagpuan ang kesong puti, puto, kalamay at iba pa. Sa mga larong pambata, bahagi na ng kasaysayan ang mga laro tulad ng taguan, patintero at luksong tinik na nilalaro din ng ibang pangkat etniko.


DEPED COPY

130

Halimbawa 2:

Ang Tawi-tawi ay nasa Rehiyong ARMM o Autonomous Region in Muslim Mindanao. Ang mga tao rito ay kabilang sa pangkat etniko ng mga Badjao. Mayaman din sa kultura ang ating pangkat etniko. Kilala tayo sa katutubong kasuotang patadjong. Ilan sa kuwentong bayan na kilala rito na nasa anyong paawit o kata-kata ay ang Kuwento ni Prinsesa Ayesha ng Johore at Ang mga Sultan ng Brunei at Sulu. Ilan sa mga katutubong sayaw na dito rin nanggaling ay ang Pangigal na sinasaliwan ng tugtog na Dayang-dayang. Sa mga awitin naman ay ilan sa mga itinuturo sa paaralan ang leleng, binoa, tenes, panulkin, at ang lugu. Kung pagkain naman ang pag-uusapan, sa Tawi-tawi matatagpuan ang syagul, guso, syanglag, tyula itum at iba pa. Sa mga larong pambata, bahagi na ng kasaysayan ang larong sipa na namana natin sa kalapit na bansang Malaysia.

Source: http://en.wikipedia.org/wiki/Bajau_people h t t p : / / w w w. g l o b a l p i n o y. c o m / g p . t o p i c s . v 1 / v i e w t o p i c .

php?postid=4fab9f8176a31&channelName=4fab9f8176a31

Paalaala sa Guro:

Ang halimbawa 2 ay ginamitan ng manunulat ng pangkat etnikong Badjao sa Tawi-tawi. Mayroon pa ring ibang pangkat etnikong nakatira sa Tawi-Tawi tulad ng Sama o Samal, Tausug at iba pa kaya’t maaaring baguhin rin ito ng guro.

Kapag nabuo na ang sanaysay sa itaas, basahin ito habang nakikinig ang mga mag-aaral. Gabayan sila na sagutan ang tsart. Ipasagot din ang tanong na nasa ibaba nito. Ipagamit ang kuwaderno sa gawaing ito.

KulturaMga Halimbawa Mula sa Pangkat

Etnikong Kinabibilangan MoKuwentong Bayan

Katutubong Sayaw

AwitLaro


DEPED COPY

131

Paano mo maipagmamalaki at pahahalagahan ang mga ito? _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Isapuso Natin

1. Upang mahinuha at maisakatuparan pa ng mga mag-aaral ang layunin ng aralin ng guro sa linggong ito kailangang gabayan ng guro ang mga mag-aaral na maisadamdamin ang kalinangan sa pagpapahalaga, pagmamalaki at pagsasabuhay ng nakagisnang kultura sa pangkat etnikong kinabibilangan.

Sabihin: Ngayong araw, nais kong malaman kung maipagmamalaki na talaga ninyo ang inyong sariling pangkat etniko.

• Ano kaya ang maituturing natin sa isang tao na hindi nagmamalaki sa kaniyang pangkat etniko?

• Mayroon na ba kayong nabalitaan o nakita mismo na taong ikinahihiya ang sarili niyang pangkat etniko?

2. Ipagawa ang Isapuso Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Magpaskil ng mas malaking modelo ng larawan sa Isapuso Natin.

3. Ganyakin ang mga mag-aaral na buuin ang larawan dito sa pamamagitan ng pagguhit ng katutubong kasuotan ng pangkat etnikong kanilang kinabibilangan. Ipalagay rin ang kanilang larawan sa loob ng kahong nakalaan. Kung babae ay sa kaliwa at kung lalaki naman ay sa kanan. Maaaring pakulayan ang iginuhit.

4. Ipabuo rin ang patlang sa pamamagitan ng paglalagay ng hinihinging impormasyon.

5. Bigyang-diin ang Tandaan Natin. Ipabasa ito sa mga mag-aaral nang may pang-unawa. Ipaliwanag nang mahusay ang mensahe nito upang lubos na maisapuso ito ng mga mag-aaral.


DEPED COPY

132

6. Maaaring magbigay ng takdang-aralin:

Magsaliksik pa ng ibang kultura ng ating pangkat etniko sa katutubong awit, laro at sayaw. Maaari ding magdala ng katutubong kasuotan na inyo pang naitatago.

Isabuhay Natin

Sabihin: “Kahapon ay nalaman ko na tunay na naisapuso ninyo ang pagmamalaki at pagpapahalaga sa sarili nating pangkat etniko. Ngayon naman ay nais kong makita kung maisabubuhay na rin ninyo ang pagmamalaki rito.”

Itanong: “May nagdala ba sa inyo ngayong araw ng ilang halimbawa ng nasaliksik pa ninyong mga kulturang atin? May nakapagdala ba ng katutubong kasuotan? Ikinahihiya ba ninyong isuot ito dahil sa maiikling damit na uso ngayon? Tingnan ko nga kung ano-ano ito?”

1. Maaaring magkaroon muna ng video presentation ang guro na nagpapakita ng isang balita tungkol sa mga mag-aaral na Ifugao na naglaro ng basketball nang nakabahag lamang.

2. Narito ang link ng video mula sa Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=084UwHrnPqc

3. Pangkatang Gawain

Pagkatapos mapanood ang mga mag-aaral ng isang paaralan sa Baguio City na naglalaro ng basketball habang nakasuot ng bahag na kanilang katutubong kasuotan, itanong: “Ano ang masasabi ninyo rito? Paano nila ipinakita ang pagpapahalaga at pagmamalaki sa kanilang kultura? Makabuluhan ba ang kanilang ginawa?”

4. Kung wala namang maipakikitang video ay maaaring basahin ng guro ang maikling kuwento na may pamagat na “Mga Kasuotang Tatak Pilipino”. Hayaang makinig ang bawat pangkat.


DEPED COPY

133

Mga Kasuotang Tatak Pilipino

Ako ay nagtaka nang iabot sa akin ni Ginoong Castro, aking tagasanay sa pagsulat ng lathalain, ang dalawang pirasong lumang larawan at sinabing, “Mona, galing ang mga larawang ito sa mga gamit ng dating tagamasid pampurok na matagal nang sumakabilang buhay. Gumawa ka nga ng lathalain ukol dito.”

Bulong ko sa sarili, “Nakakainis! Ano naman kayang artikulo ang maisusulat ko para sa mga lumang larawang ito? At saka nakakatakot naman, baka multuhin pa ako ng mga taong narito sa mga larawan.”

Ngunit nang aking tingnan ang mga nagsisimula nang magbitak-bitak at kupas na mga larawan napagtuunan ng aking pansin ang kakaibang kasuotan ng mga tao rito. Tinawag ko ang aking kaibigang si Claret at siya man ay namangha at naaliw sa mga larawang ito.

“A, ito ang tinatawag na baro at saya ng mga babae at barong tagalog naman para sa mga lalaki. Ang mga ito ang isinusuot ng mga ninuno natin noong unang panahon. Sabi ng lola ko, mas magaganda at makukulay pa ang isinusuot kapag may espesyal na pagdiriwang, lalo na ang mga kadalagahan,” wika ni Claret.

“Talaga! Nakakatuwa naman ang mga kasuotan noon. Kaygagara at mahahaba ang yari, parang kayhirap isuot!” sagot ko sa kaniya.

“Hindi naman, pero kung estilo ang titingnan at ikokompara sa mga uso at modernong kasuotan sa ngayon ay nagpapakita ng simple, maganda ngunit kagalang-galang na pananamit,” sagot niya sa akin.

Napag-isip-isip ko, tama siya. Ang baro at saya at barong tagalog ay sumasalamin sa payak na pamumuhay ng mga Pilipino noon.

Sa aking pagmumuni-muni ay sumabad muli ang aking kaklase, “Mona, tingnan mo o, pati ang mga bata sa larawan ay gayundin ang suot! Ano kaya’t ganito pa rin ang kasuotan natin sa ngayon?” tanong niya sa akin na nanlalaki ang mga mata.


DEPED COPY

134

“Ewan ko. Pero alam ko mahihirapan tayong tumakbo kapag huli na tayo sa klase,” nakangiti kong wika.

“Naku, oo nga! Huli na tayo para sa susunod nating klase. Halika na!” sabay hagilap niya sa kaniyang mga gamit.

At nagmamadali kaming pumunta sa susunod naming klase. At habang patakbo-takbong akay ng kaklase, naalaala ko ang bilin ni Ginoong Castro na nagbigay ng dalawang mahahalaga palang larawang nasa aking mga kamay. “Naku, gusto kong makita rin ito ng iba pang mag-aaral na tulad ko. Ito ay bahagi ng kasaysayang Pilipino. Aba, may naisip na akong artikulo! Sana’y magustuhan ito ng guro ko,” bulong ko sa aking sarili.

5. Bawat pangkat na may piniling lider ay susulat ng isang maikling talata hinggil sa napanood na video/napakinggang kuwento at ilahad sa harap ng klase sa pamamagitan ng sumusunod:

Pangkat 1 - PakoroPangkat 2 - RapPangkat 3 - Sabayang BigkasPangkat 4 - Haiku (isang uri ng tula na may lima-pito-

lima (5-7-5) na pantig at binubuo ng tatlong taludtod

Subukin Natin

1. Sabihin sa mga mag-aaral na sa araw na ito ay nais mong malaman kung gaano na kalalim ang pagpapahalaga nila sa kultura na kinapapalooban ng mga katutubong kasuotan, sayaw, awit, kuwentong bayan, laro at iba pa mula sa mga pangkat etniko sa bansa na kanilang natutuhan.

2. Ipasagot ang Subukin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.


DEPED COPY

135

3. Sabihin din na walang maling sagot sa mga pagpipilian dito. Bibigyan sila ng pagkakataong ipaliwanag ang kanilang sariling kuro-kuro at saloobin kung bakit iyon ang napili nilang letra ng sagot.

4. Pagkatapos masagutan ng mga mag-aaral ang bawat katanungan, muli itong iproseso.

Mahalagang magabayan ng guro ng wastong pagpapaliwanag at mga tamang kadahilanan kung bakit ang sumusunod ang mga pinakatumpak na sagot:

1. c2. b3. c4. a5. a

Bigyan ng mga kasagutan ang mga tanong na:

• Naniniwala ka ba sa iyong mga sagot?

• Pinaninindigan mo ba ang iyong mga sagot?

Muli itong pagnilayan.

Batiin ang mga mag-aaral sa natapos na aralin at ihanda sila sa susunod na aralin. Maaaring magbigay ng takdang-aralin kung kinakailangan para magsilbi itong motibasyon sa susunod na pag-aaralan.


DEPED COPY

136

Aralin 5 Sariling Disiplina sa Pagsunod sa mga Batas

Layunin: Nakasusunod sa mga batas/panuntunang pinaiiral tungkol sa pangangalaga ng kapaligiran kahit walang nakakakita

Paksa/Pagpapahalaga: Pagkakaroon ng Disiplina

Mga Kagamitan: sample ng plano ng isang arkitekto o mula sa internet, sample ng hand stamping, kuwaderno, manila paper, water color na kulay berde, bond paper

Integrasyon: Araling Panlipunan, Environmental Education, Sining

Pamamaraan:

Alamin Natin

1. Itanong:

a. “Gusto ba ninyo ng buhay na laging may nakakakita sa lahat ng inyong ginagawa?”

b. “Paano kaya kung ganoon ang bawat isa sa atin?”

2. Sabihin:

“Alam natin na ang ilan sa mga tao ay gumagawa lamang nang mabuti dahil alam nilang may ibang taong nakakakita sa kanila. Ano ang masasabi ninyo sa mga taong ganoon?”

3. Gabayan sila sa babasahing kuwentong “Kahit Walang Nakakakita, Gumawa ng Tama.”

4. Pagkatapos basahin ang kuwento, ipasagot ang mga tanong na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.


DEPED COPY

137

Isagawa Natin

Makatutulong sa pagbuo ng konsepto ng aralin ang pagsagot sa Isagawa Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral.

Sabihin: “Tingnan natin kung tulad ng tauhan sa kuwentong ating binasa kahapon ay matutularan din ninyo ang kaniyang ginawa.”

1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang Gawain 1 sa Isagawa Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Talakayin ang mga sagot sa bawat larawan. Bigyang-diin ang pagsunod sa batas nang wasto at dahil ito ang idinidikta ng kanilang damdamin kahit walang nakakakita.

2. Patnubayan ang mga mag-aaral sa pagsasagawa ng Gawain 2: Arkitekto Kami! Kung may maipakikitang halimbawa ng isang plano o guhit ng hardin mula sa internet ay maaaring ipakita ito.

a. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagpapangkat at sa pagpili ng lider. Sabihing sila ay magiging mga arkitekto.

b. Ipaliwanag nang pahapyaw kung ano ang arkitekto.

c. Bawat pangkat ay ilalaan sa isang bahagi ng paaralan na dapat bigyan ng pansin ukol sa kalinisan at kaayusan.

d. Sabihing iguhit sa manila paper ang isang plano kung paano mapagaganda pa ang lugar na inilaan para sa kanila.

e. Sabihing dapat makita sa plano ang mga plant boxes, mga nakatanim na halamang gulay o namumulaklak at mga puno.

f. Pipiliin ng guro ang may pinakamagagandang plano. Maaaring magbigay ng ribbon ang guro sa bawat pangkat na mapipili.


DEPED COPY

138

Paalaala sa Guro:

Magbigay ng takdang-aralin sa mga mag-aaral ukol sa mga kagamitang gagamitin sa Isapuso Natin.

Isapuso Natin

Para lalo pang mapalalim at maitimo sa damdamin ng mga mag-aaral ang konseptong gustong buuin ng pangkat, makatutulong na ipagawa ang sumusunod:

1. Sabihin: “Ngayong araw ay nais kong maipakita ninyo sa akin ang

malalim ninyong intensiyon na makatulong at makasunod sa mga ipinapatupad na alituntunin sa pangangalaga sa ating kapaligiran. Gagawa tayo ng isang artwork mula sa mga kagamitang ipinadala ko sa inyo kahapon.”

Itanong: “Bakit kaya kailangang mag-stamp ang mga tao sa mga legal

na dokumento kagaya ng sedula?”

2. Sabihin: “Tulad ng sedula, palad ang gagamitin natin sa pag-iistamp o

pagbakat sa isang buong bond paper. Berdeng water color lamang ang ating gagamitin. Sasagisag ito sa inyong konbiksiyon o matinding hangarin bilang mga sundalong magliligtas sa kalikasan.”

“Pagkatapos ninyong magawa ito at habang pinatutuyo ninyo ang kaniya-kaniyang bond paper, gawin at buuin ninyo ang Panata para sa Kapaligiran. Kapag sigurado ka na sa iyong panata ay isulat mo na ito nang may disenyo sa ilalim ng inistamp o binakat mong palad sa bond paper.”

3. Pipiliin ng guro ang may pinakamagagandang ginawa at ipapaskil sa bulletin board ng Edukasyon sa Pagpapakatao.


DEPED COPY

139

4. Bigyang-diin ang Tandaan Natin. Bilang karagdagang impormasyon, basahin ang tungkol sa ikapitong Millenium Development Goal ng United Nations at iba pang impormasyon upang maiangat ang antas ng ating kamalayan tungkol sa pangangalaga sa kapaligiran.

Paalala sa Guro

Ayon sa Republic Act 9512: Environmental Awareness and Education Act of 2008 ito ay isang batas na itinataguyod ang kamalayan tungkol sa kapaligiran sa pamamagitan ng Environmental Education at sumasaklaw sa integrasyon sa kurikulum ng paaralan sa lahat ng antas, maging ito ay pampubliko o pribado, kabilang ang pormal, teknikal, bokasyonal, at out-of-school youth na kurso o mga programa.

Ang Seksiyon 6 ng batas ay nagsasabi na ang DepEd, CHED, TESDA, DENR, DOST at iba pang mga ahensiya ng gobyerno, sa pagsangguni sa mga dalubhasa sa kapaligiran at sa academe, ay humantong sa pagpapatupad ng edukasyon at kamalayan sa mga programang pampubliko sa proteksiyon at pangangalaga ng kapaligiran sa pamamagitan ng

PANATA PARA SA KAPALIGIRAN

Ako ay nilalang ng Diyos katulad din ng kalikasan. Katungkulan ko ang pangalagaan ang kapaligiran at ang kalikasan.

Para sa ikagaganda ng kapaligiran, ako ay __________. Para sa kalinisan nito, ako ay _________________________. Para tularan ako ng aking mga kamag-aral, ako ay ________________ upang lalo pang maging maayos ang aming paaralan. Sa bahay naman ako ay ________________ upang matuwa ang aking mga magulang. Nais ko ring ang buong bansa at ang mundo ay maging ligtas kaya ako ay susunod sa ____________________________.

Kasihan nawa ako ng Poong Maykapal.


DEPED COPY

140

collaborative inter-agency at mga multi-sectoral sa pagsusumikap sa lahat ng antas.

Nakasaad sa ikapitong adhikain ng Millenium Development Goals o MDG ng United Nations ang masiguro ang pagpapanatili ng kalikasan. Kaakibat nito ang tatlong mahahalagang layunin tulad ng :

1. Isama sa konsepto ng sustainable development o likas–kayang pagpapaunlad sa mga batas at programa ng bawat bansa upang maibalik ang pagkawala ng mga likas na kayamanan,

2. Makalahati, sa taong 2015, ang bilang ng mga taong may koneksiyon sa malinis at naiinom na tubig, at

3. Makamit ang makabuluhang pagbuti sa buhay ng humigit-kumulang 100 milyong tao na nakatira sa mahihirap na mga lungsod.

Dahil sa mga nabanggit, marapat lamang na ang bawat isa, bata man o matanda ay patuloy na makapag-isip at makapagpasiya nang wasto tungkol sa epekto ng tulong-tulong na pangangalaga sa kapaligiran para sa kaligtasan ng bansa at daigdig. Susunod ang bawat isa sa mga pinaiiral na batas at alituntunin para sa pangangalaga ng kapaligiran.

Ang buwan ng Nobyembre ay itinalaga bilang Environmental Awareness Month.

• Maaaring magsaliksik pa ng mga detalye ukol dito.

Isabuhay Natin

1. Ipagawa ang Isabuhay Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral sa pamamagitan ng pangkatang gawain. Makatutulong ito sa pagpapalalim ng tinalakay na kagandahang asal.

Sabihin:

“Tulad ng ginawa natin kahapon, alam kong naisapuso na ninyo ang pagiging mabuting mag-aaral dahil sa pagsunod sa mga batas at tuntunin sa pangangalaga ng kapaligiran. Ngayong araw


DEPED COPY

141

naman ay mas nais kong makita kung tataglayin nga ninyo ang katangiang ito habang kayo ay nabubuhay.”

Itanong:

“Masarap ba sa pakiramdam kapag nagiging bahagi ka ng paghilom ng mga sugat o pagkasira ng ating kalikasan?”

Sabihin:

“Pumikit nga tayo at huminga nang malalim at damhin ang inyong mga sarili.”

2. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbuo ng pangkat at pagpili ng lider. Ipagawa ang sumusunod sa bawat pangkat. Maglaan ng oras kung gaano kahaba ang gugugulin sa pagbuo ng mga gawain.

Pangkat 1 - Gumawa ng infomercial na humihikayat sa mga tao sa pansariling disiplina tungo sa kaligtasan ng kalikasan.

Pangkat 2 - Gumawa ng skit na nagpapakita ng paggawa ng maganda para sa kalikasan kahit walang nakakakita

Pangkat 3 - Gumawa ng awit na nagsasaad ng mga batas na dapat nating sundin ukol sa pangangalaga sa kalikasan kahit walang nakakakita.

Pangkat 4 - Gumawa ng komiks na naglalarawan ng komunidad na may sariling disiplina at tulong-tulong na nangangalaga sa kalikasan.

Paalaala sa Guro

Iproseso muli ang mga ginawa ng mga mag-aaral. Pansinin ang naging daloy ng pagpapakita ng bawat pangkat. Papurihan ang mga mag-aaral na nakapagpakita ng kagalingan sa kanilang pangkatang gawain.


DEPED COPY

142

Subukin Natin

1. Ipahanda sa mga mag-aaral ang kuwaderno. Ipasipi ang talahanayan at ipasagot ito.

2. Pagkatapos masagutan ng mag-aaral ang gawain, muli itong iproseso. Mahalagang maipakita ang kanilang pagninilay sa kanilang mga sagot. Bigyan ng mga kasagutan ang mga tanong na:

•Ano ang iyong masasabi sa iyong mga sagot?

•Naniniwala ka ba sa iyong mga sagot?

•Pinaninindigan mo ba ang iyong mga sagot?

Muli itong pagnilayan.

Batiin ang mga mag-aaral sa natapos na aralin at ihanda sila sa susunod na aralin.


DEPED COPY

143

Aralin 6 Nagkakaisang Lahi, Mundo’y Maisasalba

Layunin: Nakasusunod sa mga batas/panuntunang pinaiiral tungkol sa pangangalaga ng kapaligiran kahit walang nakakakita

Paksa/Pagpapahalaga: Pagkakaroon ng Disiplina, Kalinisan at Kaayusan

Mga Kagamitan: limang envelope na may lamang tig-isang tanong, pinalaking crossword puzzle, kuwaderno

Integrasyon: Environmental Education, Araling Panlipunan, Sining

Pamamaraan:

Alamin Natin

Paalala sa Guro

• Mainam na maunawaan ng guro na sa aralin na ito na may kaparehong layunin ay mas lalalim pa ang pagkaunawa at pagkaukit ng ideya sa diwa ng mga mag-aaral.

• Inaasahan na babasahin mo muna ang panimulang talata bago magsimula sa leksiyong ito.

1. Sabihin:

“May babasahin tayong tula na may pamagat na Disiplina para sa Kapaligiran.”

Itanong:“Ano ba ang katangian ng taong disiplinado?”“Kailan natin dapat ipakita ang pagiging disiplinado?”

2. Pagkatapos mabasa ang tula, pasagutan ang mga tanong na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Maaaring gamitin ang paraang MagLAR-


DEPED COPY

144

NUNGAN (Larong-Tanungan) Tayo kung kinakailangan para mas maging interaktibo ang talakayan.

a. Paghiwalayin ang grupo ng lalaki at babae. Sabihing magkakaroon ngayong araw ng question and answer portion para sa Munting Ginoo at Binibining Kalikasan sa inyong klase.

b. Papiliin ang dalawang grupo ng tiglimang kalahok mula sa kanilang pangkat na siyang sasagot ng mga tanong mula sa envelope na hawak ng guro. Papuntahin sila sa harap upang magpakilala.

c. Sa iyong hudyat ay sabay na lalapit sa iyo ang tig-isang kalahok mula sa magkabilang pangkat para bumunot ng isang katanungan na pareho nilang sasagutin.

d. Gawin ito sa mga susunod pang kalahok hanggang sa matawag silang lahat.

e. Ilalahad ng guro ang tatlong may pinakamagandang sagot sa bawat pangkat.

f. Iproseso muli ang mga kasagutan at ilahad kung sino sa dalawang pangkat ang nagwagi.

Isagawa Natin

Sabihin:

“Sa araw na ito ay nais kong malaman kung naunawaan talaga ninyo ang diwa at aral ng tulang ating binasa kahapon.”

1. Ipasagot sa kuwaderno ang Gawain 1 sa Isagawa Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Iproseso ang mga sagot pagkatapos.

2. Maaaring ipagawa ang crossword puzzle bilang karagdagang gawain sa mga seksiyon ng mag-aaral na marurunong.


DEPED COPY

145

3. Pagkatapos maisagawa ang Gawain 1, bumuo ng limang grupo para sa susunod na gawain. Gabayan ang mga mag-aaral na unawain at pag-usapan ang mga sitwasyon sa Gawain 2. Hikayatin ang bawat isa na makiisa.

Isapuso Natin

1. Talakayin isa-isa ang mga larawan sa Isapuso Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Bigyang-pansin ng guro ang mga naging sanhi ng mga ipinapakita sa larawan.

2. Lalong bigyang-pansin ang magiging bunga nito kung pababayaan ito ng mga tao. Bigyang lunas ang mga suliranin sa pamamagitan ng pagkalap ng mga sagot mula sa mga mag-aaral kung papaano nila ito mabibigyan ng lunas.

Sagutin ang crossword puzzle. Ang mga kasagutan dito ay may kaugnayan sa tulang binasa.

3 2 5 4 1

Pahalang

1. itinuturing na ‘ina’ sa tula Pababa

2. gawin 3. gawain ng tao na nakapagdudulot ng kaayusan 4. pinaiiral at dapat sundin 5. tawag sa gawaing maayos


DEPED COPY

146

Mga Larawan Posibleng Mensahe ng Larawan

1Huli na nang magsisi ang mga tao sa kanilang ginawang pag-ubos sa likas na yaman.

2Papel na lamang ang ginawang kunwari-kunwariang puno ng mga bata dahil hindi na sila nakakakita nito.

3Sa internet na lamang nakakakita ng kagubatan ang mga tao dahil ubos na ang mga puno.

4

Ang mga digmaan din ay nagiging sanhi ng pagkasira ng kalikasan. Mainam na mas bigyan ng pansin ng mga bansa ang ukol sa kalikasan kaysa pagpapalakas ng kanilang mga sandatang pandigma.

5

Isang malaking pagkakamali na ang mga batas o paalaala sa pagbabawal sa pagputol ng puno ay nakasulat sa peryodiko kung saan milyon-milyong papel din ang ginamit mula sa pinutol na mga puno.

6Dahil sa paghahangad na magkaroon ng mas maraming salapi, ang mga tao ay hindi tumatanggi sa napakaraming industriyang itinatayo sa ating lugar.

3. Bigyang diin ang Tandaan Natin. Ipabasa ito sa mga mag-aaral nang may pang-unawa. Ipaliwanag nang mahusay ang mensahe nito upang lubos na maisapuso ito ng mga mag-aaral.


DEPED COPY

147

Isabuhay Natin

1. Sabihin:

“Batay pa rin sa napag-aralan nating tula ukol sa pagkakaroon ng kalinisan at kaayusan bilang pagpapakita ng disiplina kahit saanman, magkakaroon uli tayo ngayon ng pangkatang gawain.”

2. Bawat isang pangkat ay magpapakita ng isang buong pamilya. Magpakita ng maikling skit na ang eksena ay pumunta ang inyong mag-anak sa isang lugar at bawat isa ay nakasusunod sa mga batas at panuntunan sa lugar na inyong pinuntahan ukol sa kalinisan ng kalikasan.

Pangkat 1 - Sa Luneta ParkPangkat 2 - Sa pamamasyal sa siyudadPangkat 3 - Sa pagbibiyahePangkat 4 - Sa bahay dalanginan

Paalala sa Guro:

Maaaring maghanda ang guro ng props na gagamitin o magpadala sa mga mag-aaral. Maaaring sombrerong buli ang sa tatay, basket pampiknik ang sa nanay, at iba pa.

3. Iproseso muli ng guro ang mga ginawang skit ng mga mag-aaral.

Subukin Natin

1. Pasagutan sa kuwaderno ng mga mag-aaral ang Subukin Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral.

2. Hayaan din silang magbigay ng mga batas at alituntuning dapat ipairal.3. Muli pagnilayan ang mga sagot.

Batiin ang mga mag-aaral sa natapos na aralin at ihanda sila sa susunod na aralin. Maaaring magbigay ng takdang-aralin kung kinakailangan para magsilbi itong motibasyon sa susunod na pag-aaralan.


DEPED COPY

148

Aralin 7 Disiplina sa Pagtatapon ng Basura: Isang Pandaigdigang Panawagan

Layunin: Nakatutulong sa pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan ng kapaligiran saanman sa pamamagitan ng:

• segregasyon o pagtapon sa tamang lagayan ng mga basurang nabubulok at di nabubulok

Paksa/Pagpapahalaga: Pagkakaroon ng Disiplina (Discipline) Kalinisan at Kaayusan (Cleanliness and Orderliness)

Mga Kagamitan: tong/gloves o anumang supot na puwedeng gamitin sa pagpulot ng basura; tatlong kahon para lalagyan ng basura; manila paper; lumang kalendaryo, diyaryo, magasin at iba pang patapong bagay na puwedeng i-recycle; pentel pens; lokal na materyales; awitin tungkol sa kapaligiran.

Integrasyon: Agham, Asignaturang Pangkalusugan, Sining

Pamamaraan:

Ipabasa sa mga mag-aaral ang panimulang kaisipan bilang paghahanda sa araling ito. Maaaring magbigay ng sagot ang ilang mag-aaral tungkol sa mga tanong na nakapaloob dito.

Alamin Natin

1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang isang tula na naglalayong maipakita ang kondisyon sa kapaligiran na epekto ng maling paraan ng pagtatapon ng basura.

2. Pagkatapos na mabasa nila ang tula, bigyan ng ilang minuto na pagnilayan nila kung ano ang mensahe nito sa kanila bilang isang mag-aaral.


DEPED COPY

149

3. Pasagutan ang mga tanong. Kinakailangang iproseso ang sagot ng mga mag-aaral. Ipaalala na mahalaga ang palagiang pagmamasid at pagninilay upang mapanatili ang kalinisan at kaayusan ng kapaligiran.

Bilang paghahanda sa susunod na gawain, magpadala ng iba’t ibang klase ng basura na makikita sa kanilang tahanan, paaralan o kahit sa pamayanan. Bilang pag-iingat, ipaalala na dapat silang magsuot ng gloves, tong (pansipit kapag namulot ng basura) o anumang supot sa kamay bilang proteksiyon bago mamulot ng basura. Ipadala rin ang gloves o tong sa klase. Maghanda rin ng tatlong kahon na gagamitin para sa segregasyon ng basura. Bisitahin ang website na nasa ibaba para higit na maunawaan ang tamang pagbubukod-bukod ng basura bago ipagawa ang gawain. http://emb.gov.ph/nswmc/pdf/iec/Republic%20Act%209003tagalogersion.pdf

Isagawa Natin

Gawain 1

1. Ihanda ang tatlong kahon na gagamitin para sa gawaing ito. Lagyan ng marka ang bawat isa tulad ng nasa ibaba. Siguraduhin na mababasa ng mga mag-aaral ang mga ito.

TUYONG PAPEL AT DAHON

MGA TIRANG

PAGKAIN, PRUTAS AT

GULAY

LATA, BOTE, AT IBA PANG LALAGYAN

NA YARI SA GLASS,

PLASTIK, AT METAL


DEPED COPY

150

Mga halimbawa ng basura:

PapelPlastikMetalLataGarapong babasagin

BoteFood wastes - mga sirang pagkain, prutas, gulay - pinagbalatan ng anumang prutas at

gulay

2. Sa simula, tumawag ng tatlong mag-aaral na unang magtatapon ng basura sa mga kahong nasa harap ng klase. Ipaalala na basahin muna ang nakasulat sa mga kahon at tumayo sa tapat nito. Dapat nilang ipakita ang basurang dala-dala bago ihulog sa mga kahon sa senyas ng guro. Siguraduhin na ang buong klase ay magmamasid sa gagawing pagtatapon.

3. Palinyahin ang mga mag-aaral na isa-isang magtatapon ng kanilang basura sa dapat nitong kalalagyan. Kung may isang awitin tungkol sa kapaligiran, maaari itong patugtugin hanggang sa matapos ang lahat ng mag-aaral. Kung nakapagtapon na ang lahat, pasagutan ang mga tanong sa Isagawa Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

Mga karagdagang tanong:

• Batay sa iyong karanasan o obserbasyon, ganito rin ba ang iyong ginagawa sa tahanan, paaralan o pamayanan? Pangatwiranan ang iyong sagot.

(Itala sa pisara ang bilang ng mga mag-aaral na pare-pareho ang obserbasyon. Ito ay puwedeng maging batayan upang paigtingin ang kampanya sa tamang pagtatapon ng basura.)

• Ano kaya ang mangyayari kung isasabuhay ng bawat isa ang ganitong paraan ng pagtatapon ng basura?


DEPED COPY

151

4. Pagkatapos ng maikling talakayan, maaaring magsaliksik ang mga mag-aaral ng mga lugar kung saan isinasagawa ang segregasyon ng basura.

Gawain 2

1. Pangkatin ang klase sa tatlo. Bigyan sila ng panahon na pag-usapan at pagnilayan ang iba’t ibang mukha ng pagtatapon ng basura sa kanilang tahanan, paaralan, barangay o pamayanan.

2. Umikot sa bawat grupo para masubaybayan ang talakayang ginagawa at upang gabayan sila sa kanilang dapat gawin pagkatapos mag-usap.

3. Gamit ang manila paper, ipaguhit sa kaliwang bahagi ng itinuping manila paper ang isang gawain na magpapakita ng totoong sitwasyon sa pagtatapon ng basura. Ipasulat naman sa kanang bahagi ang kanilang suhestiyon o rekomendasyon para mabago ang maling pagtatapon ng basura.

4. Muling pasagutan ang mga tanong. Piliting mailabas sa talakayan na may responsibilidad ang bawat tao pagdating sa pagtatapon ng basura.

Isapuso Natin

1. Pangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay papipiliin ng kanilang lider at tagatala.

2. Sa pagkakataong ito, tuluyan nang ipakikita ng iba’t ibang grupo ang naiisip nilang plano para maiwasan ang maling ugali sa pagtatapon ng basura.

3. Ipahanda rin ang mga kagamitan para sa pagbuo ng isang modelo (miniature) ng kanilang plano. Himukin ang mga mag-aaral na gumamit ng lokal na materyales o mga patapong bagay upang makatipid.


DEPED COPY

152

4. Ipabasa ang impormasyon na nasa Tandaan Natin. Tulungan ang mga mag-aaral na maintindihan at maisapuso ang tunay na dahilan kung bakit kailangang ipraktis agad-agad ang segregasyon ng basura. Ipaalala rin sa kanila ang nararamdaman nating epekto nito sa ating bansa pati na sa buong mundo.

Isabuhay Natin

1. Sa pagkakataong ito, muling magsasagawa ng isang pangkatang gawain ang mga mag-aaral. Magtalaga ng pangkat na magmamasid sa bawat silid-aralan mula sa Una hanggang sa Ikaanim na baitang maliban sa Ikaapat na Baitang. Sundin ang nasa Isabuhay Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral.

2. Bago isagawa ang imbestigasyon, ipaalam sa punongguro at mga guro na iikot ang mga mag-aaral upang magmasid sa loob ng kanilang silid-aralan. Magkaroon ng malinaw na pamantayan na dapat isagawa upang higit na magamit ang itinakdang oras para sa gawaing ito at maiwasan ang pagkalito at ingay sa oras ng pag-iikot.

3. Ipatala sa mga mag-aaral ang kanilang obserbasyon kung paano isinasagawa ng bawat klase ang pagpapanatili ng kalinisan sa loob ng silid-aralan.

4. Pagbalik mula sa pag-ikot, hayaan ang bawat pangkat na mag-usap at ipakita sa isang role play ang kanilang natuklasan. Itanong ang sumusunod na tanong at iproseso ang sagot ng mag-aaral upang higit nila itong maunawaan.

• “Ano ang inyong naisip habang papunta sa mga silid-aralan?”

• “Sa inyong palagay, may disiplina ba ang mga mag-aaral sa iba’t ibang klase? Ipaliwanag ang inyong sagot?”


DEPED COPY

153

• “Ano naman ang inyong maitutulong para matuto ang kapuwa-mag-aaral na magsegregeyt ng kanilang basura?”

• “Kung ipatutupad ng lahat ng tao ang segregasyon, ano kaya ang mangyayari sa ating kapaligiran pagkalipas ng limang taon?”

Subukin Natin

1. Hayaan ang mga mag-aaral na muling pagnilayan ang kanilang gawain mula sa Alamin Natin hanggang sa Isabuhay Natin.

2. Pangkatin ang klase sa tatlo na magpapakita ng skit batay sa nakalagay sa Subukin Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral.

3. Bigyan ng kaunting oras ang bawat pangkat para sa paghahanda ng isang skit na magpapakita ng tunay na segregasyon ng basura. Ipaalala ang masusing panonood ng bawat isa. Bigyan ng limang minuto ang bawat grupo para rito.

4. Bigyan ng marka ang bawat pangkat gamit ang rubric scoring guide na nasa ibaba.

Pamantayan 3 2 1

Husay sa pagganap

Lahat ng kasapi sa pangkat ay nagpakita ng kahusayan sa pagganap

1-2 kasapi ng pangkat ay hindi nagpakita ng kahusayan sa pagganap

3-4 na kasapi ng pangkat ay hindi nagpakita ng kahusayan sa pagganap


DEPED COPY

154

Pamantayan 3 2 1

Tamang paraan ng pagtatapon ng basura

Naipakita nang maayos at may tiwala ang tamang paraan ng pagtatapon ng basura

Naipakita nang maayos ngunit may pag-aalinlangan ang tamang paraan ng pagtatapon ng basura

Hindi naipakita ang tamang paraan ng pagtatapon ng basura

5. Bilang takdang-aralin, ipagawa sa mga mag-aaral ang segregasyon sa kani-kanilang tahanan. Upang masiguro na ito ay kanilang ginawa, magpadala sa mga mag-aaral ng larawan bilang ebidensiya nito.

Sa gawaing ito, mabibigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na isabuhay ang kanilang natutuhan sa wastong segregasyon ng basura sa ating kapaligiran. Dito ay ginagamit natin ang pamamaraang experiential learning na dito, natututo ang mga mag-aaral sa pamamagitan ng paulit-ulit na pagsasagawa ng anumang natutuhan o tinatawag nating learning by doing. Sa pamamaraan ding ito nahahasa ang kakayahan ng mag-aaral sa pamamahala at pamumuno. Maaari ding lumawak ang pag-unawa at pag-intindi ng mga mag-aaral sa kanilang aralin sa pagkakataong ito.

6. Muling ipaalala na mahalaga na maisabuhay ang patuloy na pagtulong at paghikayat sa iba na pangalagaan ang kapaligiran para sa pananatili ng kaligtasan at kalinisan ng bansa at daigdig.


DEPED COPY

155

Aralin 8 Patuloy na Panawagan: Pagsusunog ng Basura, Itigil Na!


• pag-iwas sa pagsunog ng anumang bagay

Paksa/Pagpapahalaga: Pagkakaroon ng Disiplina (Discipline)Kalinisan at Kaayusan (Cleanliness and Orderliness)

Mga Kagamitan: cards, pentel pens, flyer mula sa DENR http://www.emb.gov.ph/news/053006/sunogbasurafactsheet.pdf, kuwaderno

Integrasyon: Agham, Asignaturang Pangkalusugan, ICT, Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan

Pamamaraan:

Ipabasa sa mga mag-aaral ang panimulang pananalita. Bigyan sila ng pagkakataon na pagnilayan ang mga tanong. Maaaring tumawag ng ilang mag-aaral upang sagutin ang mga tanong. Kung hindi masagot ang ibang tanong, ipaliwanag na higit nilang maiintindihan ang pagpapahalaga na dapat isabuhay upang maibsan o mabawasan ang masamang epekto ng pagsusunog ng basura.

Alamin Natin

1. Ipasuring mabuti ang bawat sitwasyon sa mga larawan.

2. Pagkatapos ng ilang minuto, gabayan ang mga mag-aaral upang maisulat sa metacards ang posibleng dahilan ng mga pangyayari sa larawan. Ipapaskil ang kanilang isinulat upang makita ng buong klase.

3. Ipasuri sa buong klase ang ipinaskil na sagot ng mga mag-aaral. Pasagutan ang mga tanong at iproseso ang sagot ng mga mag-aaral.


DEPED COPY

156

Mga karagdagang tanong:

• Masdan mo naman ang babae sa susunod na larawan. Ano ang posibleng dahilan ng pagsakit ng kaniyang ulo?

• Pagmasdan naman ang ikatlo at ikaapat na larawan. Ano ang posibleng dahilan ng panghihina o pamamayat ng mga tao o hayop?

• Ngayong alam na ninyo ang epekto ng pagsunog ng basura, ano ang maaari ninyong gawin upang mabawasan ang ganitong pangyayari?

• Sa inyong palagay, nangyayari rin kaya ang mga ito sa ibang parte ng mundo? Pangatwiranan ang inyong sagot.

4. Suriin ng guro kung lumabas ang konsepto ng pagsusunog ng basura. Magdagdag ng tanong kung kinakailangan.

Isagawa Natin

Gawain 1

Gagamitin sa gawaing ito ang teorya ng konstruktibismo na dito, mahalaga ang mga naunang kaalaman ng mga mag-aaral. Sa mga halimbawang ibinigay, binibigyan natin ng pagkakataon ang mga mag-aaral na palagian nilang isipin ang kanilang mga karanasan upang makita nila ang kaugnayan nito sa kanilang buhay. Higit ding mahalaga na maitama nila kung anumang maling kilos o gawa tulad ng pagsusunog ng basura na sa tingin nila ay tama.

1. Ihanda ang kalooban ng mga mag-aaral para sa gawaing ito. Gamit ang estratehiyang Think-Pair-Share, ipasuri ang mga larawan sa Gawain 1 ng Isagawa Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral at pagnilayan kung may karanasan silang katulad ng mga sitwasyon. Pagkatapos nilang makapagnilay, maaari na silang humanap ng kapareha para ibahagi ang kanilang kuwento. Ulitin ang prosesong ito nang tatlong beses. Ipaalala na dapat nilang itala kung ilan sa kanilang mga kaklase ang nakaranas nito.

2. Pagkatapos ng gawain, itanong ang sumusunod:


DEPED COPY

157

• “Nagustuhan ba ninyo ang gawain?”• “Ilang kamag-aral ang inyong nakausap?”• “Ano ang inyong napansin habang nagbabahagi kayo ng

inyong karanasan sa inyong kapareha?”• “Sa isang banda, may pagkakaiba ba sa inyong mga

karanasan?”• “Gagawin ba ulit ninyo ang mga gawaing ito? Pangatwiranan

ang inyong sagot.”• “Ngayong alam na ninyo ang posibleng epekto ng pagsusunog

ng basura, paano ninyo ito ibabahagi sa iba?”

3. Pasagutan ang mga tanong na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Kinakailangan ang malalim na pag-intindi sa mga tanong upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral na kinakailangan nang paigtingin ang pagbawal sa pagsunog ng basura upang maiwasan ang malawakang pagbabago ng klima sa ating bansa at sa iba’t ibang panig ng daigdig. Tiyaking tatatak sa isipan nila na ang bawat tao ay may responsibilidad na sumunod sa mga alituntunin ukol sa pangangalaga sa kapaligiran upang mabawasan na ang masamang dulot ng pagsusunog sa kalusugan ng tao at mga hayop pati na rin ng ating kapaligiran.

Gawain 2

Bilang panimula, ipaalala sa mga mag-aaral ang gawain nila sa Alamin Natin. Sabihin na sa pagkakataong ito, patuloy pa rin nating tutuklasin ang iba’t ibang praktis sa pagsusunog ng mga basura. Kailangang gabayan ang mga mag-aaral para maituwid at maitama ang mga maling desisyon tungkol sa kapaligiran.

1. Pangkatin ang klase sa apat. Ang bawat pangkat ay may nakatalagang sitwasyon kung saan dapat nilang pagnilayan at pag-usapan hanggang makabuo sila ng isang desisyon.

2. Subaybayan ang bawat pangkat at gabayan kung kinakailangan para higit na mapalalim ang kanilang ideya.


DEPED COPY

158

3. Pagkatapos makapag-ulat sa pamamagitan ng rap o isang malikhaing sayaw, iproseso ang mga ito gamit ang mga tanong sa Gawain 2 ng Isagawa Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

Ipasuri kung ang bawat desisyon ay tumutugon o umaayon sa mithiin na matigil ang pagsusunog ng basura. Kung hindi ito tumutugon, maaaring tulungan ang grupo sa pamamagitan ng pagsuri ng buong klase sa sitwasyon. Muli ang iyong paggabay bilang guro ay higit na kailangan.

Isapuso Natin

1. Ipabasa ang mensahe bago ang gawain. Nilalayon na sa pagkakataong ito ay tunay na titimo sa isipan at puso ng mga mag-aaral na dapat bigyan ng pansin ang palagiang pagninilay upang makagawa ng isang desisyon na makabubuti sa lahat ng nilikha - tao, hayop at ang Inang Kalikasan.

2. Sa gawaing ito, mahalaga ang desisyong gagawin ng isang mag-aaral. Dito pa lang ay mahahasa na ang kanilang kakayahan na suriin at palaging pagnilayan ang anumang desisyon. Mahalaga na maunawaan nila na marami pa rin ang hindi sumusunod sa patakaran na tigilan ang pagsunog ng basura at sila bilang may kaalaman ay may kakayahang magdesisyon kung ano ang tama at nararapat. Sa pagkakataong ito, naisabubuhay na nila ang ethical decision making. Mainam din na maunawaan nila na sa anumang desisyon ay kailangan ang katatagan ng loob dahil alam nila ang katotohan at mayroon din itong kaakibat na responsibilidad.

3. Kung ang dahilan ng mag-aaral ay taliwas sa katotohanan, maaaring tulungan siya ng guro upang hindi siya malito kung ano ang tama at mali. Mahalaga ang higit na pang-unawa para gabayan ang mag-aaral at hindi uuwi na may agam-agam sa kaniyang isipan.

4. Ipabasa ang Tandaan Natin para sa karagdagang impormasyon. Maaari mong bisitahin ang sumusunod na websites para sa karagdagang impormasyon.


DEPED COPY

159

• http://www.balita.net.ph/2014/06/06/lilikha-ng-mas-malaking-butas/ • http://www.emb.gov.ph/news/053006/sunogbasurafactsheet.pdf

Karagdagang impormasyon.Sanggunian: http://emb.gov.ph/news/053006/News_Releaseswm.htm

Pagbabawal sa Pagsusunog ng Basura Pinatindi

Mas magiging matindi ang kampanya laban sa pagsusunog ng basura mula sa mga lokal na pamahalaan. Ito ay matapos na matagumpay na maisagawa ang Forum ukol sa Bantay Sunog Basura na inilunsad ng Environmental Management Bureau (EMB) ng Department of Environment and Natural Resources (DENR), sa pakikipagtulungan ng National Solid Waste Management Commission (NSWMC) – Secretariat.

Ang pagtitipong ito na dinaluhan ng ilan sa mahahalagang sektor ng lipunan, kabilang ang mga Punong Barangay, mga opisyal ng lokal na pamahalaan, mga guro, at ilang mamamayan, ay isang pagsasamang puwersa ng lokal na pamahalaan, at ng DENR, upang isulong ang pagtataguyod ng ordinansa ng mga lokal na pamahalaan laban sa pagsusunog ng basura.

Ipinagbabawal ang pagsusunog ng basura sa ilalim ng Republic Act No. 9003, o ng Ecological Solid Waste Management Act, at sa Republic Act No. 8749, o ng Philippine Clean Air Act. Ito ay sa dahilang ang pagsusunog ng basura ay nakapagdudulot ng lasong nakaaapekto sa kapaligiran, lalo sa kalusugan ng mamamayan.

Ang kampanyang Bantay Sunog Basura ay inilunsad sa ilalim ng Programang Linis Hangin noong Nobyembre taong 2004 na dito ay kinilala ang masamang epekto ng usok na idinudulot ng pagsusunog ng basura.

Sa isinagawang Forum ay nagpahayag ng layong makiisa ang mga lokal na pamahalaan sa kampanyang ito, sa pamamagitan ng pagpaplano ng mga gawaing sang-ayon sa alituntunin ng Bantay Sunog Basura na ipinatupad mula Abril 2006 hanggang Disyembre 2007.

Isa sa mga nangunguna sa paggawa at pagpapatupad ng ordinansang


DEPED COPY

160

nagbabawal sa pagsusunog ng basura ay ang munisipalidad ng San Juan. Sa bisa ng ordinansa ay mahigpit na ipinagbabawal ang pagsisiga at ang pagsusunog ng basura sa kahit anong kalye o bakuran, pribado man o pampubliko, dahil sa masamang epekto ng gawaing ito sa kapaligiran, hangin, kalusugan ng tao, bukod pa sa maaari itong maging sanhi ng sunog. Ang mga mahuhuling magsusunog ng basura sa San Juan ay pagmumultahin ng mula P500.00 hanggang P1,000.00.

Kabilang din sa mga lokal na pamahalaan na nagpapatupad ng mga ordinansang alinsunod sa pagbabawal sa pagsusunog ng basura ay ang Makati, na may kaukulang P1,000.00 multa o lima hanggang tatlumpung araw na pagkakulong sa mga taong susuway dito; ang Lungsod Quezon P1,000.00 hanggang P3,000.00 o isang araw na pagseserbisyong pangkomunidad at seminar, hanggang isang araw na pagkakulong, ang parusa sa mga lalabag sa ordinansa; gayundin naman sa Navotas, na may parusang mula P500.00 hanggang P1,500.00 multa, o, tatlong araw hanggang pitong araw na serbisyong pangkomunidad, o pagkakulong hanggang labinlimang araw.

Ilan sa mga ipinangako ng mga dumalo sa Forum ang pagpapalaganap ng kaalaman hinggil sa masamang epekto ng pagsusunog ng basura, kabilang na ang tamang paraan ng pagkokompost, sa pamamagitan ng malawakang edukasyon; ang pagtatanim ng mga puno para makamit ang balanse sa ekolohiya; ang pagbuwag ng sistemang “palakasan”; ang pagtataguyod ng “Talakayan sa Barangay”; ang paglalagay ng mga “streamers”, at ang pagbuo ng mga grupong susuporta sa kampanya laban sa pagsusunog ng basura.

Kabilang sa mga tagapagsalita sa nasabing Forum ay sina Direktor Fernandino Concepcion ng EMB-DENR; Engr. Ma. Sonabel Anarna ng Department of Health; Regional Director Arnulfo Hernandez ng EMB-NCR; at si Executive Director Atty. Zoilo Andin ng NSWMC-Secretariat.

Para sa karagdagang impormasyon hinggil sa kampanyang Bantay Sunog Basura, at sa tamang pangangasiwa ng basura, maaaring bumisita sa tanggapan ng National Solid Waste Management Commission – Secretariat, sa Ikalawang Palapag ng HRD Bldg., DENR Compound, Visayas Avenue,


DEPED COPY

161

Diliman, Quezon City. Maaari ding tumawag sa mga numero 920-2252; 920-2279; 925-4796/925-4797 lokal 3.

Isabuhay Natin

1. Pasagutan sa kuwaderno ng mga mag-aaral ang Isabuhay Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral.

2. Sabihin na dapat pag-isipang mabuti ang isang tamang desisyon sa bawat bilang ng gawain. Dito masasalamin kung tunay na tumimo sa puso at isipan ng mga mag-aaral ang adhikaing itigil na ang pagsusunog ng basura para sa pagpapanatili ng kalinisan at kaligtasan ng ating bayan.

3. Ipasuring muli ang mga desisyong tumatalima sa adhikain para maunawaan ng lahat. Humingi ng ilang pagpapaliwanag sa mga sumagot dito. Para sa desisyong mukhang di malinaw o medyo salungat sa adhikain, tulungan ang mga mag-aaral na makita ang buong larawan kung bakit kailangang baguhin ang desisyong mali. Bilang guro, hindi mo dapat diktahan ang mag-aaral bagkus ay gabayan mo siya na maliwanagan hanggang makamit niya ang desisyong makabubuti sa lahat.

Subukin Natin

1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang Subukin Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral

2. Gabayan ang buong klase para matagumpay na maisakatuparan ang kampanya laban sa pagsusunog ng basura.

3. Tulungan sila sa mga kagamitan na dapat nilang ihanda upang mas maging epektibo ang kanilang kampanya.

4. Muli, ipaalam sa inyong punongguro at mga guro ang gawaing ito.

5. Tiyaking handa ang mga mag-aaral sa pagsagot sa anumang tanong kung bakit hindi dapat magsunog ng basura.


DEPED COPY

162

Gamitin ang rubric sa ibaba sa pagtataya ng gawain.

Pamantayan 3 2 1

Husay sa paghahanda para sa kampanya

Lahat ng kasapi sa pangkat ay nagpakita ng kahusayan sa paggawa ng mga materyales at ng plano para sa gagawing kampanya

1-2 kasapi ng pangkat ay hindi nagpakita ng kahusayan sa paggawa ng mga materyales at ng plano para sa gagawing kampanya

3-4 na kasapi ng pangkat ay hindi nagpakita ng kahusayan sa paggawa ng mga materyales at ng plano para sa gagawing kampanya

Paghahatid ng kampanya laban sa pagsusunog ng basura

Naihatid nang maayos at may tiwala ang impormasyon tungkol sa pagbabawal sa pagsunog ng basura

Naihatid nang maayos ngunit may pag-aalinlangan ang impormasyon tungkol sa pagbabawal sa pagsunog ng basura

Hindi naihatid ang impormasyon tungkol sa pagbabawal sa pagsunog ng basura

Para sa karagdagang gawain, ipatala sa mga mag-aaral ang kanilang obserbasyon tungkol sa pagsusunog ng basura. Ito ay isang paraan para mapaigting sa barangay o pamayanan ang pagbabawal sa gawaing ito. Palagian itong ipaalala upang patuloy itong maisabuhay ng mga mag-aaral. Pasalamatan ang pakikiisa ng mga mag-aaral sa gawaing ito.


DEPED COPY

163

Aralin 9 Mag-Recycle ang Lahat Para sa Magandang Bukas


• pagsasagawa ng muling paggamit ng mga patapong bagay (Recycling)

Paksa/Pagpapahalaga: Pagkakaroon ng Disiplina (Discipline)Kalinisan at Kaayusan (Cleanliness and Orderliness)

Mga Kagamitan: kuwaderno, manila paper, pentel pens, krayola, flyer mula sa DENR:http://www.emb.gov.ph/portal/Portals/10/proper%20waste%20segragation.pdf

Integrasyon: Agham, Asignaturang Pangkalusugan, Sining

Pamamaraan:

Alamin Natin

Bilang panimula, ipakilala sa mga mag-aaral ang salitang recycle o paggamit muli ng anumang bagay. Ipaliwanag na may mga gamit sa tahanan o paaralan tulad ng basyong lata ng gatas, bote at karton na maaaring maging kapaki-pakinabang sa halip na itapon ang mga ito. Maaaring itanong ang sumusunod:

• “Saan karaniwang nakapaskil ang salitang recycle?”

• “Ginagawa na ba ninyo ito sa inyong tahanan o paaralan?”


DEPED COPY

164

Pagkatapos ng maikling talakayan tungkol sa pag-recycle, maaari nang tumuloy sa unang gawain. Sa pagkakataong ito, isinasaalang-alang ang gamit ng experiential learning na dito dapat nilang balikan ang anumang karanasan na may kinalaman sa larawan. Maaaring makinig ang ibang mag-aaral sa kuwento ng kanilang kaklase na walang naranasan tungkol dito.

1. Hayaang magnilay ang mga mag-aaral para sa mga dahilan kung bakit nagkaroon ng ganitong klaseng problema sa kapaligiran. Maaaring tumawag ng ilang mag-aaral para magbahagi sa klase.

2. Ipasagot sa kuwaderno ng mga mag-aaral ang mga tanong sa Alamin Natin na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Kung may ilang mag-aaral na nakaranas na nito, itanong ang sumusunod na tanong:

• “Ano ang inyong naramdaman noong mga panahong nararanasan ninyo ang matinding pagbaha at maraming basura ang nakalutang sa tubig?”

• “Ano kaya ang dahilan kung bakit nagkaroon ng ganitong problema?”

Isaalang-alang ang damdamin ng mga mag-aaral sa pagkakataong ito. Maaaring may ibang karanasan na sobrang tumatak sa isip ng mag-aaral at nagkaroon sila ng phobia. Kung may ganitong pagkakataon, mainam na kausapin ang mag-aaral upang lumakas ang kaniyang loob at mawala ang takot sa dibdib niya. Paalalahanan ang buong klase na makinig nang mabuti at isipin kung bakit kaya nangyari ito sa kanilang lugar.

Para sa mga hindi nakaranas ng ganitong kalamidad, itanong ang sumusunod:

• “Ano ang masasabi ninyo sa mga kaklase ninyong nakaranas ng ganito?”

• “Kung kayo ang nasa sitwasyon, ano ang inyong mararamdaman?”


DEPED COPY

165

Itanong sa lahat:

• “Sa inyong palagay, matindi ba ang epekto ng basura sa malawakang pagbaha sa ating bayan? Pangatwiranan ang inyong sagot.”

Mahalaga rin na maintindihan nila na maraming tao pa rin ang matigas ang ulo o mapagsamantala at hindi iniisip ang kahihinatnan kung patuloy na dadami ang basura. Ipaunawa na kung hindi matututo ang mga tao na mag-recycle, hindi lamang tayo o ang ating bansa ang maaapektuhan kundi pati na rin ang buong daigdig. Ipaalala na ang anumang pagsira ng isang tao sa kapaligiran ay maaaring magbunga ng malawakang pagkasira ng Inang Kalikasan.

Isagawa Natin

Gawain 1

1. Ipakompleto ang talahanayan na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Bago ito ipagawa, tiyaking naunawaan ng mga mag-aaral ang mga bahagi nito. Ipagawa ito sa kanilang kuwaderno.

2. Kapag nakompleto na ng mga mag-aaral ang gawain, ipasagot na ang mga tanong na nasa Kagamitan ng Mag-aaral. Iproseso ang iba’t ibang sagot sa mga tanong.

Gawain 2

1. Pangkatin ang klase sa tatlo. Hikayatin ang bawat pangkat na magkaroon ng malalim na talakayan kung ano ang masamang dulot sa kalusugan at kapaligiran ng patuloy na hindi pag-recycle ng mga patapong bagay.

2. Sa oras ng talakayan, kailangang subaybayan ang bawat pangkat upang matiyak na may pokus ang kanilang pinag-uusapan. Siguraduhin na ang bawat miyembro ay may kontribusyon sa talakayan.


DEPED COPY

166

3. Gabayan ang mga mag-aaral habang iginuguhit ang kanilang mga ideya. Ang gawa ng bawat pangkat ay dapat bigyan ng pansin at dapat iproseso upang higit nilang maunawaan ang masamang epekto kung patuloy na hindi magre-recycle ang mga tao. Ipapaskil ang mga ito sa silid-aralan pagkatapos ng leksiyon.

Sa gawaing ito, ang teorya ng konstruktibismo ay isinaalang-alang na ang mga mag-aaral ay nag-iisip kung ano ang posibleng maging epekto ng maling pag-uugali ng mga tao pagdating sa pamamahala ng basura. Binibigyan din sila ng pagkakataon na maitama ang maling pag-uugali tungkol sa pagtapon ng basura. Ito ay makatutulong din para mahasa ang kanilang critical thinking sa pagbuo ng mga konsepto at kakayahan na kanilang dapat tandaan at isabuhay kalaunan.

Pag-aralan ang karagdagang impormasyon kung ano ang magiging epekto naman kung patuloy tayong magre-recycle.

Source: Solid Waste Management Module for Schools (2005)Miriam College-Environmental Studies Institute

Environmental Management Bureau-DENR

Isapuso Natin

1. Para sa gawaing ito, ang mas malalim na pagninilay ay kinakailangan upang higit na maisapuso ang recycling.

2. Gabayan ang mga mag-aaral na kompletuhin ang mga pangungusap sa Isapuso Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ipaliwanag na ang bubuo sa bawat bilang ay magpapahayag ng tamang desisyon na buhat sa konteksto ng paggamit muli ng mga patapong bagay.


DEPED COPY

167

Posibleng sagot:

• Magsisimula na akong mag-recycle dahil alam kong makababawas ito sa basura namin sa bahay.

• Bago ako bumili ng isang bagay, iisipin kong mabuti kung ito ay aking kailangan o hindi.

• Tinutupi ko at tinatalian ang mga tuyong karton para hindi ito kumalat at magamit pang muli kung kinakailangan.

• Kung hindi pa alam ng kapatid ko ang pag-recycle dapat ko siyang turuan at paliwanagan tungkol dito.

• Ako ay palagi nang magre-recycle dahil makatutulong ito sa pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan ng kapaligiran.

3. Ilan lamang ang mga ito sa posibleng sagot. Para sa may ibang sagot, tanungin kung bakit ito ang kanilang naging sagot. Gabayan natin sila hanggang maintindihan nila ang bawat aytem. Maaaring may ibang sagot din na batay sa ibang karanasan.

4. Ipabasa ang Tandaan Natin para sa karagdagang kaalaman. Muling iproseso kapag may magtanong.

Isabuhay Natin

Kaya na ba ninyong isabuhay ang pagre-recyle?

Gawain 1

1. Hayaan ang mga mag-aaral na mag-isip kung anong produkto ang puwedeng gawin kapag ni-recycle ang mga bagay na nakasaad sa Gawain 1 ng Isabuhay Natin sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ipasulat sa kuwaderno ng mga mag-aaral ang kanilang sagot.


DEPED COPY

168

Gawain 2

1. Bumuong muli ng apat na pangkat. Ipatalakay sa bawat pangkat ang magandang idudulot ng pagre-recycle.

2. Gabayan ang mga mag-aaral na maghanda para sa gagawing kampanya upang paigtingin ang pag-recycle ng mga patapong bagay. Magpagawa sa kanila ng mga campaign materials gamit ang iba’t ibang estratehiya na nasa Kagamitan ng Mag-aaral.

3. Habang naghahanda ang ibang pangkat, pulungin ang lider ng bawat pangkat para pag-usapan at pagplanuhan ang gagawing kampanya sa loob ng paaralan. Muling kausapin ang punongguro upang mas maging maayos ang iskedyul ng kampanya at magkaroon ng partisipasyon ang mga mag-aaral buhat sa ibang baitang.

Subukin Natin

1. Panatilihin ang apat na pangkat para sa gawaing ito. Ipaliwanag na kailangan nilang balikan ang kanilang natutuhang pagpapahalaga sa mga nakalipas na araw tungkol sa recycling. Ipagawa sa kanila ang kanilang plano para sa isang proyekto gamit ang talahanayan bilang gabay.

2. Ipaalaala ang mga panukalang pangkaligtasan upang maiwasan ang anumang aksidente habang isinasagawa ang proyekto. Kung hindi matapos ang gawain sa loob ng 30 minuto maaaring gawin ng mga mag-aaral sa kanilang libreng oras hanggang sa ito ay matapos sa itinakdang oras. Ipalarawan at ipaliwanag ang dahilan ng anumang proyektong ginawa.

3. Palagyan ito ng pangalan, tema at kung saang materyal ito yari. Ipaskil ito sa isang bahagi ng silid-aralan. Maaari itong gamitin sa exhibit o kung pulido ang pagkakagawa maaari rin naman itong ibenta upang may maipon ang klase na maaaring gamitin sa iba


DEPED COPY

169

pang proyekto. Ipaalala na mabuti ng hasain nila ang kanilang kakayahan.

4. Kumausap ng ilang magulang o miyembro ng komunidad upang makatulong ng mga mag-aaral para sa medyo mabigat o delikadong gawain. Sabihin ito sa mga mag-aaral bago simulan ang anumang proyekto.

5. Muling gabayan ang mga mag-aaral para makagawa ng mga mas kapaki-pakinabang na bagay.

6. Ipaliwanag na maaari silang magpraktis pa upang mahasa ang kanilang kakayahan.

Batiin ang mga mag-aaral sa pagkakaroon ng bukas na isipan para sa tunay na pagpapahalaga para sa ating kapaligiran. Iugnay ang kanilang mga natutuhan sa yunit na ito sa susunod na yunit tungkol sa Pagmamahal sa Diyos.


DEPED COPY

170

Mungkahing Pangwakas na Gawain Para sa Yunit III

Sa pagtatapos ng Ikatlong Markahan, ang pampinid na gawaing ito ay iminumungkahi upang masukat ang antas ng natutuhan ng mga mag-aaral tungkol sa mga pamanang kulturang materyal tulad ng kuwentong bayan, alamat, mga epiko at mga pamanang kulturang di materyal tulad ng magagandang kaugalian at iba pa.

Layunin din nito na maipagmalaki o mapahalagahan ang nasuring kultura ng iba’t ibang pangkat etniko tulad ng kuwentong bayan, katutubong sayaw, awit, laro at iba pang magagandang ambag o kontribusyon na magpapakilala at magpapayaman sa kanilang kultura. Maliban dito, binibigyan ng pansin ang pagsunod sa mga batas o panuntunang pinaiiral tungkol sa pangangalaga ng kapaligiran at iba’t ibang paraan upang mapanatili ang kalinisan at kaayusan ng kapalagiran.

Bilang hudyat ng pagtatapos sa panahon ng Ikatlong Markahan, inihanda ang mga mungkahing gawain kung saan (1) mabubuo, mapagsasama-sama ang mga nalinang na pagpapahalaga; (2) masusubaybayan ng guro ang mga bagay na ipinangako ng bawat mag-aaral kung ito ba ay natupad na o sinimulang isabuhay pa lamang; (3) magkakatulungan sa pamamagitan ng paglahok ng mga magulang o tagapag-alaga at iba pang taong may kinalaman sa pagpapakatao ng mag-aaral.

Pumili ng mga gawain na nakatala sa ibaba bilang pagpapakita ng pagpapahalaga ng kultura ng iba’t ibang pangkat etniko at gawain na magpapahalaga sa pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan sa kapaligiran.

I. Maikling Palatuntunan na Magtatanghal ng mga Kultura ng Iba’t ibang Pangkat Etniko.

1. Maaaring magkaroon ng pagpapakita ng mga kasuotan at katutubong tugtugin, awit at sayaw ang bawat klase na maaaring ihanda ng lahat ng grado. Kung iisa lang ang pangkat ng Baitang 4 sa paaralan ay maaaring bumuo na lamang ang guro ng mga pangkat. Maaaring mag-imbita sa paaralan ng pangkat etniko


DEPED COPY

171

na maaaring makapagbahagi ng kanilang kultura. Mainam din kung magkaroon ng pagbigkas ng mga tula at pagbabasa ng kuwento.

2. Ipaalala ang kahalagahan ng pagiging simple at matipid na paghahanda para sa gawaing ito.

3. Kapag may malapit na museo, maaari ding iplano ang pagbisita rito upang makita ng mga mag-aaral ang mga pamanang materyal at di materyal mula sa ating mga ninuno.

Mekaniks:

• Gabayan ang mga mag-aaral sa kanilang pagpaplano ngunit hayaang sila ang magpatakbo ng palatuntunan.

• Maglaan ng panahon para sa kanilang paghahanda sa pagtatanghal at gabayan sila sa kanilang praktis.

• Ianunsiyo sa palatuntunan ang adbokasiya ng klase.

• Bigyang-diin pa rin ang mga aralin sa pagpapahalaga at pagmamalaki sa mga kultura ng bawat pangkat etniko.

II.- A. Pagkakaroon ng Interaktibong Eksibit

May tatlong tema o paksa ang eksibit na ito:

1. Ipakita ang iba’t ibang pangkat etniko at kanilang natatanging kultura.

2. Muling bigyang-buhay o alalahanin ang sining at panitikang Pilipino.

3. Itaguyod ang mga gawain o proyektong nagsusulong ng pangangalaga ng kapaligiran at responsableng paggamit ng mga likas-yaman.


DEPED COPY

172

Mekaniks:

• Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral na maghanda para sa ilalagay nila sa kanilang eksibit. Maaaring bumuo ng mga komite na mamamahala ng mga gawain.

• Maaaring gamitin ang mga naunang proyekto o output ng mga mag-aaral sa mga naging aralin sa Ikatlong Markahan (advocacy materials, comic strip, drawing o paintings, panitikan).

• Dagdagan lamang ito ng ilang larawan at babasahin tulad ng mga aklat o nobela.

• Maglaan ng isang estasyon para sa isang pagsubok na dito ay maaaring bumunot ng mga tanong ang mga magmamasid. Maaari silang bigyan ng simpleng token tulad ng recycled crafts o bookmark na may nakasulat na mga pananalitang nagbibigay ng pag-asa.

• Maglaan din ng isang estasyon para sa pagtanggap ng mga donasyon tulad ng mga gamit sa paaaralan, toiletries, tsinelas o de-lata na ipamimigay sa napiling paaralan o komunidad.

• Maglaaan din ng estasyon para sa pangangalap ng pirma para sa pangangalaga ng kapaligiran.

Halimbawa: Laban sa pagsusunog o pagsisiga.

B. Paglingap sa mga Batang Katutubo

Mga Paghahanda:

• Gamit ang mga patapong bagay at iba pang gamit, gumawa ng mga kapaki-pakinabang na bagay tulad ng bag na puwedeng ibenta. Ang kikitain ay maaaring ipambili ng mga personal na gamit para ibigay sa mga kapatid nating katutubo.


DEPED COPY

173

• Ang iba pang makakalap na kagamitang pang-eskuwela at toiletries ay maaaring ibigay nang direkta sa paaralan o ipadaan sa mga organisasyong may kahawig na adbokasiya tulad ng “Klasrum ng Pag-asa” na naglalayong makapagpatayo ng mga silid-aralan sa mga paaralang nasa mga liblib na lugar at may higit na pangangailangan sa pasilidad.

• Maglakip ng isang simpleng kard o bookmark na nagbibigay ng pag-asa sa mga mag-aaral na tatanggap ng tulong.

C. Alay-Tanim sa Bagong Taon para sa Kalikasan, Panayam at Eksibit

• Dahil sa buwan ng Enero magtatapos ang Ikatlong Yunit, maaaring isagawa ang gawain sa unang Biyernes ng Bagong Taon. Ito ay bilang pagsasabuhay sa pangangalaga sa kalikasan kahit walang nakakakita. Magpadala ng mga puno na itatanim ng mga mag-aaral o kung hindi ay maaaring manghingi sa opisina ng lokal na tagapangalaga ng kapaligiran sa mga munisipyo o barangay.

• Magkaroon ng isang forum tungkol sa segregasyon ng basura, bakit ipinagbabawal ang pagsusunog ng basura at ang pagsusog sa recycling. Mag-imbita ng mga taong may katungkulan sa pangangalaga sa kalikasan upang magbigay ng panayam. Mainam ang gawaing ito para masalamin ng mga mag-aaral ang mahalagang bahagi nila sa pagliligtas at pangangalaga sa kalikasan.

• Pagkatapos ng forum, bigyang-daan ang isang eksibit ukol dito. Magpadala ng mga na-recycle na kagamitan na ginagamit nila sa tahanan. Pangkatin ang klase at maglaan ng mga mesa o exhibit area ang guro sa labas ng kanilang silid-aralan.


DEPED COPY

174

Para sa lahat ng gawain, tapusin ang bawat aktibidad sa pamamagitan ng isang pagninilay tungkol sa mga isinagawang gawain. Maaari nilang isulat sa metacards ang kanilang mga nararamdaman o iguhit ito. Ipaskil ang mga ito sa isang korner sa silid-aralan.

Tapusin ang pampinid na gawain sa isang panalangin na maaaring

pamunuan ng isang mag-aaral o magulang.


DEPED COPY

212

Appendix A - Unang Markahang Pagsusulit

Yunit I

I. Panuto para sa bilang 1-5:

Piliin ang tamang sagot sa bawat bilang.

1. Napili ka ng iyong guro na siyang maging tagapagdaloy ng palatuntunan, ano ang iyong gagawin?

A. Pipilitin ko ang aking kamag-aral na palitan ako.B. Sasabihin kong ayokong maging tagapagdaloy ng

palatuntunan.C. Lalakasan ko ang aking loob at tatanggapin ang ibinigay na

gawain.D. Magdadahilan ako na masakit ang aking lalamunan at hirap

sa pagsasalita.E. Makikiusap ako na iba na lamang ang gawing tagapagdaloy

ng palatuntunan.

2. Maraming nilabhang damit ang Nanay. Ipinasasampay niya ang mga ito kay Annie. Ano ang dapat gawin ni Annie?

A. Itago ang mga damit na ipinasasampay ng nanay.B. Magkunwari na hindi narinig ang utos ng nanay.C. Magsabi sa Nanay na hindi niya ito kayang gawin.D. Iutos sa nakababatang kapatid ang pagsasampay ng damit.E. Pagtiyagaang isampay ang mga damit para makatulong sa

nanay.

3. Oras ng rises, mahaba ang pila sa pagbili ng pagkain sa kantina. Nasa bandang hulihan ng pila si Paolo. Kung ikaw si Paolo, ano ang gagawin mo?

A. Hindi na pipila at titiisin na lamang ang gutom.B. Sisingit sa bandang gitna ng pila para mapabilis.


DEPED COPY

213

C. Magtitiis na pumila hanggang sa makaabot sa unahan.D. Pupunta sa unahan ng pila at makikiusap na paunahin siya.E. Uutusan ang kamag-aral na nasa may unahan ng pila na ibili

na lamang siya ng pagkain.

4. Narinig ni Mark na may parating na bagyo at sinuspinde na ang mga klase sa kalapit na lugar. Ano ang dapat gawin ni Mark?

A. Magdasal na lalong lumakas ang ulan.B. Muling matulog dahil wala na rin sigurong klase sa kanilang

paaralan.C. Tawagan ang mga kamag-aral at sabihing wala na rin silang

pasok.D. Sabihin sa nanay na ayaw niyang pumasok sa paaralan dahil

umuulan.E. Makinig sa radyo o manood sa telebisyon para sa

mahahalagang pahayag.

5. Tuwang-tuwa ka dahil pinasalubungan ka ng tatay ng isang kahong “loombands”. Itinago mo ito bago pumasok sa paaralan. Pagdating mo sa bahay, nakakalat ang mga ito at ang iba ay itinapon ng iyong nakababatang kapatid. Ano ang gagawin mo?

A. Mag-iiiyak ako.B. Aawayin ko ang aking kapatid.C. Sasabihin ko sa tatay na paluin ang aking kapatid.D. Itatapon ko na lamang ang natitira pang “loombands”.E. Magtitimpi ako at iaayos ang natitirang “loombands”.

II. Panuto para sa bilang 6-10:

Ilahad ang inyong mga sagot sa sumusunod na tanong sa bawat talata.

6. Isinama ka ni nanay sa palengke. Marami kayong pinamili kaya’t kailangan kang magbitbit ng mabigat na bayong. Ano ang dapat mong gawin?


DEPED COPY

214

7. Palaging nawawala ang lapis ni Ronnie sa kaniyang pencil case. Nalaman niyang si Gabriel, ang kaniyang katabi sa upuan ang kumukuha nito. Kung ikaw si Ronnie, ano ang sasabihin mo kay Gabriel?

8. Sinabi ng iyong kalarong si Tessie na hindi mo dapat kaibiganin ang isa pa ninyong kalaro na si Yvette sapagkat hindi maganda ang ugali nito. Ano ang sasabihin mo kay Tessie?

9. Pista sa inyong lugar. Kinausap ka ng inyong punong barangay na sumali sa paligsahan sa plasa. Alam niyang magaling kang sumayaw at kumanta pero nahihiya ka. Ano ang magiging pasiya mo?

10. Pinuri si Buena ng kaniyang guro dahil napakaayos ng mga aklat sa kanilang mini library. Alam ni Buena na ang kaniyang kamag-aral na si Krizzie ang nag-ayos ng bahaging ito. Ano ang dapat sabihin ni Buena sa kaniyang guro?

III. Panuto para sa bilang 11-20:

Gumuhit ng sa patlang kung tama ang ginawa at naman kung mali.

______ 11. Matiyaga kong tinapos ang aking takdang-aralin kahit inaantok na ako.

______ 12. Kahit alam kong mapapagalitan ako ni nanay, sinabi ko pa rin na ako ang nakabasag ng pinggan.

______ 13. Tinanggihan ko ang ibinigay sa aking parte sa programa sapagkat nahihiya ako

______ 14. Hindi ko inaway ang aking kamag-aral nang matapunan niya ng sopas ang aking kuwaderno.

______ 15. Sinulatan ng bunso kong kapatid ang aking kuwaderno. Inaway ko siya at sinaktan


DEPED COPY

215

______ 16. May dumating kaming bisita at tiniis kong matulog sa sopa.

______ 17. May nabasa akong mga dapat gawin kung may bagyo. Isa-isa ko iyong inunawa at inalam kung maaaring ilapat sa sitwasyon namin sa aming bahay.

______ 18. Nainis ako nang sabihin sa akin ng aking guro na hindi masyadong maganda ang isinulat kong talata.

______ 19. Gutom na ako kaya siningitan ko ang aking kamag-aral sa pila sa pagbili sa kantina.

______ 20. Hindi ko sinabi sa guro na isa ako sa mga gumawa ng proyekto sapagkat hindi maayos ang pagkakagawa nito.

IV. Panuto para sa bilang 21-30:

Tapusin ang pangungusap ayon sa iniisip mong tamang gawin.

21. Hindi ako sigurado kung ang narinig kong balita sa radyo ay totoo o hindi. Ako ay _____________________________________.

22. Kinukulit ako ng aking kamag-aral. Siya ay aking_______________.

23 Sinabi ng aking kaibigan na masama sa kalusugan ang pag-inom ng malamig na juice sa umaga. Ako ay ________________________.

24. Pinagsabihan ako ni tatay sapagkat napabayaan ko ang aking bunsong kapatid. Ako ay ______________________________.

25. Isinali kami ng aming guro sa rondalya. Hindi pa ako masyadong mahusay tumugtog ng bandurya. Sasabihin ko sa guro na ___________________________.

26. Malayo ang paaralan sa aming bahay at kailangan akong maglakad. Ako ay ________________________________.


DEPED COPY

216

27. Medyo maluwag ang nabiling sapatos ni nanay. Kailangan kong gamitin iyon pagpasok sa paaralan. Ako ay ___________________.

28. Tumatakbo ang aking kamag-aral at ako ay nabangga. Natumba ako at nasaktan. Ako ay ______________________________.

29. Hindi ako nakapasok sa paaralan nang nakaraang araw sapagkat ginabi ako sa panonood ng telebisyon. Nang tanungin ako ng guro, ang sinabi ko ay _______________________________.

30. Maingay ang katabi kong kamag-aral. Hindi ko marinig ang sinasabi ng guro. Ako ay ______________________________.

V. Panuto para sa bilang 31-35:Isulat ang titik ng ipinakikitang pag-uugali.A - Katatagan ng Loob; B - Pagkamatiyaga; C - Pagkamapagtiis; D - Pagkamapagpasensiya; E - Pagmamahal sa Katotohanan; atF - Pagkamahinahon

SitwasyonPagpapahalagang

Ipinakita31 Sinasabi ang totoo kahit mapagalitan.

32. Hindi nagagalit kahit may ginawang mali ang kamag-aral o kaibigan.

33. Isinasakatuparan ang iniatang na gawain kahit hindi madali.

34. Hindi sumisingit sa mahabang pila sa pagbili sa tindahan.

35. Ipinakikita ang kakayahan kahit kinakabahan.

Susi sa Pagwawasto:1. C 11. 16. 31. E2. E 12. 17. 32. D

3. C 13. 18. 33. B4. E 14. 19. 34. C

5. E 15. 20. 35.A


DEPED COPY

217

Yunit II

1. Ipaliwanag sa mga mag-aaral ang layunin ng pagtatayang sasagutan nila.

2. Bigyan sila ng labinlimang minuto upang sagutin ang mga katanungan.

3. Iwasto ang kanilang sagot at gawin itong gabay upang mabigyan ng pagpapalalim ang pagpapahalagang mahina pa sa kanila.

I. Panuto:

Gaano mo kadalas ginagawa ang sumusunod na gawain? Lagyan ng tsek (ü) ang iyong sagot.

Gawain PalagiPaminsan-

minsanHindi ko

ginagawa1. Tinatanggap ko ang mga

negatibong puna ng maluwag sa aking kalooban.

2. Nagbibigay ako ng tulong sa mga biktima ng kalamidad.

3. Hindi ako nag-iingay kapag alam kong may natutulog pa sa bahay.

4. Hindi ako gumagamit ng mga salitang nakasasakit sa damdamin ng aking kapuwa.

5. Nakikinig ako sa aking guro kapag siya ay nagpapaliwanag ng aming aralin.

6. Tumutulong akong maglinis ng mga kanal sa barangay.

7. Iniingatan ko ang palaruan sa aming paaralan.

8. Humihingi ako ng tawad kapag nakagagawa ako ng pagkakamali sa aking kapuwa.

9. Sumasali ako sa “Oplan Linis” ng aming barangay.

10. Nakikibahagi ako sa paglilibang ng mga kaibigan.


DEPED COPY

218

II. Sagutin ang mga tanong. Isulat ang letra ng iyong sagot sa sagutang papel.

1. Alin sa sumusunod ang nagpapakita ng pagiging mahinahon sa kilos at damdamin?

A. Nakikipag-away sa mga ayaw kumampi kapag may ipinaglalaban.B. Nakikiayon sa sinasabi ng kapuwa para maiwasan ang gulo.C. Nakikipag-usap ng maayos sa kapuwa upang

magkaunawaan.D. Kumakampi sa mas marami ang umaayon upang hindi mapag-isa.

2. Alin sa sumusunod ang nagpapakita ng totoong pagiging bukas-palad?A. Naghulog ng dalawang piso sa collection box kahit walang

nakakakita.B. Ibinahagi ang pagkain sa katabing walang pagkain dahil

nakatingin ang guro.C. Dinala ang mga damit na ayaw nang gamitin para sa mga

biktima ng baha para magkaroon nang mas madaming puntos ang aming grupo.

D. Dumalo sa pag-eempake ng mga relief goods para sa mga nasalanta ng bagyo.

3. Bakit kailangan igalang ang kapuwa?A. Para mapanatili ang mapayapang pamayananB. Para igalang ka din ng kapuwaC. Para walang magalit sa iyoD. Para masaya ang lahat

4. Bilang mag-aaral, alin sa sumusunod ang paggalang sa karapatan ng may sakit ang kaya mong gawin?

A. Pagbigay ng prutas at damitB. Pagbisita sa may sakitC. Pagbibigay ng payo sa may sakitD. Pagbibigay ng gamot sa may sakit

5. Paano maipakikita ang pag-unawa sa damdamin ng kapuwa?A. Sa pakikiiyak sa kanilaB. Sa pakikipag-usap sa kanila


DEPED COPY

219

C. Sa pagbibigay ng sariling kuwento sa kanilaD. Sa pakikinig sa oras na may problema sila at pagbibigay ng

payo

III. Basahin ang sitwasyon at magbigay ng iyong pasiya.

1. Narinig mo sa isa mong kamag-aral na ang iyong katabi ay nang-umit ng pera sa kantina ng paaralan. Isinulat mo ito sa facebook at marami ang nagkomento. Nalaman mong hindi pala totoo ang narinig mong balita. Paano mo itutuwid ang iyong pagkakamali?

2. Nagpunta si Christian sa silid-aklatan ng Mababang Paaralan ng Bagolayag. Napansin niya ang maayos na pagkakasalansan ng mga aklat. Malinis din ang paligid ng lugar. Paano niya mapananatili ang kaaya-ayang paligid ng silid-aklatan?

3. Nililinis na mabuti ang mga eskuwela ni Gng. Ligaya ang palikuran ng kanilang silid-aralan sa tuwing gagamitin nila ito. Ano ang iyong maitutulong upang mapanatili ang kaayusan nito?

4. Napakaraming bata ang nakatira sa ilalim ng tulay. Nakikita mo sila tuwing papasok ka sa paaralan. Sa hapon nama’y makikita mo silang namamalimos sa mga lansangan. Ano ang magagawa mo para sa kanila?

5. May sakit ang iyong kalaro. Nais mo siyang puntahan dahil wala kang makalaro sa labas ng bahay. Sabi ng nanay niya hindi pa siya puwedeng maglaro. Ano ang gagawin mo?

Susi sa Pagwawasto

I. Asahan ang iba’t ibang sagot ng mga mag-aaral na maaaring gamiting gabay sa pagtutuwid ng kanilang pagpapahalaga.

II. 1. C2. A D3. A B C D

4. A B C D5. D


DEPED COPY

220

III. Ito ang inaasahang mga sagot, subalit maaaring magbigay ng iba’t ibang sagot ang mga mag-aaral.

1. Lalapit ako sa kamag-aral na nagawan ko ng pagkakamali at hihingi ako ng tawad sa kaniya.

2. Aayusin ko ang mga aklat at upuan sa tuwing gagamitin ko ang silid-aklatan.

3. Lilinisin ko ito sa tuwing ako ay gagamit ng aming palikuran.

4. Ipagbibigay alam ko ang kanilang kalagayan sa kinauukulang ahensiya ng pamahalaan.

5. Hindi ko aabalahin ang kaniyang pagpapahinga at hihintayin ko siyang gumaling.


DEPED COPY

221

Yunit III

I. Gaano Mo Kakilala ang Kultura Mo (Knowledge and Awareness)

Panuto: Kompletuhin ang mga bugtong, salawikain, linya ng tula at kanta. Punan ang patlang ng tamang salita.

1. Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, di makararating sa

2. Ang paa ay apat, hindi maka

3. Sa dagat at bundok, sa simoy at sa mong bughaw.

4. Ikaw at ako, hindi man magkalahi ay dapat matutong magmahal. Isipin mong tayong lahat ay

5. Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya sa pagkadalisay at pagkadakila, gaya ng pag-ibig sa tinubuang

II. Pagdesisyunan Mo (Decision-Making)

Para sa bilang 1 – 5

Panuto: Piliin ang letra ng mga larawang nagpapakita ng sitwasyong makatutulong sa pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan ng kapaligiran.

pp

pp

pp

pp

pp

pp

pp

pp

pp

np

pp

pp

pp

pp

pp

pp

pp

pp

pp

a

a

pp

pp

pp

pp

a

a

pp

pp

pp

pp

a

a

a

a

a

a


DEPED COPY

222

Panuto: Pag-aralan ang sumusunod na sitwasyon. Ano ang iyong gagawin kung ikaw ang nasa ganitong kalagayan? Isulat ang letra ng iyong sagot sa kuwaderno.

6. Pinasalubungan ka ng iyong ninang ng isang malaking balot ng tsokolateng galing sa Japan. Pag-uwi ninyo ng nanay mo sa bahay, nakita ng iyong kapatid na bunso ang pasalubong na bigay sa iyo. Namilog ang kaniyang mga mata, bakas ang tuwa.

A. Aalukin ko siya kung gusto niya.B. Bibigyan ko siya pati na rin ang iba ko pang mga kapatid.C. Tatanungin ko siya kung kumakain siya ng tsokolate.D. Kunwari ay sasabihan ko siya na hindi ko siya bibigyan.

7. Naatasan ang inyong pangkat na magtanghal sa palatuntunang inihanda para sa mga mag-aaral mula sa Malaysia upang maipakilala sa kanila ang kulturang Filipino. Alin sa sumusunod ang pipiliin ninyo?

A. Sumayaw ng Pandanggo sa IlawB. Umawit ng nauusong kanta ngayon.C. Lumikha ng bagong himig at tugtugin sa piano.D. Sumayaw ng katutubong sayaw ng Malaysia

Batang lalaki na nagtatapon ng

plastik na bote sa basurahan na may

tatak na Hindi Nabubulok

A

Mga bata ng isang paaralan na

pinagbubukod-bukod ang mga

papel, lata, boteng plastik at babasaginB

Magkakaklase na kumakain habang naglalakad ngunit

itinatapon ang plastik kung saan-

saanC

Isang grupo ng mga tao na naglilinis ng estero at drainage

D

Mga batang gumagawa ng

proyekto gamit ang lumang diyaryo,

mga boteng plastik, karton, at iba pa.

E

Mga bata na nagkakampanya para i-recyle o

gamitin muli ang mga patapong

bagayF


DEPED COPY

223

8. Bumisita sa inyong bahay ang iyong kaibigan kasama ang pinsan niyang balikbayan. Kung ikaw ang tatanungin, ano ang ihahain mo sa kanilang meryenda?

A. suman sa ibos at tsokolateng tableaB. spaghetti at pineapple juiceC. pizza at softdrinksD. siopao at pansit

9. Napansin mong walang gaanong kumakausap sa bago ninyong kaklase dahil hindi siya marunong mag-Filipino. Ano ang gagawin mo?

A. Hindi ko na lang din siya kakausapin dahil baka nahihiya siya.

B. Ngingitian ko siya.C. Kakaibiganin ko siya at sa abot ng makakaya ay tuturuan ko

siya ng Filipino.D. Kakausapin ko ang aming guro at ipaaalam kong hindi

marunong mag-Filipino ang bago naming kaklase.

10. Naatasan kang mag-ulat ukol sa isang kaugaliang Filipino. Alin ang pinakamainam na piliin? Ipaliwanag kung bakit iyon ang napili.

A. Utang na LoobB. PagkamagalangC. Bahala NaD. Paghahanda kung may pista

11. Ang Pilipinas ay may iba’t ibang pangkat etniko na mayaman sa napakaraming kultura. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng kultura?

A. Ang magagandang tanawin sa isang lugarB. Ang mga katutubong kasuotan, kuwentong bayan, sayaw,

awit, laro at iba pa.C. Ang mga kaugalian at mga pagpapahalaga ng mga tao sa

isang lugar.D. Ang mga lumang kagamitan at paraan ng pamumuhay.


DEPED COPY

224

12. Ang sumusunod ay ilan sa mga kultura ng ating bansa. Alin ang hindi?

A. PagmamanoB. Pagsisimba tuwing araw ng pagsambaC. Pag-aasawa nang wala sa edadD. Pamahiin tuwing may patay

13. Alin sa sumusunod ang pagpapahalaga sa sarili mong kultura?

A. Panonood ng mga pagtatanghal ng mga katutubong sayaw at awitin.

B. Pagsusuot ng mga katutubong kasuotan nang may pagmamayabang.

C. Pagbili ng mga produktong galing sa ibang bansa.D. Pagtangkilik sa mga Filipinong kinikilala sa pandaigdigang

larangan.

14. Sino sa sumusunod ang may pagmamalaki at pagpapahalaga sa sarili niyang kultura?

A. Ang mahusay na boksingerong si Larry na palaging sinasabi na siya ay galing sa kanilang probinsiya sa General Santos.

B. Ang sikat na mang-aawit na si Mia na panay ang Ingles sa kaniyang mga panayam sa Pilipinas.

C. Ang magaling na rapper na si Adel d Em na palaging bumabalik sa kaniyang kinagisnang probinsiya para tumulong sa kaniyang dating mga kababayan.

D. Ang magandang si Maria na nagwagi bilang Miss World na Tagalog ang ginamit sa kaniyang panayam at pasasalamat.

15. Si Isabel ay isang Tasaday. Nang siya ay makapag-aral sa kabayanan at makapagtapos, bumalik siya sa kanilang lugar at tinulungan ang kaniyang mga kasama na baguhin ang mali nilang kinasanayan tulad ng hindi pagkakaroon ng tamang palikuran at ang pag-aasawa nang wala sa edad. May pagpapahalaga ba siya sa kanilang pangkat etniko?

A. MayroonB. Wala


DEPED COPY

225

C. MaaariD. Hindi ko alam

16. Anong batas sa pagpapanatili ng kaayusan at pangangalaga sa kapaligiran ang dapat ipasunod sa ilog na malinis?

A. Bawal Manigarilyo DitoB. Huwag Magtapon ng BasuraC. Tumawid sa Tamang TawiranD. Iwasan ang Pagtapak sa Damuhan

17. Anong batas sa pagpapaganda ng kapaligiran sa inyong paaralan ang dapat mong sundin?

A. Munting Basura, Pakibulsa MunaB. Huwag Magtakbuhan sa HagdanC. Bawal Magsalita Nang Malakas sa PasilyoD. Panatilihing Tahimik Anumang Oras

18. Alin ang pamayanang hindi nakasusunod ang mamamayan sa mga batas at panuntunang pinaiiral ukol sa pangangalaga nang kapaligiran?

A. Ang Brgy. Kay-inam na sama-sama ang mga tao sa paglilinis ng mga kanal bago dumating ang tag-ulan.

B. Ang Brgy. Maunlad na hindi magkakakilala ang mga nakatatanda dahil maagang umaalis para sa trabaho at gabi na ring umuuwi.

C. Ang Brgy. Pinagkaisahan na nagkakaisa ang mga naninirahan sa paghihiwa-hiwalay ng basura sa kanilang lugar.

D. Ang Brgy. Maligaya na masigasig ang kapitan sa pagpapairal ng proyekto ukol sa malinis na hangin at paninigarilyo.

19. Alin sa sumusunod ang nagpapakita ng disiplina sa pangangalaga sa kalikasan kahit walang nakakakita?

A. Sa Parke hindi mo pinipitas ang mga magagandang bulaklak na nakikita mo.


DEPED COPY

226

B. Sa palikuran ay ipina-flush mo ang kubeta at hindi itinatapon ang tissue sa toilet bowl para malinis na magamit ng ibang tao.

C. Sa palaruan ay itinatapon mo ang iyong basura sa ilalim ng slide dahil may tagalinis naman dito.

D. Sa daan ay inilalaglag mo ang mga basura galing sa iyong bulsa mula sa paaralan.

20. Nagmamadali kang umuwi dahil may dadaluhan kang birthday party ng iyong kapitbahay. Paglabas mo ng silid-aralan, nakita mong umaapaw ang basura sa labas. Ikaw na lang ang tao dahil nauna nang umuwi ang iyong mga kaklase. Ano ang gagawin mo?

A. Pababayaan ang basura dahil baka mahuli sa birthday party na iyong dadaluhan.

B. Mabilisang aayusin ang mga basura sa sako bago umuwi.C. Magkukunwaring hindi nakita ang umaapaw na basura sa sako.D. Magkikibit-balikat dahil hindi naman ikaw ang tagalinis sa

araw na iyon.

21. Palagi ninyong nararanasan ang pagbaha sa Metro Manila. Ano kaya ang dahilan kung bakit nangyayari ito?

A. Maling paraan ng pagtatapon ng basura sa ating paligid na bumabara sa mga estero at kanal.

B. Talagang mas malakas na ang buhos ng ulan sa ngayon. C. Masyado nang makapal ang tao sa Metro Manila. D. Tinatakpan ng mga tao ang mga drainage.

22. Bakit kailangang malaman ng mga tao na ipinagbabawal ang pagsusunog ng basura?

A. Maaari itong maging sanhi ng pagkasunog ng mga bahay sa paligid.

B. Puwedeng i-recycle ang mga patapong bagay na susunugin.C. Ang pagsusunog ng basura ay puwedeng magbunga ng

maruming hangin at kapaligiran. D. Ang pagsusunog ay ipinagbabawal ng batas.


DEPED COPY

227

23. Ano ang gagawin mo bilang isang mamamayang may disiplina upang mapanatili ang kalinisan at kaayusan ng kapaligiran?

A. Sumunod paminsan-minsan sa mga batas na may kinalaman sa kapaligiran.

B. Palagiang pagwawalis sa bakuran at kalsada. C. Madalas na pagtapon ng basura sa kanto kung saan

dumadaan ang trak ng basura. D. Pagsasagawa ng paghihiwa-hiwalay ng basura sa halip

na pagsunog sa mga ito, at pag-recycle ng mga patapong bagay.

24. Ano ang kahulugan ng “recycling”?

A. Paggamit muli ng mga patapong bagay na puwedeng mapakinabangan

B. Paghihiwa-hiwalay ng mga basura. C. Paglilinis ng mga maruming boteng babasagin at plastik.D. Pagsusunog ng mga pinagsama-samang basura.

25. Ano ang puwedeng mangyari kung patuloy na walang disiplina ang mga tao sa pamamahala ng kanilang basura?

A. Magiging malinis pa rin ang paligid dahil may nangongolekta naman ng basura.

B. Tuluyan nang magiging marumi at walang kaayusan ang ating kapaligiran.

C. Maraming tao ang yayaman dahil sa pagbebenta ng mga basurang naiipon.

D. Mag-aaway-away ang mga tao dahil mag-uunahan sa pagkuha ng basura na puwedeng ibenta.

III. Unawain at Suriin

A. Basahin ang mga sitwasyon. Iguhit ang masayang mukha kung ito ay paraan para mapanatili ang kalinisan at kaayusan ng kapaligiran at malungkot na mukha kung hindi naman.


DEPED COPY

228

1. Nagtatapon ako ng basura kung saan-saan lalo na kapag walang nakakakita.

2. Ang basura sa aming tahanan ay pinagbubukod-bukod para magamit pang muli ang mga ito.

3. Pinagsasabihan ko ang aking mga kaklase na itapon sa tamang tapunan ang mga basurang papel.

4. Nililinisan namin ang mga basyong lata ng gatas upang taniman ng mga halaman.

5. Nakikiisa ako sa kampanya para mag-recycle ng mga patapong bagay.

B. Suriin ang mga halimbawa ng kaugaliang Filipino sa ibaba. Isulat ang PAN kung sa palagay mo ay dapat panatilihin, PANIBAGO kung dapat panatilihin ngunit may dapat baguhin at IWA kung dapat ay iwaksi na dahil hindi nakabubuti sa ating pamumuhay bilang mga Filipino.

1. Paggalang sa mga Nakatatanda2. Paghahanda tuwing may Pista3. Pagpapabukas ng Maaaring Gawin Ngayon4. Pagtanaw ng Utang na Loob5. Bayanihan

Susi sa Pagwawasto (Key to Correction)

I. Gaano Mo Kakilala ang Kultura Mo (Knowledge and Awareness) (5 aytems)

1. paroroonan2. lakad3. langit 4. magkakapatid5. lupa

II. Pagdesisyunan Mo (Decision-Making) (25 aytems)Para sa 1-5 (A, B, D, E, F)


DEPED COPY

229

6. B 16. B 7. A 17. A 8. A 18. B 9. C 19. B10. B 20. B11. A 21. A12. C 22. C13. C 23. D14. B 24. A15. A 25. B

III. Unawain at Suriin (10 aytems)

A. 1. 2. 3. 4. 5.

B 1. PAN2. PANIBAGO3. IWA4. PANIBAGO5. PAN


DEPED COPY

230

Yunit IV

I. Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot sa bawat bilang at isulat ang sagot sa iyong papel.

1. Alin sa sumusunod ang nagpapakita ng tamang pangangalaga sa sarili?

a. Kumain ng sapat at tamang pagkain.b. Pag-eehersisyo minsan sa isang linggo.c. Pag-iwas sa pag-inom ng gatas dahil nakasisira ito ng tiyan.d. Natutulog nang walo hanggang sampung oras bawat araw.

2. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapamalas ng pagpapahalaga sa ating kapuwa?

a. Pagbabahagi ng pagkain sa walang makainb. Umaakay sa mga matatandang tumatawid sa lansanganc. Pagbibigay ng tulong sa mga piling nasalanta ng bagyod. Pinakikitunguhan ang mga taong may kapansanan tulad ng

pakikitungo ko sa iba.

3. Namasyal kayo sa Manila Zoo. Nakita mong binabato ng isang batang katulad mo ang isang buwaya. Ano ang gagawin mo?

a. Babatuhin ko rin ang buwaya.b. Pagsasabihan siya ng mabibigat na salita.c. Isusumbong ko siya sa namamahala ng Zood. Pagsasabihan ko siya na hindi tama ang kaniyang ginagawa.

4. Ang Clean and Green ay isang paraan ng pagsasaluntian ng kapaligiran at pagpapanatiling maayos at malinis nito. Ano ang dapat mong gawin sa nasabing programa?

a. Huwag pansininb. Makisali at suportahan ito.c. Ipagwalang-bahala.d. Ipakita ang pakikilahok paminsan-minsan


DEPED COPY

231

5. Alin sa sumusunod ang nagpapakita ng pangangalaga at pagmamalasakit sa ating kalikasan?

a. Tinatapakan ko ang bagong tanim na halaman sa aming bakuran

b. Itinatapon ko ang aming basura sa tabing-ilog kung gabi.c. Hinahayaan ko ang aking kaklase na magkalat ng dumi sa

aming silid-aralan.d. Tumutulong ako sa paglilinis sa aming kapaligiran.

6. Kumakain ka ng kasoy. Nang maubos mo ito, napagpasiyahan mong huwag itapon ang buto nito. Sa anong paraan nakatulong ang batang katulad mo sa pagsasagawa ng ugaling ipinakita?

a. Hindi pangangalaga sa mga halaman.b. Pagpapahalaga sa pagpapatubo at pagpaparami ng halamanc. Pagpapakita ng kalinisan sa kapaligirand. Pagpaparami ng kalat na buto

7. Alin sa sumusunod ang tama?

a. Ang pagputol sa malalaking puno ay nagpapakita ng proteksiyon sa kapaligiran.

b. Ang pag-iisprey ng insecticide sa mga gulayan ay tanda ng pagpapanatili ng balanseng kapaligiran.

c. Ang pagsusunog ng mga tuyong dahon ng mga halaman ay tamang paraan upang tugunan ang problema sa basura.

d. Ang pangangalaga at paghanga sa mga bulaklak at iba pang halaman ay isang paraan ng pagpapakita ng pagmamahal sa ating Diyos.

8. Ang sumusunod ay nagpapakita ng pagmamahal sa ligaw na hayop maliban sa _______________________.

a. Pagtirador sa mga Philippine Eagleb. Paggawa ng tirahan para silungan ng usac. Paghikayat sa kaibigan na alagaan ang mga ligaw na hayop


DEPED COPY

232

d. Panonood ng mga programa tungkol sa mga ligaw hayop upang madagdagan ang kaalaman tungkol sa mga ito

9. Alin sa sumusunod ang nagpapakita ng pangangalaga sa mga gamit o kagamitan sa inyong bahay?

a. Itinatago ko sa kahong matibay ang mga gamit o kasangkapang hindi ko na ginagamit

b. Tumutulong ako sa paglilinis ng mga gamit o kagamitan sa display cabinet para magandang tingnan.

c. Iniiwan ko sa mesa ang mga baso, pinggan, kutsara at tinidor na ginamit ko sa pagkain.

d. Ginagamit ko nang may wastong pag-iingat ang mga gamit o kagamitan sa aming bahay upang hindi masira.

10. Alin sa sumusunod ang nagpapakita ng pangangalaga at pagmamalasakit sa ating kalikasan?

a. Tinatapakan ko ang bagong tanim na halaman sa aming bakuranb. Itinatapon ko ang aming basura sa tabing-ilog kung gabi.c. Hinahayaan ko ang aking kaklase na magkalat ng dumi sa

aming silid-aralan.d. Tumutulong ako sa paglilinis sa aming kapaligiran.

II. Lagyan ng tsek (P) kung ang pahayag ay tama at ekis (O) kung mali. ______ 11. Pinahahalagahan ko ang aking buhay dahil kaloob

ito ng Diyos.______ 12. Nilikha ng Diyos ang ating kapuwa upang maging

katuwang natin sa ano mang pagsubok kaya pahalagahan natin sila.

______ 13. Magiging masaya at panatag ang loob natin kung tayo ay malusog.

______ 14. Nakakapag-isip tayo nang mabuti kapag tayo ay gutom.______ 15. Huhuli ako ng tarsier at ipagmamalaki ko ito sa mga

kaibigan ko.______ 16. Tinatanggap ko nang maluwag sa kalooban ko ang

aking kapatid na may kapansanan.


DEPED COPY

233

______ 17. Naipakikita ko ang paggalang sa aking kapuwa sa pamamagitan ng pagsunod sa lahat ng nais niyang gawin kabilang ang pagliban sa klase.

______ 18. Ang pagtulong sa kapuwa sa panahon ng kahirapan, kaguluhan at malnutrisyon ay tanda ng pagmamahal.

______ 19. Tayo ay nilikha upang ihayag o ipakilala ang kadakilaan ng Diyos sa pamamagitan ng paggawa ng kabutihan sa kapuwa.

______ 20 Ang pagbibigay ng damo sa alagang kabayo ay tamang pangangalaga nito.

______ 21. Susuportahan ko ang panghuhuli ng mga Philippine Eagle.______ 22. Ang pagiging luntian ng kapaligiran ay sumasagisag sa

kalusugan ng katawan at isip.______ 23. Maaaring maubos ang mga halaman dahil sa ating

kapabayaan.______ 24. Ang paghihiwalay ng basurang nabubulok sa hindi

nabubulok ay tamang paraan ng pagbabasura.______ 25 Sinusuportahan ko ang mga samahang nagtataguyod

ng wastong gamit ng likas na yaman.

III. Unawain ang sumusunod na sitwasyon at sabihin kung ano ang iyong gagawin.

26. Puro tocino, hotdog, fried chicken lamang ang kinakain mo. Nanghihina na ang iyong katawan.

27. Alam mong masustansiya ang gulay. Ngunit ayaw mong kumain nito. Inimbitahan ka ng kaibigan mo ngunit ang ulam nila ay gulay.

28. Gutom na gutom ka at wala kayong ulam kundi gulay at isda. Ayaw mong kumain ng mga ito.

29. Nakita mong basang-basa ng pawis ang damit ng iyong kapatid dahil naglinis siya sa bakuran at nagdilig ng mga halaman. Gusto niyang maligo agad.

30. Niyaya ka ng iyong tatay sa paghingi ng binhi ng itatanim ngunit niyaya ka ng iyong kaklase na maglaro sa plasa.


DEPED COPY

234

31. Walang espasyo sa inyong paaralan upang pagtamnan ng mga halaman ngunit hangad mong tumulong sa pagkakamit ng layunin ng Programang Clean and Green.

32. Nakita mo ang iyong mga kaibigan na sinisipa ang aso upang sumunod ito.

33. Mukhang napabayaan na ang bahay ng iyong alagang aso. May nagkalat na mga dumi sa loob nito.

34. Marumi na ang kanal sa tapat ng aming bahay. Ayokong magkaroon ng pagkabara ng basura dito.

35. May nakita akong patay na daga sa likod ng aming bahay. Malapit kami sa ilog.

Para sa bilang 36-40

Ang mga nasa parihaba ay mga likha ng Diyos, mga biyayang handog Niya sa atin. Sa loob ng puso isulat kung ano ang mga maaari mong gawin bilang tanda ng pasasalamat sa mga biyayang ito. Isulat ang sagot sa loob ng puso.

Pamilya

Kapuwa


DEPED COPY

235

SUSI SA PAGWAWASTO:

I 1. a 6. b 2. c 7. d 3. d 8. a 4. b 9. d 5. d 10. d

II 11. P 16. P 21. O12. P 17. O 22. P13. P 18. O 23. P14. O 19. P 24. P15. O 20. P 25. P

IV. Para sa bilang 26–35 at 36-40, inaasahang magbibigay ng iba’t ibang kasagutan ang mga mag-aaral

Ligaw na hayop Halaman

Kalikasan


DEPED COPY

236

Appendix B

B.1. Mapa ng Pilipinas (para sa Yunit III – Aralin 1)

Paggagamitan: Maaaring gumuhit ng mapa ng Pilipinas o magpakita ng yari nang mapa na magagamit sa pangganyak na gawain. Sa palibot ng malaking mapa at idikit ang mga larawan ng halimbawa ng material na kulturang Filipino.


DEPED COPY

237

B.2. Si Jacob Maentz ng Katutubo Project at ang kaniyang mga kuhang larawan ng iba’t ibang pangkat etniko(para sa Yunit III – Aralin 3)

Jacob Maentz

Agta


DEPED COPY

238

Agta

Cordilleras


DEPED COPY

239

Cordilleras


DEPED COPY

240

Cordilleras

Datu Aguido Mansaka


DEPED COPY

241

Mansaka


DEPED COPY

242

Mansaka Lumad

Tau’t Bato - Palawan


DEPED COPY

243

Tau’t Bato - Palawan


DEPED COPY

244

B.3. Republic Act 9003 – The Ecological Solid Waste Management Act of 2003 (para sa Yunit III – Aralin 7)


DEPED COPY

245

B.4. Sunog Basura Fact Sheet (para sa Yunit III – Aralin 8)


DEPED COPY

246

Talasalitaan

4P’s - “Pantawid Pamilyang Pilipino Program”, isang pinakamalaking pambansang programa ng pamahalaan laban sa kahirapan at para sa kaunlarang panlipunan. Ito ay para sa mahihirap na mamamayan na may edad 0-18 na tutulong sa kanilang pag-aaral at kalusugan sa pamamagitan ng pagbibigay ng itinakdang halaga ng gobyerno.

Baybayin - tumutukoy sa sinaunang script o sistema ng pagsulat at pagbasa ng mga sinaunang Pilipino na kahawig ng mga katabing kabihasnan sa Asya

biodegradable - mga nabubulok na basura tulad ng tira-tirang pagkain, papel, halaman at mga patay na hayop

blogsite - makabagong teknolohiya na pinagsasamang teksto, imahe, at mga link sa iba pang mga blog at mga web page at iba pang media na may kaugnayan sa paksa

bugtong - matalinhagang paglalarawan ng mga bagay na ang pangunahing layunin ay hamunin o patalasin ang ating isipan

bullying - kahit anong paraan ng panggigipit na ginagawa ng isa o ng isang grupo sa isa pa - pisikal man, berbal o mental - na nagbubunga ng kawalang gana o takot na pumasok ang isang estudyante sa paaralan


DEPED COPY

247

compost pit - isang uri ng paraan upang maging mataba ang lupa sa pamamagitan ng paggamit ng mga basurang nabubulok bilang pataba sa lupang tatamnan

cultural diversity - sa Tagalog, kultural na pagkakaiba-iba; tumutukoy sa pagkakaiba-iba ng mga pangkat etnikong pinanggalingan o cultural background ng mga tao; maaari ding tumukoy sa isang sitwasyon o lipunan kung saan ang mga kasapi o bahagi ay galing sa iba’t ibang pangkat etniko.

Sinasabi ding umiiral ang cultural diversity sa isang lipunan kung may pagtanggap at paggalang sa pagkakaiba-iba ng kulturang pinagmulan ng mga kasapi nito.

diwa - isip, kamalayan

DSWD - acronym ng Department of Social Welfare and Development, o Kagawaran ng Kagalingang Panlipunan at Pagpapaunlad; ang departamento ng Pamahalaan ng Pilipinas na nangangalaga sa karapatan ng bawat Pilipino sa kagalingang panlipunan at sa pagpapayabong ng pag-unlad ng Pilipinas.

ekumenikal - kinabibilangan ng iba’t ibang pangkat ng tao na magkakaiba ang relihiyong pinaniniwalaan

email - pinaikling electronic mail. Ito ang tawag sa liham na ipinadadala sa pamamagitan ng mga website.

endangered animals

- mga hayop na nanganganib mawala ang lahi

experiential learning

- karanasan sa pagkatuto


DEPED COPY

248

gasera - isang ilawan na yari sa recycled materials gaya ng bote, lata, mitsa na pinapailaw sa pamamagitan ng paglalagay ng gas.

hayop na ligaw - mailap na hayop na matatagpuan sa kagubatan

ikinararangal - ipinagmamalaki

Indigenous People - mga katutubong pangkat na nakapagpanatili ng kanilang sinaunang kultura magpahanggang ngayon

inestima - inasikaso

internet - makabagong teknolohiya na nagbibigay ng mga impormasyon na makatutulong sa komunikasyon, pagkain, trabaho, medisina at iba pa

ipinagbubunyi - ipinagdiriwang

ispirituwal - pagkakaroon ng mapayapang kalooban sa pamamagitan ng mabuting ugnayan sa Diyos, pamilya at sa kapuwa

kaakibat - katapat

kabihasnan - tumutukoy sa antas ng pamumuhay ng isang komunidad, tribo o lipunan na kakikitaan ng pag-iral ng mga institusyon (pamahalaan, relihiyon, edukasyon, ekonomiya) at sistema ng pagsulat. Sinasabing mataas na ang antas ng pamumuhay kung may kabihasnan na. Tinatawag din itong sibilisasyon

kabuluhan - kahulugan o importansiya


DEPED COPY

249

kalipi - kasama sa lipi o pangkat etniko

kultura - tumutukoy sa paraan ng pamumuhay ng isang pangkat o komunidad na masasalamin sa kanilang gawi (folkways), pamantayan ng tamang pagkilos o pakikipag-ugnayan (norms), mga pagpapahalaga (values) at kaugalian (attitudes). Kabilang din dito ang mga materyal na aspekto ng kultura tulad ng mga kagamitan, imbensyon, pananamit, libangan, sining at panitikan. Ito ang nagsisislbing batayan ng pagkakakilanlan (identity) at kamalayan (consciousness) ng isang kasapi ng pangkat.

May dalawang anyo ang kultura: materyal at di materyal. Materyal ang mga nahahawakang patunay ng pag-iral ng isang kultura (damit, sasakyan, kagamitan, imbensyon, produkto ng sining at panitikan) samantalang ang di materyal ay yaong mga pamantayan o batas, pagpapahalaga, paniniwala at kaugalian.

likas-kayang pag-unlad

- o sustainable development, ay ang tamang paggamit at pangangasiwa sa mga likas yaman at pag-iingat sa mga ito para sa pangangailangan ng susunod na henerasyon

lugod - saya, ligaya

lumbay - lungkot

lunggati - kasiyahan, kaligayahan

maaliwalas - mapayapa, maliwanag


DEPED COPY

250

magandang balita - ulat ng mga positibong pangyayari tungkol sa ginagawa ng tao na inaakalang pananabikan o mabatid at mapaglilibangan ng mambabasa, nakikinig o nanood

mahinahon - pagiging kalma o panatag sa alin mang pagkakataon o sirkumstansya o pangyayari

maiambag - maibahagi

maibsan - mabawasan

makabuluhan - mahalaga, may pakinabang

mapanagutan (responsibility / accountability)

- alam na may dapat gawin o kayang magawa nang may komitment

mapanghamong balita

- tungkol sa mga pangyayaring may karahasan, droga, sekswal na hindi angkop sa batang nanood o nakikinig

mapanuring pag-iisip (critical thinking)

- may kakayahang magsuri at mapag-aralan muna ang isang bagay bago magpasiya

MILF - acronym ng Moro Islamic Liberation Front; isang grupo ng mga Muslim na separatista sa Timog ng Pilipinas

netizen - internet citizen na gumugugol ng napakaraming oras sa loob ng isang araw upang makipagtalastasan at gamitin ang teknolohiya para sa iba’t ibang dahilan

non-biodegradable - mga di nabubulok na basura tulad ng mga plastik na lalagyan, bote at bakal

oyayi - awit sa pagpapatulog ng bata


DEPED COPY

251

pagninilay - mas malalim na pag-iisip tungkol sa mga sitwasyon, pangyayari, kalagayan bago makabuo ng isang pagpapasiya

pagpapasyang etikal o moral

- ang pagbuo ng pasiya na may preperensiya sa kabutihan magpapaunlad o lilinang sa pagkatao ng tao. Isa itong proseso na kinapapalooban ng a;) pag-alam sa mga detalye ng sitwasyon, at b.) maingat na pagsasaalang-alang ng mga moral na pagpapahalagang nararapat sa isang sitwasyon. Sa pagbuo ng pasiya, dapat ring maging sensitibo sa mga aspektong moral ng mga sitwasyon sa pang-araw-araw na buhay at ang kamalayan sa mga tao o pangkat na maaapektuhan ng magiging pasiya

pakikibahagi sa pandaigdigang pagkakaisa

- pagtugon sa pangangailangan hindi lamang sa sariling bansa kundi ng buong daigdig

pangkat etniko - mga taong sama-samang naninirahan sa isang lugar na may sariling wika, kaugalian, tradisyon at paniniwala


DEPED COPY

252

panlipunan– pandamdaming pagkatuto (social-emotional learning)

- pagkakaroon ng mga kailangang kakayahan sa pagkilala at pagmamahal sa sarili, paglinang ng pagmamalasakit sa kapuwa, pagbuo ng mapanagutang pasiya, pakikipag-ugnayan at pagharap sa mga mapanghamong sitwasyon. Isa itong paraan ng paglinang ng mga kakayahan ng mag-aaral upang mapagtagumpayan niya ang anumang gawaing makakaharap niya sa buhay. May limang uri ang mga kakayahang ito: a) Kamalayang Pansarili, b) Pamamahala ng Sarili, c) Kamalayang Panlipunan, d) Pamamahala ng Pakikipag-ugnayan, at e) Mapanagutang Pagpapasiya

patapong bagay - mga pinagbasyuhang karton, lata, bote (plastik man o babasagin), lumang papel, magasin, kalendaryo at iba pa

pillow to lean on - (idioma) taong mapaghihingahan ng problema, sama ng loob, kalungkutan, kabiguan o pighati upang gumaan ang nararamdaman

rabies o rabis - mula sa Latin: rabies, “kaululan” o “kabaliwan”, ay isang karamdamang sanhi ng birus na nagdudulot ng matinding pamamaga ng utak (encephalitis) sa mga hayop na maiinit ang dugo. Ang sakit na ito ay soonotiko (zoonotic), na nangangahulugang maaari itong mailipat magmula sa isang species papunta sa iba pa, katulad ng pagkahawa mula sa mga aso papunta sa mga tao, na pangkaraniwan sa pamamagitan ng isang kagat na nagmula sa isang hayop na naimpeksiyon. Ang birus ng rabis ay nakakaimpeksiyon ng sistema ng nerbiyos, na sa panghuli ay nakapagsasanhi ng karamdaman sa utak at kamatayan.


DEPED COPY

253

recycle - tumutukoy sa muling paggamit ng mga patapon ng bagay, o muling paggamit nito bilang sangkap ng ibang produkto

salawikain - may hatid na aral o katotohanang magagamit nating gabay sa ating buhay

social network - isang website na nagbibigay daan upang kumonekta sa mga kaibigan at kapamilya, at magbahagi ng mga kuwento, balita, larawan o video

T’boli - kilala rin sa tawag na Tiboli o Tagabili, ay kabilang sa mga katutubong tao sa Timog Cotabato

T’nalak - isang uri ng tela na hinabi mula sa abaca

yamang likas - pangunahing pinagmulan ng yaman at batayan ng kaunlarang pangkabuhayan; yaman na biyaya ng kalikasan


DEPED COPY

254

Sanggunian:

Binagong Kodigo Penal ng Pilipinas, Artikulo 253

CONSCIENCE: A Catholic Filipino View, 2nd ed. p29

DENR Administrative Order No. 37, series of 1996

Eleanor Antonio, et.al., Gabay 4

Encyclopedia Britannica, 2006

Environmental Management Bureau (EMB), Department of Environment and Natural Resources (DENR)

Maricar AD. Clamor, Growing with Values Grade 5 - Innovative Educational Materials, Inc.

Sr. Lourdes M. Dulay, “I Am a Child of the Universe Grade 7”, ICM. Phoenix Publishing House

Predential Decree No. 705 - Revised Penal Code

Republic Act No, 8485 - Animal Welfare Act of 1998

Republic Act No. 8749 - The Philippine Clean Air Act

Republic Act No. 9003, Seksiyon 48 - Solid Waste Management Act

Republic Act No. 9147 - Wildlife Resources Conservation and Protection Act of 1998

Republic Act No. 9275 - The Philippine Clean Water Act of 2004

United Nations Development Programme (UNDP) - Community-Based Ecological Solid Waste Management

Values Education for the Filipino - 1997 Revised Version of the DECS Values Education Program, UNESCO National Commission of the Philippine Education Committee Project


DEPED COPY

255

http://emb.gov.ph/news/053006/News_Releaseswm.htm

http://emb.gov.ph/nswmc/pdf/iec/Republic%20Act%209003tagalogersion.pdf

http://en.wikipedia.org/wiki/Bajau_people

https://mgalarongFilipino.blogspot.com/2012/patintero.html

http://www.balita.net.ph/2014/06/06/lilikha-ng-mas-malaking-butas

http://www.emb.gov.ph/news/053006/sunogbasurafactsheet.pdf

http: / /www.emb.gov.ph/portal /Portals/10/proper%20waste%20segragation.pdf

http://www.ethnicgroupsphilippines.com/people/ethnic-groups-in-the- philippines

http://www.flicker.com

h t t p : / / w w w . g l o b a l p i n o y . c o m / g p . t o p i c s . v 1 / v i e w t o p i c .php?postid=4fab9f8176a31&channelName=4fab9f8176a31

http://www.gmanetwork.com/news/story/368317/publicaffairs/iwitness/galamay-ng-karagatan-ngayong-sabado-10-30-pm-sa-i-witness

http://www.katutuboproject.org.

https://www.youtube.com/watch?v=77dEflJnQlo&feature=youtube_gdata_player

https://www.youtube.com/watch?v=084UwHrnPqc

http://www.youtube.com/watch?v=KsTCjhJlDnE

http://www.youtube.com/watch?v=u3afgesVmfA


guro ako - teacher talks

Documents