. /;ι - ^

CO.MPARATK)

Inter Φ

SALOMONISET

GNOMOLOGIAM GFMECAM,

QUAM

CO Ν So AMPL. ORD· PHIL. UPS.

P. P.

MAG. GUSTAVUS KULLBERG,,GRJEC. UTTER. DOC, NEC NON AD REG.

BIBLIOTH. ACÄD. AMANUÉNSIS,

ET

ERICUS DUFE,A SACRIS. DALEKARLUS.

3Ν AUDIT. GUST. MAJ. DIE VIII MAJI MDCCCV,

Horis Soliti*3.

P. U

UpSALIo®, tvpis Ebhannianis,

IN SACRAM REGlAM MAJESTATE&ISUMMJE FIDEI VIRO 9

PROVINCliE DALEKARLICj; GUEERNATQRI jNEC NON

REGII ORDINIS DE STELLA POLARI

CO IM MENDATORI SPLENDIDISSIMO ,

ILLUSTRISSIMO ET GENEROSISSIMO LIBERO BARONI

DOMINO

Λ

ΜνM/ECENATI

S Α C R U Μ

VoJuit, debuit · /

ER. DUVENBERG,

s. t

emperato fenfim, pofi: difcusfas medii sevi cele¬bras, religiofo profanas fapientiae contemtu » poftquam ve-teres Graecise Scriptores diligentius pervolutari coepe-ranr, nemo , fere dixeritn, in Hebraso Sacri Codicis tex-tu enodando defudavifc, quin Grsecse Jingvae ftndium cumlingvis Orientis conjungendum idem exiilimaverit atquemonuerit a), Sobria adhuc ifta jam mature vigenS opi-nioj labentibus annis, eo usque eft evagata, ut hodienec frequentiorem aliam, nec, ut videntur, jucundioremarnpleétanfcur dilpufcandi materiem, qui his in litteris vi¬res periclitantur, quam quse circa mirarn, ut volunt, u-triusque lingvae convenientiam verfatur b~). Similitudi-nem enim, nefcio quam, perhibentes, non figurarummagis, quam compofitionis et argumentorum utriusque gen-tis poématum, velie, tantum non aperte, probare vi¬dentur, infru&uofum uni lingvae adhiberi ftudium, nifiet alteri fimul impendatur r).

Communem utriusque originem, conje&uris vagani,dubiisque obnoxiam non loquor; neque figurarum ima-ginumque toties diiputatam convenientiam moror. Un-

A de

a) J. L, Frey Disf. Philologica: De coajungendo ftudio Lingva-rom Orientis, cum ftudio Graeco. Baf. 1705.

J. A. Ernefti Opufc, Philol. Critica. L. Bat 1764.b) F. T. Rinek De lingvarutn Orientaliam cum Gracca mira coft·

ve&ientu, Regiom. 1788· Quod Opufculum auftor ita orditur: Miratfl ae Multiplex convenientia lingvis Orientalibus cum Grceca, quce amultis quidem viris eruditis tfl obfervata, &c.

t) Celebria Michaelis, Lowtbii, Jones, Woodii nomina h. i. bur-eopasfe fufficiatt

A-*s »A η -Μ—

de enim qvaefo! defumunfc plurimos iftos, quos carmini-bus fuis adfpergunr colores, nullius non gentis Poetae,nifi ex natur#, ejusdemque communis, campo? et tro-porum figurarumque, quae demum eft, nifi pfycologicaorigo? Neque is deifique fum, qui negem, quam maxi¬mum, tum in Veteris, tum Novi Foederis fcripta, red·undare lumen, ex conjunfto utriusque lingvae ftudio;fine quo neque verfiones illorum Graecse ulli erunt ufui,nec horum Hebraismi intelligentur. Cseterum, quantumex religione, litterarum cultu, moribus, inftitutis, legi¬bus, nafci posfit gentium disfimilitudinis, tantum arbi-tror Graecam inter Hebrasamque poefin intercedere di«fcrimen. Cujus quidem, cum Specimen edere qualecun-que inftitui, comparationem potisfimum ex ProverbiisSalomonis repetere, his maxime rationibus indutftus, de-crevi; primo, quia inter ludos ingenii humani primoshic referendus eft mos, brevibus prascepta vitae com·ple£lendi verfibus, ad remotioraque ea rejiciendus focie-tatis civilis initia, quibus ingeniorum certe eultus ad im-rnutandam carminum faciem parum contufisfe videatur:deinde, quod in iftis antiquisfimae fagacitatis monumen-tis,* in primiS videre licet ingenuam opinionum , eultusmorumque imaginém , quse quidem, qua argumenti in-dolem, in his non potuit non exprimi quam accuratis-fime d); hinc vero maximain, ne dicam unam, oriridis-fimilifcudinem, non tam putamus, quam contendimus:tum quoniam, ut apud Hebraeos, fic Grascos quoquePoetas , frequentisfimum eft illud, quod inftar omniutntraétandum fufcepimus poefeos genus, omnvbusque ferecarminibus eorum immiftum: denique, cum ad fidempronum videatur, fi vere obtineafc, quam perhibent,

fimi-

d) J. G. Eichhorn's Einleitung ins Alte Tt-ftament. Dritter Tb.§· 631.

3

fimilitudo, communem argument! indolem eam demumfuisfe reddituram taoto iuculentiorem.

§. II.

Si animo revifere voluerimus fingula, quae ab in-fantili ruditate, ad virilem usque perfektionen), decurre-rit ihgenium humanum culturae iladia, quotquot five perantiquitatis infcitiam, five temporis invidiam, adire lice-at prifcorum annales, teftantur, nec priori ftudio, necdulciori occupatos iuisfe homines, quam quod prasbeataenigmatum, captui accommodatorum, folutio e). Infitaquadam naturse vi hunc potisfimum arripuisfe ludum lit-terarium videntur, utpote qui et ingenia celerrime acu-eret, et innato fui amori, mentis in viribus cum fucces-fu periclitandis, maxime indulgeret. Cum vero unumfere aenigmatum finem in oblektandis acuendisque inge-niis poneret vetuftas, nullam argumenti eorum rationemhabuisfe videtur, dummodo arguta conderetur et abftru-fiori forma. Uberrima iftiusmodi exercitii exempla intcr aliafuppeditant antiqvisiima, quse fuperfunt, Gothorum mo-numenta /). Ubi vero primam ingeniorum feritatem gen¬tes deponerent, cum in omni fere civitate viri, fapieri-tia, et annis longoque rerum ufu prae casteris infignes,de moribus civium fuorum formandis cogitarent, huncin finem, callidisfimo confilio, communem, qua in aenig-mata ferebantur, cupiditatem adhibuerunt, utilitatemvoluptati addituri. Acutis itaque brevibusque fententiis ,tanquam oraculis inclufa, fua proponebant, de vitae mo-rumque honefta gubernatione, praecepta. Quorum qui-dem ex numero oSalomonis, inftar omnium nun-

A ι cu-

e) 1. c. §. 630./) Hervar. Sag. cum interpret. O. Verelii, Upf, 1672. Cap. XV'

Ιί^τ>^1 Nflbfc. .ι λ r vV=2gFT ».. x^gr^

cupasfe fufficiat. Neque vero idem übique diu manfitGnomarum habitus. Evolutis enim diligentiori littera-rum cultu animorum notionibus, cum in vita, ad virtu-tis normam inftituenda, rationem magis, quam feniusconfulere homines didicisfent, argumento intentius,quam formas inhasrebant, afperumque illum, etjam ob-foletiorem fententiis exnebant veftitum. Prifcam pog-feos vehementiam mitigantes, troporum verecundiae ftu·debant, de eo maxime iolliciti, ut ciaras mentis ideasnitidis venuftisque verfibus, jucunde quidem, fed diiu-cide exprimerent. Quibus fe virtufcibus commendatomtiis, quam Graecis au&oribus debemus, gnomarum co-1 pia. Ut vero Grascia caeterarum fere omnium fcientia-rum alma fuit mäter, fic illa etiam morum praecepta,quorum in obfequio fuerat a fasculis inde pofita prseci-pua virtutis laus, in certiorem redegit rationem, funda-mentisque eornm accuratius expenfis, Ethicse compa~gern conftringere occepit.

Haec ferefuerunt, quantumvis delicatior setas rndemfaftidiat antiquitatem, nullius non gentis initia, incre-menta, pauciorum vero faftigia. Ut vero vel haec di-verfa, pro diverfo ingeniorum cultu, gnomarum ratio,hominem, ad c mfcientiam fui expergefaftum, quietemnefcire probet, eundem tarnen apud Hebraeos non ob*tinuisfe progresfum, tum ex caeteris novimus culturaeillorum documentis, tum vero maxime ex allatis illisSalomonis parabolis, quarnm obfcurior, quam modo dixi-mus , forma, femper viguisfe videtur. Illa vero ad pro-pofitum obtinendurn finem fuit efficacisfima; quantumenim Grascorum gnornis perfpicuitate cesferit et elegan-tia, tantum robore eas atque gravitate vincit. Quod utluculentius intelligatur, meminisfe oportet, longe latiuspatere parabolarum Salomonis, atque Theognidis, Pho-

cyli-

cylidis, cet. gnomarum ftnem. Neque enim fufius ex-tenderetur parabola , quam ut et memörker teneri, etii» quoeunque vitae cafu, fine negotio, in memoriam re-vocari posfet; neque nuda argumenti feveritate meiitemaverterefc, fed potius didlionis quadatn fvavitate eam in¬vitaret. Tum etiam finguiari vi atque pondere fe com-mendarefc, ut altins in animos defcenderet, in illosquedominaretur. Denique, ut defiderium fciendi excitaret,mentesque meditando acueret, necesfe fuit, ut fenten-tias ingeniorum iagacitati paulio aitius abfconderet gTriplex in primis binc oritur Hebraeae paraboise virtus:prima in Brevitaie pofita; fecunda, in Vi et Gravitatc;in Obfcuritate, tertia; quarum iingulas figillatim fub exa*men revocare conftitui, tum ex Salomonis, tum Gras-corum gnomis, loca afferens parallela, quae ad utrarum-que vindicandam difFerentiam maximé conferre judicavi.

§. III.

Cum Brevitas, tum reliqnas parabolae virfcutes fin¬guiari prorfus, qnse Hebraeis propria fuit, opinionummorumque rationi, ultimam comraunemque videntur de-buisfe originem. Scilicet fplendido eleéti Dei populi no¬mine fuperbientes Hebraei, quantum potuerint, ab omniethnicorum vitae rerumque communitate, redigione ma¬gis dicam? an faftu, abftinebant. Quid? quod fua fe in-volventes virtute, exteros eo usque defpiciebant, ut nul-la fere cum iis transigerent negotia, quin protinus, för¬des quaii inde contraftas abfterfuri, manus abluerent.Ingeniorum igitur culturse quicquid, asfidua induftria,contraxisfet foliers antiquitas, fuum in commodum ver-

A 3 tere

g-) Cfr. R, Lowth de Sacra Ροέ'ίΐ Hebraeorum. Prael. XXIV»

■Α-*». ΛΑ <

tere vel nefciverunt, vel temere noluerunt. Unde mi-rum non videatur, femper mores eorain primae ru<dita-tis iimplicitatem retinuisfe. Jaru vero nemo non novit,in omni civitate, cum vitae morumqne ratione lingvaehabitum arélisfime cohserere. Ingeniis enirn litteraruincultu nonduin fubactis, cum pancis etiam ad vitamfuftentandaixi rebus homines indigeant, uberiorem nondefiderant lingvae copiam. Neque vero vitae tantum ino*piam cum inopia verborum conjungunt, Ted vel iis ipiis,quae paupertas fuppeditat, tam in verbis, quam in vi-Äu, parcius utuntur. Iftiusmodi igitur nationis five vi-·vendi, five dicendi genus refpexeris, paupertatem par-iimoniae matrem atque magiftram agnofces. Quae qui-dem verborum frugalitas, fi quis nosfe cupiat, quantummemoriam fublevet, rerum cuftodem*, prolixiorem illumphrafium anfra&um, quo Theognis, νίΓ. 30--36, con-lvetudinem cum honeftis viris jungendam commendat:— — —- — κ«κο/σ; Jf μη ττξρσομιλει

ccvfyccaty, Λλλ αιει των uyuSoüV εχεο ,κ«; μετκ τοισιν πίνε κοίΐ εσ&ε, κβοι μετού τοισιν

ιζε, κοοι ocvåavs tois, ων μεγάλη Juνοομιε»εσ-ΰλων μεν γοίξ απ εσ&λα μοο^ησεχι. ην Je χχχοισι

συμμχ&ηε, οοπολειε ν,οιι τον εοντοο νοον.TOivrcc μοοΒων otyc&SoiTiv ομιλεε, — — —.cum hac comparet Salomonis verborum temperantia:

osm cn»3rrnN τρ^π^VP JWl

Quorum non modo brevitas vehementius animum ferifc,verum elegans etiam, quae ineft, paronomafia, ad remarftius memoriae mögendem mirum quantum conducat.

Ea-

h) Prov. I3> so.

..A-y-v η . ,/ ts1

Eadern vero di&ionis brevitas quantum vim augeafcfententiae, facilJime intelligefc, qui Theogn. 207--270, etProv. 14, 20. fimul infpiciat. Venufto quidem iile, fedverbofo carmine, hunc in modum infelicem defcribit pau-pertatis effe<ftum:

γνωτη rot τtsviyj , και οίλλοτξρή7τεξ εασχ ;8τε y/κξ sis xyo^yjv εςχετχι, 8τε $ικας.

τταντη yxi? τέλ,χσσον εχει, παντη ό ε?ημικτΰέπαντη ^εχβξχ ομωε yty\trui> ev&cmη.

Eundem, pro more fuo brevior, exponit Salomo :.■un jo\8·»

Quam quafcuor ille verfibus, totidem hic verbis fummamdepingit paupertatis miferiam. Eft quidem dura egeftas,miferum, in ea deftitui; a' fortunae vero focio contem-111 /), quid demum rniferius £)!

Haud obfcurins concinnae brevitatis exemplum Prov.αϊ, 22. fubminiftrat, ίι cum iis conferatur Phocylidis ver¬fibus, quibus ita fapientise celebrat Jaudem:βίλτεςος α,Κκτιεντοε εφυ σεσ-οφισμενοε ανης*.ocypüs nät ποΧιχε σοφιη nxt νηχ κυβεξνχ.

Eandem quidem, at quanto gravius! Salomo 1. c, ex-primit fententiam:

. Dan nVi? ν»

Ma-

i) NDM? h. 1. comtemtum magis, quam odium indicare, videtur :■Jpernitur a Socio pauper; quse vocis hujus fignificatio in Proverbiiseil frequentisfitna, e. g. C, 12, 1, 15, 10 &c., /

k) Cfr, Prov. 19, 4.

Majorem enim quis fibi facile finget virtutem, quam qusevel herourn munitas demolitur utbes i)?

§. iv.

/) Verbo h, 1. inesfe, wjwroi tranfcendendi, urbemque itadtbeilendi notionena, e» veouftisjSmo hujus verfus pAralleliemo apparet.