٢١٠

درس بيست و چهارم

جنگ تحميلی عراق عليه ايران

سی و يکم شهريور ۱۳۵۹، درحالی که مردم ايران به زندگی عادی خود مشغول بودند، يکباره هواپيماهای نظامی عراق در آسمان چند شهر ايران از جمله تهران ظاهر شدند و به بمباران مناطقی از آن ها پرداختند. بدين ترتيب جنگ عراق عليه ايران به طور رسمی شروع شد. طولی نکشيد که نيروهای زمينی عراق نيز مرزهای غربی و جنوبی ايران را مورد حمله ی همه جانبه قرار دادند. اين درحالی بود که مردم و مسئوالن ايران، به دليل اشتغاالت داخلی پس از انقالب، برای مواجهه با لشکرکشی عراق، از آمادگی کافی برخوردار نبودند. با اين حال، امام خمينی با صدور اعالميه ای شجاعانه، تکليف همگان بدانيم، چرا عراق دست به تجاوز عليه ساختند. اکنون می خواهيم دشمنان روشن را در برابر تجاوز

ايران زده، و جنگ چه روندی را طی کرد و سرانجام چگونه پايان يافت. دوران در بازمی گردد. انقالب از قبل سال ها به ايران، با عراق دولت مردان دشمنی سابقه ی صفويان، دولت عثمانی به قصد کشورگشايی، ايران را آماج حمله های خود قرار داد. صفويان برای

حفظ تماميت ارضی ايران تا حد زيادی کوشيدند و مانع تجاوز دولت عثمانی به خاک ايران شدند. سه ترکيب از ۱۲۹۸ش، سال در و شد تجزيه عثمانی امپراتوری اول، جهانی جنگ از پس استان بغداد، موصل و بصره، کشوری به نام «عراق» تأسيس شد که زير سلطه ی مستقيم انگلستان قرار گرفت. سردمداران عراق نيز مثل پيشينيان خود، همواره نسبت به بخش های غربی ايران ادعاهای واهی داشتند. تا آن جا که در سال ۱۳۳۸ش عبدالکريم قاسم، رئيس جمهور عراق، ادعا کرد خرمشهر قسمتی از خاک عراق است. حتی پس از آن، ارتش عراق در قسمت های مرزی، به تجاوز به خاک ايران دست زد. در پی آن، موضوع در سازمان ملل مطرح شد و در نهايت با وساطت رئيس جمهور وقت الجزاير،

«عهدنامه ی الجزاير۱» در سال ۱۳۵۳ش بين ايران و عراق به امضا رسيد.

۱ــ براساس قرارداد ۱۹۷۵ الجزاير، مرزهای زمينی مطابق قرارداد ۱۹۱۳ قسطنطنيه (استانبول) تأييد و مرز آبی در اروند رود براساس خط القعر يا تالوگ مشخص شد.

٢١١

بيش تر بدانيدخليج فارس نامی به درازای تاريخ ايران

نام خليج فارس يکی از کهن ترين نام های جغرافيايی گيتی است که چندين هزار سال پيش توسط اقوام آريايی ساکن ايران به پهنه ی آبی نيلگون جنوب فالت ايران داده شد. خليج فارس در طول تاريخ

همواره در حوزه ی جغرافيای سياسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی ايران قرار داشته است. عالوه بر مورخان و جغرافی دانان يونانی و رومی، نويسندگان عرب کتاب های تاريخی و جغرافيايی نيز همواره عنوان خليج فارس را به کار برده اند. تا اواسط قرن بيستم هيچ گونه بحث و جدلی درباره ی نام خليج فارس وجود نداشت و در تمام منابع اروپابی، آسيايی و آمريکايی، دانشنامه ها و نقشه های جغرافيايی عنوان خليج فارس درج شده است. نخستين بار نمايندگان سياسی دولت انگلستان در شيخ نشين های تحت قيمومت خود در خليج فارس از عنوان جعلی خليج ع ــ ر ــ ب ــ ی استفاده کردند. آن ها با

فريب کاری و براساس مطامع استعماری خود اين نام جعلی را به اعراب آموختند.يکی از اهداف صدام حسين از تحميل جنگ بر ايران، محدود کردن نفوذ سياسی و اقتصادی

ايران و توسعه روابط بين الملل با کشورهای اين منطقه بود.۱

با وقوع انقالب اسالمی در ايران و تضعيف ارتش و نيروهای مسلح و بروز بحران های داخلی، رژيم عراق تصور کرد که زمينه ی خوبی برای تجاوز به ميهن ما فراهم شده است و به دليل وقوع انقالب، کشور آمادگی رويارويی با جنگ خارجی را ندارد. همانند تمام انقالب های جهان، شرايط ويژه ی پس از انقالب، حکومت اسالمی را با مسائل و مشکالت زيادی مواجه ساخته بود. به همين دليل دولت مردان عراقی گمان می کردند با حمله ی همه جانبه به ايران می توانند، در کمترين زمان ممکن، به اهداف از پيش تعيين شده ی خود برسند. آن ها در حمله عليه ايران، از حمايت مادی و معنوی برخی کشورهای عربی و نيز قدرت های بزرگ نظير آمريکا، فرانسه، انگليس و شوروی سابق برخوردار بودند. در تمام طول سال های جنگ نيز ميزان حمايت هايی که از عراق می شد، رو به افزايش گذاشت؛ چنان که صدام حسين از پيشرفته ترين سالح های جنگی روز دنيا، حتی سالح های ممنوعه ی شيميايی نيز برخوردار شد و همه ی

آن ها را عليه ملت ايران به کار برد.

فکر کنيد و پاسخ دهيد :چرا قدرت های بزرگ و برخی از کشورهای منطقه، در جنگ عراق عليه ايران،

به شدت از رژيم متجاوز عراق حمايت می کردند؟

۱ــ ن. ک: غفاريان، خليج فارس، ص ٩٥ به بعد.

٢١٢

بنابراين رژيم متجاوز عراق با پشتگرمی و حمايت کشورهای ديگر، به تهاجمی همه جانبه عليه ايران دست زد. از آن جا که ايران هنوز آمادگی کافی برای مواجهه با جنگی بزرگ را نداشت، نيروهای زمينی عراق موفق شدند به سرعت از مرزها بگذرند و با کشتار مردم بی گناه و اسارت آن ها، بخش هايی از مناطق غربی و جنوبی کشور را اشغال کنند. ارتش عراق قسمت هايی از استان های کرمانشاه، ايالم، کردستان و خوزستان را به تصرف خود درآورد؛ خرمشهر به اشغال آن ها درآمد و شهر آبادان نيز محاصره شد. صدام حسين به علت نداشتن درک صحيح از ميهن دوستی ايرانيان و عالقه ی مردم به انقالب و کشور،

اعالم کرده بود که طی شش روز جمهوری اسالمی را نابود خواهد کرد!

ايرانيان بسيج می شوند در چنين اوضاعی، امام خمينی با اعتماد به نفسی که از ايمان و شجاعت او ناشی بود، از مردم خواست تا در برابر دشمن متجاوز ايستادگی کنند و فرمان داد مردم به خصوص جوانان، آماده ی رويارويی

با دشمن شوند. به فاصله ای کوتاه و به شکلی خودجوش، پير و جوان به مراکز سپاه پاسداران روی آوردند و داوطلبانه به جبهه های جنگ اعزام شدند. مساجد و لوازم جمع آوری مهم مراکز به نيز زنان شدند. تبديل مردمی کمک های شيردل ايرانی نيز از هيچ کوششی برای

٢١٣

برگی از تاريخ

کمک به دفاع ملی دريغ نـورزيدند. پس از چند هـفته، دشمن متجاوز دريافت که خيال تصرف ايران، پيروزی های است. بوده ناپخته و خـام به جنگ، جبهه های در ايران پی درپی انجاميد. کشور در ملی وحدت تقويت از آبادان ايران، مردان غيور همت با محاصره خارج و خرمشهر آزاد شد. ديری نگذشت که دشمن متجاوز در بقيه ی نقاط مرزی نيز تن به شکست های بزرگی داد.۱ با شکست های پی درپی عراق در صحنه های جنگ، برخی دولت های عربی و غربی، به به خود پنهان و آشکار کمک های ميزان

عراق، افزودند.

شهيد دکتر مصطفی چمرانـ ۱۳۶۰ ش ) (۱۳۱۱ ـ

شهيد چمران در سال ۱۳۱۱ در تهران و متوسطه دوران طی از پس و آمد دنيا به تحصيالت دانشگاهی در رشته ی الکترومکانيک دانشکده ی فنی دانشگاه تهران، در سال ۱۳۳۷ از و اعزام آمريکا به تحصيل ادامه ی برای دانشگاه برکلی موفق به دريافت دکترا در رشته ی چمران شد. پالسما فيزيک و الکترومکانيک که در دوران تحصيل در آمريکا، وارد مبارزات سياسی عليه حکومت پهلوی شده بود، پس از قيام ۱۵ خرداد ۴۲ به مصر رفت و دوره ی جنگ های چريکی را آموزش ديد. سپس در لبنان، درکنار

۱ــ در دفاع مقدس هموطنان ما از اقليت های دينی نيز مشارکت داشتند و شهيدانی تقديم اين مرز و بوم کردند.

ورودی شهر خرمشهر در زمان جنگ تحميلی

٢١٤

امام موسی صدر، به تقويت شيعيان جنوب لبنان در مقابل رژيم اشغال گر قدس پرداخت. وی در سال ۱۳۵۷ به ايران بازگشت و اولين گروه از پاسداران انقالب را آموزش داد. پس از آن نيز مدتی پست وزارت دفاع را برعهده گرفت. با آغاز جنگ تحميلی، ستاد جنگ های نامنظم را تشکيل داد و فعاالنه در جبهه های جنگ شرکت کرد. سرانجام در سی و يکم خرداد ۱۳۶۰ در منطقه ی

دهالويه به شهادت رسيد.

صدام و حاميانش در جست وجوی چاره درحالی که نيروهای ايرانی، پی درپی عراقی ها را عقب می راندند، صدام حسين ندای صلح خواهی و مظلوم نمايی سر داد. او اعالم کرد که آماده ی صلح با ايران است. سازمان ملل متحد نيز که بايد از همان آغاز حمله ی صدام، اقدام او را محکوم می کرد، اما تحت نفوذ قدرت های بزرگ شرق و غرب، از اين کار طفره می رفت، اکنون با او هم صدا شده بود و طرفين را به آتش بس ــ و نه عقب نشينی عراقی ها به مرزها ــ دعوت می کرد. دولت مردان ايران نمی توانستند چنين پيشنهادی را بپذيرند، زيرا هنوز بخش های زيادی از خاک ايران در تصرف متجاوزان عراقی بود و قبول آتش بس موجب تثبيت حضور آنان در خاک ايران می شد. به عالوه، آنان می دانستند که صدام درصدد است طی آتش بس، فرصتی به دست آورد تا به تجديد قوا و بازسازی نيروهای خود بپردازد. از طرف ديگر، صدام طی حمله به ايران، هزاران نفر از ايرانيان را قتل عام و خانواده های زيادی را داغ دار کرده بود. پس بايد به عنوان آغازگر جنگ، که آمريکا نظير غربی سلطه جويان تحريک با بود، ممکن اين صورت غير در می شد. تنبيه و محکوم به خاطر انقالب، منافع نامشروع خويش را در ايران از دست داده بودند، از مرز ديگری ايران را مورد تجاوز قرار دهند. در آن صورت ممکن بود، مانند سال های جنگ های اول و دوم جهانی که به بهانه ی هجوم نيروهای انگليسی از جنوب، روس ها هم از شمال حمله می کردند، شوروی ها هم به بهانه ی حفظ امنيت مرزهای جنوبی خود، شمال ايران را تصرف کنند. براساس بعضی گزارش ها، پس از حمله ی عراق به ايران، يکی از اعضای کميته ی مرکزی حزب کمونيست شوروی پيشنهاد کرده بود که شوروی

نيز آذربايجان و کردستان ايران را تصرف کند.

حمله ی موشکی عراق به شهرهای ايرانهنگامی که صدام با مقاومت مردم ايران مواجه شد و پيروزی های ايران در جبهه های جنگ، روز به روز او را نگران تر ساخت، به جنايت های تازه ای دست زد. او شهرهای بی دفاع را مورد هجوم قرار داد. حمله ی موشکی به شهرها با هدف شکستن روحيه ی مقاومت مردم ايران آغاز شد. برخورد

٢١٥

نخستين موشک عراق به تهران در ۹ اسفند ۱۳۶۶ به منزله ی آغاز مرحله ی جديدی از حمالت عراق به مردم بی دفاع و اماکن غيرنظامی ايران بود. شهر دزفول بيش از ۲۰۰ بار مورد اصابت موشک های غول پيکر قرار گرفت. عالوه بر اين، دزفول بيش از ۵۰۰۰ بار توسط هواپيما، راکت و توپخانه ی دشمن بمباران شد. با وجود اين، مردم مقاوم دزفول دليرانه در برابر تجاوز دشمن ايستادگی کردند. مردم استان خوزستان و استان های مرزی ايالم، کرمانشاه، کردستان، آذربايجان های غربی و شرقی و ساير استان ها، در طول هشت سال دفاع مقدس، با رشادت و ايثار از خاک ميهن اسالمی حفاظت

کردند.عالوه بر اين، عراق در جنگ روانی، با طرح شايعه ی استفاده از سالح های شيميايی در شهرهای بزرگ ايران، می کوشيد تا هسته ی مرکزی دفاعی و قدرت جمهوری اسالمی ايران را که حمايت های

مردمی بود، کاهش دهد.در طول مدت جنگ شهرها، عراق موشک های دوربرد بسياری به شهرهای ايران پرتاب کرد.۱ به عالوه، استفاده از گازهای شيميايی در جبهه های جنگ را در پيش گرفت. در چنين شرايطی، آمريکا به کمک نيروهای صدام آمد. اعزام ناوگان جنگی به خليج فارس و هدف قرار دادن هواپيمای رسما

مسافربری ايران در تيرماه ۱۳۶۷، از جمله اقدامات ناجوانمردانه ی آمريکايی ها بود.

۱ــ کشورهای غربی و شوروی در تهيه ی انواع موشک های پيشرفته، به رژيم عراق کمک کردند. مرکز مطالعات و تحقيقات جنگ، سيری در جنگ ايران و عراق، (ج ۵)، ص ۳۷.

دزفول در پی يکی از حمالت موشکی

٢١٦

برگی از تاريخشهيد علی صياد شيرازی (۱۳۲۳ ــ ۱۳۷۸ ش )

۱۳۲۳در سال در شيرازی صياد علی سپهبد امير پدرش آمد. دنيا به مذهبی خانواده ای در مشهد گنبد کبود فردی نظامی بود، به همين دليل از شهری به شهری منتقل در و گذراند تهران در را متوسطه ششم سال علی می شد. کنکور در ۱۳۴۳ سال در شد. ديپلم اخذ به موفق ۱۳۴۲دانشکده ی افسری شرکت کرد و پذيرفته شد. او همواره به عنوان فردی مذهبی شناخته می شد. با اوج گيری مبارزات ملت دليل، همين به و پرداخت انقالب از دفاع به علنا مسلمان، دستگير و زندانی شد. با پيروزی انقالب، او نيز مانند ساير زندانيان آزاد شد. در جريان حوادث کردستان، به غرب کشور

اعزام شد و همراه با ساير فرماندهان سپاه و ارتش، سنندج را از محاصره ی ضدانقالب آزاد کرد. فرماندهی خمينی به امام رشادت ها و لياقت های خود، توسط ۱۳۶۰، به خاطر سال علی در نيروی زمينی منصوب شد. او ضمن هماهنگی با فرماندهان سپاه، در عمليات بسياری شرکت کرد و

پيروزی های بزرگی را برای ايران اسالمی به ارمغان آورد. در سال ۱۳۷۸ به درجه ی سرلشکری رسيد و به فاصله ی کوتاهی، توسط يکی از اعضای سازمان مجاهدين خلق (منافقين) که در جريان جنگ تحميلی، ستاد خود را در خاک عراق و تحت حمايت

صدام حسين ايجاد کرده بودند، ترور شد و در تاريخ ۲۱ فروردين ۱۳۷۸ به شهادت رسيد.

قطع نامه ی ۵۹۸اقدام های با اسالمی جمهوری نوپای خارجه ی وزارت بين المللی، و سياسی عرصه ی در روشنگرانه ی خود، به تدريج متجاوز بودن عراق را به دنيا قبوالند. در تيرماه ۱۳۶۷ در قطع نامه ی ۵۹۸ توجه مورد ايران خواسته ی دو جنگ، شروع از سال ۷ از پس بار نخستين برای متحد ملل سازمان قرار گرفت: عقب نشينی به مرزهای بين المللی پس از آتش بس و تعيين متجاوز. در نتيجه، ايران

قطع نامه را پذيرفت. مذاکرات ايران و عراق بين وزرای خارجه ی دو کشور شروع شد و قريب دو سال به درازا کشيد. سرانجام در پی ايستادگی هيئت مذاکره کننده ی ايرانی در حفظ حقوق ايران در اروند رود، و پافشاری بر اجرای قرارداد مرزی سال ۱۹۷۵، مذاکرات با پيروزی ايران به پايان رسيد. رئيس جمهور عراق طی نامه ای خطاب به رئيس جمهور وقت ايران حجت االسالم والمسلمين آقای هاشمی رفسنجانی، به

٢١٧

اعتبار قرارداد سال ۱۹۷۵ (الجزاير) صحه گذاشت و خط تالوگ در اروند رود، به عنوان مرز آبی دو کشور تثبيت شد؛ درحالی که هدف اصلی عراق در حمله به ايران، به هم زدن اين قرارداد و تصرف کل کشوری با جنگ به دنبال که بود ايران اخير ساله ی ۲۰۰ تاريخ در بار اولين اين و بود.۱ اروند رود

خارجی، حتی يک وجب از خاک ايران جدا نشد.۲

ارتحال امام خمينی و رهبری آيت الله خامنه ایروح بلند بنيان گذار جمهوری اسالمی ايران، حضرت امام خمينی، در شب چهاردهم خردادماه سال ۱۳۶۸ به ملکوت اعال پيوست. امام خمينی که در دوران حيات خود بزرگ ترين انقالب تاريخ معاصر را رهبری کرد و پرچم هويت، عزت و بيداری اسالمی را در جهان اسالم برافراشت، با رحلت خود انقالبی ديگر برپا کرد؛ ميليون ها دل بی قرار بر پيکر پاک او گرد آمدند۳ و صدها ميليون نفر در سراسر

جهان در غم او عزادار شدند.خبرگان مجلس ايران، اسالمی جمهوری بنيان گذار ارتحال مصيبت اعالم از پس بالفاصله رهبری۴ اجالسی فوق العاده تشکيل داد و حضرت آيت الله خامنه ای را به رهبری نظام جمهوری اسالمی

ايران برگزيد.۱ــ جهت آگاهی بيش تر ن. ک: واليتی، تاريخ سياسی جنگ تحميلی عراق عليه ايران.

۲ــ در ابتدای حکومت قاجار، وسعت ايران قريب دو ميليون و ششصد هزار کيلومتر مربع بود که تا زمان انقالب اسالمی قريب يک ميليون کيلومتر مربع از آن جدا شده بود. بخش مهمی از آن به دليل جنگ های زمان قاجار و بخش های ديگری نظير بحرين، آرارات و اروند رود، زمان حکومت سلسله ی پهلوی، به دليل وابستگی آن ها به استعمار، به دستور دولت انگليس از ايران جدا شد و به حکومت های وابسته به بريتانيا واگذار شدند. کسانی که از طوالنی شدن جنگ به دليل خودداری ايران از قبول صلح تحميلی انتقاد می کنند، از اين نکته غفلت دارند که تمام قطع نامه های قبلی سازمان ملل به دليل نفوذ حاميان صدام در شورای امنيت سازمان ملل که تحريک کنندگان او برای حمله به ايران به قصد نهايی ساقط کردن حکومت انقالبی و يا تجزيه ی ايران بودند، ناقص و عليه منافع ايران بود، زيرا در هيچ کدام عقب نشينی نيروهای اشغالگر پيش بينی نشده بود و بعد از بازپس گيری خرمشهر از نيروهای عراقی، هنوز هزاران کيلومتر از خاک وطن عزيز ما در اشغال عراقی ها بود. اگر ايران فقط آتش بس را می پذيرفت و جنگ متوقف می شد، اغلب نيروهای مدافع مرزهای ايران زمين، از داوطلبان غيرنظامی بودند که در آن صورت به خانه های خود برمی گشتند. درحالی که نيروهای جنگی عراق همگی نظاميان رسمی بودند که عراق با پول کشورهای عربی و اسلحه ی کشورهای غربی و شرقی ۱۲ لشکر خود را در طول جنگ به ۴۰ لشکر رسانيده بود و اگر جبهه ها سرد می شد، اهرمی در دست مذاکره کنندگان ما نبود تا نيروهای عراقی را که با خيال راحت در خاک ايران مستقر شده بودند، وادار به عقب نشينی کند و حتی ممکن بود حمالت را ادامه دهند و بخش های بيش تری را تصرف کنند. تجربه ی تاريخی ما در جنگ های ايران و روس نشان می دهد، بسيج کردن مجدد مردمی که يک بار به جبهه آمدند و با وعده های حل

و فصل سياسی مسائل مورد اختالف، به خانه های خود برگشته بودند، کار مشکلی است.۳ــ در مراسم ارتحال حضرت امام خمينی (ره) بالغ بر ده ميليون نفر شرکت کردند. کوثر، ص ۵۳.

۴ــ نمايندگان مجلس خبرگان رهبری هر هشت سال يک بار توسط مردم انتخاب می شوند.

٢١٨

شايستگی علمی۱ و مراتب تقوای آيت الله خامنه ای، سابقه ی طوالنی متابعت و همراهی ايشان رياست دوره دو تصدی جريان در که ايشان مديريتی توانمندی های و نهضت آغاز از امام خمينی با هيچ کس نام شد موجب بود، رسيده اثبات به انقالب، از پس طوفانی و سخت دورانی در جمهوری ديگری در مباحثات مجلس خبرگان رهبری مطرح نشود. از اين رو، جامعيت و کفايت ايشان مورد تأييد

خبرگان ملت ايران قرار گرفت.اين انتخاب سريع و قاطع با توجه به شناخت عمومی مردم ايران از کفايت و شايستگی ايشان، هم چنين باعث شد که نگرانی مردم ايران و ساير عالقه مندان به انقالب اسالمی در سراسر جهان از فقدان امام خمينی، برطرف شود و نسبت به استمرار قدرتمندانه ی نظام جمهوری اسالمی، آرامش و اعتماد

عمومی حاصل گردد.حضرت آيت الله خامنه ای در اولين پيام ها و بيانات خود اعالم نمودند که هدف و راه امام خمينی را به دقت دنبال خواهيم کرد.۲ به اين ترتيب، مردم ايران که به رهبری امام، انقالب اسالمی را شکل داده و با همه ی وجود از آن حراست کرده بودند، پس از رحلت امام با بيعت با آيت الله خامنه ای، بر

استمرار و ادامه ی آن عمال تأکيد کردند.

ـ سياسی حوزه های علميه ی جهان تشيع است و نقش اساسی در حمايت از ـ دينیـ ۱ــ جامعه ی مدرسين که معتبرترين مجموعه ی علمیـ انقالب اسالمی به رهبری امام خمينی داشته است، پس از رحلت آيت الله اراکی، آيت الله خامنه ای را به عنوان يکی از مراجع تقليد معرفی کرد.

۲ــ برای اطالع بيش تر در اين باره ن.ک: حديث واليت، مجموعه رهنمودهای رهبر معظم انقالب اسالمی، ج ۲، ص ۲۱.

٢١٩

انديشه و جست و جو

پرسش های نمونه۱ــ چرا در ابتدای جنگ، ارتش صدام به پيشرفت های سريع در خاک ايران موفق شد؟

۲ــ نتيجه ی پيروزی های پی درپی ايران در جبهه های جنگ چه بود؟ ۳ــ صدام حسين چه موقع ندای صلح خواهی سرداد؟

۴ــ چرا در ابتدا ايران آتش بس را نمی پذيرفت؟

۱ــ در مورد قرارداد الجزاير مطلبی تهيه کنيد. ۲ــ خاطراتی از رشادت های رزمندگان در جبهه های جنگ گردآوری و در کالس بيان کنيد.

٢٢٠

درس بيست و پنجم

آرمان ها و دستاوردهای انقالب اسالمیدر اين درس به طور خالصه با آرمان ها، هدف ها، آثار و گوشه اى از نتيجه هاى

انقالب اسالمى در ابعاد سياسى، فرهنگى و اقتصادى، آشنا مى شويد.

آرمان ها و هدف های انقالب اسالمیهر انقالبی آرمان ها و اهدافی دارد که کليه ی فعاليت ها، مبارزه ها و ايثارگری های دوران قيام، به خاطر تحقق آن ها شکل می گيرد و اين تالش ها با هدف حفظ آن آرمان ها و ارزش ها، پس از پيروزی نيز ادامه می يابد. همان گونه که در درس های قبل خوانديد، هدف های اصلی و عمده ی انقالب، «استقالل»، توده های توسط مبارزه، دوران شعار محوری ترين به عنوان که بود اسالمی» «جمهوری و «آزادی» ميليونی مردم مطرح می شد. به اين ترتيب، هدف ها و آرمان های انقالب اسالمی را می توان به شرح زير

برشمرد:الف. استقالل

استقالل، نخستين آرمان انقالب اسالمی محسوب می شود که يکی از آرزوهای ديرين مردم ما در طول تاريخ، خاصه دو سده ی اخير بود. تجربه ی تاريخی ايران و ساير جامعه هايی که روزگاری زير سلطه و استعمار قدرت های بيگانه بوده اند، نشان می دهد، هيچ کشوری تا خود را از بند اسارت و سلطه ی

بيگانگان نجات ندهد، به سعادت، تعالی و اقتدار نخواهد رسيد.استقالل ابعاد متفاوتی دارد؛ مانند استقالل فکری، سياسی و اقتصادی.

۱ــ استقالل فکری: استقالل فکری در هر کشور زمانی حاصل می شود که مردم باور کنند، بيگانگان بر آنان برتری ذاتی ندارند و آن ها نيز با همت و پشتکار خود می توانند به سازندگی، پيشرفت، نوآوری و تعالی برسند. شرط تحقق استقالل فکری و فرهنگی ملت ايران، ايجاد نوعی تحول عميق

انديشه ای و اعتقادی در آنان، و بازگشت به فرهنگ غنی اسالم و ايران است.

٢٢١

امام خمينی در اهميت استقالل فکری گفته است: «استقالل فکری، شرط اول استقالل است۱.»

۲ــ استقالل سياسی: استقالل سياسی هر کشور که از جايگاهی بسيار مهم برخوردار است، به اين معنی است که مديران، مسئوالن و سران کشور، در تعيين خط مشی و اجرای برنامه های کشور،

تابع دستور بيگانگان و مداخله ی آن ها نباشند.۳ــ استقالل اقتصادی: به معنای نداشتن وابستگی در ابعاد گوناگون اقتصادی است. کشوری به استقالل اقتصادی می رسد که برای تأمين نيازهای اساسی جامعه اش، به ديگران وابسته نباشد. البته بنابراين دارد. نياز کشورها ساير محصول های به گوناگون، زمينه های در کشور، هر است که بديهی

مبادله ی اقتصادی ميان کشورها، به معنی فقدان استقالل اقتصادی نيست.استقالل در همه ی ابعاد آن، يکی از اساسی ترين شعارها و خواسته های مردم ايران قبل از پيروزی

انقالب بود و از آرمان های اصلی و مهم آن به شمار می رفت.

فکر کنيد و پاسخ دهيد :کرده معرفی مملکت استقالل اول شرط را فکری استقالل خمينی امام چرا

است؟

۱ــ صحيفه ی نور، (ج۶)، ص۳۷۲.

٢٢٢

بيش تر بدانيدروزگار ماست، در نظريه پردازان معروف مقايسه ی انقالب ها در خانم اسکاچ پـل که يکی از چارچوب مقايسه ای انقالب های جهان می نويسد: «شاه ايران يک پادشاه مستبد بود و از ديگر پادشاهان رژيم های فرانسه، روسيه و چين قبل از وقوع انقالب در اين کشورها بسيار قدرتمندتر بود، زيرا او ارتشی مدرن و نوعی پليس مخفی بی رحم و همه جا حاضر دراختيار داشت. براندازی چنين حاکميتی کامال که حمايت قدرت های استعماری جهان را نيز به همراه داشت، کار مشکل و سختی بود. از اين رو، اهميت و ارزش انقالب اسالمی ايران در مقايسه با ساير انقالب های بزرگ جهان نظير فرانسه، روسيه و چين، کامال آشکار می شود. اين عظمت را بايد در قدرت رهبری انقالب (امام خمينی)، ايدئولوژی

انقالب و مردم مسلمان ايران جست وجو کرد۱.»

ب. آزادیاز آزادگی، و آزادی می شود. شکوفا آزادی پرتو در انسان ها، وجود در نهفته استعدادهای آرمان های اصلی انقالب اسالمی است. اين اصل، ريشه در تعليم های اسالم دارد. حضرت علی (ع) در نامه ای به فرزندش امام حسن (ع) نوشته است: «هرگز برده ی ديگری مباش، در حالی که خداوند تو

را آزاد آفريده است۲.»نياز به توضيح نيست که آزادی به مفهوم مطلق آن، نفی کننده ی برخی آزادی های اصيل فردی و اجتماعی ديگران و خود است؛ زيرا رهايی از هر گونه قيد و بند و انجام اعمال خودسرانه، هرگز با منطق و عقل سازگار نيست و عمال، نتيجه ای جز سلب آزادی ديگران و بازداشتن انسان از رسيدن به

تعالی و کمال ندارد.واژه ی آزادی، همواره در کنار قانون و معنويت مفهوم و معنی می يابد. اين نوع آزادی، مطابق عقل و فطرت الهی همه ی انسان هاست. بنابراين، حکومتی که قانون های آن از دستورهای الهی سرچشمه گرفته باشند، تأمين کننده ی آزادی و آزادگی به مفهوم حقيقی آن است. در چنين نظامی، آزادی به حفظ

مصلحت ها و منافع همگانی و رشد معنوی جامعه منجر می شود.است، اسالمی انقالب بنيادی آرمان که اسالمی» جمهوری آزادی، محوری «استقالل، شعار «آزادی» را در کنار «استقالل» و «جمهوری اسالمی» قرار داده است. اين به معنای آن است که مردم ايران،

۱ــ اسکاچ پل، حکومت تحصيل دار و اسالم شيعه در انقالب ايران، ص ۱۹۱؛ به نقل از: رهيافت های نظری بر انقالب اسالمی، ص ۱۸۶.

۲ــ نهج البالغه، نامه ی ۳.

٢٢٣

خواهان آزادی در راستای تأمين استقالل و مطابق با قوانين متعالی و نجات بخش اسالم هستند.ج. جمهوری اسالمی

يکی از رکن های مهم آرمانی انقالب مردم ايران، «جمهوری اسالمی» است. جمهوری اسالمی از دو واژه ی «جمهوری» و «اسالمی» تشکيل شده است. جمهوری اسالمی يا حکومت «مردم ساالری دينی»، به آرای مردم و حاکميت قانون های متعالی اسالم متکی است. امام خمينی دراين باره گفته است: «ماهيت حکومت جمهوری اسالمی اين است که با شرايطی که اسالم برای حکومت قرار داده، با اتکا به آرای عمومی ملت، حکومت تشکيل شده و مجری احکام اسالم باشد.»۱ مطابق تعاليم اصيل شيعی، واليت فقيه به عنوان هسته ی مرکزی و جوهر وجودی نظام جمهوری اسالمی، دارای مشروعيت الهی

است که با مقبوليت مردمی تحقق و عينيت می يابد.بديهی است که آرمان های انقالب اسالمی ايران، دامنه ای گسترده دارد. برپايی عدل و عدالت اجتماعی، دوری از هر گونه تبعيض و نابرابری، نفی ظلم و استبداد و ستم، قانون گرايی، توجه به مردم به ويژه محرومان جامعه، مبارزه با مفاسد اقتصادی و اجتماعی و مانند اين ها، در زمره ی هدف های اين

انقالب قرار دارند.

دستاوردهای انقالب اسالمیانقالب اسالمی با گذر از بحران های ساليان اوليه ی پس از پيروزی، دچار جنگی ناخواسته و تحميلی شد که به مدت هشت سال، مردم و مسئوالن و بيش تر امکانات کشور را به خود مشغول کرد. اگرچه تجربه و دستاوردهای دفاع مقدس نيز به نوبه ی خود بسيار ارزنده و کم نظير است، اما عالوه بر آن، انقالب اسالمی در مدت زمانی که از عمر آن می گذرد، آثار و نتيجه هايی عظيم و در مواردی شگفتی آور به همراه داشته است. اين دستاوردها در ابعاد سياسی، فرهنگی، اقتصادی و علمی قابل بررسی هستند:

الف. ابعاد سياسیاولين نتيجه ی انقالب اسالمی در داخل کشور، تغيير رژيم وابسته و خودکامه ی شاهنشاهی و استقرار نظام جمهوری اسالمی مبتنی بر آرا و خواست های مردم به جای آن بود. دستاورد ديگر انقالب، تدوين قانون اساسی جمهوری اسالمی است که ثمره ی دو قرن مبارزه ی پی گير مردم مسلمان ايران عليه استبداد داخلی و استعمار خارجی است و ميثاق ملی کشور محسوب می شود. از مهم ترين اصل های قانون اساسی، اصل «واليت فقيه» است. اين اصل مترقی، ضامن حفظ تماميت ارضی، حراست از

۱ــ آيين انقالب اسالمی، ص ۱۴۲.

٢٢٤

ارزش ها و آرمان های انقالب و منافع ملی مردم ايران و مانع مهمی در جلوگيری از بازگشت ديکتاتوری و نفوذ بيگانه به شمار می رود.

افزايش مشارکت مردمی در امر حکومت، از ديگر دستاوردهای انقالب است. مهم ترين شاخصه ی رسمی و قانونی مشارکت سياسی مردم، حضور آنان در «انتخابات» گوناگون، مثل: انتخابات رياست جمهوری، خبرگان رهبری، نمايندگان مجلس و شوراهای اسالمی شهرها و روستاها است که نظير آن

را به ندرت می توان در ديگر انقالب های جهان مشاهده کرد.

ديگر از کشور، مقدرات از فاميل ها هزار و ابرقدرت ها دست شدن کوتاه و سياسی استقالل کرديد، مطالعه گذشته درس های در که همان طور است. ايران اسالمی انقالب سياسی دستاوردهای انقالب اسالمی ايران، بر خالف بسياری از انقالب های معاصر که با حمايت يکی از قدرت های شرق و غرب شکل گرفتند، تنها با اتکا به قدرت الهی و حمايت و پشتيبانی مردم، توانست استقالل سياسی و حاکميت ملی خود را به دست آورد. اين موضوع به قدری افتخارآفرين و غرورآميز است که بسياری از انديشمندان جهان، آن را از شاخصه های بی همتای نظام جمهوری اسالمی ايران می دانند. انقالب

٢٢٥

اسالمی که خارج از دايره ی نفوذ بلوک های غرب و شرق به پيروزی رسيد، خود به يک قطب در جهان جهان در امروز بود، غربی قدرت های تابع و نشانده دست گذشته، در که کشوری شد. مبدل اسالم

سياست، به عنوان قدرتی مستقل و تأثيرگذار مطرح است.مقاومت مردم ايران در برابر انواع توطئه های خارجی و عوامل داخلی استکبار جهانی، ابهت تحول و مقاومت اين شکست. درهم را بيگانه سلطه گر قدرت های ساير و شرق و غرب قدرت های شگرف که در تاريخ ايران بی سابقه است، معلول تحول سياسی جامعه ی ما و برخورداری از روحيه ی

تسليم ناپذيری و شهادت طلبی مردم ايران است.۱نفی هرگونه سلطه پذيری و سلطه جويی که از ارکان سياست خارجی است، از دستاوردهای مهم سياسی انقالب اسالمی است. در تاريخ معاصر ايران، کشور ما تا قبل از انقالب، همواره تحت نفوذ و

سلطه ی قدرت های بزرگ استعماری و بيگانه (روس، انگليس و آمريکا) بوده است.عالوه بر آن، حفظ استقالل همه جانبه ی کشور و برقراری روابط صلح آميز با ديگر کشورها، به شمار انقالب از بعد ايران خارجی سياست دستاوردهای از محارب، و متخاصم کشورهای جز به می رود. از نمودهای عينی اين سياست، قطع رابطه ی سريع با رژيم اشغالگر قدس و رژيم آپارتايد در

آفريقای جنوبی بود.با پيروزی انقالب اسالمی، ملت های محروم جهان، برای رهايی از چنگال حکومت های مستبد و وابسته به ابرقدرت ها، با الگو قرار دادن هدف ها و شيوه های انقالب اسالمی، حرکت های رهايی بخشی

را آغاز کردند. اوج اين مبارزه ها، در کشورهای مسلمان منطقه ی خاورميانه بود.انقالب اسالمی در خارج از مرزهای جغرافيايی خود، دريچه های اميد را به روی ميليون ها انسان مسلمان و مستضعف در سراسر جهان گشود. حمايت بی دريغ مردم مسلمان ايران از مبارزان فلسطينی، به پيدايش نوعی رستاخيز اسالمی در مناطق اشغالی فلسطين، تحت عنوان انتفاضه، انجاميد. جنبش رهايی بخش فلسطين که از طرح های سازشکارانه، قوم گرايی و ملی گرايی، به بن بست رسيده بود، با الگو

قرار دادن آرمان ها و شيوه های انقالب اسالمی، به پيروزی های بزرگی دست يافت. به طور کلی، دستاوردهای سياسی انقالب اسالمی را می توان به شرح زير خالصه کرد:

۱ــ تغيير رژيم وابسته و خودکامه ی شاهنشاهی و رفع استعمار و استبداد از ملت ايران.نظام شکل گيری بر مبنی ايران مردم خواسته ی (تحقق اسالمی جمهوری نظام استقرار ۲ــ

حکومتی مبتنی بر واليت فقيه و نقش تعيين کننده ی مردم در سرنوشت خويش).۱ــ ن.ک: جرعه ی جاری، ص ۳۰۳.

٢٢٦

بيش تر بدانيدايران اسالمی است: «انقالب معتقد غربی، معاصر بزرگ نظريه پردازان از ، فوکو۱» «ميشل نخستين انقالب «فرامدرن» عصر حاضر است که برخالف بسياری از انقالب های جهان، با انگيزه های اقتصادی و مادی صورت نگرفته است.»۲ او در کتاب «ايرانی ها چه رؤيايی در سر دارند»، می نويسد: «شخصيت آيت الله خمينی پهلو به افسانه می زند. هيچ رئيس دولت و رهبر سياسی حتی به پشتيبانی همه ی رسانه های کشورش، نمی تواند ادعا کند مردمش با او چنين پيوند نيرومندی دارند… . ايرانيان با انقالب اسالمی، قبل از هر چيز خود را هدف قرار داده بودند. آنان راه اصالح جامعه را در اسالم

يافتند. اسالم برای آنان هم دوای درد فردی و هم درمان بيماری ها و نواقص اجتماعی بود.»۳

۳ــ تدوين قانون اساسی جمهوری اسالمی ايران.۴ــ استقالل سياسی.

۵ ــ پيوند دين و سياست و ارائه ی الگويی نوين برای مردم ساالری دينی.۶ ــ رشد سياسی و آگاهی های عمومی مردم و حضور مردم در صحنه های گوناگون.

۷ــ شکست ابهت قدرت های غرب و شرق و قدرت های سلطه گر خارجی.ساير به نسبت سلطه جويی هرگونه نفی و غرب) و شرق قدرت های (از سلطه پذيری عدم ــ ۸

کشورها.۹ــ ترسيم چهره ی صلح طلبانه ای از اسالم با اثبات مظلوميت مردم ايران در جريان جنگ تحميلی

و ساير تهاجمات، با طرح تشنج زدايی در سطح دولت ها.ب. ابعاد فرهنگی

فرهنگی وضعيت يادآوری اسالمی، انقالب فرهنگی ابعاد از واقع بينانه درکی به رسيدن برای دوران قبل از انقالب، ضروری به نظر می رسد. همان گونه که در درس های قبل مطالعه کرديد، يکی از شاخصه های فرهنگی حاکميت استبداد دوران پهلوی، تخريب سنت های اصيل دينی و ملی مردم مسلمان ايران بود. اين سياست، به بهانه ی تجددخواهی و نوگرايی، با ترويج فرهنگ مبتذل غربی، بسياری از

مظاهر فرهنگ ملی را که نشانه ی هويت تاريخی مردم مسلمان ايران بود، از ميان برد.و رسمی به طور که اقتصادی و اخالقی بی بندوباری های و الابالی گری ابتذال، فرهنگ رواج

Micheal Focault ــ۱۲ــ فوکو، رهبر اسطوره ای قيام ايران، ص ۷۴، به نقل از: جرعه ی جاری، ص ۸۹ و ۹۰.

۳ــ فوکو، ايرانی ها چه رؤيايی در سر دارند، ص ۶۴.

٢٢٧

آشکار توسط سينما، راديو، تلويزيون و ساير رسانه های عمومی نظير مطبوعات تبليغ می شد، نهادهای فرهنگی و اجتماعی را به تباهی و نابودی سوق داده بود و هويت اسالمی و ايرانی جامعه را رو به نابودی می برد. فسادهای گسترده در جامعه ی ايران قبل از انقالب، به صورت يک «ارزش» درآمده بود و رژيم پهلوی، آشکارا به ترغيب و تبليغ آن ها می پرداخت. برپايی نمايش های مبتذل تحت عنوان جشن هنر، تشکيل مجلس های فساد در دربار و توزيع انواع مواد مخدر در کشور توسط اشرف پهلوی ــ خواهر شاه ــ و ساير عوامل وابسته به رژيم، تنها گوشه ای از سياست رواج رسمی فساد و فرهنگ ابتذال آن دوران به شمار می رود۱. اما آنچه که در دوران حکومت پهلوی بيش از هر چيز ايرانيان را رنج می داد، ستايش و ترويج فرهنگ بيگانه و تحقير فرهنگ «خودی» بود. اين سياست که ريشه در خودباختگی و بی ريشه گی رژيم حاکم بر کشور داشت، منزلت و شأن تاريخی مردم ايران را خدشه دار کرده و کرامت انسانی آنان را از بين برده بود. سياست های ضداسالمی، از جمله تأکيد بر «جدايی دين از سياست» و به حاشيه راندن تعاليم و دستورهای دينی، عامل هايی بودند که سرانجام مردم مسلمان ايران را به رويارويی دستاوردهای «فرهنگی» انقالب اسالمی کشاندند. با اين مقدمه، برخی از با حاکميت و سرنگونی آن

ايران را می آوريم:انقالب اسالمی، با زدودن زنگارها و اوهام از چهره ی دين، به احيای فرهنگ اسالمی به عنوان مکتبی پويا و حيات بخش پرداخت. زنده کردن دوباره ی تعاليم اسالم که راز استقالل، همبستگی و هويت فرهنگی مردم مسلمان ايران است، احساس خودباوری، اعتماد و اتکا به خود را در جامعه زنده کرد و

توانست، از ادامه يافتن احساس حقارت و خود باختگی مردم ايران در برابر بيگانگان، جلوگيری کند.تحميل طوالنی سال های از پس نفس، به اعتماد روحيه ی پيدايش و فرهنگی خودآگاهی سرخوردگی و تحقير از درون و بيرون، انقالبی در فرهنگ جامعه ی ايران به شمار می رود. مردم کشور ما پس از انقالب با تکيه بر تعاليم حيات بخش اسالم، مکتب اهل بيت(ع)، ميراث عظيم فرهنگ ايران زمين، توکل بر خدا و اعتماد به نفس، توانستند با بهره گيری از نيروهای درونی و استعدادهای سرشار خود، به موفقيت هايی چشم گير در زمينه های علمی، فرهنگی و اجتماعی دست يابند. عالوه بر اين، انقالب اسالمی با هدف پاکسازی جامعه از آلودگی های فرهنگی و اجتماعی، اقدام به بستن کانون های فساد و

زشت کاری، و مبارزه با ترويج ماديگری و مظاهر فرهنگ غربی کرد.ايران، افزايش سطح آگاهی عمومی، دستاوردهای فرهنگی انقالب اسالمی يکی از نتيجه ها و افزايش و رشد مطبوعات و نشريات، گسترش کانون های آموزشی و تربيتی درون کشور و درخشش و

۱ــ جهت اطالع بيش تر ن.ک. فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی؛ انصاری، من و خاندان پهلوی.

٢٢٨

تعالی آثار هنری و فرهنگی ايران در سطح جهان است. انقالب اسالمی هم چنين موفق شد شخصيت اصيل زن ايرانی را که در رژيم گذشته تحت تأثير فرهنگ منحط غربی، هويت خود را از دست داده بود، احيا کند. حضور گسترده ی زنان در جامعه ی پس از انقالب اسالمی در صحنه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، بيانگر اين حقيقت است. يکی از نمودهای بارز اين امر، درخشش دختران و

زنان در امر آموزش و تحصيل، به ويژه در سطح دانشگاه هاست.احيای تفکر دينی، تحول در ارزش ها و نگرش ها و هم چنين احيای مفاهيمی مانند جهاد و شهادت و ايثار و اخالص، مردمی شدن قوای مسلح و سازمان دهی نيروی بسيج مردمی، هماهنگی بين تعهد و تخصص و ديانت و روشنفکری و همکاری حوزه و دانشگاه، از ديگر دستاوردهای فرهنگی انقالب

اسالمی به شمار می رود.۱ج. ابعاد اقتصادی

فروش مبنای بر که بود محصولی» «تک و وابسته انقالب، از قبل دوران در ايران اقتصاد مهارگسيخته ی نفت در چارچوب معيارهای توسعه ی غربی ــ بدون درنظر گرفتن زمينه های تاريخی، ـ استوار بود. در نتيجه ی به کارگيری چنين سياستی، به جای فعاليت های فرهنگی و اجتماعی اين کشورـ زيربنايی و عمرانی و توجه به توليد و صادرات غيرنفتی، دارايی و امکان های کشور، عمدتا صرف برنامه های غيربنيادی و غيرمولد می شد. اکثر فعاليت های اقتصادی مبتنی بر درآمد حاصل از فروش نفت بود که جز وابستگی اقتصادی، نبودن تعادل در بخش های گوناگون اقتصادی، و نفی عدالت اجتماعی، نتيجه ای درپی نداشت. به کار گرفته نشدن درآمدهای سرشار نفتی در تقويت بنيه ی اقتصادی کشور ــ خاصه در

دهه ی ۱۳۵۰ ــ ايران را به يکی از عمده ترين واردکنندگان کاالهای مصرفی غرب تبديل کرده بود.با وجود مشکل های بی شمار اقتصادی بازمانده از دوران قبل از انقالب و هم چنين، معضل های اقتصادی عظيم ناشی از جنگ تحميلی و کارشکنی ها و تحريم های اقتصادی، انقالب توانست از آغاز پيروزی، به توليد بيش تر کاالها در داخل و حتی صدور بعضی از آن ها به خارج از کشور، نايل آيد.۲ در

۱ــ جهت اطالع بيش تر ن.ک.: انقالب اسالمی و چرايی و چگونگی رخداد آن، ص ۱۸۴، حشمت زاده، چارچوبی برای تحليل و شناخت انقالب اسالمی در ايران، ص ۳۷۰ ــ ۳۵۶.

۲ــ از جمله دستاوردهای علمی ايران پس از انقالب اسالمی می توان به فوالدهای آلياژی، دست يابی ايران به انرژی هسته ای، توليد محصوالت پتروشيمی، توليد ماشين آالت صنعتی و خودروهای سبک و سنگين، ساخت کارخانه ی ذوب آهن در کشورهای ديگر ، پيشرفت شگرف در تخصص ها و فوق تخصص های پزشکی و پيوند اعضا، ترقی علوم پايه (مثل حوزه های بيولوژی مولکولی، مهندسی ژنتيک و سلول های

بنيادی) اشاره کرد.

٢٢٩

نتيجه ی چنين سياستی، سهم صادرات غيرنفتی به طرزی چشم گير افزايش يافت. با اين همه، تا رسيدن به سطح مطلوب، راهی طوالنی در پيش است.

توجه به عمران و آبادی روستاها و برخوردار کردن اکثر روستاهای ايران از نعمت آب، برق، مخابرات، مرکزهای آموزشی و بهداشتی، جاده و امکانات رفاهی، از ديگر نتايج اقتصادی انقالب اسالمی

است؛ که در قبل از انقالب، بيش تر آن ها، از آن محروم بودند.د. ابعاد علمی و فناوری های نوين

و سنگين صنايع به توجه اسالمی، انقالب از پس دوران در مؤثر کوشش های از ديگر يکی اقدام های بنيادی و زيربنايی در اين زمينه است. توسعه ی روزافزون در صنايع دفاعی، نفت، پتروشيمی، ذوب آهن، فوالد، برق و هم چنين ساخت سدهای بزرگ و گسترش يا نوسازی راه های کشور در اين

دوران، نقشی مهم در رشد و شکوفايی ساير بخش های اقتصادی کشور دارد. مولکولی بيولوژی هسته ای، دانش جمله از فناوری و علم حوزه ی در عظيم پيشرفت های و تهديدها موانع، وجود با می روند. به شمار انقالب مهم دستاوردهای ديگر از بنيادی، سلول های و تحريم های ناعادالنه ی کشورهای غربی، جمهوری اسالمی ايران با همت دانشمندان جوان ايرانی در رديف کشورهای دارای فناوری هسته ای با کاربرد صلح آميز قرار گرفته است. دست يابی به فناوری هسته ای از بزرگ ترين و افتخارآميزترين دستاوردهای فنی و علمی انقالب اسالمی است. چرخه ی کامل سوخت هسته ای، يعنی فرايند تبديل اورانيوم طبيعی به انرژی هسته ای، دانشی بسيار پيچيده و پيشرفته است که تنها معدودی از کشورهای بزرگ صنعتی به آن دست يافته اند. با همت واال و عزم راسخ دانشمندان ايرانی

و با وجود توطئه های آشکار و پنهان امروز اسالمی، انقالب دشمنان حيث از ايران اسالمی جمهوری غنی سازی اورانيوم در بعد صنعتی پنجمين کشور دنياست. دانشمندان از جديدی نسل ايران، هسته ای سانتريفيوژهای هسته ای را طراحی حيرت موجب که کرده اند توليد و جهانيان و بغض و کينه ی دولت های

تأسيسات هسته ای نطنزانحصارطلب غربی شده است.

٢٣٠

امام خمينی درباره ی حفظ دستاوردهای انقالب گفته است: «به ملت عزيز ايران توصيه می کنم عزيزترين هم چون آورده ايد، به دست برومندتان جوانان خون و خودتان عظيم جهاد با که نعمتی که امور قدرش را بدانيد و از آن حفاظت و پاس داری نماييد و در راه آن که نعمتی عظيم و الهی و امانت بزرگ خداوندی است، کوشش کنيد و از مشکالتی که در اين صراط مستقيم پيش می آيد، نهراسيد که

ان تـنصروا الله ينصرکم و يـثبت اقدامکم.»۱

بيش تر بدانيدگزيده ای از زندگی نامه ی حضرت آيت الله خامنه ای

حضرت آيت الله سيد علی خامنه ای، فرزند آيت الله سيد جواد حسينی خامنه ای، در سال ۱۳۱۸ هجری شمسی در مشهد مقدس ديده به جهان گشود. خانواده ی پدری و مادری ايشان از خاندان علم و فقاهت و دانشوری و سياست بودند. لذا ايشان از اوان کودکی آموزش های دينی را آغاز کردند و هم زمان با تحصيالت ابتدايی و دبيرستانی، وارد حوزه ی علميه ی مشهد شدند و دوره ی مقدمات و سطح را در مدتی کوتاه به پايان بردند. ايشان که از شانزده سالگی درس خارج فقه و اصول را در مشهد، نزد مرحوم آيت الله ميالنی آغاز کرده بودند، با سفر به نجف اشرف و هجرت به قم، از محضر بزرگان و آيات عظام بروجردی، امام خمينی (ره)، حائری يزدی و عالمه طباطبايی، در فقه، اصول و علوم عقلی بهره مند

شدند و در حدود سن ۲۵ سالگی به مقام اجتهاد نائل شدند.

هم زمان با آغاز نهضت امام خمينی (سال ۱۳۴۱) در حلقه ی ياران نزديک ايشان قرار گرفتند و در طول شانزده سال مبارزه ی سياسی، يکی از مؤثر ترين چهره های انقالب اسالمی بودند. آيت الله خامنه ای در سال ۱۳۴۳ به دليل بيماری پدر، به مشهد مراجعه کردند و ضمن تدريس علوم اسالمی، به ترويج نهضت امام خمينی و تأليف و ترجمه پرداختند. نوآوری و ابتکار در آثار و بيانات ايشان، نقش مهمی در جذب و تربيت طالب و دانشجويان جوان داشت و سخن رانی های متعدد ايشان در سرتاسر کشور، کانون طرح مباحث بنيادين انديشه ی اسالمی و انقالبی بود. مجاهدت پرفراز و نشيب ايشان در مبارزه با رژيم ستم شاهی باعث شد تا در طول دوران نهضت، چندين بار دستگير شود، به زندان بيفتد و شکنجه شود. ايشان در سال ۱۳۵۶ به ايرانشهر تبعيد شدند و در اواسط سال ۱۳۵۷ با اوج گيری جريان مردمی انقالب اسالمی، از تبعيدگاه آزاد شدند، به مشهد بازگشتند و در صف مقدم مبارزه عليه رژيم پهلوی، همراه با ديگر ياران، رهبری مبارزات مردم را برعهده گرفتند.۲ چندی بعد به دعوت آيت الله

شهيد استاد مطهری، برای شرکت در جلسات شورای انقالب، عازم تهران شدند.

۱ــ صحيفه ی نور، (ج ۲۱)، ص ۱۸۱.زلزله ی و سيل طبيعی باليای از آسيب ديدگان به امداد رسانی سامان د هی در فعال مشارکت ايشان، مردمی اقدامات ديگر از ۲ــ

شهرستان های ايرانشهر، طبس، اسفراين، فردوس و … بود.

٢٣١

پس از پيروزی انقالبهم زمان با عضويت در شورای انقالب، ابتدا از سوی امام خمينی مأمور رسيدگی به امور دانشجويان شدند. در سال ۱۳۵۸ معاونت وزارت دفاع را برعهده داشتند. مأموريت ديگری که امام به ايشان محو ل کرد، نمايندگی در امور ارتش بود. هم چنين مدتی به عنوان سرپرست سپاه پاسداران انقالب اسالمی منصوب شدند. در سال ۱۳۵۹ از سوی امام به عنوان امام جمعه ی تهران تعيين شدند. ايشان در دوره ی اول مجلس شورای اسالمی نيز نمايندگی مردم تهران را برعهده داشتند و پس از تشکيل شورای عالی دفاع، نمايند ه ی امام خمينی در آن شورا بودند. ايشان در عين عهده دار بودن مسئوليت های حساس و خطير، با شروع جنگ تحميلی عراق عليه ايران، لباس رزم بر تن کردند و به طور مستمر در جبهه های دفاع مقدس، حضور فعال و مخلصانه داشتند. آن هنگام که دشمنان ملت ايران با هدف ضربه زدن به نظام جمهوری اسالمی، ترور بود. آن ها اهداف اولين جزو خامنه ای آيت الله پرداختند، انقالب نيروهای و شخصيت ها ترور به نافرجام ايشان در سال ۱۳۶۰ هنگام سخنرانی در مسجد ابوذر تهران، توسط مجاهدين (منافقين) خلق، به مجروحيت شديد ايشان منجر شد که به طرز معجزه آسايی حيات مجدد يافتند و آسيب ديدگی دائمی دست ايشان، يکی از نشانه های افتخار آميز جانبازی ايشان در راه انقالب بود. به دنبال موج ترور شخصيت های برجسته ی انقالب اسالمی و شهادت شهيدان دکتر بهشتی، رجايی و باهنر، وظيفه ی ايشان برای حضور در عرصه ی مديريت عالی کشور، بيش از پيش سنگين شد و دو دوره ی پياپی، با رأی قاطع مردم ايران به رياست جمهوری اسالمی ايران برگزيده شدند. شايستگی های مديريتی و اقدامات ايشان در دوران رياست جمهوری به عنوان رئيس جمهور، رئيس شورای عالی دفاع و رئيس شورای عالی انقالب فرهنگی در طی سال های ۶۰ تا ۶۸ که مملو از بحران های داخلی و خارجی بود، در تثبيت کامل انقالب اسالمی و نظام

جمهوری اسالمی نقش اساسی داشت و نشانه هايی از لياقت رهبری را در ايشان آشکار ساخت. مجلس امام، ارتحال از پس شد، موجب مديريتی و سياسی انقالبی، اسالمی، سوابق اين خبرگان رهبری، بدون کوچک ترين اتالف وقت و با رأی قاطع، ايشان را به جانشينی امام خمينی (ره)

انتخاب کنند. از آن زمان تاکنون، کشور ما به دليل موقعيت بسيار حساس جغرافيايی و سياسی خود و هم چنين به دليل بيداری فراگيرشده در کل جهان اسالم، هم زمان با فروپاشی شوروی (سابق) و تحوالت و تالطم های بين المللی و منطقه ای، با حوادث بسيار پيچيده و حساسی مواجه بوده است و با درايت و مديريت هوشمندانه و بسيار ارزشمند ايشان توانسته از همه ی اين مراحل سخت و مخاطره آميز با موفقيت بگذرد. در حالی که از زمان فروپاشی شوروی و به هم خوردن معادالت جهان دو قطبی، تعدادی از کشورها و پيمان های از برخی کمکون)و و ورشو (نظير پيمان ها از برخی حتی و کرده ا ند اساسی تغييرات سياسی و نظامی کشورها نظير يوگسالوی و شوروی، از صحنه ی سياست جهانی حذف شدند. هنجارهای سياسی تغيير کرده اند و سازمان ملل از اعتبار سابق تنزل کرده است و پيمان ناتو و گروه سياسی «جی۸» عمال جايگزين صلحبانان سازمان ملل و شورای امنيت شده اند. ادامه ی حيات سياسی قدرتمند جمهوری اسالمی ايران

در صحنه ی بين المللی، بدون ترديد نتيجه ی رهبری توانمند و خردمندانه ی آيت الله خامنه ای است.

٢٣٢

نيز خامنه ای آيت الله حضرت رهبری معظم مقام و آفات از را مردم مختلف قشرهای و مسئوالن همواره موانع احتمالی انقالب برحذر داشته اند: «ميکروب رجعت يا ارتجاع، دشمن بزرگ هر انقالب است که به درون جوامع انقالبی نفوذ کرده و در آن رشد می يابد. نفوذ فساد و ايجاد ترديد در اذهان جوانان نسبت به آرمان ها، دنياطلبی، اشتغال به زينت های دنيوی و زندگی راحت در جامعه و بروز عالئم زندگی تجمالتی در ميان عناصر انقالبی، نشانه هايی از تأثير و مال به پرداختن است. عقب گردی و ارتجاع ميکروب و مالی ــ اخالقی فسادهای به شدن دچار مال اندوزی، داخلی که خود فسادی بسيار خطرناک است و جاه طلبی،

کاخ آرمانی انقالب اسالمی و هر حقيقت ديگری را ويران می کند۱.»پيش نويس چشم انداز بيست ساله و سياست های کلی نظام که مقام معظم رهبری به قوای سه گانه تأکيد مورد چشم انداز اين در که هدف گذاری می کند. روشن را کشور آينده ی راه فرمودند، ابالغ رهبری نظام قرار گرفته، اين است که پس از بيست سال، ايران در حوزه های فرهنگی، علمی، فناوری اقتصادی، دفاعی و سياسی، به قدرت اول منطقه ی آسيای جنوب غربی، خاورميانه، خليج فارس، قفقاز و آسيای ميانه تبديل شود. به تصديق همه ی صاحب نظران بين المللی، ايران هم اکنون در حوزه ی سياسی و بين المللی، به دليل تأثير انکارناپذيرش بر کل تحوالت منطقه ی خاورميانه شامل عراق، فلسطين، لبنان، افغانستان و آسيای مرکزی و قفقاز به طور خاص و در کل جهان اسالم به طور عام، به مؤثرترين و با

نفوذ ترين قدرت منطقه ای و جهان اسالم تبديل شده است.

بيش تر بدانيداحيای هويت ايرانی ــ اسالمی

با آغاز انقالب اسالمی، هويت ايرانی ــ اسالمی حياتی دوباره يافت. و «کيستی» نسل جوان و جامعه ی ايرانی را که سال ها در پيچ و خم مکاتب مادی، الحادی و استعماری «خفته» بود، «بيدار» کرد. بازگشت به خويشتن، خودباوری و مجد و عظمت ايران اسالمی را به ارمغان آورد. اعتماد به نفس و عزت ملی به ايرانيان نيرويی قوی بخشيد تا به جای دنباله روی و يا تقليد از ديگران به ابتکار و نوآوری

.WWW.KHAMENEI.IR :۱۳۷۳ ۱ــ بيانات ايشان در روز سوم شعبان برابر با ۱۵ دی ماه

٢٣٣

انديشه و جست و جو

پرسش های نمونه

روی آورند و پايه های مستحکم برای تمدن سازی را پی ريزی کنند. اکنون با پيشرفت های شگفت انگيز دانشمندان ايرانی معلوم شده است که ملتی که در گذشته تمدن ساز بوده است، می تواند با فراهم آوردن

شرايط الزم بار ديگر در عرصه ی تمدن سازی بدرخشد.

۱ــ منظور از استقالل سياسی، استقالل فکری و استقالل اقتصادی چيست؟۲ــ انقالب اسالمی از جنبه ی سياسی در داخل کشور چه دستاوردهايی داشته است؟

۳ــ واليت فقيه به عنوان هسته ی مرکزی نظام جمهوری اسالمی چه نوع مشروعيتی دارد؟۴ــ سه مورد از دستاوردهای بزرگ اقتصادی انقالب اسالمی را بنويسيد.

٥ ــ در زمينه ی فناوری هسته ای، انقالب اسالمی چه دستاوردهايی داشته است؟

ــ مفهوم آزادی در مکتب اسالم و نظام جمهوری را با آزادی در مکتب ها و نظام های سياسی غرب مقايسه کنيد.

ناشر و تاريخ نشرمؤلفعنوان کتاب

١ــ چلچراغ: آقا بزرگ تهرانی٢ــ چلچراغ: شهيد مهدی عراقی

٣ــ چلچراغ: عالمه امينی٤ــ چلچراغ: ميرزا جواد آقاتبريزی٥ ــ چهره های درخشان: نسيم شمال

فريدون حيدری ملک ميانشاهين رهنما

محدثه گودرزنيابتول زرکنده

شهربانو صارمی

مدرسه ــ ١٣٨٨مدرسه ــ ١٣٨٨مدرسه ــ ١٣٨٨مدرسه ــ ١٣٨٨مدرسه ــ ١٣٨٨

فهرست کتاب های مناسب و مرتبط با محتوای کتاب