"in forex" # 5

Çinqaçquk treyderin dostudursəh. 16-da

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk jurnal!

İn Forex 05 (05) iyul, 2010

Səh. 4-də

Çəngəllik qanunlarısəh. 27-də

Özünü özündən qoru!səh. 34-də

Bayram şamlarısəh. 37-da

“Müqəddəs qədəh”səh. 47-də

Daimi rubrikalar: Dalğa analizi (7), İşimoku əsasında təhlil (19), MA əsasında təhlil (12)

AAvvrrooppaa ggüünnaahhıınnıı yyuuyyuurr

Qitənin böhran burulğanından çıxdığını deməyə əsas varmı?

Səhifə:

4-6-da............................................ Avropa günahını yuyur. Qitənin böhran burulğanından çıxdığını deməyə əsas varmı?

7-10-da.......................................... Valyuta Bazarının dalğa analizi11-də.............................................. İyirmiyə dəyirmi? Yaxud “Böyük İyirmi”lər

əslində nə qədər böyükdürlər?12-15-də........................................ Əsas cütlüklərin MA əsasında təhlili16-18-də ....................................... Çinqaçquk treyderin dostudur İnanmırsansa, bunu

“Üç hindu balası” sənə sübut edə bilər!19-26-da........................................ Forex Bazarının “İşimoku” sistemi əsasında təhlili27-30-da ....................................... Çəngəllik qanunları. Fizika qanunlarını Maliyyə

Bazarına tətbiq edəndə nə alınır31-32-də........................................ Fərdi treyder Fərid34-36-da ....................................... Özünü özündən qoru! Niyə? Çünki Forexdə ən

böyük düşmənin Sən özünsən!37-39-da ....................................... Bayram şamları. Yaponlar təkcə şamı ixtira etməyib,

onu boyamağın da qayğısına qalılar40-42-də ....................................... Yelləncək ticarəti. Deytreyder “yıxılmamaq”

üçün bu qaydaları mütləq bilməlidir43-44-də ....................................... Ümid və qorxu. Qızıl və neftin birjaya

gəlişinin pərdəarxası45-46-da........................................ Qup-QURU. Bazarda “quru” axtarmaq

Sizi quru yerdə qoya bilər47-52-də........................................ “Müqəddəs qədəh”. Bu strategiyanın, deyilənə görə,

adı kimi dadı var53-54-də........................................ Faydanın qaydası. Forexdə qazanmaq üçün

nələri etməmək lazımdır55-57-də........................................ Arzunun gücü. Hər şey ondan başlayır. Ona görə də,

düzgün arzulamağı öyrənin58-60-da ....................................... Test


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Səhifə:

4-6-da............................................ Avropa günahını yuyur. Qitənin böhran burulğanından çıxdığını deməyə əsas varmı?

7-10-da.......................................... Valyuta Bazarının dalğa analizi11-də.............................................. İyirmiyə dəyirmi? Yaxud “Böyük İyirmi”lər

əslində nə qədər böyükdürlər?12-15-də........................................ Əsas cütlüklərin MA əsasında təhlili16-18-də ....................................... Çinqaçquk treyderin dostudur İnanmırsansa, bunu

“Üç hindu balası” sənə sübut edə bilər!19-26-da........................................ Forex Bazarının “İşimoku” sistemi əsasında təhlili27-30-da ....................................... Çəngəllik qanunları. Fizika qanunlarını Maliyyə

Bazarına tətbiq edəndə nə alınır31-32-də........................................ Fərdi treyder Fərid34-36-da ....................................... Özünü özündən qoru! Niyə? Çünki Forexdə ən

böyük düşmənin Sən özünsən!37-39-da ....................................... Bayram şamları. Yaponlar təkcə şamı ixtira etməyib,

onu boyamağın da qayğısına qalılar40-42-də ....................................... Yelləncək ticarəti. Deytreyder “yıxılmamaq”

üçün bu qaydaları mütləq bilməlidir43-44-də ....................................... Ümid və qorxu. Qızıl və neftin birjaya

gəlişinin pərdəarxası45-46-da........................................ Qup-QURU. Bazarda “quru” axtarmaq

Sizi quru yerdə qoya bilər47-52-də........................................ “Müqəddəs qədəh”. Bu strategiyanın, deyilənə görə,

adı kimi dadı var53-54-də........................................ Faydanın qaydası. Forexdə qazanmaq üçün

nələri etməmək lazımdır55-57-də........................................ Arzunun gücü. Hər şey ondan başlayır. Ona görə də,

düzgün arzulamağı öyrənin58-60-da ....................................... Test

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


30R E D A K T O R D A N

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3

Bütün Dünyanın nəbzinin futbolla vurduğu indiki günlərdə

Forexlə Futbol arasında bəzi paralelər aparmaq, zənnimcə,

yerinə düşər.

Futbolda oyunçu formada qala bilmək üçün daim öz üzərində

çalışmalıdır. Forexdə də. Hər ikisində özünə arxayınlaşıb,

inkişafdan qalmaq əvvəlcədən uduzmaq deməkdir.

Futbolçunun iki məqsədi var: Həm gözəl oyun nümayiş et-

dirmək, həm də pul qazanmaq. Treyder də belə olmalıdır: həm

ustalıq göstərməyi, həm də pul qazanmağı bacarmalı və istəmə-

lidir. Futbolda da biri olmadan o birisi mümkün deyil, treydinqdə

də.

Futbolda həm böyük təsisatlar (klublar, assosiasiyalar, yığ-

malar), həm də fərdi oyunçular var. Forexdə də belədir: Bir

yanda banklar, fondlar, bir yanda fərdi treyderlər.

Hər iki sahəni xeyli analitik təhlil edib, məsləhətlər verir...

Hər ikisi qlobal mahiyyətlidir.

Hər ikisində böyük pullar dövr edir - yəqin, dünyada Futbol

mərclərinə nə qədər pul qoyulması haqqında təsəvvürünüz var.

Forex Bazarının dövriyyəsi haqqında da.

Futboldakı hücumlar bazardakı trendlərə oxşayır: gah yavaş-

yavaş təşkil olunur, gah da qəfildən, ani başlayır.

Bəzən oyun alınmır. Bəzən ticarət də alınmır.

Futbolda qaydanı pozanlara hakim qırmızı kart göstərir. Bazarda

qaydanı pozanlara isə Əlahəzrət Bazarın özü. O, ən dəqiq

hakimdir.

Hakimin oyunçuya şəxsi münasibəti olmamalıdır. Bazarın trey-

derə şəxsi münasibəti olmayan kimi.

Bəzən futbolda risklər özünü doğruldur. Məsələn, Uruqvay-Qana

oyununda Suaresin son saniyələrdə topu əllə qapıdan çıxarıb, qır-

mızı vərəqə alması, üstəlik komandasını penalti ilə üz-üzə qoy-

ması risk di. Ağır risk. Amma o halda özünü doğrultdu. Fəqət,

bu, yüzdən bir olur – qalan 99 halda belə risklər özünü doğrult-

mayacaq.

Treydinqdə də belədir: risklər nadirən özünü doğrulda bilər,

qalan hallada Sizi uduzduracaq. Ona görə də, hər ikisinə təmiz –

yəni qaydalarla “oynamaq” lazımdır. Futbolda buna “Fair Play”

deyirlər. Treydinqdə “Risk Management”. Bizim bu sayımızdakı

yazılardan biri də elə “oyun qaydaları”na həsr olunub.

Zövqlü mütaliələr.

Fair play

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri




F U N D A M E N TA L T Ə H L İ L4 Ayın mövzusu

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Son həftə ərzində Avronunyüksəlişi bir sıra suallardoğurur: Qitədə böhran

bitdimi? Yoxsa vahid valyutanınartımı müvəqqəti haldır? CorcSoros kimi tanınmış spekulyantlarvə bir sıra analitiklər Avronunucuzlaşmaqda davam edəcəyinideyir, hətta AB-nin gələcəyini dəsual altında qoyurlar. Bu cür pro-qnozlar nə dərəcədə realdır?Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq.

4x4

Hazırda Yunanıstan problemiartıq ikinci plana keçib. Əsasdiqqət İspaniyaya yönəlib: indikiməqamda məhz bu ölkə Avronungələcəyinə ciddi təsir göstərə bilər.İspaniyadakı cari böhran bitərsə,vəziyyət ciddi şəkildə müsbətədoğru dəyişəcək. Bu ölkənin iqti-sadiyyatı Avropa Birliyində 4-cüyeri tutur və Yunanıstanın iqti-sadiyyatından 4 dəfə böyükdür.“Goldman Sachs”ın mütəxəssis-lərinin sözlərinə görə, əgər İs-paniya fiaskoya uğrayarsa, bütün

AB iflas təhlükəsilə üzləşəcək. Hazırda İspaniyanın bankları

kapital bazarından təcrid ediliblər.Bu isə Avropanın bank sisteminin10 faizi, kredit bazarının 16 faizideməkdir. Böhrana son qoymaqüçün AB İspaniyaya 440 milyardAvro kredit ayırıb.

“İspan problemi”nə son qoy-mağın vacibliyini hər kəs anlayır.Bu məqsədlə həm ABŞ-ın maliyyəyetkililəri, həm də BVF-nin sədriDominik Stross-Kaan iyun ayındaMadridə səfər ediblər. İspaniyanınbaş naziri Xose Luis RodrigesSapatero ilə görüşdən sonrakeçirdiyi mətbuat konfransındaStros-Kaan bildirib ki, o, “İspaniyaiqtisadiyyatının işıqlı gələcəyinəinanır”. BVF-nin sədrinin söz-lərinə görə, lazım olan tədbirlərinhamısı həyata keçiriləcək.

İnvestorları narahat edən sualodur ki, bundan sonra Madridhəmin kreditləri necə qaytaracaq?Yunanıstan, İrlandiya, Portuqaliyavə İspaniya banklarının ümumiborcu hazırda 1,56 trilyon həc-mindədir ki, bunun da 727 mil-

yonu İspan banklarının payınadüşür. İlk vəzifələrdən biri ölkəninbank sistemini bu stressdən qurtar-

maq olmalıdır. Bundan başqa, ekspertlər İs-

paniyada əmək bazarının da ciddiislahatlara ehtiyacı olduğunudeyirlər. Amma bu istiqamətdətədbirlər artıq görülməyə başlayıb.Yəni ən azından bir yaxşı xəbərvar.


8

Avropagünahını yuyur


İn Forex 05 (05) iyul, 2010 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

AMB-nin resepti

Ötən həftə Avropa MərkəziBankı siyasi liderlərə maliyyəböhranının ləğvi ilə bağlı müraciətünvanladı. Bank hər hansı birölkənin AB-ni tərk etmək imkan-larının sıfıra endirilməsini istəyir.Çünki bu haqda hətta şayiələrinyayılması belə, Avroya mənfi təsirgöstərir. Nəinki şayiələrin yayıl-ması, hətta imkanın mövcud ol-masının özü də. AMB-yə görə,Aropada vergilərin tənzimlənməsi,xərclərin azaldılması və bu proses-lərə nəzarət edəcək müstəqilorqanın yaradılması yolu iləmaliyyə sabitliyinə nail olmaqmümkündür. Rəqabət qabiliyətiniitirən ölkələrə “svetafor” qaydasıtətbiq edilməlidir.

AMB həmçinin xüsusi böhranidarəçiliyi orqanının yaradılmasınıda təklif edir. Bu orqan dövlətlərinobliqasiya bazarlarının çökməsininqarşısını almaq məqsədilə həminobliasiyaları özü almalıdır.

AMB-nin bu cür müstəqil ad-dımlar atmasına qarşı çıxanlar davar. Məsələn, Almaniya bütün mə-suliyyətin dövlətlərin üzərinəqoyulmasını istəyir. Hazırda heçkim dəqiq deyə bilməz ki, AMB-nin hazırladığı təkliflərin həyatakeçirilməsi nə dərəcədə realdır.

Soros + Medvedyev

Tanınmış milyardçı-spekulyan-

tın fikrincə, Avropada 2011-ci ildədə tənəzzül davam edəcək. O,bunun əsas günahını avropalı qa-nunvericilərdə görür. Sorosunfikrincə, Avro yaranan gündən bərionun mahiyyətində kök salançatışmazlıqlar məhz indi üzə çıx-maqdadır. Son nəticədə bütünbunlar AB-nin parçalanmasınaqədər gətirib çıxara bilər.

Ekspertlər Sorosun bu fikir-lərinə münasibətdə iki yerəbölünürlər. Bəzilərinə görə, Soroshaqlıdır. Amma digərləri onu nəsəyeni fırıldaq hazırlamaqda gü-nahlandırırlar.

Amma maraqlıdır ki, AvropaBirliyinin dağılması ehtimalındandanışanların sırasına iyun ayındaRusiya prezidenti Dimitri

Medvedyev də qoşuldu. O bildiribki, Avronun çöküşünü istisnaetmək olmaz. "The Wall StreetJournal" qəzetinə intervüsündəMedvedyev bunları deyib: “Bugün Avropada iqtisadiyyatı zəif,amma valyutası güclü olandövlətlər var. Bu, tarixdə görün-məmiş bir haldır. Avro transmillivalyuta olduğuna görə, onunmöhkəmliyi müxtəlif dövlətləriniqtisadiyyatının gücü ilə müəyyən-ləşir. Həmin dövlətlərin arasındaisə bəziləri açıq-aşkar “zəifbənd”dirlər. Mən bu təhlükəni

şişirtmirəm, amma onu kənaraqoymaq da olmaz”.

Hamı günahını “yuyur”

Hazırda Avropa Komissiyasınınyalnız bir dövlətə - Lüksemburqairadı yoxdur. Qalan bütündövlətlərin büdcə kəsiri və xariciborclarla bağlı problemləri var.Amma əsas odur ki, hazırdaAvropa Birliyinin bütün ölkələri özgünahlarını “yumağa” çalışırlar.Çətin olsa belə.

Yunanıstan: Əsas məqsəd2014-cü ilə qədər Büdcə kəsiriniÜDM-in indiki 13,6 faizindən 2,6faizinə qədər azaltmaqdır. Bununüçün büdcə xərclərinin 75 faizinitəşkil edən sosial ayırmaların ixti-sarına başlanılıb. Bundan başqa,dövlət sektorunda iş yerlərinin ixti-sarı, müavinətlərin ləğvi dənəzərdə tutulur. Təqaüdə çıxmayaşı artırılır. Vergilər çoxaldılır.

Macarıstan: Dövlət xərcləri 15faiz azaldılır, bankların gəlirinəyeni vergi tətbiq olunur.


8 8

F U N D A M E N TA L T Ə H L İ L Ayın mövzusu 5



İrlandiya: “Zümrüd ada” 2015-ci ilə qədər büdcə kəsirini indiki12 faizdən 5 faizə endirməyəçalışır. Bu məqsədlə sosialödənişlər azaldılır, vergilər artırılır.

İtaliya: Bir nömrəli məsələ -gələn il büdcə kəsirini azaltmaqdır.Ölkədə 3 il müddətinə dövlət sek-torunda əməkhaqqıları artırılmaya-caq, yeni işçilər qulluğagötürülməyəcək. Vergilərdənyayınma hallarına nəzarətgücəndiriləcək. Təqaüd yaşıqaldırılacaq.

Portuqaliya: Lissabon gələn ilbüdcə kəsirini ÜDM-in 4,6%-ihəddinə endirmək niyyətindədir(hazırda 7%-ə bərabərdir). ƏDV1-2.5% artırılacaq. Dövlər sek-torunda maaşlar 5% kəsiləcək.

İspaniya: Gələn il büdcəkəsirini indiki 9.3%-dən 6%-ə

qədər azaltmalıdır. Sərt qənaət re-jiminə keçid 15 milyard Avroyaqənaət etməyə imkan verəcək.Bura dövlət qulluqçularınınmaaşlarının 5% kəsilməsi də daxil-dir. Təqaüdçülərin yalnız 10 faiziişdə saxlanılacaq.

Fransa: 2013-cü ilə qədərbüdcə kəsirini ÜDM-in 8%-isəviyyəsindən 3%-i həddinə qədərendirməlidir. Ümumilikdə 100milyard avroluq kəsir ləğvediləcək. Pensiya sistemində xərc-ləri azaltmaq üçün ciddi islahatlaraparılacaq.

Almaniya: Avropada dahagüclü iqtisdiyyata malik olmasına

baxmayaraq, Berlin də qabaqlayıcıtədbirlərə əl atır. 2013-cü ilə qədərbüdcə kəsiri indiki 5%-dən 3%-əendiriləcək. 2014-cü ilə qədər isəxərclər 80 milyard Avro ixtisarediləcək. Dövlət sektorunda 4 ilə10000 nəfər işçi ixtisar ediləcək.Hətta ordunun sayı azaldılacaq.Vergi güzəştləri məhdudlaşdırıla-caq.

Britaniya: Ölkənin xarici borcu1 trilyon dollardır, 5 ildən sonra isəiki dəfə arta bilər. Yeni baş nazirDevid Kemerun da etiraf edir ki,bu problemin öhdəsindən gəlməkçətin olacaq.

Göründüyü kimi, Avropa Bir-liyinin bütün ölkələri böhrana sonqoymaq üçün ciddi tədbirlərə əlatırlar. Nəticəni isə bir qədər göz-ləmək lazım gələcək.


8

F U N D A M E N TA L T Ə H L İ L6 Ayın mövzusu

Hesabınıza pul köçürmək vəpul çıxarmaq xeyli asanlaşdı!

İndi siz bunu MasterCard vəVisaCard vasitəsilə onlayn re-jimdə həyata keçirə bilərsiniz.

Daha ətraflı bilgi üçün daxilolun.

http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1273

http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1273



T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Eur/usd

Minor zaman periodunda dib formalaşdıran dalğanın “C”, yoxsa “3” olduğunu birmənalı demək mümkündeyil. Hazırda yuxarıya doğru hərəkətin korreksiya, yoxsa yeni trendin başlanğıcı olması da şübhəlidir.Bazar Bifurkasiya mərhələsindədir – yəni özünə ssenari seçir. İndiki mərhələdə oriyentasiyanı trend xəttinəəsasən müəyyənləşdirmək də tam güvənli görünmür. Çünki inkişaf edən 4-cü dalğadırsa, trend xəttini kəsib,ondan bir qədər aralanandan sonra əvvəlki istiqaməti bərpa edə bilər. Artımın ilkin hədəfi güman ki, 38,2faizlik fibo-nisbət olacaq.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

8



Gbp/usd

Böyük ehtimalla, W-X-Y-Xx-Z tipli mürəkkəb korreksiya – Üçlü ziqzaq formalaşır. Onun tamamlanmasıüçün aşağıya doğru daha bir dalğa lazımdır.


8 8

T E X A N A L İ Z8 Dalğa analizi



Usd/chf

Aşağıya yönəlmiş dalğanın xarici görünüşü onun İmpuls olmasına şübhə qoymur. Mübahisə doğuranbaşqa məqamdır: bu, nədir, [a], yoxsa [i] minuette? Amma pratikada bu sual elə də önəmli deyil: hər ikihalda, qiymət, böyük ehtimalla, şəkildə göstərilən sxemlə hərəkət edəcək.


8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 9



Usd/jpy

Cütlük, böyük ehtimalla, 5 Minor dalğasını formalaşdırmaqdadır. Hazırda onun üçüncü alt dalğası - [iii]minute inkişaf edir. Qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdə əks olunub.


8

T E X A N A L İ Z10 Dalğa analizi



O Y U N Fundamental fon

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

11

İyulun ilk günlərində KanadadaDünyanın iki ən böyük iqtisadi fo-rumu keçirildi: “Böyüksəkkizliy”in və “Böyükiyirmiliy”in sammitləri. G8-intərkibinə ABŞ, Almaniya, Bri-taniya, İtaliya, Kanada, Rusiya,Fransa, Yaponiya daxildir. G20 isəbunlardan əlavə, həm də Avs-traliya, Argentina, Braziliya,Hindistan, İndoneziya, Çin, GüneyKoreya, Meksika, SəudiyyəƏrəbistanı, Türkiyə və CAR-ıəhatə edir. G20 formatı dünyanıniqtisadi problemlərini daha geniştərkibdə çözmək cəhdininnəticəsində meydana çıxıb.

Dünyanın aparıcı dövlətlərininliderləri vurğulayıblar ki, Dünyadaböhrandan çıxış prosesi rəvan get-məyəcək. İqtisadi artım hələ çoxkövrək təsir bağışlayır. İlkinuğurları möhkəmlətmək üçünbütün G20 ölkələri tezliklə biznes-dən tutmuş, pensiya sahəsinə qədər

ən müxtəlif sferalarda dərin isla-hatlar aparmalıdırlar.

Sammitin iştirakçıları yaxın 3ildə büdcə kəsirini 50 faiz azalt-mağı nəzərdə tutan sənədi imza-layıblar. 2016-cı ilə qədər ÜDMilə xarici borcların nisbətisabitləşməlidir.

Həmçinin neftin hasilatının vəistifadəsinin azaldılması haqqındada razılığa gəlinib.

Amma “iyirmilər” bir sıra ciddiməsələlərdə anlaşa bilməyiblər.Bunlardan birincisi banklarınfəaliyyətinə tətbiq olunanvergilərdir. Rusiya, Çin və Kanadaqəti şəkildə ona qarşı çıxırlar. Buölkələr həmin addımın özlərininmaliyyə sferalarında inkişafınqarşısını ala biləcəyindən ehtiyat-lanırlar.

Büdcə xərclərinin ixtisarına dabirmənalı yanaşma mövcud deyil.Keyns təliminin tərəfdarı olan ölkəliderləri və onların iqtisadimüşavirləri bu fikirdədirlər ki,büdcə xərclərinin sərt ixtisarıkövrək bərpa prosesini yarımçıqkəsə və iri iqtisadiyyatlarda defl-yasiyaya səbəb ola bilər. Bu isə in-diki həssas məqamda heç dəxoşagələn hal olmayacaq. Tanın-mış iqtisadçı-ekspert Pol Kruqman

bunu hətta “hakimiyyətdə olanarındəliliyi” adlandırıb. Amma dövlətrəhbərləri də bunu başa düşürlər vəheç də dəlilik etmək fikrində deyil-lər. Avropanın ağır vəziyyətdə olanölkələri başda olmaqla, hamıbüdcə xərclərini çox mülayim tem-plərlə azaldacaq.

G20-nin əsas problemlərindənbiri odur ki, iri ölkələrin rəhbərliyicəsarətli struktur islahatlarıaparmaqdan çəkinirlər. Bundanbaşqa, büdcə intizamına çox böyükyer ayıraraq, onu “bütün dərdlərindərmanı” sayırlar, halbuki, bu, belədeyil. İlk növbədə iqtisadi qanun-vericilik sferasına da “əlgəzdirmək” lazımdır. Xidmət sek-torunun inkişafa başlamaq üçünqayğıya ehtiyacı var. Bu addımlaratılmadan çətin ki, Dünya iqti-sadiyyatında Böyük Bərpa Prosesibaşlasın.


İİyy ii rr mm ii yy əə dd əə yy ii rr mm ii ??



T E X A N A L İ Z12

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Keçən ay Avro mühüm psixoloji qiymətdən - 1.2000-dən yuxarıda bağlana bildi. Hazırda bu dəstək xət-tindən demək olar, 6 fiqur aralıdır. Amma bu artım ümidverici olmaya da bilər. Belə ki, indiyə qədər Avro-zonanın borc problemləri aktual mövzu olaraq qalır və İspaniyanın kredit reytinqinin nəzərdən keçiriləcəyibarədə bəyanatlar problemin həll olunmadığından xəbər verir.

Fikrimizcə, Avro əgər 1.2600-1.2700-dən yuxarıda möhkəmlənə bilsə, itirdiyi mövqelərin 25%-ni qaytar-mış olar və növbəti hədəfə - 1.3000/3100-a doğru yönələr. Eniş trendindin davam etməsi üçün isə cütlüyə1.2200-1.2300 dəstəklərindən aşağıda möhkəmlənmək lazımdır.


MA əsasında təhlil

8



Gbp/usd

Yeni koalisyon hökümətin yeritdiyi siyasət Britaniya iqtisadiyyatının işıqlı gələcəyindən xəbər verir.Reytinq agentlikləri də bu fikri dəstəkləyirlər. Amma texniki cəhətdən Funt kifayət qədər yüksəlib vəmümkün ortamüddətli eniş baş verə bilər.

Mühüm dəstək xəttləri 1.5050/1.5000-da yerləşir. Artım meyli 1.5200-dən yuxarıda özünü büruzə verəbilər.


8 8

T E X A N A L İ Z MA əsasında təhlil 13



Usd/chf

İsveçrə Mərkəzi Bankının pozitiv xəbərləri: deflyasiya risklərinin sıfıra enməsi, frankın möhkəmlən-məsinin tənzimlənməsi və s.usd/chf cütlüyünün enişinə gətirib çıxardı. Amma cütlüyün eniş tempi tezliklə“buğa”ların bazara girəcəyindən xəbər verir. Artıq 1.0600 ətrafında güclü dəstəklə qarşılaşan usd/chf-in or-tamüddətli perspektivdə artımını gözləmək olar. Çox güman, İsveçrə Mərkəzi Bankı intervensiya vasitəsiləFrankın ifrat möhkəmlənməsinin qarşısını almağa cəhd göstərəcək.


8 8

T E X A N A L İ Z14 MA əsasında təhlil



Usd/jpy

ABŞ-ın iqtisadi dirçəlişinə münasibətdə yaranan şübhələr Yapon yenasına sığınacaq valyuta kimi marağınartmasına səbəb oldu. Bu səbəbdən cütlüyün nəzərə çarpacaq enişini görürük.

Hazırda qiymət 87.50-də güclü dəstəklə qarşılaşıb, əgər onu dəf edə bilsə, növbəti hədəf 85.00 olacaq.Yox, əgər bu səviyyədən güclü dəstək alıb, 88-dən yuxarıda möhkəmlənsə, artıq uzunmüddətli perspektivdə85.00/88.00 aralığındakı dəstək xəttini təsdiqləmiş olacaq. Bu baş versə, ilin sonuna kimi cütlüyün 100.00psixoloji həddinə çatacağını proqnozlaşdırmaq olar.


8

T E X A N A L İ Z MA əsasında təhlil 15



ST RATEG İ YA16

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bazara girişin xüsusimetodları var ki, onlartrendin tükəndiyi anın

müəyyən olunmasını və əks is-tiqamətdə əməliyyat açılmasınınəzərdə tuturlar. Bu metodlar “kul-minasiya modelləri” adlanır.Həmin modellərin hamısı eyniideyaya əsaslansalar da, hər birininözünün əməliyyata fərqli giriş vəçıxış sxemləri var. Bu sxemlər Sizihəm də artıq tükənməkdə olantrendlər istiqamətində əməliyyataçmaqdan sığortalayacaqlar. Kul-minasiya modellərinin bir üstün-lüyü də ondadır ki, həmişə “Stop”əmrini yerləşdirmək üçün dəqiq vəsərfəli səviyyə göstərirlər. ƏgərBazar Kulminasiya Nöqtələrinəçataraq, geriyə dönürsə, Sizəmütləq hansısa mənfəət verəcək.

Bu strategiyalar bütünBazarlarda və bütün zaman period-larında yaxşı nəticələr göstərir.Bundan başqa, onları qrafiklərdəidentifikasiya etmək elə də çətinliktörətmədiyi üçün, həmin model-lərlə işləməyi hamı çox tez və

rahat öyrənə bilər. Amma işin birtərəfi də var ki, bu modellər dahaçox subyektiv xarakterdaşıdıqlarından, onları tarixigöstəricilər üzərində sınaqdankeçirmək çətindir. Eyni səbəbdən,gözləmə orderləri yerləşdirməküçün uyğun zonalar seçmək dəasan deyil. Sadəcə olaraq, həminmodelləri qrafikdə axtarmaq vətapanda bazara girmək lazımdır.Modelləri sessiya başlayana qədəraxtarmaq daha yaxşı olar. Bu mo-dellər üzrə işləyən treyderləradətən indikator və osillyatorlar-dan istifadə etmirlər ki,mülahizələrini yalnız “təmiz”qiymətə əsaslanaraq yürütsünlər.Orderlərin yerləşdirilməsi də yal-nız qiymətin dalğalanmasınaəsasən həyata keçirilir. Bu strate-giyalarda Bazardan çıxış da sub-yektiv olur. Əksər treyderlər özmənfəətələrini qorumaq üçün“sürüşən stop”lardan (trailing-stop) istifadə edirlər. Kulminasiyamodelləri ilə işləyərkən “stop”əmrinin yerini tez-tez dəyişməyin

özü də aktiv ticarət prosesidir. Sizdaim yeni dəstək zonalarınıizləməli və “stop”unuzu bunaəsasən sürüşdürməlisiniz.

Gəlin, indi “Kulminasiya mo-deli”nə əsaslanan strategiyalardanbiri ilə yaxından tanış olaq. “Üçhindu balası” adlanan bu modeldalbadal yaranan 3 simmetrikzirvənin nəticəsində formalaşır.Stretegiyanın əsasında dayananməntiq budur ki, adətən güclütrendin sonuna yaxınlaşanda bazartərəddüdlərə başlayır və bir-birinəyaxın məsafədə yerləşən ek-stremumlar əmələ gətirir. Bu,trendin tükənməsinin göstərici-sidir. Belə vəziyyət yaranandaüçüncü zirvənin formalaşmasındansonra əks istiqamətdə bazara gir-mək olar. “Stop” əmri üçün həmişəsabit səviyyəmiz var: Ünücü“zirvə”nin yuxarısı (yaxud, üçüncü“dib”in aşağısı). Sxematik olaraq,Bazara giriş məqamlarını bu cürtəsvir edə bilərik:


Çinqaçquktreyderindostudur

Əgər inanmırsınızsa, “Üç hindu balası”modelini tətbiq etməklə buna əmin ola bilərsiniz

8



Satış üçün:

Alış üçün:

Vacib məqam: Siqnallar iki istiqamətdə yaranabilər: trend boyunca və trendə qarşı. Birinci haldamodel korreksiyanın (korreksiya da aşağı zamansəviyyəsinə aid trenddir axı) tükəndiyini göstərir. Buhalda Biz Bazara əsas trendin istiqamətində girəbilərik.

Əməliyyat açılandan sonra “stop” əmrini mümkünqədər tez “itkisiz zona”ya çəkmək lazımdır. Uğurluaçılan əməliyyat həmin səviyyəyə bir də qayıtmaya-caq.

Şəkil 1-də Kofe fyuçerslərinin necə 3 simmetrikzirvə yaratdığı göstərilib. Üçüncü zirvə formalaşan-dan sonra qiymət geriyə dönür və Biz “qısa”mövqeyə girmək üçün imkan qazanırıq.

Bu əməliyyat zamanı “stop” əmri 3-cü zirvəninüzərində qoyulur və tezliklə itkisiz zonaya çəkilir.Şəkil 2-də göstərildiyi kimi.


satış

alış

trend boyunca

trendin əksinə

Şəkil 1. Kofe, 30 dəqiqəlik barlar

8 8

ST RATEG İ YA “Üç hindu balası” 17



“Üç hindu balası” modeli həm əmtəə, həm fond,həm də valyuta bazarlarında eyni dərəcədə yaxşı“işləyir”. Bunu 3, 4 və 5-ci şəkillərdən də görməkmümkündür.

Siz qrafikləri bir müddət nəzərdən keçirməklə “Üçhindu balası” modelini sərbəst şəkildə tapmağa alışabilərsiniz. Çətini göz vərdiş alana qədərdir. Ondansonra model dərhal nəzərə çarpır.


Şəkil 2. “Stop” əmrinin yerləşdirilməsi

Şəkil 3. “S&P”, 5 dəqiqəlik barlar

Şəkil 4. Neft, 4 saatlıq şamlar

Şəkil 5. Aud/usd, 4 saatlıq şamlar

8

ST RATEG İ YA18 “Üç hindu balası”



T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19

EUR/USD

WEEKLY

Kijun-Sen üfiqi vəziyyət alıb, Tenkan-Sen isə hələ də aşağıya meyillidir. Bu, korrek-siyadan xəbər verir.

Cütlüyün 1,31 səviyyəsinə - yəni Kijun xəttinə qədər artım potensialı var. Amma qiymətyuxarıya doğru yardığı Tenkan xəttini də yenidən 1,25 zonasında test edə bilər.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

8



Daily

Qiymət yuxarı sərhədi 1,28 zonasında olan buluda daxil olub. Nə qədər ki, qiymət bu-ludun daxilindədir, onun yuxarı sərhədinin test olunması ehtimalı qüvvədə qalır. Qiymətinbuluddan çıxması ilə bu ehtimal da qüvvədən düşəcək.


8 8

T E X A N A L İ Z20 İşimoku



GBPUSD

WEEKLY

Kijun Sen üfiqi vəziyyətdədir, Tenkan aşağı baxır. Qiymət 1,53 rayonunda buluda sıxyaxınlaşıb. Kijun Sen də həmçinin bu rayondadır. Əgər fürsət yaransa, bu vəziyyətdə yaxşısatış əməliyyatı açmaq olardı.


8 8

T E X A N A L İ Z İşimoku 21



Daily

Günlük qrafikdə “buğa” əhvalı hakimdir. Həftəlik analiz nöqteyi-nəzərindən baxanda,“uzun” mövqelərin bağlanıb, “qısa” əməliyyatların açılması daha məqsədəuyğundur. Şamfiqurları trendin dönüşünün ilkin xəbərçiləri ola bilərlər.


8 8




USDCHF

WEEKLY

Qiymət Tenkan və Kijun Sen xəttlərini yararaq, buluda daxil olub. Hazırda cütlük buludundüz mərkəzindədir. Ona görə də, usd/chf üzrə Bazardan kənarda qalmaq məsləhətdir.


8 8




DAİLY

Bütün xəttlər aşağıya doğru yönəlib, şamlar da dönüşə dair heç bir siqnal vermirlər. Enişindavam etməsi ehtimalı daha yüksəkdir.


8 8




USD/JPY

WEEKLY

Orta qüvvəyə malik “Ölü xaç” müşahidə edirik (Kijun və Tenkan xəttləri buludun daxi-lində kəsişiblər). 90.50-dən yuxarıda “stop” əmrləri qoymaqla, satış əməliyyatları açmaqolar.


8 8




DAILY

Günlük qrafikdə qiymət bir qədər əvvəl yaranan “ölü xaç” siqnalını həyata keçirir. Satışzamanı “stop” əmrlərini Tenkan xəttinin arxasında (88.55) yerləşdirmək məsləhətdir.


8




METOD Alət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

27

Patrik Mikula

(“Alan Endryüsün üstün trend xəttləri

metodları, üstəgəl beş yeni texnika” kitabından)

II yazı

Alan Endryüsün məşhurlaşmasına səbəbolan əsas kəşfi Orta Xətt (Median Line)prinsipidir. Şəkil 1-də Siz yuxarıya

yönəlmiş Orta Xətt (ona adətən sadəcə Median dadeyirlər) görürsünüz. Orta Xətti qurmaq üçün 3dönüş nöqtəsi tapmaq lazımdır. Onlardan ikisi qiymətdalğalanmasının maksimum və minimumları ol-malıdırlar. Bu iki nöqtənin arasından xətt (parça) çək-ilir və onun tən orta nöqtəsi müəyyənləşdirilir. Şəkil

1-də bu, BC parçasıdır. Daha sonra həmin dalğadan əvvəl gələn (solda yer-

ləşən) üçüncü dönüş nöqtəsi seçilir. Ən yaxşısıparçadan solda yerləşən birinci dönüş nöqtəsinigötürməkdir. Məsələn, şəkil 1-dəki “A” nöqtəsi kimi.Bu, üçüncü pivot (dönüş nöqtəsi) Orta Xəttinbaşlanğıc nöqtəsidir. Həmin nöqtədən başlayıb, BCparçasının ortasından keçən xətt Orta Xətt, yaxudMedian adlanır.

Orta Xətt Nəzəriyyəsi

Endryüs həmişə iddia edirdi ki, Orta Xətt prinsipiFizikanın qanunlarına əsaslanır. O, Fizika qanun-larının maliyyə bazarlarında tətbiq oluna biləcəyinəinanırdı.

Şəkil 2-dəki diaqramlar Orta Xətt prinsipinin nəyəəsaslandığını göstərir. Bu fiziki qanuna əsasən,təbiətdə müşahidə olunan bütün tsikllər mütləq özmərkəzi oxlarına doğru qayıdırlar. Hər bir təsir isəmütləq əks-təsirlə üzləşir.

Şəkil 2-də sinusoidal tsikllər əks olunub. Soltərəfdə yarımçıq, sağ tərəfdə isə tamamlanmış sinu-soidal tsikllər göstərilir. Proses “A” nöqtəsindəbaşlayır, “B” və “C” nöqtələrinin arasındakıməsafənin düz ortasından keçir, sonra isə “X”nöqtəsində Orta Xəttə yaxınlaşır. Bununla da sinu-

soidal tsikl başa çatmış olur. Endryüsə görə, Maliyyə Bazarlarında qiymətin

Orta Xəttə qayıtması da tsiklin başa çatmasıdeməkdir. Onun statistikasına görə, qiymət 80 faiz

hallarda Orta Xəttə qayıdır.


“Endryüs Çəngəli” kimi tanınan alət Fizikanın Bazara tətbiqinin nəticəsində meydana çıxıb

Şəkil 1. Medianın qurulması 8

ÇəngəllikÇəngəllikqanunlarıqanunları



Orta Xəttlə Ticarətin Prinsipləri

Endryüs Orta Xəttlə bağlı bir sıra önəmli prinsiplər formalaşdırıb. Bunlar, əlbəttə, mütləq qanunlar deyil-lər. Amma treyderlər öz ticarətlərində onlardan böyük səmərə ilə istifadə edə bilərlər.

Orta Xəttlə Ticarətin 1-ci prinsipi: Qiymət 80 faiz ehtimalla Orta Xəttə qayıtmalıdır.Orta Xəttlə Ticarətin 2-ci prinsipi: Qiymət Orta xəttə qayıdandan sonra ona toxunduğu zonada yeni

dönüş nöqtəsi formalaşdıra bilər. Orta Xəttlə Ticarətin 3-cü prinsipi: Qiymət Orta xəttə qayıdandan sonra hərəkətini hər hansı is-

tiqamətdə davam etdirməzdən qabaq, Medianın ətrafında bir qədər dalğalana bilər.

Gəlin, digər prinsiplərlə tanşlığı davam etdirməzdən öncə bu üç qaydanın bazarda necə “işlədiyinə” dairpraktik misallarla tanış olaq.

Şəkil 3-də Buğda fyüçerslərinin 2002-ci ilin may ayının qrafiki göstərilib. Qiymət “D” nöqtəsində OrtaXəttə çatıb və Pivot formalaşdırıb.


Şəkil 2. Sinusoidal proseslərin Orta Xəttə qayıtması

8 8

METOD28 Alət



4-cü və 5-ci şəkillərdə isə əyani şəkildə görməkmümkündür ki, qiymət hər dəfə necə Orta Xəttəqayıdır.

Bəs qiymət Mediana çatmayanda necə olur? Axıdedik ki, Mediana 80 faiz hallarda çatılır. Fəqət qalan20 faiz hallarda da ticarət aparmaq üçün xüsusi prin-sip var.

Orta Xəttlə Ticarətin 4-cü prinsipi: Əgər qiymətMedianaya çata bilmirsə, onda əks istiqamətdəkihərəkəti əvvəlki dalğalanmasından böyük olacaq.

6-cı şəkildə bu prinsip əyani şəkildə göstərilir.Avro/dollar “C” nöqtəsindən sonrakı eniş hərəkəti za-manı Orta Xəttə çata bilmir; bunun ardınca başlayanəks istiqamətli hərəkət 4-cü prinsipə uyğun olaraq,əvvəlki ekstremumu (“C” nöqtəsini) vurub keçir.Başqa sözlə desək, “C” nöqtəsinin yerləşdiyi səviyyəqiymətin ilkin hədəfi olur. Bu bilik hədəfləri proq-nozlaşdırmaq və “take-profit” orderlərini yer-ləşdirməkdə Sizə xeyli kömək edə bilər.

Növbəti qrafikdə Compaq (CPQ) şirkətinin səhm-lərinin hərəkətini görürsünüz. Qiymət Medianayaçatmağı bacarmayandan sonra əks istiqamətdə dönüşedib və ilkin hədəf kimi “C” nöqtəsində yerləşənminimumun səviyyəsinə qədər enib.


Şəkil 3. Qiymətin Orta Xəttə çataraq,

dönüş formalaşdırması

Şəkil 4. “General Motors”un səhmləri,

2002-ci ilin yanvarı

Şəkil 5. Mis fyüçersləri. 2002-ci ilin yanvarı

Şəkil 6. Avro/dollar. 2002-ci ilin iyunu

Şəkil 7. Qiymət Medianaya çata bilməyəndə ilk

hədəfi əvvəlki ekstremum olur

8 8

METOD Alət 29



Endryüsün Çəngəli və onunla işləmək qaydaları

İndi gəlin, Orta Xətti bir az mürəkkəbləşdirək: “B”və “C” nöqtələrindən Mediana paralel düz xətlərçəkək. Alınan alət çəngələ oxşadığı üçün elə bu cürdə adlanır: “Endryüsün çəngəli”. Bu, qiymətinhərəkətini proqnozlaşdırmağa imkan verən ən güclüalətlərdən biridir.

“Meta Trader” platformasında Çəngəli qurmaqüçün əvvəlcə aləti seçib, sonra qrafikin üzərində üçnöqtədə siçanın sol düyməsini basmaq lazımdır. Bun-lar, artıq bildiyimiz kimi, dönüş nöqtələri olmalıdır-lar.

Mediandan yuxarıda olan xətt “Yuxarı SiqnalXətti”, aşağıda olan isə “Aşağı Siqnal Xətti” adlanır.

Siqnal Xəttləri ilə Ticarətin qaydaları

Alan Endryüs Siqnal xətləri ilə ticarətin prinsi-plərini bu cür formalaşdırıb.

Alışın 1-ci Qaydası: Qiymət Çəngəlin Yuxarı Siq-nal Xəttini yuxarıya doğru yarıb keçirsə, bu, alış siq-nalıdır

Satışın 1-ci Qaydası: Qiymət Çəngəlin Aşağı Siq-nal Xəttini aşağıya doğru yarıb keçirsə, bu, satış siq-nalıdır

Vacib məqam: Əgər Qiymət Mediana çatmadangeri dönüb, siqnal xəttlərini yararaq, Çəngəldənçıxırsa, bu, Bazarın zəiflədiyindən xəbər verir vədaha güclü siqnal sayılır.

Şəkil 9-da gördüyümüz kimi, Qiymət “C” dönüşnöqtəsindən yuxarıya hərəkət etsə də, Mediana çatabilmir. Bu, Bazarın zəifliyindən xəbər verir.

Qiymətin Aşağı Siqnal Xəttini yararaq Çəngəldənçıxması isə ilkin satış siqnalı formalaşdırır.

Digər qrafikdə isə (şəkil 10) biz eyni qaydada alışsiqnalının yaranmasını görürük. Qiymət ÇəngəlinYuxarı Siqnal Xəttini yarıb keçəndən sonra almaqüçün ilkin siqnal formalaşır. Amma ümumilikdə bu,çox maraqlı misaldır və Çəngəlin verə bildiyi digərinformasiyaları da əks etdirir.

Dediyimiz kimi, Endryüs Çəngəli bazarın təhliliüçün işlədilən ən güclü alətlərdən biridir. Bu alətintətbiqinin digər yolları haqqında gələn saylarımızdaoxuya bilərsiniz.


Şəkil 8. Endryüsün çəngəli və onun

“Meta Trader”də qurulması

Şəkil 9. Endryüs Çəngəlində satış

siqnalının formalaşması

Şəkil 10. Endryüs Çəngəlində

alış siqnalının formalaşması

8

METOD30 Alət



MÜSAH İ B Ə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Rubrikamızın budəfəki qonağı bacarıqlıtreyder Fərid Hüseynovdur. FəridinMaliyyə Bazarında kifayət qədər təcrübəsi

var, üstəlik, son vaxtlar bu təcrübəni başqaları ilə dəpaylaşmağa başlayıb: o, “İnforex” şirkətinin yenimeneceridir. Sizi Fəridlə qiyabi də olsa, daha yaxın-dan tanış etmək missiyasını biz öz boynumuzagötürdük.

- Fərid, Forex Səni nəyə görə özünə cəlb edir?İkinizin də adı eyni hərflə başladığına görəmi?..

- Təkcə buna görə yox. Bu bazarda hər şey səninyalnız özündən asılıdır. Başqa faktorlara – “Day-day”a, rüşvət verib işə girməyə, “tapşırığa” ehtiyacyoxdur. Zatən, bunlar mümkün də deyil. Yalnız ikinizvarsınız: Bazar və Sən. Buyur, qazancını çıxar!

- Yeni başlayanların ən böyük səhvi, Sizcə, nədəolur?..

- Pullarının qədrini bilməmələrində. Hamı nəqədər qazana biləcəyini düşünür, amma heç kim nəqədər itirə biləcəyini hesablamaq istəmir. Unutmayın:“Həqiqət nə qədər acı olsa da, şirin yalandanyaxşıdır”

- Sizcə, niyə treyderlərin çoxu Forex-də uğurqazana bilmirlər?

- Tamah, səbrsizlik, dözümsüzlük və ən əsası,risklərə düzgün riayət olunmaması səbəbindən.Məsələn, belə bir sual: Tutaq ki, iki nəfər var.Hərəsinin də 100$-ı. Biri hər əməliyyatında 5$,digəri 10$ risk edir. Sizcə, onlardan hansı bazardadaha çox müddət ərzində “sağ” qala biləcək? Təbiiki, 5$ risk edən. Onun bazarı tərk etməsi üçün 20uğursuz əməliyyat tələb olunduğu halda, o biri trey-derə 10 əməliyyat da kifayət edər ki, bazarda məğlubolsun.

- Bəs şampan necə olsun? Axı şampan içməküçün risk etmək lazımdır!

- Hər şey həddində, qədərində olanda çox gözəlolur. Nizami elə-belə deməyib: “Su artıb həddiniaşarsa əgər, İçəni doyurmaz, mütləq qərq edər”. Yənişampan burda yalnız uğurlu ticarətin sonunda açılır.O da ticarətdən qazandığın pulun hesabına alınır.

- Sabit qazana bilmək üçün treyderə neçə ayvaxt lazımdır?

- Məncə, bu, indivudal xarakterli məsələdir. Çünkiinsanlar eyni xasiyyətdə deyillər. Bu işdə sabit qazan-maq üçün kiməsə 5 ay, kiməsə də 5 ilə lazım gələbilər. Hər şey onların özlərindən, öyrəndiklərini necə“həzm etmələrindən” asılıdır.

- “Ticarət Sistemi” deyəndə nə başadüşürsünüz? Normal strategiya necə olmalıdır?


Fərdi FəridFərid Hüseynov: “…Əgər pul Sizi idarə edirsə,

çox tezliklə Forexdə məğlub olacaqsınız!”

8



- Ticarət sistemi dedikdə mənbelə başa düşürəm ki, bura RiskManagment, Ticarət Qaydaları,Ticarət günləri daxildir. Mənimfikrimcə normal strategiya az daolsa, itkisi olan strategiyadır.Çünki bu biznes, Larri Vilyamsdemişkən, “İtkilərin idarə olun-ması biznesidir”. Ticarət müəyyən,qəti, 100 dəfə ölçülüb-biçilmiş birsistem əsasında aparılmalıdır.

- İtkilərdən söz düşmüşkən,itkisiz ticarət sistemlərinin ol-masına inanırsanmı? Yoxsa, ocür sistem axtarmağa sərf olu-nan vaxtda “The Lord of Rings”filminə təzədən baxmağı üstüntutardın?..

- Görürsünüz, psixologiya eləburada öz sözünü deyir. İndiçoxları elə biləcək ki, “The Lord ofRings” filminə baxmaq lazımdır,orada “qızıl strategiya” var. Həy-atda 100%-lik heç nə olmadığıkimi burada 100% gəlir verənstrategiya da yoxdur, olsa da,müəyyən müddətdən sonra güclüitkilərlə qarşılaşa bilərsiniz.

- Fərid, Sən həm də “MoneyManagment” mövzusunda semi-nar keçirirsən. O seminarda əsassöhbət nədən gedir? Yəni oraqatılanlar nəyi qatılmayanlar-dan daha yaxşı bilirlər?

- Qatılanlar qatılmayanlardanfərqli olaraq, az da olsa, pullarınınqədrini bilirlər.

- “Money Manegment” ifadəsi“pulun idarə olunması” kimi tər-cümə olunur... Səncə, əslində kimkimi idarə edir: biz pulu, yoxsapul bizi?

- Əgər pul sizi idarə edirsə, sizbu bazarda məğlubsunuz, yox əgərsiz pulu idarə edirsinizsə, siz qalib-siniz. Bu işdə pul haqqında düşün-

mək lazım deyil, əsas ticarətinkeyfiyyətinə fikir vermək lazımdır.

- Belə bir fikir var ki, Forex-dəqazanmaq üçün çox şey bilməyəehtiyac yoxdur, bu, əksinə,adamı dolaşdıra bilər... Həminfikirlə razısanmı?

- Bəli, razıyam. Bu işdə çoxlutəcrübə yığmaq lazımdır. Necədeyərlər, bu işdə “Çox bilən yox,çox işləyən qazanır”.

- Maraqlı oldu... Elə isə, hərbir treyder üçün kafi olan bilik-lərin minimum dəstini təsvir edəbilərsənmi? Ora nələr daxildir?..

- Qiymət (Moving Average),Trend xəttləri və Risk Managment.

- Öz Ticarət Sisteminhaqqında məlumat verəbilərsənmi? Əgər dövlət sirrideyilsə...

- Mənim istifadə etdiyim ticarətsistemi və ya sistemləri barədə “İn-forex” şirkətinin treyderlər üçünyaratdığı forumundan məlumatəldə edə bilərsiniz. Niyə də sirrolmaldır ki? Dünyanın malıdünyada qalacaq!

- Əməliyyat açmazdan qabaqbazarı təxminən nə qədər, necəvə hansı metodlarla təhliledirsən?

- Əsasən Moving Average, trendxəttləri ilə analiz edirəm. Analiztəxminən 5 dəqiqə çəkir. Öncə 3əsas məqamı müəyyən edirəm:1)Bazara harada girmək lazımdır;2)Bazardan harada xeyirlə çıxmaqlazımdır (Take Profit); 3) Bazardanharada ziyanla çıxmaq lazımdır(Stop Loss). Sonra “Bu əməliy-yatında nə qədər itirməyə hazır-san?” sualına cavab verirəm vəsoyuqqanlıqla əməliyyat verirəm.Əməliyyat açandan sonraçalışıram, qrafikə baxmayım, yal-

nız çox vacib xəbər vaxtları və yaərəfəsində nəzər salıram.

- Xüsusi rəğbət bəslədiyinanaliz metodu varmı?

- Bəli, Moving Average vəTrend xəttləri vasitəsilə qiymətinizlənilməsi.

- Ticarətində fundamentalxəbərlərdən istifadə edirsənmi?Edirsənsə, necə?

- Fundamental xəbərlərdənBazarda likvid vəziyyətlərdən fay-dalanmaq və Range-in sonununnecə bitəcəyini müəyyən etməküçün istifadə edirəm.

- Səncə, başqa bir işlə məşğulolmadan, sırf Forex hesabınadolanmaq mümkündürmü? Bu,çox riskli olmaz ki?..

- Əgər tamamilə heç bir işinizolmadan Forexlə məşğul olmaqqərarına gəlmisinizsə, bu, təbii kiçox risklidir. Çünki Siz çalışa-caqsınız ki, mümkün qədər tez birzamanda pul qazanasınız. Məsələn,gedib “işıq pulunu” vermək üçün.Elə ola bilər ki, Siz trendin yaran-masını bir neçə gün gözləməliolarsınız. Evdə gedib beləmideyəcəksiniz: “Bala, gözlə, Avrorange-dən çıxsın, sənə velosipedalacağam?!” Bu prizmadanyanaşsaq, Forexə əlavə gəlir mən-bəyi kimi baxmaq daha yaxşı olar.Məncə, yalnız böyük təcrübətoplayandan sonra Forex əsasdolanışıq mənbəyinə çevrilə bilər.

- Hələ ki qazana bilməyəntreyderlərə nə məsləhət verərdi-niz?

- Əməliyyat açmazdan əvvəlözlərinə bu iki sualı versinlər:

1. Bu əməliyyatı nəyə əsasənaçıram?

2. Bu əməliyyatda nə qədər itir-məyə hazıram?


8

MÜSAH İ B Ə32 Fərid Hüseynov



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

33

Bu ay ərzində Siz “İnforex” şirkətinin təmsil etdiyi “Templer Holding”dəhesab açsanız, yaxud, köhnə hesaba pul yatırsanız, 10 faiz bonus əldə

edəcəksiniz. Sizin 2500$-a qədər Bonus əldə etmək şansınız var!

Kampaniya iyulun 30-na qədər qüvvədədir. Daha ətraflı


Pulunuzu dərhal10% artırmaq

üçün nə etmək olar?


http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=160&Itemid=15


FƏL SƏ FƏ34 Prizma

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Spekulyativ ticarət yaranangündən bəri meydanaçıxan müxtəlif indikator-

ları, qrafik modelləri və digərticarət vasitələrini saymaqla bit-məz. Hər şey artıq mövcud olanmetodların tədqiqilə başlayır vənəsə özünəməxsus bir şey “kəşf et-məyə” cəhdlə sona çatır.

Bu, nə ilə əlaqədardır? Yəqinki, hələ də ideal indikatorun və yametodun yaradılmaması ilə.Əvvəlcə ticarət uğurla gedir, ammavaxt gəlir və mənfəət get-gedə aza-lır. Ayrı cür də olur: treyder uğurqazanır, amma “Müqəddəsqədəh”in (“Holy Grail”) - yənibazarı ideal proqnozlaşdırmağa vəondan maksimum gəlir əldə et-məyə imkan verən metodun ax-tarışı hələ də davam edir. İnkişafameyllik və yeni-yeni yüksəklik-lərin fəthi insan təbiətinə xasəlamətdir.

Gəlin, kitabları birja dərslik-lərinə çevrilən məşhur treyderlərinuğur və uğursuzluqlar barədə fikir-lərini ümumiləşdirməyə çalışaq.Ayrı-ayır metod və alətlərdən isti-fadə etmələrinə baxmayaraq, on-ların yanaşmalarında bir sıraümumi anlar, biliklər var ki, bizəpeşəkarlığa çatmaqda kömək olabilərlər.

Hər şeydən əvvəl, mənim oxu-duğum kitabların müəlliflərininfikirləri belə bir nöqtədə cəmləşir:“Heç nəyi proqnozlaşdırmaq lazımdeyil. Bazarla yaşayın, onunlabirgə nəfəs alın və sadə olun”.Şəxsi təcrübəmdən deyim ki, bu

ideya ticarəti çox rahatlaşdırır.Bizə qalır sadəcə variantlarıhesablamaq və “torlarıyerəşdirmək”.

Bazarı izləmək ideyası təkrar-lanan qiymət hərəkətini əvvəl-cədən proqnozlaşdıran yox,bazarın əhvalının dərinliklərinənəzər salan indikatorların meydanagəlməsinə səbəb oldu. Açılış,bağlanış qiymətləri və ya eks-tremumlara müxtəlif ölçülərverəndən, birja kütləsinin əhva-lını müəyyənləşdirəndən sonratreyderlər qrafikləri də yeni metod-larla araşdırmağa başladılar.

İkinci ümumi məqam: treyderinuğursuzluğunun kökü onunözündə, psixologiyasındadır. İndidemək olar ki, bütün kitablardabirja ticarətinin psixoloji aspekt-lərindən bəhs edən bölmə var. Buda tamamilə məntiqlidir, axımaliyyə bazarları elə bir yerdir ki,burada hər kəs özü qərar verir.Bazar heç kimi heç nəyə məcburetmir. Bundan əlavə, uğursuz trey-deri “pis bazar” haqqında söh-bətlərindən də tanımaq olar.Halbuki, biz bazarın heç vecinə dədeyilik.

Müəlliflərin gətirdiklərianalogiyalar bir çox hallarda sondərəcə spesifik olur. Məsələn,Aleksandr Elder hesab edir ki,birja ticarəti bir çox treyderlərə vəo cümlədən də, onun özünə sankialkoqola spirtli içki lazım olankimi lazımdır. Məhz bunu anlamaqonun gözünü açıb. Hər bir normalinsan çox içdiyini başa düşən kimi

özünü saxlayır, əyyaş isə yenə dəiçmək istəyəcək. Ticarətdə dəbelədir. Hətta gün uğursuz olsabelə, yeni başlayan treyder yenəəməliyyat açıb daha çox qazanmaqistəyəcək, halbuki, bazar bununüçün siqnal verməyib. Bir qaydaolaraq, bu, sonda daha ağır itkilərəvə treyderlərin sayının bir nəfərazalmasına gətirib çıxarır.

Ona görə də, emosiyalarınızıcilovlamağın vasitələrindən biri –sərt ticarət qaydaları fikirləşməkvə hər şeyə rəğmən, onlara riayətetməkdir. Belə bir nümunə ilə rast-laşmışam: təsəvvür edin ki, sizKazinoda kart paylayan işləyirsizvə sizin oyunu saxlmaq üçün sərtqaydalarınız var. Amma birincidövrədən sonra əminsizniz ki, in-dicə qazanmış oyunçu növbətiraundda uduzacaq və ona görə də,qaydanı pozub, yenidən oyunadavam edirsiniz. Hətta sizinfikriniz baş tutsa belə, Kazinonunsahibi sizi işdən qovacaq.


ÖÖzzüünnüü ÖÖzzüünnddəənn qqoorruu!!Bazar treyderə heç nə etmir. Əsas düşməni

– onun özüdür. Gəlin, düşmənimizi tanıyaq

8



Belə ki, Siz Kazinonun gəlirinitəhlükə altına salmışdınız. Kazino-ların ətrafındakı misilsiz otellərondan xəbər verir ki, sərt qay-dalara riayət edilməsi yaxşı gəliryaradır. Larri Vilyamsa görə, “qay-dalar bizi özümüzdən qoruyur” vəbununla bütün müəlliflər razıdır.

Bill Vilyams itkiyə aparanpsixoloji problemə başqa cürbaxıb. O, treyderlərin əksəriyyə-tinin uduzmasının kökünü 2500 ilbundan əvvəl meydan gəlmiş fəl-səfi mübahisədə görür. Söhbət biziəhatə edən dünyanın araşdırıl-masına Aristotel və Heraklitinprinsipcə fərqli baxışlarındangedir. Aristotel inanırdı ki, hərhansı bir əşyanı müxtəlif hissələrəayırmaqla araşdırmaq olar. O,

bəşəriyyətə dəqiq saat mexanizmikimi baxırdı. Saatın necə işlədiyinibaşa düşsən, bütün sistemi idarəedə biləcəksən. Heraklit isədünyaya daim inkişaf edən bir sis-tem kimi baxırdı. Onun məşhurkəlamı hər kəsə tanışdır: “Bir çayaikinci dəfə girmək olmaz”. O, sta-billiyi norma hesab etmirdi.

Əgər nə isə bizim məntiqi sis-temimizə sığmırsa, kənara qoyulur.Bu, Aristotelin fikri idi. Əgər sivi-lizasiya Heraklitin ideyaları iləinkişaf etsəydi, bizim üçün əsassəhvlər böyük əhəmiyyət kəsbedərdi. Treyder üçün bu, bazarın“küyünün” istisna olunması yox,ona diqqət ayrılması anlamınagəlir. Təsadüflər, bazarın “küyü”,

riyazi səhvlər – bütün bunlar dahayüksək rejimin struktur təsiridir.Xaos. Məhz Xaos nəzərriyəsi bu-rulğanın və canlı orqanizmlərinfəaliyyətini təsvir etmək gücünəmalikdir.

Bədbəxtlik ondadır ki, 2500 iləvvəl səbəb-nəticə əlaqəli məntiqifikirlər tükənib özünün son həd-dinə çatmışdı. Nisbiliknəzəriyyəsi, kvant mexanikası,xaos nəzəriyyəsi ( bura kiber-netika, qeyri-xətti dinamika, frak-tal həndəsəsi daxildir), alimləritamamilə başqa araşdırmasəviyyəsinə, Aristotelə zidd, He-raklitin fikirlərini təsdiqləyənsəviyyəyə gətirib çıxardır.

Nəticə etibarilə Aristotelinmetodu insan qarşısında duranməhdud sayda sualları cavablan-dırmağa qadirdir. Tərəzinin Aris-

totelə məxsus hissəsində bizimtanıdığımız “Stochastics”, “RSI”kimi köməkçilər dayanırsa, Herak-litə məxsus hissəsində fraktallar,Elliot dalğaları, Fibonaççi ardıcıl-lığı və digər alətlər yer alır.

Bill Vilyamsın fikrincə, treyder-lər tez-tez bazarın əsaslandırıl-mamış qiymətləndirmələrindəsəhvlər edirlər. Əsaslandırılmamışqiymətləndirmələr bunlardır:“bazar pik nöqtəyə çatıb”, “bazarifrat alınıb və ya satılıb”, “bizüçüncü dalğadayıq”, “bu artım qısapozisiyaların bağlanması ilə əlaqə-lidir”, “heç vaxt ziyan XX dollar-dan çox olmamalıdır”, “heç vaxtkapitalınızın 2%-dən çoxu ilə risketməyin” və s. Bu yanaşmalar

bazarda baş verənləri anlamağakömək etmir. Əsaslandırılmışqiymətləndirmələr isə birmənalı,dəqiq, yoxlanıla bilən olur vəbazarın özündən bəhrələnir.

Bazar “ifrat alınan” və ya “ifratsatılan” ola bilməz, çünki o, haradalazımdırsa, oradadır. Alıcı vəsatıcılar həmin qiymətlə alqı-satqıaparırlarsa, deməli, həmin qiymətonları qane edir. Sabah qiymət nis-bəti dəyişəcək və qiymət başqaolacaq. Analitiklərin fikri ilknövbədə bazar iştirakçılarının əh-valını hiss etmək üçün lazım ol-malıdır. Amma qərar vermək üçünəsas deyil.

Bill Vilyams hesab edir ki,Bazarda istənilən yeni bir hadisəyəhazır olmaq lazımdır. Elder vədigərləri də bununla razıdırlar.Yaxşı treyder yeni informasiyanıkeçmişdə öyrəndiyi vəziyyətçərçivəsində yox, hazırda başverənlərin fonunda təhlil etməlidir.

Bir çox müəlliflərin fikir verdiyinövbəti məqam ticarət prosesininözünə onun nəticələrindən dahaçox marağın göstərilməsidir. Sizözünüzə nə qədər qazanmalıolduğunuzu deyəndə obyek-tivliyinizi itirməyə başlayırsınız.Bundan sonra bazarda sizə lazımolanı görməyə başlayırsınız, əs-lində baş verənləri yox. Əslində isəbu gün qazanmaq imkanı olmayada bilər. Yaxşı treyderin məqsədipul yox, ağıllı ticarətdir.

Bu müddəadan sonra birjadauğurun növbəti qaydası gəlir: İt-kilərinizi azaltmalı və gəlirlərinizinartmasına imkan verməlisiz. ÇarlzLebonun D.V.Lukasla birgəyazdığı “Fyüçers bazarlarınınkompüter analizi” kitabında deyi-lir ki, bir treyder yadplanetlilərtərəfindən antenna quraşdırılmış“Koka-kola” şüşəsi vasitəsiləgöndərilən işarələrə əsasən bazaragirirdi.


8 8

FƏL SƏ FƏ Prizma 35



Təbii ki, hamı ona lağ edirdi.Əgər əməliyyat uğursuz alınırdısa,onda o, iddia edirdi ki, dalğa na-sazlıqları yanlış siqnala səbəbolub. Əgər əməliyyat uğurlualınırdısa (yeri gəlmişkən, o,uğurlu treyder idi), onun sehrlişüşəsinə inamı daha da artırdı. Əs-lində isə onun ticarətdəki uğurunuəlbəttə, “koka-kola” şüşəsimüəyyən etmirdi. Sadəcə o, itkiliəməliyyatlarını mümkün qədər tezbağlayırdı.

Bir çox müəlliflər gəlirlihərəkətdən maksimum xeyir götür-məyə daha çox diqqət ayırırlar.Bazar saat mexanizmi deyil. Trey-derlər heç vaxt bilmirlər ki,bayram nə vaxt olacaq və bazarçoxlu hədiyyə gətirəcəkmi? Onagörə də, tapdığımızdan maksimumgəlir götürmək lazımdır.

Burdan belə nəticəyə gəlməkolar ki, Take-Profitin qədəri barədəməsləhət yoxdur, “Stop-Loss”barədə şərtlər var.

Elder belə bir yolla özünüzüyoxlamağı təklif edir: Qrafikəbaxırıq, onu analiz edirik və kim-lərin – “ayı”ların, yoxsa“buğa”ların güclü olduğunumüəyyən edirik, sonra isə qrafikitərsinə çeviririk. Əgər sizin bazarıqiymətləndirməniz dəyişməsə,əməliyyat açmağa əsas var.

Əksər müəlliflər həmçinin,

Bazarda qazanmağın asanolduğunu düşünürlər. Treyderəuğur qazanmağa sadəcə,psixologiya imkan vermir. Onudəyişmək daha çətindir. Hansıtreyder qrupuna (95% uğursuzlar,yoxsa 5% uğurlular) daxilolduğunuzu Bill Vilyamsın sadətesti ilə müəyyən etmək olar.Aşağıdakı söz ingiliscədir. Sözlərarasında düzgün ara buraxmaqlazımdır:

Opportunityisnowhere

Daha bir fikir də ondan ibarətdirki, ziyan –normal haldır. Uğurluadam itkisiz ötüşmür. O, itkiniqəbul edir, nəzərə alır və “stop-loss” qoyur. Həmişə udmağa can

atmaq – uğursuzların yoludur.

Necə deyərlər, xoşbəxtlik puldadeyil, onun sayındadır. Əgər buməsəli itkilərlə uyğunlaşdırsaq,

“bədbəxtlik itkilərdə deyil, onlarınmiqdarındadır”.

Ticarətdə emosiyaları idarəetmək vacibdir. Bu məqsədlə birjagündəliyi tutmaq, bazara nəyə görədaxil olduğunuzu və növbətiqərarınıza nəyin təsir etdiyini yaz-maq lazımdır. Bil Vilyams buməqsədlə işə başlamazdan əvvəl 3səhifəlik yazı yazmağı məsləhətgörür. Nədən olacağı vacib deyil.Ağlınıza gələni yazmaq lazımdır.Əgər ağlınıza heç nə gəlmirsə, elə“ağlıma heç nə gəlmir” yazmaqlazımdır. Bu yolla beynimizi rahat-layırıq və bazarda real vəziyyətimüəyyən etmək qabiliyyətinəmalik oluruq. Və unutmuruq:Uğurlu insan - özünü səhvlərə görətənqid edən yox, az olsa belə,uğura görə tərifləyən insandır.


8

FƏL SƏ FƏ36 Prizma



İ ND İQATOR Emalatxana

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Hər bir treyder üçün bir nömrəli iş qiymətin hansıistiqamətdə gedəcəyini müəyyən etməkdir. Ammasirr deyil ki, Bazarın təhlilinin heç bir metodu heçvaxt 100 faizlik nəticə vermir.

Texniki analizi hamıdan qabaq yaponiyalıticarətçiləri düşünüb və tətbiq etməyə başlayıblar.Onlar bu məqsədlə indi hər kəsə yaxşı tanış olan“yapon şamları”ndan istifadə edirdilər. Qrafikin“yapon şamları” ilə təsviri Bazarın vəziyyətini vətreyderlərin əhvalını anlamağa çox yaxşı kömək edir.“Yapon şamları”nın xüsusi bir növü də “HeikenAshi” adlanan texnikadır. Bu metod klassik şamlaranisbətən bazarı daha yaxşı duymaqda treyderəyardım edir.

“Heiken Ashi” qrafikini Dan Valku adlı analitikyaradıb. 2004-cü ilin fevralında "Technical Analysisof STOCKS & COMMODITIES" jurnalında onun«Using The Heiken Ashi Technique» (“Heiken Ashi”Texnikasının işlədilməsi) adlı məqaləsi dərc olunan-dan sonra metod sürətlə məşhurlaşmağa başlayıb.Yapon dilində “heiken” – orta, “ashi” - səviyyə,zolaq deməkdir.

“Heiken Ashi” indikatoru ilə klassik “yapon şam-ları”nın arasında əsas fərq odur ki, birincisi şamlarıyuvarlaqlaşdırılmış qiymətlər əsasında qurur,nəticədə, sessiayalar “hamarlanmış” olur. Bu, volatil-liyin xüsusilə yüksək olduğu valyuta bazarındamənzərəni aydın görmək, titrəyişləri azaltmaq üçünçox yaxşı vasitədir.

Adi “yapon şamı”ndan fərqli olaraq, “HeikenAshi” şamlarının açılış, bağlanış, maksimim və mini-mum səviyyələri belə hesablanır:

Open = (Əvvəlki şamın açılışı+ Əvvəlki şamınbağlanışı) / 2

Close = (Open + Max + Min +Close) / 4Min = [(Min, Open, Close) üçlüyündən ən kiçiyi]Max = [(Max, Open, Close) üçlüyündən ən

böyüyü]

Göründüyü kimi, sanki “Heiken Ashi” şamları adi“yapon şamları” ilə Dəyişən Orta Göstəricinin inteq-rasiyasını xatırladır. Əgər adi “yapon şamları” ilə“Heiken Ashi”ni qrafik üzərində müqayisə etsək,belə bir mənzərə alınır.

Şəkil 1. Adi “yapon şamları” ilə Heiken Ashi-nin

müqayisəsi

Bu qrafiklərin əsas fərqləndirici cəhəti odur ki,artım trendi zamanı yaşıl şamların aşağı kölgəsiolmur. Uyğun olaraq, eniş trendi zamanı da qırmızışamların yuxarı kölgəsi olmur. Beləliklə, kölgəsiz

şamlara əsasən trendi müəyyən etmək üçün əlavəimkan yaranır.

Bundan başqa, Heiken Ashi qrafiklərində “gap”lapolmur, hər bir yeni şam əvvəlkinin tən ortasıbərabərində açılır.


Bayram şamlarıHeiken Ashi texnikası sizə trendi və korreksiyanı

daha yaxşı görməkdə yardım edə bilər

8



Şəkil 2. Heiken Ashi trendi vizual cəhətdən daha

aydın göstərir

Bu cür hesablanma nəticəsində “Heiken Ashi” adi“yapon şamları” ilə müqayisədə ləng işləyir və siq-nallar da gecikmə ilə verilir. Bəs elə isə, onların nəxeyri var?

Əvvəla, bu gecikmə nəticəsində “Heiken Ashi”şamları volatilliyi böyük olan cütlüklərlə işləyərkənbizi tələsik qərarlar verməkdən və prosesin əvvəlindəBazarın əksinə əməliyyat açmaqdan sığortalayır.

İkincisi, Heiken Ashi şamları trendin istiqamətinidaha dəqiq göstərirlər. Trend zəifləyəndə şamların“bədəni” qısalır, “kölgə”ləri isə uzanır. Rəngin də-yişməsi alış/satış üçün ilkin siqnal rolu oynayır.

Korreksiyanın sonunu vizual müşahidə etməkHeiken Ashi qrafiklərində daha rahat və effektiv olur.

Klassik “yapon şamları”ndakı fiqurların bəziləri“Heiken Ashi” şamlarında da var. Amma bu şamlarınspesifikliyi üzündən fiqurlara az rast gəlinir, əvəzindəonlar daha güclü və informativ olurlar.

Gəlin, daha aydın olması üçün bir praktik misalanəzərə salaq.

Şəkil 3-ə diqqət edin. “1” şamının rənginin dəyiş-məsi korreksiyanın başlanmasından xəbər verir. “2”şamının rəngi dəyişsə də, kölgəsinin uzunluğugöstərir ki, hələ trendin bərpa olunması haqqındadanışmaq çox tezdir. Eyni fikri “3”, “4”, “5” şam-larına da aid edə bilərik. Kölgələrinin hər iki tərəfdənuzun olması ilə yanaşı, onların üçü də klassik şamanalizində olan “doji” fiqurlarıdır və heç bir haldatrendin bərpasından xəbər verə bilməzlər. “6”şamının da “doji” olması yuxarı hərəkətin tükənəbiləcəyi haqqında siqnal verir. “7” şamında rəngindəyişməsi aşağı hərəkətin bərpası haqda siqnal versədə, “kölgə”sinin uzun olması bu siqnalın əlavə təs-

diqə ehtiyacı olduğunu göstərir. Həmin təsdiq “8”şamıdır: onun “bədən”inin “kölgə”sindən uzun ol-ması trendin başladığına işarədir.

Heiken Ashi-nin siqnalları

1) Kölgəsiz yaşıl şamlar. Güclü “buğa” trendindənxəbər verir. Hərəkətin davam etməsi ehtimalı dahayüksəkdir.

2) Kiçik “kölgə”li yaşıl şamlar. “Buğa” trendinindavam etmək üçün hələ potensialı var.

3) “Bədən”i kiçik, “kölgə”si böyük şamlar.“Doji”yə oxşayan bu şamlar trendin yorulduğundanxəbər verirlər. Korreksiya, yaxud dönüş uzaqda deyil.

4) Kölgəsiz qırmızı şamlar. Güclü “ayı” trendindənxəbər verir. Hərəkətin davam etməsi ehtimalı dahayüksəkdir.

5) “Kölgə”li qırmızı şamlar. Eniş trendi zəifləməyəbaşlayıb.

Bundan başqa, Heiken Ashi şamlarını digər indika-tor və osillyatorlarla kombinasiya edərək, daha dəqiqsiqnallar almaq mümkündür.

Şəkil 4-də Heiken Ashi şamlarının Dəyişən OrtaGöstərici indikatoru və Stochastics osillyatoru iləkombinasiyası göstərilib. “1” nöqtəsində Stochasticssatış siqnalı verir. Heiken Ashi şamının rənginindəyişməsi isə bu siqnalı təsdiqləyir.


Şəkil 3. Heiken Ashi şamlarının informativliyi

8 8

İ ND İQATOR38 Emalatxana



“2” nöqtəsində Stochastics korreksiyanın başlan-ması haqda xəbərdarlıq edir. Heiken Ashi də rənginidəyişməklə bunu təsdiqləyir.

“3” nöqtəsində Stochastics yenə satış siqnalı verir.Heiken Ashi bu dəfə də rənginin dəyişməsi ilə siqnalıtəsdiqləyir.

Ümumilikdə, Heiken Ashi qrafikini oxumaq“yapon şamları”na nisbətən daha asandır. Çünki bu-rada çoxlu mürəkkəb formasiyalar yoxdur. AmmaHeiken Ashi ilə uğurla işləmək üçün bir müddət onuöyrənmək və alışmaq lazımdır. Siz bu araşdırmalarımüstəqil şəkildə apara bilərsiniz.


Şəkil 4. Heiken Ashi şamlarının digər indikatorlarla

kombinasiyası

8

İ ND İQATOR Emalatxana 39



T İ C A R Ə T T Ə R Z İ40

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Larri Konnors

Deytreyderlərin uğurqazana bilməsi üçünonlar hər şeydən əvvəl,

“svinq-treydinq”in prinsiplərinibaşa düşməlidirlər. Çarlz Dounundövründən üzübəri treyderlərticarəti iki əsas metodla aparırlar.Bunlardan birincisi “uzaqhədəflərə atəş açmaq”, başqasözlə, uzunmüddətli trendlərləişləməkdir. Bu tip strategiyalarüçün uzunmüddətli fundamentaltəhlillər son dərəcə vacibdir.

İkinci metod isə Dounun hələ1908-ci ildə təsvir etdiyi yanaş-madır: “Aktiv bazarlarda stop-or-derlərə güvənərək, tez-tezəməliyyatlar açmaq”. Bu metodsonradan “dalğalarda ticarət”,yaxud “swing trading” adlanmağabaşladı. Uzunmüddətli trendinhansı istiqamətə yönəlməsindənasılı olmayaraq, “swing trading”fürsət düşdükcə hər iki istiqamətdəəməliyyatlar açmağı nəzərdə tutur.Çünki hər bir uzunmüddətlidalğanın daxilində əks istiqamətlinisbətən qısa dalğalar da olur.

Arayış

“Swing” sözü ingiliscədən tər-cümədə müxtəlif mənalar verir.Həmin kəlməni dilimizə bu cür çe-virmək olar:

- Yellənmək- İki nöqtənin arasında gedib-

gəlmək- Saat kəfkirinin, yaxud rəqqasın

yırğalanma hərəkəti- Dönüş- Tərəddüdlü hərəkət - Fizikada rəqsin amplitudası

Dalğalarda ticarət aparmaq üçünBazarın növbəti hərəkətinin necəolacağını proqnozlaşdırmaqlazımdır. Məsələn, Bazar vacib

dəstək xəttini yararaq aşağıyayönəlirsə, ən doğru addım ilk kor-reksiya zamanı satmaq olacaq.Niyə? Ona görə ki, bu halda Bazardaha böyük ehtimalla, yeni mini-mumunu təkrarlamağa can at-malıdır.

Hər bir əməliyyatın əsasməqsədi gəliri artırmaqdan çox,itkiləri azaltmaqdır. Biz əməliyyatıaçandan sonra hər şey bazarın ixti-yarına keçir. Məsələn, biz trendxəttinin yarılması əsasında ticarətaparırıqsa, əvvəlcədən qəti şəkildəbilmək mümkün deyil ki, bu,həqiqi dönüşdür, yoxsa yox. Biz

bazarda gedən prosesləri idarə et-məyə qadir deyilik. Vəziyyətənəzarəti itirməmək üçün biziməlimizdə yalnız bir alət var: “Stop”əmri.

Dalğalarda ticarətin ən güclümodellərindən biri əvvəlki maksi-mum/minimumların keçilməsidir.Əgər bu mümkün olmasa, yənibazar əvvəlki maksimum/mini-mum səviyyəsini test edərək, əksistiqamətə dönsə, onda həmin is-tiqamətdə əməliyyat açmaq üçünəla imkan yaranır.


Yelləncəkticarəti

8



Bu zaman yaranan modeli svinq-treyderlər bəzən“ikiqat dayanacaq nöqtəsi” də adlandırırlar. Həminsəviyyədən bazara girmək riskləri minimuma endirirvə “stop” əmrini yerləşdirmək üçün ideal zonatəqdim edir.

Şəkil 1. “İkiqat dayanacaq nöqtəsi”

İkinci halda isə əməliyyatlar korreksiya zamanıaçılır. Bu halda bir dayanacaq nöqtəsi də kifayətedir. Çünki əməliyyat əsas trendin istiqamətindəaçıldığından, ikinci dayanacaq nöqtəsi tələb olunmur.

Şəkil 2. Trendin gedişində “bir dayanacaq nöqtəsi”

Üçüncü tip əməliyyatlar isə kulminasiya, yaxud,tükənmə modelləri əsasında açılır. Yüksək volatillikzamanı bazar əks istiqamətdə dönürsə, bu zaman kul-minasiya modelinə əsaslanan uğurlu əməliyyatlar

açmaq üçün şans yaranır. Amma Siz əməliyyatı aç-mazdan qabaq “Kulminasiya dayanacaq nöqtəsi”nigörməlisiniz. Əgər bazara düzgün girmisinizsə,qiymət tezliklə Sizin istiqamətdə hərəkət etməlidir.

Belə əməliyyatlar aça bilmək üçün Siz işlədiyinizticarət sisteminin bütün incəliklərinə mükəmməl şə-kildə bələd olmalı, bazarı “oxumağı” bacarmalısınız.

Şəkil 3. “Kulminasiya dayanacaq nöqtəsi”

Dalğalarda ticarətin digər

vacib prinsipləri bunlardır:

- Bir vaxt diapazonunda işləyin! Bəli, ümumitrendi müəyyənləşdirmək üçün yuxarı diapazonlarınəzərdə keçirmək vacibdir. Amma konkret əməliy-yatla bağlı qərarları bir vaxt diapazonunda qəbuledin.

- Əgər nədənsə şübhələnirsinizsə, Bazardan çıxın!“Stop”un işə düşəcəyinə əminsinizsə, bunu göz-ləməyə ehtiyac yoxdur. Sadəcə, bazardan çıxın vəbaşqa, daha əlverişli bir məqam axtarın.

- Ləng, “ölüvay” bazarda işləməyin. Gəlir götür-mək üçün bazarda aktivlik və likvidlik olmalıdır.

- Ziyanlı əməliyyatı sabaha saxlamayın! Bu günonu bağlayın, sabah vəziyyəti yenidən təhlil edərək,Bazara girərsiniz!

- Əgər bazar gözlədiyinizdən daha çox qazanc tək-lif edirsə, götürün!

- Nəhayət, unutmayın ki, qısamüddətli ticarətdəgəlir əməliyyatlar üzrə qeyri-bərabər bölünür. Aylıqgəlirin böyük hissəsi cəmi bir neçə əməliyyatınpayına düşə bilər.


8 8

T İ C A R Ə T T Ə R Z İ Sving-treydinq 41



Amma unutmayın ki, əgər Siz kapitalın idarə olun-ması qaydalarına riayət etməsəniz, istənilən strate-giya 100 faiz xeyirsiz olacaq. Mən Sizə cəmi 1-2uğursuz əməliyyat nəticəsində müflis olan istedadlıtreyderlər haqqında saysız-hesabsız əhvalatlar danışabilərəm. Bu, karyeramın əvvəlində mənim öz başımada gəlib. Belə uğursuzluqların səbəbi ticarətmetodologiyasında yox, kapitalın düzgün idarə olun-mamasındadır.

“Kapitalın idarə olunması” deyəndə biz itkilərinminimal həddə saxlanması və gəlirin mümkün qədərartmasına imkan yaradılmasını nəzərdə tuturuq. Ka-pitalın idarə olunması bütün investorlar, ilk növbədəisə qısamüddətli treyderlər üçün həyati önəm daşıyır.Uzunmüddətli trendləri izləyənlərdən fərqli olaraq,qısamüddətli treyderlər ayrı-ayrı əməliyyatlardannadir hallarda böyük gəlir götürürlər. Demək, ayrı-ayrı əməliyyatlardan böyük itki vermək də onlarüçün yolverilməzdir. Qısamüddətli treyderinəməliyyatı planlaşdırarkən ilk addımı itkiləri necəməhdudlaşdırmaq haqqında düşnmək olmalıdır.

Əgər Siz hər əməliyyatda mümkün itkiləri məh-

dudlaşdırmağın qayğısına qalırsınızsa, artıq

döyüşü 80 faiz qazanmış sayıla bilərsiniz!

Əgər svinq-treydinq zamanı bazarda diapazonungenişlənməsini (range-expansion move) müşahidəedirsinizsə, bu, o deməkdir ki, hərəkət əks is-tiqamətdə dönə bilər. Şəkil 4-də göstərilən sayaq iribarlar çox zaman ondan xəbər verir ki, artıq bütüniştirakçılar emosional şəkildə bazara girdilər, indialmaq istəyən qalmayıb. Demək, qiyməti də heç kimdaha yuxarı qaldırmayacaq.

Şəkil 4. Diapazonun genişlənməsi

Bu cür hallar baş verəndə, yaxud, Bazar parabolatrayektoriyası ilə hərəkət edəndə “stop”ları mümkünqədər yaxına çəkmək, ya da əməliyyatları bağlamaqlazımdır.

Hərçənd, Siz, yəqin ki, bunu heç vaxt ideal şəkildəbacarmayacaqsınız. Məsələn, mənim əsl bazar sehir-bazı olan bir dostum vardı. O, fyüçerslərlə ticarətdən100 milyon dollardan çox qazanc götürmüşdü.Amma bir dəfə söhbət edərkən onun özü mənə dediki, ən böyük zəifiyi bazardan düzgün çıxmağı bacar-mamasıdır. Görünür, bazardan ideal çıxış strategiyasıdoğrudan da, mövcud deyil. Amma mənfəətinizvarsa, Siz onu təsbit etməyi mütləq öyrənməlisiniz!Uğurlu treyderləin şüuru itkilərdə ilişib qalmır,

gəlirlərinin üzərində cəmləşir.

Siz bazarda nə qədər çox qalırsınızsa, riski də bir oqədər artırmış olursunuz. Bir çox hallarda gəliri vax-tında götürməsəniz, bazar onu geri ala bilər.


8

T İ C A R Ə T T Ə R Z İ42 Sving-treydinq



TAR İ X Keçilən yol

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

43

XX əsrin II yarısı dünya əmtəə

bazarlarında əhəmiyyətli dəyişik-

liklərlə yadda qalıb. Qızıl və neft

kənd təsərrüfatı məhsullarını, me-

talları ilk sıralardan sıxışdıraraq,

əmtəə bazarında əsas spekulyasiya

alətlərinə çevrildilər. Sənayenin

gur inkişafı dünya iqtisadiyyatını

“neft iynəsinə otuzdurdu”. Qızıl ilə

ticarət isə beynəlxalq valyuta

bazarında köklü dəyişikliklərin

nəticəsində mümkün oldu.

Qızıl: Qorxunun qiyməti

II Dünya Müharibəsi beynəlxalqiqtisadi və maliyyə balansını alt-üst etdi, ABŞ və digər Avropaölkələrinin iqtisadiyyatı arasındakiqüvvələr nisbətini kökündən dəyi-şdi. Ağır borclar və Avropadakı in-fliyasiya dünyanın aparıcıdövlətlərini dünya valyuta rejiminəyenidən baxmağa sövq etdi. Ogünə qədər mövcud olan qızıl stan-dartı ləğv edildi. 1945-ci ildəyaradılmış Bretton-Vud sistemi 25il qüvvədə qala bildi. Artıq 1968-ciildə qızıl bazarında qiymətlər azadşəkildə hərəkət etməyə başladı.1971-ci ildə isə Bretton-Vud sis-teminin sona çatmasıyla qızıl birjaəmtəələrindən birinə çevrildi.

Qızıl fyüçerslərinin bazarı 1974-cü ilin 31 dekabrından COMEX –Nyu-York əmtəə birjasındafəaliyyətə başladı. İndi qızıl

müqavilələri ilə bir çox əmtəə bir-jalarında ticarət aparmaq olardı.Qızıl həmişə investorların diqqətmərkəzində olub və maliyyəböhranları zamanı “xilasedicidairə” rolunu oynayıb.

Qızıl bazarı öz qaydaları iləyaşayır: “sarı metal”ın dəyərisiyasi və iqtisadi qeyri-stabillikdövründə artır, sakitlik, rifah dövr-lərində isə düşür. Bretton-Vud sis-teminin dağılma ərəfəsində onununsiyasının dəyəri 35$-a yaxın idi.1980-ci ildə isə artıq 875$-a çat-mışdı. 1980-ci illərdə qızılın ortaillik qiyməti də yuxarı idi – 3 qatunsiyaya 615$.

Qızıl, adətən, səhm bazarlarınınəhəmiyyətli artım illərində böyükuğur qazana bilmir. Amma hərdəfə dünyanın siyasi və iqtisadivəziyyəti qeyri-sabit olanda in-vestorlar yenidən bu qiymətli

metala maraq göstərirlər. Bu mün-valla qızıl bazarında qiymətlərinformalaşması psixoloji prinsiplərləmüəyyən olunur. Hansısa mənadaqızılın qiyməti – qorxu qiymətidir.

Neft: Riskin qiyməti

XX əsrin II yarısında neftin dəbirja aləti kimi rolu xeyli artdı.1950-ci illərin ortalarına qədərkömür əsas yanacaq ehtiyatı olaraqqalmaqda idi, amma sonra neftinəhəmiyyəti ciddi şəkildə artmağabaşladı. 1946-cı ildən 1960-cı il-lərin sonuna qədər neftin 1 barreli3$-a bərabər idi. Siyasi hadisələrintəsirilə 1970-ci ildə baş vermişenerji böhranı nəticəsində Dünyabaşa düşdü ki, neftdən nə dərəcədəasılıdır.


Qorxu və RiskXX əsrin II yarısında iki vacib əmtəə bazarları necə dəyişdi...

orta illik nominal

qiymət

inflasiya nəzərə

alınmaqla orta illik

qiymət

Şəkil 1. 1968-2006-cı illərdə qızılın orta illk qiymətləri

8



Ərəb-İsrail müharibəsininbaşlamasından sonra, 1973-cü ildə“qara qızıl”ın 1 barrelinin dəyəri 6aya 4 dəfə qalxdı.

1981-ci ildə neftin qiyməti yenirekord vurdu: 1 barrelə görə 35$.

2000-ci ildən sonra neftindəyərinin qalxması isə dünyadabaş verən güclü iqtisadi artımlabağlıdır. Sürətlə inkişaf edənAsiya ölkələri enerjidaşıyıcılarınınəsas istehlakçılarına çevrilirlər.Bundan əlavə, dünyada siyasigərginliyin və terror təhlükləsininartması da neftin bahalaşmasınatəsir göstərir. 2006-cı ilin iyulundaneftin qiymətləri tarixi maksi-muma çatdı. 2008-ci ilin avqus-tunda isə həmin rekord təzələnir,

həm də böyük fərqlə: neftin hərbarrelinin qiyməti 145 dollara açatır!

Neft qiymətlərinin kəskin dəyi-şməsi birja iştirakçılarının bubazara marağını gücləndirir. 1983-cü ildən Nyu-York əmtəə bir-jasında neft müqavilələri ilə ticarətaparılmağa başladı. HazırdaNYMEX-də neft müqavilələrininqiymətləri bütün Şimali Amerikabazarları üçün oriyentir rolunu oy-nayır. Avropada isə indikator rolu-nu London birjası daşıyır. Bu ikibirja “qara qızıl” müqavilələrininticarət həcminə görə dünyada ən

böyük birjalardır. Neft bütün inkişaf etmiş və

inkişafda olan ölkələr üçün sondərəcə vacib resursdur. Yanacağınqiyməti demək olar ki, bütünəmtəə və xidmətlərin qiymətinətəsir edir. Müasir iqtisadiyyat ener-jidən asılıdır, neftin qiyməti isəistənilən dəyişikliyə çevik reaksiyaverir. Bu səbəbdən enerjidaşıyıcıların bazarı tez-tez siyasioyunlar meydanına çevrilir,yanacağın qiymətindən siyasitəzyiq göstərmək üçün istifadə olu-nur. Yanacaq idxal edən ölkələrüçün enerji resurslarının etibarlı vəstabil təchizatı məsələsi enerji təh-lükəsizliyi mövzusudur. Dünyadabu qədər strateji önəm daşıyanikinci belə bir əmtəə yoxdur (Əgər

qazı nəzərə almasaq).Xarici faktorların təsirinə xü-

susilə həssas olan neft aktiv birjaspekulyasiyalarının obyektinəçevrilir. Neft bazarı üçünqiymətlərin yüksək dəyişkənliyixarakterikdir. 1980-ci illərin son-larından praktik olaraq iki ayrıcabazar var: neftin qeyri-likvid spotbazarı və likvid derivativ (törəmə)bazarlar. Qimyətin müəyyən olun-masında aparıcı rola malik likvidtörəmə bazarlar fundamentalgöstəricilərdən az asılıdır, əsasəntələb və təklif nisbəti ilə bağlıdır.

Bundan başqa, neft bazarları

əhəmiyyətli səviyyədə regionalfaktorlara meyllidirlər. “LightSweet” markalı neftin qiyməti birçox hallarda Çikaqo regionununtələbi ilə Fars körfəzinin təklifiarasındakı nisbətlə müəyyənləşir,“Brent” markalı neftin qiyməti isəŞimali Avropadakı tələb-təklifdənasılıdır. Bu münvalla, qiymətoriyenti kimi neftin fyuçersmüqavilələri spot-bazarlardakıtələb-təklif arasındakı nisbətlədaha az əlaqəlidir. Neftqiymətlərinin artımı heç də həmişəkifayət qədər təklifin olmamasıdemək deyil. Orta hesablaNYMEX və ICE-də gündəlik 250milyon barrel həcmində neftmüqavilələri ilə ticarət aparılır.Hətta “kağız barreli” adlanan xü-susi termin də var ki, bu, neft is-tehsalının həcmi və derivativbazarları arasındakı fərqi əks edir.

2006-cı ildə NYMEX-dəticarətə buraxılmış müqavilələrarasında REBCO (“Rus ixrac neftqarışığı”) markalı Rusiya neftifyuçerslərini də qeyd etmək yerinədüşər. Ruslar parlaq gələcəyə olanümidin göstəricisi kimi onu“репка” adlandırmağa başladılar.Amma bu müqavilələr ümidləridoğrultmadı. REBCO müqavilələriburaxılana qədər Rusiya nefti üçünoriyentir qiymətlər URALSməzənnələri idi. Amma onlar bazarmexanizmlərinin hərəkətinəticəsində yox, “Brent”markasının birja qiymətinə diskontnəzərə alınmaqla “Platts” və“Argus Media” agentlikləritərəfindən müəyyən olunurdu.REBCO müqavilələrinin əsasməqsədi rus neft markalarındadaha şəffaf qiymətlərin for-malaşdırılmasıdır. Amma əgərbazar kifayət qədər inkişaf etmişolmasa, ticarət həcmləri də artma-yacaq, bu məqsəd də elə məqsədolaraq qalacaq.


orta illik nominal

qiymət

inflasiya nəzərə

alınmaqla orta illik

qiymət

Şəkil 2. 1946-2006-cı illərdə neftin orta illik qiymətləri

8

TAR İX44 Keçilən yol



N Ə E T M Ə L İ ? Dərs olsun

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

45

Larri Konnors

Yəqin, Sizlərdən hər biri gün-

lərin birində özünə Bazarı öyrən-

mək və qazanmaq üçün Ustad,

Quru axtarmaq fikrinə düşüb. Çox

nahaq yerə! Bir şeyi dəqiq bilin: nə

qədər ki, müstəqil düşünməyi və

müstəqil qərarlar qəbul etməyi

öyrənməmisiniz, Bazarda qazan-

maq Sizə nəsib olmayacaq. Əgər

hansısa əməliyyatla bağlı kiminsə

fikrini öyrənməyə ehtiyac duyur-

sunuzsa, həmin əməliyyatı açma-

maq daha məsləhətdir!

Mən özüm üçün bu dərsi 1987-

ci ildə öyrənmişəm. O zaman mən

“quruizm” adlanan əqli xəstyəliyə

əməlli-başlı yoluxmuşdum. Bu, elə

bir xəstəlikdir ki, ağlı başında olan

normal, intellektual insan özünə

inamını itirir və çox ağıllı hesab et-

diyi başqa birinin fikirlərindən

asılı vəziyyətə düşür.

Ona elə gəlməyə

başlayır ki, bütün həya-

tı və gələcəyi bu müd-

rik dahinin, böyük

Quru-Mürşidin

məsləhətlərindən

asılı olacaq.

Mənim misalım-

da həmin “dahi”

1984-87-ci illərin “buğa”

bazarını əvvəlcədən

dəqiq proqnozlaşdırmağı

bacarmış məşhur bir

ekspert idi. 1987-ci ilin

avqustunda, Dou-Cons

indeksi 2700 punkt

ətrafında, yəni tarixi

maksimumunda olanda

həmin Mürşid öz müridlərinə

buyurdu ki, yaxın vaxtlarda Dou-

nun daha 700-800 punkt qalxacağı

gözlənilir.

Həmin ana qədər mən şəxsi

maliyyə işlərimdə son dərəcə

mühafizəkar olmuş, eyni zamanda,

uğurlu fəaliyyət nəticəsində sam-

ballı vəsait toplaya bilmişdim.

Mənim Mürşidim həmin bəyanatı

verəndən sonra dərhal bir vərəq

götürərək, özümün çox yaxında

olan zənginliyimi hesablamağa

başladım. 800 punktu 8 yerə

böldüm və hər birində açacağım

əməliyyatın həcmini müəyyən-

ləşdirdim. Belə məlum oldu ki,

mənim ölü yerdən 10 min dollar

qazancım olmalıdır. Hər əməliy-

yatdan!

Ertəsi gün mən yaxşı mürid nə

etməlidirsə, onu da etdim - aqres-

siv şəkildə koll-opsionları almağa

başladım. Sentyabr kolları, oktyabr

kolları, sabit dəyərli opsionlar – nə

gəlirdisə, ağına-bozuna baxmadan,

ucdantutma hamısını alırdım. Bir

neçə günə kapitalımın az qala

yarısını opsionlara yatırdım.

Götürəcəyim gəlir məni elə coş-

durmuşdu ki, gecələr gözümə yuxu

da getmirdi.

Həmin vaxt hamiləliyinin

beşinci ayında olan həyat

yoldaşımla Maui adasına ikihəftə-

lik istirahətə gedəsi idik. Biz

səhər-səhər təyyarəyə minəndə

Bazar eynilə mənim Mürşidimin

dediyi kimi, 15 punkt qalxdı. Vəs-

salam. Daha mənim var-dövlə-

timin qabağını nə ala bilərdi?

Altı saatlıq uçuş mənə həyatım-

ın ən uzun səfəri kimi göründü.

Yerə enməyə səbrim çatmırdı,

dərhal öyrənmək istəyirdim ki,

artıq neçə min dollar qazanmışam.

Biz mehmanxanaya çatar-çatmaz

dərhal katibəmə zəng vurdum ki,

xoş xəbərləri ondan öyrənim.

Bizim aramızda belə bir söhbət

oldu:

Mən: Salam, Karmel. Bazar bu

gün nə qədər qalxdı? 50 punkt,

yoxsa, 100-ə çatdı?

Karmel: (susur)

Mən: Haydı, Karmel, xoş

xəbərləri döşə gəlsin!

Karmel: Bu gün bazar 52 punkt

aşağı düşdü, Larri.

Mən: Əlbəttə, Karmel, əlbəttə!..

Ay sənin oyunun olsun! Yaxşı, indi

düzünü de görüm, Bazar nə qədər

qalxıb?

Karmel: Larri, dedim axı.

Mən: Di məzələnmə də. Ciddi

ol.

Karmel: Mən tamamilə cid-

diyəm.


Qup-QURUBazarda “quru” axtarmağın axırı nə ilə qurtara bilər...

- MənQURU-yam...

Sənsə yaş!

8



Mən: Karmel, mənim opsion-

larımın qiyməti hazırda neçəyədir?

Karmel: (opsionların qiymətini

deyir)

Mən: Lənət şeytana!

Katibəmlə tələsik sağollaşaraq,

dərhal öz Quruma zəng vurdum.

“Narahat olmayın,- böyük Mürşid

dedi,- Mənim proqnozlarım

qüvvədə qalır və yaxın gələcəkdə

özünü doğruldacaq”.

Bundan sonra necə narahat ola

bilərdim ki?! Mürşid dedi – qur-

tardı!

Mən var-dövlətimin tinin

dalında yolumu gözlədiyi əhvalı

ilə istirahətə başladım. Şübhəm

yox idi ki, Bazar tezliklə bütün it-

kiləri qaytaracaq. Səhər həyat

yoldaşımla birlikdə Maui adasın-

dakı satlıq mənzillərə nəzər

salmağa başladıq. Düşünürdüm ki,

mənim kimi gənc və uğurlu bir

treyderin, az qala milyonçunun

mütləq belə gözəl yerdə azı bir

mənzili olmalıdır.

Biz ev axtarışlarımızı başa vu-

rana qədər axşam

düşdü, Bazar bağlandı

və mən təzədən

Karmelə zəng etdim.

Karmel: Məndə iki

xəbər var – biri

yaxşıdır, o biri pis.

Hansından başlayım?

Mən: Pisi guppul-

lad, gəlsin.

Karmel: Bu gün

bazar daha 9 punkt

aşağıda bağlandı.

Mən: Vay lənətə

gələsən! Bəs onda

yaxşı xəbər nədir?..

Karmel: Əvvəlcə Bazar 35

punktdan çox enmişdi...

Bu dəfə hətta sağollaşmağa da

hövsələm çatmadı. Dərhal telefonu

qapadaraq, Qurumun nömrəsini

yığdım. Və o, yenə də məni əmin

etdi ki, “böyük supertsiklik hərəkət

qüvvədə qalır, deməli, proqnoz re-

allaşacaq”. (Deyəsən, psixiatrlar

buna “tıxanma” deyirlər...)

Nə başınızı ağrıdım, bu ssenari

hər gün təkrarlandı. Və mənim

qayğısız istirahət günlərim əsl

cəhənnəmə çevrildi. (Yəqin, hamı

bilir ki, həmin hadisələrdən sonra

Dou-Cons indeksi necə aşağı yu-

varlanmışdı...)

Ona görə də, heç vaxt hansısa

“ağıllı”ların Sizi tərəddüdə

salmasına imkan verməyin. Quru

və ekspertlərdən asılılığa

düşməyin. Yalnız öz fikrinizlə

hərəkət etmək və öz strategiyanızla

işləmək Sizə uğur qazandıra bilər.


8

N Ə E T M Ə L İ ?46 Dərs olsun



ST RATEG İ YA

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Əvvəlki saylarımızınbirində Sizi ADX in-dikatoru ilə tanış et-

mişdik (“Gücü necə ölçməli”, İnForex # 3). Indi isə buyurub,həmin indikator əsasında qurulanən effektiv strategiyanı öyrənəbilərsiniz. Onu ilk dəfə LindaRaşke və Larri Konnors “Birjasirrləri” adlı kitablarında təsviredi blər. Müəlliflərinin dediyinəgörə, bu strategiya istənilənbazarda və istənilən zaman perio-dunda işləyir.

Strategiya güclü trend mövcudolan bazara korreksiya zamanı əsashərəkət istiqamətində girməyinəzərdə tutur. Bunun üçün əlbəttə,

ilk növbədə Bazarda trendin olub-olmamasını müəyyənləşdirməklazımdır. Trendin (istiqamətindənasılı olmayaraq) mövcud ol-masının şərti kimi 14 periodlu

ADX indikatoru 30

səviyyəsindən yuxarıda ol-

malıdır. Həmin indikatoruqrafikinizə əlvə edərkən 30səviyyəsini əvvəlcədən kökləyin

ki, sonradan işiniz rahat olsun.

Həmçinin “+DI” və “-DI” xət-tləri bizə lazım olmadıqlarından,qrafikdə qarışıqlıq yaratmasınlar

deyə, onları “söndürə” bilərsiniz.Bundan başqa, bizə 20 tərtibli

eksponensial Dəyişən OrtaGöstərici (20 EMA) də lazım ola-


M ü q ə d d ə sq ə d ə h

caq.

Əməliyyata giriş

qaydaları

Alış üçün:

1. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıda ol-malıdır. Bu, güclü trenddən xəbərverir2. Qiymət 20 EMA xəttindən yuxarıdayerləşməlidir3. Qiymətin 20 EMA xəttinə qədərkorreksiya etdiyi zonaları axtarın.Adətən qiymətin korreksiyası ADX-ində enməsi ilə müşayiət olunur. 4. Qiymət 20 EMA xəttinə toxunursa,əvvəlki barın maksimumu üzərindəalış orderi yerləşdirin.

5. Order işə düşəndən sonra korrek-siyanın minimumundan aşağıda “stop-loss” yerləşdirin. 6. Əgər “stop” əmri işə düşərsə, eynisəviyyədə yeni alış orderi qoymaqolar.7. Əməliyyat uğurlu olsa, ADXtrendin davam etdiyini göstərməküçün yenidən 30-dan yuxarıya hərəkətetməlidir. Bu halda qiymət EMA xət-tini yenidən test edənə qədər bazardaqalmaq olar.

Satış üçün:

1. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıda ol-malıdır. Bu, güclü trenddən xəbərverir2. Qiymət 20 EMA xəttindən aşağıdayerləşməlidir

3. Qiymətin 20 EMA xəttinə qədərkorreksiya etdiyi zonaları axtarın.Adətən qiymətin korreksiyası ADX-ində enməsi ilə müşayiət olunur. 4. Qiymət 20 EMA xəttinə toxunursa,əvvəlki barın minimumundan aşağıdasatış orderi yerləşdirin. 5. Order işə düşəndən sonra korrek-siyanın maksimumundan yuxarıda“stop-loss” yerləşdirin. 6. Əgər “stop” əmri işə düşərsə, eynisəviyyədə yeni satış orderi qoymaqolar.7. Əməliyyat uğurlu olsa, ADXtrendin davam etdiyini göstərməküçün yenidən 30-dan yuxarıya hərəkətetməlidir. Bu halda qiymət EMA xət-tini yenidən test edənə qədər bazardaqalmaq olar.

8



Misal 1.

Buğda, 1995-ci ilin dekabrı

14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıdadır, qiymət isə A-B sahəsində korreksiya edərək, gəlib 20 EMA-ya toxunur.“1” nöqtəsində Bazar əvvəlki barın maksimumundan yuxarıya qalxmaqla “uzun” mövqeyə girmək üçün siq-nal verir. “Stop-loss”u B nöqtəsində - yəni korreksiyanın minimumundan aşağıda yerləşdiririk. İlk hədəfimizA nöqtəsinin yerləşdiyi səviyyədir. Həmin səviyyəyə “2” nöqtəsində çatırıq. Amma ümumilikdə, qiymətEMA xəttini yenidən test edənə qədər bazarda qalmaq mümkündür (yəni D nöqtəsinə qədər).

Alış əməliyyatı üçün ikinci fürsət iyul ayında yaranır. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıdadır, qiymət isə C-Dsahəsində korreksiya edərək, gəlib 20 EMA-ya toxunur. Bundan sonra əvvəlki barın üzərinə alış əmri yer-ləşdiririk. “3” nöqtəsində əmr icra olunur və biz bazara giririk. “Stop-loss” D nöqtəsində, korreksiyanınminimumundan aşağıda yerləşdirilir. Biz hədəf kimi C nöqtəsinin yerləşdiyi səviyyəni götürürük. “4”nöqtəsində hədəfə çatılır.


ST RATEG İ YA48 “Müqəddəs qədəh”

8 8



Misal 2.

Citicorp (CCI), 1995-ci ilBu qrafikdə də iki əməliyyat açılıb. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıdadır, qiymət isə iki dəfə - “A-B” və “C-D” sahələrində korreksiya edərək, gəlib 20 EMA-ya toxunur. Hər iki halda birinci misalda olduğu kimi,əvvəlki barın maksimumu keçiləndə alış əmrimiz icra olunur (“1” və “3” nöqtələri) . “Stop” əmrlərimizi kor-reksiyaların minimumlarında yerləşdiririk (B və D nöqtələri). İlkin hədəflərimiz, yenə də birinci misaldaizah olunduğu qaydada, “2” və “4” nöqtələrindədir (A və C səviyyələri).


ST RATEG İ YA “Müqəddəs qədəh” 49

8 8



Misal 3.

Portağal şirəsi, 60 dəqiqəlik barlarŞəkildən göründüyü kimi, bu strategiya gündaxili ticarət üçün də yaxşıdır. B nöqtəsində bazar 20 EMA xət-tinə qədər korreksiya edir, ADX 30-dan yuxarıdadır. “1” nöqtəsində əvvəlki barın maksimumunun keçilməsiilə biz bazara giririk. İlk hədəfimiz “A” səviyyəsidir. “Stop” əmri B nöqtəsindən aşağıda yerləşdirlir.Göründüyü kimi, risk/gəlir nisbəti son dərəcə sərfəlidir. Bazar bizim tərəfə hərəkət etdiyindən, əməliyyatınövbəti günə keçiririk. Səhərisi gün ilkin hədəfə çatılır.



8 8



Misal 4.

“S&P”, 60 dəqiqəlik barlarBu misalda trend o qədər güclüdür ki, qiymət bir müddət 20 EMA-ya toxunmadan üfiqi hərəkət edə bilir.Nəhayət, strategiyaya uyğun olaraq, “1” nöqtəsində alış üçün imkan yaranır. “Stop” və “Profit” əmrləriniəvvəlki misallarda göstərildiyi qaydada yerləşdiririk. Tezliklə “3” nöqtəsində yenidən giriş üçün imkanyaranır.

Ümumiyyətlə, güclü trend zamanı 20 EMA xətti müqavimət/dəstək xətti funksiyasını yerinə yetirir.

Ona görə də hər dəfə Bazar bu xətti test edəndə əməliyyat açmaq üçün imkan yaranır.

Vacib məqam: Bir çox treyderlər elə düşünürlər ki, ADX indikatorunun enməyə başlaması trendin dönüşüdeməkdir.Əslində, bu, yalnız nadir hallarda belə olur.


ST RATEG İ YA “Müqəddəs qədəh” 51

8 8



Misal 5.

eur/usd, 2010-cu ilin apreli

Demək olar ki, klassik sxem müşahidə edirik: 14 tərtibli ADX 30 səviyyəsindən yuxarıdadır və artmaqdadavam etməklə güclü trendin olduğuna işarə verir. “A-B” korreksiyası zamanı Bazara girmək üçün ilkfürsəti əldə edirik. Bir müddət sonra “C-D” korreksiyası zamanı satmaq üçün ikinci fürsət yaranır. Hər ikihalda “stop-loss”ları korreksiyanın minimumlarından yuxarıda yerləşdiririk.

***

Bu strayegiyanın müəllifləri məsləhət görürlər: “Özünüz bu sxemlə yaxından tanış olun, qrafikləri araşdırın,müstəqil araşdırmalar aparın... Və tezliklə görəcəksiniz ki, niyə biz strategiyanı “Müqəddəs qədəh” adlandır-mışıq”.Yaxşı məsləhətdir!



8



MƏSLƏHƏT Qızıl qaydalar

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

53

Linda Bredord Raşke

Treydinqdə "oyun qay-dalarını” bilməkdeyəndə nə vaxt almaq

və ya satmaq, bazardan nə vaxtçıxmaq və ya nə qədər qalmaqnəzərdə tutulur. Svinq-treydinq za-manı əməliyyatdan olan gözlən-tilərinizi mütləq idarə etməlisiniz.Qəribədir ki, gözlədiyiniz nə qədəraşağı olsa, bir o qədər çox pulqazana biləcəksiniz. Bazara girişsadəcə, işin bir hissəsidir, əsas olanpis əməliyyatlardan vaxtında çıx-mağı bacarmaqdır. Svinq-treydinqzamanı yaxın stop-orderlərdən,trendlə ticarətdə isə geniş stop-or-derlərdən istifadə edilməlidir.

Siz Bazara girməzdən əvvəl nə

edəcəyinizi tam və ətraflı şəkildə

bilməlisiniz. Həmişə planınızolsun, amma çevik olmağı da yad-dan çıxarmayın.

Əməliyyatıaçmazdan əvvəl müqavimət vədəstək səviyyələrini nəzərdənkeçirin. Bilin ki, xoşagəlməzhadisələr zamanı nəyi necəedəcəksiniz.

Heç vaxt bazarın dalınca qaç-

mayın! Hərəkəti buraxdığınızagörə narahat olmağın əvəzinə fikir-ləşin ki, “Əla! Növbəti fürsətdəBazara girəcəyəm!”

Yalnız Bazar sizin xeyrinizəhərəkət etdiyi halda əməliyyatınövbəti günə keçirin.

Fikri yalnız bazara giriş və ya

bazardan çıxışda cəm-ləşdirmək psixoloji təzyiqi azaldır.

Əgər bazar gözlədiyinizə uyğunhərəkət etmirsə, ilk fürsətdəcəçıxın.

Bazara giriş əvvəlki gününbağlanışına nəzərən olmalıdır.Günün əvvəlində bazarın keçəngünün minimumunu (maksimu-munu) “test etməsi”ni gözləməkbəzən çox yaxşı nəticələr verir.

Bağlanış növbəti günün açılışınaişarə etməlidir. Bazar sizin göz-lədiyiniz (və ya trendin işarə et-

diyi) kimi açılmırsa, əvvəlcə dəy-işiklikləri gözləyin.

Bugünkü dəstək/müqavimət xət-tinin dünənkindən aşağı/yuxarıolduğuna baxın.

Diqqət edin: bu gün Bazarəvvəlki dalğalanmaya nəzərənyuxarıda, yoxsa aşağıda yerləşir?

Dəstək/müqavimət xətlərininkəsilməsi əgər həqiqidirsə, həcminvə aktivliyin artması ilə müşayiətolunmalıdır.

Trendin varlığını 14 periodluADX-in 30-dan yuxarı qalxmasıilə müəyyənləşdirmək olar.


Faydanın qaydasıForexdə fayda götürə bilmək üçün hansı “oyun

qaydalarına” riayət etməli olduğunuzu bilməlisiniz

Əgər bazar gözlədiyinizə uyğun

hərəkət etmirsə, ilk fürsətdəcə çıxın

8



İstənilən texnikada əminlik əldəetmək üçün ticarətdə onun ardıcılsurətdə tətbiq olunması lazımdır.Buna görə də, bir texnika iləişləyin! Yaxud, öz fərdi fəlsəfənizəuyğun metodları birləşdirəbilərsiniz.

Qısamüddətli siqnallar verənsistemlə işləyirsinizsə, qazanclaitki arasında çox yüksək fərq göz-ləməlisiniz.

Hətta stabil gəlir əldə edəndəbelə, 3-4 böyük itki ayın bütün

nəticələrini heç edə bilər. Onagörə, daim gəlirləri də, itkiləri dəfiksasiya edin.

Qısamüddətli ticarətdə gəlirigeri verməyin.

Hər qərar müəyyən qiymətə

malikdir – siz ya seçimdən imtinaetməlisiniz, ya da seçimi həyata

keçirməlisiniz. Hər birinin özqiyməti var.

Lazım olanda uduzmağı dabacarmalısınız.

Bacarırsınızsa, intuisiyanızdanistifadə edin.

Nəhayət, bütün treyderlərə,amma xüsusilə qısamüddətli titrə-yişlərlə ticarət aparanlara aid olan2 qızıl qayda:

HEÇ VAXT itkiləriniz cəm-

ləşdirməyin! Əgər səhvolduğunuzu fikirləşirsinizsə,əməliyatı bağlayın. Düzolduğunuza əmin olanda yenidənaçarsınız.

HEÇ VAXT kiminsə fikir-

lərinə qulaq asmayın! Ancaqözünüz əməliyyatınızın nə vaxtyanlış olduğunu bilirsiniz.


8

MƏSLƏHƏT54 Qızıl qaydalar



M Ü TA L İ Ə Uğurun fəlsəfəsi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

55

Zənginliyə doğruilk addım: Arzu

Arzuların gerçəkləşməsi üçünistəklər hərəkətə çevrilməlidir.Həyatdan çox şey istəyin, və o,Sizə çox şey verəcək.

Edvin Barns Nyu-Cersi ştatındaqatardan düşəndə üst-başındanavaraya oxşayırdı, amma fikirlərikrallara layiq fikirlər idi. Edisonunyanına gedərkən o, böyük ixti-raçının tərəfdaşı olmaq niyyətindəidi. Ümidində yox! İstəyində yox!Cəhdində yox! Məhz niyyətində!

Bütün məsələ bundadır.Barns ona görə uğura nail oldu

ki, qarşısına konkret məqsəd qoy-muş və bütün enerjisini həminməqsədə yönəltmişdi.

Edisonla görüşü haqqında Barnsbelə deyirdi: “Mən Edisonu faktqarşısında qoydum ki, onunlaişləməyə gəlmişəm”. O, geri çə-kilməyə yer saxlamırdı. Nyyətiniqətiləşdirəndən sonra bütün kör-püləri yandırırdı. Qalib gəlməkistəyənlər belə etməlidirlər. İnsan“Əgər istəyimə nail olmasam,onda...” düşüncəsi ilə variantlarfikirləşməyə başlayacaqsa, buhalda qələbə qazanması mümkündeyil.

***

Çikaqoda böyükyanğın baş verəngünün səhəri birqrup ticarətçi Steyt-Stritdə, keçmişsərvətlərininkülünün üzərindədayanıb, nə etməklazım gəldiyibarədə məs-ləhətləşirdilər.Dağılanı bərpa etməkmi lazımdır,yoxsa Çikaqodan köçərək, dahauğurlu bir yerə getməkmi?.. Hamıgetməyi qərara alır. Bir nəfərdənbaşqa. Marşall Fild adlı ticarətçiqəti olaraq Çikaqoda qalacağınıbəyan edir: “Cənablar, mən buyerdə dünyanın ən böyük mağaza-sını tikəcəyəm. Və onun neçə dəfəyanacağı mənim heç vecimə dədeyil!”

Mağaza doğrudan da, tikilir. Vəindinin özündə də fəaliyyət göstər-məkdədir.

Əlbəttə, Marşall Fild üçün dəçıxıb getmək daha rahat olardı.Amma onun başqa ticarətçilərdənfərqli də məhz bunda idi –qətiyyətdə.

İdeyanın pulaçevrilməsinin altı mərhələsi

Siz pul istəyirsinizmi? Bu altıaddım Sizə istəyinizi idarə et-məkdə yardım göstərəcək.

1. İstədiyiniz pulun dəqiq miq-darını müəyyənləşdirin. “Çox pulistəyirəm” demək yetərli deyil(Niyəsini sonra biləcəksiniz).

2. Səmimi şəkildə özünüzədeyin ki, arzuladığınız sərvətəqovuşmaq üçün nədən keçməyəhazırsınız (Havayı heç nə olmuraxı, elə deyilmi?).

3. Həmin pullara sahib ola-cağınız vaxtı müəyyənləşdirin.

4. Arzunuzu həyata keçirməyinkonkret planını tutun və nəticəsinəinanaraq, yavaş-yavaş onu realizəetməyə başlayın.

5. Bunların hamısını kağızdayazın: İstədiyiniz pulların miqdarı,onu əldə edəcəyiniz vaxt, nədənkeçməyə hazır olmanız və plan.

6. Hər gün – səhər və axşam,-yazdıqlarınızı oxuyun. Oxuyarkənhiss edin, inanın ki, həmin pullarartıq Sizindir.


Treyderin ən böyük düşmənlərindən biri də ruh düşgünlüyüdür. Uğurheç vaxt asan və ani qazanılmır, ona gedən yol həmişə çətin və daşlı–kəsəkli olur. Əsas olan bu yolda daim ruh yüksəkliyini qoruyub saxla-maqdır. Amma necə?Bunun yollarından biri də “Uğurun fəlsəfəsi” silsiləsinə aid edilənədəbiyyatı müntəzəm oxumaqdır. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiy-yatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ənböyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir.Beləliklə, Napoleon Hillin dünyaca məşhur “Düşün və qazan”əsərinin üçüncü bölümü ilə tanış olun.

Arzunun gücü

8



Bu addımların hamısına, xü-susilə də axırıncıya əməl etməkson dərəcə vacibdir. Əsas məqsədpulu elə şəkildə istəməkdir ki, buistəyin gücü onu reallığa çevirəbilsin.

Yüz milyonluq prinsiplər

Öz təfəkkürünü məşq et-dirməyənlərə bu məsləhətlərcəfəng görünə bilər. Elə isə bilinki, onların müəllifi məhşur mil-yonçu Endryü Karnegidir. Metal-lurgiya zavodunda fəhlə kimi işəbaşlayan, amma sonra yüz milyon-luq sərvətin sahibinə çevrilənKarnegi.

Bu prinsiplər ağır zəhmət yox,sadəcə fədakarlıq istəyir. Onların“işləməsi” üçün yüksək savad datələb olunmur. Siz təfəkkürünüzüişləməyə məcbur etməli və anla-malısınız ki, sərvət qazanmaq işinibəxtə, qismətə, təsadüflərə həvaləetmək olmaz. Bütün zənginlər bucür ediblər – inanıb, istəyib,düşünüb, plan qurublar.

Daha bir vacib məqam: ƏgərSiz özünüzə inandığınız kimi, varlıolacağınıza da inanmasanız, pulaehtirasınızı “qaynama nöqtəsinə”çatdırmasanız, heç vaxt varlı ol-mayacaqsınız.

Dünənin böyük arzuları –Sabahın var-dövlətidir.

Biz daim dəyişən bir dünyadayaşayırıq. Bu dünya daim yeniideyalar, yeni yanaşmalar, ixtiralar,fikirlər tələb edir. Və bu yeniliyəolan davamlı təlabat yarışmasındakonkret hədəfi və o hədəfə çatmaqistəyi olanlar qalib gəlirlər. Budünyada o kəslər liderə çevrilirlərki, hələ ortaya çıxmamış imkan-ların görünməyən, duyulmayanqüvvəsini hiss edir və o qüvvəniişləməyə, binalara, fabriklərə, av-

tomobillərə, həyatı rahatlaşdırandigər əşyalara çevrilməyə məcburedirlər.

Əgər Siz öz istədiyinizəinanırsınızsa, şübhə etməyin,fəaliyyət göstərin! Başqalarının nədeyəcəyi əsas deyil. Çünkibaşqaları onu bilmirlər ki, hər bir

uğursuzluq öz bətnində yeni böyükuğurun toxumlarını daşıyır.

Tomas Edison elektrik lampasıyaratmağı arzulayırdı. O, on mindəfə uğursuzluqla üzləşməsinəbaxmayaraq, geri çəkilmədi.Nəhayət, istədiyini etdi!

Rayt qardaşlarının uçan aparatarzusu dəlilik kimi görünürdü.Amma indi hər kəs əmin ola bilərki, əslində bu, nə qədər sağlam biristək olub!

Markoni “görünməyən”qüvvənin vasitəsilə siqnallarınhava ilə ötürülməsinə nail olmağaçalışırdı. Bugünkü radio və tele-viziya sübut edir ki, o, heç dəboşuna xəyal qurmurmuş! Ammavaxtilə dostları onu bu istəyinəgörə hətta ruhi xəstəxanaya dagöndərmişdilər!

Beləliklə, istək – ilk addımdır.Arzularınızdan çəkinməyin, onları

sistemləşdirin və hədəfə doğruyönəldin. Arzulamaqla arzu-ladığına çatmağa hazır olmağınarasında çox böyük fərq var. Sizəgər inanmırsınızsa, deməli, arzu-ladığınıza nail olmağa hazır deyil-siniz. Kasıbçılıqla barışıb yaşa-maqdan fərqli olaraq, yüksəklərəbaxmaq, arzulamaq və arzu-ladığına can atmaq üçün insanagüc lazımdır. Bunu unutmayın!

Qulaqsız uşağın əhvalatı

İndi isə Sizlərə daha bir əhvalatdanışmaq istəyirəm. Bu əhvalatınqəhrəmanını mən ilk dəfə o, yenicədoğulandan bir neçə dəqiqə sonragörmüşdüm. O, dünyaya qulaqsızgəldiyinə görə həkim onun ömür-lük lal və kar olacağını bildirdi.Amma mən həkimlə razılaşmadım.Buna haqqım da vardı – çünki mənhəmin uşağın atası idim.

Mən öz-özümə dedim ki,“Oğlum eşidəcək və danışacaq!”

Necə? Bunu bilmirdim, ammaəmin idim ki, mütləq hansısa biryol var və mən o yolu tapacağam.Buna heç bir şübhəm yox idi. Hərgün özüm-özümə deyirdim:“Mənim oğlum eşidəcək!”

Uşaq bir qədər böyüyəndənsonra biz gördük ki, onun eşitməqabiliyyəti çox zəif olsa da, hərhalda, var. Onun reaksiyasındanhiss olunurdu ki, bəzi səsləri ayırdetməyə qadirdir.

Bu dövrdə mənim ağlımamaraqlı bir fikir gəldi: fonoqrafalmaq. Uşaq musiqi səsini eşidənkimi heyran qaldı və tezlikləaparata alışdı. Bir dəfə onundişlərilə səsgücləndiricininqıraqlarını möhkəm sıxmış haldaiki saat dayanmadan valı fırlat-dığını gördüm.


8

M Ü TA L İ Ə56 Uğurun fəlsəfəsi

8



Əvvəlcə buna fikir vermirdik,amma sonradan anladıq ki, sümük-lərin yüksək səsötürücülük qa-biliyyəti var. Beləcə, əgər məndodaqlarımı onun başına sıxaraqdanışsam, uşaq məni eşidə bilərdi.

Mən bu metoddan istifadəedərək, oğluma eşidib-danışmaqarzusu aşılamağa başladım. Xü-susilə də gecələr ona danışdığımnağılların mənası həmişə özünəinamı artırmaqla bağlı olurdu. Birdə belə bir anlam hasil olurdu ki,insanın hər bir çatışmazlığı digərtərəfdən ona böyük üstünlükqazandıra bilər.

Bugündən geriyə baxanda deyəbilərəm ki, oğlumun əldə etdiyinəticə əsasən onun mənə inamı iləbağlı idi. O, məndən eşitdiklərininheç birinə şübhə eləmirdi. Mənona aşılayırdım ki, əslindəqulaqlarının yoxluğu onun üstün-lüyüdür. Məsələn, məktəbdə bunagörə ona başqa uşaqlardan dahaçox qayğı göstərəcəklər və sair vəilaxır...

Oğlum yeddi yaşına çatanda ilkdəfə hiss etdim ki, mənim meto-dum bəhrə verməyə başlayır. O,çox ağır eşitməsinə baxmayaraq,karlar üçün yox, adi uşaqlar üçünolan məktəbə getdi. Nəhayət, kol-lecdə oxuyanda artıq eşitməaparatı vasitəsilə səsləri duymağabaşladı.

Amma məsələ bununla bitmədi.O, eşitmə aparatları istehsal edənfirmada işə düzəldi. Qısa müd-dətdə öz həyat təcrübəsinəəsaslanan çox uğurlu bir biznes-planı həyata keçirə bildi. Və çatış-mazlığı, doğrudan da, sondaüstünlüyünə çevrildi!

Halbuki əgər mənim sarsılmazinamım olmasaydı, Bleyer indiminlərlə adi lal-kar uşaqdan biriolacaqdı!

Doğrudan da, şiddətli istəkləbirləşən güclü inamın bacarmaya-cağı iş yoxdur!

Səhnə arxasında fokus

Qeyri-adi qadın və məşhurmüğənni xanım Şuman-Haykıntərcümeyi-halından kiçik bir xatır-latma onun başgicələndirici uğuru-nunun səbəbini anlamaqdayardımçımız ola bilər. Karyera-sının əvvəlində xanım Şuman-Hayk Vyana Kral Operasının di-rektorunun yanına gələrək, onudinləməsini istəmişdi. Kasıb ge-yimli, yöndəmsiz qıza gözucubaxandan sonra direktor ona belədeyir: “Bu görünüş və üst-başlasən Operada uğur qazanmağa ümidedirsən? Ondansa bir tikiş maşınıal və işləməyə başla! Səndən heçvaxt müğənni çıxmayacaq!”

Vyana Kral Operasının direktorumüğənnilik haqqında çox şeybilirdi. Amma güclü istəyin nələrəqadir olması haqqında yox. Əkshalda yəqin ki, opera dahisini heçbir şans vermədən bu cür sərt itti-ham etməzdi.

...Bir neçə il əvvəl mənimhəmkarlarımdan biri möhkəmxəstələnmişdi. Vəziyyəti getdikcəpisləşdi və nəhayət, onu əməliy-yata götürəsi oldular. Həkimlər

onun yaşamaq ehtimalının çox azolduğunu düşünürdülər. Ammapasiyentin özü bu fikirləribölüşmürdü. Onu əməliyyataaparanda mənə belə pıçıldadı:“Narahat olmayın, bir neçə günəmən oradan çıxacağam”. Bunueşidən tibb bacısı üzgün haldabaşını yırğaladı – çünkihəmkarımın sağ qalmasına ümiddoğrudan da, yox idi. Amma o,yaşadı! Əməliyyatdan sonra həkimbelə demişdi: “Onu yalnız yaşa-maq arzusu xilas etdi. Başqa heçnə”.

Mən inamla möhkəmlənmişarzunun çox böyük gücə malikolduğuna əminəm. Çünki dəfələrləbu gücün insanları necə heçlikdənlap yuxarılara qaldırdığının şahidiolmuşam; bu gücün kasıbları necəzənginə çevirdiyini görmüşəm;potensial qurbanları necə xilas et-diyini müşahidə etmişəm... Kim“mümkün deyil” sözünü tanımırsavə uğursuzluğa təslim olmursa,təbiətin bu böyük gücü həmişəonun tərəfindədir.

Bunları heç vaxt unutmayın:

- İstək bütün qüvvəsinitoplayırsa, qələbə təmin olunmuşsayıla bilər.

- Bu yazıda sadalanan altıprinsip arzunu pula çevirməyəqadirdir. Endryü Karnegi üçün100 milyon dollara çevirdiyikimi.

- Arzu uğursuzluğu qələbəyəçevirir.

- Təfəkkürümüz üçün heç birmaneə yoxdur. Özümüz yarat-dıqlarmızdan savayı.

Gələn sayımızda davamını

oxuyun: “Zənginliyə doğru ikinci

addım: İnam”


8

M Ü TA L İ Ə Uğurun fəlsəfəsi 57


İn Forex 04 (04) iyun, 2010

MÜSAB İQƏ58 Sınaq

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

1. «Likvidlik» nədir?

a) Bir maliyyə alətinin digərinə çevik dəyişmə qa-biliyyəti

b) Bazarda həyata keçirilən əməliyyatların ümumihəcmi

c) Maliyyə alətinin etibarlıq dərəcəsid) Valyutanın investorlar üçün nə qədər cazibəli ol-

ması

2. Brokerin treyderin bütün ziyanlı əməliyyat-larını məcburi qaydada bağlaması necə adlanır?

a) Margin call b) Stop-outc) İkisi də d) Heç biri

3. Bunlardan hansı mərkəzi bank sədri deyil?

a) Jan-Klod Trişe b) Alan Qrinspenc) Ben Bernanke d) Masaaki Şirakava

4. Bazarın yalnız iki iştirakçısının arasındabağlanan və gələcəkdə hansısa real əmtəə ilətəminatı nəzərdə tutan sövdələşmələr necə ad-lanır?

a) Fyüçers sövdələşməsib) Spekulyasiyac) Spot kontraktıd) Forvard sövdələşməsi

5. Şəkildəki qrafik təsvir forması necə adlanır?

a) Kaqi b) Renkoc) Labirint d) Çin şamları

6. Bu heyvanlardan hansının adı ilə bağlıməşhur ticarət sistemi yoxdur?

a) Tısbağa b) Kəpənəkc) Timsah d) Qarışqa

7. İlk dəfə “birja” (daha dəqiqi, “Buerse”) sözühansı şəhərdə meydana gəlib?

a) London b) Parisc) Brügge d) Venesiya

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaqdüzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin!

«İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test

8

İn Forex 04 (04) iyun, 2010 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

8. Şəkildəki məşhur fiqurlar hansı birjanınqarşısındadır?

a) New York Stock Exchangeb) London Stock Exchangec) Toronto Stock Exchanged) Frankfurter Wertpapierboerse

9. Bu valyutalardan hansı neftin qiymətilə dahasıx bağlıdır?

a) AUD b) CHFc) JPY d) CAD

10. Forexdə hansı ticarət sessiyası daha aktivkeçir?

a) Asiyab) Avropac) Amerikad) Bütün sessiyalarda aktivlik təxminən eynidir

11. Yapon şamlarınınbu modeli necə adlanır?

a) “Ulduz”b) “Harami”c) “Atılmış körpə”d) “Rikşa”

12. Trend xətti nə zaman “support” (dəstək)xətti sayılır?

a) Ancaq uptrend zamanıb) Ancaq downtrend zamanı c) Uptrend və flat zamanıd) Həmişə

13. Bu indikatorlardan hansında konvergen-siya/divergensiyanı müşahidə etmək mümkündeyil?

a) MACD b) Stochasticsc) RSI d) Bollinger Bands

14. Şəkildəki bölgünün “qızıl nisbət” sayılmasıüçün hansı şərt ödənilməlidir?

a) B:A=C:A b) A:B=B:Cc) C=A*B d) C:B=A:B

15. Elliotun Dalğa Təliminə görə, “İkiqatZiqzaq” modeli neçə dalğadan ibarət olur?

a) 3 b) 5c) 6 d) 7

16. Trend xətlərinin yarılmasının düzgünlüyümeyarını hansı məşhur analitik təklif edib?

a) Alan Endryüs b) Cerald Appelc) Tomas Demark d) Larri Vilyams

17. Texniki analizin “atası” sayılan Çarlz Doubuna qədər hansı peşənin sahibi idi?

a) Treyder b) İqtisadçıc) Jurnalist d) Riyaziyyatçı

8

MÜSAB İQƏ Sınaq 59

8

İn Forex 04 (04) iyun, 2010 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

18. Hazırda Avropanın bəzi ölkələri üçün ciddiproblem yaradan makroiqtisadi göstəricilər han-sılardır?

I) Büdcə kəsiri II) İnfliyasiya III) Tədiyyə Bala-nsı IV) Xarici borc

a) I və II b) II və IIIc) I və IV d) II və IV

19. Şəkildə hansı alət göstərilib?

a) Tsikl xəttlərib) Fibonaççi zaman nisbətic) Şaquli kanald) Sessiya ayırıcısı

20. ABŞ-da “Jobless claims” iqtisadi indika-toru nəyi göstərir?

a) Yeni iş yerlərinin sayınıb) İş yerlərini itirənlərin sayını c) İşsizliyə görə müavinət almaq üçün edilən

müraciətlərin sayını d) Kənd təsərrüfatından kənarda yaranan iş yer-

lərinin sayını

Sualların düzgün cavabları ilə “İn Forex” jur-nalının gələn sayında tanış ola bilərsiniz.

1) d2) a3) c4) c5) d6) d7) b

8) a9) c10) d11) c12) d13) b14) c

15) b16) d17) b18) b19) d20) b

Ötən sayımızda (04) dərc olunmuşsualların düzgün cavabları:

8

MÜSAB İQƏ Sınaq60

http://schillerstudio.biz/


KLA S S İ KA 61Oxu zalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bu kitabda Tomas Demarkın

birjaları öyrənmək üçün sərf

etdiyi 25 illik gərgin əməyinin

nəticələri toplanıb. Onu digər

əsərlərdən fərqləndirən əsas

cəhətlərdən biri müəllifin

bazarda baş verənlərə sırf elmi,

empirik nöqteyi-nəzərdən yanaş-

masıdır.

Kitabda bazarın analizinin dəqiqmetodları təsvir olunub. Demarkınempirik faktlara əsaslanan elmiyanaşması əksər müəlliflərin isti-fadə etdiyi ümumi təsvirlərdənkəskin fərqlənir. Bu kitaba əsasla-naraq dinamik sistemlər qurmaqmümkündür. Ondan savayı, bir sıramaraqlı indikatorlar ilk dəfə məhzhəmin kitabda təsvir olunub.Bütün bunlar oxucuya öz ticarəttaktikasını xeyli inkişaf etdirməyəimkan verir.

Bu kitab müxtəlif hazırlıq

səviyyəsinə malik oxucular üçünyazılıb. Müəllif trend xətlərininqurulmasından başlayaraq, get-dikcə daha mürəkkəb analizüsullarının təsvirinə keçir. Onlarınarasında geniş yayılmış indikator-lardan orijinal istifadə üsulları davar. Təcrübəli treyder kitabdatəsvir olunmuş elmi metodlarlatanışlıq sayəsində özünün bazarhaqqında təsəvvürlərini xeyligenişləndirə bilər.

Bu əsərdə texniki analiz doğru-dan da, elm səviyyəsinə qaldırılıb.Bəllidir ki, bir çoxları texnikianalizi incəsənət hesab edirlər.Amma Tomas Demark “İncəsənətiazaldaq, elmi çoxaldaq” şüarınıəsas götürür. O, trend xətlərinin,Dəyişən Orta Göstəricilərin, DalğaAnalizinin yeni və daha dəqiq tət-biq formalarını göstərir.

Demarka görə, texniki analizdə

əsas olan daim təkmilləşməkdir.Son iyirmi il ərzində onun xid-mətlərindən bir sıra iri investisiyafondları, həmçinin adı əfsanəyəçevrilən tanınmış treyderlər isti-fadə ediblər. Onun metodlarıtexniki analizin sərhədlərini dahada genişləndirib. Siz də bu metod-ları öz ticarətinizə əlavə edəbilərsiniz.

Tomas R.Demark

Yeni elm: Texniki analiz

...Fərqi yoxdur, treyder hansıanaliz növünə (texniki, yoxsa fun-damental) üstünlük verirsə-versin,o, gec-tez trend xəttlərinə müraciətetməli olacaq. Amma bu metodun

son dərəcə genişyayılmasına baxma-yaraq, trend xəttlərininnecə qurulmasıylabağlı birmənalı fikirmövcud deyil. Bəzihallarda onların çəkil-məsi və interpre-tasiyası son dərəcəsubyektiv olur. Müx-təlif analitiklər eyniqrafikdə tamamiləfərqli trend xəttləri qu-rurlar. Nəticədə trendxəttləri çox vaxt

lazımi effekti verə bilmir. Unut-maq olmaz ki, trend xətləri çox olabilər, amma onlardan yalnız birihəqiqidir. Mən həmin gerçək trendxəttini çəkmək üçün lazım olan 2nöqtəni necə tapmağın effektivmetodologiyasını hazırlamışam.Buna illərlə vaxt və xeyli zəhmətsərf olunub. Amma əvəzində trendxəttlərinin çəkilməsini əvvəlki sub-yektivlikdən qurtarmaq mümkünolub. Trend xəttlərini necə çək-məyin, həmçinin onların yarıl-masının obyektiv meyarlarıyaranıb. Bundan başqa, qiymətintrend xəttini yarandan sonra çata-cağı hədəfi müəyyənləşdirməyinyolları da göstərilib. Elə təkcə bun-lar samballı ticarət sistemi yarat-maq üçün yetərlidir...

Kitabdanparça:



"in forex" # 5

Documents