"in forex"#12

Az?rbaycanda ilk v? t?k!

Ýn Forex 02 (12) fevral, 2011

Onlarý n? gözl?yir?Ýqtisadi v?ziyy?ti valyuta bazarýna daha çox t?sir

göst?r?n 10 ölk? üçün 2011-ci ill? baðlý proqnozlar

Bitm?y?n artim - s?h. 7-d?

Bir de görüm “A” - s?h. 20-d?

“Gör, bu, niy? isl?mir?” - s?h. 39-da

Dahinin ugur sirrl?ri - s?h. 47-d?

Bazarin Matrisasi - s?h. 53-d?

İn Forex 02 (12) fevral, 2011

30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də……………………………………….İqtisadi xəbərlər6-da……………………………………....Qara, ya qızıl? Yəni nefti hansı günlər gözləyir?7-9-da…………………………………….Bitməyən artım. “Sarı metal”ın bahalaşmaq üçünpotensialı hələ də qalır10-14-də………………………………….Onları nə gözləyir? Dünyanın ən böyük 10 iqti-sadiyyatı üçün 2011-ci il ilə bağlı proqnozlar15-19-da…………………………………. Əsas cütlüklərin Dalğa Analizi20-22-də………………………………….“Bir de görüm “A”. Gəlirli ticarət üçün “Üç A”metodu23-də……………………………………..“İkiqat test”. Peşəkar izah edir ki, niyə Forexdəuzun yolla getmək lazımdır24-25-də………………………………….. “Dostum, hara gedirsən?” Trendə dost olmaqazdır, onun yollarını da bilmək lazımdır 26-29-da………………………………….... “İşimoku” sistemi əsasında təhlil30-33-də………………………………..… “Düzlən, farağat!” Keyti Linn-dən “Düzgü sıra”strategiyası34-37-də…………………………………... “Onlar belə demişdi”. Bir ildə dərc etdiyimizmüsahibələrdən seçmələr 38-də……………………………………….“Nə, neçəyə, nə qədər” Bu suallara cavabı OBVindikatoru verəcək39-42-də……………………………………“Gör, bu, niyə işləmir?” Sistemlər “kökdəndüşəndə” nə etmək lazımdır43-46-da…………………………………… Əsas cütlüklərin texniki-fundamental təhlili47-50-də……………………………………Dahinin uğur sirrləri. Uilyam Qann qazanmaqüçün nələr edirdi51-52-də…………………………………… “Nala-mıxa vurma!” PipNailer strategiyası düp-pədüz mıxa vurmağı öyrədir53-54-də…………………………………….Bazarın Matrisası. Neo, ayılmaq vaxtıdır!55-56-da…………………………………….Birləşmə və Birjalaşma. Avropa birjaları hansıyollardan keçib57-59-da…………………………………….Qətiyət və inadkarlıq. Bu iki xüsusiyyət olmadanheç bir məqsədə çatmaq mümkün deyil60-62-də…………………………………….Müsabiqəli Test63-də………………………………………..Nə oxumalı

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Oxuduğunuz bu jurnal “İnForex”in 12-ci sayıdır. Yəni...jurnalımızın 1 yaşı tamamolur! Bir il əvvəl biz bu işəbaşlayanda qarşımızda xeylisual dururdu. Onlardan ənbaşlıcası bu idi ki, Azərbay-canda treyderlər üçün jurnalnecə olmalıdır? Axı bizə qədərbunu heç kim eləməmişdi. Vəaçığı, bu, heç də asan iş deyil-di. Azərbaycanda treydinqinözü hələ yeni-yeni formalaş-mağa başlayan bir sahədir, o kiqalsın, treyderlər üçün jurnalola!

Amma digər tərəfdən, trey-dinq velosiped sürmək deyil ki,bir dəfə öyrəndinsə, ömürlükbacaracağın bir işə çevrilsin.Treyder daim öz üzərindəişləməlidir. Bunun ən optimalyolu isə öz həmkarlarımızatreydinqlə bağlı mövzularınbütün spektrini əhatə edən birjurnal təqdim etmək idi. Carivəziyyətin analizindən tutmuş,psixoloji məsləhətlərə, ticarətsistemlərindən tutmuş,müsahibələrə qədər...

Əlbəttə, deyə bilmərəm ki,biz nəzərdə tutduqlarımızıhamısı edə bilmişik. Hələ kiyox. Ona görə də, qarşıdakıdövrdə sizi hələ çox yeniliklərgözləyir. Bəzi rubrikalar ləğvediləcək, yeniləri yaranacaq.Misal üçün, “birja tarixi”rubrikamız ilk dövrlərdə bizəmütləq lazım idi. Azərbaycandaneçə treyder bilirdi ki, birjaişinin 5-6 əsrlik zəngin tarixivar? Razılaşın ki, çox az.Amma məşğul olduğun işin

mahiyyətni dərk etmək üçünbunu bilmək vacib idi. İndi burubrika öz missiyasını başavurmaq üzrədir və yəqin, birneçə nömrədən sonra sizinlə vi-dalaşacaq. Əlbəttə, yerini dahaaktual, faydalı və maraqlımövzulara vermək şərtilə.

Bundan başqa, sizi tezliklədaha rahat və oxunaqlı dizaynda gözləyir.

Jurnalı daha maraqlı və fay-dalı etmək üçün sizi də prosesəqoşulmağa dəvət edirəm. Fo-rumda jurnalla bağlı bölümədaxil olun və təkliflərinizi biz-imlə bölüşün. Əmin olabilərsiniz ki, heç bir dəyərlitəklif diqqətdən kənarda qal-mayacaq.

Bu – sizin jurnaldır. Onunancaq bir məqsədi var: azər-baycanlı treyderlərin treydinqsahəsini daha dərindən,hərtərəfli anlamalarına və sonnəticədə qazanmalarına yardımetmək. Son bir ildə bu is-tiqamətdə məqsədimizəmüəyyən qədər nail olmuşuq.Və əminəm ki, yaxın gələcəkdədaha çox nail olacağıq. Bir iləvvəl bizim jurnal burax-mağımız daha çox eksperi-ment idi. İndi isə ciddi vəgetdikcə inkişaf edən bir layi-hədir.

Bizi seçdiyiniz üçün təşəküredir və faydalı mütaliə arzu-layıram.

1 il sizinlə

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:



F U N D A M E N TA L F O N İqtisadi mənzərə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Faiz dərəcələri qalxacaq.Düzdür, iqtisadi proqnozlar birmə-nalı olmurlar, amma məhz buhalda birmənalı demək olar: qalxa-caq! Bunun məhz 2011-ci ilərzində baş verəcəyi ehtimalı 95faizdir. Əsas sual budur ki, məhznə vaxt və məhz nə qədər?

Hamımız başa düşürük ki,inkişaf etmiş əksər ölkələrin bank-ları ( o cümlədən də AvropaMərkəzi Bankı və Britaniya Bankı)hazırkı ultramülayim siyasəti uzunmüddət davam etdirə bilməz. Bu,müvəqqəti tədbir idi və vaxtı artıqbaşa çatmaq üzrədir. Ekspertlərə

görə, ilk addımı Avropa MərkəziBankı yay ərəfəsində atacaq. Bun-dan sonra Britaniya bankı da eynihərəkəti təkrarlayacaq. Yayın so-nuna qədər faiz dərəcələri 1,5 faizəqədər qalxa bilərlər.

Əgər dünya əmtəə bazarlarındaqiymətlərin artımı davam edərsə,mərkəzi bankların faiz dərəcələrinidaha tez artırmaları damümkündür.

İkinci amil isə infliyasiyadır. JanKlod Trişenin AMB-yə sədrlik et-diyi dövrdə aşkar nəzərə çarpanməqamlardan biri budur ki, o, in-fliyasiyanın 2%-dən yuxarı olma-

masını rəhbəri olduğu qurumunəsas vəzifələrindən biri sayır. So-nuncu göstəricilərə görə, AB-də in-fliyasiya 2,4%-ə çatıb. Hazırdabazar iştirakçıları AMB sədrinin vəqurumun özünün buna necə reak-siya verəcəklərini gözləyirlər.Məhz bu gözlənti də avronuyuxarıya “itələyə” bilər.

Britaniyada da bütün göstəricilərona işarə edirlər ki, faiz dərcələriniartırmağın zamanı yaxınlaşır.


Dərəcələr qalxacaq

Fevralın 4-də Brüsseldə AvropaBirliyi liderləri energetika və inno-vasiya məsələlərinə həsr olunmuşçox vacib bir sammit keçirdilər.Sammitdə quruma üzv ölkələr 1trilyon dollar dəyərində olan və2020-ci ilə qədər həyata keçir-ilməsi nəzərdə tutulan yeni stratejienerji layihəsini müzakirə ediblər.Layihəin məqsədi Avropanın şimalvə cənub bölgələrinin enerji infra-strukturlarını tam şəkildə inte-qrasiya etdirməkdir.

Sammitin qərarına görə, 2014-cüilə qədər Avropa ölkələri ən azı ikiqaz mənbəyi ilə təchiz edilmə-lidirlər. Bundan başqa, sammitdə digərvacib iqtisadi məsələlərə də toxu-nulub. Avropa liderləri qeyd edib-lər ki, innovasiyalara qoyulanyatırımlar baxımından Birlik

ölkələri ABŞ-dan və Yaponiyadan(3 dəfə) geri qalırlar. Ona görə dəhazırda bu istiqamətə vəsaityönəltmək strateji vəzifə sayıl-malıdır. Vahid valyuta sammitin gedişinəcümə günü kəskin ucuzlaşmaqlareaksiya verib.

Avropa geri qalır

Fevralın 4-də Brüsseldə AvropaBirliyi liderləri energetika və inno-vasiya məsələlərinə həsr olunmuşçox vacib bir sammit keçirdilər.Sammitdə quruma üzv ölkələr 1trilyon dollar dəyərində olan və2020-ci ilə qədər həyata keçiril-məsi nəzərdə tutulan yeni stratejienerji layihəsini müzakirə ediblər.Layihəin məqsədi Avropanın şimalvə cənub bölgələrinin enerji infra-

strukturlarını tam şəkildə inte-qrasiya etdirməkdir. Sammitin qərarına görə, 2014-cüilə qədər Avropa ölkələri ən azı ikiqaz mənbəyi ilə təchiz edilmə-lidirlər. Bundan başqa, sammitdə digərvacib iqtisadi məsələlərə də toxu-nulub. Avropa liderləri qeyd edib-lər ki, innovasiyalara qoyulanyatırımlar baxımından Birlik

ölkələri ABŞ-dan və Yaponiyadan(3 dəfə) geri qalırlar. Ona görə dəhazırda bu istiqamətə vəsaityönəltmək strateji vəzifə sayıl-malıdır. Vahid valyuta sammitin gedişinəcümə günü kəskin ucuzlaşmaqlareaksiya verib.

“Yasəmən” nefti qaldırdı



T Ə H L İ L6 Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“PFGBest Research” şirkətinin

analitiki Fil Flinn düşünür ki,

hazırda neftin qiyməti süni şəkildə

qaldırılmış durumdadır. Bu

vəziyyət real tələbatdan çox, FES-

in davranışlarının nəticəsidir. FES

deflyasiyadan narahat olduğu üçün

daha çox dollar çap edir, bununla

da neftin qiymətlərini yuxarıya

“itələyir”. Yəni hazırda FES neft

“buğa”larının və OPEK-in ən

yaxın dostuna çevrilib.

2011-ci illə bağlı proqnoz

verərkən analitiklər bir məqamın

üzərində dayanırlar ki, neftin

qiyməti ilk növbədə dolların di-

namikasından asılı olacaq. Xü-

susilə də kəmiyyət zəiflətməsi

proqramının ikinci raundu (ilin

ikinci rübündə) neft bazarına daha

ciddi təsir göstərə bilər.

Analitik Mark Streybel neftin

qiymətinin bahalaşmaqda, dolların

isə zəifləməkdə davam edəcəyini

gözləyir. Onun fikrincə, 2011-ci

ilin ortalarına

doğru neft

100

dollar/barrel

səviyyəsinə

çatacaq.

Amma ilin

çox hissəsini

$88-$93 dia-

pazonunda

keçirəcək.

2011-ci ildə neftə olan qlobal

təlabatın artaraq, ötənilki 86.9 mil-

yon barreldən 88.2 milyon barrelə

çatacağı gözlənilir.

Amma “ayı” ssenarisini göz-

ləyənlər də var. Məsələn, Pol Nyu-

som neft bazarının 2011-ci ildə

xeyli zəifləyəcəyini istisna etmir.

Onun fikrincə, ifrat alış

vəziyyətində olan neft bazarı

əvvəlcə $75-70, sonra isə $65-60

səviyyəsinə qədər enə bilər. Amma

bunun baş verməsi üçün dollar

yetərincə güclü olmalıdır.

Təbii qaza gəlincə, ekspertlər

onun il ərzində ya düşəcəyini, ya

da üfiqi hərəkət edəcəyini göz-

ləyirlər.


Qara, ya qızıl?Neft üçün 2011-ci il necə keçəcək

Neftin qiyməti ilə Dolların indeksinin qarşılıqlı əlaqəsi

Neftin həftəlik qrafiki hələ ki, artım kanalındadır

2010-cu ildə enerjidaşıyıcıları, xüsusilə də neft ilk

növbədə dolların zəifliyi hesabına artım nü-

mayiş etdirirdilər. ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar

Sisteminin mövqeyi də buna az təsir göstərmirdi. Bəs 2011-ci ildə

neftdən hansı dinamikanı gözləmək olar?



TƏHL İ L Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

2001-ci ilin

ə v v ə l -

lərindən

bu yana qızılın qiyməti davamlı

artım trendi nümayiş etdirir. Sarı

metalın qiyməti bu dövr ərzində

$250-dan $1431-ə qədər qalxıb.

Bu, 500% bahalaşma deməkdir.

Bütün bu dövr ərzində qızıla sər-

mayə qoymaq ən gəlirli in-

vestisiya sayıla bilərdi.

Əgər fundamental amillərənəzər salsaq, qızılın belə artımınınbir neçə səbəbini görstərməkmümkündür. Dediyimiz dövrərzində dünyada qiymətli kağızlarbazarı artım nümayiş etdirir və bu,özünü qızılda da göstərirdi. 2003-

cü ildən 2008-ci ilə qədər olandönəmdə S&P/ASX 200 indeksi2745 punktdan 6750 punkta qədərqalxıb. Həmin müddətdə qızıl$325-dan $1030-a qədər bahalaşıb.Qiymətli kağızlarla qızılın

arasında olan bu korrellyasiya me-talın bahalaşmasının səbəblərindənbiridir.

İkincisi, son on ildə qızıla olaninvestisiya tələbatı kəskin artıb.İndi qızıl bütün dünyada əsas in-vestisiya alətlərindən biridir və

əksər investisiya portfellərinə daxiledilir. Spekulyativ məqsədlərləqızılın alınıb-satılması onunqiymətinə kəskin təsir göstərib.

Üçüncüsü, haqqında danışılanmüddət ərzində dünya sənayesinində qızıla təlabatı çoxalıb. Zərgərlikməmulatları, dərman preparatları,elektron və kimya sənayesindəqızıldan xammal kimi istifadəedilir.


Bitməyən artım

Qızıl $1000-a kimi düşə bilər, amma bu, trendin

dönüşü demək olmayacaq

...fundamental nöqteyi-nəzərdən qızılın bahalaş-

ması perspektivdə hələ xeyli davam edə bilər...

8


İn Forex 02 (12) fevral, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Dördüncüsü, yüksək infliyasiya dövründə insanlarqiymətli kağızlara olan investisiyaları ləğv edərək,əvəzində qızılı almağı üstün tuturlar. Bu da, təbii ki,onun bahalaşmasına yol açır.

Beşincisi, inkişaf etməkdə olan və bəzi inkişafetmiş dövlətlər (Rusiya,

Çin, Hindistan vəs) son illərdə öz qızıl ehtiyatlarını artırmaq üçün

bu metalı aktiv şəkildə alırdılar. Bu faktor qızılınqiymətərinə təsir göstərən çox vacib məqam kimiçıxış edirdi.

Altıncısı, heç kimə sirr deyil ki, böhran zamanıinvestorlar öz vəsaitlərinin qorunması üçün ən yaxşısərmayə kimi məhz qızılı görürdülər. Nəticədə qızılbazarına getdikcə daha çox maliyyə axır, tələb təklifiüstələyirdi. Bu da son nəticədə ifrat bahalaşmayagətirib çıxarırdı.


Şəkil 1. Qızılın qiyməti və “Hulbert GoldNewsletter Sentiment” indeksi

Şəkil 2. Qızıl, həftəlik qrafik

8

...hətta $1000-a qədər ensə də,

uzunmüddətli planda qızıl güclü artım

trendini qorumuş olacaq...

8

TƏHL İ L8 Proqnoz



Amma hazırda əsas sual budur ki, bu artım nəvaxta qədər davam edəcək? “Compass Global Mar-kets” mərkəzinin ekspetləri düşünürlər ki, fundamen-tal nöqteyi-nəzərdən qızılın bahalaşması perspektivdəhələ xeyli davam edə bilər. Çünki yuxarıda sayılanamillərin əksəriyyəti hələ də qüvvədə qalır. Demək,onların təsiri də qızılın qiymətlərini yuxarıyaitələməkdə davam edəcək. Bundan başqa, Amerika

dollarının zəifləməsi və dünyada infliyasiya göstəri-cisinin hələ də yüksək olaraq qalmaqda davam et-məsi də qızılın bahalaşmasının xeyrinə “işləyir”.Yəni fundamental nöqteyi-nəzərdən qızılın ucuzlaş-ması üçün ciddi əsas nəzərə çarpmır.

Amma texniki mənzərə ayrı şey deyir. Texnikicəhətdən qızıl bazarı həddindən artıq ifrat alış halın-dadır. Və orta perspektivdə (3-6 ay) eniş gözləməkdaha məntiqli olardı. Üstəlik, qızılın qiymətinin proq-nozlaşdırılması üçün istifadə edilən əsas indikatorolan Hulbert Gold Newsletter Sentiment (HGNSI) in-deksi hazırda 33,6 %-ə qədər enib. Bu, o deməkdirki, qısamüddətli treyderlər öz portfellerinin yalnız33,6 %-ni qızıl üçüm ayırıblar.

Bununla yanaşı, qarşıdakı altı ay ərzində dollarında möhkəmlənməsi istisna deyil. Bu halda qızılınhazırda “ədalətli qiymət” sayılan hər troya unsiyasınagörə $1000-a qədər enəcəyi istisna deyil. Bunun ilksiqnalı qızılın $1250-dan aşağıya düşməsi ola bilər.

$1350 səviyyəsindəki güclü dəstək yarılandansonra hazırda qızılın ilk hədəfi $1300/15 zonasıdır.Həmin dəstək də keçiləndən sonra isə sırada $1250səviyyəsi gəlir.

Həftəlik TF-də qızıl hələ də trend xəttininüzərindədir. Bu xəttin aşağıya doğru kəsilməsi təsvirolunan planın reallaşmasına siqnal verə bilər.

Amma unutmaq lazım deyil ki, hətta $1000-aqədər ensə də, uzunmüddətli planda qızıl güclü artımtrendini qorumuş olacaq. Bu isə o deməkdir ki, qızıl$1000 səviyyəsindən yuxarıya dönüş edərək, yenitarixi maksimumlara can ata bilər. “Compass GlobalMarkets”in ekspertləri qızılın $1000-dən aşağı enməehtimalının çox cüzi olduğunu düşünürlər.


8

Şəkil 3. Qızılın korreksiyasıüçün geniş ərazi var

TƏHL İ L Proqnoz 9

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

http://inforex.az/forum_new/






Ə S A S M Ö V Z U10 Fundamental Fon

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Onlarınə

gözləyirİqtisadi vəziyyəti valyuta bazarına daha çox təsirgöstərən 10 ölkə üçün 2011-ci illə bağlı proqnozlar

Bütün treyderləri ən çox maraqlandıran

suallardan biri də budur ki, valyutaları ilə ticarət

etdikləri ölkələrin iqtisadiyyatlarını nə gözləyir.

Bunu nəzərə alaraq, biz Forex bazarında ən çox

ticarəti aparılan valyutaların aid olduğu ölkələr

üçün 2011-ci il ilə bağlı proqnozları təqdim edirik.

Proqnozlarda Beynəlxalq Valyuta Fondunun və

Dünya Bankının rəqəmlərindən istifadə edilib.

Əlbəttə, bu proqnozları və rəqəmləri birmənalı

hökm kimi qəbul etmək lazım deyil. Amma bunlar

treyderlər üçün yaxşı oriyentir ola bilərlər.

Amerika BirləşmişŞtatları

Bu il Amerika iqtisadiyyatında çox şey “kəmiyyət zəiflətməsi” proqramının ikincimərhələsinin (QE2) necə həyata keçirilməsindən asılı olacaq. FES-in ötən ilin noyabrında elanetdiyi bu təşəbbüsə əsasən, qurum 850-900 milyard dollar həcmində əlavə obliqasiyalar alacaq.İdeyaya görə, bu addım uzunmüddətli faiz dərəcələrinin aşağı düşməsinə səbəb olmalı, istehlakçıxərclərinin və şirkətlərin xərclədikləri vəsaitlərin artmasına gətirib çıxarmalıdır.

Amma ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, bu zaman ABŞ yeni problemlərlə də üzləşə bilər. İlknövbədə, infliyasiyanın artması kimi. Ola bilər ki, FES qiymət artımına yol verməmək üçünpul-kredit siyasətini sərtləşdirmək yolunu tutsun.

İkinci problem isə işsizliyin artması riskilə bağlıdır. Bu sahədə vəziyyətin düzəldilməsinəyönəlmiş hər bir addım yenə də infliyasiya təzyiqinin güclənməsinə səbəb olacaq.

311 21614800 1539747702 49159

1,7 1,9310, 3 313,2

8


İn Forex 02 (12) fevral, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Almaniyada ciddidövlət qənaəti proq-ramının icrasına başlanılır: 2016-cı iləqədər ildə ən azı 10 milyard avroya qənaətedilməlidir.

İqtisadi vəziyyət daxili yox, daha çoxxarici faktorlardan asılı olacaq. Axı Avro-zonadakı qonşular Almaniyanın əsasticarət partnyorlarıdırlar. Alman iqti-sadiyyatı isə ilk növbədə ixraca is-tiqamətlənib. Ona görə də, qonşularınvəziyyətinin ağır olması alman iqtisadiy-atına zərbə vura bilər.

Daha bir risk isə Avrozonada borcböhranının uzanması ilə bağlıdır. Bu hal

davam edərsə, Berlin Birlyin digər üzvlərnin də xərcini çəkməli olacaq. Almanlar isə həmrəylikimtahanına çəkiləcəklər. Hərçənd, bu məsələdə müxalifət Angela Merkellə eyni mövqedəolduğundan, ciddi ziddiyyətlər gözlənilmir.

Almaniya üçün əsas risk dünyada ticarət böhranının qabarması, valyuta savaşları və protek-sionizmlə bağlı ola bilər. Amma bu ehtimal 20 faizdən yuxarı deyil.

Almaniya

Yeni başnazir Culi

Qillardın yürütdüyü siyasət hələki “qeyri-müəyyən” kimiqiymətləndirilə bilər. Onun əsastəşəbbüslərindən biri miqrasiyasiyasətini sərtləşdirməklə bağlıdır.Amma Avstraliya iqtisadiyyatınınmiqrantlara böyük ehtiyacı var.Burada çalışanların 26%-dənçoxu miqrantlardır. Ona görə də,yeni baş nazirin siyasəti hələ ki çoxşübhəli təsir bağışlayır. Onun ideyası biznes dairələrində də çox kəskin qarşılanıb.

Əvvəlki baş nazirin istefaya getməsinə səbəb olan problem - dağ-mədən sənayesi şirkətlərininvergi məsələsi də hələ tam həllini tapmayıb.

Qillardın ölkədə telekommunikasiya sahəsinə milyonlarla dollar sərmayə qoymaq haqdaplanlarının da ölkə iqtisadiyyatına necə təsir edəcəyi, yumşaq desək, böyük suallar doğurur.

Avstraliya

1,2 1,7

3333 3385

40679 41370

0,9 1,0

81,9 81,8

3,0 3,5

1193 1234

53862 55040

2,3 2,3

22,1 22,4

8 8

Ə S A S M Ö V Z U Fundamental Fon 11



Ekspertlərin rəyinə görə,hökumətin sabitliyi güc-ləndirməyə yönəlmiş səyləri 2011-ci ildə adada iqtisadiyyatıninkişaf tempinin azalmasınagətirib çıxaracaq. Böyük ümidlərbəslənən ixracat sektoru iqti-sadiyyatın aparıcı qüvvəsinəçevrilə bilməyəcək.

Ümumilikdə ölkədə gözlənilənfiskal siyasətn sərtləşdrilməsi maliyyə vəziyyətini gərgin durumda saxlayacaq. İşsizlərin 2-2,5milyon nəfər artacağı gözlənilir. Əməkhaqqılarının artım tempinin azalması istehlakçı təla-batının aşağı düşməsinə gətirib çıxracaq.

İlin ilk yarısında funt sterlinqin həm dollara, həm də avroya nisbətdə düşəcəyi gözlənilir.Əgər ilin ikinci yarısında Britaniya Bankı faiz dərəcələrini 1-1,25-ə qədər qaldırsa, bu haldafunt itirilmiş mövqelərini qaytara bilər.

Böyük Britaniya

2011Fransa üçün

çətin il olacaq. Hökumətin büd-cəni balanslaşdırmaq cəhdləri,böyük ehtimalla, iqtisadiyyatadepressiv təsir göstərəcək.

Əsas problemlərdən biri nəhəngticarət kəsiridir. Xüsusilə də Al-maniya və Çin ilə. Bu problemiqtisadi artıma ciddi əngəl törət-məkdə davam edəcək. İqtisadiy-yatın axsaması isə öz növbəsindədövlət borclarının artmasına səbəb olacaq.

Avronun dollara nisbətdə yüksək məzənnəsi də Fransa iqtisadiyyatına ciddi əngəl yaradansəbəblərdən biridir.

Hazırda Fransa hakimiyyəti ölkədə ən aşağı reytinqə malikdir. Bu, 2012-ci ildə keçiriləcəkprezident seçkisində indiki hakimiyyətin təkrar seçilmək şanslarını kəskin azaldır. Demək, həmdə siyasi qeyri-müəyyənliyi artırır.

Fransa

1,3 2,5

2223 2297

35721 36675

2,0 1,7

62,2 62,2

1,5 1,8

2669 2723

42414 43087

1,2 1,5

62,9 63,2

8 8




2011-ci il İtaliyaüçün hökumətin hazır-ladığı üçillik “pəhriz”in ilk ilidir. Ölkədəbüdcə xərclərinin ixtisarı hər kəsə toxu-nacaq. Bir sıra dövlət şirkətləri ləğvediləcəklər, dövlət investisiyaları 6 mil-yard dollar azalacaq, əksər sosialödənişlər və müavinətlər ləğv olunacaq…Nəticədə həm istehlak, həm də istehsaltempləri kəskin aşağıya düşə bilər.

İtalyanın vəziyyəti dünyada iqtisadi bərpa prosesinin necə getməsindən asılı olacaq. Ammaonun borcları Avrozonada hamıdan çox, siyasi vəziyyəti isə hamıdan gərgin olaraq qalacaq.

İtaliya

Kanadanıniqtisadi artım

tempinin bu il bir qədərləngiyəcəyi gözlənilir. Buna səbəbKanadanın ixracatına tələbatınazalması və daşınmaz əmlakbazarında həcmin aşağı düşmə-sidir. İpoteka krediti faizlərininartması səbəbindən mənzilbazarında aktivlik azalıb.

Bununla yanaşı, Kanadabankı xarici investorların yerli şirkətlərə marağını artırmaq üçün bir sıra tədbirlər planı hazır-layıb. Plan uğurla həyata keçirilərsə, Kanada iqtisadiyyatında canlanmaya səbəb olmalıdır.

Kanada

Ötən ilin ok-tyabrında Doğan GünəşÖlkəsinin hökuməti iqtisadiyyatı stimul-laşdırmaq üçün 5,05 trilyon yena (61 mil-yard dollar) həcmində növbəti proqramıqəbul etdi. Bu proqram 2011-ci ilin birinciyarısında Yaponiya iqtisadiyyatınıninkişafını təmin etməlidir.

Amma bu fakt ÜDM-in artımına oqədər də kömək etməyəcək. Dayanmaq

bilməyən deflyasiya, milli valyutanın güclənməsi və digər vacib makroiqtisadi göstəricilərin zəif-ləməsi buna mane olur.

Bundan başqa, Yaponiyanın xarici borcları da 900 trilyona çataraq, ÜDM-in həcmini ikiqatüstələyir.

Yaponiya

0,5 1,2

2121 2159

35231 35624

1,5 1,7

60,2 60,6

31,1 3,2

1556 1642

45658 47577

1,8 2,0

34,1 34,5

1,9 2,0

5273 5377

41366 42239

-1,1 -0,2

127,5 127,3

8 8

Ə S A S M Ö V Z U Fundamental Fon 13



Çininhazırda ən

böyük problemləri enerji ehtiyat-ları və ekologiya ilə bağlıdır. Çıxışyolu ölkədə “yaşıl” iqtisadiyyatınstimullaşdırılması və xaricdəxammal konsernlərinin alışı olabilər. Ekoloji sənaye Çin iqti-sadiyyatının ən perspektivlisahələrindən birinəçevrilməkdədir: bu il orada 20faiz artım gözlənilir.

Xammal sektorunda Çin investorlarının diqqəti İndoneziya, Avstraliya və Aika ölkələrinəyönəlib. Təkcə ötən il onlar bu bölgələrdə 302 layihəyə yatırım qoyublar. Bu il də həmin aktivlikazalmamalıdır. Misal üçün, “China Chemical İndustry” artıq bəyan edib ki, Braziliyanın“Peregrino” şirkətinin səhmlərinin 40 faizini almaq niyyətindədir.

Çin

Hindistanın əsasresursu sürətlə artanəhalisidir. Bu əhalinin 65 faizi kasad ina-strukturu olan kənd təsərrüfatı bölgələrindəyaşayır. İşsizliyi azaltmaq üçün hökumət yük-sək texnoloji sahələrin inkişafına ciddi və-saitlər yönəldir. Bura ilk növbədə InformasyaTexnologiyaları, əczaçılıq, biotexnologiya vəmaşınqayırma sektorları daxildir.

Ölkədə sahibkarlığın inkişafı üçün sondərəcə münbit şərait yaradılıb. Və bununnəticələri artıq yavaş-yavaş özünü göstərməyəbaşlayır. Sadalanan sahələrdə və bank sek-torunda 2011-ci ildə milyona yaxın yeni işyeri yaranacaq, əməkhaqqılar 10-12 faiz ar-

tacaq. Texnoparkların yaradılması və biznes qanunvericiliyinin liberallaşdırılması xarici in-

vestisiyaların ölkəyə cəlb edilməsinə səbəb olur. Ölkədə böyük orta təbəqə yaranmaqdadır. Yaxınillərdə Hindistanda iqtisadi artımın davam edəcəyi gözlənilir.

Hindistan

10,0 9,9

5365 5988

3999 4441

3,1 2,4

1341,4 1348,1

8,8 8,4

1367 1497

1124 1214

8,1 4,6

1215,9 1232,7

8




T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

15

Eur/usddaily

İndiki məqamda son dərcə mübahisəli görünə bilər, amma dalğa işarələnməsi artım trendinin davamını is-tisna etmir.

Belə ki, yuxarıya doğru sonuncu impulsu [i] minute dalğası saymaq üçün tam əsas var. Onun maksimumukeçilərsə, ehtimal xeyli güclənmiş olacaq.

Cari vəziyyətin detallarına H4 periodunda nəzər salaq.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

8



EurusdH4

Aşağıya doğru korreksiyanın davam etməsi üçün hələ potensial var. Əgər bu, doğrudan da, güman edildiyikimi, [ii] minute dalğasıdırsa, onda korreksiya bitəndən sonra başlayacaq artım hərəkəti kifayət qədər sürətliola bilər. Treyderlərin son dərəcə sayıq davranmaları tələb olunur.


8 8

T E X A N A L İ Z16 Dalğa analizi



Gbp/usd

daily

Burada da eur/usd cütlüyündəkinə bənzəyən vəziyyət mövcuddur. Əvvəlcə aşağıya doğru korreksiya –yəni [ii] minute dalğası, sonra isə yuxarı hərəkətin davamı gözlənilir. Korreksiya dərin də ola bilər.

[i] minute dalğasının zirvəsinin keçilməsi variantın doğruluğuna işarə sayılacaq.


8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 17



Usd/chf

daily

Elliotun Dalğa Analizi metoduna qarşı çıxanların belə bir atmacası var: “Əgər Dalğa Analizi doğru ol-saydı, onda 5-ə qədər saymağı bacaran hər kəs ticarət apara bilərdi...”

Bu, əlbəttə ki, daha çox zarafatdır, amma usd/chf cütlüyündəki hazırkı vəziyyətdə bu zarafat tam yerinədüşür. Çünki aşağıya doğru bütün periodlarla 5 dalğa tamamlanıb. Yuxarıya hərəkətin davamını gözləyirik.


8

T E X A N A L İ Z18 Dalğa analizi



Usd/jpy

daily

Beşə qədər saymaq haqqındakı zarafat bura da aid edilə bilər. Aşağıya doğru 5 dalğa tamamlanıb. Nəqədər ki, qiymət kritik səviyyədən yuxarıdadır, “buğa” ssenarisi qüvvədə sayılacaq.


8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 19



S İ S T EM20 AAA

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Müəllifinin dediyinə görə, bu strategiyaayda ən azı 600 punkt qazanmağaimkan verir. Orta hesabla ayda 15

ticarət siqnalı yaranır. Onların gəlirliyi bəzən çoxyüksək də ola bilər (300 punkt və daha yuxarı).

Sistemdə bu indikatorlardan istifadə olunur: Mov-ing Average, Bill Vilyamsın AO və AC Osillyatorları,“MTF stoxastiks” və Support & Resistance (sonuncu

iki indikator jur-

nalımızın arxiv-

inə əlavə

olunub).

Strategiyailkin olaraq H4periodunda vəgbp/usdcütlüyündəişləmək üçünnəzərdə tutulub.Başqa cütlük-lərdə ancaqhərtərəfli sınaq-dan keçiriləndənsonra işlədiləbilər.

“Üç A”metodu iləişləmək üçünqrafik bu şəkildəolmalıdır:

1. “Close”

əsasında qurulmuş EMA (5) – göy rəngdə 2. “Close” əsasında qurulmuş SMA (10) – qırmızı

rəngdə3. Awesome Oscillator (AO) 4. Accelerator Oscillator (AC)6. MTF stochastics indikatoru (10, 3, 3) 7. Support & Resistance indikatoru


Bir degörüm

“A”

8



“3A” strategiyasında bazaragiriş siqnalları iki kateqoriyayabölünür:

1) Əsas ticarət siqnalları2) Təkrar giriş siqnalları

Təkrar giriş siqnalları da ikikateqoriyaya bölünürlər: ikincidərəcəli və üçüncü dərəcəli

Əsas ticarət siqnalı:

Əgər AO və AC-da iki ardıcılyaşıl bar formalaşıbsa və bu zamanEMA (5) xətti SMA (10) xəttiniaşağıdan yuxarıya kəsirsə, almaqlazımdır.

Əgər AO və AC-da iki ardıcılqırmızı bar formalaşıbsa və buzaman EMA (5) xətti SMA (10)xəttini yuxarıdan aşağıya kəsirsə,satmaq lazımdır.

Əgər MA-lar osillyatorlarrəngini dəyişməzdən əvvəl kəsişib-lərsə, onda eyni rəngli ikinci bar-ların üzərində yaranan şamı siqnalşamı kimi qəbul etmək lazımdır.

İkinci dərəcəli ticarət siqnalı:

Əgər osillyatorların hər ikisininbarlarının rəngi əksinə dəyişirsə,amma bu zaman MA-lar əks is-tiqamətdə kəsişmirlərsə, bundansonra osillyatorların barı yenə də

əvvəlki rəngi alırsa, onda bazaratəkrar giriş zamanı yetişir.

Bu siqnal az-az yaranır, ammayarananda yaxşı gəlir potensialınamalik olur.

Üşüncü dərəcəliticarət siqnalı:

Əgər MA-ların kəsişməsi başvermədiyi halda osillyatorlardanhər hansı birinin barı rəngini əksistiqamətdə dəyişir, sonra isə yenədə əvvəlki rəngi alırsa, əsas siq-nalın istiqamətində bazara təkrargirmək olar.

Bu siqnal da az-az yaranır, fəqətgüclü gəlir potensialı var.


8

8

S İ S T EM AAA 21



Konservativ treyderlər əməliy-yatı yalnız “stoxastiks”ingöstərdiyi istiqamətdə açmalıdırlar.Bu qaydaya əməl etmək itkilərinsayını kəskin azaldır. Və yaxudbelə etmək olar: “stoxastiks”ingöstərdiyi istiqamət ilə ticarət siq-nallarının istiqaməti eyni olandabazara daha böyük həcmliəməliyyatla girmək mümkündür(amma bu, artıq konservativ trey-

derlər üçün deyil).Ümumiyyətlə, “stoxastiks”in

əleyhinə əməliyyat açmaq heç bir

halda məsləhət görülmür.

İlkin “stop-loss” əmrini Support& Resistance indikatorunun əkstərəfində qoymaq olar. 65-85 punktgəlir əldə edəndən sonra “stop”uitkisiz zonaya çəkmək lazımdır.

Gəlir 100 punkta çatandaəməliyyatların 1/5 hissəsi (20faizi) bağlanır.

Gəlir 150 punkta çatandaəməliyyatların 2/5 hissəsi, yaxud,ilkin həcmə nəzərən 40 faizibağlanır.

Gəlir 300 punkta çatanda

əməliyyatın daha 1/5 hissəsi (20faizi) bağlanır.

Əməliyyatın sonuncu 20%-niisə MA-lar əks istiqamətdəkəsişəndə bağlayırıq. Əlbəttə, əgərbu, daha öncə baş verməyibsə.

Əgər trend davamlı olmasa, ya“muvinq”lər kəsişəndə, ya daqoruyucu “stop”un işə düşməsiləbazardan çıxmaq lazımdır.

Bizim misalda qiymət hər 3hədəfə rahatlıqla çatıb vəəməliyyat da “stoxastiks”ingöstərdiyi istiqamətdə olub.


8

S İ S T EM22 AAA



TÖVS İ YƏ Master-klass

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

23

Larri Svinq

Treyder yeni

i n d i k a t o r

əsasında qurulan

yeni strategiya

tapanda nə edir?

Bir neçə həftə

izləməklə müəyyənləşdirmək istəyir

ki, bunun köməyilə bazarda uğur

qazana bilərmi? Avtomatlaşdırılmış

ticarətdə həmin yeni indikatoru və

sistemi tarixi məlumatlar üzərində

testdən keçirmək olar. Avtomatik

ticarətdən fərqli olaraq, adi treyder-

lərin qarşısında daha çətin iş

dayanır: onlar müşahidə aparmalı,

giriş-çıxış siqnallarını müəyyən-

ləşdirməli, sonra bütün bunları

ümumiləşdirərək, nəticə çıxar-

malıdırlar.

Strategiyaların adi yolla, necə

deyərlər, “əl ilə” sınaqdan keçi-

rilməsi son dərəcə üzücü və vaxt

aparan iş ola bilər. Bu, xüsusilə də

yeni başlayan treyderləri darıxdırır.

Çünki kifayət qədər çox indikator

və strategiya var, onların hansının

gəlir vermə potensialına malik olub-

olmadığını müəyyən etmək üçün

həddindən artıq böyük vaxt tələb

olunardı. Təkcə bu fikir treyderi

daha qısa yol axtarmağa sövq etmək

üçün kifayətdir.

Sistemi yoxlamağın yollarıdan

biri də demo-hesablarda ticarətdir.

Hər hansı bir strategiya ilə bir neçə

həftə işləməklə, həftəyə 20-30

əməliyyat açmaqla onun nə qədər

gəlir və itki verdiyini bilmək

mümkündür. Əgər nəticə qənaət-

bəxş olsa, real ticarətə başlamaq

olar. Yeganə problem ondan ibarət-

dir ki, bazarda konyunktura dəyişsə,

strategiyanın nəticəviliyi də də-

yişəcək. Məsələn, əgər bazar artım

trendindən konsolidasiyaya daxil

olsa, dünən gəlirli işləyən sistem bu

gün sizi böyük itkilərlə üzləşdirə

bilər.

Ticarət strategiyasının demo-

hesabda yoxlanılması kifayət et-

məyə də bilər. Həmçinin əldə edilən

statistik nəticələr də ticarət sistemi-

nin gəlirliyinə əmin olmaq üçün çox

azdır.

Tarixi məlumatlar üzərində test

tez başa gəlsə də, real hesabda müs-

bət nəticələrə zəmanət vermir. Real

ticarət rejimində indikatorlar daim

hərəkətdə olurlar, “bəktest” zamanı

isə onlar “ölü”dürlər. Bu, ciddi

fərqdir. Ona görə də, əgər real

ticarəti okeanda balıq ovuna bənzət-

sək, “bəktest” prosesi akvariumda

balıq tutmağa oxşayacaq.

Hamı bilir ki, indikatorlar

gecikirlər. Ona görə də, qrafikin

“tarixi” hissəsində bir cür görünən

indikator real hərəkət zamanı

tamamilə fərqli görünə bilər. Məhz

buna görə “bəktest” ilə real ticarətin

nəticələri bir-birindən fərqlənirlər.

Strategiyanın yaxşı işlədiyinə əmin

olmaq üçün o, həm tarixi məlumat-

lar üzərində, həm də demo-hesabda

sınaqdan keçirilməlidir. Sonra bu iki

testin nəticələri diqqətlə müqayisə

olunub tutuşdurulmalıdırlar. Əgər

ciddi fərqlər nəzərə çarparsa, sis-

temin bazara giriş və çıxış siqnalları

yenidən köklənməlidir.

...Bəli, bu dünyada hamı qısa yol

axtarışındadır. Çox vaxt o, doğru-

dan da həm də ən yaxşı yol olur.

Amma treydinqdə yox.


İkiqat testTreydinqdə məqsədə doğru uzun yolla getmək lazımdır

Treydinqdə qısa yol çox baha başa gələ bilər



TE XANAL İ Z İncəliklər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

24

“Trend is your friend” və “Trendlə ticarət apar”məsləhətini hamı eşidib. Bu, ilk baxışdan çox asaniş kimi görünə bilər. Amma əslində elə deyil. Real-lıqda çox vaxt trend üzrə bazara girmək alınmır.Siz əməliyyat açırsınız və qiymət əks istiqamətdəhərəkət etməyə başlayır. Ümumiyyətlə, bunu hərkəs təsdiqləyə bilər ki, trend üzrə bazara girməkheç də asan deyil. Bunun səbəblərindən biri trey-derin psixologiyasında gizlənib. Belə ki, yenitrendin başlanğıcını hamı əvvəlki trendin korrek-siyası kimi qəbul edir. Yeni trend təsdiqlənəndə isəonun istiqamətində bazara girməyin artıq gecolduğunu düşünürlər. Trendin əleyhinə əməliyyataçanlar həmin addımı məhz bu məntiqlə düşünərəkatırlar.

Üçüncü toxunuş

Belə çətin vəziyyətlərə düşməmək üçün təkcə

“trendlə getmək” azdır, həm də bazarın ritminə

uyğun hərəkət etmək lazımdır. Söhbət trend zamanı

hərəkətin istiqamətində əməliyyat açmağın qay-

dalarından gedir. Bunun ən yaxşı yollarından biri

dəstək və müqavimət xəttlərindən faydalanmaqdır.

Belə edərkən biz həm də riski kəskin şəkildə azaltmış

oluruq. Çünki əlimizdə “stop” əmrlərini yer-

ləşdirməyin konkret və birmənalı səviyyələri olur.

Nə demək istədiyimiz şəkil 1-də göstərilib. Bu

misalda qiymət trend xəttini test edərkən alış

əməliyyatı açılıb. Beləliklə, biz özümüzü “zirvədə”

almaqdan sığrtalamış oluruq. Aydındır ki, bu

vəziyyətdə bazara girə bilmək üçün qiymətin trend

xəttinə üçüncü dəfə toxunmasını gözləmək lazımdır.

Əlbəttə ki, bu taktikadan istifadə zamanı trend xət-

tinin saxta kəsilmələri ticarətin nəticələrinə mənfi

təsir göstərə bilər. Çünki adətən “stop” əmrləri trend

xəttinin altında yerləşdiyindən, onların yersiz icrası

həyata keçirilir. Amma bunun da qarşısını almağın

yolları var.

Geriyə - irəliyə

Qiymətin vacib dəstək/müqavimət xəttlərini

yarması əsasında bazara girmək ən geniş yayılmış

strategiyalardan biridir. Amma bu strategiyanın da

yanlış “işlədiyi” vaxtlar olur. Riskləri azaltmağın yol-

larından biri qiymətin vacib səviyyəni yarandan

sonra yenidən geriyə qayıdıb, həmin səviyyəni test

etməsini gözləməkdir. Əgər trend güclüdürsə,

səviyyə yarılandan sonra qiymətin əks istiqamətdə

korreksiyası 23,6-38,2 faizlik Fibonaççi

səviyyələrindən o yana keçmir. Demək, qiymət

həmin aralığa qədər qayıdanda, trend istiqamətində

bazara girmək olar. Şəkil 2-də alış əməliyyatı üçün

uyğun nöqtənin axtarışı göstərilib.


Dostum, hara gedirsən?Trendlə dost olmaq azdır, onun xasiyyətini də bilmək lazımdır

Şəkil 1.

Şəkil 2.

8



Çox vaxt qiymət vacib səviyyəni yarandan sonra

geriyə dönüb elə həmin səviyyəni əks istiqamətdə

kəsirsə, treyderlər bunu yanlış olaraq dönüş siqnalı

kimi qəbul edirlər. Aldanmaq lazım deyil. Qiymət

geriyə dönüb, bir qədər əvvəl yardığı səviyyəni əks

istiqamətdə kəsə bilər – bu, hələ heç nədən xəbər ver-

mir. Əgər 23,6 və 38,2%-lik fibo-səviyyələr yarılan

səviyyənin əks tərəfində qalıblarsa, çox güman ki,

qiymət məhz onları “axtarır”. Bu vaxt trend güc-

lüdürsə, onun korreksiyası 23,6 faizlik fibo-

səviyyəyə qədər gedəcək. Orta güclü trenddə isə 38,2

faizlik fibo-səviyyə

daha yaxşı “işləyir”.

Şəkil 3-də bu

vəziyyət təsvir olunub.

Orada “A” xətti

qiymətin yardığı

səviyyədir. “B” xətti

23,6, “C” xətti isə 38,2

faizlik fibo-səviyyələri

göstərir. Göründüyü

kimi, qiymət yardığı

səviyyədən geriyə

qayıdaraq, fibo-nisbəti

“axtarıb” və tapandan

sonra trend is-

tiqamətində hərəkətinə

davam edib.

Geniş yayılmış

vəziyyətlərdən biri

müqavimət xəttinin

dəstək xəttinə (və

əksinə) çevrilməsidir. Bu vaxt qiymət onu keçəndən

sonra yoluna davam etməzdən öncə geriyə dönüb,

yardığı xətti əks tərəfdən test etməlidir. Elə həmin

test zamanı bazara girmək üçün əlverişli imkan

yaranır (şəkil 4).

Əgər qiymətin yardığı trend xəttini test etdiyisəviyyə həm də fibo-nisbətlə üst-üstə düşürsə, bu,

bazara giriş şanslarını qat-qat artırır. Bu zaman xeyli

yanlış əməliyyat imkanları filtrasiya edilirlər. Belə

əməliyyat setapına misal şəkil 5-də göstərilib.

Göründüyü kimi, trend xəttləri və fibo-nisbət

texnikalarını tətbiq etməklə trend istiqamətində daha

az risklə bazara girmək mümkündür.


Şəkil 3.

Şəkil 4.

Şəkil 5.8

TEXANAL İ Z25 İncəliklər



T E X A N A L İ Z26 İşimoku

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Gözləntilərin əksinə olaraq, “bulud” yuxarıya doğru yarılıb. Hazırda qiymət 1,3506-dan yuxarıda

möhkəmlənməyə cəhd göstərir.

Əgər cütlük 1,3617-dən yuxarıda möhkəmlənərsə, yaxud, “qızıl xaç” yaranarsa, bulud yarılmış sayılacaq

(Hazırda indikatorda yalnız “ölü xaç” var).

DAILY

Günlük qrafikdə “bulud” yuxarıya doğru yarılsa da, qiymət yenidən geriyə - onun daxilinə qayıdıb. Eniş

hərəkətinin 1,3366-ya, yəni Kijun xəttinə qədər davam etmək potensialı var.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

8



GBPUSD

WEEKLY

Qiymət “bulud”dan çıxıb, “qızıl xaç” yaranıb – bu, almaq üçün yaxşı siqnaldır. “Stop”ları 1,5770

ətrafında yerləşdirmək olar.

DAILY

Günlük qrafikdə sırf “buğa” mənzərəsi hakimdir. 1,60-a doğru eniş zamanı almaq daha yaxşı olar. Kimin

artıq alış əməliyyatı varsa, “stop”ları Kijun xəttinin altında (1.5835) yerləşdirə bilər.


T E X A N A L İ Z İşimoku 27

8 8



USDCHF

WEEKLY

“Buğa üstünlüyü” şamına baxmayaraq, qiymət dərhal toparlana və yuxarıya hərəkəti davam etdirə

bilmədi. Ona görə də, lokal maksimum və minimumlardan hansının keçiləcəyini gözləmək lazımdır.

Qiymətin Tenkan xəttindən yuxarıda (0.96) bağlanması “buğa”, 0,93-dən aşağıda bağlanması isə “ayı”

siqnalı olacaq. Birinci halda “stop”ları lokal minimumun altında, ikinci halda isə Tenkan xəttinin üstündə

yerləşdirmək lazımdır.

DAILY

Qiymət “bulud”u test edir. Satış əməliyyatı açaraq, “stop”ları 0,97-dən yuxarıda yerləşdirmək olar. Həm

“ölü xaç”, həm “bulud”, həm də hətta buludun rəngi sizin tərəfinizdədir.


T E X A N A L İ Z28 İşimoku

8 8



USDJPY

WEKLY

Burada da dollar/frank cütlüyündə olduğu kimi, “buğaların üstünlüyü” şam modeli özünü doğrulda

bilmədi. Eyni sxemi burada da tətbiq edə bilərik. “Buğa”lar 0,83, “ayı”lar isə 0,81 səviyyəsinin keçilməsini

gözləməlidirlər.

DAILY

“Bulud” test olunur. Amma bu dəfə bulud “buğa” əhvalındadır. Ehtiyatla sataraq, “stop” əmrlərini 82,75-

dən yuxarıda yerləşdirmək lazımdır.


T E X A N A L İ Z İşimoku 29

8



S İ S T E M30 “Düzgün sıra”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Strategiyaya əsasən, əgər 10 tərtibli SMA 20 tər-tibli SMA-dan, o da öz növbəsində, 50 tərtibli SMA-dan yuxarıdadırsa, demək, bazarda artım trendi var.Bundan başqa, 50 tərtibli SMA 100 tərtibli SMA-dan, o isə 200 tərtibli SMA-dan yuxarıda olmalıdır.

Eniş rendi zamanı isə buardıcıllıq tərsinə düzülməlidir.Strategiyaya əsasən, əgər bazardabelə düzülüş yoxdursa, demək,trend də yoxdur.

Strategiyanı optimallaşdırmaqüçün qrafikə ADX indikatorunuda əlavə etmək olar. Əgər ADX20-dən yuxarıdadırsa, bu, trendin olmasından xəbərverəcək.

Bundan başqa, strategiyada SMA xəttləridəstək/müqavimət zonaları kimi qəbul olunacaqlar.


Düzlən,.. farağat!

Şəkil 1. “Düzgün sıra” yoxdur

8

Keyti Lin

“Düzgün sıra” strategiyası treyder və anali-tik Keyti Linin (Kathy Lien) “Forex bazarındadeytreydinq” kitabında təsvir olunur. Strate-giya Sadə Dəyişən Orta Göstəricilərin (SMA)müəyyən ardıcıllıqla düzülməsi zamanı bazaragirməyi nəzərdə tutur.



Alış qaydaları:

1. “Düzgün sıra” olan valyuta cütlüyünü tapırıq. 2. ADX 20-dən yuxarıda olmalı və artımgöstərməlidir. 3. “Düzgün sıra”nın yarandığı şamdan 5 şam sonra, əgər sıra hələ də qalarsa, alırıq4. İlkin “stop” əmri “Düzgün sıra”nın yarandığı şamın minimumunda qoyulur.5. “Düzgün sıra” pozulanda bazardan çıxırıq

Satış qaydaları:

1. “Düzgün sıra” olan valyuta cütlüyünü tapırıq. 2. ADX 20-dən yuxarıda olmalı və artımgöstərməlidir.

3. “Düzgün sıra”nın yarandığı şamdan 5 şam sonra, əgər sıra hələ də qalarsa, satırıq4. İlkin “stop” əmri “Düzgün sıra”nın yarandığı şamın maksimumunda qoyulur.5. “Düzgün sıra” pozulanda bazardan çıxırıq

Misal 1

Şəkil 3-də eur/usd cütlüyünün günlük qrafikigöstərilib. “Düzgün sıra” yaranandan 5 şam sonraalış əməliyyatı açılıb. İlkin “stop” əmri həmin gününminimumunda yerləşdirilib.

Cütlük yuxarıya hərəkətini davam etdirdikcəəməliyyat açıq saxlanılıb. 10 SMA xətti 20 SMA xət-tini aşağıya doğru kəsəndə isə “Düzgün sıra” pozul-duğu üçün əməliyyat bağlanıb. Əməliyyatda gəlir550 punkt, risk isə 125 punkt olub.


8

S İ S T E M “Düzgün sıra” 31

Şəkil 2. “Düzgün sıra” var

8



Misal 2

Növbəti nümunə usd/chf cütlüyündədir. 2004-cü ilnoyabrın 3-də cütlükdə MA-lar “Düzgün sıra” qay-dasıyla düzülüblər. Bundan 5 şam sonra satışəməliyyatı açılıb. “Stop” əmri 3 noyabr gününün


Şəkil 3. Alış əməliyyatına nümunə

Şəkil 4. Satış əməliyyatına nümunə

8 8

S İ S T E M32 “Düzgün sıra”



maksimumunda yerləşdirilib. Cütlük aşağıya hərəkətidavam etdirib və 410 punkt gəlir gətirəndən sonra“Düzgün sıra” pozulub (10 SMA xətti 20 SMA xət-tini yuxarıya doğru kəsib) . Əməliyyatda risk 97punkt olub.

“Düzgün sıra” strategiyasının faydalı cəhətlərindənbiri budur ki, o, bazarda “flet” olan zonalarımüəyyənləşdirməkdə treyderə kömək edir. Həminzonada bazara girməməklə treyder öz riskləriniazalda bilər. Belə ki, əgər “Düzgün sıra” müşahidəolunmursa, böyük ehtimalla bazarda korreksiya


Şəkil 5. “Düzügün sıra” yoxdursa, demək, “flet” var

8

S İ S T E M “Düzgün sıra” 33

http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1273



G E R İ Y Ə N Ə Z Ə R34 Sitatlar

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“İn Forex”№1. Lətif Baxışov

- Səncə, treyderə ən çox lazımolan 3 xüsusiyyət hansılardır?

- Səbr, özünə əminlik və təlaşayol verməmək.

- İndi isə əvvəlki sualı astarüzünə çevirək: Bəs treyderə əslalazım olmayan 3 xüsusiyyət han-sılardır?

- Birinci növbədə tamah, səbir-sizlik və özünə inamsızlıq.

- Səncə, insanın ağlı və savadıilə treydinqdəki uğuru arasındabirbaşa əlaqə varmı? Yoxsa, trey-dinq daha çox incəsənətdir? Vəheç də hər ağıllı adam kontrabasçala bilmədiyi kimi, uğurlu treyderdə ola bilməz?..

- Mən düşünürəm ki, insan nəqədər ağıllı, savadlı olsa, treydinq-

də bir o qədər uğur əldə edər.Ağıllı adam kontrabas çala bilməsədə, kontrabasın səsini çıxaracaqtexnologiya icad edə bilər. Ammakontrabas çalanın kontrabasıqırılsa, onu yenidən bərpa edəcəyisual altındadır. Ağıl treydinqdə ənvacib köməkçidir.

“İn Forex”№2.Fuad Məmmədov

- Əməliyyatları necə açdığınıtəsvir edə bilərsənmi? ...Səhər

açıldı, yuxudan durdun, əl-üzünüyuyarkən yadına düşdü ki, bu günəməliyyat açmaq lazımdır... Sonranələr olur?

- Səhər yeməyindən sonra moni-tora yaxınlaşır və mənim sevimliindikatorum olan RSI-ın nəgöstərdiyinə baxıram. Əgər o desəki, almaq lazımdır – alıram; sat-maq lazımdır – satıram. Yox, əgəro desə ki, dincəlmək lazımdır –dincəlirəm.

- Əgər sirr deyilsə, öz strate-giyanın mahiyyətini zəhmetkeşlərüçün açıqlaya bilərsənmi?

- Hamısını təbii ki,deməyəcəyəm. Amma ümumi şə-kildə strategiyam bundan ibarətdirki, RSI-ın köməyilə trendimüəyyənləşdirmək, həmin istiqa-mətdə bazara girmək, sonra isəgözləmək, gözləmək, gözləməklazımdır.

- Bəs bu qaydalardan əlavə,nəsə xüsusi bir məqam da varmı?“Kunq-fu Panda” filmindəki “sirliinqrediyent” kimi?..

- Səbr.


Onlar belə demişdi...Gəlin, jurnalımızın 1 yaşında indiyə qədər bizə müsahibə

verən treyderlərin bəzi fikirlərini qısaca xatırlayaq

8



“İn Forex”№3.Çingiz Hacizadə

- Sizə sabit qazanmaq səviyyə-sinə çata bilmək üçün neçə ay vaxtlazım olub? Ümumiyyətlə, bu işi nəqədər müddət ərzində öyrənməklazımdır?

- Ay? İllər lazımdır bu peşəyəlayiqincə yiyələnmək üçün!Özünüz baxın: 11 il orta məktəbdəoxuyuruq, sonra 5 il ali təhsilalırıq. Hələ bəziləri üçün davamıda gəlir. Nəyin uğrunda? Hansısaşirkətdə işləyərək, müəyyən qədərməvacib almaq üçün. Ancaq Forexkimi dəryanı bir neçə aya öyrənib,tez bir zamanda böyük uğurlar əldəetmək istəyirik... Gerisini özünüzdüşünün, buna nə qədər vaxtlazımdır.

- Həmişə qazanc gətirən “se-hirli” formulların olduğunainanırsınızmı?

- Biz nağıllarda yaşamırıq ki“sehir” axtaraq. Ancaq səbrə vəmalik olduğuna, həmçinin ol-madıqlarına şükr etmək bacarığınasahibsinizsə, deməli, o “sehirli”dediyiniz formula maliksiniz. Uğursizinlə olacaq. Əks halda, çalışın,özünüzdə bu xüsusiyyətləriyaradın.

“İn Forex”№4.Mavlet Baqiyev

- Treyderlər arasında belə fikir-lər dolaşır ki, “Gəlirli sistemiaçıqlamırlar” və “Sistemaçıqlanırsa, demək, gəlirli deyil”.Bu fikirlərə necə yanaşırsınız?..

- Təbəssümlə... Maraqlı

fikirdir... Bilirsinizmi, bütün sis-

temlər gəlirlidir. Məsələ bundadır

ki, onlardan kim, nə vaxt və necə

istifadə edir. “Gəlir” anlayışını

düzgün anlamağın özü də son

dərəcə vacibdir.

- “Sistem” deyəndə çoxlarınınağlına mücərrəd anlayışlar gəlir...Sadə dildə ticarət sisteminin nəolduğunu necə anlada bilərsiniz?

- Təsəvvür edək ki, treyder –

sürücüdür. Bu halda Yol Hərəkəti

Qaydaları sistem olacaq.

- Tutaq ki, yeni başlayan treyderrobot olsaydı, onu Forexdə işləməküçün necə proqramlaşdırardınız?

- Hər şeydən öncə, hətta robot

da dincəlməlidir... Yoxsa, sadəcə

xarab ola bilər. İkincisi isə,

düyməni basmaq lazım gələndə,

özünə çox suallar vermək lazım

deyil. Üçüncüsü, bütün hallarda

insan olaraq qalmaq lazımdır.

“İn Forex”№5.Fərid Hüseynov

- Sizcə, niyə treyderlərin çoxuForex-də uğur qazana bilmirlər?

- Tamah, səbrsizlik, dözümsüz-lük və ən əsası, risklərə düzgünriayət olunmaması səbəbindən.Məsələn, belə bir sual: Tutaq ki,iki nəfər var. Hərəsinin də 100$-ı.Biri hər əməliyyatında 5$, digəri10$ risk edir. Sizcə, onlardan hansıbazarda daha çox müddət ərzində“sağ” qala biləcək? Təbii ki, 5$risk edən. Onun bazarı tərk etməsiüçün 20 uğursuz əməliyyat tələbolunduğu halda, o biri treyderə 10əməliyyat da kifayət edər ki,bazarda məğlub olsun.

- İtkilərdən söz düşmüşkən, itki-siz ticarət sistemlərinin olmasınainanırsanmı? Yoxsa, o cür sistemaxtarmağa sərf olunan vaxtda“The Lord of Rings” filminətəzədən baxmağı üstün tutardın?..

- Görürsünüz, psixologiya eləburada öz sözünü deyir. İndiçoxları elə biləcək ki, “The Lordof Rings” filminə baxmaqlazımdır, orada “qızıl strategiya”var. Həyatda 100% heç nə ol-madığı kimi burada 100% gəlirverən strategiya da yoxdur, olsada, müəyyən müddətdən sonragüclü itkilərlə qarşılaşa bilərsiniz.


8 8

G E R İ Y Ə N Ə Z Ə R Sitatlar 35



- Hələ ki qazana bilməyən trey-derlərə nə məsləhət verərdiniz?

- Əməliyyat açmazdan əvvəlözlərinə bu iki sualı versinlər:

1. Bu əməliyyatı nəyə əsasənaçıram?

2. Bu əməliyyatda nə qədər itir-məyə hazıram?

“İn Forex”№6. “mhtebr”

- Niyə Forex?- Niyə də yox?!

- Səncə, niyə treyderlərin çoxuForex-də uğur qazana bilmirlər?Onlara nə mane olur?

- “Özləri”,- desəm, necədir?

- Bazarda riskləri necə idarəedirsən?

- Xalq məsəlinə əsasən: “Pulunvar – giriş, pulun yoxdur – sürüş!

“İn Forex”№7. “99%”

- Ticarət sistemini ciddi-cəhdlə

gizli saxlamaqda məqsəd nədir?Onun öz gücünü itirəcəyindən vədaha effekt verməyəcəyindənmiqorxursan?..

- Səbəb mənim “müsəlman” ol-mağımdadır. Heç birindən qorx-muram, sadəcə, bu, mənə ləzzətedir!

- Trend xəttlərini mütləq həqiqətsaydığını forumdan yazdıqlarındanbilirik. Bəs başqa hansı analitikalətlərə rəğbətin var?

- Qiymətə çox böyük rəğbətimvar.

- Öz ticarət sistemini yaratmağanə qədər vaxt sərf etmisən? Vənecə yaratmısan: sırf təcrübi yol-lamı, yoxsa nəzəri əsası da olub?

- Sistemim 3 ilin təcrübəsininnəticəsində yaranıb.

- Forex-də ticarəti nəyə bənzədəbilərsən?

- Təsəvvür edin ki, Sizə ömurboyu borclu olan biri var və hər ayödəməlidir.

“İn Forex”№8.Fərid Səttarov

- Sən normal ticarət sistemininecə təsəvvür edirsən?

- Mənim üçün müəyyən ticarət

sistemi anlayışı yoxdur. Əsasbudur ki, qiymətli kağıza qoy-duğun investisiyanın etibarlığınaəmin olasan. Əgər mən səhmlərəinvestisiya yatırıramsa, deməli,şirkətin son beş ildəki fəaliyyətiləbağlı hesabatları təhlil edib, qərarverməliyəm: alım, ya yox? Onagörə də, əgər mən öz vəsaitimisəhmlərə yatırıramsa, bu in-vestisiyanın etibarlığına əmin olu-ram. O səbəbdən də heç vaxt“stop-loss”dan istifadə etmirəm.Bir çox hallarda mən treyderpeşəsini həkim peşəsi ilə müqa-yisə edirəm: onların heç birininsəhv etməyə haqqı yoxdur.

- Lap minaaxtaranlar kimi...Amma qayıdaq sistem söhbətinə:bəs ideal sistemlər necə olur?Daha doğrusu, ümumiyyətlə,olurmu?

- Mən belə hesab edirəm ki, fun-damental analizdən istifadə edəntreyderlər üçün sistem söhbətiolmur. Onlar üçün statistik rəqəm-lər və şirkətlərin fəaliyyətilə bağlıhesabatlar var. Bu informasiyayaəsaslanaraq da, qərar qəbul edirlər.Texniki treyderlər üçün isə mil -yon larla saxta sistem ola bilər ki,onlara əsaslanılaraq açılan onəməliyyatdan beşi xeyirli olanda,beşi ziyan gətirir.

“İn Forex”№9.Elməddin Xələfov

- Apardığın əməliyyatları son-radan təhlil edirsənmi?

- Əsas özümün deyil, uğurlutreyderlərin siyahılarını təhlil et-məyə çalışıram. Çünki onlar birin-ci olublarsa, deməli, nəyisə artıqbilir və düzgün yerinə yetirməyibacarırlar.


8 8

G E R İ Y Ə N Ə Z Ə R36 Sitatlar



- Əməliyyat açmazdan qabaqbazarı təxminən nə qədər vaxtdavə hansı metodlarla təhlil edirsən?

- İlk dəfə baxıramsa, 20-30dəqiqə analiz aparıram. Əgərəvvəlcədən qrafiklərimi qurub,təhlil etmişəmsə və fikrim təs-diqlənirsə, o zaman birbaşaəməliyyat açıram.

- Əməliyyatlarını nə qədər vaxtərzində açıq saxlayırsan?

- Təxminən 10-15 dəqiqə. Ənçox halda isə 4-5 saat.

“İn Forex”№10.Telman Allahverdiyev

- Necə düşünürsən, Forex-dəqazananlar nəyi bilirlər ki,uduzanlar onu bilmir?

- Bildiklərin tətbiq eləməyi!

- Forexlə bağlı elə bir şey varmıki, sən özünə bərk-bərk söz ver-misən: “Bax, nə olursa-olsun, mənbunu bir də eləməyəcəyəm!!!”

- Var. Balansa uyğun lot cədvəlitərtib eləmişəm və özümə söz ver-mişəm ki cədvəldən kənara çıx-

mayacam.

- Necə düşünürsən, treyder üçünhansı keyfiyyət daha vacibdir?

- Fikrimcə, Treyder hər zamansoyuqqanlı olmalıdır. Uduzarkənbelə.

“İn Forex”№11.Amalya Əliverdyeva

- Belə bir fikir var ki, qadınlarınintuisiyası kişilərə nisbətən güclüolur. Belədirmi? Və belədirsə, bu,özünü treydinqdə göstərirmi?

- Əlbəttə! Mən bu fikirlə tamrazıyam. Şəxsən mənə ticarətaparmaqda məhz intuisiyamkömək edir.

- Deyilənə görə, kişilər trey-dinqdə qadınlara nisbətən dahaaqressiv olurlar. Çünki onlarözlərini təsidqləmək üçün ticarətaparırlar. Qadınlar isə yalnızqazanmaq üçün... Razılaşmaqolarmı?

- Xeyir, məncə qadınlar daharisklidirlər. Çünki əgər uduzarsa,həmişə arxalanacaq yeri var.Amma kişinin yox... Ona görə də,müəyyən yerlər var ki, kişidayanır, amma qadın risk edir.Çünki qorxası yeri yoxdur... Özüdə ki, bu zəmanədə!

- Necə düşünürsən, Forex-dəqazananlar nəyi bilirlər ki,uduzanlar onu bilmir?

- Lazımi nöqtədə dayanmağı.

- Ən uğurlu və ən uğursuzəməliyyatların yadındadırmı?

- Əlbəttə, ticarətdəki ilk 2günüm uğursuz idi. Tamahkarlıqgüc gəlmişdi. Amma sonra özümüələ aldım. Uğurlu əməliyyatlarımisə saysızdır, inanın...


8

G E R İ Y Ə N Ə Z Ə R Sitatlar 37



EMALATXANA38 İndiqator

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

OnBalance Volume (OBV) – ticarətinhəcmi ilə qiymətin dəyişməsini tutuş-duran dinamik indikatordur. Bu in-

dikatoru Co Qranvil yaradıb və “Fond bazarındamaksimal gəlir üçün yeni günlük ticarət strategiyası”adlı kitabında təsvir edib.

Balans Həcmi İndikatoru belə hesablanır: Əgər qiymətin bugünkü bağlanışı dünənkindən

yuxarıdırsa:

OBV = dünənki OBV + bugünkü həcm

Əgər qiymətin bugünkü bağlanışı dünənkindən

aşağıdırsa:

OBV = dünənki OBV - bugünkü həcm

Əgər qiymətin bugünkü bağlanışı dünənkinə

bərabərdirsə:

OBV = dünənki OBV

İndikatorun yozumuBalans həcmi göstəricisi ticarət həcminin dəyiş-

məsini əks etdirir. Yəni konkret qiymətli kağıza yenivəsaitin qoyulduğunu, yoxsa əksinə, vəsaitlərinhəmin qiymətli kağızdan çəkildiyini göstərir. Əgərbağlanış qiyməti əvvəlkindən yüksəkdirsə, günlükhəcm müsbət hesab olunur. Əks halda günlük həcmmənfi sayılır.

Hesab olunur ki, OBV-nin dəyişməsiqiymətin dəyişikliyini qabaqlayır. Əgər balanshəcmi artırsa, bu, belə yozulur ki, peşəkarlarhəmin qiymətli kağıza vəsait yatırmağabaşlayıblar. Kütlə də onların ardınca getməyəbaşlayanda OBV indikatoru kəskin artım nü-mayiş etdirir.

Əgər qiymətin hərəkəti OBV indikatorununhərəkətini qabaqlayırsa, bu hal “təsdiqinyoxluğu” vəziyyəti sayılır. “Buğa” hərəkə-tinin zirvəsində, “ayı” trendinin isə dibində“təsdiqin yoxluğu” vəziyyətini müşahidəetmək mümkündür. Bu hallarda qiymət artsada, balans həcminin dinamikası həmin artımıtəsdiqləmir. Yəni birinci halda OBV yenimaksimumlara, ikinci halda isə yeni mini-mumlara can atmır.

Qiymət qrafikində trendi müəyyən etmək üçünmövcud olan metodlar OBV indikatoruna da şamilolunur. Əgər OBV indikatoru yeni maksimum vəminimumlar yaratmayaraq, diapazonda hərəkət

edirsə, bu, bazarda trendin yoxluğundan xəbər verir.Əgər OBV indikatorunda trend yaranıbsa, həmin

trend dəyişdiyinə dair konkret siqnal verənə qədərqüvvədə sayılır. İndikatorun trendi ya əks istiqamətdədönə, ya da diapazonla əvəzlənə bilər. İndikatorundiapazonda sayılması üçün o, ən azı 3 gün ərzindədaha yüksək maksimum və daha aşağı minimumlarformalaşdırmamalıdır.

İndikatorun dönüşləri adətən qiymətin dönüşləriləmüşayiət olunur. İndikator öz trend xəttini kəsəndəbu, bazara girmək üçün siqnal sayılır.

Əlavə edək ki, OBV indikatorunda ElliotDalğalarını çox aydın müşahidə etmək mümkündür.Çünki titrəyişlər filtrasiya olunduğundan, “üçlüklər”və “beşliklər” bu indikatorun qrafikində çox aydınsezilir.


Nə, neçəyə, nə qədər?..OBV indikatoru həcmlə qiymətin optimal birliyi sayıla bilər



S İ S T EM Money-Mexanika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

Ötən sayımızda ticarətsistemlərinə həsr ol-unmuş yazılardan sonra oxucularımızda

bəzi suallar yaranıb. Bu suallardan biri sisteminbazarın dəyişkən reallığına uyğunlaşması iləbağlıdır. Yadınızdadırsa, ötən sayımızda sisteminibazarın yeni reallığına uyğunlaşdırmadığına görəuduzmağa başlayan və bunun səbəbini anlamayantreyder haqqında məqalə var idi. Bu mövzu təbiiolaraq bir sıra suallar doğurub: bəs bazarın nə vaxtvə necə dəyişdiyini haradan bilmək olar? Bu zamanstrategiyanı modifikasiya etmək, yoxsa ümu-miyyətlə, kənara qoymaq lazımdır? Gəlin, aydın-laşdırmağa çalışaq.

Götürək hər hansı bir strategiyanı – misal üçün,ötən sayımızda təqdim olunan Forex Profit sisteminivə onu aybaay test edək. Jurnalda yer məhdud olduğuüçün son dörd ayın nəticələrinə nəzər salacağıq.“Backtest” 500$-lıq depozitlə h4 zaman periodundaaparılıb. Standart parametrlərlə MTS (mexanikiticarət sistemi) belə nəticələr verir.

2010, oktyabr:

2010, noyabr:

2010, dekabr:

2011 yanvar:


Gör, bu,niyəişləmir?!.

Öz sisteminizin ustası olun!..

8



Göründüyü kimi, ilkin parametrlərlə sistem hər ay üzrə fərqli nəticə göstərib. Bütövlükdə 4 ayın nəticəsibelədir.

2010, oktyabr – 2011, yanvar:

Niyə belə olur? Yəni niyə sistem hər ay bir cür “işləyir”? Ona görə ki, bazar çox dinamikdir. İlk növbədə, bazarın volatilliyi daim dəyişir. Nəticədə 4 ay əvvəl misal

üçün, 50 punktluq stop-loss optimal idisə, bu ay əsassız müdafiəyə çevrilir. Və ya, 4 ay əvvəl 70 punktluqtake-profit optimal idisə, bu ay əsassız hədəfdir. Tutaq ki, biz t/p-ni 60 punkt qoysaq, 10 hədəfdən 7-nigötürəcəkdik, amma 70 punkt qoyanda 10 hədəfdən cəmisi 3-nü götürə bilirik. Bununla da sistemingöstərdiyi nəticə kəskin şəkildə pisləşir.

Bütün bu parametrlərin ən uyğun göstəricisi sistemin optimallaşdırılması zamanı müəyyən edilir.Gəlin, “Forex Profit” sistemini 2010,oktyabr – 2011, noyabr dövrü üçün optimallaşdırmağa çalışaq. Opti-mallaşdırma zamanı MT4 proqramı bizə xeyli modifikasiyalar təqdim edir.


8

S İ S T EM40 Money-Mexanika



Ən yüksək gəlirlik nəticəsini doğuran parametrləriekspertə tətbiq edək və yenidən 4 aylıq periodda test-dən keçirək. Nəticə belə olur:

Göründüyü kimi, əgər sistem əvvəlcədən optimalparametrlərə köklənsəydi, bizim 500$-lıq balansımız4 aya 2000$-a çata bilərdi.

İndi isə əsas sual: bəs bu optimal parametrlər nəvaxta qədər optimal olaraq qalacaqlar? Və onların özoptimallığını itirdiklərini necə bilmək olar?

Bu məsələdə ancaq bir lemmaya əsaslana bilərik:əgər nəsə yaxın keçmişdə işləyibsə, güman ki, yaxıngələcəkdə də işləyəcək. Sadəcə, yaxşı olar ki, MTShər həftənin (ayın, rübün) sonunda test olunsun vəoptimallaşdırılsın. Bununla siz bazarın nəbzini daiməlinizdə saxlamış olacaqsınız.

Buna yəqinlik hasil etmək üçün gəlin, təcrübəni birqədər dəyişdirək. Eyni sistemi əvvəlcə 2010-cu ilinoktyabr-dekabr aylarında H1 miqyasında sınaqdankeçirək, sonra eyni dövr üçün optimallaşdıraq və“keçmişdə” optimallaşdırılmış nəticələri “gələcəyə” -2011-ci ilin yanvar ayına tətbiq edək.

2010, oktyabr-dekabr (optimallaşdırmayaqədər):

2010, oktyabr-dekabr (optimallaşdırmadansonra):

Eyni parametrlərlə 2011-ci ilin əvvəlində bugünə (7 fevral) qədər:

Göründüyü kimi, yaxın keçmiş üçün optimal-laşdırılmış parametrlər yaxın gələcəkdə yaxşı nəticəgöstərir.

***

Fortepianonu ildə bir dəfə kökləmək bəs edir. Gi-taranı əksinə, bəzən hər dəfə ifadan qabaq kökləməklazım gəlir. Sistemləri də buna bənzətmək olar:bəzilərini ildə bir dəfə optimallaşdırmaq yetərli olur,bəzilərini 3-4 aydan bir, bəzilərini isə hər həftə. Özsisteminizin dilini hamıdan yaxşı siz özünüzbilməlisiniz. Bilmirsinizsə, dilini yaxşı başadüşdüyünüz, bütün xırdalıqlarına qədər sizə aydınolan bir sistem seçin/yaradın və onu daim bazarauyğun kökləyin.

Sistemin ayrı-ayrı parametrlərini də əlahiddə şə-kildə optimallaşdırmaq olar və bəzən hətta vacibdir.Misal üçün, ancaq itkilərin faizini. Və ya ancaqprofit-faktoru.

(Jurnalımızın gələn sayında MTS-lərin necə opti-

mallaşırılmasına dair əraflı material dərc olunacaq).


8 8

S İ S T EM Money-Mexanika 41



***

İndi isə keçək digər suala:"İşləməmək" nəzəriyyələrə aidoluna bilərmi?

Bəli. Məsələn, “rasional bazar”nəzəriyyəsi 30-40 il əvvəl çoxpopulyar idi. Amma indi əksərpeşəkar iqtisadçılar ona yumşaqdesək, olduqca şübhəli yanaşırlar.Daha sonra “efektiv bazar”nəzəriyyəsi hakim mövqeyə keçdi.Amma indi onun da əleyhdarları

çoxalmaqdadırlar. Fəqət digər tərəfdən, Dou

Nəzəriyyəsinə kölgə salmaq heçkim ağlına gəlmir. El-

liotun Dalğa Nəzəriyyəsinində kifayət qədər tərəfdarı var(əleyhdarları da həmçinin).

Bu məsələ artıq fundamentalelmlərdə olduğukimidir: Qravi-tasiyanəzəriyyəsinəhamı inanır,TəkamülNəzəriyyəsinintərəfdarları davar, əleyhdarlarıda. EfirNəzəriyyəsi isəçoxdan aradanqalxıb.

Texanalizlə bağlı nəzəriyyələrəgəlincə, vacib bir məqamı dərketmək lazımdır ki,

bunlar qanun yox, qa-nunauyğunluqdur. Arada böyükfərq var. Misal üçün, korreksiyanınməhz Fibonaççi nisbətlərinin biri-nə qədər davam etməsi qanundeyil. Biz bunu gözləyirik, ammabazarı heç kim məcbur edə bilməzki, məhz fibo-nisbətdən geri dön-sün. Sadəcə, bunun baş vermə ehti-malı böyükdür. Biz də həminehtimala əsasən işəyirik. Eyni fikritexanalizin fiqurlarına da, har-monik patternnlərə, trend xətt-lərinə və kanallara da aid etməkolar. Treyder qanunlarla yox, ehti-mallarla işləyir. Bunu daim yaddasaxlamalı və planını bu faktauyğun qurmalıdır.


8

Fortepianonu ildə bir dəfə kökləmək bəs edir. Gitaranı əksinə,

bəzən hər dəfə ifadan qabaq kökləmək lazım gəlir. Sistemləri də

buna bənzətmək olar: bəzilərini ildə bir dəfə optimallaşdırmaq

yetərli olur, bəzilərini 3-4 aydan bir, bəzilərini isə hər həə.

S İ S T EM42 Money-Mexanika

YouTube-da azərbaycalı

treyderler üçün kanal

http://www.youtube.com/user/Inforexdotaz

http://www.youtube.com/user/Inforexdotaz



T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

43

Eur/usd

İlin əvvəli əksər riskli valyutalar üçün düşərli oldu. Psixoloji baxımdan bu, gözlənilən idi. Həmçinin ABŞ-ın monetar siyasətdə ciddi addımlarının olmaması dollara rəqib valyutaların güclənməsinə şərait yaratdı.Amma bu artım uzunmüddətli trendə çevrilə biləcəkmi? Buna qəti cavab vermək çətindir. Xüsusilə də Avro-zonadakı borc problemlərini nəzərə alanda...

Texniki cəhətdən qiymət hələ artım potensialını saxlayır. Şəkildə gördüyünüz kimi, Fevral ayının ilkhəftəsi Yanvar maksimumunun kəsilməsindən sonra yenidən bu ayın açılış qiyməti ətrafında bağlanıb. İlkbaxışdan bu, enişin davam edəcəyinə işarə edə bilər. Weekly periodunda baxanda bunu düşünə bilərik.Amma istənilən halda, həlledici səviyyələrin Daily qrafikdə kəsilib bağlanmağını gözləməliyik ki, hər hansıbir dolğun fikir söyləyək.

Deməli, nə əldə edirik. Avronun enişini davam etdirməsi üçün ilk olaraq 1.3550-1.3600 dəstəksəviyyəsindən aşağıda bağlanması lazımdır.

Artımını davam etdirməsi üçün isə 1.3750-1.3800 müqavimət səviyyəsindən yuxarıda bağlanmağılazımdır.

1.3400-1.3450 (yanvar ayına olan hərəkətin 50%-i ətrafı) dəstək səviyyəsi Avronun uzunmüddətli enişiqarşısında dayanan ilk sərhəddir.

Artımın qarşısına çıxacaq ilk psixoloji əhəmiyyətli hədəf isə 1.3800-dən sonra 1.4000 ətrafı olacaq.


MA əsasında təhlil

8



Gbp/usd

İlin əvvəli funt üçün də pozitiv oldu. Baş verən sonuncu vacib hadisələrdən onu qeyd etmək olar ki, Mo-netar Komitə üzvlərindən artıq iki nəfər faiz dərəcələrinin 0.5%-dən 0.75%-ə qədər artırılmasına səs verib.Amma bununla yanaşı, ÜDM-in 0.5% azaldılması və Aktivlərin Alışı Proqramının həcminin artırılmasını daqeyd etməliyik.

Funtun alıcılıq qabiliyyəti hələ də qalmaqdadır. Əgər texniki cəhətdən baxsaq, Funt 2010-cu ilin yayında,belə desək, 1000 punktluq bir diapazona malik range-dədir. Fevral ayının ilk həftəsində bu range-in yuxarısərhədi (1.6250-1.6300) test olundu. Hazırda çox vacib bir məqama çatmışıq. Əgər hər hansı bir həftə bubaryerdən yuxarıda bağlansa, qiymət 2010-cu ilin mayından başlanan artımın davam edəcəyini təsdiqləmişolacaq.

Əgər qiymət range-ə aşağıdan daxil olub (2010.07) və yuxarıdan çıxırsa, bu, trendin davam edəcəyinədair güclü siqnallardan biri hesab olunur. Bu, baş versə, növbəti güclü qiymət aralığı 1.6700-1.7000 (2009-cu ilin maksimumu ətrafı) olacaq.

Enişə mane olacaq və “buğa”lara yenidən pozisiya açmağa zəmin yaradacaq dəstək səviyyəsi 1.6000-1.6050 ətrafında yerləşir. İstənilən Daily şamın bu səviyyədən aşağıda bağlanması qiymətin pilləli (şəkləbax) enişinə gətirə bilər.


8 8

T E X A N A L İ Z44 MA əsasında təhlil



Usd/chf

Usd/chf heç cür “buğa”ların inamını qazana bilmir. Buna başlıca səbəb Dolların artımına əsas verəcəkgüclü fundamental faktorun olmamasıdır. İstənilən bir artım korreksiya kimi çıxış edərək, keçən ilin yayın-dan başlayan eniş trendində növbəti impulsla başa çatır.

Hazırkı mənzərə barədə onu demək olar ki, qiymət bu ilin minimumundan dəstək alıb. Artımı davam et-dirmək üçün 0.9550 səviyyəsini (yanvar ayına olan hərəkətin 50%-i bu ətrafdan keçir) dəf etməlidir. Dahasonra bu ilin maksimumu ətrafı – yəni 0.9700-0.9750 müqavimət səviyyəsi aktual olacaq. Bu müqavimətinyarılması psixoloji əhəmiyyətə malik paritet ətrafına yol açacaq. Yalnız Monthly qrafikdə bu səviyyədənyuxarıda möhkəmlənmək cütlüyün artım korreksiyalarının impulsa çevriləcəyini düşünməyə əsas verər.

0.9300-dən aşağıda cütlüyü yeni tarixi minimumlar gözləyir. Əgər buna bir az geniş baxsaq, hədəfbaxımından 0.9250 (0.9500 və 0.9000 arasındakı ortaq qiymət) və daha sonra 0.9000 mühüm psixolojidəstək səviyyəsi ola bilər.


8 8

T E X A N A L İ Z MA əsasında təhlil 45



Usd/jpy

Cütlük fundamental baxımdan usd/chf-dən geri qalmır. Dolların ucuzlaşması həm Yaponiya, həm dəİsveçrədə ixraca ciddi ziyan vurur. Amma dollar/yenaya diqqət yetirsək, qiymət keçən ilin sonuncu rübündəklassik bərabərtərəfli üçbucaq formalaşdırıb. Cari ilin I rübündə müvafiq səviyyələrin kəsilməsi orta vəuzunmüddətli hərəkətin davam etməsinə işarə sayıla bilər.

Bu səviyyələrə misal olaraq müqavimət baryeri kimi 83.00-83.50 aralığını, dəstək baryeri kimi 81.00-81.50 aralığını göstərmək olar. Qısamüddətli hərəkət baxımından 82.00 dəstək səviyyəsi aktualdır. Bazarınbu səviyyəyə yaxınlaşması “buğa”ları növbəti dəfə alışa sövq edə bilər. Daily qrafikdə qiymətin busəviyyədən aşağıda bağlanması eniş riskini gücləndirəcək. Hədəf baxımından Üçbucağın tərəflərini seçəbilərik.


8

T E X A N A L İ Z46 MA əsasında təhlil



M Ə S L Ə H Ə T Nə etməli?

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Qayda 1: Uğur üçün mübarizə

Əgər uğur qazanmaqistəyirsinizsə, onun uğrundamübarizə aparmalısınız. Ciddi şə-kildə buna səy göstərməlisiniz.Ticarətinizin qısamüddətli vəuzunmüddətli nəticələrini plan-laşdırmalısınız. Bunun üçünqrafikləri mütəmadi izləməlisinizki, qiymətə və zamana görəbazarın hərəkətini anlayasınız.

Qayda 2: Nəticəyə görəməsuliyyət

Hər şey yalnız sizdən asılıdır.

Bazarlar,market-meykerlər, broker fir-maları, analitiklər sizə heç nə borc-lu deyillər. Qann heç vaxt kiminsəinformasiya bülleteninə baxmırdı.Hər şeyi özü edirdi. Bazarı sizinqazanmağınız və ya itirməyinizmaraqlandırmır. Maliyyəbazarlarında qazanmaq üçün isti-fadə edə biləcəyiniz ticarət metodu

barədə yaxşı məlumata malik ol-malısınız. Bu metod qiymətə vəzamana nəzərən bazarların struktu-runu başa düşməyə kömək etmə-lidir.

Qayda 3: Ticarət planı

Bazara girərkən girişlə yanaşı,həm də çıxış barədə dəqiq planamalik olmalısınız. Plan qəti olmalıvə ticarət zamanı heç bir dəyişik-liyə məruz qalmamalıdır. Qann nəetdiyini dəqiq bilirdi. Siz həmişəitkilərinizə məhdudiyyət qoy-malısınız. Çünki heç vaxt

bilmirsinizbazar nə vaxt sizin əksinizə dönəbilər. Sizin həmçinin bazarda gəlirigötürmək üçün hədəfiniz olmalıdır.Bir çox treyderlər ona görəuduzurlar ki, hara hərəkət etdik-lərini bilmirlər. Onlar ticarətə şayi-ələrə və analitiklərin proqnozlarınaəsasən girir, ümid və qorxunundiqtəsilə hərəkət edirlər.

Qayda 4: Orderlərinyerləşdirilməsi

Qann bazara girmək və çıxmaqüçün orderlərdən istifadə etməyitəkidlə məsləhət görürdü. Bu,riskləri məhdudlaşdırmağa imkanverir. Hərçənd, əgər qiymət sizintəyin etdiyiniz hədəfə çatmadısa,siz hazırkı bazar qiymətinə görəəməliyyatı bağlamalısınız.

Qayda 5: Gəlir əmsalı

Qann gəlir/risk əmsalını təyinetməyi məsləhət görürdü. Ticarətapardığınız bazarın əvvəlki qrafik-lərini təhlil edərək, onun nə qədərenib-qalxdığını müəyyənləşdirin.Sonra buna əsaslanaraq, gözləniləngəlir və potensial itki nisbətinitəyin edin.


Dahinin uğur sirrləriUilyam Delbert Qann adı əbədi olaraq tarixə həkk edilmiş

treyderlərdəndir. Niyə? Sadəcə iki faktı xatırlamaq kifayət-ddir: 1908-ci ildə Qann 300 dollarlıq hesabı üç aya 25000

dollara, 130 dollarlıq hesabı isə bir aya 12000 dollara çevirmişdi.Bundan sonra Qannın qeyri-adi dərəcədə istedadlı treyder olmasınıhamı qəbul edir. Onun metodlarından indiyə qədər peşəkar treyderlərtərəfindən uğurla istifadə olunur. “İn Forex” jurnalı sizi Qannınmetodları ilə tədricən tanış edəcək. Hələlik isə onun uğurunun ümumiprinsiplərini xatırlayaq.

8

Maliyyə bazarlarında qazanmaq üçün istifadə edə

biləcəyiniz ticarət metodu barədə yaxşı məlumata malik ol-

malısınız. Bu metod qiymətə və zamana nəzərən bazarların

strukturunu başa düşməyə kömək etməlidir.



Qayda 6: İndividual ticarət

Heç vaxt ticarət mövqeləriniziheç kimə göstərməyin. Sizin fikir-ləriniz ticarət əməliyyatlarınızlatam harmoniyada olmalıdır. Sizkiməsə nə isə göstərəndə onlardərhal şübhə altına düşməyəbaşlayırlar. Bu da ticarətə əmin-liyinizi və diqqətinizi itirməyinizəgətirib çıxardır. Bu halda siz effek-tivliyinizi itirəcək və sonda itki-lərlə üzləşəcəksiniz.

Qayda 7: Kredit dəstəkləri

Yüksək kredit dəstəklərilə hü-dudsuz ticarət çox adamın maliyyəbazarlarında uduzmasına səbəbolub. Siz heç vaxt ticarət kapi-talınızın 10%-dən çoxunu risk al-tına salmamalısınız.

Qayda 8: “İkiqat təpə”lər

“İkiqat təpə”lər “qısa” əməliyyataçmaq üçün yaxşı imkanlardanbiridir. Bu halda biz qiymət maksi-mumunun necə test olunduğunuizləyirik. Ticarət apardığınızbazarda əvvəlki “ikiqat təpə”ləriyoxlayın və baxın ki, “ikiqat təpə”fiqurunu pozmaq üçün bazar nə et-məli idi. Bəzən bu, əvvəlki təpəni1-2% aşmaqdan ibarət olur. Bunaəsaslanaraq siz “stop” orderdən is-tifadə etməlisiniz.

“İkiqat təpə”lər arasındakıməsafə də vacibdir. Məsafə nəqədər böyükdürsə, formasiya bir oqədər etibarlıdır. Qrafikin miqyasınə qədər böyükdürsə, onlarda for-malaşan “ikiqat təpə”lər bir oqədər vacibdir. Məhz buna görəhəmişə əvvəlcə daha uzunmüddətliqrafikləri analiz etmək lazımdır.

Qayda 9: “İkiqat dib”lər

Məsləhətlər “ikiqat təpə”lər

üçün olduğu ilə eyni-dir. Yaxşı “ikiqat dib”lər yaxşıticarət imkanları təqdim edir. Əsas“buğa” bazarlarının çoxu bu dib-lərdən başlayır. Həmişə bu qrafikfiqurların bütün zaman interval-

larında formalaşmasını izləyin. Buticarət imkanlarından özmaraqlarınız çərçivəsində istifadəetmək üçün orderlər yerləşdirin.

Qayda 10: Daxili günlər

Bazarda daxili günlərin yaran-masını izləyin. Bu, o deməkdir ki,hazırkı günün maksimum və mini-mumu əvvəlki günün diapazonuçərçivəsindədir. Siz görəcəksinizki, bu siqnal sizə bazarın istiqamə-tini dəyişəcəyi ilə bağlı daha tez

xəbərdarlıq verir.

Qayda 11: Dönüş siqnalları

Bazar 5 gün ərzində müəyyənistiqamətdə (tutaq ki, yuxarıya)hərəkət edir və daha sonra “gap”yaradırsa, ardınca bu “gap”i doldu-

rur və ondan aşağıda bağlanır. Buda qiymətin enişinə işarə edir. Bu,güclü dönüş siqnallarından biridir.

Digər dönüş siqnalı isə belədir:qiymət 5 və ya daha çox günərzində qalxır və güclü açılışdansonra yuxarı gedir, amma sonraəvvəlki günün bağlanışındanaşağıda bağlanır. Bir çox hallardabazar bu dönüş siqnallarındansonra heç olmasa 3 gün əks is-tiqamətdə hərəkət edəcək.


8 8

M Ə S L Ə H Ə T48 Nə etməli?

Bazara girərkən girişlə yanaşı,

həm də çıxış barədə dəqiq plana malik

olmalısınız. Plan qəti olmalı və

ticarət zamanı heç bir dəyişikliyə

məruz qalmamalıdır

Bazardan kənarda qalmaqdan qorxmayın. Müəyyən

dövrlər var ki, siz o vaxt bazarda olmamalısınız.



Qayda 12: Fibonaççi ədədləri

Qann heç vaxt Fibonaççiədədlərindən danışmasa da, əslindəonlardan istifadə edirdi. Bu, onunözündə saxladığı sirrlərindən biriidi. Təbiətdə və bazarlarda çox şeyFibonaççi nisbətlərinə - 0.382,0.500 və 0.618-ə əsaslanır.Bazarlar əksər hallarda Fibonaççinisbətlərinə nəzərən hərəkətedirlər. Bazarın bu səviyyələrdədönüşlərini izləyin.

Qayda 13: Əlverişli broker

Siz elə bir broker seçməlisinizki, bütün ticarət tələblərinizə tamuyğun gəlsin. Broker sizin order-lərinizi qəbul etməli və maksimalsurətdə yerinə yetirməlidir.Bugünki maliyyə bazarlarındaticarətdə orderlərinizin bir neçəsaniyəyə icrası son dərəcə vacibdir.Brokeriniz sizə texniki və funda-mental analiz aparmağa şəraityaratmalıdır. Onun yeganə vəzifəsisizi ticarətinizin həyata keçirilməsivə xidmət üzrə ən yaxşı servislətəmin etməkdən ibarətdir.

Qayda 14: Diversifikasiya

Siz əməliyatlarınızı elə diversi-fikasiya etməlisiniz ki, onlar müx-təlif qrup aktivlərdə yerləşsinlər.Məsələn, siz əmtəə bazarındaticarət aparırsınızsa, onda taxıl,metal və ət fyüçerslərilə pozisiyaaça bilərsiniz. Bu, sizi sektorlarınbirində xoşagəlməz vəziyyətinyaranmasından qorumağa köməkolacaq. Fond bazarında ticarət za-manı siz müxtəlif sektorlardapozisiyalara malik olmaqla qorunabilərsiniz.

Qayda 15: Faiz stop-orderləri

İstifadə etdiyiniz stop-orderlərhazırkı qiymətin faizinə əsaslan-malıdır. Sizin bazarda əksər hal-larda hansı faizin işlədiyini tariximəlumatlarda yoxlayın. Bir

bazarda 1%-li stop-order yaxşıişləyə bilər, digərində başqa faizyaxşı nəticə göstərər.

Qayda 16: Bazar pozisiyası

İstənilən an tuta biləcəyiniz 3müxtəlif mövqe var: “uzun”,“qısa” və bazardan kənar vəziyyət.Bazardan kənarda qalmaqdanqorxmayın. Müəyyən dövrlər varki, siz o vaxt bazarda olma-malısınız. Dövrlər dəyişərkənbazarlar sizə zəif siqnal verir. Beləhallarda siz tez-tez stop-orderləbazardan çıxarılırsınız. Əgər 2-3əməliyyatda stop-order işədüşübsə, psixoloji cəhətdənnövbəti əməliyyatı həyata keçir-mək sizə çətin olacaq və gəlirli olabiləcək əməliyyatı buraxabilərsiniz.

Qayda 17: Qeyri-standartorderlər

Limit-orderlər yuvarlaqkəmiyyətlərdə yerləşdirilməmə-lidir. Məsələn, əgər 3.00$-a taxılalmaq istəyirsinizsə, limit-orderi3.01$-da yerləşdirin. Bu, qiymətsəviyyəsindən bir qədər yuxarıdır.İş orasındadır ki, yuvarlaqsəviyyələr çox vaxt güclü psixolojisəviyyələr olurlar və bir çox bazariştirakçıları orderlərini məhz oradayerləşdirir. Ona görə də, ehtimalvar ki, sizin orderiniz bu səviyyədəişə düşməyəcək və sonra bazarkəskin qalxacaq, amma sizsiz...

Qayda 18: Fundamentalfaktorlar

Fundamental faktorlara etinasız-lıq göstərməməlisiniz. Məhz onlarbazarda katalizator rolunu oynayır-lar. Siz həmişə gözlənilən iqtisadigöstəricilər, siyasi hadisələr vədigər fundamental faktorlardanxəbərdar olmalısınız. Daha sonratexniki analiz bazarın bu göstəri-cilərə necə reaksiya verə biləcəyibarədə təsəvvür oyatmalıdır.

Qayda 19: Qiymət “gap”-ləri

“Gap”-lər analiz üçün sondərəcə vacibdir. Üç tip “gap” var.Birincisi qiymət səviyyəsindənsonra yaranan kəsilmə “gap”-idir.O, adətən bazarda güclü hərəkətəsəbəb olur. Növbəti tip orta “gap”-dir. Bu “gap" müəyyən müddətərzində bazarın eyni istiqamətdəhərəkətindən sonra yaranır. O,adətən bazarın həmin istiqamətdəhərəkətini davam etdirəcəyinəişarə edir.


8 8

M Ə S L Ə H Ə T Nə etməli? 49

Fundamental faktorlara etinasızlıq göstərməməlisiniz.

Məhz onlar bazarda katalizator rolunu oynayırlar.



Sonuncu növ “tükənən gap” ad-lanır. O, adətən hərəkətin sonundayaranır. Məsələn, “buğa” bazarındabazar yuxarı “gap” yaradır, birqədər orada ticarət aparır, bundansonra eniş trendi başlayır.

Qayda 20: Piramidinq

Əməliyyatın həcminin piramidaşəklində

artırılması olduqca gəlirli olabilər. Siz nəzərdə tutduğunuzpozisiyanın 50%-ni “dib”də açabilərsiniz. Stop-orderi bu mini-mumdan aşağıda yerləşdirin. Dahasonra dibə doğru gələn ikincidalğada pozisiyanıza daha 25%əlavə etməlisiniz. Bunun üçün sizəElliot Dalğaları anali- zindən isti-fadə etmək lazımdır. Bu pozisiyaüçün stop-orderinizi həmin mini-mumdan aşağıda təyin edin. IVdalğada yenə 25% əlavə edin və buəməliyyatın stop-orderini müvafiqminimumdan aşağıda qoyun. So-nuncu - V dalğada pozisiyalarınızıbağlayın və birincidən başlayaraq,stop-orderlərinizi ləğv edin.

Qayda 21: Əsas trendistiqamətində ticarət

Qann həmişə deyirdi ki, əsastrendlə bir getmək lazımdır. Bu,çox vacibdir. Siz əsas trendə qarşıkorreksiyalarda bazara girəbilərsiniz və bu, kifayət qədərgəlirli olacaq.

Qayda 22: Harmonik dövrlər

Harmonik dövrlər çox vacibtsikllərdir. Məsələn əmtəəbazarında əsas tsikl 10 il davamedir. Siz günlük formatda maksi-mum zaman intervalını əhatə edənuzumüddətli qrafiklərə malik ol-masınız. Bu uzunmüddətli har-monik qrafikləri bir-birilətutuşdurun. Əgər onların 90%-ieyni zaman aralığında artırlarsa,onda

böyük ehtimalla, hazırkı trendartan olacaq.

Qayda 23:Qiymətin və zamanın kvadratı

Əgər bazar müəyyən birqiymətə görə “dib” for-malaşdırırsa, onda o, sonra saatlıq,günlük, həftəlik və aylıq qrafik-lərdə də bu qiymətin kvadratınaqədər artım hərəkəti edəcək (Bu-rada “kvadrat” deyəndə həndəsifiqur nəzərdətutulur – red.).Məsələn, əgərdekabrda buğ-danın qiyməti250-də dibformalaşdırıbvə ardıncaqalxmağabaşlayıbsa,onda artımhərəkətini 250saat, (gün,həftə və yaay) ərzindədavam et-dirəcək.

Qayda 24: Zamanın seçilməsi

Minimumların və maksimum-ların formalaşması anı zamanaəsaslanır. Onlar bazarın mütləqmaksimum və ya minimumu ol-maya da bilərlər. Bəzən impulsbazarı əvvəlki maksimum və yaminimumdan uzağa aparacaq.

Qayda 25: Diapazonhərəkətinin izlənilməsi

Diapazonun zamanınınölçülməsi çox vacibdir. Zamanaralıqlarını izlədiyiniz kimi mini-

mumdan maksimuma, maksimum-dan minimuma, dibdən-dibə vətəpədən-təpəyə olan qiymətləri dəizləyin.

Qayda 26: Psixologiya və sağlamlıq

Psixologiya ticarətin ən vacibelementidir. Yalnız özünüzüpsixoloji və fiziki baxımdan güclühiss edəndə ticarət aparın. Böyükpullarla risk edərkən çox vacibqərarlar zamanı bədən və şüurunuzyaxşı formada olmalıdır.


8

M Ə S L Ə H Ə T50 Nə etməli?

Yalnız özünüzü psixoloji və fiziki baxımdan

güclü hiss edəndə ticarət aparın.



S İ S T EM PipNailer

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

51

“PipNailer” sadə ticarət

strategiyalarından biridir. O, 3

indikatorun əsasında qurulub:

Accelerator Oscillator, Awe-

some Oscillator və Parabolic

SAR. Bu indikatorların hər üçü

MetaTrader proqramının stan-

dart dəstinə daxildirlər.

Strategiyada hər üç indika-

tor MetaTrader proqramında

olan standart parametrlərlə

işlədilir.

Strategiya əsasən gün daxi-

lində tətbiq etmək üçün

nəzərdə tutulub. Bütün cütlük-

lərdə işlədilə bilər.

Əməliyyata giriş qaydası

Ticarət üçün setap o zaman

yaranır ki, hər 3 indikator eyni

şamın üzərində siqnal versin-

lər.


“PipNailer” strategiyası mıxa necə vurmağı göstərəcək

Nala-mıxavurma!

Alış üçün setap:

8



Yəni satış setapı üçün həmin

şamın üzərində Parabolic SAR-ın

nöqtəsi formalaşmalı, Accelerator

Oscillator və Awesome Oscillator

hər ikisi qırmızı rəng almalıdırlar.

Alış setapı üçün əksinə, şamın

altında Parabolic SAR-ın nöqtəsi

yaranmalı, Accelerator Oscillator

və Awesome Oscillator hər ikisi

yaşıl rəngə boyanmalıdırlar.

Bu şərtlər ödənilərsə, həmin şam

“mıx” (nail) adlanır. Şam

bağlanandan sonra əməliyyat

açırıq (“mıx”ı vururuq).

Əməliyatdan çıxmaq qaydası

belədir: siqnal şamının üstündə və

ya altında (vəziyyətdən asılı

olaraq) “stop” əmri yerləşdirilir.

Digər metoda əsasən isə “stop”

əmrini Parabolik SAR indikatoru-

nun əks tərəfində yerləşdirmək

lazımdır.


Satış üçün setap:

8

S İ S T EM52 PipNailer



PR İ ZMA Texnika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

53

Pol Azzopardi

Bazarların effektivliyinəzəriyyəsinə görə, bütünbazar iştirakçıları öz

hərəkətlərində rasionaldırlar. Vəbazar aktivləri elə qiymətləndirilirki, risk həmişə gəlirliyə mütənasibolsun. Son 20 ildə bir çox peşəkarinvestorlar bazarların effektivliyinəzəriyyəsinə əsaslanaraq fəaliyyətgöstəriblər. Amma bu fərziyyəniciddi tənqid edənlər də az deyil. Bugün həmin nəzəriyyənin qüsurlarıhəddindən artıq çox nəzərə çarpır.

Kral ölüb, yaşasın Kral

Bu nəzəriyyəni nə ilə əvəzetmək olar? Ən ümidverici rəqibkimi “maliyyə davranışı” konsep-siyası görünür. Bu konsepsiyaənənəvi maliyyə psixologiyası vəsosiologiyası əsasında yaradılmışnəzəriyyələr qrupudur. Əvvəllər“Maliyyə davranışı” nəzəriyyəsikölgədə qalmışdı. Buna iki səbəbvar idi: birincisi, analitiklər onuhəddindən artıq yayğın hesabedirdilər, ikincisi isə, başa

düşülməsi çətin idi. “Maliyyə davranışları” çox fak-

torları əhatə edir: ətraf aləminmürəkkəbliyi, qavrayış, qəbul et-məmək, şəxsiyyət, cəmiyyət. Əsasanlayışların bu cür qruplaşdırıl-ması “Maliyyə davranışları”nı realdünyəvi problemlərlə bağlamağakömək edir.

Texniki analizlə bağlı kitablarınçoxu subyektivdir və heç vaxt elmimetodların köməyilə yoxlanıl-mayıb. Əksər modelləri testedəndə bəlli olur ki, onlar hərdən-bir “işləyirlər”. Demək, texnikianaliz əlavə bir ölçüyə ehtiyacduyur və ciddi statistik testdənkeçməlidir ki, investisiya subyektibaxımından mükəmməlliyinisübuta yetirsin.

Bazarda nəyin baş verdiyiniyaxşı başa düşməyin yolu bazariştirakçılarının rasionallığı ilə bağlısuallardan yan keçmək və bununyerinə onların faktik olaraq nə et-diklərinə baxmaqdır.

İnvestorları 3 tipə ayırmaq olar:trendlə gedənlər, trendin əksinəgedənlər və qeyri-müəyyən bazariştirakçıları. Trend artan, enən vəya üfiqi ola bilər. İstənilən vaxtbazarda bu 3 tipin hər biri iştirakedir və ya bazara girmək üçün göz-ləmə mövqeyində dayanırlar. Hərbir bazar iştirakçısı “uzun” və ya“qısa” mövqedə ola bilər.

Hər bir an bu 3 tip treyderinarasında yerdəyişmə gedir.


Bazarın matrisasıPol V.Azzopardi investisiya məsləhətçisidir və

özəl fond idarə edir. O, son 20 ildə investisiyasahəsində özəl müştəri hesablarının menecerikimi çalışıb. Pol yeni başlayanlar üçün in-vestisiya dərsliyi olan “İnvestisiya və Maliyyə:sağlam düşüncə ilə yanaşma” kitabının müəlli-fidir. Bu yaxınlarda isə “Texniki analizvərdişləri” kitabını bitirib.

8



Məsələn, artım trendi inkişafedəndə alış əməliyyatı açırıq. Buvəziyyətdə “uzun” mövqenin tərəf-darı kimi çıxış edirik. Artım tren-dinin sona çatması ilə bağlı bəziəlamətlər görəndə əməliyyatıbağlayır və bazarda iştirak et-məyən qeyri-müəyyən investoroluruq. 3 gün sonra bizdə belə birfikir formalaşır ki, indi də qiymətistənilən an aşağı düşə bilər. Onagörə də “qısa” əməliyyat açırıq.Bununla da antitrend mövqeyinəkeçirik.

Nəticdədə biz 9 kombinasiyadanibarət matrisa yarada bilərik:

Bu, olduqca qeyri-ənənəviyanaşmadır, amma bazarda nəyin

baş verdiyini anlamağa güclükömək edir. Qiymət və həcmadətən hansı tip investorların do-minantlıq təşkil etdiyini müəyyən-ləşdirməyə əsas verir.

Müxtəlif saytlarda bazarda“buğa”lar və “ayı”larla bağlı ana-lizlər dərc olunur.Bu təhlilərdənbilmək istədiklərimizin yarısınıöyrənə bilərik. Nəyə görə yarısını?

Məsələn götürək “buğa” vari-antını. Növbəti 30 gündə bazarda“buğa” əhvalının olacağını deməknə anlama gəlir? Bazar 30 gün in-

diki səviyyədən yuxarıda olacaq,ya 29 gün ərzində orta səviyyədənaşağı qalaraq, qəfil sıçrayışedəcək? Əsas odur ki, biz öz mat-risamızı bilək: 1) hansı tip in-vestorlar indi hansı mövqedədirlərvə 2) hansı tip investorlar hansımövqeyə keçə bilərlər. Ona görədə, bu sualların cavabını aydın-laşdırmaq daha vacibdir:

1)Sizin fikrinizcə, trend hansı is-tiqamətdədir?

2) Necə hesab edirsiniz, butrendi izləməli, yoxsa onun əksinəgetməli, yoxsa kənarda qal-malıyıq?

3) Açıq əməliyyatınız varmı? 4)Əgər varsa, “uzun”, yoxsa

“qısa” əməliyyatdır?Beləliklə, 3x3 strukturunda

(cədvəldə əks olunan) hansı tip in-vestorların harada qərar tutduğunuaydınlaşdırmaq lazımdır. Bu,bazarı daha yaxşı hiss etməyə vəhansı istiqamətdə gedə biləcəyinibaşa düşməyə imkan yaradır.

Bazarın işi haradasa saat kəfki-rinə bənzəyir: trendlər formalaşır,davam edir, dönür və əks is-tiqamətdə trend başlayır. CorcSoros öz kitablarında bu kəfkirinhərəkətini yaxşı izah edib.

Trend yalnız o vaxt davam edirki, həm kənarda qalanlar, həm dətrendin əksinə getmək istəyənlərfikirlərini dəyişərək, ona qoşulsun-lar. Trend, ona yeni qoşulanlar ol-mayanda başa çatır. Yəni bizimmatrisa-cədvəlimizdə 2,3,5,6,8 və9 xanalarındakı investorlar 1,4 vəya 7-ə keçsə, trend son mərhələsi-nə qədəm qoyacaq.


Bu cədvəlin 2,3,5,6,8 və 9 xanalarındakı investorlar 1,4 və ya 7xanalarına keçəndə trend son mərhələsinə qədər qoyur

8

PR İ ZMA54 Texnika



B İ R J A TA R İ X İ Keçilən yol

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

55

IIDünya Müharibəsinin so-nuna doğru Avropa mil-yonlarla evsiz və işsiz in-

sanlarla dolu yarımdağınıq birəraziyə çevrilmişdi. Siyasi və iqti-sadi cəhətdən parçalanmış qitəbeynəlxalq arenada meydan sulayanABŞ-a və Sovet İttifaqına belbağlaya bilməzdi. Keçmiş qüdrətibərpa etməyin yeganə yolumüharibədə qalib gəlmiş və məğlubolmuş ölkələrin bütün səylərini biraraya gətirməklə ABŞ-ın hərbi,texniki və maliyyə dəstəyi hesabınaolsa belə, ümumi institutların for-malaşdırılmasından keçirdi.

Avropanın inteqrasiyasıideyasının effektiv şəkildə həyatakeçirilməsi və vahid bazarınyaradılması müharibədən sonrakıAvropa ölkələrində birja işinininkişafına da böyük təkan verib. IIDünya Müharibəsi bitəndən sonrabirja ticarətinin vətəni olan Avropadünya maliyyə bazarlarındamövqelərini xeyli itirmişdi. Həmindövrdə yalnız Londonu aparıcıbirja mərkəzi hesab etmək olardı,amma o da yerini yavaş-yavaşNyu-Yorka və Tokioya verirdi.Bununla belə, XX əsrin sonunadoğru məhz Londonda birja işininimkanlarını dəfələrlə genişləndirənbir hadisə baş verdi: kapital bazarıqlobal maliyyə sistemində əngüclü bir alətə çevrildi.

1986-cı ilin 27 oktyabrında birjaqaydlarının radikal dəyişikliyəməruz qalması “böyük partlayış”

(“Big Bang” adlandırılır). Bundansonra bütün dünyada işgüzar aləmLondon praktikasından bəhrələn-məyə çalışdı. Təsbit olunmuşkomissiya haqqlarının və broker-lərlə dilerlərin fəaliyyətinə qoyul-muş səddin ləğvi bazarınstrukturunu tamamilə dəyişdi.Bununla “səsli” ticarət siste-mindən, yəni ticarət zalında birjaiştirakçılarının əməliyyatları həya-ta keçirərkən bilavasitəünsiyyətindən elektronticarət sisteminəkeçildi. İslahatlarnəticəsində ticarətəməliyyatının həyatakeçirilməsi vaxtıazaldıldı, əməliyyat-ların həcmi artdı. Bun-dan savayı, xaricikapital Britaniyanıninvestisiya şirkətlərindəpay əldə etmək imkanını qazandı.Nəticədə London Sitisi beynəlxalqrəqabət üçün açıldı. Digər bir-jaların da London birjasından nü-munə götürmələri qlobal maliyyəaxınlarında birjaların rolunu kəskinartırdı.

1995-ci ildə London Fond Bir-jasında xırda şirkətlərin aksiyalarıilə ticarət meydanı olan “Alterna-tiv investisiyalar bazarı” (Alterna-tive Investment Market, AIM )açılır. İri şirkətlər isə “Əsasbazar”da (Main market) ticarətaparırdılar.

Paralel olaraq Frankfurt fond

birjasının operatoru DeutscheBörse-nin aqressiv şəkildə dünyabirjalarında liderliyi ələ almasıqısa zaman ərzində onun qlobalmiqyaslı milli maliyyə institutunaçevrilməsinə gətirib çıxardı. 5,2milyard avronu aşan illik ticarəthəcminə malik Deutsche Börse2006-cı ildə aksiyalarla ticarətbaxımından dünyada III yeri tutdu.Frankfurt birjası, demək olar ki,

əsası qoyulandan beynəlxalq kapi-tal axınına açıq idi. Əslində bir-janın yaradılması tarixi 1585-ci ilhesab olunur. Bu birjada valyutaməzənnələrinin fiksasiyası həyatakeçirilirdi. XIX əsrdə Rotşildlərailəsinin dəstəyi ilə FrankfurtAvropada iri maliyyə mərkəzinəçevrilir. XX əsrin II yarısında bir-janın statusunun möhkəm-ləndirilməsinə əvvəlcəBundesbankla, Avronun tətbiqedilməsindən sonra isə AvropaMərkəzi Bankı ilə sıx əlaqələrşərait yaradırdı. 1997-ci ildə birja“Xetra” ticarət sistemini işəsalmaqla xarici tiracət


Birləşmə və birjalaşmaII Dünya Müharibəsindən sonra Avropada birjaların inkişafı hansı yollarla gedib

8



iştirakçılarının sayını daha daartırır. “Xetra” sayəsində hazırdaəməliyyatların təxminən yarısıdigər ölkələrin treyderləritərəfindən həyata keçirilir.

Deutsche Börse-nin digər uğurluproyekti dünyada iri derivativbazarlarından biri olan Eurexsayılır. Bu derivativlərin sahibiDeutsche Börse ilə birgəİsveçrənin SWX Groupu-dur.

İsveçrədə birja ticarəti digərölkələrdən bir qədər gec inkişaf et-məyə başlayıb. Hərçənd, Sürixdəbroker assosiasiyaları XVII əsrdəyaradılsa da, bu şəhər yalnız iki əsrsonra, 1873-cü ildə birja mərkəzi-nə çevrilir. İlk ticarətlər cümə gün-ləri həyata keçirildiyindən, birja"Freitagsborse" və ya “Cümə gün-ləri işləyən” birja adını alır. Dünyabazarına çıxmaq üçün daha bir əsrlazım gəlir. Nəhayət, 1990-cı il-lərdə yeni informasiyatexnologiyalarından istifadəsayəsində Sürix Avropada varrant-larla ticarət üzrə iri mərkəzəçevrilir. SWX ticarət zalınıbağlayır və tamamilə avtomatiktreydinq və klirinq sistemindən is-tifadəyə keçir.

Aşağı valyuta riski şəraitindəxarici aktivlərə daha çox in-vestorun cəlb olunması və dahaçox birjanın bu tələbi təmin et-

məyə çalışması Avropanın birjalandşaftındakı dəyişiklikləri dahanəzərəçarpan edir. Problemlərstrateji alyansların yaradılması vəya rəqiblərin dəf edilməsi yolu iləhəll olunur. Paris, Amsterdam,

Brüssel birjalarının 2000-ci ilinsentyabrında birləşməsi EuronextN.V. – Avrozona daxilində Pan-Avropa birjasının yaradılmasınagətirib çıxarır. Ticarət əməliyyat-larının mərkəzləşdirilməsi və vahidticarət platformasından istifadə -NSC aksiyalar üçün vahid məzən-nələr təyin etməyə imkan verir.Nəticədə şirkətlər milli birjadalistinq keçmək və demək olar ki, 3birjada ticarət aparmaq imkanıəldə edirlər.

Növbəti bir neçə il ərzində Eu-ronext London birjası aksiyalarını,opsionlarını və fyüçerslərini (Lon-don International Financial Futuresand Options Exchange, LIFFE) ələkeçirir. Lissabon bir-jasını isə geridə qoyur.2003-cü ildə Euronext-əməxsus Clearnet şirkə-tinin və London Klirinqpalatasının (LondonClearing House) bir-ləşməsi nəticəsində“LCH Clearnet” şirkətiyaradıldı. Hazırda buşirkət həm Euronextüçün, həm də LondonFond Birjası üçün kli-rinq həyata keçirir. Bu

yolla Euronext vahid sisteməsasında işləyən ümumi Avropafond bazarı yaratmağa çalışır.

Avrozona sərhədlərindən kə-narda Şimali Avropa Fond Bazarı– NOREX (Nordic equity market)aktiv şəkildə inkişaf edir. Onunyaradılması haqqında 1998-ci ilinyanvarında Stokholm və Kopen-hagen birjaları razılığa gəliblər.2000-ci ildə NOREX-ə İslnadiyafond birjası və Oslo birjasıqoşuldu. Hərçənd, birja meydanlarıformal olaraq müstəqilliklərinisaxlayırlar, ümumi üzvlüyə və hərqiymətli kağız üzrə vahid orderkitabından istifadəyə icazə verilir.NOREX-də əməliyyatları həyatakeçirmək üçün ümumi qaydafəaliyyət göstərir və SAX-2000vahid ticarət platformasından isti-fadə olunur.

İnkişafda olan iri Avropa bazarıpotensialına görə Amerikadakırəqiblərinin diqqətindən kənardaqalmır. 2006-cı ildə EuronextDeutsche Börse ilə NYSE Grouparasında “maneəyə” çevrildi.Nəticədə Frankfurt birjasımübarizəyə son qoymalı oldu və2006-cı ilin dekabrında Euronextaksionerləri və NYSE böyük səsçoxluğu ilə birjaların bir-ləşdirilməsinə səs verdilər.


8

B İ R J A TA R İ X İ56 Keçilən yol



KLA S S İ KA Uğurun fəlsəfəsi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

57

Zənginliyə doğri 7-ciaddım: Qətiyyət

Mən 25 min insanın uğursuz-luğa necə düçar olmasını təhlil et-mişəm. Gəldiyim nəticə belədir: işnə qədər böyükdürsə, onu görərkənqətiyyətsiz olmaq bir o qədər çoxziyan gətirir. Əldən qalan əlli ilqalır və bunu belə olmağa qoyma-maq üçün bəzən hamımız ciddi səygöstərməli oluruq.

Zəngin adamların ümumicəhətlərindən biri də budur ki,onlar hamısı qətiyyətlə və sürətləqərar qəbul edir, qərarlarını dəyiş-mək üçün isə ciddi və dərindüşünürlər. Uğursuz adamlar isəəksinə: ləng və tərəddüdlə qərarqəbul edir, sonra onu tez-tez dəy-işirlər.

Pulu az olan insanlar adətənözgə fikirlərinə çox yer verən-lərdir. Onlar qəzetlərə və şayiəbazqonşulara öz yerlərinə düşünməkimkanı yaradırlar. Fikir – dünyadaən ucuz şeydir. İstənilən adamaağız açın və sizə nə qədər desəniz,fikir hədiyyə edər. Amma sizqərarların qəbulunda başqa fikir-lərdən asılı olsanız, heç vaxt uğurqazana bilməyəcəksiniz.

Çalışın, planlarınızdan çoxadam xəbər tutmasın. Yalnız sizəyardım edə biləcək şəxslər istis-nadırlar. Yaxın insanlar və dostlarçox vaxt özləri də bilmədən (vəistəmədən) bizə əngəl törədirlər.

Çox danışan adamlar az işgörürlər. Əgər siz dinlədiyinizdəndaha çox danışsanız, əvvəla,xeyirli şeyləri öyrənəbilməyəcəksiniz, ikincisi isə, özplanlarınızı aləmə faş edəcəksiniz.Bu isə sizin uğurunuzda maraqlıolmayanlara sizə mane olmaq üçünimkanlar açacaq.

Bir çox hallarda ciddi qərarlarınqəbulu yüksək səviyyədə cəsarət

və qətiyyət tələb edir. Amma tarixgöstərir ki, məhz bu cür qərarlarsonda həmişə möhtəşəm nəticələrəgətirib çıxarıblar. Hətta Amerikakimi nəhəng və qüdrətli birdövlətin yaranması da bir neçə in-sanın qətiyyəti sayəsində mümkünolub.

Qətiyyətsizlik bir pis vərdişolaraq insanın ruhuna cavanlıqdayoluxur. Əgər gənc insan orta vəali məktəbi özünün qarşıya qoy-duğu məqsədi olmadan oxuyursa,bu xəstəlik daha da dərinləşir.Əksər gənclər rastlarına nə işçıxdısa, ondan yapışır, xüsusiməqsədləri olmadan çalışırlar.


Qazanmaq üçün insana nə lazımdır?Hər şeydən əvvəl, qazanmağı bacaran insanların bu suala verdiyi cavablarla tanış olmaq. Beləcavabların toplandığı ən məşhur kitab isə Napoleon Hillin “Düşün və qazan” əsəridir. Azərbay-can dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ənböyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir. Buyurun, kitabın yeddincibölümü ilə tanış olun.

Qətiyyət və inadkarlıqBu iki xüsusiyyət olmadan heç bir məqsədə çatmaq mümkün deyil

“...İradə və ehtiras düzgünnisbətdə qovuşanda

bənzərsiz effekt verirlər...”

8



Nəticə o olur ki, əməkhaqqı ilədolanan insanları 98 faiziməqsədlərinə necə çatmaqdanxəbərsizdirlər. Yalnız güclüqətiyyəti və iradəsi olan insanlaröz həyatlarını idarə etməyəqadirdirlər. Ona görə də, qətiyyət-sizliyə qarşı qətiyyətli olun.

Zənginliyə doğru 8-ciaddım: İnadkarlıq

Məqsədə doğru gedən yolda sizəmane ola biləcək bütün zəiflikləriaşkarlamaq və aradan qaldırmaqson dərəcə vacibdir. Bu halda sizininadkarlığınız gücə çevriləcək.

İnadkarlıq arzunun pul ekvi-valentinə çevrilməsi üçün tələb

olunan vacib amillərdən biridir. İn-adkarlığın əsasında iradənin gücüdayanır. İradə və ehtiras düzgünnisbətdə qovuşanda bənzərsiz ef-fekt verirlər. Bütün zəngin insanlarbu vəziyyətə iradələrinin gücühesabına çata biliblər. İnsanlarınəksəriyyəti elə ilk uğursuzluqla

üzləşən kimi öz arzularından vəniyyətlərindən əl çəkirlər. Yalnızçox az hissəsi çətinliklərə baxma-yaraq, sona qədər çarpışmağahazırdır.

İnadkarlığın olmaması uğursuz-luğun əsas səbəblərindən biridir.Təcrübə göstərir ki, əksər insan-ların ən zəif yeri məhz budur.

İnadkarlıq hər şeydən qabaq,düşüncədə də olmalıdır. Siz nəhaqqında düşünürsünzsə, onu özhəyatınıza cəlb edirsiniz. Zənginlikhaqqında düşünəndə zənginliyi,kasıblıq haqqında düşünəndəkasıblığı özünüzə cəlb edirsiniz.Fikirlərinizi daim zənginliküzərində cəmləşdirmək üçün sizəinadkarlıq lazımdır.

Müəyyən mənada inadkarlığı

qalaya bənzətmək olar: həminqalanın divarları arxasında sizuğursuzluqdan müdafiə olunur-sunuz.

Yazıçı Fenni Herst Brodveyifəth etməyə gələndə ilk dövrlərdəheç nə alınmırdı. Hətta nəşrlərdən

birinin redaktoru ona 36 dəfəimtina məktubu göndərmişdi.Başqa bir insan yəqin ki, həvəsdəndüşər və geri çəkilərdi. AmmaFenni Herst hər uğursuzluqdansonra sadəcə belə deyirdi: “Yaxşı,Brodvey, bu dəfə də sən qalibgəldin. Amma məni sındırabilməyəcəksən”. İlk dörd il ərzindəo, heç nəyə nail ola bilməmişdi.Amma günlərin birində tilsimsındı: Herst öz əsərlərindən eləpullar qazanmağa başladı ki, həttaonları saymağa da imkanı ol-murdu. Xüsusilə də Hollivud onunəsərlərini ekranlaşdırmağabaşlayandan sonra.

İnadkarlıq – təfəkkür tərzidir.Onun sağlam olması üçün bir neçəşərt tələb olunur:

1. Niyyətin aydın olması. Du-manlı niyyətin əsasında inadkarlıqetmək mənasız işdir.

2. Güclü arzu. 3. Özünə əminlik. Fikrində tut-

duğun işin axırına qədər gedəbiləcəyinə əmin deyilsənsə, inadetməyə dəyərmi?

4. Dəqiq təhlil. Öz planının realolduğunu dəqiq bilmədən inadetmək səfehliyin başqa adıdır.

5. İş birliyi.6. İradənin gücü. Bu, bütün

imkanlarını öz məqsədininüzərində cəmləşdirmək üçünlazımdır.

Siz öz məqsədinizə çatmaq yol-unda inadkarlıq göstərəbilirsinizmi? Əgər bilmirsinizsə,bunun səbəbini aşkarlamaqlazımdır. Görün, bu çatışmazlıqlar-dan hansı sizdə var?..

1. Nə istədiyini dəqiq bilməmək2. Lənglik3. Xüsusi biliklərə marağın ol-

maması


8 8

KLA S S İ KA58 Uğurun fəlsəfəsi



4. Qətiyyətsizlik və yersiz tərəd-düdlər etmək

5. Konkret planın olmaması6. Şəraiti bəhanə gətirmək7. Özünəvurğunluq8. Laqeydlik və biganəlik9. İşə ehtirassız yanaşmaq10. Dəyişikliklərə vaxtında

reaksiya verməmək11. Kasıblığa adət etmək və onu

dəyişmək istəməmək12. Hər şeyi birdən əldə etmək

istəmək13. Tənqiddən və başqa insan-

ların fikirlərindən qorxmaq

Misal üçün, çoxları həyatyoldaşı seçərkən səhvə yol verir,sonra da başqalarının fikirlərindənçəkindiyi üçün bütün ömrünü hə-yatından narazı halda keçirir. Beləinsanın hansısa ciddi məqsədlərəçata biləcəyinə inanmaq çətindir.

Əksər insanlar ikinci təhsilalmaq istəsələr də, başqalarının nədeyəcəyini düşünərək, bunu etmir-lər.

Milyonlarla insan “camaat nədeyər”, “bu, mənim borcumdur”kimi fikirlərlə özü ilə xoşbəxtliyin

arasında sədd çəkir.Çoxları isə ümumiyyətlə,

qarşıya ciddi məqsəd qoymaqdanbelə, çəkinirlər.

Belə insanların uğura qovuşa-cağını gözləməyə dəyərmi?

“Böyük Depressiya” zamanıməşhur komik L.M.Filds həmişini, həm də bütün qazancını,yığıb saxladığı pulları itirir. Üstə-lik, yıxılıb boynunu da sındırır.Amma yaşının 60-dan çox ol-masına baxmayaraq, həyata təslimolmur: özü üçün yeni sahə olankinoda pulsuz çalışmağa razılıqverir. Və ikinci şansını qazanır. Bu,

bəxt, yaxud şans oyunu deyildi.Bu, inadkarlığın nəticəsi idi. Onunyerində çoxları təslim olardılar.Amma Filds olmur və nəticəsini dəgörür.

Edde Kantor da 1929-cu ilinböhranı zamanı bütün var-yoxunuitirmişdi. Amma o da təslimolmur. Və tezliklə yenidən var-dövlətini qaytarır, üstəlik, gəlirlərihəftədə 10 min dolları aşır. Bu da“bəxt” deyildi, sağlam inadkarlığınnəticəsi idi. Göründüyü kimi, əgərinsanda inadkarlıq varsa, o, həttabaşqa xüsusiyyətlər olmadan daməqsədlərinə çatmağa qadirdir.

Kim bilir, bəlkə Ali Şüur özməqsədləri uğrunda çalışıb-vu-ruşan insanları sevir və buna görədə həmişə onların tərəfini tutur?Əks halda sıfırdan başlayan insan-lar necə böyük sərvət sahibi olabilirlər? Henri Ford, Tomas Edisonkimi insanların həyatını təhliledəndə biz aşkar görürük ki, yenibaşlayanda onların heç nəyi yoxidi... Ciddi istək və inadkarlıqdanbaşqa! Bu iki ünsürün köməyilə,doğrudan da, möcüzələr yaratmaqmümkündür.


8

KLA S S İ KA Uğurun fəlsəfəsi 59

Azərbaycanda ilk dəfə!

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=167&Itemid=119

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=167&Itemid=119



S INAQ60 Müsabiqə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

1. Davos forumunda Almaniya vəFransanın liderləri Avro ilə bağlı hansıxarakterli bəyanat səsləndirdilər?

a) Avronu pislədilərb) Avroya dəstək verdilərc) Bu mövzuya toxunmadılard) Fikirləri ziddiyətli oldu

2. Qızıl bu cütlüklərdən hansı ilə dahayüksək müsbət korrellyasiyaya malikdir?

a) eur/usd b) eur/cadc) aud/nzd d) gbp/cad

3. Şəkildə təsvir olunan hansı indikatordur?

a) OBV b) Camarillac) MFI d) Chaikin

4. “Kvadrat 9” analitik metodunu hansı məşhur

treyder yaradıb?

a) Viktor Sperandeo b) Uilyam Qannc) Larri Pesavento d) Tom de Mark

5. “Leading indicators index”fundamental indikatorunun bazaratəsir imkaları nə dərəcədədir?

a) Yüksək b) Ortac) Zəif d) Vəziyyətə baxır

6. “İşimoku” sistemində “bulud” necə adlanır?

a) Hyo b) Kinkoc) Kumo d) Tano

7. Şəkildəki vəziyyətdə divergensiya varmı?

a) Var b) Yoxdurc) “Gizli divergensya” vard) Yaranmağa hazırlaşır


«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaqdüzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin!

«İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test

8



8. ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar Sisteminin“kitab”ı nə rəngdədir?

a) Qara b) Qırmızıc) Göy d) Sarımtıl-qəhvəyi

9. “SGD” hansı ölkənin valyutasının kodudur?

a) Çin b) Sinqapurc) Braziliya d) Meksika

10. Sadalanan strategiyaların hansındafundamental faktorların bazara təsiridaha çox nəzərə alınır?

a) Carry trade b) Trendlə ticarətc) Səviyyələrin keçilməsilə ticarətd) Xəbərlər əsasında ticarət

11. Şəkildə göstərilən siqnal necə siqnal sayılır?

a) Güclü b) Zəifc) Neytral d) Heç biri

12. Elliotun Dalğa Analizinə görə, aşağıdakıdalğa səviyyələrinin hansı daha böyükdür?

a) Subminuette b) Minutec) İntermediate d) Primary

13. İnfliyasiyanın yüksək olması hansıeffekti doğurur:

a) İxracatı stimullaşdırırb) İdxalatı stimullaşdırırc) İstehsalı fəallaşdırırd) İşsizliyi artırır

14. Hazırda aşağıdakı ölkələrin hansında faizdərəcələri daha yüksəkdir?

a) Avstraliya b) Kanadac) Yaponiya d) ABŞ

15. Bazara girməzdən öncə treyderə seçdiyicütlüyü ən azı neçə zaman periodunda təhliletmək məsləhət görülür?

a) 1 b) 2c) 3 d) 4

16. Şəkildə göstərilən Yapon şamlarımodeli necə adlanır?

a) İki qara əsgər b) İki uçan qarğac) Tatamidə qalma d) Ayı zərbəsi

17. Bill Vilyams qiymət qrafikindəkifraktalları nə ilə müqayisə edir?

a) Sahil xəttləri iləb) Ağac yarpaqları iləc) İnsan əlinin barmaqları ilə d) Hamısı düzdür


8 8

S INAQ Müsabiqə 61



18. Hansı müəllif treyderin uğursuzluğununsəbəbini insan beyninin xüsusi quruluşundagörür?

a) Cessi Livermor b) Terri Bernhemc) Edvin Lefevr d) Bodo Şefer

19. Şəkildə hansı birjanın ticarət zalıtəsvir olunub?

a) Roma b) Madridc) Lissabon d) Amsterdam

20. Cors Sorosun sözlərinə görə, Bazardaqazanmaq onun üçün ikinci yerdədir.Birinci yerdə isə bu məqsəd durur:

a) Sağ qalmaqb) İtirməməkc) Şansı qaçırmamaqd) Hadisələrin inkişafını izləmək

Sualların düzgün cavabları ilə “İn Forex”jurnalının gələn sayında tanış ola bilərsiniz.


1 – c2 – b3 – a4 – c5 – d6 – a7 – b

8 – c9 – c10 – d11 – a12 – c13 – b14 – b

15 – a16 – d17 – a18 – b19 – b20 – b

Ötən sayımızda (11) dərc olunmuşsualların düzgün cavabları:

8

S INAQ62 Müsabiqə



MÜTAL İ Ə Oxu zalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

63


Treyderlərin çoxu qiymətin

hərəkətini proqnozlaşdırmaq

üçün əsas indikatorların və osil-

lyatorların hərəkətini izləyirlər.

Amma sirr deyil ki, heç də hər in-

dikator bütün hallarda eyni

uğurla “işləmir”. Əsas məsələ

budur ki, hansı indikatoru hansı

şəraitdə işlətmək lazımdır və ya

lazım deyil. Bəzən iş hətta o yerə

çatır ki, “bir indikatoru nə zaman

işlətmək olar” sualına cavab tap-

maq üçün ikinci indikatordan is-

tifadə olunur.

Digər vacib məsələ isə indika-

torların göstəricilərinin necə inter-

pretasiya olunmasıdır. Uilyam

Blau öz araşdırmasında indikator-

ların üç daha vacib göstəricisinin

üzərində dayanır: momentum, is-

tiqamət və divergensiya. Bunlar-

dan ilk ikisi bazarın sabitliyinin,

ikincisi isə, əksinə, qeyri-

sabitliyinin əlaməti kimi nəzərdən

keçirilir.

Blau izah edir ki, qiymətin də-

yişməsini göstərən indikatorlarla

işləmək bilavasitə qiymətin özü ilə

işləməkdən daha yaxşı nəticə verir.

Bundan çıxış edərək, o, yeni ticarət

metodları irəli sürür.

Müəllif həmçinin tamamilə yeni

indikatorlar da təklif edir.

Uilyam Blau “Momentum, istiqamət

və divergensiya”

Bu kitabda məşhur treyder və

analitik Con Bollincer özünün

məşhur indikatoru olan

“Bollincer zolaqları”nın necə

yaranmasından və işləməsindən

danışır. Həmçinin bu aləti

bazarlarda necə tətbiq etmək

haqqında tövsiyələr verir.

Bollincer öz adını daşıyan lentin

yaratdığı fiqurları, setapları

təsvir edir. Onun başqa indikator-

larla əlaqələri təhlil olunur.

Deytreyderlər üçün xüsusi texniki

fəndlər göstərilir.

Bütün bunlardan əlavə, kitabda

3 ticarət metodu da təsvir olunur.

Onlardan birincisi volatilliyi, ikin-

cisi trendi, üçüncüsü isə dönüşləri

proqnozlaşdırmaq üçündür. Hər üç

halda “Bollincer zolaqları” indika-

torunun formalaşdırdığı xüsusi se-

taplardan istifadə edilir.

Kitabda “Bollincer zolaqları”

alətinin bütün ticarət qaydaları

həm ətraflı, həm də xüsusi

bölmədə qısa və konkret şəkildə

təsvir olunub.

Müəllifə görə, hər bir analitik

alət ilk növbədə treyderə yaxşı

ticarət imkanı (risk/mənfəət nis-

bəti) olan cütlükləri tapmaqda

kömək etməlidir. Ona görə də

“Bollinger Bands” alətinin bu işdə

necə yardım edə biləcəyi ətraflı

izah olunur.

Bundan başqa, kitabda texniki

və fundamental analizləri necə bir-

ləşdirmək haqqında faydalı məs-

ləhətlər də kifayət qədərdir.

Con Bollincer “Bollincer “Bollincer zolaqları”

haqqında”

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


"in forex"#12

Documents