"in forex"#15

“Stop-loss

qoyduğum

yadıma gəlmir”

Qazandığınıqoru

Həcm bizi

aldadırsə

h. 3

5

Osillyatorların3 yalanı

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 05 (15) may, 2011

səh

. 32

May ayı üçün

proqnozlarџ Ekspert rəyləri .............................6џ Bankların proqnozu......................8џ Dalğa analizi................................12џ İşimoku analizi.............................28џ Kompleks texanaliz......................39

səh

. 33

İtkinin psixologiyasıu,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

Ən uğursuz 10 treyderSəh.23

səh. 19

Niyə trendituta bilmirik?

səh. 51

səh. 43

İn Forex 05 (15) may, 2011

30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də..................................................Trişe qaldırdı, Trişe endirdi. AMB-nin sədri Avronu hərəkət etdirənəsas faktora çevrilib6-7-də..............................................Avro: trend bitdimi? Və may ayıda ayrı nə baş verə bilər?8-də..................................................Aparıcı bankların proqozları9-da..................................................Avroya təsir göstərən bütün amillər 10-da................................................Dolları basdırmağa tələsməyin11-də.................................................Bernankedən görünməmiş addım12-16-da...........................................Elliot Dalğalarının analizi17-18-də...........................................Sistemlər rinqə çıxsa... Kimin qalib gələcəyini bu yazıdan öyrənin19-21-də...........................................Osillyatorun 3 yalanı. Bu əyri xəttlərin düz deyəcəyinə inanmaqolarmı?22-də................................................Milyardı necə itirməli. Bunun ən asan yolu ilə tanış olun23-25-də...........................................Ən uğrsuz 10 treyder. Görün, əsl itki necə olur26-27-də...........................................2x2. Bu qədər sadə sistem28-31-də...........................................Əsas cütlüklərin İşimoku sistemi əsasında analizi32-də................................................İtkinin psixologiyası33-34-də...........................................“Stop-loss” qoyduğum yadıma gəlmir”. Treyderlər müsahibə35-də................................................Qazandığını qoru. Çünki əsas məsələ hələ heç də qazanmaq deyil...36-da ...............................................Nə etməli? Real vəziyyətə aid çalışma37-38-də...........................................Xaosa qarşı kazino metodu. Kazinonun udmaq üçün etdyini biz necəbazara tətbiq edə bilərik39-42-də...........................................Kompleks texanaliz43-45-də...........................................Həcm bizi aldadır. “Yoxladım, işləmir” adlı rubrikamızın ilk “qurbanı”həcm indikatoru oldu46-da................................................TTT+ROC. 3 ideya bir sistemdə47-də................................................Göyərçin mövhumatı. Və ya treyder özünü hansı qəfəsə salır48-49-da...........................................Günə baxan ticarət. Gündaxili ticarətin incəlikləri50-də................................................İndikatorsuz indikator. Bir valyuta digərinin hərəkətindən necə xəbərverə bilər51-52-də...........................................Niyə trendi tuta bilmirik?53-də................................................RSS. Redaksiyamızdan Soruşulan Suallar54-55-də...........................................Ağlın oyunu56-57-də...........................................Bayraq+ABS. İki fiqurun birliyindən yaranan sistem58-də................................................İki xətt arasında. Dəstək/müqavimət xəttləri barədə bilinməsi vacibolanlar59-da................................................İntellektin bilinməyən tərəfi60-da................................................Oxu zalı

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35

İn Forex 05 (15) may, 2011

REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


İtkini heç kim sevmir.Fəqət həyatda itkisiz heçnə mümkün deyil. İtir-

mədən yaşamaq olmaz. Hərsaniyə ömrümüzün bir hissəsiniitiririk. Bədənimiz gücünü vətəravətini itirir. Beynimiz ney-ronlarını itirir. Müxtəlif şanslarıitiririk. Yaxın adamları itiririk.Daha nələri itiririk… Və bun-

ların hamısını qəbul edirik.

Amma elə ki iş gəlib çatırForexdə bir neçə dollar itir-məyə, o-ho! Aləm qarışır bir-birinə. Heç kimi bunu qəbuletmək istəmir.

Nədir, məgər bu, yuxarıda

saydığım bütün itkilərdən

ağırdır?!

Əlbəttə, yox! Heç müqayisəedilə də bilməz!

Elə isə niyə məhz bu itkiniheç kim qəbul etmək istəmir?Olmaya, doğrudan da, dünyadapuldan şirin heç nə yoxdur?

Mən belə düşünmürəm.Yəqin, məsələnin kök-

lərindən biri onda gizlənib ki,biz itkiləri qaçılmaz və qaçılabilən kateqoriyalarına ayırırıq.Qaçılmaz itkilərlə asanbarışırıq, amma o itkilərdən ki,yayınmağı mümkün hesabedirdik, onları qəbul etməkistəmirik.

Bəs doğrudanmı, Forexdəitkilərdən tam qaçmaq olar?

Açığı, bu, inandırıcı deyil.Heç bir biznes itkisiz olmur.Dünyada elə bir iş yoxdur ki,

sən heç bir itki verməyəsən, o

isə sənə daim gəlir gətirsin.

Bu, təbiətin qanunlarının pozul-ması olardı.

Təsəvvür edin ki, sizin əlavəbir eviniz var və onu kirayəverirsiniz. Bu ev ancaq gəlirmigətirəcək? Əlbəttə, yox: onumüntəzəm təmir etdirmək, əlgəzdirmək lazımdır ki, gəlir ver-mək xassəsini özündə saxlasın.Bütün başqa obyektlər də(mağaza, restoran, otel…) beləxərc aparır. Bu xərcləri itki say-maq olarmı?

Əslində xeyr – çünki bu cürxərclər biznesin davamlığınıntəmin edilməsi üçün zərurixərclərdir. Elə isə Forexdə səhvəməliyyatın gətirdiyi ziyanınəyə görə mütləq “itki” say-malıyıq? Hesab edin ki, o dabiznesin davamlığının təminedilməsi üçün zərurixərclərdəndir. Bu xərcin adını“itki” qoymaq düz deyil. Onagörə də, gəlin, adı dəyişməkdənbaşlayaq. Hesab edək ki, bu, sis-temin bazarda işləməsi üçüntələb olunan xərclərdir.

Biz bu sayımızda treyderinfəaliyyətində itkinin yerinəmüxtəlif aspektlərdən yanaş-mağa çalışmışıq. Ümid etməkistəyirəm ki, bu materiallar sizinitkiyə… pardon, xərclərə müna-sibətnizi dəyişməyə və dahaelastik treyder olmanıza yardımgöstərəcək.

Zövqlü mütaliələr!

İtkilər aləminəsəyahət

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri


İn Forex 05 (15) may, 2011

REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza


İn Forex 05 (15) may, 2011

AV R O Ayın mövzusu

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Mayın 5-də Avro

kəskin ucuzlaşdı.

Buna səbəb Avropa

Mərkəzi Bankının sədri Jan-Klod

Trişenin mətbuat konfransında

verdiyi açıqlamalar idi. Yada

salaq ki, Fevralın sonlarında da

məhz Trişenin mətbuat konfran-

sında verdiyi açıqlamadan sonra

Avronun ortamüddətli artım

trendi başlamışdı. Yəni AMB-nin

sədri hazırda Avronu hərəkət et-

dirən əsas amilə çevrilib.

Trişenin ənənəvi mətbuat kon-fransına qədər treyderlər və in-vestorlar düşünürdülər ki, iyunayında AMB faiz dərəcələriniartıracaq. Məhz bu gözləntilər son2 ayda Avronun davamlı artımınıtəmin edirdi. Amma Trişenin mət-buat konfransında dedikləri həmingözləntilərin dəyişməsinə səbəboldu. O, eyham vurdu ki, faizdərəcələrinin “yaxın iki ayda”dəyişməsi gözlənilmir.

- Biz infliyasiya riskləri ilə bağlı

vəziyyəti çox diqqətlə izləməkdə

davam edəcəyik,- deyə Trişe mət-buat konfransında bildirib. O,əlavə edib ki, “AMB-nın dərəcələriartırmaqla bağlı xüsusi cədvəliyoxdur. Və bankın idarəçiləri nəzaman lazım bilsələr, faizdərəcələri də onda qaldırılacaq”.

Hazırda investorlar faiz

dərəcələrinin may ayında qaldırıla-cağını gözləyirlər. Onlarınfikrincə, bu il ərzində dərəcələr ikidəfə artaraq, hazırkı 1,35%-dən1,75%-ə çatdırılacaq.

Buna qədər AMB iki ilə yaxınmüddət ərzində (2009-cu ilinmayından bu yana) faizdərəcələrini rekord aşağı həddə -1% səviyyəsində saxlamışdı.Çünki Yunanıstan, Portuqaliya, İr-landiyadakı vəziyyət AMB-nin əl-qolunu bağlayırdı. Dərəcələriartırmaqla həmin ölkələrin böhran-dan çıxışını əngəlləmək mümkünidi. Yalnız neftin bahalaşması startgötürəndən sonra Trişenin idarəsiinfliyasiyanı cilovlamaq üçün təd-birlər görməyə başladı. Belə ki,apreldə Avrozonada istehlakçıqiymətlərinin artımı 2,8%-ə çat-mışdı. Halbuki, limit 2 faiz ol-malıdır.

- Biz bütövlükdə Avrozonadaqiymətlərin sabitliyinə görə mə-suliyyət daşıyırıq. Və bu sabitliyi

təmin etmək üçün səylərimizidavam etdirəcəyik,- deyə mətbuatkonfransında Trişe bildirib. Bu, odemək idi ki, bank bəzi ölkələrdəkivəziyyəti nəzərə alaraq, əsas mis-siyasını heç də həmişə arxa planakeçirməyəcək. Yəni infliyasiyanıntempi aşağı düşməsə, AMB faizdərəcələrini artıracaq. Neftinqiymətlərinin yüksək səviyyədəqalmaqda davam erməsi isə buehtimalı daha da gücləndirəcək.


Trişe qaldırdı,Trişe endirdi

Avropa Mərkəzi Bankı faizdərəcələrini iyulda qaldıra bilər

Ayın ehtimalı:

Avropada

infliyasiyanın

artım tempi:

Noyabr – 1,9%Dekabr – 2,2%Yanvar – 2,3%Fevral – 2,4%Mart - 2,7%Aprel – 2,8%


İn Forex 05 (15) may, 2011

PROQNOZ6 Ayın mövzusu

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Mayın ilk günləri vahidvalyutanın 3 aylıqtrendində qəfil enişlə

yadda qaldı. Bəs sonrakı günlərdənə gözlənilir? Biz ekspertlərə vətreyderlərə iki sualla müraciət et-mişik:

1. Sizcə, Avronunartımı bitdimi?

2. May ayı ərzindəbaşqa hansı cütlüklərədiqqət yetirməyi məsləhətbilirsiniz?

Fərid Hüseynov, ekspert:

1. Avro/dollar 1,5000-yə çoxyaxındır və həmin səviyyənin testolunması ehtimalının hələ dəqaldığını düşünürəm. Avronun ortavə ya uzunmüddətli enişi barədəcütlük 1.4150-dən aşağıya enəndənsonra danışmaq olar. Artım poten-sialı hələ də qalmaqdadır.Cütlüyün 1.5000-1.5050 ətrafındarange-ə girəcəyini gözləyirəm. Busəviyyədən 200-300 punkt korrek-siya edəcəyi də istisna deyil.

2. May ayında usd/chf, usd/cad,usd/jpy kimi cütlüklərə fikir ver-mək daha məqsədəuyğun olardı.Həmçinin may ayı üçün belə birdeyim var ki, “Sat və qaç”. Çünkiyay fəslinin yaxınlaşması və isti-rahətə meyllik investorlarıpozisiyalarını bağlamağa və təh-lükəsiz valyutalara üz tutmağasövq edir. Əgər dollar və yena bu

baxımdan aktual olmasalar, avrovə ya qızıl, neft ön sıraya çıxa-caqlar.

Mavlet Baqiyev, ekspert

1. Avro/dollar üçün əsassəviyyələr 1.4680-1.4700, 1.4470-1.4500 , 1.4340-80 aralıqlarıdır.Yeni maksimumlar isə 1.5260-1.5310 zonasında yarana bilər.

2. Mən may ayında funt/frankkrossunu izləyəcəyəm.

Qafar İmanverdiyev, ekspert

1. Avro/dollar hazırda Monthlyqrafikdə Elliotun 3-cü dalğasını

yaradıb və 4-cü dalğa şəklində kor-reksiya etməlidir. İndidən Avronunartımının bitdiyini demək düzdeyil. Onu deyə bilərəm ki, cütlükindiki qiymətdən (1.4535) daha300-640 punkt aşağıya enə bilər.Amma eyni zamanda eur/usdcütlüyü 1.5144 və 1.5629qiymətlərini də yoxlaya bilər.

Weekly qrafikdə Head & Shold-ers fiqurunun sol tərəfinin artıqyarandığını görürük.


İki cümlə ilə

Fərid Hüseynov: 1,5000səviyyəsinin test olunması ehti-malının hələ də qaldığınıdüşünürəm.

Nərminə Lazımova: Artım tren-dinin dəstək xəttinin qırılmasıartıq avronun enməyə başla-masına siqnal sayıla bilər.

Mavlet Baqiyev: Yeni maksi-mum 1.5260-1.5310 zonasındayarana bilər

Qafar İmanverdiyev: Cütlükindiki qiymətdən daha 300 punktaşağıya enə bilər.

Səbinə Məmmədqızı: Fikrimcə,cütlük 1.3895, daha sonra isə1.3670-ə qədər enəcək.

İlqar Vəliyev: Trendindöndüyünü demək üçün hələ ki-fayət qədər texniki əsas yoxdur.

Ekspertlər klubu

Avro: trend bitdimi?

8


İn Forex 05 (15) may, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Əgər qiymət 1.4354 və 1.4157səviyyələrini yoxlayarsa, böyükehtimalla, Head & Sholdersyaradıb, 1.3895-ə istiqamətgötürəcək. Ondan sonrakı hədəflərisə Fbionacci və Ichimoku sistem-lərinə əsasən, 1.3505 və 1.3126 olabilər.

Butun oxuculara tövsiyəmbudur ki, ticarət apararkən ekspertproqnozlarını nəzərə almağı unut-masınlar.

2. Yeni başlayanlar, əlbəttə,spredi kiçik olan cütlüklərləişləsələr yaxşıdır. Təcrübəli trey-derlərə isə “əsas dördlük”dənəlavə, gbp/jpy, eyni zamanda qızılvə neftə diqqət yetirməyi məsləhətgörərdim.

Nərminə Lazımova, ekspert:

1. Avro/dolların daily zaman in-tervalında artım trendinin dəstək

xəttini qırması artıq avronun en-məyə başlamasına siqnal sayılabilər. 1.4400 səviyyəsini bu eniєinhədəfi saymaq olar. Avro yenidənmöhkəmlənməyə başlasa, 1.5140hədəfini vura bilər.

2. Aud/usd cütlüyü günlükqrafikdə 1305 punktluq up-trendindəstək xəttini qırıb. Qarşıda eniştrendi müşahidə edə bilərik. Onagörə, aud/usd cütlüyünü dəizləməyi məsləhət görürəm.

Səbinə Məmmədqızı, ekspert:

1. Hazırda çoxları avro/dollarcütlüyünün qısamüddətli korrek-siyadan sonra artıma davamedəcəyini gözləyir. Avro/dollar1.4940 maksimumunu yara bilərsə,1.50 və 1.51 səviyyələrinə çata-caq. Amma fikrimcə, cütlük ikincissenari üzrə, yəni eniş trendinəuyğun hərəkət edəcək və orta

perspektivdə 1.3895, daha sonraisə 1.3670 səviyyələrinə qədərenəcək.

2. May ayında avro/dollar vəfunt/dolları, həmçinin dollar/frankvə dollar/yenanı diqqət mərkəzindəsaxlamaq lazımdır. Dollar/yena in-tervensiyadan öncəki səviyyəyəqayıtmağa artıq bir dəfə cəhd edibvə belə davam edərsə, növbəti in-tervensiya gələ bilər. Bu, uyğunolaraq, dollar/franka da təsiredəcək. Hərçənd, hələ ki, hər ikicütlük 200 günlük MA-danaşağıda qalmaqdadır.

İlqar Vəliyev, ekspert:

1. Avro/dollar cütlüyündətrendin döndüyünü demək üçünhələ kifayət qədər texniki əsasyoxdur. Bunun üçün qiymətin1,39-dan aşağıya getməsi lazımdır.Buna qədər isə hələ müəyyənməsafə var. Ona görə də, cütlüyün1,41-ə qədər korreksiyasını vədaha sonra ən azı 1,50-yə qədərartımını gözləyirəm.

2. Avro/funtun və gümüşünqrafiklərində maraqlı vəziyyət var.İzləməyə dəyər.


Dolları tərpədən ölü

“Əl Qaidə” terror qrupunun lideri Üsamə binLadenin öldürülməsi haqda xəbər yayılandadollar və Amerika aksiyaları buna əvvəlcəmülayim artımla reaksiya verdilər.Ekspertlərin sözlərinə görə, bu hadisə insan-larda ABŞ-ın terror üzərində qələbəsitəəssüratı doğurduğuna görə hələ bir müddətdə dollara və ABŞ aksiyalarına müsbət təsiredə bilər. Amma bir qədər uzaq perspektivdə tam

əksini gözləmək mümkündür: əgər “ƏlQaidə” keçmiş liderinin qisasını almaq üçünABŞ-a hansısa zərbə vurarsa, onda dolların vəsəhmlərin kəskin zəifləməsi gözlənilə bilər.

8

PROQNOZ Ayın mövzusu 7


İn Forex 05 (15) may, 2011

P E R S P E K T İ V8


Aparıcı banklarınəsas cütlüklərlə bağlı

proqnozları


İn Forex 05 (15) may, 2011

TƏHL İ L Fundamental faktorlar

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Əli Abasov

Hazırda avro/dollar cütlüyübütün treyderlərin diqqətmərkəzindədir. Onun hərəkətininproqnozlaşdırılması müəyyənsəbəblərdən çətinlik törədir. Çünkicütlüyə müxtəlif istiqamətlərdənmüxtəlif təsirlər olur.

Belə bir məqamda treyderlərinAvronun hərkətinə təsir göstərənamilləri mütləq nəzərə almalarılazımdır. Ona görə də, biz həminamillərin demək olar ki, hamısınıqısaca təsvir edirik. Beləliklə,Avronun kursuna ən çox təsirgöstərən amillər bunlardır:

Avropa Mərkəzi Bankı (AMB)

Bu qurum Avrozonanın valyutasiyasətini formalaşdırır. Əsasməqsədi qiymətlərin sabitliyini qo-rumaqdır. “Qiymətlərin sabitliyi”deyəndə Uyğunlaşdırılmış İs-tehlakçı Qiymətləri İndeksinin(Harmonized Index of ConsumerPrices – HICP) 2%-dən çox art-masına imkan verilməməsi nəzərdətutulur.

Həmçinin AMB-nin siyasətinəəsasən, M3 pul aqreqatının illikartımı 4,5%-dən çox olmamalıdır.

Bankın Şurası hər ayın ikincicümə axşamı günü toplaşır ki, faizdərəcələrini müzakirə etsin. Hərgörüşdən sonra mətbuat konfransıkeçirilir. Həmin konfransda val-yuta siyasətinə və ümumilikdə iqti-sadi vəziyyətə aydınlıq gətirilir.

AMB-nin təkrar maliyyələşmədərəcələri

Likvidliyi idarə etmək üçün isti-fadə olunan əsas alət qısamüddətlifaiz dərəcələridir. AMB-nin təkrarmaliyyələşmə dərəcələri ilə ABŞ-ın fond dərəcələri arasındakı fərqeur/usd cütlüyünün hərəkətiniproqnozlaşdırmağa imkan verənyaxşı indikatordur.

3 aylıq Avrodepozitlər(Euribor)

Bunlar Avrozonadan kənardakıbanklarda yerləşdirilmiş depozit-lərdir. Faiz dərəcələrinin fərqinidəyərləndirmək üçün yaxşı etalonsayılır. Əgər faiz dərəclərində Eu-ribor-un xeyrinə ciddi fərq olarsa,bu, eur/usd cütlüyünün qalxa-cağına işarə edir.

10 illik hökumət öhdəlikləri(Bondlar)

Əgər Almaniyanın 10 illik bond-larının faiz dərəcələri Amerikanınanoloji qiymətli kağızındaolduğundan aşağıdırsa, bu amileur/usd cütlüyünün xeyrinə işləyir.Bu fərqə “10 illik Amerikan-Alman Spredi” deyirlər. Onuntrendi eur/usd-nin trendindəhəmişə əksini tapır.

İqtisadi makrogöstəricilər

Avronun kursuna Almaniyanıniqtisadi göstəriciləri daha çox təsiredir. Çünki o, zonanın ən güclüölkəsidir. Əsas faktorlar ÜmumiMilli Məhsulun həcmi, infliyasiya(CPI və HICP), sənaye istehsalı vəişsizliyin səviyyəsidir. Almani-yanın vacib göstəriciləri IFO ic-

malında əks olunur. IFO-nunözündən də indikator kimi genişistifadə edilir.

Bundan başqa, ayrı-ayrıölkələrin büdcə kəsiri də Avronunkursuna ciddi təsir göstərir. ÇünkiArtım və Sabitlik Anlaşmasınaəsasən, Avrozona öləkələrindəbüdcə kəsiri ÜDM-in 3%-dənyuxarı qalxmamalıdır.

Kross-kurslar

Avronun krosslarının hərəkətieur/usd cütlüyünə təsir göstərirlər.Xüsusilə də eur/jpy və eur/chfcütlüklərinin təsiri daha çox hissolunur. Misal üçün, Yaponiyadangələn güclü mənfi xəbərlər eur/usdcütlüyünün enişinə səbəb ola bilər.Bu təsir eur/jpy krossunun vasi-təsilə yaranır.

3 aylıq Avrofyüçerslər

Bu fyüçerslər bazarın 3 aylıqavro/avro (euribor) depozitləriləbağlı gözləntilərini əks etdirir.Onun qiyməti ilə 3 aylıq avrodol-ların proqnozları arasındakı fərqeur/usd cütlüyünə təsir göstərənamillərdən biridir.

Siyasi faktorlar

Avro sintetik valyuta olaraq, Al-maniya, Fransa və İtaliyadakısiyasi hadisələrə daha həssas reak-siya verir. Rusiyadakı siyasi və yamaliyyə sabitliyinin pozulması dahəmçinin Avroya mənfi təsirgöstərir. Bunun səbəbi Rusiyadaböyük həcmdə Alman inves-tisiyalarının olması ilə bağlıdır.


Avroya təsir göstərənbütün amillər


İn Forex 05 (15) may, 2011

VA LY U TA10 Perspektiv

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Nərminə Lazımova

Məşhur investor CorcSoros son vaxtlar dol-ların dünyada oynadığı

ehtiyat valyuta rolunu itirmək üzrəolduğunu təkrarlamaqdan yorulmur.Onun fikrincə, ehtiyat valyuta kimidollara əvəz axtarmağın vaxtıdır.Çünki ABŞ dollarını dünya valyu-tasına çevirən Bretton-Vud sazişi(1944) artıq köhnəlib və müasirdünyanın reallıqlarına uyğungəlmir.

Ehtiyat valyuta nədir? Bu, ayrı-ayrı dövlətlərin öz qızıl-valyutaehtiyatlarını saxlamaq üçün isti-fadə etdikləri valyutadır. Ehtiyatvalyutadan beynəlxalq hesablaş-malar, investisiya və s.məqsədlərlə də istifadə olunur.Dünyada ehtiyat valyuta kimiadətən dollar, avro, funt, yena vəfrankdan istifadə edilir.

Dolları ehtiyat valyuta kimi nü-

fuzdan salan əsas amillərdən biriABŞ-ın nəhəng xarici borcu vəbüdcə kəsiridir. İqtisadçı alim,Nobel laureatçısı Nuriel Rubini buiki faktorun təsirilə dolların yaxınillərdə 15-20% zəifləyəcəyiniproqnozlaşdırır.

Bundan başqa, çap olunan dol-ların kütləsi artsa da, bu kütlə ABŞiqtisadiyyatının artımı ilə dəstək-lənmir. 2005-ci ildə dünyadadövriyyədə 760 milyard dollar varidi. 2008-ci ildə bu həcm 875 mil-yarda çatmışdı. Hazırda planetdədövr edən dolların dəqiq həcminidemək çətindir. Bəzi ekspertləronun trilyon yarıma çatdığını iddiaedirlər. Xarici borcları və büdcəkəsirini qarşılamaq üçün FES çapmaşınını daim işlətməyə məcbur-dur. Bu isə dolları getdikcə dahaçox zəiflədir. Bunu nəzərə alaraq,Amerikanın aparıcı investorları«Big Gold» iqtisadi bülleteninəgöndərdikləri məktubda yazırdılarki, 2011-2012-ci illərdə ABŞ yeniciddi iqtisadi sarsıntılarla üzləşə

bilər.

Amerika qiymətli kağızlarınınən böyük alıcısı Çindir. Bu ölkə1,175 trilyon dollar həcmində ABŞqiymətli kağzlarına malikdir.Lakin ötən ildən Pekin Amerikadövlət obliqasiyalarını satmağa vəəvəzinə qızıl, bir də inkişaf et-məkdə olan ölkələrin valyutalarınıalmağa başlayıb.

Bütün bunlar onu göstərir ki,dollar, doğrudan da, o qədər dəetibarlı ehtiyat valyuta deyil.Amma ona hazırda real alernativvarmı? Praktik olaraq yox. NurielRubini əmindir ki, dolların yerinəəsas namizəd kimi göstərilən val-yutaların heç biri - avro, funt,yena və frank yaxın 20 ildə onuəvəz etməyə qadir deyillər. Həminölkələrin sadəcə olaraq, bu yükünaltında davam gətirəcək iqtisadipotensialları yoxdur. Çinin valyu-tası olan yuanın da bu səviyyəyəyetişməsi üçün 10-15 il lazımdır.Təzədən “qızıl standat”a qayıtmaqisə mümkünsüzdür, çünkidünyanın qızıl ehtiyatları buna yet-mir.

Tarix göstəir ki, dünyada qlobalvalyutalar hər 50-100 ildən birəvəzlənirlər. Dolları özü bu roldafunt sterlinqi əvəzləmişdi. Ammaonun “hakimiyyətini” davam et-dirmək üçün hələ vaxtı var. Üstə-lik, inkişaf etmiş ölkələrin heç biridolların “yıxılmasında” maraqlıdeyillər. Çünki bu, avtomatikolaraq, onların ehtiyatlarınınqiymətdən düşməsi demək olacaq.

Ona görə də, düşünmək olar ki,yaxın 5 ildə dolları heç bir ciddisarsıntı gözləmir. Yəni onunehtiyat valyuta rolunu hələ heç nəəlindən ala bilməyəcək.


Dolları basdırmağatələsməyin!


İn Forex 05 (15) may, 2011

H A D İ S Ə Oyun qaydaları

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

11

Aprel ayında FederalEhtiyatlar Sistemininrəhbəri Ben Bernanke

maraqlı bir yenilik etdi: FederalEhtiyatlar Sisteminin iclasındansonra mətbuat konfransı keçirdi.Bu, FES-in mövcud olduğu 97 ilərzində ilk belə haldır.

Bernankenin keçirdiyi mətbuatkonfransı Federal Ehtiyatlar Sis-teminin tarixində yeni bir səhifəninaçılması deməkdir. Çünki indiyəqədər bu qurumun iclasından sonramətbuat konfransıın keçirilməsiənənəsi olmamışdı. Bəs bunu et-məkdə Ben Bernankenin məqsədinədir?

FES-in rəhbəri hələ tələbəlik il-lərindən mərkəzi bankların maksi-mal açıq siyasət yürütməsinintərəfdarı kimi çıxış edir. Onunfikrincə, mərkəzi bank bazara nəqədər çox informasya təqdimedirsə, investorların davranışınıidarə etməsi də bir o qədər effektivolur. Çünki bu zaman nizamlayıcıorqan investorların daha çoxetibarını qazanır. Alan QrinspenFES-ə rəhbərlik edəndə qurumunfəaliyyətini mümkün qədər qapalısaxlamağın tərəfdarı idi. BenBernanke isə əksinə...

İndi bir suala cavab vermək

qalır: Bernankenin bu şəf-faflıq siyasəti dollarınməzənəsinin tənzimlənmə-sinə necə təsir göstərəcək?Axı çoxları bu fikirdədir ki,mərkəzi bankı idarə etməkelm yox, siyasətdir. Buradaəsas olan investorların göz-ləntiləri ilə manipulyasiyaetməyi bacarmaqdır. Bəsşəffaflıq şəraitində bu,mümkün olacaqmı?

Hazırda dolların məzən-nəsinə təsir göstərən vacibfaktorlardan biriBernankenin “kəmiyyətzəiflətməsi” proqramınınikinci raundunun nəticələrivə üçüncünün perspek-tivləri ilə bağlı şərhləridir.Qeyd edək ki, Q3 pro-qramının müddəti iyundabitir. Və buna qədər FES-inyeni toplantısı gözlənilmir.


Bernankedəngörünməmiş addım

FES-in sədri qurumuntarixində yeni səhifə açdı

Bernankenin ilk mətbuat

konfransında dediklərindən:

- Bizim yürütdüyümüz monetar siyasət

ilə əmtəələrin, xüsusən də neftin

qiyməti arasında əlaqə görmürəm.

Əksinə, monetar siyasət əmtəə

bazarının yaratdığı infliyasiya təzy-

iqinə reaksiya verməlidir.

- Dolların zəifliyi FES-in yürütdüyü

monetar siyasətlə əlaqəli deyil.

Dalğalanmaq bazarların xüsusiyyətidir

və indi biz sadəcə olaraq, bu dalğalan-

manın fazalarından birini müşahidə

edirik.

- Hazırda ABŞ üçün ən yaxşısı sabit in-

fliyasiya səviyyəsi və məşğulluğun

mümkün qədər çox təmin edilməsidir.

Bu amillər orta perspektivdə dolların

sabitliyini təmin edəcəklər.

FES rəhbərinin keçirdiyi ilk iclas sonrası mətbuat konfransı


İn Forex 05 (15) may, 2011

T E X A N A L İ Z12 Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Weekly

Hazırda avro/dolların İntermediate səviyyədəki dalğa mənzərəsini iki variantda təsvir etmək mümkündür. Birinci halda düşünmək olar ki, (A) İntermediate dalğası başa çatıb və (B) İntermediate inkişaf edir. Bu

halda gözlənilən korreksiya nisbətən dərin olacaq. Şəkildən də göründüyü kimi, (A) İntermediate dalğasıminor səviyyədə 5 dalğalı Leading Diagonal (Wedge) modeli formalaşdırıb.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



İkinci varianta görə isə, avro/dollar İntermediate səviyədə (A)-(B)-(C) yox, (W)-(X)-(Y) modeli for-malaşdırır. Bu halda hazırkı korreksiya intermediate yox, minor səviyyəli B dalğasıdır.

Praktikada bu, o deməkdir ki, korreksiya nisbətən dayaz olacaq.

Daily

Daily qrafikdəki dalğa xəritəsi isə bizə deyir ki, böyük ehtimalla, A or 5 Minor dalğası hələ başa çat-

mayıb! Və koreksiya minute səviyyəsinə aiddir. Bu hal üçün kritik səviyyə şəkildə göstərilib.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 13

8 8



Gbp/usdWeekly

(B) İntermediate dalğasının inkişafını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası formalaşmaqdadır.Güman ki, C minor ending diagonal modeli formalaşdırır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir üçlük

formalaşdıracağı gözlənilə bilər.

Daily[iii] minute dalğası başa çatıb, [iv] minute başlayıb. Onun mümkün hərəkət trayektoriyası şəkildə təsvir

olunub.



8 8



Usd/chfWeekly

(5) İntermediate dalğası aşağıya doğru “uzun, incə” yolunu davam etdirir. Və cari dalğa xəritəsinə əsasən,hələ ki aşağıya hərəkətin davam etməsi üçün potensial var. Təfərrüatlar qrafikdə göstərilib.

DailyDalğa xətritəsinin bu versiyası yuxarıya sıçrayışın korreksiya olduğunu və tezliklə enişin bərpa

ediləcəyini nəzərdə tutur. Hərçənd, 3 of 3 dalğası artıq formalaşdığına görə, növbədəki dalğaların çox daböyük olmayacağını və dollar/frankın intensiv dalğalanacağını gözləmək olar.

Təfərrüatlar qrafikdə göstərilib.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 15

8 8



Usd/jpyWeekly

Dollar/yena da həmçinin (5) İntermediate dalğasında hərəkət edir. Bu, ending diagonal modelinin so-nuncu üçlüyüdür. Onun da birinci A minor dalğası formalaşıb. Qalır B minor ilə vəziyyəti aydınlaşdırıb, Cminor dalğasını gözləmək.

Daily

Minor səviyyədə B dalğasının formalaşdığını qəti deməyə hələ ki əsas yoxdur. Çünki A dalğasınınölçüsünün iri olduğunu nəzərə alsaq, B-nin daha mürəkkəb şəkildə formalaşacağını gözləməyə əsas var. Onagörə də, dollar/yena cütlüyündə dalğa mənzərəsi hələ ki qeyri-müəyyəndir.



8


İn Forex 05 (15) may, 2011

ARA ŞD I RMA Qazanc yarışı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

Forex bazarına üz tutantreyderlər az deyil. Fəqətuğursuzluğa düçar olaraq, bubazarı tərk edənlər də kifayətqədərdir. Niyə Forexbazarında “sağ qalmaq”çoxlarına çətin olur? Niyəonlar pullarını itirirlər? Axıuduzanların çoxunun texnikianalizdən kifayət qədər biliyiolur... Amma təəssüf ki, kapi-talı düzgün idarə etməyəndə

heç bir texniki analiz qabiliyyəti treyderin köməyinəçata bilməz.

Ən uğurlu treyderlər heç də yaxşı analiz qa-biliyyəti olan treyderlər deyillər. Amma təcrübəgöstərir ki, uduzan treyderlərin çoxunun parlaq anali-tik qabiliyyəti olur. Fəqət bazarın analizi ilə realbazarda əməliyyatlar aparmağın arasında yerlə göyqədər fərq var.

“Kapitalı yaxşı idarə etmək” nə deməkdir? Bütünkitablarda treyderə belə bir məsləhət verilir: itkiliəməliyyatı tez bağlayın, gəlirli əməliyyatı isəmümkün qədər açıq saxlayın. Yaxşı səslənir. Di gəlki, treyderlərin çoxu praktikada bunu edə bilmirlər.

Biz valyuta treyderlərinin açdıqları əməliyyatlarınstatistikasına nəzər salmaqla, maraqlı nəticələr çıxarabilərik. Şəkil 1-də göstərilən histoqramın təhlili trey-derlərin qazancı və itkisi ilə bağlı bir neçə önəmliməqamı aşkarlamağa imkan verir. Nəzərə alın ki, buinformasiya məxfi olduğundan, biz də anonimliyigözləməliyik.

Histoqramda biz görürük ki, günlük gəlir/itki nis-bətində böyük itkilərin payı daha çoxdur. Yəni trey-derlərin böyük itki verdikləri günlərin sayı böyükgəlir götürdükləri günlərin sayından artıqdır. Maksi-mal günlük gəlir təxminən 130 punkt olduğu halda,maksimal günlük itki 180 punktdan yuxarıdır.

Belə bir vəziyyətdə statistikanın toplandığı 3 ilərzində (2005-2008) hətta əməliyyatların 54 faiziuğurlu olsa da, treyderlər qazana bilməyiblər! Çünkiitkili əməliyyatların həcmi daha böyük olub.

Gəlin, iki sadə strategiyadan istifadə etməklə trey-derlərin yol verdikləri əsas səhvləri aşkarlamağaçalışaq. Tutaq ki, bizim treyderlərdən biri RSI strate-giyası, o biri isə Moving Average strategiyasıəsasında işləyir (şəkil 2).

Birinci treyder onunla öyünə bilər ki, əməliyyat-larının təxminən 60%-i uğurludur. Fəqət ticarət stilionu ən gözlənilməz anlarda ciddi və qorxulu riskləüzləşdirir. Bir əməliyyatdan maksimal gəliri birəməliyyatdan olan maksimal itkisindən 4 dəfədənçox böyükdür. Bu da onun kapitalı son dərəcə naşışəkildə idarə etdiyini göstərir. Nəzərə alsaq ki, həruğurlu əməliyyat orta hesabla 90 punkt gəlir gətirir,onda 18 uğurlu əməliyyatın gətirdiyi gəliri (1620punkt) məhv etmək üçün cəmi 4-5 uğursuz əməliyyatkifayətdir!!!

Bir də fikirləşin: 4 uğursuz əməliyyat 18 uğurluəməliyyatın gəlirini məhv etmək üçün kifayətdir. Buhalda bazarda uzun müddət qalmaq mümkün deyil.Baxmayaraq ki, bizim birinci treyderin əməliyyat-larının 60 faizi uğurlu olur!


Sistemlər rinqə çıxsa......Kapitalın daha yaxşı idarə olunduğu strategiya qalib gələcək

Devid Rodriges

Şəkil 1. Treyderlərin balansının günlük dəyişmə göstəricisi

Şəkil 2. İki treyder, iki strategiya

8



İkinci treyder isə uğurlu əməliyyatların ardıcılgəlməsinə elə də maraq göstərmir. Onu hər ayınaxırında ümumi itkinin və qazancın nisbəti daha çoxmaraqlandırır. Əməliyyatlarının çoxu uğursuz olsada, orta qazancı orta itkisindən böyükdür. Onun ənuğurlu əməliyyatının gəliri ən uğursuz əməliyyatının

itkisindən ən azı iki dəfə çoxdur. Belə ticarət stili çoxlarına xoş gəlməyə bilər: çünki

əvvəlcədən bəllidir ki, ziyanlı əməliyyatların sayıxeyirli əməliyyatlardan çox olacaq. Amma əvəzindəonların həcminin nisbəti hesabı sizin xeyrinizə də-yişir.

Bu misallardan və şəkil 3-dən aşkar görünür ki,istənilən strategiyanın gəlirli, ya itkili olması ilknövbədə kapitalın necə idarə olunmasından asılıdır.RSI-ın köməyilə diapazonda ticarət aparmaq kapi-talın daha ciddi idarə olunmasını tələb edir. Əvəzindəson nəticədə ümumi hesab bu strategiyanın xeyrinə

olub. Halbuki, MA-ların köməyilə trendi izləməközlüyündə heç də pis strategiya deyil. Amma kapi-talın düzgün idarə olunmaması onu bu yarışda(qazanc yarışında!) məğluba çevirib. Əlbəttə ki, kapi-talın idarə olunması sistemi düzgün qurulsa, o daqalib gələ bilərdi.


Şəkil 3. İki treyderin iş metodunun nəticələrinin müayisəsi

Şəkil 4. İstənilən strategiyanın ən güclü və ən zəif yerləri

8

ARA ŞD I RMA18 Qazanc yarışı


İn Forex 05 (15) may, 2011

K L A S S İ K A Oxu zalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19

Bir çox yeni başlayan treyderlər osillyator-

ların onları aldatdığından şikayətlənirlər.

Bu, doğrudan da, əksər təcrübəsiz (elə

təcrübəli də) treyderlərin düşdüyü quyulardan

biridir. Çünki osillyatorların iş prinsipi adətən çox

sadə şəkildə izah olunur. Bura əsasən 3 prinsip dax-

ildir: ifrat alış/satış zonaları, kəsişmə və divergen-

siya. Amma reallıqda sadəcə bu 3 prinsipi bilməklə

osillyatorların köməyilə bazarda qazanmaq

mümkün deyil. Çünki osillyatorların işinin digər in-

cəlikləri də var. Gəlin, onlardan bəzilərilə tanış

olaq.

1-ci məqam: qeyri-mütənasiblik

İlk növbədə nəzərə almaq lazımdır ki, osillyatorlarqiymətə nisbətdə qeyri-proporsional hərəkət edirlər.Misal üçün, qiymətin 300 punktluq hərəkətinə osil-lya tor 70 faizlik, ardınca gələn 60 punktluq hərəkət-inə isə 50 faizlik dəyişmə ilə reaksiya verə bilər.

Gəlin, şəkil 1-dəki misala nəzər salaq. Buradaqiymət “1” nöqtəsindən “2” nöqtəsinə enərkən 105punkt hərəkət edib. Bu zaman osillyator 94səviyyəsindən 38 səviyyəsinə enib, yəni 56 punktdəyişib. Ardınca qiymət 388 punkt yuxarı qalxıb.Osillyator isə 42-dən 91-ə qalxıb, yəni 49 punkt artıb.Demək, nə alınır:

105 punkta qarşı 56 punkt388 punkta qarşı 49 punkt.

Göründüyü kimi, osillyatorun hərəkəti heç birmütənasibliyə tabe deyil. Onun qiymətin hansıhərəkətinə nə qədər dəyişmə ilə reaksiya verəcəyiniproqnozlaşdırmaq mümkünsüzdür.

Nəticə: əgər sırf osillyatorun göstəricisi əsasındaişləsək, bəzi hallarda onun kiçik hərəkəti bizi böyükziyana sala, böyük hərəkəti isə kiçik qazanc gətirə

bilər.


Osillyatorun 3 yalanı

Şəkil 1. Osillyatorun hərəkətinin qeyri-mütənasibliyi8



2-ci məqam: trendin “tələsi”

Mahiyyətinə görə osillyatorlarüfiqi hərəkət zamanı işləmək üçünnəzərdə tutulublar. Bu, onlarınadından da görünür (Osillyator –“rəqs edən sistem” deməkdir ).Trend zamanı osillyator qısavaxtda ifrat zonalardan birinə çatırvə orada “tələyə düşür”. Yəni uzunmüddət həmin zonada dalğala-naraq, yanlış siqnallar verir.

Şəkil 2-də belə vəziyyətə misalgöstərilib. Eur/usd cütlüyündə 3aydır ki, trend davam etsə də, Sto-chastics sürətlə ifrat alış zonasınaçatıb və orada reyncə girib.

3-cü məqam: saxta

divergensiya

Şəkil 3-ə baxın. Bu vəziyyətdədivergensiya varmı? Bəli. Orada

RSI osillyatoru ilə qiymətqrafikinin arasında açıq-aşkaq di-vergensiya var.

İndi isə qrafikdəki vəziyyətinnecə inkişaf etdiyinə baxın. Bu,şəkil 5-də göstərilib.Göründüyükimi, əgər biz həmin vəziyyətdədivergensiya siqnalına əsaslanaraqbazara girsək, itki ilə üzləşəcəkdik.

Yeri gəlmişkən, jurnalımızın busayının üzərində işləyərkən eur/usdcütlüyündə yaranan vəziyyətdəStochastics də saxta divergensiyasiqnalı verirdi. Şəkil 5-dəgöründüyü kimi, qrafiklə osillya-torun arasında divergensya olsa da,Avro əvvəlki maksimumunutəzələyib.

Bu qrafikdə həmçinin o dagörünür ki, qiymətin dayaz korrek-siyasına Stochastics necə dərinhərəkətlə reaksiya verib.


Şəkil 2. Osillyatorun trendin “tələ”sinə düşməsi

Şəkil 3. Divergensiya var...

8

8

K L A S S İ K A20 Oxu zalı



Tələyə necə düşməyək?

Bu suala bir çox texniki anali-tiklər cavab verməyə çalışıbılar.Stiven Akelis indikatorların fondbazarında tətbiqini araşdıraraq,belə bir məsləhət verir: Əgər ümu-milikdə iqtisadi indekslər artırsa,onda indikatorun konkret səhmləbağlı verdiyi alış siqnalını nəzərəalmaq, satış siqnalını isə sayma-maq lazımdır. Necə deyərlər,“qabarma zamanı bütün qayıqlarqalxır”.

Bəs Forex bazarında necə? Bu-rada vəziyyət daha mürəkkəbdir.Çünki bir ölkənin iqtisadi vəziyyə-tini nəzərə almaqla qərar qəbuletmək mümkün deyil: axı hərcütlükdə iki ölkənin valyutası işti-rak edir. Ona görə də, çıxış yolu buola bilər ki, osillyatorların ancaqəsas trendin istiqamətində verdik-ləri siqnallar qəbul edilsin.


Şəkil 5. Stochastics-də saxta divergensiya

Şəkil 4. Divergensiya “qırılıb”

Vacib xəbərlər nəticəsindəbazarın hansı istiqamətdəhərəkət edə biləcəyini öyrənməküçün Forex TV-ni sizə təqdimedirik.

Video analitikalar xəbərdən30 dəqiqə - 1 saat əvvəl yayım-lanır və mövcud vəziyyətəuyğun qiymət səviyyələri,hərəkət diapazonları, həmçininqiymətin böyük ehtimalla hansısəmtə yönələcəyi barədə fikirlərsəslənir.

Azərbaycanda

ilk dəfə:

“Forex TV”

Daxil ol və izlə8

K L A S S İ K A Oxu zalı 21

http://www.livestream.com/infxtv?utm_source=lsplayer&utm_medium=ui-content&utm_campaign=infxtv&utm_content=infxtv


http://www.livestream.com/infxtv?utm_source=lsplayer&utm_medium=ui-content&utm_campaign=infxtv&utm_content=infxtv

İn Forex 05 (15) may, 2011

N Ə E T M Ə L İ22 Paradoks

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Fərid Hüseynov

Gəlin, belə bir oyun oy-nayaq: ortada müəyyənməbləğin toplandığı

oyun “bank”ı var. Əgər siz havayaatdığımız qəpiyin hansı üzünündüşəcəyini əvvəlcədən deyə bil-səniz, bütün “bank” sizə çatır. Yox,düz deyə bilməsəniz, 5 dollarödəyəcəksiniz. İndi isə sual: sizin 5dollar ödəyib, bu oyuna qoşul-mağınız üçün “bank”da ən azı nəqədər pul olmalıdır?

Başqa sözlə desək, bu sualınmahiyyəti belədir: siz hansıməbləğin uğrunda 5 dollar risk et-məyə hazırsınız? Keçirilən sorğu-lar göstərir ki, çoxları “bank”ın 10dollardan yuxarı olacağı təqdirdəoyuna qoşulmağa razıdırlar. Biz 5dollar qazanmağın xətrinə 5 dollaritirməyə hazır deyilik. Riskiəsaslandırmaq üçün daha böyükuduşa ümid etmək istəyirik. Bu,ona görə belədir ki, insanın eyniməbləğdə pulu itərəndə hiss etdiyikədər eyni məbləğdə puluqazananda his etdiyi sevincdəndaha güclüdür.

Məşhur iqtisadçı-alim, 2002-ciilin Nobel laureatı, miliyyətcəyəhudi olan professor DenielKaneman bu fenomeni izah etməküçün “İtkilərin qəbul edilməməsinəzəriyyəsi”ni irəli sürüb. Onungəldiyi nəticəyə görə, itkininsəbəbi əslində itkini qəbul et-məmək istəyidir. Buna ən yaxşımisallardan biri kimi treyder Nik

Lisonun tarixçəsini göstərmək olar.Onun itkiləri qəbul etməməkdəgöstərdiyi inadkarlıq son nəticədəgətirib “Barings” bankının müflisolmasına çıxarmışdı. SonradanLison bu barədə “Mən Barings-inecə iflas etdim” adlı kitab yazıb,həmin kitab əsasında isə “RogueTrader” adlanan film çəkilib.Orada Nik Lison obrazını aktyorEvan MakQreqor canlandırıb.

Buna qədər “Barings Bank” Bri-taniyanın ən nüfuzlu maliyyə qu-rumlarından biri idi. AmmaLisonun ziyanlı ticarət əməliyya-tında bir milyard funt sterlinq itir-məsi bankın axırına çıxıb. Xüsusiqeyd etmək lazımdır ki, itkininsəbəbi itkini qəbul etməkistəməmək olmuşdu.

Qəribə zidiyyətdir... Axı ilkbaxışdan itkini qəbul etməməkistəyi tamamilə rasional görünür.

Kim pul itirməyi xoşlayır ki?! Heçkim! Amma təsəvvür edin ki, sizyanlış əməliyyatda müəyyən qədərziyana düşmüsünüz. Həmin ziyanıqəbul etməmək istəyinin doğur-duğu inadkarlıq sonda çox ağırnəticələrə gətirib çıxara bilir. NikLison milyard funtu birdən-birəitirməmişdi. Əvvəlcə o, ticarətəməliyyatında kiçik bir ziyanadüşmüşdü. Bu ziyan qəbul edibəməliyyatdan çıxmaqla nəhəngitkidən yayınmaq olardı. Ammabunu etmək əvəzinə Lisonəməliyyatın həcmini xeylidərəcədə böyüdür. Ziyan artdıqca,yenə böyüdür. Sonra yenə...Nəticədə itkini qəbul etməməkistəyi onun karyerasını da, işlədiyibankı da məhv edir. Milyard funt –zarafat deyil.

Əlbəttə, onun məqsədi itirməkdeyildi, o, sadəcə, əməliyyatdanziyansız çıxmaq istəyirdi. Fəqətbelə yerdə bir atalar sözü yadadüşür: “Getmişdi bığ dalınca,saqqalı da qoydu gəldi”.

Amma əlbəttə ki, bu cür itkilərəyol verən təkcə Lison deyil. Onagörə də, biz ən uğursuz treyder-lərin top onluğunu hazırlamışıq.Həmin materialla növbəti


Milyardı necə itirməliSiz itkini həzm etməsəniz, itki sizi həzm edəcək


İn Forex 05 (15) may, 2011

A C I - T Ə C R Ü B Ə Hit-parad

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

23


Ən uğursuz 10 treyderDünyada sensasion uğura imza atan trey-

derlər az deyil. Amma sensasion uğursuz-luğa düçar olanlar da kifayət qədərdir.

Sizcə, hansı daha böyük sensasiyadır: bir nəfərinmilyonlar və milyardlar qazanması, yoxsa itirməsi?Əslində ikisi də. Xüsusilə də əgər itirilən özgəsininpullarıdırsa... Ona görə də, gəlin, bəzi treyderlərinvə fond menecerlərinin birjalarda apardıqları 10 ənuğursuz əməliyyatla tanış olaq.

Piter Yanq

Piter Yanq “MorganGrenfell AssetM a n a g e m e n t ” d əfond meneceri kimiişə başlamışdı. 1996-cı ildə yol verdiyi pozuntulara görəişdən qovulur. Yanq gizli olaraq birneçə şirkət yaratmışdı ki, aksiyalarla maxinasiyahəyata keçirsin. 220 milyon funt ziyan vurduqdansonra yoxa çıxır. Amma bundan 2 il sonra Lon-donda qadın libasında ələ keçir. Onu firildaqçısistem qurmaqda günahkar bilirlər.

Məhkəmə iclasına qadın geyimində gələn Yanqözünə “Elizabet” adı ilə müraciət olunmasınıistəyir. Nəticədə məhkəmə onun ağlının başındaolmasından şübhələnir. Ekspertiza göstərir ki,Yanq, doğrudan da, ağlını itirib. Bundan sonra işibağlayırlar.

$400 milyon

10 Con Rasnek

1993-cü ildə ConRasnek “Allfirst Fi-nansial”da valyutatreyderi vəzifəsinəişə düzəlir. Bu, “Al-lied İrish Bank”ın Amerikadakıbölməsi idi.

1996-cı ildə o, yapon yenası ilə risqli əməliy-yatlar aparmağa başlayır. Düşdüyü itkiləri gizlət-mək üçün əvvəlcə Rasnek saxta sənədlər hazır-layırdı ki, yaranan maliyyə çatışmazlıqlarınıört-basdır etsin. 1997-ci ildə Rasnekin ziyanı 29,1milyona, 2001-ci ildə isə 300 milyona çatmışdı.O, təkcə ziyanı gizlətmirdi, eyni zamanda,hesabatları elə saxtalaşdırırdı ki, guya bankıngəlirləri artır. Hətta buna görə 433 min dollarmukafat da almışdı.

Sonuncu dəfə opsion əməliyyatında 300 mindollar itirdikdən sonra onun vur-duğu zərər 691 milyon dollara çatır.

Nəticədə Rasneki 7,5 illik həbs-xana və bankın itirdiyi 691 milyondolları geri qaytarmaqla cəza-landırırlar.

FBI Rusnakın fəaliyyətini“ABŞ-da son on ilin ən nəhəngbank saxtakarlığı” kimi qeydəalmışdı.

$691 milyon

9

38 yaşlı Con Rasnek 7illik həbs cəzası alandansonra Baltimor Federalnəhkəməsinin binasındançıxarkən. (2003-cü il)

8


8

İn Forex 05 (15) may, 2011 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Lyu Çi Bin

Lyu Çi Bin Çinindövlət ehtiyatlarıbürosunda metalticarəti üzrə aparıcıtreyder kimi çalışıb.London metal birjasında misinqiymətlərinin enməsinə böyükməbləğ sərf etməsi ilə məşhurlaşıb. Daha sonraisə 200 min ton mis almaqla əlvan metallarınqiymətində bahalaşma yaradıb. Onun yaratdığıqarmaqarışıqlıqda metal fyüçerslərini alanlarböyük gəlir götürüblər. Çin dövləti isə ciddiziyana düşüb. Bu əməliyyatlardan sonra Lyuqaçıb gizlənib və harada olduğu bu günədəkməlum deyil.

1 milyard $

8 Nik Lison

Nik Lison tarixdəkiuğursuz treyderlərinbəlkə də ən məşhu-rudur. 1992-ci ildə 28yaşlı Lison treydin-qin parlayan ulduzlarından birisayılırdı. İnanılmaz uğurları bugəncin “Baring” bankının Sinqapur beynəlxalqvalyuta birjasındakı (Singapore InternationalMonetary Exchange) əməliyyat şöbəsinin müdiriolmasına yol açmışdı.

Amma Lisonun oradakı əməliyyatlarınəticəsində bank nəhəng ziyana düşür. Bunasəbəb treyderin Nikkei fyüçersləri və opsionlarıilə apardığı məxfi, qeyri-qanuni əməliyyatlar idi.

Onun ulduzunun sönməsi Nikkei indeksindəaçdığı qısa əməliyyatla başlayır. İtkili əməliyyat-ları uzun müddət açıq saxlaması 1995-ci ildə“Barings”in müflisləşməsinə gətirib çıxarır.Nəticədə 230 illik tarixə malik bank simvolikolaraq 1 funta satılır. Lison isə ömrünün növbəti4 ilini Sinqapur həbsxanasında keçirməli olur.

1999-cu ildə xəstəliyi ilə əlaqədar olaraqazadlığa buraxılan Lison “The Rogue Trader” adlıkitab yazır. Hazırda Nik Lison “Galvay United”İrland futbol klubunun icraçı direktoru işləyir.

1,3 milyard $

7

Yasuo Hamanaka

Yasuo Hamanaka həmdə “cənab mis” və“cənab 5%” adları ilətanınırdı. O,Yaponiyanın iriticarət şirkətlərindən olan, misticarətilə tanınan “Sumitomo Corpo-ration”da işə başlamışdı.

Hamanakinin sözlərinə görə, karyerasınınmüəyyən mərhələsində apardığı əməliyyatınhəcmi dünyadakı əlvan metallarla aparılan bütünəməliyyatların 5%-ni təşkil edirdi.

Ekspertlərin rəyinə görə, 1986-1996-cı illərdəonun törətdiyi maliyyə fırıldaqlarının həcmigöstərir ki, Yasuo təkbaşına işləməyib, məzən-nələrin səviyyəsinin süni şəkildə dəyişməsibarədə gizli qanunsuz sövdələşmələrdə iştırakedib.

Hamanaki 1996-cı ildə 8 illik həbs olunub.Araşdırmalar zamanı bəlli olub ki, o, vurduğuziyanı gizləmək üçün digər treyderlərin imzasınısaxtalaşdırıbmış.

2,6 milyard $

6

Con Merivezer

1994-cü ildə ConMerivezer “Long-Term Capital Ma-nagement”in əsasınıqoyub. O, müştərilərigüclü bazar strategiyasının köməyiilə özünə cəlb edə bilmişdi. Vəd et-mişdi ki, investorların riskini sıfır dərəcəyəendirəcək.

1998-ci ildə fond Rusiya bazarının stabil-ləşdirilməsinə girişdi. Lakin RF hökuməti özüərinə götürdüyü maliyyə öhdəliklərini yerinə ye-tirməkdən imtina etdi və... şirkət müflis oldu.

5,8 milyard $

5

A C I - T Ə C R Ü B Ə24 Hit-parad


8


Brayan Hanter

Kanadalı treyderBrayan Hanter“Amaranth Advi-sors” da işləyir vətəbii qazın qiymə-tinin qalxmasından qazanc götür-məyə çalışırdı. 2005-ci ildə ABŞ-da“Katrına” və “Rita” qasırğalarından sonra “mavıyanacağ”ın qiyməti 3 dəfə artır. Bununnəticəsində Hanter 2006-cı ildə ən uğurlu treyder-lərin siyahısında 29-cu yerə qalxır.

Amma qasırğanın vurduğu ziyan aradanqaldırılandan sonra qazın qiyməti düşür və “Ama-ranth advisors”un ziyanı 6 milyard dolları aşır.Çünki fyüçers əməliyyatları vaxtında bağlan-mamışdı.

6,5 milyard $

4 Jerom Kervil

Yanvarın 26-da Parisinmaliyyə polisiAvropanın nəhəngbanklarından biriolan “SociétéGénérale”nin treyderi JeromKervili həbs edir. Buna qədər bankınhesabından artıq 7,1 milyard dollar yoxaçıxmışdı. Özünəqapalı və ünsiyyətcil olmayanəməkdaşın apardığı əməliyyatların həcmi isə 50milyard avroya çatmışdı. Bu, həm bankın kapi-talının, həm də Fransanın büdcə kəsirinin həc-mindən çox idi.

Rəqəmlərin həddindən böyük olmasıekspertləri belə bir fikrə düşməyə meylləndirdiki, Kervil əslində bankın rəhbərliyinin razılığınaəsasən hərəkət edib.

Paris məhkəməsində bu iş “Əsrin fırıldağı” ad-landırılmışdı.

7,1 milyard $

3

Culian Robertson

Culian Robertson1980-ci ildə “TigerManagement” hedc-fondunda işəbaşlayıb. 1998-ci ildəRobertson iki şeyə görə tanınırdı:Yapon yenası əleyhinə uğursuz oyunuvə ABŞ-da yüksək texnoloji kompaniyalarınsəhmlərinin birja “köpüyünün” partlaması ilə.

Robertson investor kimi özünə perspektivligörünən aksiyaları almağa böyük məbləğ ayır-mışdı. Nəticədə “Tiger Management” itkiyəməruz qaldı, onun aktivləri 6 milyard dollaradəkazaldıldı və 2000-ci ildə onun bütün fondlarınınbağlanması və investorların kapitalının qaytarıl-ması barədə qərar çıxarıldı.

17 milyard $

2

Hant qardaşları

Reytinqimizin ilkpilləsində birja tari-xinin ən böyük uğur-suzları dayanır. Nel-son Banker Hant(Nelson Bunker Hunt) və VilyamHerbert Hant (William Herbert Hunt)1979-1980-ci illərdə 100 milyon unsiyadan artıqgümüş almışdılar. Onlar bir unsiya gümüşə 50dollar ödəmişdilər. Məqsəd Gümüşün qiymətinisüni yolla qaldırmaq və böyük pullar qazanmaqidi.

Amma 1980-ci ilin yanvarından bu qiymətlimetalın məzənnəsi düşməyə başlayır, martın 27-də isə gümüş bazarı tamamən çökür. Həmin güntarixdə “gümüşün qara cümə axşamı” kimi qalıb.Bundan sonra qardaşlar 1,75 milyard dollaraaldıqları 59 milyon unsiyanı 1,20 milyarda satırvə 550 milyon dollar itirirlər. Bu minvalla onlar1988-ci ildə tamamilə müflisləşirlər. Üstəlik, Nel-son metalların qiymətini inhisarda saxlamaqcəhdinə görə 10 milyon dollar cərimə də olunur.

Dəqiq bilinmir

1

33 yaşlı Jerom Kervil Paris məhkəməsinə gətirilərkən

A C I - T Ə C R Ü B Ə Hit-parad 25


İn Forex 05 (15) may, 2011

S İ S T EM26 Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“2x2” strategiyası ona görə belə adlanır ki, buradabir indikatorun ikisindən və iki fərqli indikatordan is-tifadə olunur. Bu, 2 EMA, Stochastics və RSIəsasında qurulmuş sadə, amma effektiv ticarət sis-temidir. Həmin indikatorların hər biri özlüyündə ki-fayət qədər məşhurdur və geniş yayılıblar. Ammaonların bir yerdə tətbiqi verilən siqnallarındəqiqliyini xeyli artırır.

Sizə təqdim etdiyimiz bu strategiya bütün cütlük-lərdə və bütün zaman periodlarında işləyir. Ammaonu m30-dan yuxarı miqyaslarda tətbiq etmək məs-ləhətdir.

Əvvəlcə sistemi işçi qrafikin üzərində quraq.Bunun üçün qrafikə 5 və 10 periodlu iki EMA, (14,3, 3) periodlu Stochastics və 14 periodlu RSI əlavəedirik. RSI-ın pəncərəsində 30, 50, 70 səviyyələriqeyd olunmalıdır. Stochastics –də isə 20 və 80.

Yəni işçi qrafikimiz şəkil 1-də göstərildiyi kimiolacaq.


“2x2”

Şəkil 1.Sistemin işçi qrafiki

Alış əməliyyatının qaydası:

Əgər EMA 5 (qırmızı) xətti ЕМА 10 (göy)xəttini aşağıdan yuxarıya doğru kəsirsə, alış siq-nalı yaranır. Amma bu zaman Stochastics indika-torunun xəttləri yuxarıya doğru yönəlmişolmalıdır. Stochastics ifrat alış zonasında (yəni80 səviyyəsindən yuxarıda) olmamalıdır. RSI in-dikatoru isə 50-dən yuxarıda olmalıdır.

Satış əməliyyatı qaydası:

Əgər EMA 5 (qırmızı) xətti ЕМА 10 (göy)xəttini yuxarıdan aşağıya doğru kəsirsə, satış siq-nalı yaranır. Amma bu zaman Stochastics indika-torunun xəttləri aşağıya doğru yönəlmişolmalıdır. Stochastics ifrat satış zonasında (yəni20 səviyyəsindən aşağıda) olmamalıdır. RSI in-dikatoru isə 50-dən aşağıda olmalıdır.

Əməliyyatın bağlanma qaydası:

Əməliyyat iki halda bağlanır: - EMA xəttləri əks istiqamətdə kəsişəndə;- RSİ indikatoru 50 səviyyəsini əks is-

tiqamətdə kəsəndə.

“Stop” orderi:

İlkin “stop” əmri ən yaxın minimumundanaşağıda (maksimumdan yuxarıda) qoyulur. Dahasonra qiymət hərəkət etdikcə yavaş-yavaş irəliyəçəkilə bilər. Treylinq-stop hər bir cütlük üçünonun likvidliyi nəzərə alınaraq, individualseçilməlidir.

Strategiyanın üstün cəhəti:

Üç indikatorun siqnalları bir-birini filtrasiyaedir.

Strategiyanın çatışmayan cəhəti:

EMA-ların əks istiqamətdə kəsişməsi əməliy-yatın vaxtından əvvəl bağlanmasına səbəb olabilir.

Şəkil 2-də və 3-də bu strategiya üzrə açılan

əməliyyata misallar göstərilib.8


8


Şəkil 2. Alış əməliyatına misal Şəkil 3. Satış əməliyatına misal

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

S İ S T EM Strategiya 27

http://inforex.az/forum_new/





İn Forex 05 (15) may, 2011

T E X A N A L İ Z28

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Həftəlik qrafikdə yapon şamları aşkar “ayı udması” fiquru yaradıblar. Ona görə də, bütün xəttlərinyuxarıya yönəlməsinə baxmayaraq, yaxın bir neçə həftədə konsolidasiya gözlənilə bilər.

Hazırda Tenkan-Sen xətti artıq yarılıb. Onun test olunmasını gözləyib, yenidən “qısa” əməliyyat açmaqolar. Hədəf Kijun-Sen xəttidir (1,3900).

DAILY

Eniş o qədər qəfil oldu ki, yalnız Tenkan xətti aşağıya dönməyə macal tapdı. Enişin hədəfi “bulud”unyuxarı sərhədi ola bilər: 1,41-1,42 aralığı. Xətt aşağıdan test olunanda satmaq üçün fürsət axtarmaq olar.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

8



GBPUSD

WEEKLY

Yenə də “ayı udması” fiquru var, fəqət xəttlərin heç biri yarılmayıb. Trendin dönüşü uğrunda əsasdöyüşlər növbəti həftələrdə gedəcək. Ona görə də, hələ ki ancaq məsləhət vermək olar: xətt aşağıdan testolunanda satın. Kijun xətti test olunmamışdan (1,6050) almaq təhlükəlidir. Və qısa “stop”ları da unutmayın.

DAILY

Qiymət Kijun-Sen xəttindən sıçramağa uğursuz cəhd edəndən sonra onun üzərində bağlandı. Xətt yarılan-dan sonra satmaq olar. Hədəf “bulud”un yuxarı sərhədidir: 1,62. “Stop” əmrləri Tenkan xəttinin üzərindəqoyulmalıdır (1,6555).


8

T E X A N A L İ Z İşimoku 29



USDCHF

WEEKLY

Bütün xəttlər aşağıya yönəlib. Maksimumunda bağlanan “buğa” şamı ən azı Tenkan-Senə qədər (0,8950)konsolidasiyanın mümkünlüyünə işarə edir. Bu xəttə çatmamışdan satmaq məsləhət deyil. Qısa “stop”larıunutmayın.

DAILY

Tenkan xətti artıq yarılıb. Qiymət onu yuxarıdan test edə və Kijun xəttinə doğru (0,8950) yönələ bilər.


8 8

T E X A N A L İ Z30 İşimoku



USDJPY

WEEKLY

Xəttlər “qucaqlaşıblar”: 80-85,00 diapazonunda reync gözlənilir. Hansısa proqnozlardan və ya əməliyyat-lardan çəkinməyi məsləhət görərdik.

DAILY

“Ölü xaç”ın ardınca “bulud” test olunur. Qiymətin “bulud”dan çıxışını və “bulud”un test olunmasınıgözləmək daha məsləhətdir. Testdən sonra qərar qəbul etmək olar.


8

T E X A N A L İ Z İşimoku 31


İn Forex 05 (15) may, 2011

S Ə B Ə B - N Ə T İ C Ə32 Psixoanaliz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

İtirməmək üçün nə etməklazımdır? İlk növbədə itkininpsixologiyasını anlamaq.

Edvin Lefevr çox düzgün yazır ki,“Siz əvvəlcə itirməmək üçün nəetmək lazım olduğunu öyrən-məlisiniz. Bundan sonra qazanmaqüçün nə lazım olduğunu başadüşəcəksiniz”. Beləliklə, treyderlərniyə itirirlər? Bunun hansı psixolojisəbəbləri var?

1. Böyük qazanc arzusu

Bu, yeni başlayanların ən pisxüsusiyyətidir. Bazarda uğurunyolu sabitlikdən keçir. Birdən-birəböyük risk etməyi heç nə iləəsaslandırmaq olmaz. Sizcə, ağıratlet elə birdən-birə 120 kiloqram-lıq ştanqı qaldırıb? Əsla yox. O,tədricən həmin səviyyə çatıb.

Bazarda birdən-birə böyükqazanca yox, uzun müddət ərzindəsabit və ardıcıl qazanca can atmaqlazımdır.

2. Qisas hissi

İtirdiyiniz pulu dərhal qaytar-maq, yəni bazardan qisas almaqçox pis fikirdir. Bununla treyderəslində öz emosional gərginliyiniazaltmağa çalışır. Amma unut-mayın ki, bazar şəxs deyil. Ondanqisas almaq və ona nəsə sübutetmək olmaz.

3. Səhvi düzəltmək istəyi

Bu, çox zaman belə baş verir ki,treyder birinci səhv əməliyyatdansonra bazarın onun tərəfə gələcəyiümidilə eyni istiqamətdə yeni,daha böyük həcmdə əməliyyat açır.Səhvini düzəltmək üçün. Belə ki,bu halda bazar lazım olan tərəfəbir qədər hərəkət etsə, sıfırla həriki əməliyatdan çıxmaq mümkünolsun. Amma səhvi bu yolladüzəltmək cəhdi çox zaman dahaağır səhvə gətirib çıxarır.

4. Nəsə etmək naminə ticarət

Əgər treyder sadəcə bazardankənarda qala bilmədiyinə görəəməliyyat açırsa, bu, ticarətdənpsixoloji asılılıq deməkdir. Və çoxpis haldır. Çalışın, bu vərdişinizitərgidin və yalnız ciddi əsasyarananda əməliyyat açın!

5. Oyun həvəsi

Uğurlu treyderlər yalnızvəziyyət onların xeyrinə olandabazara girirlər. Oyunçular isə bəxtəümid edərək əməliyyat açırlar.Onlar çox vaxt əməliyyatı nəyəəsasən açdıqlarını izah etməkdəçətinlik çəkirlər. Bu treyderlərbazarda işləmir, oynayırlar. On-ların heç bir intizamı və planı yox-dur. Belələri “Anonim oyunçularcəmiyyəti”nin qaydaları ilə tanışolsalar, yaxşıdır. Onlar başadüşməlidirlər ki, niyə treyderolmaq istəyirlər? Qazanmaq, yoxsabazarda həyəcan yaşamaq üçün?Bəlkə sadəcə, kəskin hissləriçatışmır? Elə isə, həmin boşluğudoldurmağın daha ucuz yollarınıtapmaq mümkündür.

Ticarət prosesi zamanı

başqaları ilə məsləhətləşmək,

səhvlərini müzakirə etmək olar.

Şövqlü oyun oynayan şəxs isə bunu

etmir. O, təkdir. Və bu təkliyin gec-

tez onu gətirib ruhi böhrana

çıxaracağı riski az deyil. Əgər

kimdəsə oyun asılılığı varsa, ilk

növbədə çalışıb, bundan qurtar-

malıdır.


İtkinin psixologiyası


İn Forex 05 (15) may, 2011

MÜSAH İ B Ə Samir Eyvazov

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

33

- Forexlə tanışlığın nə vaxt vənecə olub? Bu sahəni niyəseçmisən?

- Əvvələr Forex barədə dostum-dan eşitmişdim. Sonra internetdəforex kursu elanını görüb, bu şansıdəyərləndirmək istədim. Çünki bu,21-ci əsrin biznesidir. Bir sözlə,özum-öz müdirim olmaqistəyirəm.

- Bu günə qədər nələri Forex-də əsas uğurun və uğursuzluğunhesab edirsən?

- Forexdə yeni olduğum üçünuğursuzluqlarımı təcrübəsizliyimlə

əlaqələndirirəm.Hər cür uğursuzluğa hazıram.Çünki bir şeyi öyrənməkistəyirsənsə, bunun əvəziniödəməlisən. Necə deyərlər, qazgələn yerdən toyuq əsirgənməz.

Əminəm ki,qazandığım bütünuğurlar və uğursuz-luqlar sonda mənimtəcrübəməçevriləcək.

- Öz treyderbacarığını artır-maq üçün nələredirsən?

- Siyasi və iqti-sadi xəbərləriizləyirəm.Bloomberg

kanalına baxıram.Kitablar və məqalələr oxuyuram.

- Səncə, peşəkar treyder hansıxüsusiyyətlərə malik olmalıdır?

- Riskləri idarə etməyi bacar-malıdır. Bazara girərkən psixoloji

cəhətdən hazır olmalı, ən əsası,tamahkar olmamaldır.

- Ticarət zamanı hansıemosiyaları keçirdiyinə fikirvermisənmi?

- Təzə başlayanda səbirsizidim. Bu işdə səbrli olmağıöyrəndim. Tamahkarlıq etdiyimvaxtlar da olurdu, amma bununəvəzini yaxşı ödədim.

- Emosiyalarını idarə edəbilirsənmi?


“Stop-loss” qoyduğumyadıma gəlmir”

Samir Eyvazov: “...Məndə həmişə “stop-out” olub”

“In Forex”in budəfəki müsahibi gənc treyderSamir Eyvazovdur. Samir 1985-ci ilin dekabrındaBakıda anadan olub. Turqut Özal adına SumqayıtÖzəl Turk Litseyini bitirib. Gəncə Dövlət Univer-sitetinin Kimya və Biologiya fakültəsində təhsilalıb.

Hər cür uğursuzluğa hazıram. Çünki bir

şeyi öyrənmək istəyirsənsə, bunun əvəzini

ödəməlisən

8


8


- Hər şey insanın öz əlindədir.Reallıqla barışmağı bacarıram.Emosiyaları biznesə qatmaqdüzgün deyil. Bacardıqcaemosiyaları uzaq tutmaq lazımdır.

- Riskləri necə nəzarətdəsaxlayırsan?

- Buna həmişə can atıram. Dahaçox Martinqeyl sistemilə işləməyəüstünlük verirəm.

- İtkiləri qəbul edəbilirsənmi?

- Əməliyyat açanda “stop-loss”qoyduğum yadma gəlmir. Məndəhəmişə “stop out” olub. Qazancolanda “stop loss”u itkisiz zonayaçəkirəm. Ən azı bazardan gəlirlə,ya da heç olmasa itkisiz çıxmağıplanlaşdırıram.

- Treyder kimi ən zəif və əngüclü cəhətlərini hansılar hesabedirsən?

- Zəif cəhətim təcrübəsizliyim-dir. Güclü cəhətim isə bu biznesiisrarla və istəklə öyrənmək istəy-imdir.

- Daim qazandıran strate-giyaların olduğuna inanırsanmı?

- Həyatda nəyinsə daimiolduğuna inanmıram. Eləcə dədaim qazandıran strategiyalarınmövcudlğu ağlıma batmır.

- Bazarın təhlilində hansımetodlardan istifadə edirsən?

- Fundamental

analizinəzərdə saxlayaraq, Alliqator in-dikatorunun və osillyatorların siq-nallarını dəyərləndirirəm.

- Tez-tezmi əməliyyat açırsan? - Bəli. Təcrübəmi artırmaq üçün

çox əməliyyat açıram. Ammabəzən istirahət edərək, günlərləəməliyyat açmıram. Sadəcə,bazarın gedişatına baxıram.

- Ən uğurlu və ən uğursuzəməliyyatların yadındadırmı?

- Ən uğurlu əməliyyatım səhərsaat 6-da oldu. Uğursuz əməliy-yatım isə elə həmin uğurun arxa-sınca gəldi. Tamahkarlığımüzündən...

- Səncə, Forexdə ən çoxburaxılan səhv hansıdır?- Düşünürəm

ki, ən çoxburaxılan səhvlər tamahkarlıq vəsəbirsizlik ola bilər.

- Treydinqlə bağlı gələcəkplanların necədir?

- Bu sahəni bacardığım qədərətraflı öyrənmək istəyirəm.

- Və sonda, treyder həmkar-larına nə demək istərdin?..

İtkiləri gözə alıb risk etsinlər,uğur onları təqib etsin.


Zəif cəhətim təcrübəsizliyimdir.

Güclü cəhətim isə bu biznesi israrla və

istəklə öyrənmək istəyimdir

MÜSAH İ B Ə34 Samir Eyvazov

http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1273


İn Forex 05 (15) may, 2011

TƏCRÜBƏ “Mənim yolum”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35

Rəşad Quliyev

Adətən Forexdə ticarətiöyrədən mənbələrinhamısı necə qazanmaq-

dan danışır. Halbuki başqa bir vacibşey də var: qazandığını necəqoruyub saxlamaq. Hətta məndeyərdim ki, ikincisi daha vacibdir.Buna öz təcrübəmdə də dəfələrləəmin olmuşam.

İlk açdığım hesabda depozitim300 dollar həcmində idi. Bir neçəay sonra onu 750 dollaraqaldırdım. Müəllimimin məsləhə-tinə əməl edərək, sabit lotla ticarətaparırdım. Yəni hər dəfə hesab ar-tandan sonra lotu böyütmürdüm.750 dollara çatanda yenə də müəl-limimin məsləhəti ilə 300 dollarıhesabdan çıxardım. Amma təəsüfki, bundan sonra məndə çoxziyanlı bir hiss yarandı. Fikir-ləşdim ki, onsuz da qoyduğumpulu götürmüşəm, bundan sonralap itirsəm də, məndən heç nə get-məyəcək. Yavaş-yavaş sabit lot-larla işləməyə son qoydum və hərdəfə əməliyyatın həcmini artır-mağa başladım. Nəticədə qısavaxtda hesabım 730 dollara çatdı.Amma növbəti həftə bircə uğursuzəməliyyatla sıfıra endi…

Birinci merodla ticarətapararkən mən ciddi gərginlik vəstress keçirmirdim. Hər şey planlagedirdi. İtkilər də qorxulu ol-murdu. Amma ikinci metodakeçəndən sonra emosiyalar üstüngəlməyə başladı. Stress və gərgin-lik vəziyyəti aydınqiymətləndirməyə imkan vermirdi.Bunu indi başa düşürəm. O vaxtisə bunu düşünəcək halda deyil-dim. Belə vəziyyətdə bilirsinizmi,nə baş verir? Bir-iki səhv insanınbütün tarazlığını pozur və sən 300dollarlıq depozitlə 3 trilyonluqbazara müharibə elan edirsən! Birsözlə, treyder çevrilib olurkamikadze.

Ona görə də, mən tam əminliklədeyə bilərəm ki, bazarda əsasməsələ qazanmaq yox, qazandığınıqoruyub saxlamağı bacarmaqdır.Bəs bunu necə etmək olar? Öztəcrübəmə əsaslanaraq, bir neçəyol təklif edə bilərəm.

1) Açacağınız əməliyyatlar üçünəvvəlcədən sabit həcm müəyyən-ləşdirin. Misal üçün, özünüzə şərtqoyun ki, eyni vaxtda açıq olanəməliyyatların ümumi həcmi 0,1lotdan artıq olmayacaq (əlbəttə ki,bu həcm sizin balansa uyğun

müəyyən edilməlidir).

2) İki-üç ardıcıl uğurlu və yauğursuz əməliyyatdan sonra fasiləgötürün. Çünki ardıcıl uğurluəməliyyatlar sizdə eyforiya yarada-caq və siz sağlam məntiqlə hərəkətetməyəcəksiniz. Ardıcıl uğursuzəməliyyatlar isə əvəz çıxmaqistəyini gücləndirəcək ki, nəticədəsiz yenə də sağlam məntiqləhərəkət etməyəcəksiniz.

3) Qazandığınız pulları mün-təzəm olaraq hesabdan çıxarın.Hesab edin ki, bu, sizin bazardagördüyünüz işə görə zəhmət-haqqınızdır. Əgər müntəzəm zəh-məthaqqı almasanız, ruhdandüşəcək və işə başdansovduyanaşacaqsınız.

Treyderin işi texniki cəhətdənçox da çətin deyil. Çətinlikpsixoloji cəhətdəndir. Kazinodaqazanmağın bir şərti var: uddunsa,dərhal pulları götür və get. Qalsan,hamısını itirəcəksən. Bazarda dabuna bənzər prinsip mövcuddur:qazandınsa, heç olmasa birhissəsini hesabdan çıxar. Əkshalda, böyük balans sizi böyükriskə sövq edəcək.


Qazandığınıqoru!

Əsas məsələ heç də

qazanmaq deyil.

Əsas məsələ

bazardan aldığını

geri verməməkdir


İn Forex 05 (15) may, 2011

Y E N İ R U B R İ K A36 Real vəziyyət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bu sayımızdan yeni rubrikaya başlayırıq. “Nə etməli” rubrikasında real ticarət zamanı yaranan

vəziyyətləri təhlil edəcək və həmin anda treyderin hansı qərarının daha düzgün ola biləcəyini aydın-

laşdırmağa çalışacağıq.

Aşağıdakı qrafikə baxın. Treyder qırmızı dairə ilə göstərilən ərazidə satış əməliyyatı açıb. Amma qiymət

onun gözlədiyinin əksinə olaraq, reyncdən çıxmayıb. Hazırda treyder ziyandadır, qiymətin isə yuxarıya

hərəkəti davam etdirmək riski var.

Sual: Belə vəziyyətdə ən düzgün qərar nə olardı?

Cavab: Qiymət diapazonun yuxarı sərhədinin yaxınlığında olduğu üçün, aşağıya korreksiya etmək ehti-

malı var. Stochastichs osillyatoru da ifrat alış zonasındadır. Ona görə də, qiymətin aşağıya korreksiyasını

gözləmək olar. Ən azından optimal vəziyyətdə bağlanmaq üçün.

Amma belə şəraitdə qiymət əgər diapazonun yuxarı sərhədini yararsa, onda nəzəri cəhətdən artımını bu

diapazonun hündürlüyü qədər davam etdirə bilər. Bu səbəbdən, ən yaxın maksimumun üzərində “stop-loss”

yerləşdirmək lazımdır.

Nəticə: Bu vəziyyətin necə inkişaf etdiyini indi hamımız bilirik. Birazdan ən yaxın maksimumun üzərində

qoyulan “stop-loss” işə düşəcək və ardınca qiymət sürətlə enməyə başlayacaq. Və treyder həmin səviyyədə

“stop” qoyduğuna görə peşman olacaq. Amma nahaq yerə. Bu – düzgün itkidir. Bu – qaydaya uyğun itkidir.

Ona görə də, peşman olmağa dəyməz.


Nə etməli?


İn Forex 05 (15) may, 2011

E L M İ YA N A Ş M A Statistik üstünlük

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Yeni başlayan treyder

ticarəti öyrənəndə

gəldiyi ilk nəticə bu

olur ki, uğur qazanmaq üçün

qiymətin hərəkətini proqnoz-

laşdırmağı bacarmaq lazımdır.

Bir qədər sonra daha bir qənaət

formalaşır: uzunmüddətli ticarət

üçün fundamental, qısamüddətli

ticarət üçün isə texniki analiz

metodları tətbiq edilməlidir.

Texniki analizin incəliklərinə

vardıqca bizim yeni treyder görür

ki, qiymət qrafiki təkrarlanan

modellər üzrə hərəkət edir. Daha

sonra o, indikatorların da təkrar-

lanan modellər for-

malaşdırdığının şahidi olur. Və

belə qərara gəlir ki, həmin model-

ləri öyrənməklə tezliklə böyük

pullar qazanmaq olar.

Amma vaxt keçir, yeni treyder

“köhnəlir”, qazanc isə gəlmək

istəmir... Treyder müxtəlif metod-

lara əl atır, gəlirli sistemlər axtarır,

ticarət sirrlərini öyrənmək üçün

qüvvə və pul sərf edir, amma yenə

də ortaya nəticə çıxmır. Nəticədə

yeni başlayan treyderlərin çoxu –

təxminən 80-90 faizi bazardan

gedir.

Amma buna baxmayaraq,

qiymət qrafiklərinin təkrarlanan

modellərlə hərəkət etdiyinə demək

olar, hamı əmindir. Doğrudanmı,

onlar yanılırlar? Yəni doğrudanmı

bazarlar təkrarlanan modellər

yaratmır? Yox, əgər yaradırsa,

onda niyə treyderlər həmin model-

lərin köməyilə qazana bilmirlər?

Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq.

Bazarlar – qeyri-xətti inkişaf

edən dinamik sistemlərdir. Bu cür

sistemlərin təhlili ilə Xaos

nəzəriyyəsi məşğul olur. Bu

nəzəriyyə göstərir ki, bazarda

qiymətin hərəkəti trendə tabe ol-

maqla yanaşı həm də, yetərincə

təsadüfidir. Yəni müəyyən nisbətdə

həm determinlik var, həm də xaos.

Xaotik sistemlərdə

“fraktal” anlayışın-

dan istifadə olunur. Fraktal –

özünəbənzərlik deməkdir. Söhbət

hissənin tama bənzərliyindən

gedir. Məsələn, ağacın budaqları

getdikcə kiçilsə də, həmin kiçik

budaqların quruluşu və forması

böyük ağacı xatırladır. Qiymət

qrafiklərində də belədir: kiçik

miqyaslardakı strukturlar böyük

miqyaslardakı ilə eynidirlər.

Təbiətdə olduğu kimi, qiymət

qrafiklərində də daha kiçik

miqyaslara yaxınlaşdıqca, daha

çox informasiya əldə etmək

mümkündür.

Xaotik bazarların başqa özəlliyi

ilkin şərtlərdən

asılı

olmalarıdır. Məhz bu

amil onların proqnozlaşdırılmasını

çətinləşdirir. Belə vəziyyətdə

proses inkişaf etdikcə hər bir səhv

sonsuz böyüyə bilər. Nəticədə, 20

gün sonrakı qiyməti proqnozlaşdır-

maq ehtimalı sıfıra bərabər olur.


Xaosa qarşı kazino metoduKazinolara üstünlük qazandıran metod ticarətdə necə tətbiq oluna bilər

20 gün sonrakı qiyməti proqnozlaşdır-

maq ehtimalı sıfıra bərabərdir

8



Digər tərəfdən, çoxları belə

düşünür ki, qiymətin daha kiçik

periodlardakı (məsələn, 5 dəqiqə-

lik qrafikdə) hərəkəti təsadüfi

dalğalanma xarakteri daşıyır və

proqnozlaşdırıla bilməz. Uzun-

müddətli hərəkət istiqamətləri

isə təsadüfi deyil. Başqa sözlə,

eyni sistemdə aşağı miqyasda

təsadüfilik, yuxarı miqyasda

isə determinizm özünü göstərir.

Bu tip sistemlər təbiətdə də az

deyil. Bundan o nəticə çıxır ki,

aşağı zaman periodlarında təkrar-

lanan modellər axtarmağa dəyməz.

Kiçik TF-lərdə qiyməti proqno-

zlaşdırmaq “ruletka”da hansı nöm-

rələrin düşəcəyini proq-

nozlaşdırmaq kimidir.

“Xaos nəzəriyyəsi və bazarlar”

kitabının müəllifi Edqar Pitersin

fikrincə, kiçik zaman periodlarında

determinizim az da olsa var (yəni

qiymətin hərəkəti tamamilə

təsadüfi deyil), amma o qədər

kiçikdir ki, praktik əhəmiyyət

daşımır. O yazır ki, daim kiçik

TF-lərdə işləyən treyderin geniş

planda qazanmaq şansı demək olar

ki, yoxdur.

Bunda başqa,

Piters gündaxili periodlarda tsikl-

lərin olmadığını da vurğulayır. Bu

isə çox ciddi məqamdır.

Bütün bunlar bir müəllifin sub-

yektiv fikirləri deyil. Bunlar elmi

faktdır. Amma bu, o deməkdirmi

ki, bazar sırf təsadüfi hərəkətlərin

baş verdiyi məkandır və orada

qazanmaq mümkün deyil? Xeyr!

Treyderlər bazardakı uzun-

müdətli tendensiyaları nəzərə al-

maqla statistik üstünlük qazana

bilərlər. Trendi izləyən sistemlərin

əsasında

məhz bu amil

dayanır. Buna görə trendi izləyən

sistemlər adətən gəlir gətirir, gün-

daxili periodlarda işləyənələr isə

daha çox itirirlər. Qazanan treyder

olmaq üçün siz özünüzə əvvəl-

cədən müəyyən üstünlüyü təmin

etməlisiniz. Kazinonun şövqlü

oyunlarda etdiyi kimi. Oyunda hər

gediş zamanı kazino statistik

üstünlüyə malik olur. Ona görə də

ilk mərhələdə kazino hətta itirsə

belə, geniş perspektivdə

qazanacaq. Çünki statistik üstün-

lük onun tərəfindədir. Oyun nə

qədər çox uzansa, kazinonun

qazanmaq şansı bir o qədər çox-

dur. Əgər siz də statistik üstünlüyü

təmin edən metodla işləyirsinizsə

(kazino kimi) onda nə qədər çox

əməliyyat açılsa, son nəticədə

hesabın sizin xeyrinizə olacağı

ehtimalı bir o qədər böyükdür.

Ona görə də, deyə bilərik ki,

ticarətdə qazanılan uğurun üçdə

biri sistemdən, üçdə biri risklərin

necə idarə olunmasından, üçdə biri

isə treyderin intizamından asılıdır.

Bundan əlavə, trend istiqamətində

əməliyyat açmaq treyderə statistik

üstünlük yaratdığı üçün, trendlərin

daha çox müşahidə olunduğu

bazarlarda işləmək məsləhətir.


Əgər siz də kazino kimi statistik üstün-

lüyü təmin edən metodla işləyirsinizsə, onda

nə qədər çox əməliyyat açılsa, son nəticədə

hesabın sizin xeyrinizə olacağı ehtimalı bir o

qədər böyükdür.

8

E L M İ YA N A Ş M A38 Statistik üstünlük


İn Forex 05 (15) may, 2011

T E X A N A L İ Z

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

Eur/usd

Bazar iştirakçılarının çoxunun 1,5000 qiymət səviyyəsinin test olunacağını gözləməsi, görünür,

spekulyantları ayağa qaldırdı və məzənnəni 1.4940 maksimumundan aşağıya doğru apardı.

Hazırda 1.4150-1.4250 aralığında güclü dəstək səviyyəsi var. Əgər məzənnə onu keçə bilməsə, ilk olaraq

qiymətin 1.4500 ətraflarına qədər artımını gözləmək olar. 1.4150-dən aşağıda isə məzənnəni 1.3900-a qədər

eniş gözlədiyini düşünürəm.

(Bu və digər qrafiklərdə *** və *** periodlu Movinq Average və 21 periodlu RSI indikatorlarından isti-

fadə olunub)


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

8



Gbp/usd

Funt da qonşusundan geri qalmayaraq, mövqelərini itirdi. Hazırda funtun qarşısında güclü 1.6350 dəstək

səviyyəsi var. Əgər cütlük bu səviyyədən dəstək alıb, yuxarı qalxa bilsə, 1.6500-ə qədər artım istisna deyil.

Əgər 1.6350-dən aşağıya doğru yönəlsə, 1.6200-1.6225 aralığına eniş perspektivi aktuallaşacaq.


T E X A N A L İ Z40 Kompleks texanaliz

8 8



Usd/chf

Hazırda qrafiklərdə usd/chf cütlüyünün müəyyən qədər artımını görsək də, düşünürəm ki, eniş üçün mü-

nasib məqam gözləmək daha məqsədəuyğundur. Bu baxımdan, usd/chf cütlüyünün 0.8950 ətraflarında güclü

müqavimətlə rastlaşacağını düşünürəm. Eniş tendensiyası hələ qüvvədə qalmaqdadır. Dolların uzunmüddətli

“dib” formalaşdırdığını düşünməyə elə bir əsas yoxdur. Ona görə də, qiymətin hazırkı artım trendini qıracağı

təqdirdə satmağı məsləhət görürəm.


T E X A N A L İ Z Kompleks texanaliz 41

8 8



Usd/jpy

Dollar/yena yenidən 80.50 ətrafındakı güclü dəstək səviyyəsindən yuxarıda bağlandı. Əgər həftəlik

qrafikə nəzər salsaq, bu qiymətin əhəmiyyətini görə bilərik. Əgər daily qrafikdə şam 80.00-dan aşağıda

bağlansa, 78.50 ətraflarına, daha sonra 76.50 ətraflarına qədər eniş gözləmək olar. Yox, əgər 81-dən yuxarıda

bağlansa, bu, 80.50 səviyyəsinin bir güclü dəstək kimi özünü 3-cü dəfə təsdiqləməsi anlamına gələcək və

məzənnənin orta və ya uzunmüddətli perspektivdə 85.00 ətraflarına qədər artımına səbəb ola bilər.


T E X A N A L İ Z42 Kompleks texanaliz

8


İn Forex 05 (15) may, 2011

Y E N İ R U B R İ K A Yoxladım, işləmir

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

43

Tariyel Həsənov

Dəstək/müqavimət xəttlərinin yarılmasınınhəqiqi, yoxsa saxta olduğunu necə bilməkolar? Adətən Forex dərsliklərində yazılır ki,

bunun üçün həcm göstəricisini izləmək lazımır. Beləki, əgər vacib səviyyə yarılarkən həcm artırsa, demək,yarılma həqiqidr. Yox, əksinə, vacib səviyyə yarılarkənhəcm azalırsa, onda yarılma sünidir.

Mən təcrübədə xeyli müddət yoxlayandan sonradeyə bilərəm ki, bu məsləhətdə deyilənlər tamamiləboş şeydir. Fond və ya əmtəə bazarlarında sınaqdankeçirməmişəm, amma valyuta bazarında həcminartıb-azalması treyderə praktik olaraq heç bir faydalıinformasiya vermir. Hətta daha pis: onu çaşdıra bilər.

Gəlin, bir neçə misala baxaq. Şəkil 1-də nəgörürük? Qiymət 1.4530 zonasında yerləşən vacibdəstək xəttinə çatıb. Aprelin 20-25-i arasında xəttartıq bir neçə dəfə test olunub, deməli, güclüsəviyyədir. Nəzəriyyəyə görə, əgər qiymət onuyararsa, aşağıya doğru sürətli eniş baş verməlidir.Yaxşı səslənir...

Axırıncı şama diqqət yetirin. Aşkar görünür ki, buşam dəstək xəttini yarıb və onun aşağısında bağlanıb.Və onun bu hərəkəti həcmin artması ilə müşahidə ol-unub. Deməli, satmaq vaxtıdır. Qısa əməliyyat açırıqvə... ooops! Hadisələrin əslində necə inkişaf etməsişəkil 2-də göstərilib.


Həcm bizi aldadır

Şəkil 1. Həcmə inansaq, dəstək xəttinin yarılması həqiqidir

8



Göründüyü kimi, həcmin artması bu vəziyyətdə çaşdırıcı siqnal rolunu oynayıb. Həm də iki dəfə: dəstəkxətti yarılandan sonra qiymət yuxarıya qalxmağa başlayarkən həcm düşüb! Bütün qaydalara görə, bu, odeməkdir ki, qiymətin yuxarıya hərəkəti korreksiyadır. Çünki həcmlə dəstəklənmir. Və tezliklə aşağıyahərəkət bərpa olunmalıdır. Amma buyurun: qiymət impulsiv şəkildə yuxarıya qalxıb!

Yanlış bələdçi seçməyin axırı başqa cür qurtara bilməzdi.

İndi isə ikinci misala baxaq. Bu, lap “təzə” nümunədir. Yəqin, avro/dolların mayın əvvəllərindəki hərəkətitreyderlərin yaxşı yadında olar. Avro 10 gün ərzində 1.4880 müqavimətini yara bilmirdi. Qiymət səviyyəni 4dəfə test etsə də, hər dəfə müqavimət daha güclü çıxırdı. Belə bir vəziyyətdə, nəzəriyyəyə görə, müqavimətxətti yarılandan sonra bizi ciddi artım gözləməliydi...

Nəhayət, mayın 4-də bu, baş verir. Müqavimət xətti yarılır. Qiymət səviyyənin üzərində bağlanır. Üstəlik,ikinci ağ şam da tamamilə müqavimət xəttindən yuxarıda formalaşır. Ən əsası, bu proses həcmin də artmasıilə müşayiət olunurdu. Demək, almaq lazımdır!..

Amma...Əgər siz həmin vəziyyətdə almışdınızsa, mən sizə həsəd aparmıram. Ümid edirəm ki, yaxın “stop”u unut-

mamışdınız. Çünki hərəkətin sonrakı inkişafı şəkil 4-də göstərilib.


Şəkil 2. Həcm bizi aldadıb

8 8

Y E N İ R U B R İ K A44 Yoxladım, işləmir



Avro tezlikləgeriyə dönür,yardığı dəstəkxəttini əks is-tiqamətə kəsir,artıq müqavi-mətə çevrilənxətti test edir vəüzüaşağı mil-lənir. Diqqət edinki, ilk mərhələdəAvronun enişihəcmin azalmasıilə müşayiətolunurdu. Yənihəcmə inansaq,bu, o demək idiki, eniş davamlıolmayacaq.Fəqət hər şeygöz qabağın-dadır.

Beləliklə,Forex-də həcmgöstəricisininyanlış siqnalverdiyini təs-diqləyən iki mi-salla tanış olduq.Mən qrafiklərdəbuna bənzər mi-salları nə qədərdesəniz, tapıbgöstərə bilərəm.Sadəcə, jurnalınhəcmi imkanvermir. Ona görədə, mövzunu “İnForex”in foru-munda davam et-dirə bilərik.


Şəkil 3. Həcm göstərir ki, müqavimət xəttinin yarılması həqiqidir

Şəkil 4. Həcm sizi aldadıb8

Y E N İ R U B R İ K A Yoxladım, işləmir 45


İn Forex 05 (15) may, 2011

M E T O D46 Swing -texnika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Alış üçün imkan o vaxt yaranırki, Bazar 1-2 gün ərzində ifrat satışhalında olur (Eniş trendi zamanıdaha bir əlavə gün tələb olunabilər). İdeal alış günü öz minimu-munda açılır və maksimumundabağlanır Ertəsi gün qiymət birqədər geriyə korreksiya edəndənsonra, dəstək zonası tapır vəartımını davam etdirir. Məhzhəmin dəstək nöqtəsi bizə risklərənəzarət etmək imkanı yaradacaq.Yəni “stop” əmrimizi onun altındayerləşdirəcəyik.

Əməliyyat açandan sonrabazarın öz açılış nöqtəsindənyuxarıda bağlanıb-bağlanmaya-cağını izləyirik. Əgər bağlanarsa,əməliyyatı növbəti günə keçiririk.Əgər hər şey düzgün gedirsə, bizalış əməliyyatı açandan sonraBazar minimumunu təzələməmə-lidir. Əgər bu baş verərsə, “stop”əmri bizi bazardan çıxaracaq.

Satış əməliyyatı açılan günbazar əvvəlcə səhər-səhər maksi-mum formalaşdırmalıdır. Əvvəlki

günün maksimumu əsas müqa-vimət səviyyəsi hesab olunur.Əgər bazar həmin səviyyəni sınaq-dan keçirir və yenidən aşağıyadönürsə, bu zaman satış əməliyatı

açaraq, “stop”u həmin maksimu-mun üzərində yerləşdiririk. Gəlirliəməliyyatı növbəti günə keçirməkolar.

Göründüyü kimi, “TeylorunTexnikası” səhər dönüşlərini tut-maq məqsədi daşıyır. Linda Raşkevə Larri Konnors məşhurkitablarında bi texnikaya 2 peri-odlu ROC indikatorunu əlavə et-məyi məsləhət görürlər (Biz

əvvəlki saylarımızda həmin in-

dikator barədə danışmışıq). Buhalda indikatorun dönüşləri TTTsiqnalları ilə üst-üstə düşən zamanbazara girmək lazımdır.


TTT+ROC“Teylorun Ticarət Texnikası” (TTT) adlanan metod bazarda

kifayət qədər sınanmış üsullardan biri sayılır. Bu yanaşmaya görə,bazar hər 2-3 gündən bir dalğalanmaların yeni maksimum və yaminimumuna çatır. Həmin nöqtələrdə bazara əks təzyiq artır ki,bundan istifadə edərək, qısamüddətli alış və ya satış əməliyyatlarıaçmaq olar. Beləliklə, ümumi trendin istiqamətindən və funda-mental vəziyyətdən asılı olmayaraq, bazara hər iki istiqamətdə gir-mək mümkündür. Yəni TTT xarakterinə görə svinq-ticarəttexnikasıdır.


İn Forex 05 (15) may, 2011

Ö Z Ü N Ü TA N I Treyderin psixologiyası

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Fərid Hüseynov

Elmdə “göyərçin mövhumatı”adlı məşhur bir eksperiment var.Eksperimentin mahiyyəti belədir:Göyərçinləri bərabər zamanfasiləsi ilə yemləyirlər. Tutaq ki,hər 4 saatdan bir. Müəyyən müd-dətdən sonra quşlar bunun səbəbiniaxtarmağa çalışırlar. Əlbəttə,şüurlu şəkildə yox (quşların şüurubuna imkan vermir), instinktivolaraq. Amma hər halda, onlarındavranışında dəyişiklik yaranmağabaşlayır. Onlara dən verilən andagöyərçinlər hansı hərəkətiedirdilərsə, həmin hərəkəti tez-teztəkrarlamağa başlayırlar.

Göyərçinə elə gəlir ki, əgər yemverilməzdən əvvəl o, qanadlarınıçırpıbsa, demək, bu hərəkəti iləyem verilməsi faktının arasındahansısa əlaqə var. Və yaxud, başqagöyərçin əgər yem verilməzdənəvvəl dimdiyini qəfəsə sürtürdüsə,o da belə nəticə çıxarır ki, həminhərəkəti ilə yem verilməsi arasındahansısa əlaqə var. Bir sözlə, hər birgöyərçin yem verilməsi faktını et-diyi hansısa hərəkətlə bağlamağaçalışır.

Bu, klassik “stimul-reaksiya”modelidir. Göyərçinlər istədikləri

nəticəyə gətirib çıxara biləcəkhərəkətləri təkrarlamağa çalışır,həmin nəticəyə kömək etməyəcəkhərəkətlərdən isə çəkinirlər. Əl-bəttə, onlar bunu şüursuz şəkildəedirdilər. Amma hər halda, onlarbu qarışıq dünyada qanunauyğun-luq axtarmağa meyillidirlər!..

Əlbəttə, bu eksperimentinnəticələrini müxtəlif cür yozmaqolar. Məsələn, iddia etmək olar ki,o, quşlarda mövhumatçılığın ol-masını təsdiqləyir. Axı onlar özhərəkətləri ilə yemlənmələriarasında səbəb-nəticə əlaqəsi ax-tarırdılar... Halbuki, gerçəkdə beləbir əlaqə yox idi.

Bəs biz insanlar bu baxımdangöyərçinlərdən çoxmu fərqlənirik?Əslində yox. Çünki insan beynininbəzi hissələri heyvan beynininanoloji hissələrindən o qədər dəfərqlənmir. Ona görə də bizim dəbir çox qərarlar “göyərçin mövhu-matı”nı xatırladır.

Gəlin, belə bir eksperimentaparaq. Qəpik ataq və hər dəfəqəpiyin “bayraq” üzü düşəndə“O”, “gerb” üzü düşəndə isə “P”hərfini yazaq...

İndi isə aşağıdakı iki ardıcıllığadiqqət yetirin.

“А” ardıcıllığı: О-Р-О-Р-О-Р-Р-Р-О-О-Р-Р-Р-Р-Р-Р-О-Р-О-О

“B” ardıcıllığı: Р-О-О-Р-Р-О-Р-О-О-Р-О-О-Р-О-О-Р-Р-О-Р-Р

Bunlardan yalnız biri “həqiqi”ardıcıllıqdır. Yəni yalnız biri

həqiqətən də 20 dəfə atılan qəpiyinhansı üzlərinin düşməsi əsasındayazılıb. Başqa sözlə, doğrudan da,təsadüfi ardıcıllıqdır. O biri isəsüni yolla quraşdırılıb.

Sizcə, bu ardıcıllıqlardan hansıqəpiyin real olaraq necə düşməsinigöstərir? Bunu müəyyənləşdirməküçün sizə iki ipucu verə bilərəm.Süni, analitik yolla qurulan ardıcıl-lıqda iki dəfədən çox “bayraq” vəya “gerbin” dalbadal gəlməsinəimkan verilməyib. Eyni zamanda,“bayraq-gerb-bayraq” sıralanması3 dəfədən çox düzülməyib.

Bunu biləndən sonra cavabaydın olur: “gerb”lərin uzun sırasıolan “A” ardıcıllığı həqiqətən dətəsadüfidir. “B” ardıcıllığı isə süniyolla qurulub. Amma təcrübəgöstərir ki, insanların çoxu məhz“B” ardıcıllığını həqiqi təsadüfiardıcıllıq saymağa meyilli olurlar.

Niyə? Çünki bizim beynimizhəmişə qarışıq proseslərdə qa-nunauyğunluq axtarmağa çalışır(Dalbadal gələn “P” hərfləri kimi).Məntiq olmayan yerdə məntiq gör-mək istəyir.

Bu səbəbdən, biz qrafiklərləişləyərkən çox vaxt hətta qiymətinən dolaşıq, təsadüfi, proqnozaya-tımsız hərəkət zonasında belə, qa-nunauyğunluq axtarmağa çalışırıq.Bəzən isə onu olmadığı yerlərdə“tapırıq”. Çox vaxt əslindəmövcud olmayan prinsiplər uydu-ruruq. Əlaqəsiz şeyləri bir-biri iləəlaqələndirməyə çalışırıq. Nəticədəbir çox treyderlərin hərəkətigöyərçinlərin mövhumatından heçnə ilə fərqlənmir.


Göyərçin mövhumatıNiyə bir çox treyderlər olmayan yerdə qanunauyğunluq axtarırlar


İn Forex 05 (15) may, 2011

PRAKT İKA48 İncəliklər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Forex bazarında kiçik ba-lansla işləyən treyderləraşağı zaman periodlarında

işləməyə məcburdurlar. Bu period-larda işləməyin isə öz xüsusiyyətlərivar. Hər şeydən əvvəl, həmin peri-odlarda qiymət qrafiklərini necəoxumaq lazımdır? Sual adi görünəbilər, amma əslində hər şey bu qədərsadə deyil.

Adi halda qrafik 300 perioddanibarətdir. Bu o deməkdir ki, bizsaatlıq qrafiklərdə təxminən 12günün, 15 dəqiqəlik qrafiklərdə 3günün, 5 dəqiqəlik qrafiklərdətəxminən 1 günün məlumatınıgörürük.

Qrafiki açanda əvvəlcə bunlara

diqqət etmək lazımdır:

1. Əvvəlcə saatlıq qrafikdəbugünki açılışdan 2% yuxarı vəaşağı diapazonda yerləşənəhəmiyyətli müqavimət və dəstəksəviyyələrinə fikir verin

2. Sonra 15 dəqiqəlik qrafikəbaxaraq, aşağıdakıları qeyd edin:

* Üstünlük təşkil edən trendi* 60 SMA-ya nəzərən qiymətin

vəziyyətini* GMT 00:00-dan sonrakı mak-

simum və minimumu* Son 3 günlük zirvə və dibləri

Əldə etdyimiz informasiyadan

necə istifadə etmək lazımdır:

- Ümumi mənzərəni müəyyənedirik (günlük ticarət üçün).

Saatlıq qrafikdə istiqaməti tut-mağa çalışın. Əgər bu, dərhalgörünmürsə, onda ticarət diapazo-nunda olduğumuzu hesab edirik.

Fərz edək ki, trend aşağıyadır.Bu halda böyük zaman inter-valında əks olunan eniş trendinin15 dəqiqəlik qrafikdə təsdiq ol-unub-olunmadığını müəyyənedirik. Yəni 15 dəqiqəlik qrafikdəqiymət 60 SMA-dan aşağı olmalı-dır və bu SMA-nın özü də aşağıyadoğru yönəlməlidir. Əgər bubelədirsə, deməli, hazırkı trendaşağıyadır.

Qrafikdə həmişə iki trend var:üstünlük təşkil edən əsas trend vəbalaca trend. Balaca trend əsastrendin əksi istiqamətində gedir vəqısa zaman ərzində davam edir.Balaca trendlər 5 dəqiqəlik qrafik-lərdə dəqiq müəyyən olunur.

5 dəqiqəlik qrafikdə hazırkı

trendi (əsas və ya balaca)

müəyyən edin:

- 5 dəqiqəlik qrafikdə hazırkıqiymət 60 SMA-dan aşağıdır,SMA özü də aşağıya doğru baxır -əsas trend.

- 5 dəqiqəlik qrafikdə hazırkıqiymət 60 SMA-dan yuxarıdır,SMA da yuxarıya doğru baxır -balaca trend.

Əldə etdiyimiz bu infor-masiyalar əsasında necə ticarətaparmaq lazımdır?

Mümkün ticarət ssenariləri:

1) Təsəvvür edək ki, əsas trendenir, biz isə artan balaca trend-dəyik. Strategiya o ola bilər ki,hazırkı qiymət 5 dəqiqəlik qrafikdə60 SMA-dan aşağı düşərsə və

SMA aşağıya doğru yönələrsə, sat-maq lazımdır.

2) Deyək ki, əsas trend enir və 5dəqiqəlik qrafikdə eniş trendi təs-diqlənir. Strategiya ondan ibarətdirki, qiymətin dönüb balaca trendiyaratmağını gözləmək lazımdır.Ona görə ki, qiymət artıq impulsuyerinə yerinə yetirib və korreksiyaehtimalı yüksəkdir.

İstisna: Əgər bazar bugünkü vəya 3 günün minimumundan aşağıdüşürsə (bu səviyyələr 15 dəqiqə-lik qrafikdə aydın görünür), enişhərəkətinin sürətli olma ehtimalıböyükdür və qısa əməliyyat yerinədüşərdi.


Günə baxan ticarətAşağı zaman periodlarında uğurla işləməyin sirrləri

8



3) Əgər əsas trend aşağıdırsa, 5dəqiqəlik qrafik də aşağıdırsa,qiymət isə günlük minimumdanyuxarıdadırsa, daha yaxşı strate-giya günlük minimumdan aşağıda“stop” yerləşdirməklə almaq olabilərdi. Riskiniz aşağıdır vəmüəyyən olunub, bazarın vəziyyəti(həddindən artıq enib) isə sizinxeyrinizədir. Burda məntiq ondanibarətdir ki, alıcılar ucuz almaqüçün qiymətin bugünki və yadünənki minimumdan aşağıdüşməyini gözləmirlər.

4) Ümumi desək, alış üçün əntəhlükəsiz yer –güclü enişdənsonra dəstək səviyyəsinin yanındaalmaqdır. Amma əvvəlcə əvvəlkiminimumdan yuxarıda yeni mini-mumun yaranmasını gözləmək şər-tilə. Yaxşı olardı ki, bu diblərmüxtəlif saatlarda formalaşsın. 3-cü və 4-cü daha yüksək “dib” açıq-aşkar ona işarə edir ki, artımhərəkəti yaxınlaşmaqdadır.Əvvəlki variantdakı kimi, sizin

riskiniz azdır və müəyyən olunub –son minimumdan aşağıda.

Beləliklə, həmişə iki trendinəzərdən keçirmək lazımdır: əsasvə balaca. Balaca trend - əsastrendə qarşıdır və qısa zamankəsiyində davam edir. Köhnə“təpə”lərdən yuxarıda alış vəköhnə “dib”lərdən aşağıda satışbazara əla giriş səviyyələri olabilər (əgər hərəkət ifrat həcmdədeyilsə və tezliklə korreksiyagözlənilmirsə). Yuxarıya doğrugüclü hərəkətdə bazar həm dahayüksək “təpə”lər, həm də dahayüksək “dib”lər yaratmalıdır. Əks

vəziyyət eniş üçün də keçərlidir:daha aşağı diblər və daha aşağıtəpələr. Balaca dönüşlər güclühərəkət zamanı zəif olurlar. Onlargüclənməyə başlayanda hərəkətinimpulsu itirməsi haqqında ciddisiqnal alırıq. Axırıncı korreksiyaəvvəlkini üstələyəndə ən azıtrendin müvəqqəti dəyişdiyinidüşünə bilərsiniz.

Siz gəlirin böyük hissəsini əsas

trendi izləməklə qazanacaqsınız.Trendə əks ticarət aparanda təpə vəya dib ətrafında alış və ya satışaişarə edəcək siqnal əldə edənəqədər gözləyin. Bu minimum və yamaksimum ətraflarında kapitalınaz bir hissəsini risk etməklə yaxın“stop-loss” yerləşdirməlisiniz.

Günlük qiymət hədəflərinizimüəyyən edərkən orta günlük dia-pazonu, açılışdan maksimuma ortaqiymət dəyişikliyini və açılışdanminimuma orta qiymət dəyişik-liyini nəzər keçirin. Bir faktı yad-dan çıxarmayın ki, artımdan əvvəlbazara dibdən keçməsi üçün,enişdən əvvəl isə təpədən keçməsiüçün vaxt lazımdır. Vacib dəstəkvə ya müqavimət səviyyəsikəsilirsə, kəskin hərəkət baş verirvə bunun ardınca qiymət cəlb birsıçrayışla kəsilən dəstəkdən yuxarıqalxır (və ya müqavimətdən aşağıdüşür).

Yuxarıya doğru uzunmüddətlihərəkətdən sonra adətən ticarət di-apazonu meydana gəlir və bununardınca kəskin eniş baş verir. Bun-dan sonra əksər hallarda təxminənköhnə maksimumlara qədəryenidən sıçrayış baş verir.

Ticarət diapazonu sərhədlərindətəpələrdə almamaq və diblərdə sat-mamaq üçün ehtiyatlı olun.

Planlaşdırılmış gözlənilməz iqti-sadi göstəricilərin dərci bütünyaxın dəstək və müqavimətsəviyyələrini qırır. Bununla dabizim işimizi mənasızlaşdırır.Çünki malik olduğumuz infor-masiya aktuallığını itrir. Qiymətinyeni informasiyalar təqdim etməsiüçün vaxt lazımdır. Rəsmi şəxs-lərin planlaşdırılmamış və ya göz-lənilməz bəyanatları da qrafikdəkibütün səviyyələri məhv edə bilər.


8

PRAKT İKA İncəliklər 49


İn Forex 05 (15) may, 2011

TE XANAL İ Z50 Metod

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Siz heç fikirləşmisinizmi ki,

bəzən bir valyuta cütlüyü

digəri üçün çox yaxşı in-

dikator ola bilər? Elə isə bundan

sonra nəzərdən qaçırmayın ki, digər

analitik alətlərlə yanaşı, treyderin

xidmətində korrellyasiya kimi

önəmli bir metod da var. Ona görə

də, hər hansı valyuta cütlüyü ilə

ticarət zamanı onun krosslarının

hərəkətini də nəzərdən keçirin.

EURGBP və GBPJPY valyuta

krossları USDJPY və EURUSD

kimi cütlüklərin hərəkətinə müna-

sibətdə aparıcı indikator özəlliyinə

malikdirlər. Qısaca desək,

EURGBP və GBPCHF valyuta

cütlükləri EURUSD və USDCHF

üçün qabaqlayıcı indikator rolunu

oynayırlar.

EURJPY krossu EURUSD-nin

istiqaməti üçün çox vacibdir.

GBPJPY krossu isə GBPUSD

üçün həmin rolu oynayır.

EURUSD, EURGBP, EURJPY və

GBPCHF müəyyən səviyyədə bir-

birləri ilə korrelyasiya yaradırlar.

Bu, sadəcə sözügedən valyuta

cütlükləri arasında pulların necə

hərəkət etdiyini göstərir.

Faktik olaraq, GBPCHF və

EURGBP bir çox hallarda EU-

RUSD-dən bir və ya iki şam tez

hərəkətə gəlir. GBPCHF və EU-

RGBP qrafiklərini izləməklə siz

bir çox hallarda EURUSD-də

hərəkət başlamamışdan bazara gir-

məyi öyrənə bilərsiniz. Bu ssenari

həmçinin USDJPY-ni qabaqlayan

GBPJPY və EURJPY cütlüklərinə

də aiddir. Bu cütlüklərin geniş

araşdırılması həmçinin bəzi digər

məsələlərdən sizi agah edəcək.

AUDJPY dollar, Avro və Funt-

dan sonra Avstraliya dollarına təsir

edən ən vacib cütlüklərdən biridir.

Adətən AUDJPY-nin enməsi

Yapon valyutasının “buğa”ları

üçün yaxşı siqnaldır.

Qızıl hedcləmə məqsədi üçün

Dolların əksidir. Onların kor-

relyasiyası mükəmməldir. Qızılın

qrafiki – forexdə ticarət zamanı

izləməli olduğunuz əsas qrafik-

lərdən biridir. Qızıl əksər hallarda

digər Foreks cütlüklərini arxasınca

aparır.

USDJPY ilə ticarət zamanı belə

bir məqama fikir vermək lazımdır

ki, cütlük nadir hallarda müəyyən

bir istiqamətdə 700-800 punkt,

korreksiyasız 200 punkt gedir və

demək olar ki, həmişə 700-800

punktluq hərəkətdən sonra 350

punkt geriyə sıçrayır. Bütün bunlar

Yena bazarındakı likvidlik prob-

lemi ilə bağlıdır.


İndikatorsuz indikator:korrellyasiya

- Güclü müsbət korrellyasiya

- Orta müsbət korrellyasiya

- Əhəmiyyətsiz korrellyasiya

- Orta mənfi korrellyasiya

- Güclü mənfi korrellyasiya


İn Forex 05 (15) may, 2011

MƏSLƏHƏT Əsas msələ

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

51

Bruce Babcock

Reality Based

Trading Company

İstənilən ticarət strate-giyasının özəyini təşkil et-məli olan 4 əsas prinsip

var. Uğurlu ticarət aparmaqüçün siz əmin olmalısınız ki, bubəndlərdən hər biri strate-giyanıza daxildir. Onları beləsadalaya bilərik:

1) Trend üzrə ticarət aparmaq2) İtkilərin artmasına imkan ver-

məmək3) Gəlirin artmasına şərait yarat-

maq4) Riski idarə etmək

Trend üzrə ticarət o deməkdir ki,siz həmişə qiymətin hazırkıhərəkəti istiqamətində ticarət

aparmalısınız. Qiymətlə bağlı in-formasiyaların riyazi analizigöstərir ki, qiymət dəyişikliyindətəsadüfilik amili çox olsa da,müəyyən trend komponenti dəmövcuddur. Bu fakt rasional, elmitərzdə ticarət aparmaq istəyənlərüçün son dərəcə vacibdir. Bu, o an-lama gəlir ki, trendə əsaslanmayanqısamüddətli modellərlə və metod-larla ticarət aparmayanda istəniləncəhd iflasa məhkumdur.

Bu dediyimizə ən bariz nü-munələrdən

biri yapon şamlarımodelləridir. Bu nəzəri fikir məndəəvvəlki tədqiqatlarımdan for-malaşıb. Bir neçə il əvvəl mənşamların əsasında gəlirli ticarət sis-temi yaratmağa çalışmışdım. Ovaxt müxtəlif patternlər və bir neçətip sistemləri yoxladım, amma

hamısı uğursuz oldu. Heç vaxt gör-məmişəm ki, kimsə obyektiv qay-dalara əsaslanaraq şamlarıneffektivliyini nümayiş etdirsin.Uğurlu treyderlər onlara statistiküstünlüklər verən metodlardan isti-fadə edirlər. Bu üstünlük qiymətintrendə meyl göstərməsindən mey-dana gəlməlidir. Uzunmüddətliperspektivdə yalnız bu cür ticarətaparsanız, pul qazana biləcəksiniz.Bu münvalla qiymət qalxanda sizancaq almalısınız. Qiymət aşağıdüşəndə

isə yalnız satmalısınız.

Bu vacib prinsipin hamıya çoxyaxşı məlum olmasına baxma-yaraq, təəccüblüdür ki, treyderləronu çox tez-tez pozurlar.


Niyətrendi

tutabilmirik?

Biz heç nəyi qabaqcadan bilə

bilmərik. Ona görə də ancaq

gördüyümüzə reaksiya verməliyik

8



Onlar gəlir əldə etməyə tələsir vəbuna görə də trend formalaşmamış“dib”də almağa, zirvədə satmağaçalışırlar. Uğur qazanan treyderlərisə mövcud trendə uyğunəməliyyat açmamışdan əvvəltrendin formalaşmasını gözləməyiöyrəniblər.

Tanınmış bazar eksperti CeykBernştayn “4 ən mühüm ticarətprinsipi” kitabında belə bir fikiryazır: “Trend üzrə ticarəti bazarınbütün prinsiplərindən ən vacibihesab edirəm. Bu, öyrənməli vəhər il təkrarlamalı olduğum birdərs idi. Bütün treyderlərin trendimüəyyən etmək üçün alətləri var.Ona görə də, trendə qarşı gedəndə,yaxud, zirvəni və ya dibi tutmağaçalışanda çox məyus oluruq”.

Trendə qarşı çıxmaq bütün trey-derlərin düşdüyü bir tələdir. Onlarqiymətin hərəkətinə baxır və beləqənaətə gəlirlər ki, uğur əldə et-məyin ən yaxşı yolu bazarıngələcəkdə hara gedəcəyini qabaq-cadan proqnozlaşdırmağı öyrən-məkdir. Hamımız inanmaqistəyirik ki, proqnozumuz düz çı-xacaq.

Ceyk Bernştayn daha sonrayazır: “Gələcək nə qədər romantikvə ümidverici görünsə də, proqnozhəmişə gəlirin sinonimi olmaya-caq. Bunu dərk etmək üçün mənə 9ildən çox vaxt lazım oldu. Trendindönəcəyini proqnozlaşdırmaq çətinvə xeyli dərəcədə qeyri-dəqiq işdir.Bu, gəlirdən çox itkiyə səbəbolur”.

Trend üzrə ticarət aparmaqçətindir. Ona görə ki, bu zamanbazardan məntiqli çıxış nöqtəsiuzaqda olacaq. Demək, proqnozu-muz səhv çıxsa, potensial olaraqböyük itkilərə səbəb ola bilər. Ona

görə də, bir çox treyderlərdə trendəqarşı işləməklə bağlı psixolojiqorxu var. Fəqət onlar bunu başadüşmürlər. Buna görə də özlərinitrendlə işləməyə kökləyə bilmirlər.

Siz “trend” məhfumunu yalnızxüsusi zaman intervalına nəzərəntəyin edə bilərsiniz. Misal üçün,bu, həftəlik və ya 1 saatlıq trendola bilər. Beləliklə, ticarət planınınvacib hissəsi hansı zaman inter-valından istifadə olunmasındanibarətdir. Hərçənd, psixolojinöqteyi-nəzərdən aşağı zaman in-tervallarından istifadə etməkyaxşıdır, amma böyük nəticələruzunmüddətli ticarətlə əldə olunur.

Əməliyyatı nə qədər çoxsaxlayırsınızsa, gəliriniz bir oqədər çox ola bilər. Riçard Den-nisin “Tısbağalar” qrupunun ilküzvlərindən biri olan və bu metod-dan istifadə etməklə özünə parlaqkaryera quran Rassell Sands“Commodity Traders ConsumerReport”a müsahibəsində deyirdi:“Ən yaxşı yanaşma uzunmüddətlitrendlə işləməkdir. Trendi izləməkmetodunun xeyri statistika ilə təs-diqlənib, illərlə yoxlanılıb vəişləyir. Əsas məsələ trendin haradabaşlayıb, harada qurtaracağını an-lamaqdır. Əgər lazımi anda trendəqoşuluq və lazımi anda bazardan

çıxırsınızsa, qeyri-trend dövr-lərində itirdiklərinizi geri qaytar-maq üçün kifayət qədər pulqazanacaqsınız”.

Məsələnin əsas hissəsi ondanibarətdir ki, bazarın nə vaxt trendəbaşlayacağını bilmirik. Faktikiolaraq, biz ümumiyyətlə bilmirikki, bazar nə etməyə hazırlaşır. Bizheç nəyi qabaqcadan bilə bilmərik.Ona görə də ancaq gördüyümüzəreaksiya verməliyik.

Trendi izləməyin metodlarındanbiri bu ola bilər: Əgər bu gün bazar25 günün bağlanış səviyyəsindənyuxarıda bağlanırsa – al. Yox, əgər

bu gün bazar 25 günün bağlanışsəviyyəsindən aşağıda bağlanırsa –sat. Belə uzunmüddətli trend is-tiqamətində ticarət aparanda sizbazarı proqnozlaşdırmaq əvəzinə,trendlə izləyirsiniz. Ən uğursuztreyderlər bütün ömürlərini bazarıqabaqcadan proqnozlaşdırmaqcəhdlərinə sərf edirlər. Əgər sizuzunmüddətli zaman intervalların-dan istifadə etməklə həmişə trendistiqamətində ticarət aparmaq üçünözünüzdə nizam-intizam for-malaşdıra bilsəniz, gəlirli ticarətədoğru böyük bir addım atmış ola-caqsınız.


8

MƏSLƏHƏT52 Əsas msələ


İn Forex 05 (15) may, 2011

Y E N İ R U B R İ K A Əks əlaqə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

53


RedaksiyamızdanSoruşulan Suallar

Sual:

Bəziləri Forex-i kazinoya bənzədirlər.

Onlar haqlıdırmı?

Cavab:

Xeyr. Çünki kazino oyunlarında növbəti

gedişin nə olacağını proqnozlaşdırmağın

heç bir üsulu yoxdur. Siz heç bir yolla

əvvəlcədən deyə bilməzsiniz ki,

“ruletka”da hansı rəqəm düşəcək, “Black-

Jack”də və ya Pokerdə hansı kart çıxacaq,

Craps-da zər hansı tərəfi üzərində

dayanacaq… Bunları deməyin heç bir

metodu mövcud deyil. Heç bir statitiska

sizə kömək edə bilməz. Kazino oyunla-

rın da hər şey yalnız təsadüfdən asılıdır.

Əks təqdirdə onlar “bəxt oyunları” yox,

intellektual oyunlar adlanardılar.

Amma Forexdə belə deyil. Birjada

qiymətlər tendensiyaya tabedir. Və həmin

tendensiyanı nəzərə almaqla treyder artıq

statistik üstünlüyə malik olur. Texniki anal-

izin metodları da treyderə üstünlük

yaradır. Kazino oyunlarında isə heç bir

analiz mümkün deyil. Oyun avtomatında

hansı şəklin düşəcəyini siz necə, hansı

yolla proqnozlaşdıra bilərsiniz?

Amma onu da qeyd etməliyik ki, müəyyən

oxşarlıqlar da yox deyil. Hər iki sahədə

money-management tətbiq edilə bilir. Bəzi

kart oyunlarının (xüsusilə də “BlackJack”

və Poker) xüsusi strategiyaları olur. Amma

bu strategiya oyunçuya kazino və ya digər

oyunçular qarşısında üstünlük yaratmır.

Sadəcə, onun risklərini optimallaşdırır.

Birja işindəki strategiyalar isə məhz trey-

derə üstünlük yaratmağa xudmət edirlər.

Sual: Forexdə müstəqil şəkildə ticarət

aparan kompüterlər varmı?

Cavab: Bu cür alqoritmlərin ilkin for-

maları var. Güclü kompüterlərin təhlil

aparmaq və proqnoz vermək imkanları in-

sanınkından genişdir. Misal üçün, havanın

proqnozlaşdırılmasında onlardan istifadə

olunur. Çünki kompüterlər böyük həcmdə

informasiyanı sürətlə təhlil etməyi bacarır-

lar. Elə isə bazarın proqnozlaşdırılmasında

niyə istifadə olunmasın?

Səhm birjalarının proqnozlaşdırılmasında

VWAP, TWAP kimi alqoritimlərlə işləyən

sistemlərdən istifadə olunur. Amma maşını

müstəqil düşünməyə öyrətmək çox çətin

işdir. Ona görə də belə sistemlər hələ ki

“beşikdədirlər”.

Hazırda Blue Brain Project adlı layihə

çərçivəsində alimlər sırf insan beyni kimi

çalışan kompüter düzəltməyə çalışırlar. O,

beyindəki sinaps və aksonların arasındakı

əlaqəni tam şəkildə təkrarlamalıdır. Güman

olunur ki, o cür kompüterlər birjada da

müstəqil işləyə biləcəklər. Fəqət bunlar

hələ bir qədər uzaq perspektivə aid

məsələlərdir.


İn Forex 05 (15) may, 2011

M Ə S L Ə H Ə T54 Oyun qaydaları

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Treydersiniz? Lap əla.Onda siz ilk növbədə şüu-runuzu normal insanın

düşüncə tərzindən spekulyantındüşüncə tərzinə dəyişməlisiniz.Treydinq – beyin oyunudur, mü-vafiq şüur formasına malik olmadanbu, hələ başlamamışdan uğursuzoyuna çevrilir. Treyder şüurununhazırlanması istənilən uğurlu trey-der üçün ilk addımdır. Ammademək olar ki, bütün yeni treyderlərbuna laqeyd yanaşır, ona görə də95%-dən çoxu uğursuzluğa düçarolur.

Treyderin bazardakı uğurunu nəintellekt, nə də bilik səviyyəsitəmin edir. Treyderin uğur əldə et-məsinin səbəbi son dərəcə çətinolan qərarın verilməsi prosesiləbağlıdır. Bəziləri üçün qərar qəbuletmək və ona sadiq qalmaq asan,digərləri üçün çətindir. Bundanbaşqa, etibarlı bir ticarət sistemi iləyanaşı, bazar haqqında kifayətqədər biliyə malik olmaq lazımdır.Bu, treydinqdə uğur qazanmaqüçün tələb olunan vacib ele-mentlərdən ikincisidir. İstənilənsistemin üstünlüyü əldə olunan in-formasiyanın keyfiyyətindənasılıdır.

Nə qədər treyder açıq əməliyyatıola-ola rahat nəfəs almağı bacarır?Hətta gəlir bir neçə yüz dollarqalxıbsa və sistem sizə davam et-məyi deyirsə, heç bir zəmanət yox-

dur ki, nə isə gözlənilməz birhadisədən sonra sizin gəlirinizziyana çevriləcək. Korreksiyanınpullarınızı necə geri aldığını gör-mək ağrılı səhnədir. Treyderlərinçoxu, hətta təcrübəliləri belə, buacıya dözə bilmir və bazardan tez

çıxır. Amma pul qazanmağın ayrıyolu yoxdur və biz bu acıyadözməliyik. Gələcəkdə nə başverəcəyini bilməmək və itkilərdənqorxmaq bu işin acılı tərəfidir. Yal-nız nizam-intizam treyderə neqativhallardan qaçmağa kömək olur.Ona görə də treydinqi “beyinoyunu” adlandırırıq.

İstənilən bazar pul vəsaitlərininkütlədən daha çox uğur əldə edəbilən insanlara verilmə vasitəsidir.Hər bir treyder yalnız onun özünə

münasib ticarət metodunu, siste-mini tapmalıdır. Ona görə də əgərorta müddətli bir treyder özmetodu sayəsində artıq 30 ildir kiqazanırsa, onun sistemi gündəlikticarət aparanlara uyğun gəlməyəbilər.

Uğurlu treydinq haqlı olandamümkün qədər çox qazanmaq,yanılanda mümkün qədər az itir-məkdir. Bu biznesin mahiyyətibundan ibarətdir. Ona görə də, buqaydanı təsdiqləyən istənilənnəzəriyyə və ya sistem yaxşıdır.

Sistem – treyderin ən vacibsilahıdır. Siz tez bir zamanda onasahib olmalısınız. Əks halda sizinticarət yaxşı silahlanmış orduyaqarşı yalın əllə döyüşə bənzəyəcək.Yaxşı olardı ki, sistemi özünüzyaradasınız.


Ağlın oyunuTreyderlərə ağıllı məsləhətlər

8


8


Çünki siz heç vaxt özünüzübaşqasının çəkmələrində rahat hissetməyəcəksiniz. Hərçənd,başqalarından uğurlu ideyalarınmənimsənilməsi yaxşı işdir!

Trendlə işləyəndə bir şeyi unut-mayın: kütləni izləməyə hansısaxüsusi istedad və ya cəsarət lazımdeyil, amma dönüş nöqtələrindəlazımi addımlar atmaq üçün nəinkiintellekt, həmçinin böyük qətiyyəttələb olunur. Uğur cəsurları sevir.

Forex bazarı əslində sadə işləyir.O, müəyyən bir vaxt ərzində han-sısa bir ətrafda yığılır və yığılma

başa çatdıqdan sonra müəyyənməsafədə paylaşır, sonra yenəyığılma fazası başlayır və qa-nunauyğunluq təkrarlanır. Gündə-lik ticarət ona görə çətindir ki,burada bir-birlərini neytrallaşdır-mağa çalışan yığılma və paylaşmaarasında mübarizə gedir. Bazaryığılma zonasından çıxandagündəlik ticarət gəliri götürməküçün yaxşı vasitədir. Geniş mənadaisə gün ərzində ticarət gəlir əldəetmək üçün yaxşı üsul deyil.Qazanmağın daha təhlükəsiz vəsəmərəli yolu “yığılmanı” göz-ləmək, sonra isə vəziyyətdən asılıolaraq 2-10 gün ərzində “paylaş-

manı” tutmaqdır.

İlk növbədə hazırkı zaman inter-valında trendi müəyyən etmək vəbelə bir trend üçün lazımi ticarətstrategiyasını seçmək lazımdır.Bəziləri əməliyatlarını bir neçə ayaçıq saxlayırlar, bəziləri isə birsaatdan az. Təbii ki, onların trendəbaxışlarında fərqlər olacaq.Pozisiyalarını aylarla saxlayantreyder üçün günlük cüzi qiyməthərəkətləri mənasız sayılır, ammagündəlik ticarət aparan treyderüçün həmin günlük hərəkətdəhşətli sunami ola bilər. Trendizaman intervalına müvafiq olaraq

müəyyən etmək və MƏHZ BUTRENDƏ UYĞUN düzgün strate-giya seçmək çətin treydinq mək-təbində ən vacib dərslərdəndir.

Ortamüddətli dönüşlər yalnızaylıq, həftəlik və günlük qrafik-lərdə təsdiqini tapa bilər. Qrafikioxumaqla hərəkətin təpə və ya dibyaradacağı proqnozlaşdırılabilməz, amma trendin dəyişəcəyinigüman etmək və bu trendin xarak-terinə uyğun strategiya seçməkolar. Axı hər yeni dövrəvvəlkindən fərqlənir və bazarıngözəlliyi də bundadır. Bir qaydaolaraq 20 periodlu SMA 4 saatlıq,

günlük, həftəlik və aylıq qrafik-lərdə trendin istiqamətini, dəstəkvə müqavimət xəttlərini müəyyənetməyə kömək edir. RSI-ınyaradıcısı Uaylder özü deyirdi ki,bu indikatoru qısamüddətli zamanintervallarında tətbiq etmək lazımdeyil.

İstənilən əməliyyatı açarkən riskportfelinizə uyğun stop-order yer-ləşdirin. Bu zaman cari zaman in-tervalında bazarın vəziyyəti,likvidlik və əməliyyatın həcminəzərə alınmalıdır. Hər treyderstoplardan özünəməxsus unikal is-tifadə stilinə malik olmalıdır.Amma təəssüflər olsun ki, bütünbunlar təhsilə görə bazara pul ver-mək müqabilində öyrənmək olur.Siz gəlir hədəfini təyin etmədən“sürüşən stop”dan istifadə etməkləəksər hallarda problemlərin çoxun-dan yan keçə bilərsiniz.

Xəbərlər və ya fundamentalgöstəricilər həmişə bazartərəfindən üstünlük təşkil edən is-tiqamətdə oxunmalıdır. “Buğa”trendi zamanı qiymət hətta pisgöstəriciyə reaksiya vermədən art-mağa davam edə bilər. Və əksinə.“Buğa” trendi zamanı pis xəbərin,“ayı” trendi zamanı yaxşı xəbərinyaratdığı korreksiya almaq/satmaqüçün yaxşı imkan arada bilər.

Tokio, London və Nyu-Yorkaçılışından 1 saat sonra bazarındaha likvid vaxtlarıdır. Bu vaxtmarket-meykerlər sessiya vaxtınavə ya bütün günə görə trendi təyinedirlər. London açılışına xüsusidiqqətlə yanaşın.

Və sonda unutmayın: biz həmişəticarət aparmağı öyrənirik və hərgün bir-birimizdən öyrənirik.Ticarətin və ümumiyyətlə, həyatıngözəlliyi budur.


M Ə S L Ə H Ə T Oyun qaydaları 55


İn Forex 05 (15) may, 2011

S İ S T EM56 Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“Bayraq” patterni demək olar ki, hamıya tanışdır.Onun yaxşı “işlədiyini” çoxları etiraf edir. Amma bupatternin əsasında qurulan strategiyalara çox az-azrast gəlinmir. Onlardan biri də “Bayraq+ABS” adlısistemdir.

“Bayraq+ABS” patterni bazarda tez-tez yaranır.Ona əsasən güclü hərəkətlərdən sonra rast gəlinir.Bu, trendin davam etməsindən əvvəlki konsolidasiyamodelidir.

Strategiya ilə işləməyin qaydaları:

- Güclü hərəkət olan zonanı seçirik- Konsolidasiyanı gözləyirik - İlk korreksiya dalğasından sonra bazara girmək

olmaz! Biz “bayraq” modelinin daxilində 3 dalğanıgörməliyik: A, B və C

- C dalğasının formalaşıb qurtardığına əmin olan-dan sonra əsas trendin istiqamətində bazara girmək

olar- C dalğasının bitdiyini ən azı 2 əlavə siqnal təs-

diqləməlidir: məsələn, fibo-səviyyə, divergensiya,MA-ların kəsişməsi və s. kimi

- A-C və B nöqtələrindən keçən kanal qururuq.Qiymətin kanaldan çıxması trendin bərpasına siqnalverəcək

- “Stop-loss” əmri C nöqtəsindən aşağıda yer-ləşdirilməlidir

- Bu patterni müxtəlif qrafik alətlərlə inteqrasiyaetmək olar

- Patternə müxtəlif zaman periodlarında rastgəlinir.

Şəkil 1-də yalnız “Bayraq+ABS” patterninigörürsünüz. Şəkil 2-də isə o, digər qrafik alətlərlə in-teqrasiya edilib. Göründüyü kimi, C dalğasının bit-məsi ən azı 2 əlavə siqnalla təsdiqlənəndə, doğrudanda, bazara etibarlı giriş setapı əldə olunur.


“Bayraq+ABS”

Şəkil 1. “Bayraq+ABS” patterni

8



Əgər diqqətlə fikir versəniz,bizim misaldakı B dalğasının özüdə kiçik “Bayraq+ABS” pat-ternindən ibarətdir. Onu 1 saatlıqqrafikdə daha aydın görmək olar

(şəkil 3).Öz növbəsində, 3-cü şəkildə

göstərilən kiçik b dalğası dahəmçinin eyni patterndən ibarətdir.Bu isə təsdiqləyir ki,

“Bayraq+ABS” patterni bütünzaman peroidlarında özünü doğrul-dur.


Şəkil 2. “Bayraq+ABS” patterninin digər qrafik alətlərlə inteqrasiyası

Şəkil 3. Patternin daxilində pattern

8

S İ S T EM Strategiya 57


İn Forex 05 (15) may, 2011

PRAKT İKA58 Təfərrüatlar

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Ticarətdə ən vacibməsələlərdə biri dəstəkvə müqavimət

səviyyələrini düzgün müəyyən-ləşdirməkdir. Əksər treyderlər buişə sırf mexaniki yanaşırlar. Hal-buki, dəstək/müqavimət zonalarıilə daha effektiv işləmək üçün on-ların mahiyyətini də başa düşməklazımdır.

Dəstək/müqavimətsəviyyələrinin necə işləməsiniaydın təsəvvür etmək üçün buməqamları bilmək vacibdir:

1. İstənilən qiymət alıcılarla(“buğa”lar) satıcıların (“ayı”lar)arasında əldə olunan razılaşmanın(balansın) nəticəsidir;

2. Əgər qiymət dəyişirsə, bu, odeməkdir ki, investorların həminvalyutanın perspektivi ilə bağlıgözləntiləri dəyişir;

3. Dəstək səviyyəsi o zamanyaranır ki, investorların əksəriyyətiqiymətin daha aşağı enməyəcəyifikrinə gəlirlər;

4. Müqavimət səviyyəsi ozaman yaranır ki, investorların ək-səriyyəti qiymətin daha yuxarıqalxmayacağını düşünürlər;

5. Dəstək/müqavimətsəviyyəsinin yarılması o deməkdirki, investorların valyutanın gələcəkperspektivi ilə bağlı fikirləri dəyi-şib;

6. Dəstək/müqavimətsəviyyəsinin yaxınlığında aparılanticarətin həcmi investorların fikir-lərindəki dəyişikliyin nə qədərciddi olmasından xəbər verir;

7. Dəstək/müqavimət səviyyəsiyarılandan sonra çox vaxt “peş-mançılıq” mərhələsi gəlir: buzaman investorlar bəlkə tələsdik-

lərini düşünürlər. Nəticədə qiymətəvvəlki səviyəyə doğru qayıdır;

8. Yarılan dəstyək səviyyəsisonradan müqavimət, müqavimətsəviyyəsi isə dəstək xəttinəçevrilir;

9. Dəstək/müqavimət xətti neçədəfə özünü təsdiqləyibsə, bir oqədər güclü sayılır. Və nə qədərgüclüdürsə, onu yarandan sonraqiymət o qədər intensiv hərəkətedə bilər.

Misal üçün, 1.3430 səviyyəsinineur/usd cütlüyünün hərəkətindəkiyerinə baxaq. Gördüyünüz kimi,uzun müddət ərzində bu qiymətöznü dəstək/müqavimət xətti kimidoğruldub. Niyə? Çünki investor-lar hansısa səbəbdən bu qiymətədaha çox önəm verirlər. Beləqiymətlər bir neçə olur. Və treydermütləq onların hamısını tapıb,qrafikdə qeyd etməlidir.


İki xətt arasındaDəstək və müqavimət xəttləri barədə bilməli olduğumuz 9 məqam


İn Forex 05 (15) may, 2011

B İ L M Ə K L A Z I M D I R Oxu zalı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

59

İntellekt nədir? Bu suala bir-mənalı cavab verməkçətindir. Bəzi fikirlərə görə,

insanın beyni sanki fikirlərin qəbuledilməsi və ötürülməsi üçünqurğudur. Yəni insanın beyni radiokimi başqa fikirləri tutmağa və özüdə fəzaya fikirlər yaymağa qadirdir.Söhbət fikirlərin özündən yox, on-ların tezliyindən (radiodalğa tezliyikimi) gedir. Bu halda istisna deyilki, yaradıcı təxəyyül – beynin digərfikirləri “qəbul etməsinin” nəticəsiola bilər. Daha sonra həmin “tutu-lan” fikirlər beynin analitikaparatına ötürülür.

İntellekt müxtəlif vasitələrləstimullaşdırılanda kənardan gələnsiqnallara qarşı daha həssas olur.Bu stimullaşma müsbət və yamənfi emosiyaların vasitəsilə başverə bilər. Daha yüksək səviyyəyəqalxandan sonra isə insan altşüu-run köməyilə özü ətrafa fikirdalğaları göndərə bilər. Yəni şüurradionun siqnalları qəbul edən, al-tşüur isə ötürən hissəsidir. Sizin ra-diostansiyanızı işə salan “operator”qismində özünütəlqin çıxış edəbilər. Məhz özünütəlqin vasitəsiləsiz “radiostansiyanızı” idarə edəbilərsiniz.

İnsan özünün fiziki hisslərindənçox asılıdır. O, öz dünyasını gör-mək və toxunmaq mümkün olan

şeylərin çevrəsilə məhdudlaşdırır.Fəqət biz indi elə dövrdə yaşayırıqki, ətraf aləmi daha dərindən dərkedir, onun təkcə maddi dünyadanibarət olmadığının fərqinə varırıq.Biz maddi dünyanı idarə edəngerçək qüvvələri anlamağaçalışırıq. Düzdür, hələ ki bu is-tiqamətdə elə də uzağa get-məmişik, amma irəliləyiş, hərhalda, var. Həmin qüvvələrdən ənböyüyü isə fikir qüvvəsidir. Bizbütün savadımız, təhsilimiz vəmədəniyyətimizə baxmayaraq, buqüvvə barədə hələ çox az şeybilirik.

Biz beyin barədə, onun fikirlərimaddiləşdirən iş mexanzimləribarədə çox az məlumata malikik.Elm hələ indi-indi bu mövzularıöyrənməyə girişir. Amma bəziirəliləyişlər var. Məsələn, bilirik ki,beyində 14 milyarda qədər sinirhüceyrəsi mövcuddur. Və onlarmüəyyən qruplar üzrə birləşirlər.Alimlər həmin qrupların arasındakıelektrik əlaqəsini qeydə almağıartıq öyrəniblər. Bəs doğrudanmı,bu cür mürəkkəb bir sistem yalnızbədənin fizioloji funksuyalarınıidarə etmək üçündür? Doğru-danmı, onun başqa funksiyası yox-dur? İnandırıcı deyil. Sadəcə, bizhələ beynimizin həminfunksiyalarından istifadə etməyiöyrənməmişik.

Enerjinin elmə məlum olannövlərindən heç biri (onlar elə dəçox deyil) fikirlərin məsafəyəötürülməsi üçün yaramır. Ammafikirlərin məsafəyə ötürülməsi(telepatiya) real olaraq mövcuddur.Demək, enerjinin hələ bizə məlumolmayan növləri də var. Telepatlarvə müxtəlif ekstrasenslər bizdənheç nə ilə fərqlənmirlər. Sadəcə,onlarda həmin naməlum enerji iləişləmək bacarığı daha çox inkişafedib. Bu enerji məkan və zamantanınır, onun üçün maneə, məsafəanlayışı yoxdur. “Ekstrasensor qa-biliyyət” kimi qəbul etdiyimiz nəvarsa, hamısı onun işinin nəticə-sidir. Məsələ ondadır ki, bəzi hal-larda “altıncı hiss” insanda dahagüclü inkişaf edir və həmin şəraitihər kəs yarada bilər. Xüsusimetodlarla insan öz şüurunu eləstimullaşdıra bilər ki, problemlərinhəlli, mürəkkəb məsələlərin cavabıçox tez və rahat tapılar. “Beyinmərkəzi”, yaxud “Brainstorming”həmin metodlardan biridir. Bu cürişləyərkən müxtəlif beyinlərin is-tehsal etdiyi fikirlər bir-birini stim-ullaşdırır. Nəticədə hər bir iştirakçıöz təcrübəsinin hüdudlarından kə-narda olan biliklərlə təmasa girəbilir. Ona görə də, “Brainstorm-ing” metodu müxtəlif suallaracavab vermək üçün ən effektivyollardan biri sayılır.


İntel lekt inbi l inməyən

tərəf lər i


İn Forex 05 (15) may, 2011

K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı


Kitabın mahiyyəti onun

adında dəqiq əks olu-

nub. Yəni o, məhz

fyüçers bazarında ticarətin sir-

rlərini öyrədir. Bəs Forex

bazarında işləyən treyderlər ondan

faydalana bilərlərmi? Prinsipcə

bəli, amma tam mənada xeyr.

Çünki zəmanənin ən güclü treyder-

lərindən biri olan Larri Vilyams bu

kitabda treyderləri texniki analiz-

dən yox, yalnız fyüçers bazarına

xas olan fundamental analizdən is-

tifadə etməyə yönəldir.

Misal üçün, kitabda Larri

Vilyams izah edir ki, fyüçers

bazarında treyderin istifadə etməli

olduğu ən yaxşı informasiyalardan

biri sövdələşmələrlə bağlı məcburi

hesabatlardır (COT). Qazanmağın

əsas sirri isə aldığın informasiyanı

necə interpretasiya və tətbiq et-

məkdən keçir.

Amma əgər siz fyüçerslərlə

işləmək fikrinə düşsəniz, onda

bəli, bu kitab son dərəcə faydalı

ola bilər. Larri Vilyams fyüçers

bazarında qazandığı nəhəng

təcrübəni oxucu ilə bölüşür, onu bu

bazarın iş prinsiplərilə yaxından və

ətraflı şəkildə tanış edir. Lazımlı

informasiyaları haradan və necə

əldə etməklə bağlı dəyərli məs-

ləhətlər verir.

Kitabda həmin bilikləri necə tət-

biq etməklə bağlı praktik misallar

da az deyil.

Larri Vilyams

Fyüçers bazarında ticarətin sirrləriİnsayderlərlə birgə addımlayın

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Kitabdan parçalar:

Qızıl bazarı mövsümə

tabedirmi?

Adətən biz hesab edirik ki,

kənd təsərrüfatı məhsullarının

qiymət qrafikləri mövsümi amil-

lərin təsirinə məruz qalır.

Maraqlıdır ki, buna bənzər

mövsümilik metal bazarında da

müşahidə edilir. Metalların

qiyməti də hər il eyni dövrlərdə

spesifik artım və eniş sxemlərilə

hərəkət edir. Misal üçün, qızıl hər

ilin iyulunda artıma başlayır və

dekabrda maksimuma çatır.

Düzdür, həmişə belə olmasa da,

adətən qızıl özünü belə aparır.

1993-cü ildən 2005-ci ilə

qədərki qrafiki analiz edəndə biz

görürük ki, qızıl əgər yaxşı artım

trendinə hazırlaşırsa, onda bu

hərəkətin yayda başlayacağı və

qışa qədər davam edəcəyi ehtimalı

böyükdür. Yəni payız mövsümi

artımla keçir.

Bu, vacib informasiyadır. Prak-

tik olaraq qızılın bütün enişləri

ilin əvvəlində baş verir.

...Amma mənim verə biləcəyim

ən yaxşı məsləhət budur: nə vaxt

infliyasiya güclənirsə, o zaman da

qızılın artımını gözləyin. 1979-

1980-ci illərdə qızılın güclü

“buğa” bazarı müşahidə olunanda

hakimiyyətdə Cimmi Karter idi.

O, son 50 ilin ən pis prezidenti

sayıla bilər. Onun dövründə in-

fliyasiya kəskin sıçrayışla artdı.

Qızıl isə o vaxt bahalaşır ki, pul

kütləsi çoxalır, amma pulun

alıcılıq qabiliyyəti azalır.

Treyder və trend

Treyderlər qəribə tayfadırlar.

Onlar hər şeylə mübahisə etməyi

xoşlayırlar. Hətta trendlə də!

Trend öz istiqamətində nə qədər

getsə də, onlar əks mövqelərini

tərk etmək istəmirlər. Trend

aşağıya gedir, biz isə hər dəfə

alırıq. Niyə? Yəqin, ona görə ki,

lap dibdə almağa çalışırıq.

Görünür, insanın şüuru belə quru-

lub. Və trenddən faydalana bilmək

üçün biz öz təfəkkürümüzü bir

qədər dəyişməliyik. Çünki biz baş

verəni düşünməyin yerinə,

düşündüyümüzün baş verəcəyinə

inanmağı üstün tuturuq.


"in forex"#15

Documents