"in forex"#31

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 09 (31) / sentyabr, 2012

səh

.32

Sentyabr ayı üçün proqnozlar

Test: Sizdə treyder təfəkkürü varmı?

u,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

Ekspert rəyləri .............................46İşimoku analizi.............................48Dalğa analizi................................56Kompleks texanaliz......................52

səh. 9

səh

.7Qızıl yağışı

İtki gəlir nağılı

səh. 35

səh. 39

“Əvvəlcədən “filan qədər

qazanacağam” demək

axmaqlıqdır”

səh

. 6Top-model treyder oldu

Baffetin beyninecə işləyir

“Bir də

trendə “dost”

deməyin”Treyder başına gələnləri danışır

“GoldenRain” ticarət sistemi

Money-management miflərini dağırdaq


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

6-da................................................Top-model treyder oldu. Kim deyir ki,

treydinq çətin işdir?

7-də................................................“Bir də trendə “dost” deməyin”. Treyder

başına gələnləri danışır

9-da.................................................Baffetin beyni necə işləyir. Kompaundinqin

nə olduğunu bilirsinizmi?

12-də................................................Kəpənəyin sağ qanadı. MA-ların əsasında

ticarət sistemi

14-də................................................Qzıl-gümüş bazarı. Onların haqqında

nəyi bilməliyik

16-da................................................“Əvvəlcədən “filan qədər qazanacağam”demək axmaqlıqdır”. Treyderlə müsahibə

18-də................................................Bir ölç, yüz biç. Nəyi? Günlük diapazonu!

23-də................................................3-cü dalğa ovu. Onu tutmaq hamının arzusudur...

25-də................................................5 əsas index27-də................................................Axşam düşür, “ayı”lar gəlir28-də................................................Səviyyəni bil. Çünki qazanc səviyyələrdə gizlənib

31-də................................................Treyder təfəkkürü. Uğurun əsl mənbəyi...

32-də................................................Test: Sizdə treyder təfəkkürü varmı?35-də................................................Qızıl yağışı. “GoldenRain” ticarət sistemi

37-də................................................Treydinq və “müharibə sənəti”39-da................................................İtki gəlir nağılı. Money-management

miflərini dağırdaq

41-də................................................“Parlayan fraktallar”. Flash! Flash! Flash!

46-da.................................................Bazarlarda yeni fəsil. Ekspert rəyləri

48-də.................................................İşimoku əsasında analiz52-də.................................................Kompleks texanaliz56-də.................................................Elliot dalğalarıın analizi61-da.................................................Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Ara-sıra belə fikirləreşidirəm ki, “bir-jalarda ticarət

riskli ilşdir”. Bəziləri hətta“qorxulu” sözünü dəişlədirlər. Hmm... əgər sizdoğrudan da, kompüterinarxasında oturub ticarətaparmağı qorxulu hesabedirsinizsə, indi mən sizətəsvir edim ki, əslində qor-xulu və riskli ticarət necəolur...

Orta əsr tacirini

təsəvvürünüzə gətirin. O,

səfərə çıxanda aclıq, soyuq,

isti, susuzluq kimi riskləri

nəzərə almalı idi; özünü və

əmlakını quldurlardan və

vəhşi heyvanlardan qoru-

malıydı; ayaq qoyduğu tor-

paqların feodallarına bahalı

hədiyyələr verməli idi (əks

təqdirdə hər şeyi əlindən alına

bilərdi); heç bir dəqiq xəritə

olmadan meşələr, çöllər, də-

nizlər, səhralarla naməlum

yolları qət etməliydi; getdiyi

yerlərdə insanların dilini,

adət-ənənəsini bilməli idi...

Təsəvvür edirsinizmi, bütün

bunlar nə deməkdir? Bax,bunlar təhlükə idi! Həmintacirin nə stop-lossu var idi,nə orderi, nə də texnikialətləri. İtkiləri məhdud-laşdıra da bilmirdi! Ammabütün bunlara baxmayaraqqazanırdı!

Amma biz kompüterin ar-

xasında oturmuşuq, itkilərə

nəzarət etmək üçün bütün

imkanlarımız var, bizi heç nə

təhdid etmir, fəqət bu işi “təh-

lükəli” adlandırırıq!

Siz təsəvvür edirsinizmi,

tacir ola bilmək üçün bir in-

sandan nələr tələb olunurdu?

O, dövrünün ən savadlı, hazır-

lıqlı, bacarılı şəxslərindən biri

olmalıydı! Çox vaxt tacirlərin

bilikləri alimlərdən də yüksək

olurdu. Treyderə isə bu da

lazım deyil. Düzdür, özüzərində işləmək, bazarıöyrənmək, daim təkmil-ləşmək mütləqdir, ammaqazanmaq üçün sizdən heçkim dövrünüzün ən ağıllıadamları olmağı tələbeləmir!

Ona görə də, treydinqə

“riskli” və “təhlükəli” deyən-

lərlə razılaşa bilmirəm.

Təbrizdən Bakıya karvanla

yük daşımaq təhlükəli idi.

Mən hələ Çindən Venesiyaya

gedən tacirləri demirəm.

Kompüterin arxasında oturub,

hər şeyi nəzarətdə saxlamaq

imkanı ola-ola ticarət aparmaq

isə təhlükəli deyil.

Əgər hesab etsəniz ki, bu iş

təhlükəlidir, bir anlığa

özünüzü neqosiant hesab edin.

Təsəvvür edin ki, meşədə dar

cığırla qiymətli malları

aparırsınız və hər ağacın

dalından qaçaq-quldur, ən

yaxşı halda yırtıcı heyvan çıxa

bilər... Və indi deyin: trey-

dinq təhlükəlidirmi?

Zövqlü və faydalı mütal-iələr!

Tacirlər və treyderlər

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Treydinqə “riskli”və “təhlükəli” deyənlərlərazılaşa bilmirəm.Təbrizdən Bakıya kar-vanla yük daşımaq təh-lükəli idi. Mən hələÇindən Venesiyaya gedəntacirləri demirəm. Kom-püterin arxasında oturub,hər şeyi nəzarətdə saxla-maq imkanı ola-olaticarət aparmaq isə təh-lükəli deyil.



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza



NƏLƏR OLUR Maliyyə dünyası

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Aktivlərinin həcminə

görə ABŞ-ın üçüncü

böyük bankı olan

“Citigroup” Amerikanın top-

model müsabiqəsinin keçmiş

iştirakçısı, MTV-nin aparıcısı

Kimberli Ştolsu işə götürüb.

Keçmiş top-model bankda

səhmlərdən törəmə aktivlərlə

(derivativlərlə) ticarət aparacaq.

Bu barədə “Bloomberg”

agentliyi xəbər yayıb.

Ştols işlədiyi şobədə vitse-

prezident olacaq və Saymon

Yeyts-in rəhbərliyi altında çalışa-

caq.

Ştols MTV-yə 2006-cı ildə

gəlib və orada 4 il çalışıb. Eyni

zamanda, Tayra Benksin “Top-

model” realiti-şousunun beşinci

mövsümündə iştirak edib.

2004-cü ilə qədər Ştols “Gold-

man Sachs” bankında praktika

keçib. 2005-ci ildə Konnektikut-

dakı Uesli Universitetini daxili

və xarici siyasət üzrə bakalavr

diplomu ilə bitirib. Onun diplom

işi soyuq müharibədən sonra

Amerikanın yürütdyü interven-

siya strategiyasının təhlilinə həsr

olu- nubmuş.

Bundan başqa, Ştols “Dayan-

maq olmaz: Niyə biz sosial

şəbəkələrə bu qədər aludəyik və

bunun axırı nə ilə qurtara bilər”

adlı kitab da yazıb.

Son vaxtlar “Citigroup”un de-

rivativlərlə ticarətində eniş

müşahidə olunur və bank ştatını

yeniləməklə bu çatışmazlığı

aradan qaldırmağa çalışır. Keçən

il bankın derivativlərlə ticarətdən

əldə olunan gəliri 40% azalıb.


Top-modeltreyder oldu

Fransa Prezidenti Fran-

sua Hollandın təşəb-

büsü ilə hazırlanmış

varlılardan daha çox vergi alın-

masını nəzərdə tutan yeni qa-

nunun qrşıdakı həftələrdə

qüvvəyə minəcəyi gözlənilir.

Ancaq bu vəziyyət bir çox Fran-

sız şirkətinin başda London

olmaq üzrə xaricə köçə

biləcəyini gündəmə gətirib.

Mütəxəssislər yeni tətbiqin

Fransada iş dünyası üzərindəəhəmiyyətli təsirlərinin olacağınıvə bunun Fransa iqtisadiyyatıüçün bir risk meydana gətirdiyidüşünürlər: “Əgər ticarət ya dabirja vasitəçisi kimi detallarıdüşünüldükdə bir şirkətin Lon-dona köçməsi daha sərfəli görünəbilər. Londonda bu sahələrdədaha çox inkişaf etmişdir vəorada oturmuş bir sistem var.Məlumat axışı daha sabitdir.

Fransada bilirsiniz, maliyyəəməliyyatlarına vergi qoyula-caqdır. Bu da Fransadakı birja va-sitəçiləri üçün mənfi birinkişafdır. Onsuz da, hal-hazırdalüks əşya satan bəzi markalarLondona daşınmağa hazırlanır”.

İngiltərə Baş naziri DeyvidKameronun da Fransadan ayrıl-mağı düşünən şirkətlərə qucaq aç-ması Fransada reaksiyayaratmışdır.

Hollandın siyasətiAvronu “titrədə” bilər



NƏLƏR OLUR6 Maliyyə dünyası

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Avropa Birliyində prob-lemlər heç cür həllinitapmadığından üzv

ölkələr Avro zonasından çıxışüçün hazırlıq görməyəbaşlayıblar.

Finlandiyanın Xarici işlərNaziri Erkki Tumioja “Daily Tele-graph” qəzetinə verdiyimüsahibəsində özlərinin təciliçıxış planı hazırladıqlarını, digərliderlərin də belə bir ssenariyəhazırlaşmalarının vacib olduğunudeyib.

Nazir belə bir addımın arzuedilmədiyini amma hər cür ehti-mala qarşı hazırlıqlı olmağınlazım olduğunu vurğulayıb.

Finlandiyada digər Avropaölkələrinin əksinə, qlobal maliyyəböhrandan sonra güclü iqtisadi

artım müşahidə olunmaq-daır. Ölkənin borcyükünün milli gəlirə nis-bəti 48,7%-lə digər üzvölkələrin həsəd apara-caqları səviyyədədir.

Lakin son vaxtlar AvroBölgəsindəki problemlərFinlandiyanın də inkişafsürətini yavaşlatmağabaşladıb. Bu da Avrodanistifadə etməyən Skandi-naviya ölkələriylə buölkə arasındakı fərqinböyüməsinə gətiribçıxarır. Nəticədə bu anaqədər Finlandiyaya fayda verən Avro indi ölkəyə zərər gətirir.

Əlvida, Avro!

Avropanın “zəif bənd”-lərindən biri olan İs-paniyada iqtisadi gös-

təricilər zəifləməkdə davam edir.Ölkədə bu ilin ikinci rübündə 0,4%-lik iqtisadi geriləmə qeydəalınıb. İspaniya Milli Statistikaİnstitutunun (INE) rəqəmlərinəgörə, iyun ayında ümumi daxiliməhsul, 2011-ci ilin eyni dövrü iləmüqayisədə 1,3 % azalıb.

Bu vəziyyətin səbəbi kimi is-tehlakın və sərmayənin azalmasıgöstərilir. İspaniyanın yeganəböyük mağaza şəbəkəsi olan “ElCorte Ingles”-də satışlar son beşildə 12% azalıb.

Yadasalaq ki, ilinilk rübündəisə ölkədə0,3% ger-iləmə qeydəalınmışdı.

Bu azmışkimi, İs-paniya MilliStatistikaİnstitutu2011-ci ildə ölkədəki iqtisadiatrım ilə bağlı açıqladığı rəqəmədə düzəliş edib. Fevral ayında ver-ilən proqnozlara rəğmən, 2011-ci

ildə İspaniyada iqtisadi artım 0,7% deyil, 0,4 % olub.

İspaniya “bataqlıq”dançıxa bilmir



B A Ş A G Ə L Ə N L Ə R Treyder əhvalatları

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Mən treydinqə gəldi-

yim gündən həmişə

eşitmişəm ki, ay nə

bilim, trend sənin dostundur, ay

bağ belə, bostan belə... Həmişə

hamı deyirdi ki, trendin is-

tiqamətində bazara girmək

lazımdır. Guya onda uduz-

maram... Ona görə də fikir-

ləşirdim ki, həmişə mütləq

trendin istiqamətində əməliyyat

açacağam.

Düzünü deyim ki, 3-4 dəfə bu

cür etmişdim və xeyir də götür-

müşdüm. Amma sonra “dostum”

trend mənə xəyanətlər eləməyə

başladı. Arada 1-2 dəfə xeyir

gətirəndə dalınca da ziyan verirdi.

Mən ziyanı götürüb bazardan tez

çıxanda vəziyyət o qədər də pis

olmurdu. Amma bir dəfə nisbətən

iri lotla bazara girdim və hər şey

korlandı...

Niyə belə alınmışdı? Mən hər

şeyi düz eləmişdim axı. Ən azı

nəzəri cəhətdən. Eur/gbp

cütlüyündə aşağıya yönəlmiş

güclü trend var idi.


“Bir də trendədost deməyin!”

Oxucuların böyük marağına səbəb olan “treyder əhvalatları” silsiləsindən növbəti

məktubu sizə təqdim edirik. Onun müəllifi avqust ayında başına gələn hadisəni danışır.

Ənənəmizə sadiq qalaraq, treyderin adını açıqlamırıq. Onun yazı tərzini və üslubunu

isə müəyyən redaktələrlə olduğu kimi saxlamışıq.

8


İn Forex 09 (31) / sentyabr, 2012www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Mən saatlıq zaman periodunda

işləyirdim. Cütlük aşağıya hərəkə-

tini getdikcə sürətləndirirdi. Mən

də hesab elədim ki, bu vəziyyətdə

satmaq lazımdır və satdım.

Amma bazar elə bil ki, bunu

gözləyirdi. Elə mən satan kimi

qiymət yuxarıya döndü. Mən

təmkinli adamam, amma belə hal-

ları görəndə çox əsəbiləşirəm!

Niyə belə olmalıdır e, axı? Trend

var, qayda var, amma mən oyuna

girən kimi qayda dəyişir!

Belə şey olar?

Qorxmayın, mən depozitimi

itirmədim. Əməliyyatı ziyanla da

olsa, bağladım. Sonrakı 3-4

əməliyyatla itkilərimi qaytardım.

Amma belə şeyləri görəndə

sadəcə, o qədər əsəbiləşirəm ki,

bazar mənə ləzzət eləmir. Şəkli də

sizə göndərirəm ki, bir də trendə

dost deməyin!

Redaskiyadan. Adətən biz bu

rubrikaya gələn oxucu mək-

tublarına şərh vermirik. Amma bu

məktubla bağlı kiçik bir arayış

vermək istərdik. “Trend sənin

dostundur” deyəndə heç

də

o nəzərdə tutulmur ki, trend is-

tiqamətində açılan əməliyyat

həmişə gəlir gətirəcək. Sadəcə,

trendin istiqamətində açılanda

risklər xeyli az olur. Amma hər bir

trend gec-tez bitir. Təəssüf ki, hör-

mətli oxucunun göndərdiyi şək-

ildə ossillyatorlar yoxdur, onların

göstəricisinə baxmaq xeyli

maraqlı olardı. Bəlkə elə onlar

ifrat alış vəziyyətindədirlər?

Amma qrafikə belə baxanda da

görmək çətin deyil ki, aşağıya

doğru 5 dalğa formalaşıb. Demək,

Elliot nəzəriyyəsini yada salmaq

treyderin köməyinə gələ bilərdi...

Ona görə də, biz həmişə deyirik

ki, treyder daim öz üzərində

işləməli və bazara bütün əsas

yanaşmalardan xəbərdar olmalıdır.

Dəyəri oxucular! Əgər siz də

əhvalatınızı digər treyderlərlə

bölüşmək istəyirsinizsə, başınıza

gələnləri yazıb, redaksiyamıza

göndərə bilərsiniz:

[email protected]


Niyə belə olmalıdır e, axı?

Trend var, qayda var, amma mən

oyuna girən kimi qayda dəyişir!

B A Ş A G Ə L Ə N L Ə R8 Treyder əhvalatları

8

Facebook-da bizə qoşulun

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts



D Ü Ş Ü N C Ə T Ə R Z İ Kompounding

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Riçard Stoyek

Heç özünüzə sual ver-misinizmi ki, UorrenBaffet milyonlara necə

sahib olub? Bu məqalədə kom-paundinq nəzəriyyəsini gözdənkeçirməklə məsələyə aydınlıqgətirməyə çalışacağıq. Bu məqa-ləni sizə bir neçə dəfə oxumağıməsləhət görürəm. Əgər sizintreyder dostlarınız varsa, buməqaləni çap edib, onları da oxu-mağa məcbur edin. Həttauşaqlara da oxudun... Çünkionlar əgər uşaqlıqda bu nəzə-riyyəni dərk etsələr, böyüyəndəimkanlı olacaqlar.

Özül

Kompaundinq pul və ya rəqəm-lərin artım prosesini əks etdirir.Rəqəmlər ədədi silsilə ilə artabilər, məsələn: 2, 4, 6, 8, 10, 12 vəya 3, 6, 9, 12, 15, 18. Nümunədəhər rəqəmə eyni rəqəm əlavə olun-maqla artım baş verir. Rəqəmlərhəmçinin həndəsi silsilə ilə (ek-

sponensial) çoxalabilər: 2, 4, 8, 16, 32,64... Həndəsi sil-silədə ardıcıllığın hərbir elementi ikiyə vu-rulmaqla növbətiədəd alınır. Fərqi hissedirsiniz? Budurkompaundinq.

İndi isə ən maraqlıhissə... Möcüzə kom-paundinq zamanı pul vahidlərinintez bir zamanda artımını görəndəbaş verir. İstəyirəm kompaundinqprinsiplərini əks etdirəcək xırdabir əhvalat danışım.

Tapmaca

Təsəvvür edək ki, mən xeyirxah

bir varlı adamam və sizi bir aylıqişə götürmək istəyirəm. Bir haldaki, mən güzəştə gedənəm, sizəseçim verirəm: siz aylıq maaşı yailk gündə ala bilərsiniz, ya da günə1 sentdən başlamaqla və hərnövbəti gün məbləği ikiqat artır-maqla ayın sonunda.


Baffetinn beyninecə işləyir

8

Və ya həndəsi silsilənin möcüzəvi qüdrəti haqqında

Mən həmişə bilirdim ki varlı

olacağam. Buna bir dəqiqədə

şübhəm olmayıb.



Birinci variantda siz həmindəqiqə 1 milyon dollarqazanırsınız. İkinci variantda ilk işgünü 8 saatlıq işə görə 1 sent ala-caqsınız. İkinci gün 2 sentqazanırsınız. Üçüncü gün 4 sent,dördüncü gün 8 sent və s.Deyəsən, iki variant arasındakıseçim sadədir, elə deyilmi?

Beləliklə siz özünüz üçün qərarverdiniz? İndi isə gəlin baxaq,günə “qəpik-quruş” variantınıseçən adam ayına nə qədərqazanır.

Gün Maaş1 $0.012 $0.023 $0.044 $0.085 $0.166 $0.327 $0.648 $1.28Beləliklə 8 gün işlədikdən

sonra siz günə 1.28 dollarlıqmaaşa keçirsiniz və sizin aydan azvaxtınız qalıb... Bəlkə, elə mily-onu götürmək daha yaxşı olardı?

Gəlin baxaq görək, sonra nəolur:

Gün Maaş9 $2.5610 $5.1211 $10.2412 $20.4813 $40.9614 $81.8215 $163.8416 $327.6817 $655.3618 $1310.7219 $2621.4420 $5242.88

Yeri gəlmişkən hansı ayınolduğunu düşündünüzmü? Bəlkəbu, 28-29 gündən ibarət olan

fevraldır, bəlkə 30 günü olansentyabrdır, ya da 31 günü olandekabrdır?

Bu bilməcədə günlərin sayı çoxvacibdir. Siz hələ dədüşünürsünüzmü ki, 1 milyon dol-ları seçmək lazım idi?

Onda gəlin, davam edək:

Gün Maaş21 $ 10,485.7622 $ 20,971.5223 $ 41,943.0424 $ 83,886.0825 $ 167,772.1626 $ 335,544.3227 $ 671,772.1628 $ 1,342,177.2829 $ 2,684,354.5630 $ 5,368,709.1231 $ 10,737,418.24

Əgər siz sentyabr ayındaişləsəydiniz ( həmin ay

30gündən ibarətdir) 5 milyon dollarqazanmış olardınız. Dekabrdaməbləğ 10 milyonu keçərdi. Mənhələ elə bir adama rastgəlməmişəm ki, 10 milyondanimtina eləsin. Bu, ona görə başverir ki, insan beyni arifmetik –yəni ədədi silsilə ilədüşünür, həndəsi yox.Belə də demək olarki, bizim kök-ləmələrimiz elədir ki,xətti düşünürük,bizim beynimizinproqram təminatı sil-siləni son dərəcə ar-ifmetik qəbul edir.

Xoşbəxtlikdən bu kökləmələridəyişmək olar! Biz rəqəmlər, pulvə investisiyalar barədə düşüncətərzini dəyişə, yeni informasiyalarqəbul edə bilərik. Dəqiq desək,əgər siz kompaundinq metodunuöyrənsəniz, gec-tez var-lanacaqsınız.

Yeni baxış

Kompaundinq prosesini realdərk etməklə biz tamamilə in-vestisiya prosesini dəyişəbiləcəyik. Düşünürəm, UorrenBaffetin beyni elə köklənib ki, o,həndəsi düşünür. Və ona görə var-lıdır ki, kompaundinq magiyasınıbaşa düşüb və bu konsepsiyanıhəyata keçirib.

Ola bilsin ki, aşağıda göstərilənrəqəmlər səhv olsun,

ammabunun mahiyyətcə fərqi yoxdur.Siz sadəcə, nəzəriyyəni başadüşəcəksiniz. Baffet bir partnyorkimi işə başlayıb. Onun birlikdəinvestisiya yatırdığı bir neçə part-nyoru var idi. O, özünə 20% gəlirgötürürdü.


Bu, ona görə baş verir ki, insan beyni

arifmetik – yəni ədədi silsilə ilə düşünür,

həndəsi yox. Belə də demək olar ki, bizim

kökləmələrimiz elədir ki, xətti düşünürük

8

8

D Ü Ş Ü N C Ə T Ə R Z İ10 Kompounding



1960-cı illərin sonunda partn-yorlarına belə bir məktub göndər-məklə bu əlaqəyə son qoydu:“Əgər siz oyunun qaydalarını beləbaşa düşmürsünüzsə, yaxşısıondan uzaqlaşmaqdır”.

Baffet birinci təcrübəsininnəticəsində təxminən 100 milyondollar qazandı, ona görə də buməbləğlə özü işləməyə başladı.1974-cü ildə “ayı” bazarı dibəçatanda o, aksiyaların artımı is-tiqamətində oynamağa başladı. Ovaxt “Berkshire Hathaway”üzərində nəzarəti ələ aldı. 1970-ciillərin əvvəllərindən Baffet öz və-saitlərini (eksponensial silsilədə)ilə 20-24% sürətlə artırırdı.

Məhz burada “Qayda 72” adınıalmış “sehrli” kompaundinq kon-sepsiyasını təqdim etməkistəyirəm. Bu qaydadan istifadə et-məklə siz asanlıqla müvafiq gəlir

səviyyəsində kapitalınızı ikiqatartırmaq üçün nə qədər vaxt tələbolunduğunu asanlıqla hesablayabilərsiniz.

Məsələn, əgər sizin gəliriniz12% sürətlə artırsa, depoziti ikiqatartırmağa nə qədər vaxt tələb olun-duğu öyrənmək üçün 72-ni 12-yəbölmək lazımdır. Alınır 6. Belə-liklə, pulunuzu ikiqat artırmağa 6il tələb olunur.

Daha bir nümunə. Əgərgəliriniz 6%-dirsə, 72-ni 6-yabölürük. Alınır 12. Deməli, kapi-talı ikiqat artırmaq üçün 12 il tələbolunur. Əgər 9%-dirsə, 72:9 = 8. 8

il lazımdır.

Baffetə gəldikdə isə, onun gəlir-liyi 22% idi. Bu, o deməkdir ki,72:22=3,27 və ya 3 il 4 ay. Baf-fetin kapitalını ikiqat artırmasıüçün bu qədər vaxt tələb ol-

unurdu. Birhalda ki, Baffet artıq 35 ildir biz-nesdədir və 100 milyonla başlayıb,kapitalını təxminən 9 dəfə artırıb.Bu rəqəm 35-i 3 il 4 aya bölməkləalındı. Real nəticə 10.7-dir,hərçənd, düzəliş etmək üçün bizgöstəricini 9 götürəcəyik. Əsasbudur ki, o kapitalını həndəsi sil-silədə olduğu kimi 9 dəfə artırıb,bu da ona 100x9 = 900 milyondollar gəlir verib. Söhbət həndəsisilsilədə 9 dəfə ikiqat artımdangedir.

Gəlin baxaq, bu, necə işləyir

Uoren Baffetin həndəsi silsiləsi:İlkin kapital 100 milyon.Zaman: 3 il 4 aya 9 dövrə. Artım belə baş verir: İlkin kapital $100,000,0003 il 4 ay sonra $200,000,0006 il 8 ay sonra $400,000,00010 il sonra $800,000,00013 il 4 ay sonra $1,600,000,00016 il 8 ay sonra $3,200,000,00020 il sonra $6,400,000,00023 il 4 ay sonra

$12,800,000,00026 il 8 ay sonra

$25,600,000,00030 il sonra $51,200,000,000Düşünürəm, Baffetin hazırda 47

milyard dolları var, o, haradasa 9-cu ikiqat artımın ortalarındadır.Budur artım magiyası! O,həmçinin heç vaxt satmır. Bu, odeməkdir ki, onun vəsaitləri hər 3il 4 aydan bir ikiqat artır və heç birvergi də vermir. Vergi yalnız satışzamanı verilir. Normal vəziyyətdəartım investor ölənə qədər davamedəcək, bundan sonra onun kapi-talından əldə edilən gəlirə vergiqoyulacaq. Baffet isə varidatınınböyük hissəsini Qeytsin xeyriyyəfonduna vəsiyyət edib.


Əgər sizin gəliriniz 12% sürətlə artırsa,

depoziti ikiqat artırmağa nə qədər vaxt

tələb olunduğu öyrənmək üçün

72-ni 12-yə bölmək lazımdır.

8

D Ü Ş Ü N C Ə T Ə R Z İ Kompounding 11



T İCARƏT12 Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Deyv Lendri

Bazarın “dib”lərini və

“təpə”lərini tutmaq

treyder üçün çox ba-

halı məşğuliyyət ola bilər. Amma

digər tərəfdən, kor-koranə

trendə qoşulmaq da təhlükəli

işdir, çünki bazarlar həmişə

müntəzəm korreksiyalar da

edirlər. Amma “Kəpənəyin sağ

qanadı” adlanan ticarət sistemi

sizə daha optimal giriş texnikası

təklif edir.

Strategiyada 10 periodlu sadə

Dəyişən Orta Göstəricidən (SMA

10), həmçinin 20 və 30 periodlu

eksponensial Dəyişən Orta

Göstəricilərdən (EMA 20 və EMA

30) istifadə olunur.

SMA bizə qiymətin

“həqiqi”

vəziyyətini göstərir, EMA-lar isə

bir az “qabağa qaçmağa” cəhd

edirlər.

Konsolidasiya zamanı qiymət

MA-nın ətrafında dolaşır, MA-lar

isə qarışıq vəziyyətdə olurlar.

Trend başlayanda qiymət MA-nın

hansısa bir

tərəfinə keçir, MA-

lar özləri də kiçikdən böyüyə

doğru sıra ilə düzülürlər (şəkil 1).

Qiymət istiqamətini dəyişəndə

MA-lar əvvəlcə bir-birinə qarışır,

sonra yenidən nizamla düzülərək,

“kəpənək” modelini əmələ gətirir-

lər. Ortada MA-ların “düyün-

ləndiyi” hissə kəpənəyin bədəni,

ondan sağ və soldakı genişlənmə

zonaları isə qanadlarıdır.

Bu ticarət setapı üçün

kəpənəyin “bədəni” balaca olmalı,

“qanadları” isə sürətlə böyümə-

lidirlər.

Alış üçün setap:

1. MA-lar bir araya gəlməli,

sonra təzədən ayrılmağa başla-

malıdırlar. Bununla da kəpənəyə

bənzər formasiya əmələ gətirirlər.


Qiymət istiqamətini dəyişəndə

MA-lar əvvəlcə bir-birinə qarışır, sonra

yenidən nizamla düzülərək, “kəpənək”

modelini əmələ gətirirlər.

Kəpənəyinsağ qanadı

Şəkil 1

8



2. Əməliyyata girmək üçün

MA-lar periodlarına uyğun olaraq

aşağıdan yuxarıya sıralanmalıdır-

lar.

3. Qiymət əvvəlki şamla

müqayisədə daha aşağı minimum

yaratmalıdır

4. “Kəpənəy”in bədənindən

sonra gələn maksimumun

üzərində alış orderi qoyulur.

5. Əgər qiymət EMA 20-dən

aşağıya düşsə, order ləğv olunur.

6. Əməliyyat açılandan sonra

EMA 20-dən üstdə olan ən aşağı

minimumda “stop” qoyulur.

7. Bazardan çıxış treylinq

stopla həyata keçirilir.

Satış üçün setap:

1. MA-lar bir araya gəlməli,

sonra təzədən ayrılmağa başla-

malıdırlar. Bununla da kəpənəyə

bənzər formasiya əmələ gətirirlər.

2. Əməliyyata girmək

üçün MA-lar periodlarına uyğun

olaraq yuxarıdan aşağıya sıralan-

malıdırlar.

3. Qiymət əvvəlki şamla

müqayisədə daha yuxarı maksi-

mum yaratmalıdır

4. “Kəpənəy”in bədənindən

sonra gələn minimumun altında

satış orderi qoyulur.

5. Əgər qiymət EMA 20-dən

yuxarıya qalxsa, order ləğv olu-

nur.

6. Əməliyyat açılandan sonra

EMA 20-dən altda olan ən aşağı

maksimumda “stop” qoyulur.

7. Bazardan çıxış treylinq

stopla həyata keçirilir.

Əməliyyata misal

Şəkil 2-də “1” nöqtəsində biz

kəpənəyin bədənindən sonra sağ

qanadının açılmağa başladığını

görürük. MA-lar periodlarına

uyğun olaraq aşağıdan yuxarıya

sıra ilə

düzülməyə

başlayırlar. “2” nöqtəsində qiymət

əvvəlki şamla müqayisədə daha

aşağı minimumu yaradır. Onun

üstündə alış orderi yerləşdiririk.

“3” nöqtəsində əməliyyat açılır.

Şəkil 3-də isə satış əməliyya-

tına nümunə gösərilib. “1”

nöqtəsində kəpənəyin bədənindən

sonra gələn yeni - sağ qanadı açıl-

mağa başlayır. MA-lar period-

larına uyğun olaraq yuxarıdan

aşağıya sıra ilə düzülməyə

başlayırlar. “2” nöqtəsində qiymət

əvvəlki şamla müqayisədə daha

yuxarı maksimumu yaradır.

Onun altında satış orderi yer-

ləşdiririk. “3” nöqtəsində

əməliyyat açılır.


Ortada MA-ların “düyünləndiyi” hissə

kəpənəyin bədəni, ondan sağ və soldakı

genişlənmə zonaları isə qanadlarıdır.

Şəkil 1. Alış əməliyyatına praktik misal

Şəkil 3. Satış əməliyyatına praktik misal8

T İCARƏT Strategiya 13



DOSYE14 Qiymətli metal

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Treyderlər valyutalarlayanaşı, qiymətli metal-larla ticarətə də diqqət

yetirirlər. Jurnalımızın oxucularıarasında da belə treyderlər azdeyil. Ona görə də, oxucularımızıhəmin bazarla daha yaxındantanış etmək istəyirik. Busayımızda qızıl və gümüşbazarının tarixinə və bəzi xü-susiyyətlərinə qısa nəzər sala-cağıq. Gələn saylarımızdasöhbətimiz davam edəcək.

Qızıl

“Böyük depressiya”ya qədəramerikalılar nə qədər istəsələr, oqədər qızıl ala və saxlayabilərdilər. Qızıl pullar leqal əmtəəidi. Amma 1934-cü ildə qəbul olu-nan qanun qızılın külçə şəklindəsaxlanmasını yasaqladı. Qızılınhər unsiyasına görə 35 dollar sabitqiymət təyin olundu.

O vaxtdan başlayaraq, 1968-ciilə qədər hər şeyin qiyməti xeylidəyişsə də, qızılın qiyməti sabitqalmışdı. Sabit qiymət ləğv olu-nandan sonra qızıl durmadan ba-halaşmağa başladı. Həmindövrdən başlayaraq, qızıl yatırımqoymaq üçün ən yaxşı vasitələrənbiri sayılır. Puldan fərqli olaraq,qızılın özünün daxili dəyəri var.Siyasi və iqtisadi sabitliyin ol-

madığı dövrlərdə insanlarmübadilə vasitəsi kimi qızıla üztuturlar. Ona görə də artan in-fliyasiya dövründə, faiz

dərəcələri düşəndə,vəziyyət qeyri-sabit olanda qızılhəmişə bahalaşır.

Qızıl – qeyri-sabitlik dövrününmalıdır. Vəziyyət pis olanda vədaha da pisləşəcəyi gözləniləndəhəmişə qızılın bazarı genişlənir.

Hazırda qızılfyüçersləri ənənəvikapital qoyuluşuvasitələrinə vacibalternativ hesabolunur. Qızılınfyüçersləri isərisklərini hed-cləmək isəyənlərüçün də son dərəcəqiymətli vasitədir.

Bir çox analitik-lər düşünürlər ki,son illərdə qızılınbahalaşmasının

əsas səbəblərindən biri də inkişafetməkdə olan ölkələrin mərkəzibanklarıın iri həcmdə

qızıl almalarıdır.

Gümüş

Aleksandr Hamilton ABŞ-ınpul-maliyyə sistemini yaradandagümüşün qiymətini qızılın qiymə-tinin 1/16-i dəyərində təyinn et-mişdi.


Qızıl – qeyri-sabitlik dövrünün

malıdır. Vəziyyət pis olanda və daha da

pisləşəcəyi gözləniləndə həmişə qızılın

bazarı genişlənir.

Qızıl-gümüş bazarı

Treyder bu bazarları daha yaxşı

tanımaq üçün nələri bilməlidir?

8



Həqiqətən də bu nisbət uzunmüddət ərzində qüvvədə qalıb.Amma 1980-ci illərin əvvəllərindəqızılın qiyməti hər unsiyasınagörə 875 dollara çatanda gümüşünqiyməti “öz yolu ilə getməyə”başladı.

Texasdan olan Hant qar-daşlarının gümüş bazarında qur-duqları oyunlar sayəsində cəmi birneçə ay ərzində gümüşün hər un-siyasının qiyməti 10 dollardan 50dollara qədər artdı. Bunun ardıncarəsmi qurumlar işə qarışaraq, tələbetdilər ki, marja ilə həyata keçiri-lən bu spekulyativ alışlar əlavə zə-manətlə təmin olunsunlar.Gümüşün qiyməti necəqalxmışdısa, ondan da artıqsürətlə enməyə başladı. Və qısavaxtda 5 dollara qədər düşdü. Hal-buki, qızılın qiyməti hər un-siyasına görə 350 dollarsəviyyəsində qalmaqda idi. Belə-liklə, əvvəlki 16:1 nisbəti 67:1-əqədər düşdü.

Biznesnöqteyi-nəzərindən Hant qar-daşlarının oyunları o qədər dətəmiz deyildilər. Analitiklərhəmişə deyirlər ki, oyunungedişində oyun qaydalarını dəyiş-dirmək yolverilməz fənd və pispraktikadır. Hant qardaşlarınınoyununa isə gümüşü satan şəxs-lərin maraqlarını lobbiləşdirənqüvvə müdaxilə etmişdi...

Gümüş də bir növ qızıl kimi

“böhran” metalıdır. Kağız pullardəyərini itirəndə insanlar bu met-alların təbii dəyərinə sığınmağacan atırlar. Amma gümüş qızıldanxeyli ucuz olduğundan, onunqədər yığcam deyil və daşınmasıdaha çətindir. Fəqət əvəzində sə-nayenin müxtəlif sahələrində dahageniş tətbiq olunur. Dünyabazarına bu metalı ən çox təklifedən

ölkələr ABŞ, Mek-sika və Perudur.

Gümüşü həm istehsal, həm dəistehlak edən tərəflər qiymətrisklərini hedcləmək üçün gümüşfyüçerslərindən faydalanırlar.

1997-ci ildə məşhur investorUorren Baffet aktiv şəkildə və irihəcmlərdə gümüş alaraq, Avro-paya daşıyırdı. Əvvəlcə hər şeysakit gedirdi. Amma inhisar əley-hinə komitə hansısa yolla

məsələdən hali olanda səs-küysalır və Baffet etiraf etməli olurki, dünyanın gümüş ehtiyatlarının20%-i rəsmən ona məxsusdur.Bəzi informasiyalara görə, o, sonillərə qədər də gümüş ehtiyatlarınıartırmaqla məşğul idi.

Digər multimilyarder Bill Qeytsdə kifayət qədər gümüş ehtiyatınamalikdir. O, qlobal maliyyəböhranına hazırlaşarkən böyük və-saitlər sərf edərək, nəhəng həcmdəgümüş ehtiyatları almışdı.

İnvestisiya strategiyası

Hazırda qızıl və gümüşbazarında ən yaxşı uzunmüddətlistrategiya belədir. İnvestor bilirki, maliyyə resurslarını qoruyubsaxlamaq və artırmaq üçün onları“antiböhran vasitələrinə” – qızılavə gümüşə yatırmaq məsləhətdir.Gümüşü almaq daha təhlükəsizsayılır. Çünki texniki analiznöqteyi-nəzərindən qızılın qiymətixeyli “şişib” və kəskin düşə bilər.Amma gümüşün haqqında bunudemək olmaz. Gümüş dahadayanıqlı və demək, az riskli alət-dir.


Baffet etiraf etməli olur ki,

dünyanın gümüş ehtiyatlarının

20%-i rəsmən ona məxsusdur.

8

DOSYE Qiymətli metal 15



MÜSAH İ B Ə16 Devid Uilyam

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Biz adətən bu rubrikada

həmişə yerli treyder-

lərlə müsahibələri dərc

edirdik. Amma son iki nömrədə

xarici treyderlərin də fikirlərinə

bir qədər diqqət ayırmağa qərar

vermişik. Çünki əcnəbi peşəkar-

ların da bazar haqqında fikirləri

maraq doğurmaya bilməz. Və bu

təcrübənin oxucular arasında

müsbət qarşılandığını görərək,

onu davam etdiririk. Bu dəfə

müsahibəsini təqdim etdiyimiz

Devid Uilyam 1991-ci ildən

ticarətlə məşğuldur. Buna qədər

isə şəxsi biznesi var idi.

- Necə oldu ki ticarətə

başladınız?

- 1990-cı ildə mən öz kapitalımıelə bir işə qoymaq istəyirdim ki,davamlı gəlir gətirsin. Ona görədə, bir broker firmasına üz tut-dum. Orada ağıllı bir broker varidi, mənə ticarəti öyrətdi və bu işəqarşı həvəs yaratdı. Və mən başadüşdüm ki, bu, əlavə qazanc üçünəla imkandır!

- Ticarətdə nə sizin

xoşunuza gəlir?

- Pul qazanmaq! Bazarınhərəkətlərini izləmək! Axır vaxtlar

sadəcə bazarıizləməkdən də həzzalıram.

- Nə qədər

əməliyyat

açırsınız?

- Mən bazarı hərgün izləyirəm.Amma əvvəlcədən“bu gün filan qədərqazanacağam”demək axmaqlıqdır.Mən çox çalışıramki, bazardan kənardaqalım. Ancaq istisnahallarda bazaragirirəm! Əgər sən hər əməliyyatla,qiymətin hər hərəkətilə oynayır-sansa, bazarın ritmini itirirsən,onu hiss eləyə bilmirsən. Bu dagətirib itkiyə çıxarır.

- Ən uğurlu və ən uğursuz

əməliyyatlarınız hansılardır?

- Ən uğurlu əməliyyatım 1997-ci ildə fyüçerslərlə olmuşdu.Həmin əməliyyatdan 118425$qazanmışdım.

Ən uğursuz əməliyyatımda isə40000$ itirmişəm.

- Hansı alətlərdən istifadə

edirsiniz?

- Ancaq əla bilib tanıdıqlarım-dan!

- Qarşıdakı 10-15 ildə də

ticarət aparacağınızı

düşünürsünüzmü?

- Məncə, hə!

- Sizcə, şəxsi keyfiyyətləriniz-

dən hansı sizin yaxşı treyder

olmağınıza yardım göstərir?

- Heç biri! Ticarəti öyrənəndəbaşa düşdüm ki, bazara girəndəbütün şəxsi keyfiyyətləri birqıraqda qoymaq lazımdır.


“Əvvəlcədən “filanqədər qazanacağam”demək axmaqlıqdır”

Devid Uilyam: “Qiymətin hara gedəcəyini bilmək və bu

hərəkətdən qazanmaq tamam ayrı-ayrı şeylərdir”

8



Əvvəlcə mən bazarda başçıxara bilmirdim və bu üzdən ilkdövrlərdə 400000$ itirdim. Bun-dan sonra emosional planda özünəgəlmək çox çətin idi. Yaxın dos-tum Marta mənim vəziyyətimigörürdü və təklif etdi ki, onunhesabında ticarət aparım. Mənnəhayət ki, razılaşsam da,çəkinirdim... Qorxurdum ki,

birdən onun pullarınıitirərəm. Ona görə də, əməliyyat-filan açmırdım. Bir ay belə keçdi.Amma günlərin birində bazardönüş etdi və qrafikə baxaraqtəəssüflə düşündüm ki, heç nə et-məməklə pul itirirəm. Martanınhesabına girdim və əməliyyataçdım. Nəticədə onun kapitalı10% artdı. Mənim isə özümə

əminliyim xeyli gücləndi!!!Bir ay ərzində eyni şeylər

təkrarlandı: mən öz hesabımdaitirir, onun hesabında isəqazanırdım. İlin sonunda mənMartanın hesabını haradasa 100%artırmışdım! Öz hesabımabaxanda isə ağlamaq tuturdu.

Bu minvalla mən 2 il yarımMartanın hesabında ticarətapardım. O, işləmir və mənim

qazandığım pullarladolanırdı. Niyə belə olurdu?

Bax, mən onda hər şeyi başadüşdüm: Çünki mən Martanınhesabına məsuliyyətlə və ciddi işkimi yanaşırdım. Öz hesabıma isəyox! Məsələ bunda idi.

Bir də başa düşdüm ki, bazardagərək ancaq başa düşdüyünşeyləri eləyəsən. Əks halda qumaroynamış olursan. Mən öz

hesabımda oynayır, Martanınhesabında isə işləyirdim. Bunagörə də özümü uduzdurur, onuqazandırırdım.

- Ticarətinizdə inkişaf

hiss edirsinizmi? Və

nəyin sayəsində?

- Hə, hiss edirəm. Çünki özüzərimdə işləyirəm. Qiymətinhara gedəcəyini bilmək və buhərəkətdən qazanmaq tamam ayrı-ayrı şeylərdir. Biri bazarı başadüşmək deməkdir, o biri isə reak-siya vermək. Bunlar ikisi də birarada olmalıdır və hər iki qa-biliyyəti inkişaf etdirməkmümkündür.

- Ticarət sizin şəxsi

həyatınıza necə təsir

göstərib?

- Şəxsi həyatımın axırına çıxıb.

- Hansı güclüdür: qələbənin

sevinci, yoxsa itkinin ağrısı?

- Əsl peşəkar belə hisslər keçir-məli deyil. Mən indi keçirmirəm.Əvvəlki dövrlərimə gəlincə... ikisidə güclüdür!


Qiymətin hara gedəcəyini

bilmək və bu hərəkətdən qazanmaq

tamam ayrı-ayrı şeylərdir.

8

MÜSAH İ B Ə Devid Uilyam 17

Gəlin, birlikdə baxaq

http://inforex.az/az/cinema.php



METOD18 “Yol xəritəsi”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

İqor Tosçakov

Sutkalıq diapazonları izl

əmək gündaxili treyder-

lər üçün son dərəcə va-

cibdir. Bazarın hərəkətindən da-

nışanda nəzərə almalıyıq ki: 1)

Bazar sonsuz bir hərəkətdir; 2)

Bu hərəkət iki mümkün istiqa-

mətdən biri üzrə ola bilər; 3)

bazar müəyyən ticarət diapazo-

nunu müəyyən vaxt çərçivəsində

(gün, həftə, ay və ya il) tamam-

layır.

Foreksdə ticarət 24 saat davamedir. Ticarət günü 3 sessiyayabölünüb: Uzaq Şərq və ya Asiyasessiyası, Avropa sessiyası vəAmerika sessiyası. Gəlin təsəvvüredək ki, müəyyən valyuta cütlüyüüçün topladığımız məlumatlaragörə orta günlük diapazon 120punkt, ən kiçik diapazon isə 80punktdur. İndi isə gəlin təsəvvüredək ki, səhər bazarda belə birvəziyyəti müşahidə edirik (şəkil

1): Cari ticarət diapazonu 60punktdur (C və D nöqtələriarasındakı məsafə), cütlük günlükminimumu formalaşdırıb, dahasonra təpə yaradıb və 30 punktaşağı düşüb – bu, o deməkdir ki,qiymət hazırda düz günlük diapa-zonun ortasındadır (E nöqtəsi).

Günlük statistika onu deyir ki,valyuta cütlüyünün diapazonugenişləndirmə potensialı var, belə

ki, hazırki diapazon nəinki ortadiapazondan (120 punkt) kiçikdir,hətta minimal diapazondan da (80punkt) xırdadır. Yəni minimumgünlük diapazonu formalaşdır-

maq üçün qiymət bu nöqtədən ənazı 50 punkt ya yuxarı, ya daaşağı hərəkət edə bilər.

Qiymətin yuxarıya doğruhərəkət ehtimalı aşağı doğruhərəkət şansından çoxdur. Beləki, günlük trend artım istiqamət-lidir. Bu vəziyyətdə günlük mini-mum vacib dəstək səviyyəsinəçevrilir və biz “stop”u dəstək

səviyyəsindən aşağıda yer-ləşdirməklə alış əməliyyatıveririk. Bu halda risk 30 punkt,gəlir isə 50 və ya daha çox punkttəşkil edir.

Minimum günlük diapazonlaorta günlük diapazonun for-malaşıb sona çatdığı qiymətsəviyyəsi (F nöqtəsi) arasındaistənilən yerdə take profit yer-ləşdirmək olar.


Bir ölç, yüz biçGünlük diapazonunun orta göstəricisi

treyderə gəlirli ticarət sxemi verə bilər

Şəkil 1. Qiymət hərəkətinin A nöqtəsindən G nöqtəsinə doğru adi

sutkalıq patterni. Qrafikdə qeyd olunub: A – açılış qiyməti, B – Asiya

sessiyasının maksimumu, C – sutkalıq minimum, D – sutkalıq maksi-

mum, E – sutkalıq korreksiya minimumu, F – sutkalıq maksimum və G

– qiymətin bağlanışı. ABŞ-da ticarətlər başlayana qədər sutkalıq dia-

pazon 1 kimi qeyd olunub, bütöv sutkalıq diapazon isə 2 kimi qeyd ol-

unub. Etibarlı siqnal olması üçün 1-in məsafəsi 2 aylıq orta

diapazondan 70% az olmalıdır.

8



Əlavə olaraq take profiti təyinetmək üçün digər texnikialətlərdən (trend xəttləri, dəstəkvə müqavimət səviyyələri, zamanintervalı) istifadə etmək olar.

Əgər qiymət dəstək səviyyəsi-nə çatsa, “stop” işə düşəcək və 30punkt itki əldə edəcəyik. Ammabu, o demək deyil ki, bazar gününsonuna qədər minimum və ya ortagünlük diapazon formalaşdırmay-acaq. “Stop”un işə düşməsi onutəsdiqləyir ki, bazar günlük diapa-zonu aşağıya doğru hələ azı 50punkt genişləndirəcək.

Belə vəziyyətdə bizim seçimi-miz var. Birincisi: “stop loss” işədüşən kimi əks istiqamətdə yenibir əməliyyat açaraq itkini geriqaytarmağa və hətta qazanmağaümid edək. Yeganə problem –yeni əməliyyat üçün münasib“stop” səviyyəsidir. Belə birsəviyyə günlük maksimumdur.Belə vəziyyətdə biz daha 50punkt itirmək təhlükəsi iləüzləşirik.

Biz gündəlik diapazonçərçivəsində qiymətin yuxarıyakorreksiya etməsindən sonra alış

əməliyyatı verərkən istifadə et-diyimiz qaydalara əsasən bu dəfəsatış verəcəyik.

İndi isə bu yanaş-

mada istifadəedə biləcəyimiz qaydalara nəzərsalaq. Bizim strategiya həm sis-temli, həm də diskresion (istədiyikimi hərəkət edən) kompo-nentlərə malikdir. Sistemli ele-mentlər heç bir vəziyyətdə

dəyişdirilə bilməz, diskresion ele-mentləri isə sizin kapitalı idarəetmə tərzinizdən, ticarət stilin-izdən və bazar

şərtlərindən asılıolaraq dəyişə bilər.

Sistemli qaydalar:

1) Əməliyyat Nyu-York ses-siyasındakı əsas trend is-tiqamətində açılır.

2) Əməliyyat yalnız o zamanaçılır ki, gündəlik ticarət diapa-zonu valyuta cütlüyü üçün son 2ayda müşahidə edilən orta günlükdiapazondan 70% az olsun.

3) Stop-lossu hazırkı gündəlikdiapazonun əks tərəfində yer-ləşdiririk - yəni satış əməliyyat-ları üçün hazırkı gündəlikmaksimumdan yuxarıda, alışəməliyyatları üçün gündəlik mini-mumdan aşağıda.


Strategiya həm sistemli, həm

də diskresion (istədiyi kimi hərəkət

edən) komponentlərə malikdir.

Şəkil 2

8 8

METOD “Yol xəritəsi” 19



4) Hər əməliyyatın riski val-yuta cütlüyünün 2 aylıq orta gün-lük diapazonunun 40%-dən çoxolmamalıdır.

5) Take Profit: cütlük 2 aylıqorta ticarət diapazonunu for-malaşdırdıqdan sonra əməliyyatıbağlayırıq.

Dəyişkən qaydalar:

Bir halda ki əvvəlcədən sellstopun harada yerləşdiriləcəyiməlumdur, alış əməliyyatı B+1punkt və C nöqtəsi arasındaistənilən yerdə icra oluna bilər(biz B+1 punktdan istifadə edirik,

çünki pozisiya yal-

nız əsas trend is-

tiqamətində açıla bilər, həmçinin

yadda saxlayın ki spredi də

nəzərə almaq lazımdır).

Take profitin həcmi treyderinriskindən, kapitalın idarə olun-ması texnikasından asılıdır, amma“buy” orderlə “stop loss” arasın-dakı məsafə orta günlük ticarətdiapazonunun 40%-dən çox ol-mamalıdır. Biz take profiti əvvəl-cədən təyin edə bilərik. Məsələn,həmişə stop səviyyəsindən ortagünlük diapazonun 25-35%-iqədər yuxarıda yerləşən av-tomatik limit orderdən istifadə et-məklə alış əməliyyatı verə bilərik.

Biz həmçinin birinci pozisiyanıaçmaq üçün müvəqqəti diapazonusürüşdürməliyik, amma bir çox

hallarda ABŞ-da səhər ticarətiözü ən təhlükəsiz məqam yaradır.

İstəyinizdən asılı olaraqpozisiyanın dönüşü ya stop lossaçatan

zaman, ya da gündəlik diapa-zonda geriyə korreksiya zamanıbaş verə bilər.

Biz həmçinin take profitiəvvəlcədən seçə bilərik. Məsələn,orta günlük diapazonun 80-90%

formalaşıb başa çatması zamanıgəliri fiksasiya edə bilərik. Ammagünün sonuna kimi qiymət həminsəviyyəyə çatmadısa, sessiyanınsonunda pozisiyanı bağlamaqlazımdır.

Ticarət setapı və əməliyyat-

lara nümunələr

İndi isə gəlin yuxarıdasöylənənlərə diqqətlə baxaq və

müəyyən edək ki, şəkil 1-dəki in-formasiyalara istinadən necə alışəməliyyatı vermək lazımdır.

Alış əməliyyatını Nyu-Yorksessiyasında səhər açmaq olar,amma bu şərtlərlə:


Şəkil 3

Şəkil 4

ABŞ-da səhər

ticarəti özü ən təhlükəsiz

məqam yaradır.

8

8

METOD20 “Yol xəritəsi”



1) Gündəlik trend artımdırsa.2) Gündəlik ticarət diapazonu

son 2 aylıq orta gündəlik ticarətdiapazonunun 70%-dənkiçikdirsə.

3) Bazar aşağıya korreksiyaedib və gündəlik minimumdan 30punkt yuxarıda yerləşirsə.

Take Profit və Stop Lossu

yerləşdirmək qaydaları

4) Stop lossu gündəlik mini-mumdan aşağıda yerləşdiririk(giriş səviyyəsindən təxminən 30

punkt aşağıda).

5) Valyuta cütlüyü 2 aylıq ortaticarət diapazonunun 90%-nəçatanda əməliyyatı bağlayırıq.

6) Əgər qiymət take profitəçatmadısa, günün bağlanışqiymətilə bazardan çıxırıq.

Şəkil 2 və 3-də M30 qrafikindəbu strategiyaya müvafiq olaraqaçılmış əməliyyatlara nümunələrgörürük. Həmin gün açılışqiyməti 1.9893 idi. ABŞ ses-siyasının əvvəlində gündəlik dia-pazon 54 punkt təşkil edib.Əvvəlcə bazar 1.9882-də gündə-lik minimum formalaşdırıb, sonra1.9936-ya qalxıb. Nyu-Yorkdaticarətin əvvəlində əsas istiqamətartım idi. Əməliyyat açmaq üçünbizə lazım olan əsas informasiya2 aylıq orta diapazondur.

Gəlin, Şəkil 2-də əks olunmuşvəziyyətə Şəkil 1-dəki ticarətşablonunu əlavə edək. Şəkil 3-dəməhz bunu görürük.

Əgər treyder 30 punktluq riskiqəbul etməyə hazırdırsa, birinciəməliyyat stopun yerləşdirildiyisəviyyədən 30 punkt yuxarıdatəyin olunmalıdır. Bir halda ki

stopu gündəlik minimumdanaşağıda yerləşdirmək lazımdır,giriş səviyyəsi bu yollahesablanır:

(C – 1 punkt) +0.0030 =

1.9881 + 0.0030 = 1.9921.

Bu minvalla biz iki oxşar orderyerləşdiririk: 1.9921-də “buystop”, 1.9881-də “sell stop”. Əgərbundan sonra bazar Dnöqtəsindən E nöqtəsindən kor-reksiya etsə, “buy stop” işədüşəcək.

Take Profit əvvəlcədən D və Fnöqtələri arasında– 1.9983-dəyer-

ləşdirilir. Bu qiymət təxminən son2 aylıq orta ticarət diapazonun90.2% tamamlandığı nöqtədə yer-ləşir.

Şəkil 4-də eurusd cütlüyündəsatış əməliyyatına nümunəgöstərilib. A nöqtəsi günün açılışqiymətidir (1.3525); B nöqtəsiAsiya sessiyasının gündəlik mini-mumudur – 1.3510; C nöqtəsigündəlik maksimumdur – 1.3542;D nöqtəsi növbəti gündəlik mini-mumdur – 1.3509; E nöqtəsi kor-reksiyanın maksimumudur –1.3530; F nöqtəsi ticarətin1.3484-də sona çatmasına əsasəngündəlik dibdir; G nöqtəsi gününbağlanış qiymətidir – 1.3502.Açılış qiymətindən ABŞ-daticarət başlayana qədər gündəlik

ticarət diapazonu 1-ci hissədir. 2-ci hissə tam günlük ticarət diapa-zonudur.

Birinci satış əməliyyatını D vəE nöqtələri arasında açmaqlazımdır. Hədəf kimi 2 aylıq ortaticarət diapazonunun 90%-iseçilməlidir. Bu, əvvəlki nü-munələrdə istifadə etdiyimiz ortaticarət diapazonundan kifayətqədər azdır. Nəticədə valotilliyindəyişilməsilə əlaqədar strate-giyaya düzəliş vermək lazımdır.Əgər riski 20 punkta qədər azalt-saq, onda birinci pozisiyatəxminən 1.3520-25 ətrafında

açıla bilər. Take Profit 2 aylıqorta ticarət diapazonunun 90%-ində - 1.3495 ətrafındadır. “Stop”gündəlik maksimumdan yuxarıda– 1.3545-də yerləşdirilməlidir.

Sadə və praktik

Bizim təsvir etdiyimiz bustrategiya əvvəlcə qəliz görünəbilər, amma ona öyrəşəndən sonraproses sizə çox asan gələcək.

Dəqiq müəyyənləşdirilmişqiymət hərəkətinə əsaslanan stop-loss və take profitlə işləmək çoxvacibdir. Bu prinsiplər əsasındaqurulmuş strategiya gəlirliəməliyyatlar yerləşdirmək üçünyaxşı şərait yaradacaq.


Dəqiq müəyyənləşdirilmiş

qiymət hərəkətinə əsaslanan stop-loss

və take profitlə işləmək çox vacibdir.

8

METOD “Yol xəritəsi” 21



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

22




METOD Sadə yanaşı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

23

Elliot Dalğaları haqqın-

da məlumatı olan hər

kəs bilir ki, 3-cü dalğa -

əsl xəzinədir. Onu yaxalaya

bilmək hər bir treyderin

arzusudur. Ralf Nelson Elliot belə

bir nəzəriyyə irəli sürmüşdü ki,

bazarda qiymətlər xüsusi pat-

ternə uyğun olaraq hərəkət

edirlər: trendin istiqamətində 5

dalğa, trendin əksinə 3 dalğa.

Trendin istiqamətində olan 5

dalğa “impuls dalğası”, trendin

əksinə gedən 3 dalğa “korreksiya

dalğası” adlanır.

İmpulsun ən güclü, böyük və di-namik dalğası 3-cü dalğa hesabolunur. Onu tutub, həmin dalğadaqalmaq treyderə yaxşı gəlirqazandıra bilər. Bəs bu dalğanınecə tutmaq mümkündür?

Daha tam mənzərəni şəkil 2-də

görmək mümkündür. Orada bazartsiklinin tam strukturu əks olunub.Şəkildən görürük ki, hər bir dalğaözü də alt dalğalardan ibarətdir.İmpuls dalğaları hərflərlə, korrek-siya dalğaları rəqəmlərlə işarəolunur.

Elliot özünün dalğa prinsipiüçün bu qaydaları müəyyən et-mişdi:

1) “2” dalğası heç vaxt “1”-inbaşlanğıcını keçə bilməz

2) “3” dalğası heç vaxt ən qısaola bilməz, əksər hallarda isə ənuzun dalğa olur

3) “4” dalğası “1” dalğasınınərazisinə girməli deyil

Hələ Elliota qədər Çarlz Doudalğaları təsvir edərək deyirdi ki,

bazarın üç mərhələsi var: yığılma,paylanma və trend. Bu, nədeməkdir? 1-ci və 2-ci dalğalarımüəyyənləşdirib tutmaq çətin olur.“2” dalğasını üç alt dalğadan ibarətolmasına, birinci dalğanın 0.618faizi qədər korreksiya etməsinəgörə tanıya bilərik. Bu iki dalğaDou nəzəriyyəsindəki yığılımamərhələsinə uyğun gəlir. Əksərtreyderlər məhz burada iriəməliyyatlar açırlar.


3-cü dalğa ovuQiymət hərəkətinin ən vacib və gəlirli

hissəsini necə tutmaq olar?

Şəkil 1. Elliotun əsas prinsipi: Bazar trend istiqamətində 5 impuls,trendin əleyhinə 3 korreksiya dalğası formalaşdırır. Bu dalğalardan

treyder üçün ən çox maraqlı olanı impulsun 3-cü dalğasıdır.

8

İmpulsdalğaları

Korreksiyadalğası



“3” dalğası isə hərəkət yeri vəməqamıdır. Burada bazarınhərəkəti və istiqaməti aşkar sezilir,bütün səviyyəli treyderlər isə“qatara minirlər”. Qiymət “1”dalğasının zirvəsini keçəndə kütləbazara girməklə onun sürətini dahada artırır. Burada həcmlər də çoxyaxşı olur, fundamental faktorlarisə qiymətin hərəkətinə dəstəkverirlər.

3-cü dalğa elə treyderlərin gö-zlədikləri trenddir ki, var. Birmə-nalı və stabil trend.

3-cü dalğada qala bilmək üçüntreyder müxtəlif yardımçı va-sitələrdən də istifadə edə bilər.Məsələn, trend xəttlərini, kanallarıçəkmək, qrafikə MA əlavə etməkmümkündür. Qiymətin MA(20)-nikəsməsi 3-cü dalğanın başlanmasıbarədə ehtimalları qüvvətlənirəbilər.

3-cü dalğa başa çatandan sonrayerini korreksiyaya – 4-cü dalğayaverir. Növbələnmə qaydasına görə,əgər 2-ci dalğa sadə strukturamalik olubsa, 4-ün quruluşumürəkkəb olacaq və əksinə...

Beləliklə, Elliotun dalğa anali-zinin incəliklərini bilmədən də, 3-cü dalğanı tutmağa cəhd göstərəbilərsiniz. Amma əlbəttə ki, DalğaAnalizini tam öyrənmək dahayaxşı və faydalı olardı.


Şəkil 2. Bazar hərəkətinin tam strukturu

Şəkil 3. İmpuls və korreksiya dalğaları

Şəkil 4. İkinci dalğanın qurtarmasını gözləmək lazımdır

Şəkil 5. Üçüncü dalğanınözünün də üçüncü dalğası olur.Bu, qiymət hərəkətinin ən gəlirli

zonasıdır.8

METOD24 Sadə yanaşı



İ Q T İ S A D İ N Ə B Z Barometr

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

25

Qafar İmanverdiyev

Fond indekslərini heç ol-masa ümumi şəkildəizləmək hər bir treyderə

lazımdır. Çünki onlar ölkə iqti-sadiyyatının vəziyyəti haqqındatəsəvvür yaradırlar. Ona görə də,gəlin əsas indekslərlə tanış olaq.

DOU-JONS INDEKSI (DJİ)

Dou-Jons sənaye indeksi (TheDow Jones İndustrial Average-DJİA) – 30 ən iri sənaye korpo-rasiyası səhmlərinin qiymətdəyişikliyi üzrə orta göstəricisidir.Dou-Jons sənaye indeksi fond bir-jalarının mövvcud göstəriciləriarasında ən qədim tarixə malikolanı və ən geniş yayılmış göstəri-cisidir.

İndeksin tərkibi dəyişməz deyil:onun komponentləri iri sənayekorporasiyalarının ABŞ iqtisadiy-yatında və bazarda tutduğumövqedən asılı olaraq dəyişə bilər,lakin müasir şəraitdə belə dəyişik-liklər kifayət qədər nadir hallardabaş verir. Demək olar ki, New-York fond birjasında iştirak edənsəhmlərin bazar dəyərinin 15%-dən 20%-ə qədəri Dou-Jons in-deksinin tərkibinə daxil olansəhmlərin payına düşür. Bu indeks

tərkibinə daxil olan səhmlərintoplanması və alınmış nəticəninmüvafiq denominatora bölünməsiilə hesablanır.

Dou-Jons indeksinin dəyişməgöstəricisi punkdur. Artıq yaxıntarixi keçmişdən etibarənÇikaqoda bu indeks üzrə fyuçerskontraktlarından istifadə olunmağabaşlanmışdır.

Dou-Jons nəqliyyat indeksi(The Dow Jones TransportationAverage – DJTA) – 20 ən irinəqliyyat korporasiyası səhm-lərinin qiymət dəyişməsini xarak-terizə edən orta göstəricidir.(aviaşirkətlər, dəmiryolları və av-tomobil nəqliyyatı şirkətləri).

Dou-Jons kommunal indeksi(The Dow – Jones Utility Average– DJUA) – qaz və elektrik təmi-natı ilə məşğul olan 15 kom-paniyanın səhmlərini qiymətdəyişməsini xarakterizə edən ortagöstəricidir.

Ümumiləşmiş Dou-Jons indeksi(The Dow Jones Composite Aver-age – DJCA) – sənaye və kommu-nal Dou-Jons indeksi əsasındahesablanan göstəricidir.

“STANDART AND POORS “INDEKSI (S&P)

Bu indeks müstəqil kompaniyaolan “Standart and Poors” şirkətitərəfindən dərc edilir. Bu indeks 2variantda – 500 korporasiyanınsəhmləri əsasında və 100 korpo-rasiyanın səhmləri əsasındahesablanır.

S&P-500 indeksi-müvafiq bazarqiymətləri nəzərə alınmaqla 500korporasiyanın səhmləri indeksiniifadə edir. Bu indeks özundə əksetdirir: 400 sənaye korporasiyası,20 nəqliyyat, 40 maliyyə və 40kommunal xidmət kompaniyası.Bir qayda olaraq bu indeksə Nyu-York fond birjasında qeydiyyatdankeçmiş kompaniyaların səhmləridaxil edilir. Lakin səhmləriAmerika fond birjasında və bir-jadankənar dövriyyədə iştirak edənbəzi kompaniyaların da səhmlərihesaba alınır.

İndeks Nyu-York fond bir-jasında hərraclarda iştirak edən vəümumi bazar dəyərini təqribən80%-ni təşkil edən səhmləriözündə əks etdirir. Bu indeksDow-Jones indeksi ilə müqayisədədaha mürəkkəbdir.


5 əsas index

8



Lakin bununla bərabər çoxsayda korporasiyanın səhmləriniözündə əks etdirdiyi üçün və hərbir korporasiyanın səhmi səhmdar-ların malik olduğu bütün səhm-lərin ümumi dəyəri əsasındahesablandığı üçün indeks dahadəqiq hesab olunur. Bu indeksüzrə fyuçers və opsion kontraktlarıÇikaqo əmtəə birjasında hərracaçıxarılır.

S&P-100 500 korporasiyasəhmlərini xarakterizə edən in-deksə analoji olaraq hesablanır,lakin opsionları Çikaqo opsion bir-jasında həyata keçirilən hərrac-larda iştirak edən korporasiyalarınsəhmlərini özündə əks etdirir.Bunlar əsasən sənaye korpo-rasiyalarıdır.

NYU-YORK FONDBIRJASI INDEKSI(NYSE İNDEX – NEW -YORKSTOCK EXCHANGE)

Bu indeks Nyu-York fond bir-jasında qeydiyyatdan keçmişbütün korporasiyaların səhm-lərinin real bazar qiyməti nəzərəalınmaqla qiymət dəyişməsigöstəricisini özündə əks etdirir.Daha doğrusu, bu göstərici Nyu-York fond birjasında qeydiyyatdankeçmiş bütün şirkətlərin səhm-lərinin real bazar qiyməti nəzərəalınmaqla orta göstəricisini özundəəks etdirir. Punktlarla ifadə olunanDow-Jones indeksindən fərqliolaraq NYSE indeksi dollarlaifadə olunur. Bu indeks üzrə op-sion ticarəti Nyu-York fond bir-jasında həyata keçirilir. Fyuçerskontraktları üzrə ticarət isə Nyu-York fond birjasına yardımçıqurum olan Nyu-York fyüçers bir-jasında həyata keçirilir.

AMERIKA FONDBIRJASI INDEKSI (AMEX)

Amerika fond birjası bir-birindən fərqli metodlarlahesablanan iki əsas indeks dərcedir. Əsas Amerika Fond Birjasıindeksi (AMEX Major Marketİndex) 20 qabaqcıl sənaye korpo-rasiyası səhmlərinin orta qiymətdəyişməsi göstəricisidir. Bu indeksAmerika fond birjası tərəfindənDow-Jones sənaye indeksinin tər-kibinə element kimi hazırlanıb.

AMEX Amerika fond birjasıtərəfindənhesablanmasına vədərc etdirilməsinəbaxmayaraq onuntərkibinə həmçininNyu-York fond bir-jasında qeydiyyat-dan keçmişkorporasiyaların dasəhmləri daxildir.Qeyd etməklazımdır ki, beləkorporasiya səhm-lərindən 15-i Dow-Jones sənayeindeksinin komponentlərindəndir.Bu indeks üzrə fyuçerz ticarətəməliyyatları Çikaqo əmtəə bir-jasında həyata keçirilir.

Amerika Fond Birjasının Bazarqiyməti indeksi (AMEX MarketValue İndex) tamamilə fərqliəsasda hesablanır: bu indeks yal-nız tərkibinə daxil olan korpo-rasiya səhmlərinin real bazarqiymətləri göstəricisini əks etdirir.İlk dəfə olaraq bu indeks 1973-cüilin sentyabr ayında hesablan-mışdır. İndeks iqtisadiyyatın bütünsektorlarından olan və Amerikafond birjasında qeydiyyatdankeçmiş 800-dən artıq korpo-rasiyanın səhmlərini özündə əksetdirir. Bu indeks üzrə opsion

ticarəti Amerika fond birjasındahəyata keçirlir.

BIRJADANKƏNARDÖVRIYYƏ INDEKSI - NASDAQ (NATIONAL ASSOCIATIONOF SECURITIES DEALERSAUTOMATIC QUOTATION)

Fond dilerlərinin milli as-sosasiyasiyası birjadankənardövriyyə həcmini həmçinin ayrı-ayrı sektorlar üzrə korpo-rasiyaların səhmlərini özündə əks

etdirən bir sıra indekslərhesablayır. Bunlardan ən əsasıNASDAQ indeksidir.

Bu indeksin komponentlərisiyahısına 3500 korporasiyanınsəhmləri (birja hərraclarında işti-rak edən səhmlər istisna olmaqla)daxildir. Bu indeks tərkibinə daxilolan səhmlərin qiymətləri əsasındahesablanmış göstəricidir. İlk dəfəolaraq NASDAQ indeksı 1971-ciilin Fevral ayında hesablanmışdır.

Bu indeks üzrə opsion və fyuçerəməliyyatları Çikaqo əmtəə bir-jasında həyata keçirilir. Fond in-deksləri qiymətlərinin aşağıdüşməsi milli valyutanın dəyər itk-isinə səbəb olur.


8

İ Q T İ S A D İ N Ə B Z26 Barometr



YA P O N Ş A M L A R I Patternologiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

27

Uolter İnqland

Bazarda ticarət aparar-kən Yapon şamlarımodellərindən istifadə

olunması treyderə əlavə üstünlükqazandırır. Yapon şamlarıqrafikdə bir yerdə qruplaşaraq,şam modelləri əmələ gətirirlər.Həmin modellər qiymətinhərəkətində çox vacib məqam-larla bağlı siqnal verə bilər.

Şam modelləri həm dönüş, həmdə davamiyyət xarakterli olurlar.Dönüş modellərindən biri də “ayı”patterni olan “Axşam ulduzu”modelidir.

Bu model xeyli müddət davamedən artım trendinin zirvəsindəyaranır. Pattern 3 şamdan ibarət-

dir. Birinci iki şam çox önəmlidir,çünki onlar trendingücünün zəiflədiyinigöstərirlər. Birincişam yarananda bazargüclü olur, ona görə dəbu şamın iri “bədən”i,kiçik “kölgə”ləri var.Amma ikinci şamda“ayı”lar “buğa”laraaşkar güc gəliblər. Onagörə də bu şamınbağlanışı açılışınınyanında, aşağıdadır.Üçüncü şam isə onugöstərir ki, “ayı”larartıq vəziyyəti tamnəzarətə alıblar və bazar aşağıyadönüb. Bu şam satışların kəskinartdığına dair siqnaldır.

Siz bu patterni bir dəfə öyrənib

mənimsəyəndən sonra istənilənqrafikdə rahatca tətbiq edəbiləcəksiniz.

Əgər bu patternə əsaslanaraqəməliyyat açılırsa, ikinci şamınüstündə mütləq “stop-loss” qoy-maq lazımdır. Bazara girişin dahasəliqəli olması üçün birinci şam-dan bir neçə punkt aşağıda “sell-stop” orderi yerləşdirmək olar.

Bu patterni indikator və ossil-lyatoların (məsələn, MACD) siq-nalı ilə birgə işlədəndə daha yaxşınəticə alınır.


Axşam düşür,“ayılar” gəlir

“Axşam ulduzu” patterni

“Axşam ulduzu”



TE XN İKA28 Dəstək və müqavimət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bazarın hərəkətini mü-şahidə edəndə görməkçətin deyil ki, qiymət

müqavimət və dəstək səviyyələriarasında hərəkət edir. Busəviyyələri dərk etmək bizimdaha uğurlu ticarət aparma-ğımıza kömək ola bilər. Ammaməhz hansı müqavimət və dəstəksəviyyələri bizim üçün maraq-lıdır?

Bazarda müqavimət və dəstək

səviyyələrini müəyyən etmək

üçün xeyli metod var, amma on-

ların çoxu etibarsızdır. Ən çox

yayılmış metodlar Fibonaççi

səviyyələri, trend xəttləri, orta

dəyişən göstəricilər və Qann

nəzəriyyəsidir. Əksər metodlar

bazara statistik yanaşır. Onlara

əsasən, zaman keçdikcə analoji

vəziyyətlərdə bazarın hərəkəti

tamamilə identik olmalıdır. Amma

təəsüf ki, bazar statik deyil və iqti-

sadi, makroiqtisadi aləmdəki dəy-

işikləri nəzərə almadan daim eyni

reaksiya verəcəyini gözləməyinə

dəyməz.

Bazar mürəkkəb və dinamik

hadisələrin məcmusudur. Amma

bizim bir problemimiz qalır: iş

işdən keçmədən müqavimət və

dəstək səviyyələrini əvvəlcədən

necə müəyyənləşdirək?

Psixologiya

Əvvəla müqavimət və dəstək

səviyyələri anlayışlarının psixoloji

anlamını müəyyənləşdirək. Onlar

nə deməkdir və qiymət dəyişikliy-

inə onların təsiri necədir?

Dəstək - aktivin müvəqqəti

ədalətli qiymətini əks etdirən

səviyyədir. Bu səviyyəyə qədər

satıcılar satır, çünki yeni qiymətin

meydana gəldiyini hesab edirlər.

Bazar o səviyyəyə qədər aşağı

gedir ki, oyuna qiyməti yeni

səviyyəyə qaldıracaq alıcılar

qatılırlar. Bu an həm satıcılar, həm

alıcılar öz şəxsi qiymətləndirmə

sistemlərinə əsasən bazardakı

vəziyyətlə bağlı fikir yürüdürlər.

Əgər bu vaxt alıcılar hesab etsə ki,

bazar üçün yeni səviyyə yaxşıdır,

aktivi almaqda davam edəcəklər,

bu da qiymət səviyyəsini

möhkəmləndirəcək. Onlar

həmçinin qiyməti yuxarı da apara

bilərlər.


Səviyyəni bil!Treyderin işlədiyi bazarda qiymətin vacib səviyyələrini

bilməsi onun ticarətinə cidi müsbət təsir göstərə bilər

8



Müqavimət səviyyəsinə

gəldikdə isə, alıcılar qiyməti artır-

maqda davam edirlər, ona görə də

aktivi ədalətli qiymətləndirməyə

can atırlar. Həddindən artıq yük-

sək qiymət səviyyəsinə gəldikdə

satıcılar meydana çıxır, onlar da

şişirdilmiş qiymətlərlə böyük

həcmdə satmağa çalışırlar və

nəticədə müqavimət yaranır.

Müqavimət və dəstək

səviyyələrinin “iç üzünü”

bildikdən sonra aydın olur ki, ak-

tivin ədalətli qiymətləndirilməsi

ilə bağlı bütün bazar işti-

rakçılarının fikrini müəyyən-

ləşdirməliyik, sonra daha

məntiqəuyğun müqavimət və

dəstək səviyyələrini təyin et-

məliyik. Bütün bazar iştirakçıları

üçün bir olan müqavimət və

dəstək səviyyəsi barədə ümumi

təsəvvür yaratmaq olar.

Ümumi təsəvvür

Bizə bazar iştirakçılarının bütün

fəaliyyət sahələrinin real

qiymətləndirilməsi lazımdır. Seq-

mentləşdirmə yollarından biri

zaman intervallarının tətbiqidir.

Bir halda ki, treyderlər müxtəlif

zaman intervallı qrafiklərdən isti-

fadə edirlər (məsələn, M5 və ya

M15), onda məhz onlar bizə gəlir

və itkilərin əldə olunduğu period-

ları göstərir. Bu minvalla, bizim

məqsədimiz bütün bazar işti-

rakçılarının vəziyyətini daha

dolğun əks etdirən zaman inter-

valını tapmaqdır.

S&P bazarında gündaxili

qrafiklərə nəzər salaq. Digər

maliyyə və əmtəə bazarlarında

daha adekvat zaman intervalını

tapmaq üçün onların dinamikasını

başa düşmək lazımdır.

Əvvəlcə hər bir zaman intervalı

üçün müqavimət və dəstək

səviyyələrini müəyyənləşdirməli,

sonra bütün göstəricilərin ümumi

məxrəcini tapmalıyıq. Bəzən

müqavimət və dəstək səviyyələri

demək olar ki, bazarın qiymət

səviyyələri olur, bu halda biz onu

“sadə ədəd” adlandıra bilərik.

Aşağıda göstərilmiş sxemi

izləməklə seçdiyiniz bazar üçün

müqavimət və dəstək

səviyyələrini təyin edə bilərsiniz.

Yaddan çıxarmayın ki, müəyyən-

ləşdirilmiş səviyyələr birbaşa

bazarın gün ərzindəki di-

namikasından asılıdır. Məsələn,

S&P ilə günlük ticarətdə çox vaxt

4 səviyyə lazım gəlir - ən vacib

dəstək və müqavimət səviyyələri.

1. Seçdiyiniz bazarın işti-

rakçılarının fəaliyyət sahəsini

tədqiq edin.

2. Bazardakı vəziyyətlə bağlı

bu iştirakçılardakı ümumi

təsəvvürü müəyyənləşdirin; həmin

Fəaliyyət Sahəsini zaman intervalı

prinsipinə görə seqmentlərə

bölün.

3. Hər qrafikdə müqavimət və

dəstək səviyyələrini müəyyən-

ləşdirin.

4. Bütün səviyyələr üçün

ümumi məxrəc tapın.


8

8

Burada satmağın müsbət cəhəti odur

ki, çox kiçik stop-loss tələb olunur.

TEXN İKA Dəstək və müqavimət 29



Effektiv ticarət üçün müqavi-

mət və dəstək səviyyələri

Hər hansı bir bazarın di-

namikasından asılı olaraq müqavi-

mət və dəstək səviyyələrini

müəyyənləşdirək. Hər bir bazarda

onların arasında müəyyən əlaqə

olur. Bunu aşkarlayandan sonra

müqavimət və dəstək

səviyyələrinə əsasən ticarət

aparmaq üçün ən yaxşı giriş və

çıxış səviyyələrini təyin edə

bilərik.

Giriş səviyyələri

Siz yaxşı yerdə əməliyyat

açmaq üçün müqavimət və dəstək

səviyyələrini qiymət onlara yaxın-

laşanda müəyyənləşdirə bilərsiniz.

Qiymətə və zaman intervallarına

lazımi diqqət ayrılan zaman

uğurlu giriş ehtimalı çox yük-

səkdir. Bununla yanaşı, bazardakı

“qısa hərəkətləri” (“küyü”) fil-

trasiya etmək üçün bir neçə di-

namik indikatorlardan və ya

qiymət patternlərindən istifadə

etmək olar.

“Stop”ların səviyyəsi

Bazarın müqavimət və ya

dəstək səviyyəsinə yaxınlaşması

zamanı stopu bir neçə punkt ar-

alıda yerləşdirmək məntiqə

uyğundur. Əgər bazar bizim

səviyyəmizdən uzaqlaşsa, böyük

ehtimalla növbəti daha yüksək və

ya aşağıda dəstək (müqavimət)

səviyyəsinə çatacaq. Nəticədə

seçdiyiniz bazarın dinamikasından

asılı olaraq gəlirli ticarət aparmaq

üçün böyük “stop”lar yer-

ləşdirmək lazım gəlməyəcək.

Birinci Take Profit

Birinci Take Profit səviyyəsini

effektiv müəyyənləşdirmək yol-

larından biri vacib müqavimət və

dəstək səviyyələrini aşkarlamağa

sövq edir. Belə ki, böyük ehti-

malla, bazar bu səviyyələrdən hər

hansı birini keçdikdən sonra

digərinə istiqamətlənəcək. Digər

səviyyəyə yaxınlaşarkən gəlirinizi

artırmaq üçün sizə treyling-stop

kömək olacaq.

Çıxış səviyyələri

Qiymətin digər müqavimət

(dəstək) səviyyəsinə hərəkətini

gözləmək tam təbiidir. Bazarın di-

namikasını və vəziyyəti başa

düşməyimizdən asılı olaraq çıxış

səviyyəsi kimi növbəti müqavimət

(dəstək) səviyyəsindən istifadə

etmək olar, həmçinin ondan dönüş

zamanı pozisiya açmaq üçün də

yararlanmaq mümkündür.


8

bu isə ilk hədəfdir

Burada “uzun” əməliyyat

üçün imkan yaranıb

TEXN İKA30 Dəstək və müqavimət



P S İ XOLOG İYA Vacib məqam

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Torn Hartl

Uğurlu treyderlər dün-

yaya elə uğurlu trey-

der kimi gəlirlər,

yoxsa, bunu öyrənmək

mümkündür? Mən əminəm ki,

mümkündür! Sadəcə, özündə

treyder təfəkkürü tipi for-

malaşdırmaq lazımdır. Çünki əs-

lində treyderin düşüncə tərzi

bizim ənənəvi düşüncəmizdən

fərqlənir.

Bizim uşaq ikən öyrəndiyimiz,əxz etdiyimiz bacarıq və qa-biliyyətlər həyatımızda çox böyükrol oynayırlar. Onların sayəsindəbiz məktəbdə yaxşı qiymətlər alır,başqa insanlarla münasibətlərqurur, işləyir, evlənir, karyera pil-lələrində irəliləyirik. Amma bubacarıq və qabiliyyətlər treydinq-də tamamilə yararsızdırlar! Nəinkiyararsız, hətta ziyanlıdırlar –məhz onlar bizi itkilərə gətirir!

Ona görə də, uğurlu treyder olabilmək üçün əvvəlcə təfəkkürüdəyişməliyik. Hansı şəkildə?

Biz bilməliyik ki, başqasahələrdə uğur qazanmaq üçünlazım olan prinsiplər treydinqdəişləmir. Əgər başqa sahələrdədəqiqlik və konkretlik tələb

olunursa, treydinqdə əksinə, ancaqehtimallarla düşünmək və ehti-mallarla işləmək lazımdır. Yənibiz təfəkkürümüzü ehtimallara,gümanlara kökləməliyik. “Beləolacaq” kimi anlayışlarıtəfəkkürümüzdən silib, yerinə“belə ola bilər”, “belə olmaq ehti-malı var” anlayışlarını daxil et-məliyik.

Bax, bu, treyderin düşüncətərzidir. Amma treyderin düşüncətərzi təkcə bununla məhdudlaşmır.İtkiyə və qazanca “adi” insan kimibaxmamaq, qazancda itki, itkidəqazanc görmək treyderin düşüncətərzinin digər özəlliyidir.

İndi uğurlu treyder və “Zonadaticarət” adlı məşhur kitabın müəl-lifi olan Mark Duqlas yazır: “Mən198-ci ildə Çikaqo Əmtəə bir-jasında ticarətə yeni başlayandabir neçə ay ərzində nəyim varidisə, hamısını itirmişdim. Niyə?Çünki öz həyat tərzimi ticarətəgətirmişdim! Daha dəqiqi, özhəyat tərzimi ticarətimlə qarışdır-mışdım. Treyder kimi təcrübətopladıqca mən özümü daha yaxşıtanıdım və bunu başa düşdüm.Həmçinin psixologiyanın ticarət-dəki rolunu daha dərindən dərkelədim. Dərk elədim ki, intizamlıtreyder olmaq nə qədər vacibdir”.

Uğurlu treyderlər ona görəuğurludurlar ki, ancaq bazardaqazanmağa kömək edə bilənşeylərə həyatlarında yer verirlər.Qazanmağa xeyir verməyənşeylərlə beyinlərini doldurmurlar.Onlar anlayırlar ki, qazanmaqüçün qiymətin hara gedəcəyiniəvvəlcədən bilmək vacib deyil;bazarda hər şey baş verə bilər;bazarda keçən hər bir gün, hərsaat, hər əməliyyat unikaldır vətreyderə qiymətli təcrübəqazandırır. Bazar – aqressivmühitdir, həmin mühitdə təmkinvə özünəinam son dərəcə vacibkeyfiyyətlərdir.

Bir çox treyderlər problemin özdüşüncə tərzlərində olması iləbarışmaq istəmirlər. Amma bu,belədir və inanın, belə olduğuartıq çoxdan sübuta yetirilib!Bazarda ehtimallara söykənəndüşüncə tərzi elə qalibin düşüncətərzidir. Ticarət sistemi bunlardançox-çox sonra gəlir. Bir də təkrar-layıram: ilk növbədə özünüzdətreyder düşüncəsi formalaşdırın!

Redaksiyadan: Bəs hazırda

sizin treyder təfəkkürünüz nə

qədər inkişaf edib? Bunu bilmək

üçün növbəti səhifədəki testi

keçməyi təklif edirik!


Treydertəfəkkürü



P S İ XOLOG İYA32 Özünü tanı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

1. Düzdürmü ki, treydinqdəqazanmaq üçün qiymətin haragedcəyini əvvəlcədən bilməklazımdır?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

2. Siz ticarətdə ancaq qazancgətirən itkisiz metodlarınmövcudluğuna inanırsınızmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

3. Sizcə, əməliyyat açmazdanqabaq qrafiki diqqətlə hərtərəflianaliz etmək lazımdırmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

4. İtkiləri ticarətin qaçılmazbir elementi kimi qəbuledirsinizmi?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

5. Əməliyyat açmazdan qabaqriskləri və gəlirləri, həmçinin on-ların nisbətini hesablayırsınızmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

6. Qrafikə nəzər salan kimiqiymətin hansı tərəfə gedəbiləcəyi haqqında düşünmyəbaşlayırsınızmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

7. Gəlirli olacağına tamgüvənmədiyiniz əməliyyatlarıaçırsınızmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

8. Bazarda təcrübə topladıqcaticarət prosesi sizə daha asangəlirmi?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

9. Dəqiq giriş və çıxış siqnal-ları verən ticarət sisteminizvarmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

10. Əgər qiymətin döndüyünədair aydın siqnal varsa, açıqəməliyyatı bağlaya bilirsinizmi?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

11. Ticarətinizin gəlirli dövr-ləri ciddi itkilərlə müşayiət olu-nurmu?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

12. Ticarətə yeni başlayandatamamilə sistemsiz və xaotikəməliyyatlar açdığınızı hesabedirsinizmi?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal


Test:Sizdə treyder

təfəkkürü varmı?Mark Duqlas

Hər bir suala (axırıncı ikisindən başqa – onlar

açıq suallardır) ya “hə”, ya da “yox” cavabını

verin. Cavabları verərkən maksimum səmimi

olun. Hər bir “hə” cavabına görə özünüzə 1 xal, “yox”

cavabına görə “0” xal əlavə edin.Suallar bitəndən sonra

xallarınızı hesablayın.

8



13. Heç belə düşündüyünüzolurmu ki, bazar şəxsən sizinəleyhinizə hərəkət edir?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

14. Keçmişdəki itkili əməliy-atların doğurduğu mənfiemosiyalar sizi tezmi tərk edir?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

15. Əgər bazarda kiçikhərəkəti tutmaq şansı varsa,“nağdı qoyub, nisyənin dalıncaqaçma” prinsipi ilədavranırsınızmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

16. Bazarda yoxlayıb,“işlədiyinə” əminn olduğunuzpatternlər varmı və hər dəfəqrafikdə onları axtarırsınızmı?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

17. Aradabir özünüzü bazarınqurbanı hesab edirsinizmi?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

18. Ticarət apararkən diqqə-tinizi ancaq bir taymfreymdəcəmləyirsinizmi?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

19. Razısınızmı ki, uğurlutreyder olmaq üçün başqalarınanisbətən daha elastik və çeviktəfəkkür tələb olunur?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

20. Olurmu ki, bəzən bazarın

ritmini çox gözəl hiss edirsiniz,amma hisslərinizə əsaslanaraqticarət aparmaq sizə çətin gəlir?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

21. Olurmi ki, gəlirli əməliyy-atı uzun müddət saxlayırısınız,hərəkət bitsə də, vaxtındabazaran çıxmırsınız və axırdagəliri bazara geri qaytarırsınız?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

22. Qazandığınız pulun miq-darı sizi qane edirmi, yoxsadüşünürsünüz ki, bu, azdır vədaha çox qazana bilərdiniz?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

23. Əməliyyat açarkən yüksəkəhval-ruhiyyədə olursunuzmu?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

24. Hesab edirsinizmi ki, trey-dinqdə uğurun başlıca şərtiözünə inanmaqdır?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

25. Elə olurmu ki, əvvəlcədənplanlaşdırdığınız əməliyyatlarıaçmırsınız və əksinə, heç plandaolmayan əməliyyatlaragirirsiniz?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

26. Bütün işi-gücü atıb, həttagecələr yuxusuz qalıb, bazarıdüşündüyünüz olurmu?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

27. Olurmu ki, sadəcə yaxşışansı qaçırmaqdan qorxduğunuz

üçün bazara girəsiniz?Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

28. İtkilərə baxmayaraq,ticarət sisteminizə inamı saxlayavə sonda müsbətə çıxabilirsinizmi?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

29. Açıq sual: Əgər hər hansıbir treyder qabiliyyətinə yiyələn-mək imkanı olsa, hansını seçər-diniz?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

30. Açıq sual: Sizcə, niyə trey-derlərin çoxu qazana bilmirlər?

Bəli - 1 xal

Xeyir - 0 xal

***

Beləliklə, Sizdə treyder

təfəkkürü varmı? Testin

cavabları ilə gələn sayımızda

tanış ola bilərsiniz!


8

P S İ XOLOG İYA Özünü tanı 33



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

34


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448



T İCARƏT Sistem

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35

GoldenRain strategiyasısadə, anlaşıqlı və gəlirliticarət sistemidir. Strate-

giyaya əsasən, ticarət 15 dəqiqəlikzaman intervalında, eur/usdcütlüyündə aparılır. StrategiyadaMartingeyl metoduna əsaslananikiaddımlı dönüşdən istifadə edilir.Əməliyyatın tövsiyə olunan həcmikapitalın 2%-i qədərdir.

Strategiyanın mahiyyəti

Günlük şamın bağlanmasınıgözləyir və həmin bağlanışqiyməti səviyyəsində düz üfiqixətt çəkirik. Bu, “0” səviyyəsi ola-

caq. Sonra həmin xəttdən 20punkt yuxarıda və 20 punktaşağıda daha 2 yeni üfiqi xətt qu-ruruq.

Şəkil 1-də bizim üçün “0”səviyyəsi 1.2600-dır. Çünkiəvvəlki gün məhz bu qiymətdəbağlanmışdı. Daha sonra 1.2620və 1.2580 səviyyələrindən növbətixəttləri çəkirik.

Satış əməliyyatı üçün:

1) Əgər qiymət aşağı xəttin(-20) altında bağlanarsa, satışəməliyyatı açırıq.

2) “0” səviyyəsində iki “selllimit” orderi qoyuruq. Bu iki or-derin cəmi depozitin 2%-i həc-mində olmalıdır.

Limit orderlərindən biri həmişə200 punktluq sabit teyk-profitəmalikdir.

3) Bu orderlə eyni zamanda“yarılma” orderi də qoyuruq –kanalın yuxarı sərhədinin (+20)üzərində buy-stop qurulur. Onunhəcmi depozitin 4%-i qədər ol-malıdır.

Bundan sonra mümkün ssena-rilərə əsasən hərəkət edirik:


Qızıl yağışı“GoldenRain” strategiyası

Şəkil 1. Üç xəttli üfiqi kanalın qurulması

8



1-ci variant:

Qiymət (-20) xəttini keçəndənsonra “0” xəttinə qədər qayıdır vəbu zaman limit orderlərə əsasəndaha iki satış əməliyyatı açılır.Bundan sonra qiymət aşağıyahərəkətini davam etdirir və (-20)xəttindən də aşağı gedir. Buzaman limit orderlərdən birihədəfinə çataraq, teyk-profitləbağlanır.

Orderin biri teyk-profitləbağlananda “0” xəttində depozitin1%-i həcmində daha bir sell-limitorderi qoyulur. Əgər qiymət yenədə “0” xəttinə qayıdarsa, həminorder də işə düşür və satışəməliyyatı açılır.

Yox, əgər qiymət “0” səviyyəs-inə doğru qayıtmasa və aşağıyahərəkətini davam etdirsə, ondagünlük şamın bağlanmasına 2dəqiqə qalmış gəliri götürübbazardan çıxmaq lazımdır.

2-ci variant

Qiymət (-20) xəttini keçəndən

sonra “0” xəttinə qədər qayıdır vəbu zaman limit orderlərə əsasəndaha iki satış əməliyyatı açılır.Amma qiymət aşağıya getmir,əksinə, (+20) xəttindən yuxarıyaqalxır. Bu zaman buy-stop orderiişə düşür və depozitin 4%-i həc-mində əməliyyat açılır.

Həmin əməliyyat açılan zamanbiz “0” xəttində sell stop orderi dəqoyuruq.

Əgər qiymət yuxarıya doğruhərəkətinə davam edərsə, 4 açıqəməliyyat birlikdə müəyyən gəlirverəndən sonra hamısınıbağlayırıq.

Yox, əgər qiymət geriyə - “0”xəttinə qayıdarsa, depozitin 6%-i

həcmində olan sell-stop işə düşür.İndi bizim 4 açıq əməliyyatımızvar: satış – 1%, satış – 1%, alış –4%, satış – 6%. Bu vəziyyətdəəgər qiymət aşağıya gedərək, (-20) xəttini kəsib, 40 punkt daensə, əməliyyat profitlə bağlanır.

Alış əməliyyatı üçün bu şərtlərəksinə yerinə yetirilir.

Bütün açıq orderlər günlükşamın bağlanmasına 2-5 dəqiqəqalmış ləğv edilməlidirlər.

Günlük şam bağlanan kimi yenibaşlayan gündə eyni qaydaları lapəvvəldən bir də tətbiq eləyirik.

Testlər zamanı strategiya

yaxşı nəticələr göstərib:


8

T İCARƏT36 Sistem

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

http://inforex.az/forum_new/






PARAL ELLƏR Treydinq fəlsəfəsi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Sun Tszının “Müharibə

sənəti” kitabının

unikallığı ondadır ki,

onu insan fəaliyyətilə bağlı bütün

sferalara şamil etmək olar. Bax-

mayaraq ki, bu kitabda

müharibə strategiyalarından və

həyatınızı dəyişə biləcək

dərslərdən bəhs olunur.

Yeni başlayan treyderləri daimiki hiss təqib edir: qorxu vətamah. “Müharibə sənəti” bu ikiemosional vəziyyət arasındakıməsafəni qısaltmağa və sizi irəliaparacaq optimal vəziyyətə kök-ləməyə yardımçı olacaq. Buməqalədə “Müharibə sənəti”ndəkidərslərdən treyder fəaliyyətindənecə istifadə etməyi nəzərdənkeçirəcəyik.

Deyirlər, “qolf oyunu otluqdayox, beyində oynanılır”. Fyuçer-slərlə, valyutalarla, opsionlarla vəya aksiyalarla da ticarət dəbeyində baş verir. Sizin beyinoyununuz paritet olmalıdır. Əgərbelə deyilsə, uğursuzluq qaçıl-mazdır.

Kitab 6, paraqraf 52: Ruh

yüksəkliyi və mənəvizəiflik.

“...Heç də həmişə

böyük qüvvə kiçiyə qalib

gəlməyə qadir deyil. Əgər

kiçik qüvvə adekvat təşkil

olunubsa, böyük ləng or-

dunu məhv edə bilər. Bu

taktika “vur və qaç”

adını alıb...”

Siz elə həmin “kiçikqüvvə”siniz ki, trilyon-larla kapitala malik in-vestisiya bazarlarındamübarizə aparırsınız. Gəlir əldəetmək üçün daha yaxşı imkanlarvəd verən bir neçə bazardasəylərinizi cəmləşdirməklə “vurvə qaç” taktikasından istifadə edəbilərsiniz. Bu, gəlir əldə etməyinyeganə yoludur. Sizin kapitalınızda azdır, vaxtınız da. Ona görə dəbütün məsələ ondan ibarətdir ki,bu cür şəraitdə müflis olmağarazısınız, yoxsa qorxu vətamahınıza nəzarət edəbiləcəksiniz? Əgər sınaq vəsəhvlərlə iri spekulyantlar kimiişləməyi öyrənsəniz, siz mükafat-landırılacaqsınız.

Siz hedcləmə ilə ticarət aparan-ların, iri spekulyantların köməyiilə formalaşan patternləri tanı-malısınız. Bazar iştirakçılarının buiki qrupu uzunmüddətli əməliyy-atlar açırlar. Buna görə də onlarınpozisiyalarını analiz etməyəhəmişə imkan var. Məqsəd onlarınböyük potensialından öz xeyrim-izə istifadə etməkdir ki, bazardaonların təşəbbüsü ilə baş verənhərəkətləri tuta bilək və daha azrisk tələb edən kapitalı idarə tak-tikasından istifadə etməkləbazardakı axını izləyək.

Kitab 7, paraqraf 57:

Vəziyyətlə manipulyasiya


Treydinq və“müharibə sənəti”

Uğurlu treyder olmaq üçün siz 3 “A”dan effektiv istifadə

etməyi bacarmalısınız: avadanlıq, alətlər və ağlınız

8



“...Manipulyasiyalar həqiqi

olduğu kimi, yalnış da ola bilər.

Siz qalib və ya məğlub olacağınızı

bilmədən irəliyə gedirsiniz. Bu

biliyə düzgün planlaşdırma ilə

yiyələnmək olar...”

Bir çox treyderlər effektiv işüçün kifayət qədər vəsaitə malikdeyillər. Onlar ciblərindəkiniMacdonalds-da hamburgerə sərfetməklə böyük pullar barədəxəyallar qururlar. Bu minvallatreyder kimi uğur qazanmaq üçünsizi əhatə edən vəziyyətlə mani-pulyasiya etməyi öyrənməklazımdır.

Bunun üçün siz kapitalın effek-tiv idarə olunması metodunu,texniki analizi və risklərin idarəolunması texnikasını öyrən-məlisiniz. Bazarda uğur qazanmaqüçün sizə

savadlı plan-laşdırma lazımdır. Hər yeni ticarətimkanına yeni baxışla bax-malısınız.

Kitab 7, paraqraf 61.

Vəziyyətlə manipulyasiya

“...Zamandan asılı olaraq

döyüşçülərin çoxunun ruh yüksək-

liyi dəyişir. Səhər onlar enerjili

olurlar və döyüş axtarırlar; əgər

döyüş baş vermədisə, gün ərzində

əzginləşirlər. Axşama isə ener-

jiləri tükənir və onlar döyüş mey-

danında olmaq istəmirlər...”

Müxtəlif vaxtlarda ruhyüksəkliyinizi analizedin. Əgər siz skalpinqmetodları ilə ticarətapararaq başınızı divaravurmağa öyrəşmisinizsə,svinq və ya uzunmüddətlitaktikalardan da istifadəetməyə qorxmayın.Məsələ nə qədərəməliyyat açmağınızdadeyil, onlardan neçəsinin və nəqədər gəlir gətirməsindədir.Özünüzü müxtəlif zaman interval-larında və müxtəlif bazarlarda sı-naqdan keçirin. Fyuçerslərlə və yaforeksdə ticarətdə yalnız birticarət metodunun olması fikrinəaldanmayın.

Kitab 4. Taktiki dispozisiya

“...Təcrübəli və yaxşı

döyüşçülər

ilk əvvəl

özlərini məğlub kimi qələmə verir-

lər, sonra rəqibi məğlub etmək

üçün münasib anı güdürlər...”

Fyuçerslər nəyə görə yaradılıb?Əgər siz bu sualın cavabınıbilirsinizsə, onda siz adi fyuçersticarətçisindən 10 addımirəlidəsiniz. Əgər siz bu bilikdənistifadə edirsinizsə, onda siz 5%ən uğurlu treyderlərin sırasınadaxilsiniz və bu məqaləni axırakimi oxumağınıza ehtiyac yoxdur.

Digərləri üçün bu böyük sirrinüstünü açacağam. Əslində hər şey

çox sadədir. Fyuçerslərə in-vestisiya yatırmaq siğorta mex-anizmi kimi yaradılıb. Çox sadə.Təcili valyuta bazarı, fyuçersbazarı və opsion bazarı müdafiəqatarı kimi yaradılıb. Hər vaqo-nunda daha çox kredit çiyni var.Bazarda inanırlar ki, alıcılar vəsatıcılar əslində bu və ya digərməhsulun haqqını ödəmək üçünbu və ya digər məhsula, ya danəğd vəsaitə sahibdirlər.

“...Məğlubiyyətdən özümüzü

qorumaq öz əlimizdədir; düşmənə

qalib gəlmək imkanı onların

əlindədir...”

Spekulyasiya və qumar oyunuiki ayrı işdir. Qumar oyunu odurki, fyuçerslərlə işləyərkən mənnecə gəldi satış və ya alış verirəm.Spekulyasiyada isə hətta mənsəhv etsəm belə, qorunmuş ol-malıyam.

“...Əgər biz özümüzü məğlu-

biyyətdən qorumaq istəyiriksə,

müdafiə taktikalarından istifadə

etməliyik, əgər düşmənə qalib

gəlmək istəyiriksə, hücumə

keçməliyik...”

Bir neçə bazarda eyni vaxtdaticarət aparmaqdan qorxmayın,bu, sizə ticarətdə uğur qazanabilməyən 95% digər treyderlərləmüqayisədə üstünlük verəcək.


Məsələ nə qədər əməliyyat

açmağınızda deyil, onlardan neçəsinin

və nə qədər gəlir gətirməsindədir.

8

PARAL ELLƏR38 Treydinq fəlsəfəsi



M O N E Y M A N A G E M E N T Real baxış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

Greys Çenq

Forex ticarətindən sözdüşəndə bizə çox vaxtkapitalın idarə olun-

ması qaydalarının vacib-liyindən söhbət açırlar. Həminqaydaların da ən əsası budurki, əməliyyata düşən orta gəlirorta ziyandan çox olmalıdır.Əlbəttə, bu, son dərəcə məntiq-lidir. Amma diqqətləyanaşanda anlamaq çətin deyilki, bu ideyada bəzi korrek-tələrə ehtiyac var...

Gəlir/risk nisbəti deyəndə nənəzərdə tutulur? Məsələn, hərhansı bir əməliyyatda sizin göz-lənilən gəliriniz 900$, gözlə-nilən itkiniz 300$ götürülsə,onda gəlir/risk nisbəti 3:1 ola-caq – yəni 900 $:300 $.

Treydinqlə bağlı əksərkitablar və “quru”lar məsləhətgörürlər ki, bu nisbət ən pis

halda 2:1 və ya 3:1 şəklindəolsun. Belə ki, hər bir potensial200 $ və ya 300 $-lıq gəliri100$-lıq potensial itki müşayiətetməlidir. İlk baxışdan çoxlarıbu

tövsiyə ilə razılaşır. Çünkibütün hallarda potensial gəliriçox, potesial itkini az götürmək

lazım deyilmi? Düzgün cavab:həmişə yox!

Fakt odur ki, bu məşhur məs-ləhət

sizi çaşdıra, bir sıra hallardaisə hətta hesabınıza ziyan davura bilər.


İtkigəlirnağılı

Bütün hallarda potensial gəliri

çox, potesial itkini az götürmək lazım

deyilmi? Düzgün cavab: həmişə yox!

8

“Məşhur” məsləhət sizə

ziyan vura bilər



Çünki gəlir/itki nisbətini2:1və ya 3:1 ölçüsündə saxla-maq tövsiyəsi çox ümumi xarak-terlidir, həddindən artıqsadələşdirilib və Forexbazarının praktik reallıqları ilədüz gəlmir. Bundan başqa,həmin məsləhətdə treyderinticarət üslubu da nəzərə alın-mayıb.

Bu yerdə mütləq Əməliyyatüzrə Orta Gəlirlik Faktorunu(OGF) yada salmaq lazımdır.Bu faktoru ayrı cür “statistikgözləmə” də adlandırırlar. Əs-lində treyder məhz onu hesabla-malı və fəaliyyətini ona uyğundəyərləndirməlidir. Çünkiticarətdə əsas olan nəticədir,ayrı-ayr əməliyyatların taleyiyox. Szin ticarətin nəticəsi isəməhz Orta Gəlirlik Faktorundanasılıdır.

Əməliyyat üzrə Orta GəlirlikFaktoru (OGF) belə hesablanır:

OGF = (Qazanc ehtimalı *Orta qazanc ) – (İtki ehtimalı* Orta İtki)

Gəlin, bu qaydanın tətbiq ol-unduğu hipotetik ssenarilərəbaxaq.

Ssenari A. Tutaq ki, 10əməliyyatın 3-də siz gəlir,qalanlarında itki götürmüsünüz.Beləliklə, sizin gəlir ehtimalınız30%-ə, yaxud 0.3-ə bərabərdir,itki ehtimalınız isə 70%, yaxud0.7-yə. Fərz edək ki, gəlirliəməliyyatda orta qazanc 600$,ziyanlı əməliy-

yatda orta itki 300$-dır. Bu ssenaridə Orta GəlirlikFaktoru belə olacaq:

OGF= (0.3 x $600)- (0.7 x$300) = - $30

Gördüyünüz kimi, OGF mənfiədədlə ifadə olunur. Bu isə odeməkdir ki, siz açdığınız hərəməliyyatda böyük ehtimalla,

30$ itirirsiniz. Yəni strate-giyanız açıq-aşkar itkili strate-giyadır! Hətta gəlir/itki nisbəti2:1 olanda da sizin ticarət meto-dunuz itki gətirir.

Ssenari B. İndi isə gəlin, eləbir ticarət metoduna baxaq ki,orada gəlir/itki nisbəti 1:3 olsada, verdiyi gəlirli əməliyyatlarınsayı itkili əməliyyatlardan çox-dur. Tutaq ki, 10 əməliyatdan8-i gəlirlə, 2-si

itki ilə yekunlaşıb. Bussenaridə Orta Gəlirlik Faktorubelə olacaq:

OGF= (0.8 x $100)- (0.2 x$300) = $20

Taktikanın Orta Gəlirlik Fak-toru müsbətdir, bu isə üzünmüd-dətli planda sizə qazanc vədedir.

Yadda saxlamaq lazımdır ki,Forexdə ticarətin vahid re-septləri yoxdur. İstər kapitalınidarə olunmasında, istərsə dəticarət taktikasının seçimindəheç kimə hazır yollar göstərməkmümkün deyil. Ənənəvi məs-ləhətlərin real ticarətdünyasında ciddi bir faydasıdəymir. Əsas olan yalnız budurki, sizin Orta Gəlirlik Fak-torunuz müsbət olsun. Yalnız buhalda son nəticədə hesabınızıartım gözləyir.


Gəlir/itki nisbətini 2:1və ya 3:1

ölçüsündə saxlamaq tövsiyəsi çox ümumi

xarakterlidir, həddindən artıq sadələşdirilib və

Forex bazarının praktik reallıqları ilə düz gəlmir.

8

M O N E Y M A N A G E M E N T40 Real baxış



TE XN İKA Formasiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

41

Stefan Beşenştayn

İki il əvvəl bir müştəriyəizahat verməli oldum ki,nəyə görə texniki analiz

bazara giriş və çıxışları axtar-maq üçün faydalı ola bilər.Stoldakı çap edilmiş qrafikigötürüb, üzərində trend kanal-ları, dönüş və davamedici pat-ternləri karandaşla çəkməyəbaşladım. Bununla bərabər,həm də müxtəlif qrup treyder-lərin necə və nə üçün əməliyyataçdıqlarını ona izah edirdim.Amma o, məni başa düşmədi.

Sonda markeri götürüb,

qrafikdə çəkdiyim şəkillərin

üstündə ziqzaqvari patternlər

cızaraq, dedim: “İndi

görürsənmi, müxtəlif qrup in-

vestorların hərəkəti patternlərin

təkrarlanmasına necə gətirib

çıxarır?”

O, çəkdiyim bir-birinə oxşar

hərəkət fraktallarının sayından

heyrətlənərək, dedi: “Onda bizə

sadəcə bir patterni öyrənmək

lazımdır ki, uğurlu ticarət

aparaq”. Təəccüblənərək ona

bildirdim ki, əslində hər şey elə

də asan deyil və qrafiki yerinə

qoydum. Amma həmin gündən

fraktallar mənim diqqətimi çək-

məyə başladı.


“Parlayan fraktallar”

Çalışın, onların işığından istifadə edəsiniz!

Şəkil 1. Fraktal formasında konsolidasiya nümunəsi

8



İşlədiyim bazardan və zaman

intervalından asılı olmayaraq,

daim onları qrafikdə tapırdım.

Yavaş-yavaş belə bir qənaətə

gəlirdim ki, onları ticarət strate-

giyama əlavə etmək lazımdır.

Bir müdətdən sonra həqiqətən

fraktallar mənim ticarətimdə son

dərəcə faydalı elementə

çevrildilər. Nəhayət, bütün bun-

lar məni “Parlayan fraktallar” –

Flash Formation Fractals (FFF)

nəzəriyyəsinə gətirib çıxardı.

Mən onları ona görə belə ad-

landırdım ki, bu strukturlar

qrafikdə parlayan ildırımı xatır-

ladırdılar və istənilən zaman in-

tervalında onlara rast gəlmək

olar.

“Parlayan fraktallar”nədir?

Parlayan Fraktallar (qısaca

FFF) 3 fazadan ibarətdir: impul-

sun başlanğıcı, konsolidasiya və

ikinci impuls.

İm-

pulsun

başlanğıcı qrafikdə müəyyən

hərəkətin maksimumundan

şaquli çəkilir. Əgər FFF artım is-

tiqamətindədirsə, ardı ilə gələn

konsolidasiya impulsun

başlanğıcının maksimum

səviyyəsi ilə ikinci impulsun

minimum səviyyəsini birləşdirir.

Eniş istiqamətli FFF isə

əksinədir (Şəkil 1). Birinci im-

pulsun xətti ilə konsolidasiya

xətti arasındakı bucaq 0-dan 90

dərəcəyə qədər dəyişə bilər. İk-

inci impulsun uzunluğu birinci

impulsun uzunluğuna bərabərdir.

Üçüncü xətt qrafikdə konsoli-

dasiyanın

son çatdığı

nöqtədən şaquli ox kimi çəkilir.

FFF-ə bütün bazarlarda rast

gəlinir, onlar həm artım, həm də

eniş istiqamətli ola bilərlər. On-

lara həmçinin bütün zaman in-

tervallarında rast gəlmək olar.

“Parlayan fraktalların”üstünlüyü

FFF formalaşdıqdan sonra

qrafikdə bir neçə “parlayan frak-

tal” görürük – trendin əksinə

yönələn impuls şansı artır, bu da

ticarətdə son dərəcə faydalı ola

bilər (şəkil 2). Fraktalların analizi çox sıx

stop-lossdan istifadə etmək şər-

tilə dönüş nöqtələrinə yaxın-

laşanda bizə alış imkanı verir.

Bir tərəfdən fraktallar trendin

mümkün dönüşü zamanı bazara

mümkün qədər tez girməyə

şərait yaradır. Digər tərəfdən,

əgər ideya düz çıxmasa, itkimiz

xırda olacaq.

Ticarət apardığınız bazarın

qrafikinə baxın və “parlayan

fraktallar”ın necə tez-tez

yarandığına diqqət yetirin.


Şəkil 2. FFF bütün bazarlarda yaranır. Bazarlararası

korrellyasiyadan istifadə etməklə neft bazarındakı fraktalları fond

bazarındakı patternləri təsdiqləmək üçün tətbiq edə bilərik.

Bir tərəfdən fraktallar trendin mümkün

dönüşü zamanı bazara mümkün qədər tez

girməyə şərait yaradır. Digər tərəfdən, əgər

ideya düz çıxmasa, itkimiz xırda olacaq.

8 8

TEXN İKA42 Formasiya



Bu, bazar iştirakçılarının

hərəkət aktivliyinin onların for-

malaşmasına səbəb olduğunu

təsdiqləyir, yəni onlar bazarda

təkrar-təkrar yaranacaqlar.

Bazara girmək üçün fraktalın

tam formalaşmağını gözləyin.

Əgər fraktalın əsas hədəfi ilə

dəstək və ya müqavimət

səviyyəsi üst-üstə düşürsə, bu,

patternin reallaşma ehtimalını

gücləndirir. Fraktalları Daily

qrafiklərdə analiz edin. Sonra

H1 qrafikində əsas səviyyə

ətrafında dönüş patternini tap-

mağa çalışın, bundan sonra mü-

vafiq pozisiyanı açın. Stop-lossu

fraktalın tamamlandığı nöqtə

ətrafında yerləşdirin. Risklərin

idarə olunması strategiyasından

asılı olaraq, yeni fraktalın birinci

impulsundan maksimum gəlir

götürmək üçün treylinq-stopdan

da istifadə edə bilərsiniz. Ya da

konsolidasiyanın sona çatmasını

gözləyib, təhlükəsizlik qay-

dalarına riayət etməklə ikinci

impulsun bitməsinə qədər səbr

edərək, gəliri bu nöqtədə götürə

və ya treylinq-stopu pozisiyanın

açılış səviyyəsinə sürüşdürə

bilərsiniz.

Nümunə

Bu bölmədə nümunələrlə

FFF-lə necə ticarət aparmağa ay-

dınlıq gətirməyə çalışacam.

Şəkil 3-də Bayer AG aksiyasının

qiymətin günlük qrafiki

göstərilib. Qrafikdə FFF for-

masında (göy xəttlər) mümkün

korreksiya görəcəksiniz. Trendin

konsolidasiyası nəticəsində tez-

tez FFF formalaşır. Məsələn,

NASDAQ 100-ün 3 illik

qrafikində “parlayan fraktallar”

formasında 3 konsolidasiya pat-

terni görürük (şəkil 4).

Bazarın artım hərəkətində FFF

formasında korrek-

siya

zamanı böyük ehtimalla trend

“parlayan fraktalın” birinci im-

pulsunda kəsiləcək (şəkil 3,nöqtə 1). Bu nöqtədə birinci in-

vestorlar alış əməliyyatlarını

bağlamağa və gəliri fiksasiya et-

məyə başlayırlar. Ehtimal ki, bir-

inci impuls zəifləməyə

başlayacaq, sonra əksinə hərəkət

yaranacaq.

Birinci impulsun minimumdan

dəstək xətti çəkək. Bizim

qrafikimizdə bu, 33.05 avroda

yerləşir (yaşıl xətt). Sonra

qiymətin həmin dəstək

səviyyəsini aşağı kəsməyini göz-

ləyirik. Bizim nümunəmizdə bu,

6 martda baş verib.

İndi isə “buğa”ların çoxunun

pozisiyalarını bağlayacağını

göz- ləmək olar, belə ki, əvvəlki

minimuma nəzərən daha aşağı

minimumun formalaşması eniş

trendindən və uzunmüddətli kor-

reksiya riskindən xəbər verir.


Əgər fraktalın əsas hədəfi ilə

dəstək və ya müqavimət səviyyəsi

üst-üstə düşürsə, bu, patternin reallaşma

ehtimalını gücləndirir.

Şəkil 3. Bayer AG aksiyalarında FFF üzrə əməliyyatların

nümunəsi. 2-ci nöqtədə dəstək kəsildikdən sonra biz FFF

çəkib bütöv giriş zonasını müəyyən edə bilərik.8 8

TEXN İKA Formasiya 43



Satış əməliyyatı vermək

istəyən treyderlər də

spekulyasiyalarına başlaya-

caqlar.

İndi qrafikdə “parlayan frak-

tal” çəkirik və 31.70-də “buy”

verməklə bazara giririk. Əlbəttə

ki, həmin səviyyə ətrafında ikin-

ci impulsun zəifləməsinə fraktal

səbəb olmur. FFF-i əsasən trend

kanalları, dəstək və müqavimət

səviyyələri, davamedici pattern-

lər ilə işləyən treyderlər yaradır.

FFF-in hədəfi bir tərəfdən trend

kanalının aşağı sərhədinə inden-

tikdir. Bu sərhəd birinci impul-

sun son nöqtələri və əks tərəfdən

iki maksimum və ya minimumla

müəyyən olunur. Digər tərəfdən,

ənənəvi davamedici patterinin

hədəfi də (FFF üzrə konsoli-

dasiya) həmçinin bu zonaya

düşəcək.

Bundan başqa, FFF hədəfləri

tez-tez mühüm dəstək

və müqavimət səviyyələri ilə

üst-üstə düşür. Bizim nü-

munəmizdə bu, geplə yaranmış

dəstək və əvvəlki maksimumdur

(səviyyələr qəhvəyi xəttlərləgöstərilib). Əlbəttə, xeyli sayda

başqa səbəblər də var ki, niyə

müəyyən bir qrup investorlar

fraktal hədəfinə çatdıqda aktiv

olmağa başlayırlar. Məsələn,

söhbət bazarlararası korre-

liyasiyadan gedə bilər. Bu

nöqtədə siz bilə bilməzsiniz ki,

yuxarıya hərəkət nə qədər

çəkəcək, ona görə də, özünüzü

itkidən qorumaq üçün müvafiq

səviyyədə - bizim nü-

munədə 31.20-də stop-loss yer-

ləşdirməlisiniz. Siz həmçinin

gəliri qorumaq üçün treylinq-

stopdan da istifadə edə

bilərsiniz. Qiymət yeni “par-

layan fraktalın” hədəfinə

çatanda gəlirin fiksasiyası baş

verir.


Fundamental xəbərlərin dərci zamanı

siz qrafikə baxıb tez qərar verə bilərsiniz ki,

aktiv hansı fazadadır və bazara girməyinə

dəyər ya, yox.

Şəkil 4. NASDAQ 100-ün 3 illik artım trendinin

bütün 3 korreksiyası “parlayan fraktallar” formasına aid idi

Nəticə

“Nə qədər asandırsa, bir

o qədər yaxşıdır”. FFF

qrafiklərin tez və sadə

analiz vasitəsidir. Onlar

əlavə ticarət imkanları tap-

maq üçün çox effektiv alət

ola bilərlər.

Həmişə “parlayan frak-

talların” ikili xüsusiyyətini

yadda saxlayın. Bunu istər

M1 qrafikləri, istərsə də

lap illik qrafiklər göstərə

bilər. Bu münvalla şirkət

və ya bazar üzrə funda-

mental xəbərlərin dərci za-

manı siz qrafikə baxıb tez

qərar verə bilərsiniz ki,

aktiv hansı fazadadır və

bazara girməyinə dəyər

ya, yox. 8

TEXN İKA44 Formasiya


İn Forex 09 (31) / sentyabr, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

45



TƏHL İ L46 Ekspert rəyi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Fərid Hüseynov

1) Beynəlxalq təşkilatlarınneqativ proqnozu, Yunanıstanınxilas ediləcəyi ilə bağlı ey-foriyanın tükənməsi yayın sonu vəpayızın əvvəlində Avronun çoxgərgin bir qrafik yaradacağındanxəbər verir.


Sentyabr ayı üçün ekspert proqnozları

Nəhayət, treyderlər üçün süst keçənyay fəsli bitdi və indi yeni mövsümbaşlayır. Ənənəvi olaraq payız – in-

vestorların aktivləşdiyi, investisiya fəaliyyə-tinin gücləndiyi fəsil sayılır. Bu mövsüm adətənbazarlarda ticarət həcmlərinin çoxalması iləyadda qalır.

Bəs sentyabrda forex bazarında nə gözləməkolar? Biz ənənəvi ekspertlərimizə yenə də ikisualla müraciət etmişik:

1) Sentyabr ayında eur/usd cütlüyündənnə gözləyirsiniz?2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyiməsləhət görürsünüz?

Bir cümlə ilə

Fərid Hüseynov: - Eur/jpy artım üçün çox gözəlpozisiyadadır.Hədəf kimi 102-103 aralığını seçmək olar.

Səbinə Məmmədqızı:- Gbp/usd cütlüyünə nəzərsalmaq istəyərdim. 1.59-u qırabilərsə, 1.6320 ətraflarına qalxışgözləmək lazımdır.

Mavlet Baqiyev:- Bazarın likvidliyi getdikcə ar-tacaq, həcmlər çoxalacaq. Onagörə də diqqətli olmalıyıq.

Qafar İmanverdiyev:- Bir çox analitiklər sentyabrayında Avronun düşəcəyinidesələr də, düşünürəm ki, beləolmayacaq.

İlqar Vəliyev:- Neftdə maraqlı situasiya var.Əgər qiymət 99.00-dan yuxarıdamöhkəmlənsə, düşünürəm ki,uzunmüddətli planda hətta 120-yə də çata bilər.

Bazarlardayeni fəsil

8



Hazırda Avro da daxil olmaqlariskli valyutalara olan tələbatımən qızılın bahalaşması iləəlaqələndirərdim. Çünki valyutacütlüklərinin özlərinin investor-larda maraq oyadacaq güclü arqu-mentləri yoxdur. Avroortamüddətli korreksiya fazasın-dadır. Bu korreksiya 1.3100-əqədər davam edə bilər. Eniş üçün1.23-dən aşağı düşməsi lazımdır.

2) Usd/jpy cütlüyü diqqətə la-yiqdir. 78.00-in kəsilməyi cütlüyüazı 76.00-a qədər apara bilər.

Eur/chf bu ay kəskin hərəkətedə bilər. İsveç mərkəzi bankınınbəyanatlarını izləmək lazımdır.

Eur/jpy artım üçün çox gözəlpozisiyadadır. Hədəf kimi 102-103 aralığını seçmək olar.

Səbinə Məmmədqızı

1) Gündəlik qrafikdə avro/dol-lar 1.2550 səviyyəsindən keçəntrend xəttini qıraraq, yuxarıdamöhkəmlənib,amma hazırda1.2640 səviyyəsi vacib müqavi-mətdir. Əgər bu səviyyəniyuxarıya doğru qıra bilməzsə,cütlük 1.2550-35 ətrafını yenidənyoxlaya bilər ki, bu dəstəyin qırıl-ması eniş trendinin bərpasına və1.2500 fiquruna, 1.2460, 1.2405və 1.2350 dəsətəklərinə enişəgətirə bilər.

1.2640 müqavimətinin yuxarıya

doğru qırılması 1.2760 ətrafındankeçən növbəti müqavimətə doğruhərəkətə səbəb olacaq.

2) Gbp/usd cütlüyünə nəzərsalmaq istəyərdim. Cütlükhazırda 1.59 fiqurunun qırıl-masına cəhd edir. Buna nailolarsa, funt/dollardan1.6050,1.6170 və 1.6250 və1.6320 ətraflarına qalxış göz-ləmək lazımdır.

Mavlet Baqiyev

1) Budur, yay da qurtardı...Bazarın likvidliyi getdikcə arta-caq, həcmlər çoxalacaq. Ona görədə diqqətli olmalıyıq.

Avro/dollar hazırda 1,2600zonasında konsolidasiya olunur.Burada səliqəli işləmək lazımdır.Nəzərə alsaq ki, sentyabr – yaytətilindən sonra gələn ilk iş ayıdır,yəqin, bazar iştirakçılarının çoxuhələ mövqelərini qətiləşdirməyib-lər. Nəticədə bazarda kəskinsıçrayışlar baş verəcək.

Düşünürəm ki, bu ay ərzindəavro/dolların 1.2680-1.2760zonasına artımını görə biləcəyik.Əks halda cütlük 1.2450, dahasonra isə hətta 1.2380-ə qədər enəbilər.

2) İstirahətinə davam etməkistəyənlər üçün Yeni Zelandiya“dənizini” – nzd/usd cütlüyünü

məsləhət görə bilərəm.

Qafar İmanverdiyev

1) Bir çox analitiklər sentyabrayında Avronun düşəcəyinidesələr də, düşünürəm ki, belə ol-mayacaq. Buna həm fundamental,həm də texniki səbəblər var.

Qrafikə nəzər salsaq, proqno-zlaşdıra bilərik ki, eur\usd cütlüyü1.2693 səviyyəsini yuxarıyakəsərək, 1.2910-1.3067-1.3211 və1.3309 nöqtələrini yoxlayacaq;əks halda 1.2500-1.2289 və1.2131-ə qədər korreksiya edəcək.

2) Eur\usd cütlüyünü həm spredcəhətdən, həm də təhlukəsizliktərəfdən izləməyi daha üstün tutu-ram.

İlqar Vəliyev

1) Avronun artımının hədəfi1.30 səviyyəsidir. Yalnız həminsəviyyəyə çatılandan sonra“ayı”ların bazara qayıdacaqlarınıgözləmək olar.

2) Neftdə maraqlı situasiya var.Əgər 98 səviyyəsi keçilsə vəqiymət 99-dan yuxarıda möhkəm-lənsə, düşünürəm ki, uzunmüd-dətli planda hətta 120-yə də çatabilər. Yox, əgər alınmasa, “üçbu-cağ”ın daxilində qalacağıq.


TƏHL İ L Ekspert rəyi 47

8



“ I C H I M O K U ”48 Mada in Japan

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Gözlədiyimiz kimi, avqust ayı“buğa”ların aktivliyi ilə keçdi.Onlar öyünə bilərlər: “Kijun” xəttiilk cəhddən keçildi. Güman ki,növbəti həftə 1,27 zonasında kon-solidasiya ilə başlayacaq və“buğa”lar yeni qüvvə toplayaraq,1,32-1,33 zonasına hücumakeçəcəklər. Alış əməliyyatı olanlarvə almağı planlaşdıranlar“stop”ları 1,25 səviyyəsinin altında yerləşdirə bilərlər.

DAILY

Bütün xəttlər yuxarıya işarə edir. Mümkün korreksiyaların hədəfləri 1,2650 zonası ola bilər. Ona görə dəya aşağıda alın, ya da “stop”ları bu səviyyənin aşağısında yerləşdirin.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

İşıqlı bir gündür, amma,Balaca bir bulud gəlir Narın damcılar çilənir

Matsuo Base



GBPUSD

WEEKLY

Funt/dollarda “buğa”lar artıq “bulud”u yuxarıya doğru yarıblar. “Bulud”un test olunmasını gözləyib, alışəməliyyatı aça bilərik. Alış əməliyyatı bir qədər aşağıda - 1,5950-90 zonasında açılmalıdır. Yarılmış “bulud”məhz orada yerləşir. Həmin bulud “buğa”lara potensial dəstək ola bilər.

“Stop”ları qısa qoymaq lazımdır, çünki əgər qiymət “bulud”un daxilinə girərsə, onun perspektivləri du-manlı olacaq (1,5850-1,59). Hədəf - 1,62.

DAILY

Bütün xəttlər yuxarıya işarə edir. Amma yaxşı olar ki, alış əməliyyatları korreksiya zamanı açılsın – heçolmasa 1,5950 ətrafında. “Stop”lar 1,5850-dən aşağıda qoyulmalıdır.


“ I C H I M O K U ” Mada in Japan 49



USDCHF

WEEKLY

Kijun xətti yarılıb. Onun test olunması və qiymətin bir qədər də aşağıya – “bulud”a doğru (0,91,-0,92)düşməsi gözləniləndir . “Stop”ları 0,97-dən yuxarıda qoyuruq.

DAILY

Bütün xəttlər istiqamətin cənuba doğru olduğunu göstərir. Hazırkı səviyyələrdən satmaq olar. Amma dahayaxşısı gözləyib, artım zamanı satmaqdır. Stop - 0,9550, hədəf - 0,93.


“ I C H I M O K U ”50 Mada in Japan



USDJPY

WEEKLY

Yena axır ki, “ölü xaç” yaradaraq, “bulud”dan aşağıya çıxdı. Qiymətin heç olmasa 77,00-yə qədər enməsigözlənilə bilər. Stopları “bulud”da qoyuruq -79,50.

DAILY

“Ölü xaç” yaranıb, ardınca da “bulud” aşağıya doğru yarılıb. Tam satış vəziyyətidir. Stop - 79,50, hədəf -77.50.


“ I C H I M O K U ” Mada in Japan 51



T Ə H L İ L52 Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usdEur/usd iyun, iyul, avqust maksimumlarını əhatə edən 1.2630-1.2750 müqavimət baryerinə yaxınlaşır.

Əgər bu baryeri dəf edə bilsə, artım 1.3000 ətraflarına qədər davam edəcək. Ümumiyyətlə, trend enişiniancaq 1.2280-1.2300 dəstək baryerini qırdıqdan sonra davam edə bilər.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Cütlük ciddi müqavimətbaryerinə yaxınlaşıb



Gbp/usd

Funt/dollar 1.5900 ətrafındakı avqust maksimumunu qırmağa çalışır. Əgər buna nail olsa, 1.6000-ə qədərqalxa bilər.

Cütlüyün hazırkı artım hərəkəti 1.6100 ətraflarına çatsa, onun uzunmüddətli artım trendinə girmə ehtimalıçoxalacaq. Enişin qarşısını alan ən mühüm maneə 1.5750 ətrafında yerləşən dəstək səviyyəsidir.


Xülasə:

Uzunmüddətli artımtrendinin başlama ehtimalı var

T Ə H L İ L Proqnoz 53



Usd/chf

Qızıla olan tələbatın artması fonunda dollar təzyiq altındadır. Usd/chf cütlüyü hazırda 0.9600, 0.9400 kimimühüm dəstək səviyyələrini yoxlayır. Artım potensialı hələ də qalmaqdadır, enişin kəskinləşəcəyi barədəiyul minimumunun (0.9422) kəsilməsindən sonra danışmaq olar.


Xülasə:

Artım potensialı qalsa da,cütlük ciddi təzyiq altındadır

T Ə H L İ L54 Proqnoz



Usd/jpy

Yay ayları dollar/yena cütlüyünü enən üçbucaq fiquru yaratmağa sövq etdi. Adətən belə fiqurlar enişdənxəbər verir. Amma... 78.00 dəstək səviyyəsi investorların diqqət mərkəzindədir. Çünki bu səviyyəninkəsilməsi kütləvi satışlara gətirib çıxarda bilər. Ortamüddətli müqavimət səviyyəsi 79.00 ətraflarında yer-ləşir.


Xülasə:

78.00 dəstək səviyyəsiinvestorların diqqət mərkəzindədir.

T Ə H L İ L Proqnoz 55



T E X A N A L İ Z56 Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyü üçün nəzərdə tutulan ssenari reallaşmaqdadır. Bu ssenariyə görə cütlük (B) İntermedi-ate korreksiyası dalğasında hərəkət edirdi. Korreksiya W-X-Y-XX-Z Minor üçqat ziqzaq strukturuna ma-likdir. Onun sonuncu Z Minor dalğası yekunlaşandan sonra yuxarıya doğru (C) İntermediate dalğasıgözlənilirdi. Belə görünür ki, artıq Z Minor da formalaşıb qurtarıb, qiymət kanaldan çıxıb və yuxarıya doğruhərəkətinə başlayıb.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında



Eur/usddaily

Ötən sayımızda belə yazmışdıq: “Güman ki, [y] minute korreksiya dalğası bitib. Trend xəttinin üstündəmöhkəmlənəcəyi təqdirdə qiymətin artım hərəkətini davam etdirəcəyini gözləyirik”. Şərt yerinə yetirildi vəqiymət qalxmağa başladı. Trendin davamını gözləyirik.

h4Bu taymfreymdəki vəziyyət sırf artım ssenarisidir. Klassik 5 dalğalı impulsun inkişafını mşahidə edirik.

Qarşıda 4-cü və 5-ci dalğalar gözlənilir.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 57



Gbp/usdweekly

Qrafikdə A-B-C-D-E minor üçbucağını görürük. Qiymət üçbucağın aşağı sərhədini test edib, pozabilməyib və geri qayıdıb. Qiymət ücbucaqdan çıxandan sonra satış əməliyyatları üçün fürsət axtarmaq olar.

daily Aşağıya doğru hərəkət açıq-aşkar impulsdur. Bu, eniş hərəkətinin başlanğıcı, 1 minor dalğası ola bilər.

Hazırda 2 minor dalğası inkişafdadır. Korreksiyanın bitməsini gözləyib, “ayı”lara qoşulmaq mümkündür.





Usd/chfweekly

Dollar/frank əvvəlki ssenari üzrə hərəkət edir. Artım trendi hələ qüvvədədir. Amma bunun 3, yoxsa Cdalğası olduğunu demək hələ ki, çətindir. Ona görə də, hadisələrin inkişafını gözləyirik.

dailyBu zaman periodundakı vəziyyətə baxsaq, yuxarıya doğru 5 dalğa formalaşıb. Bu, güman ki, [iii] minuette

dalğasıdır. Demək, aşağıya hərəkət [iv] minuette korreksiyasıdır və onun bitməsindən sonra artımındavamını gözləyirik.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 59



Usd/jpyweekly

Dalğa mənzərəsi yavaş-yavaş aydınlaşmağa başlayır. “Ayı”lar sifətlərini göstərirlər. İstisna deyil ki,qiymət aşağıya doğru C Minor dalğasını yaratmaqdadır.

dailyBu qrafikdə yuxarı perioddakı ssenarinin təsdiqinə baxırıq. Aşağıya doğru (i) minuette və (ii) minuette

dalğaları formalaşıb. Demək, enişin davamını gözləyirik. Amma kritik xətt keçilərsə, ssenari qüvvədəndüşəcək.





K İ TA B R Ə F İ Nə oxumalı?

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

61


Adından da göründüyü kimi, bu kitabtreydinqdin ancaq bir seqmentinə -deytreydinqə həsr olunub. İnternet va-

sitəsilə treydinqin geniş yayılması son vaxtlardeytreydinqin xeyli məşhurlaşmasına səbəb olub.İnvestorların və treyderlərin ancaq bu seqmentləməşğul olan sinfi formalaşıb. Kitab da ilk növbədəonlar üçündür. Amma əlbəttə ki, orta və uzunmüd-dətli ticarətlə məşğul olanlar da orada kifayət qədəryeni ideyalar tapa bilərlər.

Kitabın adının ikinci hissəsi belədir: “Növbətişamın hesablanması”. Və doğrudan da, müəllifkitabın böyük hissəsini həmin ikinci adın doğrul-masına həsr edib. Kitabda təqdim olunan ticarət sis-temi aylıq zaman periodunda növbəti şamın rəngininmüəyyənləşdirilməsinə xidmət edən sistemdir.

Kitabda treyderlərə tanış olan indikatorlartamamilə yeni tərəflərdən tanıdılır. Onların iş rejimi,yaxşı və pis “işlədikləri” məqamlar ətraflı təsviredilir. Ticarət sistemlərinin yaradılması prinsipləriətraflı şəkildə təsvir olunub. Dönüş nöqtələrinin

müəyyən-ləşdirilməsiqaydalarınamüəllif xüsusidiqqət yetirir.Qiymətinhərəkətininproqnoz-laşdırılmasınadair real nü-munələrgöstərilir.

İndikator-larda divergen-siyanın tapılmasına dair kitabda maraqlı tövsiyələrvar. Osillyatorların iş prinsipləri dəqiq və ətraflısxemlərlə izah olunur. Kitabda həmçinin həcmgöstəricisinin ticarətdə tətbiqinə dair maraqlı məs-ləhətlər də var. Bunlarla tanış olandan sonra trederhətta yaxşı tanıdığı idikatorun işini də tamam fərqlişəkildə qiymətləndirəcək.

Sergey Belyayev

“Ticarət sistemi”

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

…Sizə təqdim etdiyimizticarət sistemi belə bir sualacavab vermək məqsədi daşıyır:Gələn ayın şamı nə rəngdə ola-caq? İkincisi, sistem həmin ayınilk və son həftələrinin şamlarınınrəngini proqnozlaşdırmağa imkanyaradır. Ortadakı həftələrin pro-qnozlaşdırılması iş prosesində başverir. Daha sonra, sistem həftənin1-ci və 5-ci günlərinin şamlarınınrəngini xəbər verir…

…Yeni başlayan treyderlər adətənsistem qurmaq zamanı bir sıraçətinliklərlə üzləşirlər. Belə ki,bunun üçün bir sıra indikatorlarıniş prinsipini dəqiq anlamaqlazımdır. Bunu praktikada öyrən-mədən işlək sistem qurmaq

mümkün deyil. Hazırda xeyli ticarət sistemlərimövcud olsa da, onların çoxuişlək deyil. Çünki onlarnəzəriyyəyə əsaslanırlar və yalnıztarixi göstəricilərin üzərində testolunublar. Halbuki işlək sistemqurmaq üçün treyder 4-5 ilbazarda aktiv şəkildə işləməlidir.Bazarın yan-yörəsində hərlən-məkldən yox, məhz aktiv şəkildəişləməkdən söhbət gedir. Bu,ümumi qəbul olunmuş nor-madır…

…Dönüş zonalarını müəyyən-ləşdirmək üçün bu alətlərdən isti-

fadə etmək adətən yaxşı effektverir:1) Müqavimət-dəstək səviyyələri2) Müqavimət-dəstək xəttləri3) Bollincer zolağı4) Eksponensial MA5) Divergensiyanın xüsusiyyətləri6) Fibonaççi səviyyələri7) Yapon şamlarının analiziKonkret zaman anında trendinmüəyyənləşdirilməsi üçün ADXindikatorundan istifadə olunur.Əgər bazarda korreksiya gedirsə,növbəti şamın rənginin proqno-zlaşdırılmasında CCI indikatoruyaxşı effekt verə bilər…

Kitabdan parça:


"in forex"#31

Documents